1. 1. Davransal Finans Uzaycisimlerininhareketlerini hesaplayabilirim,amainsanlarn delili ini hayr SirIsaac Newton
2. 2. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 2 Sunum ak 1. Davransal finansn tantm 2. Tarihesi 3. Bilisel nyarglar 4. Duygusal nyarglar
3. 3. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 3 Neden davransal finans? Standart finansta homo-economicus: 1. Beklenen fayday maksimize eder. 2. Hazc ve egoisttir. 3. Duygusal davranmaz ve sosyal fayday gzetmez. 4. Standart finansta insanlar rasyonel; davransal finansta insanlar normaldir. Standart finans normatiftir. Matematiksel olarak kusursuz modeller zerine ina edilmitir, ama
4. 4. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 4 Davransal finansn aksiyomlar homo-economicus deil homo-behavioralis alglar, duygular ve balam kararlar etkiler psikoloji (bilisel psikoloji), sosyoloji ve karar teorisi
5. 5. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 5 Davransal finansn aksiyomlar Standart finans teorisinin daha gereki dzlemde konumlandrlmas iin; Kstl rasyonellik, Bilginin yorumlanmasna karan nyarglar ve zihinsel ksayollar (heuristics), Karlkl baml tercihler, Duygular (gurur, pimanlk, gven, endie) renme, .
6. 6. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 6 Davransal finans metodolojisi Deneyler laboratuvar alan deneyi sinirbilim (neuroscience) Teorik oyun teorisi karar teorisi evrim teorisi Simulasyon etmen tabanl model
7. 7. CV Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 7 50 ve 60larda gelitirilen oyun teorisiyle filizlenen davransal finansn entelektel kkenleri Kahneman ve Tverskynin prospect theory (beklenti teorisi)sine dayanr. 16. yy lale soan lgnl Adam Smith, Keynes, Bentham, Marshall 1950ler, davransal finansn rnesans 1988: Maurice Allais Risk Teorisi ve Allais Paradoksu
8. 8. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 8 Bilisel nyarglar (cognitive heuristics) Ar gven (overconfidence) Temsiliyet (representativeness) palama (anchoring) Bilisel uyumazlk (cognitive dissonance) Ulalabilirlik (availability) Atf hatas (self-attribution bias) Hakimiyet (illusion of control) Muhafazakarlk (conservatism) Belirsizlikten kanma (ambiguity aversion) Zihinsel muhasebe (mental accounting) Dorulama (confirmation) Geri gr (hindsight bias) ereveleme (framing)
9. 9. Ar gven (overconfidence) (prediction and certainty overconfidence); Negatif enformasyona krlk, Tarihsel yatrm performans istatistiklerini gzard etme Eksik eitlendirme Dier ara kullanclarna kyasla, sizce ne kadar iyi bir srcsnz? a) ortalamann zerinde b) ortalama c) ortalamann altnda d) olduka kt Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 9
10. 10. Temsiliyet (representativeness) (Base rate neglect-sample size neglect) Temel oran hatas: Yatrm kararlar alrken alakasz deikenlerin etkisini dikkate almak ya da alakal deikenlerin etkisini dikkate almamak Kk saylar kanunu: Byk poplasyonlar ierisinden karlan kk rneklemler byk rneklemin btn zelliklerini aynen temsil etmektedir. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 10
11. 11. palama (anchoring) pa deerler, gerekler ve olaslklar hakknda referans noktas olurlar. Esnafla pazarlk Kanadann nfusu 20 milyondan fazla mdr, az mdr? Kanadann nfusu ka milyondur? Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 11
12. 12. Bilisel uyumazlk (cognitive dissonance) Tutumun eleri arasndaki tutarszlk A model bir araba aldnz. Komunuz bir gn, B model arabann sizin arabanzla hemen hemen ayn zelliklere sahip olduunu, ek olarak cretsiz navigasyon cihaz hediyeli sata sunulduunu syledi. Ne yaparsnz? a) B model arabayla ilgili aratrma yaparm. b) Navigasyonu olmasa da arabamdan memnunum derim. c) Piman olmamak adna bu konuyu kapatrm. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 12
13. 13. Ulalabilirlik (availability) Akla ilk gelen ihtimal en doru olandr sanrs Kafasna gkten uak paras derek lenlerin says kpek bal saldrsnda lenlerin saysndan fazladr. a) yanl b) doru Hangisi daha uzun sre susuz kalabilir? a)deve b)zrafa Yaayan en byk canl? Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 13
14. 14. Atf hatas (self-attribution bias) Baarszlklar dsal ve durumsal; baarlar isel ve yaradlsal nedenlere balama Mitolojik yanlg; Orantsz vg+hubris=Yar Tanrnn epik d Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 14
15. 15. Hakimiyet yanlgs (illusion of control) Sigaraya yeni balam bireylerin, tiryakilii kabullenmeme, istedikleri zaman brakabileceklerini savunma eilimi Yatrmclarn eitlendirilmemi portfyler kurmalarna, portfylerine zerinde hakimiyet kurabileceklerini sandklar hisse senetleri katmalarna ve bylece de stlendikleri riski drememelerine neden olacaktr Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 15
16. 16. Muhafazakarlk (conservatism) Temel oranlara bal kalarak yeni bulgular hafife alma Piyasaya yeni giren bilgilere eksik reaksiyon (underreaction) gstermek Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 16
17. 17. Belirsizlikten kanma (ambiguity aversion) Belirsizlikten kama eilimindeki yatrmclar riski nceden bilinen menkul kymetlere ynelecek ve muhafazakar bir tutum sergileyerek bildik irketlere yatrm yapma eiliminde olacaklardr Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 17
18. 18. Zihinsel muhasebe (mental accounting) Bir tiyatro gsterisini izlemek zere 40 TL karlnda bilet aldnz. Tiyatro gsterisinin olduu gn gsterinin sergilenecei mekana gittiniz ancak tam ieri girecekken bileti kaybettiinizi farkettiniz. Yeni bir bilet alp ieri girer misiniz? Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 18
19. 19. Dorulama (confirmation bias) Dorulama eilimi (confirmation bias), genel olarak bireylerin inanlar ile rten fikirleri kabullenirken, inanlar ile elien fikirleri yalanlama eilimidir Tuttuunuz takmla ilgili olumsuz bir yorum duyduunuzda verdiiniz tepkiyi dnn Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 19
20. 20. Geri gr(hindsight bias) Askerlik anlar neden hep pozitif olur? Bir yatrmn deeri artnca; ben zaten biliyordum, sylemitim Bir yatrmn deeri dnce; bu durum kanlmazd Zayf yatrm kararlaryla ilgili anlarn zeri rtlr, daha ok baar hikayelerinin kitaplar yazlr Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 20
21. 21. ereveleme (framing) Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 21 Asya Hastal, 600 kiinin lmne yol aacak Program A: 200 kii kurtulacak. Program B:1/3 ihtimalle 600 kii kurtulacak. Hangisini seerdiniz?
22. 22. ereveleme (framing) devam Program C: 400 kii lecek. Program D: 1/3 ihtimalle kimse lmeyecek, 2/3 ihtimalle 600 kii lecek. Hangisini seerdiniz? Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 22
23. 23. Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 23 Duygusal nyarglar Kayptan kanma (loss aversion) Sahiplik (endowment effect) Statko (status quo effect) z-denetim (self-control) yimserlik (optimism)
24. 24. Kayptan kanma (loss aversion) Kaybn verdii ac, e oranda kazancn salad hazdan fazladr. two-dollar gain for every one dollar placed at risk Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 24
25. 25. Sahiplik (endowment effect) Bir varla sahip olma ya da olmama durumuna gre farkl deer arlklar atama Sahip olunan eye normatif teorinin ngrd deerin zerinde bir deer atfedilmesi Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 25
26. 26. Statko (status quo effect) Piman olmamak adna mevcut durumu deitirmeme (inertia) Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 26
27. 27. zdenetim (Self-control) Tketim ve tasarruf aras dengeyi kuramama Varlklarn yaam sresi boyunca optimal biimde datmnda dengesizlik Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 27
28. 28. yimserlik (optimism) Deniz spirli, Davransal Finans, Celal Bayar niversitesi 28