Upload
awene-newspaper
View
290
Download
46
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Â
Citation preview
ریکالم
کێدهبێتبهسهرۆک؟د.بهرههمود.نهجمهدینکهریمود.فوئادمهعسوملهكێبڕكێدان
2 »»
2
د.عوفرهبێنجۆ،پرۆفیسۆروتوێژهری)مۆشێ توێژینهوهی لهسهنتهری كارادایان(لهئیسرائیلئاماژهبهوهدهكاتكهلهسهرراسپاردهیبارزانیسهرۆكوهزی���رووهزیریدهرهوهیئیس���رائیلل���هالیئهمهریكی���هكانریكالمیانبۆ
پرس���یس���هربهخۆییك���وردكردوه،ئ���هودهڵێت"ئهگهربوێ���رنهبنوئهمنهنێنههرگیزس���هربهخۆیی ههنگاوه
بهدهستناهێنن".ئاوێن���ه،تایبهت:د.عوف���رهبێنجۆلهچاوپێكهوتنێك���یتایبهتبهئاوێنهدا
رایگهیاندكه"كڕینینهوتیكوردستانلهالیهنئیسرائیلهوهزیاترسیاسیبو،چونك���هدوایدوههفتهكهسنهوتیئیسرائیل بۆیه نهدهكڕی، كوردستانیئهوهیگرتهئهستۆیخۆیونامهیهكی
ئاراستهیجیهانكرد".
ئهووتی"ههمیشهئیسرائیلبهبوێرناسراوه،دهبێتئێوهیكوردیشوهكئیس���رائیلبوێربنلهوخاڵهدا،چونكهزۆرجارترسكێشهیگهورهتردروستدهكات،پێویس���تهكوردستانبوێریی
زیاتریپێوهدیاربێت".
وتیش���ی"لهئێستاش���داكاتهكهزۆرگرنگوگونجاوهبۆئ���هوهیههنگاویس���هربهخۆییبنێ���ن،ب���هاڵمدهبێت
لهنێوخۆشتاندایهكڕیزویهكڕابن".
ل3
ئاس���ۆمامهن���دئهندام���یمهكتهبیسیاس���ییهكێتیئاماژهبهوهدهكاتحزبهكهی���انناڕازیی���هلههاتن���یئهوهێ���زهیپارتیكهدهس���تیبهس���هربیرهنهوتهكانیكهركوكداگرتوه،ئهودهڵێت"ئهوهقابیلیقبوڵنیهودهبێت
ئهوهێزهبكشێتهوه".ئاوێن���ه،كهرك���وك:ئاس���ۆمامهندلهچاوپێكهوتنێك���یتایبهتبهئاوێنهدارایگهیان���دكه"پارتیبهبێرهزامهندیحكومهتوپهرلهمانوئیدارهیشارهكهدهس���تیبهس���هرچهندبیرهنهوتێكی
كهركوكداگرتوه،ئهوهشقابیلیقبوڵنییهبههیچجۆرێك".
ئ���هووتی"هی���چپ���رسوراوێژێكبهئیدارهیش���ارهكهنهكراوهكهدهبوبكرای���ه،ئهگهرحكومهت���یههرێمیشبڕی���اریل���هوكارهیداوهخ���ۆدهبو
جگێریسهرۆكیحكومهتكهیهكێتیهئاگاداربوایه".
وتیش���ی"پارتیقورس���ایییهكێتیلهكهركوكدالهبهرچاوناگرێت".
ل2
د.محهمهدكیانی،ئاماژهبهوهدهکاتكهلهئێس����تاداجۆرێ����كلهناڕهزایهتیبهرامبهرئ����هداوكاركردن����یگۆڕانههی����هودهڵێت"لهكوردس����تانكوێخایهتیههیهومهس����عود
بارزانیشكوێخایه.ئاوێن����ه،ههولێ����ر:د.محهم����هدكیان����یبهئاوێن����هدا تایب����هت لهچاوپێكهوتنێك����ی
رایگهیاندك����ه"ئهندامانیپهرلهمانیگۆڕانهیچكامیانشارهزاییهكیپێشوتریاننییه،بۆیهتوشیههندێككێشهوگرفتدهبن".
ئهووتی"نهمانینهوش����یروانمس����تهفامهترسیدارهبۆگۆڕانچونكهكهسناتوانێت
شوێنیبگرێتهوه".ل4
تیراژ:4500 کۆمپانیایباڵڤپەیکئاوێنەدابەشدەکاتنرخی1000دینار تهلهفۆن:3201274 ناونیشان:سلێمانیگهڕهکیشۆڕش-بهرامبهرئامادهییشۆڕشیکوڕان
رۆژنامهیهكیسیاسییگشتییهکۆمپانیایئاوێنهدهریدهکات
ژماره)437(سێشەممە2014/7/15
w w w . a w e n e . c o m
12 »» 17 »»
كوردكامیانههڵدهبژێرێتبهغدایانریفراندۆم؟
«« 17 «« 12 ««5لهچاوهڕوانیدهوڵهتیكوردستاندا...
ئهگهرتوركیائاسمانیبۆمانكراوهبێت،قهرهبوكردنهوهیداخستنیسنوریئێران،ئاسانه
««8ئێرانسنوردادهخات
توێژهرێكیئیسرائیلی:ئهگهربوێرنهبنوئهمههنگاوهنهنێنههرگیزسهربهخۆییبهدهستناهێنن
ئاسۆمامهند:ئهوهێزهیپارتیکهدهستیبهسهرنهوتیكهركوكداگرتوهدهبێتبكشێتهوه
د.محه مه د كیانی:له كوردستان كوێخایه تی هه یه و
مه سعود بارزانیش كوێخایه
ریکالم
وه لید جانبوالدئامۆژگاری
مه سعود بارزانی ده کات
ئا:ئاوێنه
محهمهدحهسهنێنههیكهل،ئهمیریتاهیری،وهلیدجانبوالد،عهزمیبهشاره،بهشێكلهگرنگترینئهو
كهسایهتییانهیلهچهندرۆژیرابردوداسهبارهتبهههوڵیسهربهخۆیی
كوردستاندوانوزۆربهشیانوهكچاودێراندهڵێن"لهدیدیبهرژهوهندی
نهتهوهییخۆیانهوهلهوپرسهیانڕوانی".
ههیكهلوئهمیریتاهیری
ههیك���هلو حهس���هنێن محهم���هدئهمی���ریتاهیری،كهدورۆژنامهنوس���یناوداریمیس���رییوئێرانی���نوتهنهادو1975ی ههرهسی دوای رۆژنامهنوسیشنشۆڕش���یئهیلوللهشاریكهرهجچاویانبهمس���تهفابارزان���یكهوت���وهكاتێ���كپهنابهربوهبهرلهوهیب���هرهوئهمهریكاچاوپێكهوتنهكهش���یان بهڕێبكهوێ���ت،لهرۆژنامهیئههرامیمیس���ریوكهیهانیچاپیت���ارانباڵوكراونهت���هوه،ههفتهیرابردوههردوكی���اندهربارهیههوڵهكانیكوردبۆس���هربهخۆییههڵوێستیخۆیان
دهربڕی.ههیك���هللهچاوپێكهوتنێكی���دالهگهلرۆژنام���هی"ئهه���رام"،رایگهیان���دك���ه"بارزانیبهدهستگرتنیبهسهركهركوكدا،دهرگایدۆزهخیبهڕویكوردداكردهوهوبهسهر سهدام دهستگرتنی بههاوشێوهیكوهیت���دا"دهیبینێت"،ئهوپێیوایه"ئهمهدهبێت���ههۆیئهوهیك���هئابوریههرێمهاڕهبكاتپێشكۆتاییئهمساڵی2014"،جهغتلهس���هرئ���هوهشدهكات���هوهكه"هێزیپێش���مهرگهالوازهوفهرماندهكانیلهیهكهم گهندهڵنو بنهماڵهیهك���ی چهندشهڕوروبهڕوبونهوهداخۆیانپێڕاناگیرێوههرهسدههێن���ن".هاوكاتپێش���بینیئهوهشدهكاتكه"ش���هڕلهنێوانكوردخۆی���دا،لهنێ���وانس���لێمانیوههولێردا
ههڵبگیرسێت".رۆژنامهن���وسو تاهی���ری ئهمی���ریرۆژههالتی ناوچهی كاروباری ش���ارهزایلهگهڵ لهچاوپێكهوتنێكیدا ناوهڕاستیش،DWیئهڵمانی،ئ���هوهیبهدورزانیكهههوڵیس���هربهخۆییههرێمیكوردستانببێتههۆیهاندانیرۆژههاڵتیكوردستانبۆسهربهخۆییووتی"ئهوهههرگیزرێیتێناچێت،قازیمحهمهددروشمیئهوهبوههرشوێنێككهئێرانهئهوهكوردستانه،ههرش���وێنێكیشكهكوردس���تانهئهوێئێرانه،ئهوانخواس���تیس���هربهخۆییاننیی���ه،حزب���یدیموك���راتوتهنان���هتكۆمهڵهشكهچهپوكۆمۆنیس���تییبونكاتێكچهكیش���یانههڵگرتبو،خوازیاری
جیابونهوهوس���هربهخۆیینهبون،بهڵكوخوازیاریدیموكراسیبۆئێرانوئۆتۆنۆمی
بۆكوردستانبون"."گۆڕانكاریی ك���ه پێش���یوایه ب���هاڵمسنورهكانههمیشهمهترسیبۆئێرانیشدهبێت"،ئهووتی"ناوچ���هیرۆژههاڵتیناوهڕاستكاغهزێكیسپینییهتائهمڕۆدابنیشیتونهخشهیبكێشیتهوه،عێراقله1921هوهههیهوتێكدانیكارێكیئاساننییه",وتیش���ی"منبهمهسعودبارزانیموتوهوایدابنێ���تكهدهوڵهتێكیگهورهیكوردپێكبێ���توههموك���وردیعێراقوئێرانوس���وریاوتوركی���اوئازهربایجانوئهرمینیاوگورجس���تانلهخۆبگرێت،ئهوارابهریكلتورییوفهرههنگییئهمدهوڵهتهلهدهس���تیكوردهكانیئێران���دادهبێت،راب���هریبازرگان���یوئابوریلهدهس���تیكوردهكانی دهبێتو توركیادا كوردهكانیعێراقیشدهبنبههاواڵتیپلهدو،خودیبارزانی���شدهبێتبهپارێ���زگاریههولێر،لهبریئهوهیكهكهس���ایهتییهكیدیاریعێ���راقبێت،منپێموانیی���هكهكوردیعێراقوخ���ودیبارزانیشبهههرنرخێكبێتبهدوایدهوڵهتیكوردس���تانهوهبن،پێموای���هبارزانیلهممهس���هلهیهبهپێیپهن���دی"بهمهرگبیترس���ێنهب���ابهتارازیبێت"دهڕوانێت،تاحكومهتیناوهندیبهههرێمی كهرك���وك بهلكان���ی بهغ���داكوردستانهوهرازیبێت،واتهتۆمهسهلهیكهركوكوازلێبێنهمنیشئهوسامهسهلهی
سهربهخۆییفهرامۆشدهكهم".لهوهاڵمیئ���هوپرسیارهش���داكهئایامهسهلهیسهربهخۆییكوردستانجدیینییه؟ئ���هووتی"نا،یهكێت���یناڕهزاییبهرههمی دكت���ۆر راگهیان���دوهو خ���ۆیكاندیدكردوهبۆسهرۆكایهتیكۆمار،تۆ
ناتوانیتچاوتلهس���هرسهرۆككۆماریواڵتێكبێتكهههڵیبوهشێنیتهوه".
جانبوالدوبهشارهوهلیدجانبوالدیس���هركردهیناوداریدروزهكان���یلوبن���انوعهزمیبهش���ارهپهرلهمانت���اریپێش���ویئیس���رائیل،دوسیاس���هتمهداریدیارب���ونكهههفتهیرابردولهدوكات���یجیاوازودوبهرنامهیباس���ی كهناڵیجهزیرهدا ههڤپهیڤین���ی
سهربهخۆییكوردیانكرد.جانبوالدكهبهبنهچهكوردهوهاموشۆولهگهڵماڵی توندوتۆڵ���ی پهیوهندییهكیبارزانی���داههیه،وتی"ئامۆژگاریبارزانیدهكهمكهپهلهنهكاتلهههنگاونانبهرهوسهربهخۆییههرێمیكوردستانلهعێراق،ئهوجارێپێویس���تیبهئۆتۆنۆمییهنهك
بهڕیسككردنوسهرچڵیی".داوایلهبارزانی���شك���رددهوڵهتهكهیدهوڵهتێكی بهچهن���د ك���ه رانهگهیهنێتبههێ���زدهورهدراوهورێگهیجیابونهوهلهدهوڵهتیعێراقیپێنادهنوپێویس���تیبهس���هربهخۆییشنییهل���همكاتهداوواباشترهكهبهمجۆرهبمێنێتهوهكهدوایس���اڵێكرۆژانهدهبێتهخاوهنیملیۆنێكبهرمیلنهوت،ئیترڕیس���كوسهركێشیی
بۆچییه؟عێ���راق "ههلومهرج���ی وت���ی ئ���هولهس���وریاجیاوازه،لهوێتهنهاس���وننهوش���یعهیعهرهبنین،بهڵك���وكوردیشه���هن،لهبهرئهوهل���هدورهوهئامۆژگارییمهس���عودبارزان���یدهك���همك���هپهلهپێویس���تی ئهو لهههنگاوهكانیدا، نهكاتبهڕیس���ككردننییه،بهڵكولهس���هریهتیكهدهس���كهوتهكانبپارێزێ���توئهزمونیباوكیلهبهرچاوبێتكهچوهناوشهڕهوه،لهبهرئهوهواباشترهلهعێراقدابمێنێتهوهو
پارێزگارییلهپهیوهندییهكانیبكاتلهگهڵحكومهتیناوهندیلهبهغدا".
جانبوالدمالیكیش���یبه"بهعس���ییهكینوێوسهدامحسێنێكبهرهنگێكیتر"هوهلهمالیكی "پش���تیوانیكردن وتی ناوبردووهكپش���تیوانیكردنلهئهس���هد،عێراقدهگهیهنێتهئاس���ۆیهكیداخراوودهبێتههۆیههڵكش���انیپاش���اگهردانییزیاتر
لهناوچهكهدا".عهزمیبهشاره،سیاسهتمهداریناوداریعهرهب���یفهلهس���تینیوپهرلهمانت���اریپێشویئیسرائیل)كهدروزه(،سهبارهتبهخواس���تیس���هربهخۆییك���وردوتی"ئێمهلهقۆناغێكیمێژوییگرنگدادهژینك���هلهس���اتهوهختیروخان���یدهوڵهتیعوس���مانیدهچێت،قهوارهكانیدهوڵهتلهههرهسهێناندان،ئێستاتهنهاهێزێككهپڕۆژهیدروستكردنیدهوڵهتینهتهوهییههبێ���تك���ورده،تاق���هپێكهاتهیهك���یدانیشتوانلهسوریاوعێراقیشداكهباسینهتهوهبكهنك���وردن،ئهوانیترههمویاندابهشبونبهس���هرتائیفهگهرییسوننهو
شیعه".وتیشی"بزوێنهریانخواستینهتهوهییهوبهرامبهر پراگماتیان���هش سیاس���هتێكیبهههمودنیاپهیڕهودهكهن،كوردتهنهاهێزنوهكقهوارهیهكینهتهوهییبهدوایئێمه ب���هاڵم بهرژهوهندییهكانیان���هوهن،لهپاش���اگهردانیداین،نهكههرملمالنێیتائیفیگهرییس���وننهوشیعهمانه،بهڵكولهناوخودیتائیفهیهكیش���داش���هڕمانهلهس���هرئهوهیكاممانسوننهیرهسهنوكاممانسوننهیناڕهسهنین،شیعهكانیشبهههمانشێوهشهڕیانهلهسهرئهوهیكهكامیانش���یعهیتۆخوكامیانش���یعهی
كاڵن".
ئا:ئاسۆسهراوی
ئهندامیمهكتهبیسیاسییهكێتیوبهرپرسیمهڵبهندیدویئهوحزبه
لهكهركوك،ئاسۆمامهندلهمگفتوگۆیهیئاوێنهدادهڵێت"پارتیبهبێرهزامهندیحكومهتوپهرلهمانوئیدارهیشارهكهدهستیبهسهرچهندبیرهنهوتێكی
كهركوكداگرتوه،ئهوهشقابیلیقبوڵنییهبههیچجۆرێك".
پێش���وهخت دهڵێ���ن ئێ���وه ئاوێن���ه:بهسهر لهدهس���تگرتن ئاگادارنهكراوینهتهوهدوكێڵگهینهوتدالهكهركوكوراتانگهیاندوهئهمههێزیپارتییهلهههولێرهوههاتوه،ئایائهمهبهمانایئهوهدێتكهئێوهلهبهرامبهرئ���هوكارهبهتهواوهت���یناڕازی���ن،یاخ���ودلهبهرئهوهناڕازینكهپرستانپێنهكراوه؟
ئاسۆمامهند:لهههردوكیناڕازین،خۆتاندهزاننلهكهركوكپۆستیپارێزگابهدهستكوردهوهیهكهكارێكیوههادهكرێتنابێتبهرپرسانیشارهكهیلێئاگاداربكرێتهوهنابێتئیدارهیشارهكهئاگاداربێتبهداخهوههیچپرسوراوێژێكبهئیدارهیشارهكهنهكراوهكهدهبوبكرایه،ئهگهرحكومهتیههرێمیشبڕیاریل���هوكارهداوهخ���ۆدهبوجگێریسهرۆكیحكومهتكهیهكێتیهئاگاداربوایهتهنانهتپهرلهمانیشئاگاداریكارێكیوههانهبوه،تهنانهتهیچبهرپرس���ێكییهكێتیلهكارێكیوهه���ائاگادارنهكراوهتهوهوپرسبههیچكاملهبهرپرسانییهكێتینهكراوه.
ئاوێنه:كهواتهدواههڵوێستیئێوهچییهلهوبارهیهوه؟
ئاس���ۆمامهند:ئهوهقابیل���یقبوڵنییه
بههیچجۆرێك،ئهگ���هركهركوكماندهوێتنهكبهتهنهابۆنهوتهكهیبۆخاكهكهش���ی،دهبێتحس���ابیئهوهشبكهی���نئهگهرتۆدهستبهسهرنهوتدادهگریت،رهنگهبودجهلهبهغداوهببڕرێت،ئهوكاتهدهبێتبودجهشدابینبكهیت،خۆئهوهمهسهلهیئهوهنییهبڵێیتئهوهتهنك���هرهنهوتێكهوتهواو،ئهوبیرهنهوتانهیلهالیهنپارتیهوهدهس���تیانرۆژانهیان175ههزار داهاتی گیراوه بهسهردابهرمی���لنهوته،ئێمهلهمهكتهبیسیاس���ییهكێت���یداوامانكردوه،كهحكومهتیههرێمبێتلهگهڵئیدارهیش���ارهكهكۆبێتهوهبۆچارهس���هریگرفتهكه،ئهوهێ���زهیهاتوهكهسایهتیهكیحزبیسهرپهرشتییاندهكاتكهئهویشبهرپرسیلقیمهخموریپارتیه،ههربۆیهئێمهداوایكش���انهوهیئهوهێزهدهكهینلهگ���هڵئهوكهس���انهشكهوهكوهونهری���یهاتونبۆكاركردن.ئهگهربڕیارهههركهسێكلهوێكاربكاتدهبێتبهپرسو
راوێژبێتلهگهڵئیدارهیشارهكه.ئاوێنه:ئایائهمهئاماژهنییهبۆئهوهیكهههماههنگییو لهكهركوك كوردییهكان هێزه
تهنسیقیانلهبهیندانییه؟ئاس���ۆمامهند:ئهوهپهیوهن���دیبههێزهكوردیهكان���هوهنییه،ئ���هوههێزێكهبهبێرهزامهندیحكومهتوپهرلهمانیكوردستانوئیدارهیشارهكههاتوهوئێمهدهڵێین،دهبوئ���هوبڕیارهبهكۆدهنگییك���وردبدرایه،بۆئهوهیئهگهرباشبێتیانخراپههمومان
پێكهوهبهرپرسبینلێی.ئاوێنه:ئێس���تاكهرك���وكچهندهێزێكیتهنانهت كوردی���هكانو حزب���ه چهك���داریتوركمانوشیعهشیتێدایه،ئایائهمهێزانهفهرماندهییهكیهاوبهش���یانههیهیانههر
الیهنهوخۆبهخۆیه؟ئاس���ۆمامهند:هێ���زیچهكدارییالبهالنیی���ه،ئهوهێزانهیههنهێزیهاوبهش���یههم���والیهنهكاننوناوش���اریشدهزگاكانیئاس���ایشوپۆلیسكاریخۆیاندهكهنبۆ
پاراستنیئارامیی.دهك���هن پێش���بینی ئای���ا ئاوێن���ه:روبهڕوبونهوهیگهورهلهنێوانكوردوداعش
لهسنوریپارێزگایكهركوكروبدات؟ئاسۆمامهند:داعشگروپێكیتیرۆریستییمهترسیدارهوهیچكاتێكئامانینییه،ههركاتێكبۆیبل���وێپهالماردهدات،ههربۆیهئێمهئامادهباش���ییخۆمانكردوهبۆههمو
روبهروبونهوهیهك.ئاوێن���ه:ئایاهیچئامادهكاریهكتانكردوهبۆئهوهیموچ���هیفهرمانبهرانیكهركوك
دابینبكهن؟ئاس���ۆمامهند:خ���ۆئێم���هنهوتهكهمان
نهبردوهت���اتهگبیریموچهیفهرمانبهرانیكهركوكبكهی���ن،تۆبڕوان���هرۆژانهزیاترله3ملیۆنلیتربهنزینبهرههمیپااڵوتگهكانیسلێمانیوههولێره،خۆشتاندهزاننئێستابێج���یبهرههمینییهوبهنزی���ننانێرێتبۆكهركوك،قس���هكهئهوهیهئهگهركهركوكبهش���ێكبێتلهههرێمدهبێتبهش���ێكلهوبهنزین���هیلهههرێ���مبهرههمدێ���تبێتبۆ
كهركوك.موچهی دهرب���ارهی پرس���یارهم ئاوێنه:فهرمانبهران���یكهركوككرد،ك���ێدابینی
دهكات؟ئاسۆمامهند:ئهگهربیرلهوهدهكهینهوهكهركوكبخهینهوهس���هرههرێمونهوتهكهیبهریندهبێ���تبهدڵنیاییهوهپێشئهوهبیرلهوهشبكهینهوهكهموچهیفهرمانبهرانوبودجهیئیدارهدانیش���ارهكهدابینبكهین،س���هبارهتبهموچ���هشت���ائێس���تاموچه
نهب���ڕراوه،ب���هاڵمئهگهربهوجۆرهدهس���تبهدڵنیاییهوه بگرێ���ت نهوتهكهیدا بهس���هرموچ���هوبودج���هیش���ارهكهشدهب���ڕن،ئهوكاتهئهرك���یحكومهتیههرێمهموچهی
فهرمانبهرانیدابینبكات.ئاوێنه:بهبڕوایئێوهدهرچونلهمدۆخه
گهڕانهوهیكوردهبۆبهغدا؟ئاس���ۆمامهند:ناتوانمئهوهبڵێمبهتهنهابهڵك���وپێویس���تهبهكۆدهنگی���یبڕی���اریلهس���هربدرێت،ئهوهیبهالیئێمهوهگرنگهوهكیهكێت���ییهكڕیزی���یك���ورده،ه���هربڕیارێكی���شدهدرێ���تپێویس���تهوردبینیتهواویتێدابكرێت،چونكهباردۆخهكهزۆر
ههستیاره.ئاوێن���ه:ئێوهلهگهڵپارت���یبهبهردهواملهن���اوكهركوكدالهملمالنێیهك���یتونددان،پێتانوایهبهمجۆرهئهویهكڕیزیهدهپارێزرێ
كهتۆباسیدهكهیت؟ئاس���ۆمامهند:ئهنجام���یههڵبژاردنهكانلهكهرك���وكدهركهوت���وهك���هیهكێتیلهمش���ارهداقورس���اییخۆیههیه،جگهلهوهلهموس���ڵكهئێس���تاداگیركراوه،چهندینپارێزگارهكهی لهئهنجومهن���ی كورس���یمانهێناكهچیحس���ابێكیوههامانبۆنهكرا،لهههولێ���رودهۆكیشكهپارتیبااڵدهس���تههیچحزبێكیت���رلهحكومهتهخۆجێیهكاندابهش���داریپێنهكرا،بهڕاستیئهوهیپارتیدهی���كاتبهوجۆرهیهك���هدهڵێت)ئهوهیخۆمبۆخ���ۆمئهوهیت���ۆشدهخۆم(،تۆبڕوانهئێمهلهههولێر6كورسیمانهێناوهكهبهههموالیهنهكانیتردهگاته13كورس���ی،ئهو12كورسیهێناوهههموحزبهكانیتریبێبهشكردوهوحكومهتیخۆجێیدروستكرد،ئهیئهمهناودهنێیچی؟ئایابهمهیهكڕیزیی
كورددروستدهبێت.ئاوێنه:دهوترێئهگهرد.نهجمهدینكهریمپارێزگاریكهركوكنهبوایهپارتیپرس���یبهئیدارهیش���ارهكهدهكرد،تاچهندئهوه
راسته؟ئاس���ۆمامهند:باش���هپارتیبۆدهبێتپێیناخ���ۆشبێ���تك���هدهنگیع���هرهبوتوركمانیشمانهێناوه،دیارهئهوهبهشێكیههیه، بهكهس���ایهتیهوه پهیوهن���دی زۆریئێمهلهكهركوكوهكوكورد8كورس���یمانبهدهستهێناوه،لهكاتێكداپێشتربهههزارحاڵ6كورسیمانبهدهستهێناوه،كهواتهیهكێتیلهمش���ارهداحهجموقورساییخۆیههیه،بهداخ���هوهههندێكالی���هنئهوهیانقبوڵ
نییه.پارت���ی ئهوهی���ه مهبهس���تت ئاوێن���ه:حهجموقورس���ایییهكێتیلهبهرچاوناگرێت
لهكهركودا؟ئاسۆمامهند:بهڵێ.
یهكێت���ی وهك ئێ���وه ئای���ا ئاوێن���ه:یهكالییبونهتهوهلهسهرئهوهیكهكاندیدتان
بۆپۆستیسهرۆككۆماركێیه؟ئاس���ۆمامهن���د:لهس���هرئ���هوبابهت���ه
قسهناكهم.ئاوێنه:باسلهوهدهكرێتكهلهمهكتهبیسیاسیداگرژییناكۆكیههیهلهسهرئهوهیكهكاندیدهك���هد.نهجمهدینیاند.بهرههم
بێت؟ئاسۆمامهند:وهاڵنازانملهههندێكهناڵیراگهیاندنهوهباسلهوهدهكهن،كهكێش���هههب���وهلهناومهكتهبیسیاس���یوناڕهزاییلهكۆبونهوهكاندا م���نخ���ۆم دروس���تبوه،بهش���داریمكردوهئهوبابهتهههرلهئهسڵدا
باسنهكراوه.
تایبهت)437(سێشهممه22014/7/15
ئاسۆمامهند:لهكهركوكپارتیحهجموقورسایییهكێتیلهبهرچاوناگرێت
ئا:هاوكارحسێن
ناوهرۆكیسهردانهكهیبارزانیبۆتوركیاتایبهتبوهبهتاوتوێكردنی
پرسیداهاتینهوتوبارمتهتوركهكانیالیداعشوباسوخواسی
سهربهخۆیی،پێشتریشوهفدێكیدیكهیحكومیسهردانیههمانواڵتیكرد،بهاڵمههردووهفدهكهخاڵییبونلهنوێنهریحزبهئیسالمیهكان،بڕیاریشهوهفدێكیبااڵییهكێتیبهم
زوانهسهردانیتارانبكات.
لهم���اوهیكهمتر ئهمهدوهمج���ارهتوركیا س���هردانی بارزانی لهساڵێكداب���كات،كاتێكبۆیهكهمج���اروحهوتمانگلهمهوبهرس���هردانیدیاربهكریكردبهمهبهس���تیهاندانیئهوپرۆسهئاش���تییهیك���هلهنێ���وانحكومهتیسیاس���ییهكانی الیهن���ه توركی���اوكوردس���تانیتوركیاقسهوباسیلێوه
دهكرا.ل���همس���هردانهیدوێنێدا،پرس���یداهات���ینهوتلهلوتك���هیئهجێندایلهگهڵ ب���وه بارزانی كۆبونهوهكان���یبهرپرس���انیبااڵیتوركی���ا،كهتێیدابارزان���یلهگهڵههریهك���هلهعهبدواڵگویل،سهرۆكیتوركیاورهجهبتهیبئهردۆگان،س���هرۆكوهزیرانیتوركیا
كۆبوهوه.دیدارهكانیبارزانیلهگهڵبهرپرسانیتوركی���ادورلهئ���اگاداریمیدی���اكانبهڕێوهچ���ونوهی���چراگهیهنراوێك���یباڵونهكرایهوه، لهوبارهیهوه رهس���میبهاڵمبهپێیئهوزانیارییانهیلهچهندسهرچاوهیهكهوهدزهیكردوه،مهبهستیسهردانهكهیبارزانی،كهئهوشاندهیلهگهڵیدابوزیاترسهربازییبوننهكسیاس���ی،بۆتاوتوێكردنیسێپرسیس���هرهكیبوه،ئهوانیشداهاتیئهونهوتهیكهههرێملهرێگهیتوركیاوهوبهكهشتیرهوانهیبازاڕیوزهیجیهانیدهكرێ���ت،ئهوباسوخواس���انهیكهلهئێستادالهبارهیپرسیسهربهخۆییههرێمیكوردس���تانهوهلهسهرئاستیئاڵوگۆڕدهكرێن، جیه���ان ناوچهك���هوهاوكاتپرسیئهوبارمتهتوركیانهیدهوڵهت���ی چهكداران���ی كهلهالی���هنلهعێ���راق )داع���ش( ئیس���المیهوه
دهستگیركراون.لهالی���هن بارزان���ی س���هردانهكهی
نێچیرڤ���انبارزانیهوهرۆژێكپێش���ترئامادهكاریبۆكرا،كاتێكسهرلهبهیانیبهس���هردانێكی یهكش���هممه رۆژیچاوهڕواننهكراووبهفڕۆكهیهكیتایبهتدیدارێكیكورتی ئهستهنبوڵو دهگاتهلهگ���هڵرهج���هبتهی���بئ���هردۆگاندیدارهك���هش دوای ئهنجام���داوه،
راستهوخۆگهڕاوهتهوهههولێر.لهكاتێكدابو بارزانی سهردانهی ئهموهفدێكیحكومهتی پێش���تر، رۆژێكههرێ���مپێكهاتولهههری���هكلهقوبادتاڵهبانی،جێگریسهرۆكیحكومهت،س���امانه وهزیری ههورامی، ئاش���تیسروش���تیهكان،رێبازمحهمهدوهزیریدارایی،س���هردانیههمانواڵتیكردوبهپێیوت���هیتانهریهڵ���دز،وهزیریوزهیتوركیامهبهس���تلهوسهردانهبۆگۆڕینیحس���ابهبانكیهكاتیهكانیحكومهت���یههرێ���مبوهبۆحس���ابی
ههمیشهیی.لهههردو تێبینی���ه، ئهوهیجێگهیبهش���داربوهكانی الیهنه سهردانهكهداوهفدهكهلهههرس���ێالیهن���ییهكێتینیش���تمانیوبزوتنهوهیگۆڕانوپارتیدیموكرات���یكوردس���تانب���ونوهیچئهندامێك���یدوالیهن���هئیس���المیهكه)یهكگرت���ووكۆم���هڵ(تێ���دانهب���و،لهكاتێكدائهمپێنجالیهنهلهژێرناوی"حكومهت���یبنكهفراوان"،كابینهیهكی
هاوبهشیانپێكهێناوه.لهوبارهیهوهسهمیرسهلیم،ئهندامیمهكتهبیسیاسیییهكگرتویئیسالمیكوردس���تانهوهبهگومانهوهلهووهفدهدهڕوانێتوبهئاوێنهیراگهیاند،"ئهگهرتایبهتمهندی بنهمای لهسهر وهفدهكهبێتئهوهئاس���اییه،بهاڵمدهش���ێتبهشێكیسیاسییبێتووهكلهرابردوداجۆرێ���كلهقۆرخیسیاس���ییلهالیهنههردوحزبهكهیپێش���ویدهسهاڵتی
بهسهرهوهیه".وهفدێكی بڕی���اره ترهوه، لهالیهكیكوردس���تان نیش���تمانی یهكێت���یبهبهش���داریهێرۆئیبراهیمئهحمهدوكهریم، نهجمهدی���ن م���ورادو ع���ادلئهندامانیمهكتهبیسیاسییسهردانیتاوتوێكردنی بهمهبهستی بكهن تارانئهوبارودۆخهنوێیهیلهعێراقوههرێمیلهسهرو ئاراوه، هاتوهته كوردس���تانههموش���یانهوهپرس���یدیاریكردن���یكهس���ێكبۆپۆستیسهرۆكیكۆماری
عێراقلهالیهنیهكێتیهوه.
بارزانیبۆباسكردنیسێپرسچوهتهتوركیا
وه فده كانی هه رێم بۆ توركیا خاڵین له نوێنه ری ئیسالمیه كان
چوارسیاسهتمهدارورۆژنامهنوسیناوداردهربارهی"سهربهخۆییكورد"دهدوێن
3(437( سێشه ممه 2014/7/15ههنوکهتوێژهرێكیسهنتهریتۆژینهوهی"موشێدایان"یئیسرائیلبۆئاوێنه:
ئهگهربوێرنهبنوئهمههنگاوهنهنێنههرگیزسهربهخۆییبهدهستناهێنن ئا: نزار گزالی
د.عوفره بێنجۆ، پرۆفیسۆر و توێژه ری كارا له سه نته ری توێژینه وه ی )مۆشێ
دایان( له ئیسرائیل بۆ توێژینه وه له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست و پسپۆر
له مه سه له ی كورد، كه خاوه نی چه ند كتێبێكه له سه ر كوردستان و عێراق و
توركیا، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "هه میشه ئیسرائیل به بوێر ناسراوه ،
ده بێت ئێوه ی كوردیش وه ك ئیسرائیل بوێربن له و خاڵه دا، چونكه زۆرجار
ترس كێشه ی گه وره تر دروست ده كات، پێویسته كوردستان بوێریی زیاتری
پێوه دیاربێت".
ئاوێن���ه : بۆچ���ی ل���ه م ئانوس���اته دا به رپرس���انی ئیس���رائیل )وه ك سه رۆك پێرێ���زو لیبه رمان���ی وه زی���ری ده ره وه ( له لێدوانه كانیاندا ئاماژه به س���ه ربه خۆیی كوردستان ده كه ن، مه سه له كه په یوه ندی
به چییه وه یه ؟د.عوف���ره : ئه مه رێكه وت نیه ، چونكه قسه یان ئیسرائیل گرنگه كانی به رپرسه له سه ر ئه م بابه ته كرد، به پێی خه ماڵندنی من به رپرس���انی ئێوه ، وه ك س���ه رۆك بارزان���ی و س���ه رۆكی حكومه ته كه ت���ان له والیه ته ئ���ه وه ی بۆ داوایانلێك���ردون یه كگرتوه كانی ئه مه ریكا جۆرێك له ریكالم بۆ ئ���ه و پرس���ه بك���ه ن و له هه مانكاتدا پاڵپش���تییان بۆ ئه م پرسه نیشانبده ن، بۆیه تاكه پێشبینی من ئه وه یه كه له الیه ن س���ه ركرده كانی ئێ���وه داوایانلێك���راوه ، چونك���ه سیاس���ه تمه داره كانی ئێمه زۆر هه ستیارو هۆشیارن شتێك ناكه ن زیان به كوردس���تان بگات. بینیشتان سه رۆك پێرێ���ز قس���ه ی له گ���ه ڵ ئۆبام���ا كردو لیبه رمان���ی وه زیری ده ره وه ش قس���ه ی
له گه ڵ كیری كرد.ئاوێنه : بۆچی ئیس���رائیل به ده نگ ئه و
داواكاریه ی كورده وه هاتوه ؟ ناتوان���م وه اڵمێكی م���ن د.عوف���ره : ئیس���رائیله وه ، به ناوی پێبڵێم فه رمیت ب���ه اڵم ئ���ه وه ی ئاش���كرایه هاوڕێیه تی و
په یوه ندیه كی دێرین له نێوان س���ه ركرده كورده كان و ئیس���رائیلدا هه یه ، هه روه ها كڕین���ی نه وتی كوردس���تان ل���ه و ئان و س���اته دا ئاماژه یه ك���ی دیك���ه ی پته وی ئ���ه و په یوه ندیه ی نێوان ه���ه ردو الیه ، كه ئیس���رائیل له رێگ���ه ی كڕینی نه وتی كوردس���تان نامه یه كی ئاراسته ی جیهان كرد، كه ئیسرائیل یارمه تی سه ربه خۆیی
كوردستان ده دات.ئاوێنه : ئایا نه وت كڕینه كه سیاسی بو
یان پێویستییه كی ئابوری ؟د.عوفره : ناكرێت بڵێین مه به س���ته كه به ته نها سیاس���ی بو، یان پێویستیه كی ئابوری، به اڵم زیاتر سیاس���ی بو چونكه دوای دو هه فته كه س نه وتی كوردستانی نه ده ك���ڕی، بۆیه ئیس���رائیل ئه و نه وت كڕینه ی گرته ئه ستۆی خۆی و نامه یه كی ئاراس���ته ی جیه���ان كرد، ك���ه ده بێت ئه وه ش بكڕدرێت. له كوردس���تان نه وت له بیرنه كه ین ئیسرائیل په یوه ندی له گه ڵ به غدا نیه ، بۆیه بۆ ئیسرائیل ئاسانه نه وت له كوردستان بكڕێت. هه روه ها ئێمه ده بێت قسه له سه ر سێگۆشه ی ناوچه كه بكه ین، كه پێكهاتوه له كوردو ئیسرائیل و توركیا، راسته پێشتر په یوه ندیه كانی ئیسرائیل و توركیا گ���رژ بون، ب���ه اڵم به رژه وه ندیه نه وت���ی و ئابوری���ه كان پێچه وانه ی ئه وه ده خ���وازن، بۆی���ه پێموای���ه توركیاش رۆڵێكی گرنگی هه یه له هاوكێش���ه كه دا. ئ���ه و هه نگاوانه ی ك���ه توركی���ا ناونی هه نگاوی زۆر پێش���كه وتوبون، كه هیچ ده وڵه تێكی جیهان به وش���ێوه هه نگاوی نه ن���اوه بۆ مه س���ه له ی س���ه ربه خۆیی، م���ن له 2012 له نوس���ینێكدا ئاماژه م بۆ ئه وه كرد كه توركی���ا هۆكارێك ده بێت كوردس���تان ده وڵه تی له دایكبونی ب���ۆ له عێراق���دا، چه ند رۆژێ���ك له مه وبه ریش نوس���ه رێك له رۆژنامه ی سه باحی توركی به س���ه ربه خۆیی كوردستان س���ه باره ت نوس���یبوی و ئاماژه ی ب���ه وه كردبو كه له 2011 له دانیش���تنه كان له گه ڵ سه رۆك بارزانی قس���ه یان له سه ر س���ه ربه خۆیی كوردس���تان كردوه ، واتا توركیا ده مێكه ئ���ه و بڕی���اره ی داوه ، ب���ه اڵم ئه مه ریكا
رێگریی له و كارو بیركردنه وه یه ی توركیا ده كات. م���ن ده ڵێم توركی���اش له گه ڵ راده یه ك تا كوردس���تانه ، سه ربه خۆیی ئیسرائیل و كوردو تورك له ناوچه كه زۆر
شتیان له یه ك ده چێت و هاوبه شن.ئاوێن���ه : به پێ���ی زانیارییه كان���ی تۆ چاوپێكه وتن و په یوه ن���دی له م ماوه یه دا له نێوان به رپرس���انی ئیسرائیل و كورددا
هه بوه ؟د.عوف���ره : من ئ���اگاداری ئه مه نیم، به اڵم به پێی ئام���اژه كان ده بێت دیداری
له و شێوه یه هه بوبێت.ئاوێنه : ئایا ئیس���رائیل ئاماده یه وه ك ئه وه ی یارمه تی باش���وری سودانی دا بۆ جیابونه وه و س���ه ربه خۆیی به هه مانشێوه ب���ۆ ب���كات كوردس���تان كۆمه ك���ی
سه ربه خۆیی ؟د.عوفره : بێگومان، ده مێكه من قسه م له س���ه ر ئه و بابه ته كردوه ، من گوتومه
ئه وه ی ئیس���رائیل بۆ باشوری سودانی ك���ردوه ، هیچ گومانێكی تێدا نیه هه مان شت بۆ كوردس���تانی عێراقیش ده كات، به اڵم ئه گ���ه ر كورده كانی عێراق خۆیان داوای بكه ن. به اڵم ئێوه له كوردس���تان ب���ه رده وام هه یه ، ئێرانت���ان كێش���ه ی دوای هه ربۆی���ه له ئێ���ران، ده ترس���ن پێداگریی نه ته نیاهۆو ئه وانی دی، ئێوه ی كورد هی���چ په رچه كردارێكتان نه بو، من دڵنیام ترس���تان له ئێران ه���ۆكاری ئه و كپبونه وه یه ی ئێوه بو. به اڵم من دڵنیام ئیس���رائیل له پشت په رده زۆری كردوه و زۆرتریش ده كات، له هه موی گرنگتر ئه وه یه كه پاڵپشتیی ئیسرائیل له پشت په رده وه بێت، پێموایه هه ردوالش ئه وه به په سه ند ده زانن. سه باره ت ئه وه ی ئه م دواییه ش داعش و روداوه كان���ی ئه مدواییه ی عێراق وایكرد هه ردوال هه نگاوی به ئاش���كرایان ناو ئه وه لێدوانه ئاشكراكانی به رپرسانی
ئیسرائیلی لێكه وته وه .ئاوێنه : ئایا ئه م لێدوانانه ی به رپرسانی ئیس���رائیل زیان به ك���ورد ناگه یه نن كه چوارده وری دوژمنانی ئیس���رائیله وه ك
عه ره ب و ئێران؟د.عوفره : من پێموانیه چونكه ئه گه ر ئه مه ری���كا پێیناخۆش بێ���ت ئه وه باش نی���ه ، هه روه ها هه ندێ���ك واڵتی دیكه ی ناوچه كه وه ك سعودیه و قه ته رو واڵتانی دیك���ه ی كه نداو كه هیچیان نیه به رانبه ر به كورد، كه وات���ه كاریگه ریی نه رێیانه ی ئیس���رائیل هه میش���ه هه روه ها نابێت. به بوێر ناسراوه ، ده بێت ئێوه ی كوردیش وه ك ئیس���رائیل بوێرب���ن ل���ه و خاڵه دا، چونكه زۆرجار ترس كێش���ه ی گه وره تر دروس���ت ده كات، پێویس���ته كوردستان
بوێریی زیاتری پێوه دیاربێت.ئاوێن���ه : ئای���ا ك���ورد س���ه ربه خۆیی
رابگه یه نێت مه ترسی له سه ره ؟د.عوفره : به ڵێ مه ترسی هه یه ، به اڵم ئه گ���ه ر بوێرنه بن و ئه م هه ن���گاوه نه نێن هه رگیز س���ه ربه خۆیی به ده س���تناهێنن، وه ك���و ده گوترێ ئ���ه م په نجه ره یه هه ر ده بێت بكرێته وه . له ئێستاش���دا كاته كه زۆر گرنگ و گونجاوه بۆ ئه وه ی كورد ئه م هه نگاوه بنێت، من پێموانیه له ئێس���تادا نه یاره كانی ئه م هه نگاوه زۆربن. له ئێستادا داعش رویكردۆته دژایه تی به غداو شیعه و داعش به شیعه و به غدا سه رقاڵه . توركیا ئه گ���ه ر سه داس���ه د نه بێت، س���ه دا 90 له گه ڵتانه . روس���یا له گه ڵتانه ، سه باره ت به ئێرانیش ئێران تاكه واڵته كه پێویسته له س���ه ربكرێت و كاری ئه ندازه ی���ه ك تا هه وڵ���ی له گه ڵ بدرێت، ب���ه اڵم پێموانیه ئه گ���ه ر س���ه ربه خۆیی رابگه یه نن ئێران ش���ه ڕتان له دژ رابگه یه نێت. كه واته كێ به و شێوه یه مه ترسیه ؟ سه باره ت به واڵته عه ره بیه كانی���ش له ئێس���تادا هه موی���ان په رتوباڵون، هه ریه كه و ده ستی به كاڵوی خۆی���ه وه گرتوه . س���ه یركه كه س���یان به الیه وه گرنگ نیه ئێس���تا چی له غه زه روده دات. ئیدی س���ه باره ت به كورد هه ر ده نگیان نابێت، ئ���ه وه ش له بیر مه كه ن ئێ���وه په یوه ندی چاكت���ان له گه ڵ چه ند
واڵتێك���ی عه ره ب���ی ناوچه ك���ه هه ی���ه ، ئه وانیش پرس���یاری ئه وه یان لێبكه بڵێ ده وڵه تێكی ش���یعیتان به الوه په سه نده یان ده وڵه تێكی كورد، ده وڵه تی كوردی ده ڵێم ده كه مه وه و دوپاتی هه ڵده بژێرن، كاته ك���ه زۆر زۆر گونج���اوه بۆ ئه وه ی ئێوه هه نگاوی سه ربه خۆیی بنێن، به اڵم ده بێت له نێوخۆشتاندا یه كڕیزو یه كڕا بن. مه سه له ی مه ترسیش هیچ هه نگاوێك بێ مه ترسی نیه ، به اڵم هه نگاوی له و شێوه یه ده بێ���ت بوێران���ه كاری له س���ه ر بكرێت ئه گینا هه رگیز نایه ته دی، ئێوه سه یری ئیس���رائیل بكه ن، به رده وام مه ترس���ی له سه ربوه و كۆڵی نه داوه . ئێوه ش ده بێت
له و مه ترسیه الوه كیانه سڵنه كه نه وه .ئاوێنه : تا چه ند راسته كیری وه زیری ده ره وه ی ئه مه ریكا هۆش���داریی داوه ته بارزانی و س���ه ركرده كانی ك���ورد له وه ی
له عێراق جیانه بنه وه ؟د.عوف���ره : ئ���ه و ره نگ���ه وا قس���ه ی كردبێت، به اڵم به هۆی ئه وه ی له ناوچه كه روده دات و ئ���ه وه ی له گه ڵ داعش رویدا، ئ���ه وه ی ك���ه ده بین���ی عێ���راق پارچه پارچه ب���وه ، ئه مه ریكی���ه كان به ره به ره پاش���گه زده بنه وه . گوتویانه كه له وه ی ئه وه ش له یادمه ك���ه پێش چه ند رۆژێك س���ه رۆك مه س���عود بارزانی گوتی واڵته یه كگرتوه كان���ی ئه مه ری���كا هاوكاری���ی به اڵم ناكات س���ه ربه خۆیی جیابونه وه و دژیش���ی نیه . هه م���و ئه گه ره كانیش من پێموایه ئه گه ر س���ه ربه خۆیی رابگه یه نن ئه مه ریكا كاردان���ه وه ی نه رێیانه ی نابێت هیچت���ان به رانبه ر ن���اكات. به اڵم ئه گه ر بتانه وێت وه ك باشوی سودان به ئاشكرا پش���تگیریتان بكات ئ���ه وه ئه مه ریكا وا ن���اكات، به اڵم ئه گه ر دژایه تیتان نه كات ئه وه باش���ه . ب���ه اڵم ده رئه نجام ده بێت بێته س���ه ر ئه و باوه ڕه كه سه ربه خۆیی كوردس���تان باش���تره له داعش، باشتره له ده وڵه تێكی ش���یعه ، باشتره له مالیكی كه هیچ كێشه یه كی بۆ چاره سه ناكرێت و كێش���ه كان ئاڵۆزتر ده كات. بۆیه ده ڵێم هه م���و ده رهاویش���ته كان له به رژه وه ندی
ئێوه ی كورده ئیدی ئێوه و بوێریتان.
ئا: ئاوێنه
دوای دو رۆژ له كۆبونه وه ی به رده وامی مه كته بی سیاسی ، سه ره نجام یه كێتی نه گه یشتنه ئه وه ی به ته وافوق كه سێك
بۆ پۆستی سه رۆك كۆماری عێراق یه كالبكه نه وه ، وا بڕیاره ئه مڕۆ 7/15
ئه و پرسه له كۆبونه وه ی مه كته ب سیاسیدا به ده نگدان یه كالیی بكرێته وه .
كۆبونه وه ی ئه مڕۆی مه كته بی سیاسی ، كۆبونه وه یه ك���ی چاره نوسس���از ده بێ���ت بۆ یه كێتی ، كه چاره نوس���ی س���ه ركرده ركه به ره كانی ئ���ه و حزبه ی تێدا ده خرێت به الیه كدا، ملمالنێ له س���ه ر ده س���ه اڵت و بون به "س���ه رۆك كۆمار" له ناو یه كێتیدا له نێوان د.نه جمه دی���ن كه ریم و د.به رهه م س���اڵح له وپه ڕیدایه ، باڵی ده ستڕۆیشتوی یه كێت���ی د.نه جمه دی���ن بۆ ئه و پۆس���ته به ش���یاو ده زان���ن و به ش���ێك له مه كته ب ل���ه پش���تیوانی یه كێتی���ش سیاس���ی د.به رهه م ده كه ن، به اڵم بۆ گه یشتن به و پۆس���ته ، هه ریه كه و چه ندین به ربه ستیان روبه ڕوی د.نه جمه دی���ن له به رده مدای���ه ، ڤیتۆی بارزان���ی ده بێته وه و د.به رهه میش روبه ڕوی ڤیتۆی هێرۆ ئیبراهیم ئه حمه د، ئه مه له كاتێكدایه كه د.فوئاد مه عس���وم كاندیدێكی دیكه ی یه كێتییه بۆ وه رگرتنی ئه و پۆس���ته و پێده چێت ئه م ملمالنێیه ش شانس���ی ئه و بۆ وه رگرتنی ئه و پۆس���ته
زیاتر به رزبكاته وه . كێ ده بێت به سه رۆك؟ ئه مه پرسیاره
سه ره كیه كه یه .
ته وافوق یان هه ڵبژاردن؟یه كالكردن���ه وه ی كاندی���د بۆ پۆس���ته گرنگه كان له نێو یه كێتیدا، پرۆس���ه یه كی قورس و دژواره ، پێش���تر زۆری خایاند تا
س���ه ره نجام قوباد تاڵه بانی بۆ پۆس���تی هه رێمی جێگری س���ه رۆكی حكومه ت���ی كوردستان یه كالیی كرایه وه ، گه یشتن به و ئه نجامه ، كات و كۆبونه وه ی پڕ له مشتومڕ و
قسه ی توندو ته نانه ت زبریشی ویست.س���ه رچاوه یه كی ئ���اگادار به ئاوێن���ه ی راگه یان���د ك���ه "ب���ۆ یه كێتی گه یش���تنه ته وافوق باش���تره تا هه ڵب���ژاردن، ره نگه هه ڵب���ژاردن له پرس���ێكی وادا كاردانه وه و هه ڵوێس���تی نه خ���وازراوی لێبكه وێته وه ، یه كه مینجاره پرس���ێكی به وپێیه ی ئه مه له وش���ێوه یه به ده نگدان له ن���او یه كێتیدا یه كالییبكرێته وه و ئێستا زۆربه ی مه كته بی سیاس���ی یه كێتی له گه ڵ هێ���رۆ ئیبراهیم
ئه حمه ددایه ".سه رچاوه كه ئاماژه ی به وه ش كرد، كه "بۆ نمونه ئه گه ر ده نگدان له به رژه وه ندی د.به ره���ه م نه بێ���ت، چ���ۆن كاردانه وه و هه ڵوێس���تی نابێ���ت ك���ه ئێس���تا له ناو س���ه ركردایه تی یه كێتی���دا خاوه نی بڕیار نیه و له حكومه تیشدا هیچ پۆستێكی نیه ؟ ئایا ئه وه ش���ی پێڕه وا نابینرێت كه وه ك
سه رۆك كۆمار بچێته به غدا".
به رهه م.. ده ره وه پشتیوانیه تی و ناوخۆ دژیه تی
د.به رهه م ساڵحی ته مه ن 54 ساڵ ، كه زۆرێك له چاودێران به كه سێكی شایسته ی ده زانن بۆ وه رگرتنی ئه و پۆسته ، ماوه ی زیاتر له س���اڵێكه له گه ڵ زۆرێك له بڕیارو سیاس���ه ته كانی یه كێتیدا نییه ، ته نانه ت وه ك ناڕه زای���ی ده ربڕی���ن به رانب���ه ر به و له پۆستی جێگری سیاسه تانه ش ده ستی س���كرتێری دوه می یه كێتی كێش���ایه وه ، ئێستا ئه م و هێرۆ ئیبراهیم ئه حمه د وه ك دو جه مسه ری زۆر دور له یه ك ده رده كه ون، به رهه م ئه وه نده ی كه پش���تیوانی پارتی و الیه نه كان���ی دیك���ه ی عێ���راق و ته نانه ت
توركیا و ئه مه ریكاش���ی بۆ وه رگرتنی ئه و پۆسته مسۆگه ركردوه ، له ناوخۆی یه كێتیدا
پشتگیرییه ی هاوشێوه ی لێناكرێت.سه رچاوه ئاگاداره كه به ئاوێنه ی راگه یاند كه پێشتر تا مه س���ه له ی قوباد تاڵه بانی یه كالكرایه وه ، باس���ی د.نه جمه دین و هیچ كه س���ێكی تر له ئارادا نه بو بۆ وه رگرتنی پۆستی سه رۆك كۆمار، د.به رهه میش بۆ ئه وه ی ره زامه ندی ئ���ه وان بۆ وه رگرتنی پۆستی س���ه رۆك كۆمار مسۆگه ر بكات، پش���تیوانی له قوباد كرد له به رامبه ر حاكم ب���ون به جێگری س���ه رۆكی ب���ۆ قادردا
حكومه تی هه رێم، هه رچه نده حاكم زیاتر لێیه وه نزیكب���و، به اڵم دوای كۆتاییهێنان به و پرس���ه ، د.نه جمه دی���ن هێنرایه ناو ناوانه وه بۆ وه رگرتنی پۆس���تی سه رۆك كۆمارو ئێستا باسی د.فوئادیش ده كرێت. ئه مڕۆدا له ده نگدانی د.به رهه میش ئه گه ر ده رنه چێت و دواتر واز له یه كێتی بهێنێت، ئه وا ناتوانێت وه ك پێشتر بڵێت وازمهێنا له به رئ���ه وه ی خوازی���اری چاكس���ازیی و گۆڕان���كاری ب���وم له ناو یه كێتی���دا، ئیتر ئه وان ده ڵێن له به رئه وه وازیهێنا كه نه كرا
به سه رۆك كۆمار.
د.نه جمه دین.. ده بێت و نابێت به پێچه وان���ه ی د.به رهه م���ه وه ، ك���ه باڵی ده ستڕۆیش���توی یه كێتی پێیانوایه گه ر به پش���تیوانی پارتی و بارزانی بچێته به غداو ببێته سه رۆك كۆمار، ئه وا له بری كاركردن به خواستی یه كێتی ، زیاتر له ژێر كاریگه ریی بارزانی و سیاسه ته كانی ئه ودا ده بێ���ت، د.نه جمه دی���ن كه ریمی ته مه ن 65 س���اڵ ، خاڵی پێچه وانه ی د.به رهه مه له مه س���ه له ی په یوه ندییه كانی���دا له گه ڵ بارزان���ی ، ئه مه جگه له وه ی كه متمانه ی ئه وه شیان پێیه تی كه ده چێته پۆستێكی وا هه ستیاره وه ، له و پێگه یه و له پایته ختی كۆنترۆڵكردنه وه ی هه وڵ���ی عێراق���ه وه
یه كێتی نادات.ئێس���تا مه كته ب���ی سیاس���ی یه كێتی بی���روڕان، ئ���ه و پرس���ه ، دو له س���ه ر به شێكی د.به رهه من و له گه ڵ به شێكیان دیكه ش���یان د.نه جمه دی���ن كه ریمی���ان پێباشه ، به وپێیه ی له كه ركوكدا زۆری بۆ یه كێتی كردو له هه ڵبژاردنی ئه مجاره شدا یه كێك بو ل���ه و كاراكته رانه ی كه توانی
پارسه نگی الری یه كێتی راستبكاته وه .له كاتێكدا كه هێرۆ ئیبراهیم ئه حمه دو س���ابیری حه مه خوش���كی و ش���انازی به رهه م دژایه تی هاوسه ری ش���ێلگیرانه س���اڵح ده كه ن و لێبڕاوان���ه كار بۆ ئه وه ده ك���ه ن د.نه جمه دی���ن ببێته س���ه رۆك كۆم���ار، ل���ه ده ره وه ی یه كێت���ی و له نێو ماڵ���ی كوردیدا روبه ڕوی ئاس���ته نگێكی گه وره ده بێت���ه وه ، ئه ویش ئه وه یه وه ك "بارزانی ده ڵێت ئاگاداره كه س���ه رچاوه به هی���چ جۆرێك نایه ڵێ���ت د.نه جمه دین
ببێت به سه رۆك كۆماری عێراق".ل���ه وه جه غ���ت زۆر له كوردس���تاندا ده كرێته وه كه دانانی پۆس���تی سه رۆك كۆم���اری عێ���راق، ته نه���ا په یوه ن���دی چونكه نییه ، دیاریك���راوه وه به هێزێكی
ئ���ه و پۆس���ته ده درێت به هه م���و كورد ن���ه ك ته نها هه ر به یه كێت���ی ، له به رئه وه پێویس���ته یه كێتیش له دانانی كه س���ێك بۆ پۆس���تێكی وه هادا بیر له وه بكاته وه ره چاوی خواس���تی الیه نه سیاسییه كانی دیكه بكا و ناكرێت هه ڵوێس���تی بارزانی و
پارتی هه روا به ئاسانی نادیده بگرێت.
ئێران و یه كێتی .. په یوه ندییه كی ستراتیجیی
به س���ه رۆكدا، ده بێت ك���ێ له گه مه ی كۆماری ئیسالمی ئێران، قسه ی "هه وه ڵ و ره زامه ن���دی به ب���ێ ده كات، ئه خی���ر" ئێرانی���ه كان ك���ه س نابێت به س���ه رۆك، ئێرانیه كان زۆر مه به س���تیانه كه یه كێتی به م هێزو توانایه ی ئێستایه وه بهێڵنه وه و به درێژای���ی چه ن���د مانگ���ی راب���ردوش له س���ه ر خه ت بون بۆ ئه وه ی سه ركرده ناكۆكه كانی یه كێتی له یه ك نزیكبخه نه وه ، یه كێتی ئێران���ه وه ، له دی���دی چونك���ه رابردو په یوه ندییه كی به درێژایی سااڵنی له گه ڵ ش���یعه كان هه بوه و توندوتۆڵیان نایانه وێت به الوازبونی یه كێتی و تێكچونی كوردس���تان، له هه رێمی هێز بااڵنس���ی ئێ���ران ش���یعه و به رژه وه ندیه كان���ی بكه وێت���ه مه ترس���یه وه و هاوپه یمانێكی جێمتمانه ی���ان له كیس بچێت، به تایبه تی له م ساته وه خته دژواره دا كه شیعه كانی تێكه وتوه ، چاویان ناوچه كه شی عێراق و له س���ه ر یه كێتییه بۆ ئ���ه وه ی هه رێمی كوردس���تان به یه كج���اری ب���ۆ نێو ئه و بارزانی ك���ه هه ڵنه خلیس���كێت مانۆڕه ل���ه دژی حكومه ت���ی ناوه ن���دی به غ���دا توندوتۆڵكردنی له چوارچێوه ی ده یكات، ئه م په یوه ندییانه شدا، وا بڕیاره له چه ند رۆژی داهات���ودا، وه فدێك���ی یه كێت���ی به س���ه رۆكایه تی هێرۆ ئیبراهیم ئه حمه د
سه ردانی تاران بكات.
كێدهبێتبهسهرۆك؟بهرههمونهجمهدینلهكێبڕكێدان
بارزانی داوای له به رپرسانی ئیسرائیل
كردوه بۆ ئه وه ی له الی ئه مه ریكیه كان جۆرێك له ریكالم بۆ پرسی سه ربه خۆیی بكه ن و له هه مانكاتدا پاڵپشتییان بۆ ئه م
پرسه نیشانبده ن
ئه گه ر د.به رهه م له ده نگدانی ئه مڕۆدا
ده رنه چێت و واز له یه كێتی بهێنێت، ئه وا ناتوانێت بڵێت
وازمهێنا له به رئه وه ی خوازیاری چاكسازیی
بوم، پێیده ڵێن له به رئه وه وازیهێنا كه نه كرا به سه رۆك كۆمار
ئه و پۆسته ده درێت به هه مو كورد نه ك
ته نها هه ر به یه كێتی ، له به رئه وه پێویسته ره چاوی خواستی
الیه نه سیاسییه كانی دیكه بكا و ناكرێت
هه ڵوێستی بارزانی و پارتی هه روا به ئاسانی
نادیده بگرێت
هەنوکە(437( سێشه ممه 42014/7/15
ئا: هێمن مامه ند
د. محه مه د كیانی هه ڵسوڕاوی دیاری بزوتنه وه ی گۆڕان و په رله مانتاری
خولی پێشوی په رله مانی عێراق، له م گفتوگۆیه ی ئاوێنه دا ده ڵێت "به ڕای من دكتۆر نه جمه دین سه ركه وتوبوه
له كاره كانی له كه ركوك، به اڵم بۆ پارتی هه زمكردنی ره نگه قورس بێت".
ئاوێنه : نزیكه ی ساڵێك تێپه ڕ ده كات به س����ه ر خول����ی چواره م����ی په رله مان، هه ڵس����ه نگاندنی ئێوه بۆئ����ه م خوله ی په رله مان چۆنه به تایبه تی كه سه رۆكی
په رله مان له بزوتنه وه ی گۆڕانه ؟د.كیانی : بونی گ����ۆڕان له په رله ماندا ئه زمونێك����ی نوێیه به حوكم����ی ئه وه ی له راستیش����دا نوێیه ، ئه زمونێك����ی كه ئه ندامانی په رله مانی گۆڕان هیچ كامیان بۆیه نییه ، پێش����وتریان شاره زاییه كی توش����ی هه ندێك كێش����ه و گرفت ده بن، ده س����ه اڵتیش ئه زمونێك����ی زۆری هه یه له وه ی كه چ����ۆن بتوانێ����ت ته حه كوم به كاریبێنێ����ت ب����كات و به په رله م����ان له به رژه وه ندی تایبه تی ده سه اڵتدا، بۆیه په رله مانتارانی گۆڕان توشی ئیشكاالت ده بن، بۆ نمونه ئه وه ی له رابردو سه رۆك وه زیران����ی هه رێمی كوردس����تان كردی نمونه یه كی جوان نه بو، كه به م شێوه یه ره فت����اری كرد له گ����ه ڵ په رله مانتاران، چونكه په رله مان شوێنی لێپێچینه وه یه بۆی����ه جێبه جێك����ردن، له ده س����ه اڵتی نه ده بوایه ئه م ره فتاره ی سه رۆك وه زیران به م ش����ێوه یه به س����ه ریاندا تێپه ربوایه ، هه روه ه����ا رێگ����ه دان ب����ه وه ی وه زیری سامانه سروشتیه كان له په رله مان نرخی به نزین دیاری بكات له به رژه وه ندی چه ند بازرگانێك����ی جه نگ ئ����ه وه ش جێگه ی ره خنه ی����ه له په رله مانتاران����ی گ����ۆڕان و
سه رۆكی په رله مان كه گۆڕانه .ئاوێنه : بازرگانه كانی جه نگ كێن؟
د.كیانی : ئه وانه ن كه مه رجی هێنانی به نزی����ن داده نێن، ئه وان����ه ن كه توانای خه زنكردنی 30 ملی����ۆن لیتر به نزینیان هه یه ، ئه و كه س����انه ن ك����ه له جه رگه ی ده س����ه اڵتن، كێش����ه ی ئێمه ئه وه یه كه به یه كتر تێكه ڵ بازرگانیمان سیاسه ت و ك����ردوه ، له هه ر جێگایه ك سیاس����ه ت و بازرگانی تێكه ڵ كران گه نده ڵیی دروست
ده بێت.ئاوێن����ه : وه ك����و بزوتن����ه وه ی گۆڕان هه ستناكه ن توڕه یی و ره خنه یه كی زۆری جه ماوه ری����ی له س����ه ر ئ����ه و بێده نگیه و
بێهه ڵوێستیه ی ئێوه هه یه ؟د.كیان����ی : به ڵ����ێ ناڕه زایه تی هه یه ، ناڕه زایه تیه كه ش ئه و بارودۆخه ناله باره ی سیاسی و ئابوریه یه ، كه به سه ر هه رێمی كوردس����تان هاتوه ، ئه م ناڕه زایه تیه ش زیاتر به سه ر گۆڕاندا شكاوه ته وه ، چونكه خه ڵك هه میشه بێزاربوه له ده سه اڵت، كه ئه مڕۆش گۆڕان به شێكه له و ده سه اڵته ، به اڵم له راس����تیدا ئێمه ی گۆڕان كاتێك به ش����داریمانكرد له حكوم����ه ت، هه رێمی ته نگه ژه یه ك����ی توش����ی كوردس����تان ئابوری و سیاسی هات، له گه ڵ ده وڵه تی عێراق و داعش و نه هاتنی موچه له به غدا، ئه مان����ه هه م����وی ناڕه زایه ت����ی خه ڵكی لێكه وتۆته وه و خه ڵكیش حه قی خۆیه تی توڕه بێت، ب����ه اڵم حه ق نییه توڕه ییه كه بش����كێنێته وه به س����ه ر گۆڕان، چونكه ته نگه ژه ب����ه و په یوه ندی مه س����ه له كه سیاس����ی و ئابوری����ه وه هه ی����ه نه وه كو
به گۆڕان.ئاوێن����ه : پێتوانییه به ه����ۆی نه بونی بزوتنه وه ی كاركردن����ی ب����ۆ ئالیه تێك گۆڕان، به نه مانی نه وش����یروان مسته فا، به هه م����ان ده ردی گ����ۆڕان بزوتنه وه ی كوردس����تان نیش����تیمانی یه كێت����ی
ده چێت؟د.كیانی : له راستیدا نه مانی نه وشیروان مسته فا له ئێس����تادا خه ته ره بۆ گۆڕان، له به رئه وه ی تا ئێستا بزوتنه وه ی گۆڕان ئالیه تێك����ی نییه ، بۆ ئ����ه وه ی له دوای
نه مانی نه وشیروان كاری له سه ر بكات، بۆ ئ����ه وه ی ئه م بزوتنه وه ی����ه به رده وام بێ����ت، بۆیه ده بێت ئێم����ه ئالیه تێكمان هه بێ����ت، ئه گه ر كاك نه وش����یروان هه ر ش����تێكی به س����ه رهات، به اڵم دوارۆژی
گۆڕان نه فه وتێت.ئاوێنه : تا چه ن����د له ئه دای كاركردنی په رله مانتاران����ی فراكس����یۆنی گ����ۆڕان
رازیت؟د.كیانی : من رازی نییم له كاره كانیان، له به رئ����ه وه ی ده بێ����ت ئه دایه كی تریان به خه ڵك����ه وه په یوه ندی����ان هه بێ����ت جیاوازبێ����ت، به ڕاس����تی ده بێ����ت بچنه ن����او خه ڵكه وه ، ب����ه اڵم م����ن ئه وه یان ئه مه ش خه ته رێكه به راستی لێنابینیم، له عه مه لیه و كاری گۆڕان، چونكه ئه وان ده بێت ل����ه وه تێبگه ن كه ئه وان موڵكی خه ڵك و موڵك����ی گۆڕانن، ئه وان ده بێت له وه تێبگه ن هه ر په رله مانتارێك ئه گه ر س����ه د هه زار ده نگیشی هێنابێت، ئه گه ر
به ربژێری گۆڕان نه بوایه ئه گه ر كاندیدی گۆڕان نه بوایه سه د ده نگیشی نه ده هێنا، بۆیه نابێت له خۆی����ان ده ربچن و ده بێت بچنه ناو خه ڵكه وه ، ده بێت ببنه به شێك
له ڕاپه راندنی كاری خه ڵك.ئاوێنه : گ����ۆڕان په ش����یمان نییه كه به شداریی له حكومه ت و كابینه ی هه شت
كرد؟ناكات پێویس����ت نه خێر د.كیان����ی : په ش����یمانبێت، چونكه ب����ۆ بارودۆخی ئه مڕۆی كوردس����تان و عێراق و ناوچه كه پێویست بو ئێمه هه مومان هه ست به و به پرس����یاریه تیه بكه ی����ن و به رژه وه ندی نه ته وه یی له پێش هه مو به رژه وه ندیه كانی تر بگرین، به اڵم له راس����تیدا له هه رێمی پێویسته هه یه ، كوێخایه تی كوردستان له ئه دای ئ����ه م كوێخایه تیی����ه گ����ۆڕان
سیاسی قه بوڵ نه كات.ئاوێنه : ئه و كوێخایه كێییه ؟
د.كیانی : به ڵێ ئه م كوێخایه تیه هه یه ،
ئه م كوێخایه تییه ره گێكی مێژویی هه یه ، كوێخایه تیه ك����ه ش له پارتی و مه س����عود بارزانیه ، تۆ ناتوانیت ئه مه بنبڕ بكه یت، به اڵم ئ����ه و الیه ن و كه س����ه ی ده یه وێت ئ����ه و كوێخایه تییه په یڕه و بكات دواجار
به سودی نه ته وه یی ناشكێته وه .ئاوێنه : ئ����ه ی ئه گه ر وایه بۆچی ناوه ناوه نه وش����یروان مسته فا دێته الی ئه و
كوێخایه ی كه تۆ باسی ده كه یت؟د.كیانی : به بڕوای من ئاساییه و ده بێت
زیاتریش بچێت.ئاوێنه : بۆچی ؟
د.كیانی : ئه م����ه په یوه ندی به وه وه یه كه ده بێت ئێمه پرس و رامان پێبكرێت، ئه و پرس و رایه ش پێویسته راسته وخۆ له گ����ه ڵ نه وش����یروان مس����ته فا بكرێت له خه ڵكی له ده س����تی دوه م و نه وه ك����و تره وه بێت، ئه و هه ماهه نگیه ی ئێس����تا زۆر گرنگه ، چونكه ئێمه له بارودۆخێكی زۆر هه س����تیارداین ی����ان له به رژه وه ندی ئێمه ته واو ده بێت یان ده بێته ماڵوێرانی و به زیانی ئێمه ته واو ده بێت، ئه گه ر بێت و ئ����ه و زی����ان و زه ره ره نه ته وایه تیی����ه ش بكه ی����ن، ئه وه تا س����ه د س����اڵی تریش پێمانه وه ده نوسێت و ره نگه فرسه تێكی تری له و شێوه یه مان بۆ نه هێته پێشه وه ، بۆیه كاتێك نه وش����یروان دێته هه ولێرو سه رۆكی هه رێم ده بینێت شتێكی باشه و، چونكه ئه و خاوه ن����ی بیروبۆچون و رای
خۆیه تی و گوێی لێده گیرێت.ئاوێنه : ئ����ه و بارودۆخه ی ، كه ئه مڕۆ له ئارادای����ه ت����ا چه ن����د له به رژه وه ندی
كورددایه ؟زۆر ڕاده یه ك����ی ت����ا د.كیان����ی : چونك����ه كورددای����ه ، له به رژه وه ن����دی له عێراق و ته نی����ا داع����ش مه س����ه له ی له ت����ه واوی به ڵك����و نیی����ه ، س����وریا بۆیه ناوه ڕاست و جیهاندایه ، رۆژهه اڵتی ئ����ه و په رچه كرداران����ه ی ك����ه به رامبه ر تونده ڕه ویه كان����ی داعش ده كرێت و، ئه و نادیموكراس����یه ی ك����ه له عێراقدا هه یه ، له به رژه وه ن����دی كورددای����ه ، به ڕای من
ب����ێ ئه وه ی كورد عامیلێكی ئه ساس����ی بێت له ناو ئ����ه و فه وزای����ه ی كه هه یه ، بارودۆخێك����ی باش بۆ ك����ورد هاتۆته ئاراوه ، بۆیه م����ن پێموایه له ماوه یه كی نزیكدا كورد ده توانێت چاره نوسی خۆی
بڕیار بدات.ئاوێن����ه : وات����ه پێتوایه ئ����ه وه ی كه ئه مڕۆ مه سعود بارزانی سه رۆكی هه رێم هه وڵی بۆ ده دات بۆ پرس����ی ریفراندۆم و
سه ربه خۆیی له جێگه ی خۆیه تی ؟هه یه ده وڵه تس����ازیی لێره د.كیانی : نه وه ك ریفراندۆم، به ریفراندۆم ناكرێت، ئێمه ده بێت بنه ماكانی ده وڵه تس����ازیی دروس����ت بكه ین، ده بێت دام����ه زراوه ی یاسایمان هه بێت، دامه زراوه ی په رله مان و یاس����ادانانمان هه بێت، له گه ڵ ئه وه شدا
ده بێت ده سه اڵتی به رگریمان هه بێت.ئاوێن����ه : بۆ ئه وانه ی كه تۆ باس����یان
ده كه یت نیمانن؟د.كیان����ی : ئه وانه م����ان ه����ه ن، به اڵم هه موی حزبین ده بێت ئه مانه بگۆڕدرێن، به دامه زراوه یه ك����ی بكرێ����ن ده بێ����ت ده وڵه تی ، ئێس����تا هه ندێ����ك خیالفاتی سیاسی هه ن ئه وانه بۆ ئێستا باش نین، ناكرێت خۆشنه ویستنی یه كێك له الیه ن بكرێته كێش����ه یه كی س����ه رۆكی هه رێم نه ته وه یی ، ناكرێت ببێته هۆی له تكردنی یه كڕیزیی كورد، یان ببێته هۆی ئه وه ی كه الیه نێكی سیاسی دوربكه وێته وه له و پرۆژه یه ی كه ئێستا هه یه ، ئێمه رۆژانه ئه و ش����تانه به چاوی خۆمان ده بینین، نه جمه دین كه ریم ستایلێكی خۆی هه یه له كاركردندا ره نگه ئه و س����تایله به دڵی س����ه رۆكی هه رێم نه بێت، ب����ه اڵم نابێت ئ����ه وه ببێته هۆی رقلێبونه وه و كێش����ه دروستكردن، ش����تێكی زۆر نه شازه كه سه رۆكێك ده س����توه رداته ناو كاروباری حزبێكی تر، كه ئیش����كردن و س����تایلی كاری ئه و حزبه به دڵی ئه و نه بێت، به ڕای من دكت����ۆر نه جمه دین س����ه ركه وتوبوه له كاره كانی له كه ركوك، به اڵم بۆ پارتی
هه زمكردنی ره نگه قورس بێت.
د.محهمهدكیانی:لهكوردستانكوێخایهتیههیهومهسعودبارزانیشكوێخایه
ریکالم
نه مانینه وشیروان مسته فا
مه ترسیداره ، چونكه دوای ئه و ئالیه تێك
نییه بۆ كاركردن له ناو گۆڕاندا
د.محه مه د كیانی
5(437( سێشه ممه 2014/7/15کوردستانی
ئه گه رچی زۆرێك له چاودێران و ئاگایانی سیاس���ی له گه ڵ ئ���ه وه دان كه هه لێكی زێڕی���ن له به رده م ك���وردا هه ڵكه وتووه بۆ جیابوونه وه ل���ه عێراق و راگه یاندنی ده وڵه تی سه ربه خۆی كوردستان و مافی ئه وه ئام���اژه كان ب���ه اڵم چاره نووس، هێش���تا سه ركردایه تی كه ده خه نه روو نایه وێت له به غدای���ه و كورد چاوێك���ی ده ستبه رداری پۆست و ده ستكه وته كانی ببێ���ت، ئه گه رچی به رده وام و ماوه ماوه هه ندێكیش به خۆده بینێت، توند گرژی پێیان وای���ه كورد جورئه ت���ی بڕیاردانی راگه یاندنی س���ه ربه خۆیی نیه ، ئه گه رنا زۆرێك له و واڵتانه ی كه س���ه ربه خۆییان راگه یان���دووه ، ل���ه رووی پش���تیوانی نێوده وڵه ت���ی و س���امانی سروش���تی و هه رێم ده وڵه تداری���ه وه وه ك بنه ماكانی ده وڵه تیش���یان نه بوون و كوردس���تان
راگه یاند.
كوردستانی رزگاركراوله دوای كۆنترۆڵكردنی شاروشارۆچكه س���ونه نش���ینه كانی عێراق ل���ه الیه ن به ش���ێكی زۆری خاك���ی داعش���ه وه ، هه رێ���م ده ره وه ی كوردس���تانی )جێناك���ۆك به پێی ماده ی 140( له ژێر پێش���مه رگه دایه و هێ���زی كۆنترۆڵ���ی رزگارك���راوه ، هه رچه نده ته واوی ناوچه به اڵم نه كراوه رزگار كوردس���تانیه كان ئه و ناوچه ی���ه ی رزگارنه كراوه كه مترین رێژه ی ك���وردی تێ���دا م���اوه به هۆی
سیاسه تی ته عیریب و راگواستنه وه .باش���وری كوردس���تان )كوردستانی )68269( روبه ره ك���ه ی عێ���راق( كیلۆمه تر دوجایه ، ئه و روبه ری باشوری كوردستانی به سه ر سێ ناوچه دا دابه ش
ده بێت كه پێكدێت:.1- هه رێم���ی كوردس���تان س���نوری
ده سه اڵتی حكومه تی هه رێم.2- ناوچه ی كوردستانی رزگاركراوه 3-ناوچه ی كوردستانی رزگارنه كراوه
به و پێیه ش ئه و خاكه ی كوردستانی ده ره وه ی هه رێ���م له دوای رووداوه كانی موسڵ و هاتنی داعش���ه وه ، رزگاركراوه نزیك���ه ی )30 هه زار( ك���م2 و به رێژه ی ناوچ���ه ی خاك���ی (67.7%(ك���م2 كوردس���تانی ده ره وه ی هه رێم و نزیكه ی (14330( كم2 تا ئێستا رزگار نه كراوه ، ك���ه ده كات���ه )32.3%( ی خاك���ی
كوردستانی ده ره وه ی هه رێم. یه كه م / هه رێمی كوردستان
كه س���نوری ده س���ه التی حكومه تی ده گرێت���ه وه و كوردس���تان هه رێم���ی سنوره كه ی ئه و ناوچانه ده گرێته وه كه تا 2003/3/19 له ژێر ده ستی ده سه التی كوردس���تاندایه و هه رێمی حكومه ت���ی روب���ه ری خاكه ك���ه ی )41939( كم2 و (48.6%(ی خاكی باشوری كوردستان پێكدێنێت، ژماره ی دانیشتوانی هه رێمی كوردستان له ئێستادا )5 ملیۆن و 169
هه زارو 647( كه سه .دووه م/ خاكی كوردستانی رزگاركراو
ده ره وه ی كوردس���تانی خاكه ی ئه و هه رێ���م، ك���ه ل���ه دوای رووداوه كانی پێشمه رگه وه هێزی له الیه ن داعشه وه ،
دیفاكت���ۆ بۆنه ت���ه كۆنترۆڵك���راون و س���نوری له ئه وانیش )ئه مری واقیع(، نه ینه واو دیاله و پارێزگاكانی كه ركوك و سه اڵحه یدنن، ئه و ناوچانه به م شێوه یه
دابه شبوون:1- پارێزگای كه ركوك
پارێ���زگای كه رك���وك ك���ه روبه ری كه كه ركوك خاكه كه ی )9659(ك���م2 له قه زاكانی ناوه ندی كه ركوك و داقوق و دبس و حه ویجه پێكدێت، جگه له قه زای حه وجه و ناحیه كانی ره شاد و ریاز و زاب و عه باسی رزگار نه كراوه ، ته واوی ناحیه و قه زاكانی ئه و پارێزگایه رزگاركراوه واتا نزیك���ه ی )45%( ی خاك���ی پارێزگای كه ركوك ئازاد نه كراوه به و پێیه ی ئه و ناوچانه ی ئازاد نه كراون به اڵم زۆرترین چری دانیش���توان له و ناوچانه دایه كه ئازاد كراون، له پارێزگای كه ركوك، كه ژماره ی دانیش���توانی )1 ملیۆن و 169 هه زارو 171( كه س���ه و ئ���ه و ناوچانه ی كه رزگار نه كراوه ل���ه قه زای حه ویجه ك���ه نزیك���ه ی )250 ه���ه زار( كه س���ه ریاز و ره ش���اد و ناحیه كان���ی له گ���ه ل عه باس���ی و زاب نزیكه ی )350 هه زار( له دانیش���توانی پارێزگای كه ركوك له ناوچه رزگارنه كراوه كانه و نزیكه ی )85 هه زار بۆ 900 ه���ه زار(ی ده كه وێته ئه و ناوچان���ه ی ك���ه رزگار كراون، وات���ا له پارێزگای كه ركوك له كۆی )4 قه زاو 12 ناحیه ، 3 قه زاو 11 ناحیه رزگاركراوه و
1 قه زاو 5 ناحیه رزگارنه كراوه (2-پارێزگای نه ینه وا )موسڵ(
له سنوری پارێزگای نه ینه وا له كۆی )10789( روبه ره كه ی كم2 )32308)كم2 خاكی كوردس���تانیه ، له و رێژه یه نزیك���ه ی له )85% بۆ 90%(كم2 خاكی كوردس���تانی ل���ه پارێ���زگای نه ینه وا ئازادكراوه ، جگه له ق���ه زای ته له عفه ر ته نها ش���اری ته له عفه ر زرگار نه كراوه ره بیعه عیازی���ه و زومارو ناحیه كان���ی ئازادكراوه ، له گ���ه ڵ ته واوی قه زاكانی پارێ���زگای نه ین���ه وا كه له س���نوری خاكی كوردس���تاندان رزگار كراون، له قه زاكانی مه خمور، حه مدانیه ، تلكیف، ش���ێخان. پارێزگای نه ین���ه وا ژماره ی دانیش���توانی )3 ملیۆن و 524 هه زارو 348( كه س���ه له و رێژه یه زیاتر له )1 ملیۆن و 200 هه زار( كه س���ی له ناوچه رزگاركراوه كانه له قه زاكانی ش���ه نگار، مه خمور، ته لكیف، حه مدانیه ، شێخان، به ش���ێك له قه زای ناوه ندی موس���ڵ و ته واوی ناحیه كانی ته له عفه ر. كه قه زای مه خمور له س���اڵی 1996 خرایه سه ر نه ینه وا هه رچه نده له دوای 2003ه وه وه ك ئی���داره هه رێ���م له پارێ���زگای هه ولێر مامه ڵه ی له گه ڵ ده كات، به و پێیه ش له كۆی )7 قه زاو 22 ناحیه ی كوردستانی پارێزگای نه ینه وا، 6 قه زاو 20 ناحیه ی رزگارك���راوه و 1 قه زاو 2 ناحیه ی رزگار
نه كراوه (. 3- پارێزگای دیاله
پارێ���زگای دیاله له كۆی روبه ره كه ی ك���ه )17685( كم2، رووب���ه ری خاكی كوردستانی له پارێزگای دیاله نزیكه ی دیال���ه )13884(ك���م2 ل���ه و رێژه یه ی خاكی كوردس���تانی له پارێزگای دیاله تا ئێس���تا ته نها ق���ه زای خانه قین به ناحیه كان���ی )جه ل���ه وال، قه ره ته پ���ه ،
نزیكه ی ك���ه ئازادك���راوه ، جه ب���اره ( (50%( ی خاك���ی كوردس���تانی ئ���ه و پارێزگایه یه ، به اڵم تا ئێستا ناحیه كانی سه عدیه ، قه زای به له د روز و ناحیه كانی كۆنترۆڵی له ژێ���ر قه زانیه مه نده ل���ی و هێزی پێش���مه رگه نیه ، پارێزگای دیاله ژم���اره ی دانیش���توانه كه ی )1 ملیۆن و
470 ه���ه زار( كه س���ه ل���ه و ژماره ی���ه ك���ه ق���ه زای خانه قین ب���ه ناحیه كانی له جه ب���اره ( قه ره ته په ، )جه ل���ه وال، ناوچ���ه ئازادكراوه كان���ه به بێ ناحیه ی سه عدیه كه س���ه ربه قه زای خانه قینه ، ئه مه سه ره رای ئه وه ی قه زای به له دروز به ناحیه كانی مه نده لی و قه زانیه وه كه له خاكی كوردس���تانیه رزگار نه كراون، به اڵم به كۆی دانیش���توانی رزگار كراو نزیكه ی )200 هه زار( له دانیشتوانه كه ی
كه وتۆته ناوچه ی رزگاركراو.4- پارێزگای سه اڵحه دین
پارێزگای سه اڵحه دین كه روبه ره كه ی (24363( ك���م2 نزیكه ی )4019(كم2 روبه ره كه ی خاكی كوردس���تانیه ، به اڵم تا ئێس���تا ته نها ق���ه زای دوزخورماتوو به گ و سلێمان ناحیه كانی رزگاركراوه و ئامرلی له ژێر كۆنترۆڵی پێشمه رگه نین، هه ربۆی���ه خاكی ئازاد ك���راوه نزیكه ی 60% ده بێ���ت و خاك���ی ئازادنه ك���راوی نزیكه ی پارێزگایه له و كوردس���تانیش پارێ���زگای ئازادنه ك���راوه ، 40%ی س���ه الحه دین كه ژماره ی دانیش���توانی (1 ملیۆن و 117 هه زارو 814( كه س���ه ل���ه و ژماریه كه ق���ه زای دوز خورماتوو
له ئێستادا ئازادكراوه ، به بێ ناحیه كانی )ئامرلی، سلێمان به گ( به اڵم ناحیه ی قادر كه ره م كه سه ر به دووزخورماتوو له ناوچه ی ئازادكراوه ، واتا له كۆی نزیكه ی (150 هه زار( دانیش���توانی ئه و قه زایه نزیكه ی )100 هه زار( له دانیشتوانه كه ی
له ناوچه ئازادكراوه كانه .هاوكات ل���ه پارێزگای واس���تیش كه قه زای به دره له ناحیه كانی جه س���ان و زرباتی���ه ل���ه خ���ۆ ده گرێ���ت و خاكی كوردستانین و ئازاد نه كراوه كه نزیكه ی (3740( كیلۆمه تر چواركۆشه یه و هیچی ئازاد نه كراوه . له پارێزگای میس���انیش ناحیه ی بازرگان نزیكه ی )2224( كم2
خاكی كوردستانیه و ئازادنه كراوه .له ئێس���تادا ئه و خاكه ی رزگاركراوه كیلۆمه ت���ر ه���ه زار( 30( نزیك���ه ی دانیشتوانه كه ی ژماره ی چوارگۆشه یه و نزیكه ی )3 ملیۆن( كه سه ، به و پێیه ش به چاوچ���ه رزگاركراوه كانه وه روبه ری هه رێمی كوردستان ده بێته نزیكه ی )72 هه زار( كم2 و ژماره ی دانیشتوانه كه شی
زیاتر له )8 ملیۆن( كه س ده بێت.
له نێوان به غداد و ریفراندۆمداسیاس���ی س���ه ركردایه تی ئه گ���ه ر كوردس���تان بیه وێت ریفراندۆم بكات بۆ دیاریكردنی مافی چاره ی خۆنوس���ین، ئ���ه وا ل���ه ئێس���تادا هه لێك���ی زێرین له به رده مدایه ، به و پێیه ی له ئێس���تادا هه رێم الوازیدای���ه ، له وپ���ه ری به غداد ئیس���تقراری ئه منی و سیاس���ی هه یه ، ژماره یه كی زۆری كۆمپانیا زه به الحه كانی جیهان له هه رێمن بۆ ده رهێنانی نه وت، به اڵم هه موو ئاماژه کان به و ئاراسته یه ن كه س���ه ركردایه تی سیاسی كوردستان، ده گه ڕێن���ه وه به غ���دادو جارێك���ی تر هه وڵی جدی ده دات بۆ هه س���تانه وه ی به غدادو هه موو ئه و ناوچانه ی كه ئێستا بوونه ته دیفاكت���ۆ جارێكی تر ده یكاته ئیمتیازێك پۆس���ت و چه ن���د قوربانی له به غداد، ئ���ه و ناوچان���ه ده خاته وه به رده م قوماری م���اده ی 140، كه ئه و ماده یه بۆخۆی بۆته ژێرپه نجه ی ناوچه كوردستانیه كانی ده ره وه ی هه رێم، به و 140 م���اده ی جێبه جێكردنی پێی���ه ی
بۆخ���ۆی دۆڕاندنی به ش���ێكی گه وره ی ناوچ���ه كوردس���تانیه كانه ، به و پێیه ی له ئێس���تادا ناوچه ی كوردستانی )به رزگارك���راوه و رزگارنه كراوه وه ( نزیكه ی )51.4%(ی كم2 وات���ا )44330)خاكی باش���وری كوردستان پێكدێنیت، خۆئه گه ر ئ���ه و ماده یه جێبه جێبكرێت، نزیك���ه ی )22671( ك���م2 به رێ���ژه ی كوردس���تانی خاك���ی (51.1%(ی دۆڕاندن���ی س���ه ره رای ده دۆڕێنێ���ت، ته واوی ئه و ناوچانه ی كه له ئێس���تادا له ژێر كۆنترۆڵی پێشمه رگه دا نین كورد به شێكی زۆری ناوچه ئازادكراوه كانیش ده دۆڕێنێت، به و پێیه ی دیمۆگرافی ئه و ناوچان���ه به ته واوی گ���ۆڕاون، كورد،له جه ل���ه وال رێژه ی كورد له هه ش���تاكاندا (70%( بووه و له ساڵی 2003 دا )%33( بووه و له ئێستاشدا بۆ رێژه ی له )%19( دابه زیوه واتا ته نها له ماوه ی 10 ساڵی دوای ئازادكردنی عێ���راق رێژه ی كورد (14%( كه میكردووه ، به اڵم له ناحیه ی سه عدیه رێژه ی كورد له ساڵی 2003 دا له )40%( دواتر دابه ز یوه بۆ )31%( و ئێس���تاش ب���ۆ )7%( دابه زیوه ،واتا له دوای 2003 وه ك���ورد به رێژه ی )%33( كه میكردووه له ناحیه ی قه ره ته په ش له هه شتاكانی س���ه ده ی رابردوودا رێژه ی كورد و عه ره ب به رامبه ر بووه ، له ساڵی 2003 دا رێژه ی ك���ورد )27%( بووه و له ئێستاش���دا رێژه ی كورد بۆ )%12( دابه زیوه ، ئیتر چۆن كورد به و ناوچانه به ریفران���دۆم ده بات���ه وه ، خۆ ئه گه ر رێكه وتنی پێش وه خت له گه ڵ توركمان و عه ره بی ناوچ���ه كان نه كرێت چاوه روان ده كرێت به ش���ێكی زۆرتری ئه وناوچانه
بدۆرێنرێت.
بژارده كانی به رده م كورد له گه ڵ هه ڵكه وتنی ئه و هه ڵه زێرینه ی خه ڵكی هه ی���ه ، كوردا له به رده س���تی كوردس���تان چاوه ڕوان���ی ریفران���دۆم و بری���اری یه كالك���ه ره وه ده ك���ه ن ل���ه به اڵم كورده وه ، س���ه ركردایه تی الیه ن س���ه ركردایه تی حیزبه كان له ئێستاوه دابه ش���كردنی پۆس���ت و هه ڵپ���ه ی غه نیمه ی پۆس���ت له به غداد ده س���تی پێك���ردووه ، بۆیه هه م���وو ئه گه ره كان
به ئاراس���ته ی گه ڕانه وه یه بۆ باوه شی به غداد، بۆی���ه ده كرێت له دۆخێكی وادا س���ه ركردایه تی هه رێم چه ند هه نگاوێك
هه ڵگرێ له وانه :.1- یه كخس���تنی ته واوه ت���ی گوتاری كورد كه له ئێس���تادا له سه ر زۆرێك له پرس���ه كان جیاوازه ، له گه ڵ پته وكردنی ژێرخانی ئابوری و یه ده گی سوته مه نی و بودجه و میزانی���ه و به روبومی ناوخۆیی زیاد بكات بۆ ئاماده كاری بۆ ریفراندۆم و
ده وڵه تی كردی.كوردس���تانیه كان وه ك ناوچ���ه -2دیفاكت���ۆ مامه ڵ���ه ی له گ���ه ڵ ب���كات و هه رگیز له وناوچانه نه كشێته وه و بیكاته ئه مری واقی���ع، چونك���ه ئه مریكاو واڵته زلهیزه كان و نه ت���ه وه یه كگرتووه كانیش مامه ڵ���ه له گ���ه ڵ ئه مری واقیع ده كه ن، سود له نه وتی ئه و ناوچانه وه ربگیرێت بۆ خزمه تی خۆی���ان زیاتر له به غداد، له رووی ئه منی و ئابوری و رۆش���نبیره وه ئاس���تی بژێوی ئه وناوچان���ه بهێنرێته
ئساتی هه رێم.نێوده وڵه ت���ی ئاس���تی ل���ه -3هه نگاون���ان به ئاراس���ته ی زامنكردنی پش���تیوانی واڵتانی دوونیا، ئه و واڵتانه ی راكێشانی هه یه ، ئابوریان به رژه وه ندی جه خ���ت ئه و والتان���ه ی س���ه رنجیان، له س���ه ر ماف���ی م���رۆڤ و دیموكرات���ی ده كه وه وه ك واڵتان���ی ئه وروپا، ئه زمونی دیموكراتی وماف���ی مرۆڤی كوردس���تان پێش���بخرێت، ئه و واڵتان���ه ی ته ركیزیان قوربانیدان���ه ، جینۆس���اید و له س���ه ر ئه نف���ال و ك���ورد و جینۆس���ایده كانی
هه له بجه بخرێته به رده میان.4- له ئاستی نه ته وه یه كگرتووه كانیش ده بێ���ت ك���ورد فایل���ی تایبه تی خۆی بكات���ه وه و زی���اد ل���ه ده روازه یه كه وه بچێته ناو ئه و دامه زروایه وه كه ئۆكه ی
ده وڵه تی كوردی الی ئه وانه .5- له سه ر ئاستی به غدادیش، ناكرێت به م گرژی و مامه ڵه تونده وه كورد بچێته پرۆسه ی ده وڵه تداریه وه ، كه گرژیه كانی ته نه���ا له گه ڵ یه ك الیه نی ش���یعه دایه ده كرێ���ت س���ود ل���ه مه رجه ع���ه كان و ش���یعه وه ربگێرێت و ت���ری الیه نه كانی به رژه وه ندی هاوبه ش���ی س���ونه كانیش
سودی لێببینرێت.
له چاوه ڕوانی ده وڵه تی كوردستاندا...كورد كامیان هه ڵده بژێرێت به غدا یان ریفراندۆم؟
هه موو ئاماژه کان به و ئاراسته یه ن كه
سه ركردایه تی سیاسی كوردستان، ده گه ڕێنه وه
به غدادو جارێكی تر هه وڵی جدی ده دات بۆ هه ستانه وه ی به غدادو هه موو ئه و ناوچانه ی
كه ئێستا بوونه ته دیفاكتۆ جارێكی تر
ده یكاته قوربانی چه ند پۆست و ئیمتیازێك له
به غداد
راپۆرتی شیكاری: محه مه د ره ئوف
تایبهت(437( سێشه ممه 662014/7/15
ویکیلیکس 2009
ئا: هاوكار حسێن
به پێی به ڵگه نامه یه كی مێژویی ، مسته فا بارزانی بۆ یه كه مجار له زاری
خۆیه وه هۆكاری كۆتاییهاتنی شۆڕشی ئه یلول باس ده كات و دان
به وه دا ده نێت كه له ژێر فشاری ئێراندا فه رمانی به پێشمه رگه كردوه
چه كه كانیان دابنێن، پاساوی ئه و كاره شی بۆ ئه وه بوه كه "له وه زیاتر
خوێنڕشتن به رده وام نه بێت".
سێ رۆژ پێش كۆتاییهاتنی شۆڕشی ئه یلول، رۆژنامه نوسی واشنتن پۆست، جیم هۆگالند چاوپێكه وتنێكی له گه ڵ مس���ته فا بارزانی ، رێبه ری شۆڕشه كه ئه نجام���داوه و تێیدا باس له وه ده كات كه بارزانی بێهیوا بوه له وه ی شۆڕش په ره پێبدات و "دۆزی كوردی به بێئومێد
وه سفكردوه ". ناوه ڕۆك���ی كۆبونه وه كه ی هۆگالندو بارزانی له الیه ن باڵیۆزخانه ی ئه وكاتی ئه مه ری���كا له به ی���روت تۆمارك���راوه و له الیه ن پێگه ی ره سمی ویكیلیكسه وه ده قه كه ی ئاوێنه ش باڵوكراوه ت���ه وه و له خواره وه كردوه به كوردی ، كه تێیدا، بارزان���ی داوای به په له ی له حكومه تی ئه مه ریكا كردوه "بۆ ئه وه ی هه رچیه كی له ده ست دێت ئه نجامیبدات له هه مبه ر بۆ ئێراندا حكومه ته كان���ی عێ���راق و پاراس���تنی گه له كه ی له "جینۆساید"، هه روه ه���ا داوای مافی په نابه رێتی بۆ خۆی و خێزانه كه ی و كه سه نزیكه كانی
خۆی كردوه له ئه مه ریكا".مێژوی به ڵگه نامه كه ده گه ڕێته وه بۆ له شه وه كانی له یه كێك ساڵی 1975و له ناو هۆگالن���د زس���تان، كۆتای���ی باره گاكه ی مسته فا بارزانی ئاماده بوه ك���ه هه ری���ه ك له ئیدری���س بارزانی و مه حمود بارزانی و مه حمود عوسمانیش ئاماده ی دانیش���تنه كه بون، هۆگالند كه شی ناو دانیشتنه كه یان به غه مگین و " ده ڵێت، وه س���فده كات و دڵته ن���گ ئیدری���س و ئه وان بێهوای���ی ته واویان پێ���وه دیاربو له باره ی په ره س���ه ندنه عێ���راق. باك���وری نوێیه كان���ی مس���ته فا ئه مانه وه ، به پێچه وان���ه ی بارزانی تا ڕاده یه ك له سه رخۆو هێمن
ده هاته به رچاو".له به شێكی دیكه ی ئه و به ڵگه نامه یه دا باس له وه كراوه كاتێك بارزانی بڕیاری
كۆتاییهاتنی شۆڕشی داوه ، "به شێك له هێزه كانی پێش���مه رگه به ڵێنیاندابو كه نه چنه ژێر فه رمان���ی بارزانی و رو له به رزایی���ه كان بكه ن ب���ۆ درێژه دان به خه باتی چه كداریی له دژی س���وپای
عێراق".
ده قی به ڵگه نامه كه : BEIRUT03547_b 1975 : ئای دی
باب���ه ت: بارزانی داوای پش���تیوانی ئه مه ریكا ده كات
س���ه رچاوه : باڵیۆزخانه ی ئه مه ریكا له به یروت
پۆلێن: زۆر نهێنی به روار: 22ی مارسی 1975
،1975 مارس����ی 22ی رۆژی رۆژنامه نوس����ی واش����نتن پۆس����ت، جیم هۆگالند س����ه ردانی به رپرس����ی باڵیۆزخانه ی ك����رد بۆ گه یاندنی ئه و داواكارییه به په له یه ی كه سه ركرده ی
كورد، مس����ته فا بارزانی ئاراس����ته ی حكومه تی ئه مه ریكای كردبو، ئه وه ش دوای ئه وه ی شه وی 19 له سه ر 20ی مارس هۆگالند چاوپێكه وتنێكی له گه ڵ له كوردس����تان. ئه نجامدا بارزانی����دا به پێ����ی وته كانی هۆگالن����د، بارزانی دۆزی كوردی به بێئومێد وه سفكردوه و ئێراندا له ژێ����ر فش����اری وتویه ت����ی فه رمانی به پێش����مه رگه ك����ردوه بۆ ئ����ه وه ی چه كه كانی����ان دابنێ����ن، بۆ ئه وه ی له وه زیات����ر خوێن به هه ده ر داوای له هه مانكات����دا، ن����ه ڕوات. كرد ئه مه ریكا له حكومه تی به په له ی بۆ ئه وه ی هه رچیه كی له ده ست دێت ئه نجامیبدات له هه مبه ر حكومه ته كانی عێراق و ئێراندا بۆ پاراستنی گه له كه ی له "جینۆساید"، هه روه ها داوای مافی په نابه رێتی بۆ خ����ۆی و خێزانه كه ی و كه س����ه نزیكه كان����ی خۆی ك����ردوه
له حكومه تی ئه مه ریكا.
په ڕه ی دوه م221238Z 03547 :به یروت
باره گاكه ی ن���او كه ش���ی هۆگالند مس���ته فا بارزانی به ت���ه واو غه مگین و دڵته نگ وه سفكرد، هه ریه ك له ئیدریس بارزانی و مه حم���ود بارزانی و مه حمود عوسمان بێهوایی ته واویان پێوه دیاربو له باره ی په ره سه ندنه نوێیه كانی باكوری ئه مانه وه ، )به پێچه وان���ه ی عێ���راق. مس���ته فا بارزانی بۆخۆی تا ڕاده یه ك به رچاو(. ده هاته هێمن له س���ه رخۆو هۆگالند وت���ی ، هه ندێك له مه فره زه ی پێش���مه رگه كان پێش���تر به ره و ئێران جوڵه ی���ان پێكرابوو چه كه كانیش���یان راده ستی سوپای ئێران كردبو. به اڵم به شێكی دیكه له هێزه كانی پێشمه رگه فه رمانی نه چنه ژێر ك���ه به ڵێنیاندابو بارزان���ی و رو له به رزاییه كان بكه ن بۆ درێژه دان به خه باتی چه كداریی له دژی
سوپای عێراق.
به هۆگالن���دی بارزان���ی مس���ته فا له هه مو ئ���ه وه ی ك���ه راگه یان���دوه ، ش���تێك زیاتر نیگه رانی كردوه خه می قوڵ���ی هاواڵتیان���ی ك���ورده ، چونكه پێش���بینیكردوه كه ه���ه ر زو خه ڵكی بێ پش���توپه نا ده مێننه وه له به رامبه ر برسێتی و نه خۆشی و سه رماو سۆڵه دا، هاوكات ده شێت بكه ونه ژێر مامه ڵه ی دڵڕه قان���ه ی ده س���ه اڵتدارانی عێراق. له وه اڵم���ی پرس���یارێكی هۆگالند كه حكومه تی ئه مه ریكا ده شێت چی بكات بارودۆخه كه هێوربكاته وه ، ئه وه ی بۆ بارزان���ی پێش���بینیكردوه حكومه تی ئه مه ری���كا پێویس���ته هه ژمونی خۆی درێژكردن���ه وه ی ب���ۆ به كاربهێنێ���ت ئه م ئاگربه س���ته ی ئێستا النیكه م بۆ مانگی له كۆتای���ی یاخ���ود مانگێك،
نیسانه وه .هۆگالن���د وای بۆ ده چێت مس���ته فا بارزان���ی و ش���وێنكه وته نزیكه كان���ی
خۆی له ئێس���تادا باك���وری عێراقیان په ناب���ه ر وه ك جێهێش���تبێت و پێش���یوایه ئێ���ران. رویانكردبێت���ه بیانه وێ���ت گروپه ك���ه ی بارزان���ی و ده س���تبه رداری هه مو كۆنترۆڵێك ببن به س���ه ر په ره س���ه ندنه كانی داهاتودا له كوردس���تانی عێراق، به و ئومێده ی ئه مه تا ڕاده یه ك رێگه خۆش���كه ربێت بۆ ئه و س���ه ركرده كوردانه ی كه له وێ ماونه ت���ه وه تا بگه ن���ه رێككه وتنێك له گه ڵ رژێم���ی به غدا و هه م���و گه لی عێراق له تۆڵه س���ه ندنه وه ی كوردیش
پارێزراوبن. زیاتر له وه ی كه باس���كرا ده شێت دوس���به ی یاخ���ود داهات���و رۆژی باڵوبكرێته وه ، پۆس���ت له واش���نتۆن ب���ه اڵم هۆگالن���د به پ���ه رۆش ب���و بۆ داواكارییه كه ی زوه هه رچ���ی ئه وه ی مسته فا بارزانی بگه یه نێته حكومه تی
ئه مه ریكا.
له زاری مسته فا بارزانیه وه هۆكاری كۆتاییهێنان به شۆڕشه كه ی ئاشكرا ده بێت
به شێكی دیكه له هێزه كانی پێشمه رگه
به ڵێنیاندابو كه نه چنه ژێر
فه رمانی بارزانی و رو له به رزاییه كان
بكه ن بۆ درێژه دان به خه باتی
چه كداریی له دژی سوپای عێراق
ئا: هاوكار
ئه و ماوه یه ی مه سعود بارزانی دیاریكرد بۆ هه مواركردنه وه ی ره شنوسی ده ستوری هه رێمی كوردستان به زیاده وه تێپه ڕی و ئه و الیه نانه ش كه كاتی خۆی ره خنه ی توندیان هه بو له سه ر
هه مواركردنه وه ی ده ستور، ئێستا بێده نگن و هیچ هه نگاوێكیش نه نراوه
بۆ گه یشتن به ته وافوق له سه ر گه ڕانه وه ی ده ستور بۆ په رله مان و
هه مواركردنه وه ی .
دو هه فت���ه دوای درێژكردن���ه وه ی م���اوه ی س���ه رۆكایه تیه كه ی ، بارزانی "ه���ه ر رایگه یان���د، له په یامێك���دا له ئێستاوه داوا له سه رۆكایه تیی خولی داهاتوی په رله مانی كوردستان )خولی چواره م( ده كه م، دوای هه ڵبژاردنه كانی 2013/9/21، ده ستبه جێ له كۆبونه وه س���ه رۆكایه تیی ده س���تپێكییه كانی په رله ماندا به زوترین كات میكانیزمێك بدۆزنه وه ب���ۆ ئه وه ی له ماوه ی كه متر له س���اڵێكدا بگه نه ته وافوق له س���ه ر
هه مواركردن���ی پ���ڕۆژه ی ده س���تورو س���ه رۆكی هه ڵبژاردن���ی ئالییه ت���ی هه رێ���م"، ب���ه اڵم س���اڵێك تێپه ڕی و هێش���تا ئه و پرس���ه كه مترین باس و
خواسی له سه ر نه كراوه .دانا س���ه عید سۆفی ، له وباره یه وه له خول���ی یه كێت���ی په رله مانت���اری به ئاوێن���ه ی په رله مان���دا س���ێیه می راگه یان���د، "م���ن ه���ه ر ئ���ه و كاته پێش���بینمكرد كه هیچ گره نتیه ك نیه بۆ ئه و ته وافوقه ی له یاساكه دا هاتوه ، ده بوایه له ماوه ی س���اڵێكدا ئه و كاره بكرایه ، النیكه م ده بو لیژنه ی هه موار دروس���تبكرایه یان چه ند دانیشتنێك
له نێوان الیه نه كاندا بكرێت".په رله مانی كوردستان به رێككه وتنی هه ردو فراكس���یۆنی یه كێتی و پارتی ، له ڕۆژی 2013/6/30دا به ده ركردنی دو یاسا، ماوه ی په رله مان و سه رۆكایه تی هه رێم���ی كوردس���تانی درێژكرده وه ، ئ���ه وه ش دواكه وتن���ی هه ڵبژاردن���ی كوردس���تانی هه رێم���ی س���ه رۆكی
لێكه وته وه . دان���ا ك���ه ئه وكاتی���ش ره خن���ه ی تێپه ڕاندنی میكانیزم���ی له ناوه ڕۆك و
یاساكه گرت، پێیوایه هیچ ئیراده یه كی سیاس���یی نی���ه له نێ���وان الیه نه كان له سه ر ئه و پرسه و "به داخه وه یه كێتی ك���ه زۆر پێداگ���ری له س���ه ر ده كردو ئۆپۆزس���یۆنیش باس���ی له گۆڕین���ی ده ستورو سیستمی سیاسیی ده كرد، ئێس���تا بێده نگ���ه ی لێك���راوه . بۆیه به قه ده رێكی ده ستورمان چاره نوسی
نادیار سپارد".
بارزانی رۆژی 16ی ته مموزی 2013، پاش ماوه یه ك چاوه ڕوانی هاته سه ر خه ت و له وباره یه وه رایگه یاند، "لێره دا دوپاتی ده كه مه وه هیچ كات خولیای كورس���ی و پۆس���ت نه بوم. ئه مڕۆش نام���ه وێ مێژوی خ���ۆم له خه بات بۆ به هیچ كوردس���تان ئازادی رزگاری و یاس���ای بگۆڕمه وه . دیكه ش���تێكی م���اوه ی په رله مانی درێژكردن���ه وه ی كوردس���تانم ئیمزاك���رد تاوه كو هیچ ده ستوریی یاس���ایی و بۆش���اییه كی دروس���ت كوردس���تاندا له هه رێم���ی
نه بێت". ده س���ته ی هه رچه ن���ده له سه ره تای س���ه رۆكایه تی په رله مان
ده ستبه كاربونی له م خوله دا له رێگه ی رونكردنه وه یه كه وه باس���ی له وه كرد كه "ئه وله ویه ت���ی كاره كانیان بریتیه له هه مواركردنه وه ی پرۆژه ی ده ستوری هه رێ���م، به ش���ێوه یه ك ك���ه له گه ڵ سیس���تمی دیموكرات���ی په رله مان���ی له كوردستان بگونجێت"، به اڵم هێشتا
به كرداریی هیچ هه نگاوێك نه نراوه .عه دن���ان عوس���مان، په رله مانتاری گۆڕان له فراكس���یۆنی خولی سێیه م به ئاوێنه ی راگه یاند، "ئێستاش نه چوه بچێت بۆ ئه وه ی چه ند ده س���ته یه ك پێداچون���ه وه ب���ۆ پێكبهێنرێ���ت به ده س���توره كه و هه مواركردن���ه وه ی ، چونك���ه ئ���ه م كاتانه ی كوردس���تان زۆر پێویس���ته بۆ بونی ده ستورێكی
دیموكراتیانه ". ئاوێن���ه زانیارییه كان���ی به پێ���ی ك���ه له س���ه رچاوه یه كی تایبه تی ناو له مانگی ده س���تیكه وتوه ، په رله مان لیژنه ی���ه ك ئه مس���اڵدا ئه یلول���ی چۆنیه ت���ی ب���ۆ پێكده هێنرێ���ت ده ستوره كه پڕۆژه هه مواركردنه وه ی یاخ���ود نوس���ینه وه ی ده س���تورێكی ن���وێ به پێ���ی ئ���ه و گۆڕانكارییانه ی
له ناوچه كه دا رویانداوه . عه دنان عوسمان ئه وه شی نه شارده وه كه پێشر هیچ "قه یرانێك له ئارادانه بو الیه نه ده س���ه اڵتداره كان ئاماده نه بون بچنه ژێر باری ئه و به رپرسیارێتیه وه ، ئێس���تا كه قه یرانێكی گ���ه وره روی هه ندێك پێموانی���ه له كوردس���تانه ،
هه نگاو به و ئاراسته یه دا بنرێت". دوای تێپه ڕاندنی ئه و یاس���ایه كه دوایین كاری په رله مانی كوردس���تان الیه ن���ه س���ێیه مدا، له خول���ی ب���و زۆری به ش���ێكی ئۆپۆزس���یۆنه كان و چاودێران هه مو ئومێدیان له سه ر ئه وه هه ڵچنیب���و كه س���ه رۆكی هه رێم ئه و هه نگاوه قبوڵن���ه كات و ره تیبكاته وه ، ب���ه اڵم دوج���ار په یمان���ی بارزان���ی ئه م���ه بو: "پ���اش ڕاوێژكردن له گه ڵ زۆربه ی هێزو الیه نه سیاس���ییه كانی كوردس���تان یاس���ای درێژكردنه وه ی هه رێم���ی س���ه رۆكایه تی م���اوه ی كوردس���تانم ڕه تنه كرده وه . به اڵم ئه و ڕه تنه كردنه وه یه ش به و مانایه نییه كه من له گه ڵ ش���ێوازو ناوه ڕۆكی یاسای درێژكردن���ه وه ی ویالیه تی س���ه رۆكی
هه رێمدا بم، بۆیه ش ئیمزام نه كرد.
یه ك ساڵه كه ی بارزانی له سه ر ده ستور تێپه ڕی و هه مو الیه نه كانیش بێده نگن
مسته فا بارزانی و چه ند پێشمه رگه یه ک
به داخه وه یه كێتی كه زۆر پێداگری له سه ر ده كردو
ئۆپۆزسیۆنیش باسی له گۆڕینی ده ستورو سیستمی سیاسیی
ده كرد، ئێستا بێده نگه ی لێكراوه
7 (437( سێشه ممه 2014/7/15 عێراق
لهبریپهرلهمان،سهرۆكایهتیههرێمبوهتهمهرجهعپهرلهمانتارێكیگۆڕان:پارتیههمیشهخۆیبهسهرالیهنهكانیتردادهسهپێنێ
ئا: ئیحسان مه ال فوئاد
له دوای روداوه كانی شاری موسڵه وه ، سه رجه م بڕیارو راسپارده كانی
تایبه ت به چاره نوسی كوردستان و په یوه ندییه كانی هه ولێرو به غدا له بری پارله مانی كوردستان، له سه رۆكایه تی
هه رێمی كوردستانه وه ده رده چن. پارله مانتارێكی گۆڕان ده ڵێت
"سه رۆكایه تی هه رێم نوێنه رایه تی هه رێم له ئاستی عێراق و ده ره وه دا ده كات و بااڵترین ده سه اڵته "، پارله مانتارێكی یه كگرتوی ئیسالمی رایده گه یه نێت
تائێستا په رله مان نه بوه ته مه رجه ع و ده ڵێت "ئێمه ش هه وڵی بۆ ده ده ین".
پارله مانتارێكی یه كێتیش ئاماژه به وه ده كات بڕیاره كان به راوێژی سه رجه م سه رۆكایه تیه كان بوه .
هه رێ���م س���ه رۆكایه تی به بڕی���اری به ش���داری ك���ورده كان پارله مانت���اره ده ك���ه ن، پارله م���ان كۆبونه وه كان���ی وه زیره هه رێ���م س���ه رۆكی به بڕی���اری ك���ورده كان بایكۆت���ی كۆبونه وه كان���ی ئه نجومه ن���ی وه زیرانی عێ���راق ده كه ن، له س���ه ر راس���پارده ی س���ه رۆكی هه رێم پێش���مه رگه بی���ره نه وته كانی كه ركوك كۆنت���رۆڵ ده كات، ئه مان���ه به ش���ێكن ل���ه و هه وااڵنه ی رۆژانه ل���ه میدیاكانه وه باڵوده كرێنه وه . ئه مه له كاتێكدایه پێشتر كوردستان ئۆپۆزسیۆنه كه ی پارته سێ "بزوتنه وه ی گۆڕان، كۆمه ڵ و یه كگرتوی ئیس���المی " داوایانده ك���رد پارله مان���ی
كوردستان ببێته مه رجه عی بڕیاردان.ئ���ه وه دا، بۆچ���ی له بری له وه اڵم���ی پارله مان س���ه رۆكایه تی هه رێ���م بوه ته له س���ه ر عێراق پارله مانتاری مه رجه ع، لیس���تی گ���ۆڕان د. ده رب���از محه مه د، ده ڵێ���ت "چ ده قێكی یاس���ایی هه یه كه پارله مان بكاته مه رجه ع، راسته ده ڵێین په رله مان مه رجه عه ، به اڵم سه رۆكایه تی هه رێم ده س���ه اڵتێكه نوێنه رایه تی هه رێم ده ره وه شدا عێراق و له ئاس���تی ده كات و
بااڵترین ده سه اڵته ".له چاودێ���ران، هه ندێ���ك به ب���ڕوای له ئێس���تادا سه رۆكایه تی هه رێم له بڕیاره پارله مان���ی س���ازه كاندا چاره ن���وس كردوه ت���ه دامه زراوه یه كی الوه كی. به اڵم پارله مانت���اری عێراق له س���ه ر لیس���تی یه كێتی د. ش���ێركۆ مه نگۆری ، پێیوایه ده بێت هه مو سه رۆكایه تی و ده سه اڵته كان بڕی���اری یه كگرتوویان هه بێ���ت به ناوی بڕیاری یه كگرتووی سیاسی كوردستان، ئی���دی "ئه و بڕی���اره له پارله مانه وه بێت یان س���ه رۆكایه تی هه رێم، گرنگ ئه وه یه یه ك بۆچونی سیاس���ی له س���ه ر بێت و
له به رژه وه ندی بااڵی خه ڵكدا بێت".ئه و پارله مانت���اره ی یه كێتی دڵنیایی خۆی پیش���انده دات، كه ئه و بڕیارانه ی تائێس���تا دراون "به بێ ئاگایی" هه رسێ ده سه اڵته كه ی هه رێم نه بوه و ده ڵێت "هه ر یه كگرتوویی ره زامه ندی و به بێ بڕیارێك هه رسێ س���ه رۆكایه تییه كه بدرێت، ئه وا بڕیارێ���ك ده بێت جێی خ���ۆی ناگرێت، ئه وه ت���ا ئێمه بۆ چ���ون و نه چونمان بۆ یه كگرتووی بڕی���اری به غدا چاوه ڕێ���ی
سیاسی سه ركرده كانی كوردین و ده بێت رێككه وتنی له سه ر بێت، ئه گینا كاره كان
تێكده چن".له ئێس���تادا جگه له بڕیاری كشانه وه ی وه زیره ك���ورده كان له به غداو په یوه ندی دوو الیه ن���ه ی نێ���وان هه رێ���م و ناوه ند، بابه ت���ی بیره نه وته كانی ناوچه كێش���ه له سه ره كانیشی هاتوه ته پاڵ و ده وترێت
هه رێم به بڕی���اری س���ه رۆكایه تی ته نها ئه نجامدراوه ، پارله مانتارێكی یه كگرتوی ئیسالمی له پارله مانی عێراق د.موسه ننا ئه می���ن، جه ختده كاته وه كه تائێس���تا په رله مان نه بوه ته مه رجه عی بڕیاره كان و ده ڵێ���ت "ئێمه ش هه وڵی ب���ۆ ده ده ین، به اڵم ئه وه ی ئێس���تا له هه ندێك بابه تدا هه رێم���ه س���ه رۆكایه تی بڕی���ارده دات
نه ك پارله مان و له م���ه ودوا ره نگه ئه وه نه مێنێت و بگۆڕێت".
ئه و پارله مانتاره ، به پێویستی ده زانێت له م دۆخه ی ئێس���تادا هه مو بڕیاره كان به راوێژی هه موو الیه نه كان بێت و "بابه ته په رله م���ان س���ازه كانیش چاره ن���وس یه كالی���ی بكات���ه وه ، ئه و بابه تانه ش���ی كتوپڕی���ن ده بێت س���ه رۆكایه تی هه رێم راوێژ به سه ركردایه تی حیزبه كان بكات،
ئینجا بڕیاربدات".له باره ی ئه وه ی بۆچی له ماوه ی چوار س���اڵی رابردودا هێزه ئۆپۆزسیۆنه كانی كوردس���تان زۆر پێداگیری���ان له س���ه ر ئ���ه وه ده ك���رد، ك���ه پارله م���ان ببێته مه رجه عی بڕیارو له ئێستاشدا بێده نگن، رایده گه یه نێت یه كێتی پارله مانتاره كه ی ده سته واژه یه ی ئه و ئۆپۆزسیۆن پێشتر بۆ مه رامێكی تایبه تی به كارهێناوه ، بۆیه ده ڵێت "ئه گ���ه ر هه ماهه نگ���ی و متمانه هه بێت، ئه وا چ په رله مان بڕیار ده ربكات ی���ان س���ه رۆكایه تی هه رێ���م و یاخ���ود ئه نجومه ن���ی وه زیران ئ���ه وا به قازانجی
هه موو الیه كه ".بزوتنه وه ی گ���ۆڕان یه كێ���ك بو له و الیه نانه ی زۆر س���ور بو له س���ه ر ئه وه ی پارله مانی كوردس���تان ببێته مه رجه عی بڕیاردان له كوردستاندا، به اڵم له ئێستادا كه س���ه رۆكی پارله مان سه ر به گۆڕانه ، ئ���ه و داوای���ه ناك���ه ن. له ب���اره ی ئه م گۆڕانه وه ، پێشوی ئێستاو هه ڵوێسته ی د.ده رباز ده ڵێ���ت "پێكهاته ی په رله مان جیاوازه و ناكرێت وه كو حكومه ت قس���ه ب���كات، به كورتی مه رج نییه هه موو ئه و
بڕیاران���ه ی س���ه رۆكایه تی هه رێم ده ری ده كات، به بێ پرسی الیه نه كان بوبێت".
ب���ه ڕای د.ده رباز، ناكرێ���ت له بابه ته هه رێم س���ه رۆكایه تی هه نوكه ییه كان���دا چاوه ڕێ���ی په رله م���ان ب���كات، چونكه جێبه جێ���كاری و پێش���هات "هه ندێ���ك ئێس���تاییه و ناكرێ���ت س���ه رۆكی هه رێم هه مو كاتێك چاوه ڕێی په رله مان بكات، له كاتێكدا پێویس���ته چ زوه بڕیار بدات، له الیه كی تره وه هه میش���ه پارتی خۆی فه رز ده كات به س���ه ر الیه نه كانی ترداو خۆی وتاره كان پێش���كه ش ده كات، بۆ به شێكیش له و وتارانه ش ده گه ڕێته وه بۆ الی الیه نه كانی ترو راوێژیان پێده كات".
هه ندێك له چاودێرانی سیاس���ی هێما بۆ ئه وه ده كه ن به هۆی ئه وه ی سه رۆكی هه رێ���م س���ه رۆكی پارت���ی دیموكراتی ده سه اڵتێكی جێگره كه شی كوردستانه و ئه وت���ۆی نییه ، بۆیه له ئێس���تادا پارتی وه كو تاك���ه فه رمانڕه وای هه رێم مامه ڵه ده كات و دوایین هه ڵوێس���ت و بڕیاره كانی خۆی له ڕێگه ی س���ه رۆكایه تی هه رێمه وه
به یان ده كات.ئ���ه وه گ���ۆڕان، پارله مانتاره ك���ه ی رونده كاته وه به هۆی ئه وه ی سه رۆكایه تی هه رێ���م الی پارتیی���ه ، بۆی���ه پارت���ی ده یه وێت "یه كێتی به دوای راكه ی خۆیدا رابكێش���ێت"، بۆ به ڵگاندنی وته كانیشی نمونه به كش���انه وه ی وه زیره كورده كان "پێموانیی���ه ده ڵێ���ت ده هێنێت���ه وه و كش���انه وه ی وه زی���ره كان، به بێ پرس و راوێژی وه زیره كان���ی یه كێتی و مه كته ب
سیاسییه كه یان بوبێت".
ئا: بارام سوبحی
له دیمانه یه كدا له گه ڵ ئاوێنه ، پارله مانتاری كۆمه ڵی ئیسالمی
له پارله مانی عێراق زانا رۆستایی ، داواده كات كورد به شداری حكومه تێك نه كات كه نوری مالیكی سه رۆكایه تی
بكات. هه روه ها رایده گه یه نێت لیسته كوردییه كان له به غدا تائێستا كۆبونه وه یه كیان نه كردوه و ئاگایان
له یه كتر نییه . ئاشكراشی ده كات تا دێت را جیایی نێوان پارتی و یه كێتی
خه ریكه قوڵتر ده بێته وه ، له باره ی كشانه وه ی وه زیره كورده كانیش
له حكومه تی عێراق، ده ڵێت "بونی ئه م وه زیرانه كاریگه ری چیه ، له كاتێكدا
ئه و حكومه ته ی ئه وانی تێدان سیاسه تی دوژمنكارانه به رامبه ر به هه رێمی كوردستان پیاده ده كات".
ئاوێنه : له كاتێكدا باس له سه ربه خۆیی و ئه نجامدان���ی ریفراندۆم ده كرێت، بۆچی
پارله مانتارانی كورد ده چنه وه به غدا؟رۆستایی : بێگومان رێی سه ربه خۆیی كوردس���تان رێگایه كی ئاسان نیه و به به ڵكو نایه ت���ه دی ، رۆژێكیش ش���ه وو كاری به زه مینه س���ازی و پێویس���تی جیدی���ی هه یه ، هه تا بك���رێ به رێگه ی به غدا له گه ڵ له یه كگه یش���تن گفتوگۆو هه وڵی ب���ۆ ده ده ین، تا ئ���ه و كاتیش ناكرێ كورد له پرۆسه ی سیاسی عێراق داببڕێ ، چونكه به ش���ێك له و هه واڵنه ی س���ه ربه خۆیی ره نگ���ه له نێ���و هۆڵ���ی كه واته بێ���ت. نوێنه ران ئه نجومه ن���ی راگه یاندنی س���ه ربه خۆیی له سه ر ئه وه په كینه كه وتوه ك���ه نوێنه رانی كورد له
به غدان.ئاوێن���ه : تائێس���تا هی���چ كام ل���ه كێش���ه كانی نێ���وان هه رێ���م و ناوه ن���د چاره س���ه ر نه كراون، ئیتر گه ڕانه وه بۆ به غداو وه رگرتنی پۆس���ته كانی جێگری سه رۆكی پارله مان و سه رۆكی كۆمار بۆ
كورد چ سودێكی ده بێت؟كێشه كان چاره سه ركردنی رۆستایی : دورب���ه دور نابێت، به ڵكو ل���ه میانه ی پرۆس���ه یه كی سیاسی به هێز ده بێت كه
كورد تیایدا ب���ه یه كگرتوویی و به یه ك گوت���اری به هێز رۆڵی خۆی ببینێ . ئه و پۆس���تانه ته نها ئه و كاته س���ودیان بۆ ك���ورد ده بێت كه ببنه مای���ه ی به ره و پێگه ی داخوازیه كانمان و پێشه وه چونی
كورد له بڕیارداندا به هێز بكات.رایگه یاندوه به ئاشكرا پارتی ئاوێنه : له دژی ئه وه یه مالیكی ببێته وه سه رۆك وه زیران، یه كێتی هه ڵوێس���تی ناڕونه ، هه ڵوێستی ئێوه وه كو كۆمه ڵی ئیسالمی
له مباره یه وه چییه ؟ده ب���ێ پرس���یاره كه رۆس���تایی : ئاراس���ته ی وته بیژی كۆم���ه ڵ بكرێت، من به ڕای تایبه تی خ���ۆم كورد نابێت به ش���داری حكومه تێك بكات كه نوری له به رئه وه ی بكات سه رۆكایه تی مالكی له راب���ردوو له ئێستاش���دا ل���ه كێش���ه دروس���تكردن بۆ گه له كه م���ان در ێغی
نه كردوه .ئاوێنه : كه واته باش���تره كورد ش���ه ڕ له س���ه ر ئه وه بكات كه سێك نه كرێته وه س���ه رۆك وه زیران یاخود ش���ه ڕ له سه ر مافه كان���ی و به ده س���تهێنانه وه ی
هه ڵواسراوه كان پرسه چاره سه ركردنی بكات؟
بابه ته ك���ه ه���ه ردوو رۆس���تایی : په یوه ندیان به یه كه وه هه یه ، چونكه ئه و كه سه ئه گه ر مه به ست لێی مالیكی بێت گه وره ترین رێگربوه له به رده م هاتنه دی پرسه كان. چاره س���ه ربوونی مافه كان و به ئه زموونی هه ش���ت س���اڵی رابردوو النیك���ه م ده بێت كورد ببێته هۆی رێگر له سێباره نه بونه وه ی ویالیه تی مالیكی ب���ۆ س���ه رۆكایه تی وه زیران���ی عێراق، هاوكاتیش ئه گه ر له به ر الوازی یه كڕیزی ك���وردی نه بێت ئێس���تا كورد له س���ه ر زه مینی واقیعدا له باشترین دۆخدایه بۆ
گفتوگۆكردن له سه ر داخوازییه كانی .راب���ردو، هه ین���ی رۆژی ئاوێن���ه : هێزه كانی پێش���مه رگه بیره نه وته كانی كه ركوكیان كۆنترۆڵكرد، ئێوه چۆن له م هه نگاوه ده ڕوانن و ئایا ئه مه چاره سه ره بۆ كێش���ه كانی ئێستا یاخود كێشه كان
قوڵتر ده كاته وه ؟ك���ورد هه ر پێویس���ته رۆس���تایی : بهاوێت، پێش���ه وه ب���ه ره و هه نگاوێك
نێ���وان راوێ���ژی لێكۆڵین���ه وه و ب���ه س���ه ركردایه تی سیاس���ی بێ���ت، ئه و كات هه ن���گاوه كان س���تراتیجی ده بن و پته و ده ب���ن. به اڵم كاتێ���ك بڕیارێكی یه كالیه نه ده درێ���ت و داواش له هه موو كورد ده كرێت پشتیوانی لێ بكات ئه و كات كێش���ه دروس���ت ده بێت. ده بوایه پارتی دیموكراتی كوردس���تان كه ئه و هه نگاوه ی ده هاویش���ت حیسابێكی بۆ رای یه كێتی نیش���تیمانی كوردس���تان كردب���ا، كه هاوبه ش���ێكی س���ه ره كیه له حكومه ت���ی هه رێم و خاوه نی زۆرینه ی
ده نگه كانی پارێزگای كه ركوكه .كه وات���ه خ���ودی هه نگاوه ك���ه ب���ۆ كۆنترۆڵكردنی ته واوی سنوری پارێزگای كه ركوك تا حه مرین به هه مو دامه زراوه و كۆمپانی���او بیره ن���ه وت و كارخانه كان به باش ده زان���م، به اڵم له چۆنیه تیه كه ی نیگه ران���م، چونك���ه ده بێت���ه مای���ه ی
له یه كترازانی زیاتری نێوماڵی كوردی .كوردس���تان له له ئێس���تادا ئاوێنه : هه س���ت به جیاوازییه ك���ی زۆر ده كرێت له هه ڵوێستی یه كێتی و پارتی، پێتانوایه
ئه م را جیاییه بگاته به غداو كاریگه ری له سه ر یه كهه ڵوێستی كورد هه بێت؟
رۆس���تایی : ئه وه ئه و مه ترسیه یه كه ده مه وێت هۆشداری لێ بده م. به رده وام و به درێژایی مێژوو ده رفه ته كان له ئه نجامی ملمالنیی ناوخۆ له ده ستچوون، ئێستاش تا دێت ئه و را جیاییه ی پارتی و یه كێتی بۆنمونه ده بێت���ه وه . قوڵت���ر خه ریكه یه كیان باسی مافی چاره ی خۆنوسین و ریفراندۆم ده كات، ئه ویتر ده ڵێت كاتی نیه و هاش و هووشه . یه كیان له شه ڕێكی گه رمدای���ه له گ���ه ڵ داع���ش و ئه ویت���ر س���نوره كه ی ئارامه . یه كی���ان مالیكی قه ب���وڵ نیه و ئه ویتر ده ڵێت ئێمه هێڵی سورمان بۆ كه س نیه . تائێستا حكومه ته خۆجێیه كانی هه ولێرو سلێمانی و دهۆك كاندیده كانیان له سه ری ، پێكنه هاتوون بۆ به ش���داری له ده وڵه تی عیراق رون
نین و له سه ری ناكۆكن ....هتد.به م بارودۆخه ئێمه ناگه ینه هیچ، تا ئێس���تا كوتله براوه كانی كوردستان بۆ ئه نجومه ن���ی نوێنه ران كۆبونه وه یه كمان نه مانتوانی���وه نه ك���ردوه ، به یه ك���ه وه
دروس���ت كوردس���تانی هاوپه یمان���ی بكه ینه وه و كه س ئ���اگای له كه س نیه . ئ���ه و بێبه رنامه یی���ه چاوه ڕوانی خێری لێناكرێت، به ڵكو زه نگێكی مه ترس���یه و پێویس���ته هۆش���داری لێبده ی���ن و كار گوشاری چاره س���ه ركردنی و بۆ بكه ین جه م���اوه ری و میدیای���ی بخه ینه س���ه ر الیه ن���ه كان ب���ۆ گفتوگ���ۆو رێكه وت���ن كوردستانی یه ك ستراتیجیه تی له سه ر
له به رامبه ر به غدا.ئاوێن���ه : له كاتێكدا ده س���ه اڵته كانی س���ه رۆك كۆمار به پێی ده ستور زۆرتر ته ش���ریفاتیه ، بۆچی ك���ورد پێداگری
له سه ر وه رگرتنی ده كات؟به اڵم ته شریفاتیه ، راسته رۆستایی : رۆڵێكی به كاربهێنرێ���ت ب���اش ئه گه ر باشی ده بێت له چه سپاندنی مافه كانی روی چونك���ه كوردس���تان، گه ل���ی رۆڵی پیش���انده دات و عێراق ده ره وه ی له یه ك نزیككردنه وه ی الیه نه ناكۆكه كان ده بینێت و هه ندێجاری���ش مافی ڤیتۆی
هه یه .ئاوێن���ه : له به رانب���ه ر لێدوانه كان���ی مالیكیدا، وه زیره ك���ورده كان بایكۆتی كۆبونه وه كان���ی ئه نجومه نی وه زیرانیان ك���رد، تاچه ند هه ڵوێس���تی وه زیره كان به گونجاو ده زان���ی و پێتوایه ئه و كارته
له كاتی خۆیدا به كارهێنراوه ؟رۆستایی : من پێم باشتربو هه ڵویسته كه شتێكی تر بوایه ، بۆنمونه رابگه ینرابوایه كه كورد به ش���داری حكومه تێك ناكات ك���ه مالیك���ی س���ه رۆكایه تی ب���كات، ئ���ه وه ش به بریارێك���ی یه كگرتوو نه ك ب���ه كاردانه وه یه كی به په ل���ه . پێموایه لێدوان به لێدوان وه اڵم بدرێته وه و كردرا ب���ه ك���ردار. كێش���انه وه ی وه زیره كان تێدابوو، هه رچه نده به مشێوه یه الوازی تێبین���ی زۆرمان هه یه له س���ه ر ئه دای ستافی وه زیره كورده كان و كاریگه ریان له سه ر بڕیاره كانی ئه نجومه نی وه زیرانی عێراق���ی و ئ���ه و پرس���یاره له مێژه الی خه ڵك���ی كوردس���تان دروس���تبوه كه بون���ی ئه م وه زیران���ه كاریگه ری چیه ؟ له كاتێكدا ئه و حكومه ته ی ئه وانی تێدان سیاس���ه تی دوژمنكاران���ه به رامبه ر به
هه رێمی كوردستان پیاده ده كات.
لیستهكوردییهكانلهبهغدائاگایانلهیهكترنییهزانارۆستایی:راگهیاندنیسهربهخۆیی
لهسهرئهوهپهكینهكهوتوهكهنوێنهرانیكوردلهبهغدان
به م بارودۆخه ناگه ینه هیچ، تا ئێستا كوتله براوه كانی كوردستان
بۆ ئه نجومه نی نوێنه ران كۆبونه وه یه كمان به یه كه وه
نه كردوه ، نه مانتوانیوه هاوپه یمانی كوردستانی
دروست بكه ینه وه و كه س زانا رۆستایی ئاگای له كه س نیه
پێموانییه كشانه وه ی
وه زیره كان، به بێ پرس و راوێژی
وه زیره كانی یه كێتی و مه كته ب
سیاسییه كه یان بوبێت
ئێمه بۆ چون و نه چونمان بۆ به غدا
چاوه ڕێی بڕیاری یه كگرتووی سیاسی
سه ركرده كانی كوردین و ده بێت رێككه وتنی
له سه ر بێت، ئه گینا كاره كان تێكده چن
ئا:ئاسۆسهراوی
داخستنیسنوریبازرگانیبهرویههرێمدالهكاتیجیابونهوه
لهعێراق،لهالیهندهوڵهتیئێرانهوه،لهئێستادائهگهرێكیكراوهیه،
نوێنهریحكومهتیههرێملهوواڵتهئاماژهبهوهدهكات،ئهگهرئێرانلهههنگاوێكیكوردرازینهبێت
"بۆیئاساییهههموپهیوهندیهكانبپچڕێنێ"بهرپرسێكیشلهژوریبازرگانیسلێمانیدهڵێت"ئهگهرتوركیائاسمانیبهڕویههرێمدا
كراوهبێت،داخستنیسنوریئێرانكهمترینكاریگهرییدهبێت".
چاوهكانلهسهرئێرانننهكتوركیالهكاتی ههرێم، ئابوری گهمارۆدانیجیابونهوهلهعێراقلهئێستادازۆرترینباس����یلێوهدهكرێ����ت،ب����ۆئهمهشچ����اوهكانزیاترلهس����هرئێرانننهكتوركیا،ئهمهشپشتبهس����توبهوهیدرێژخایهنی رێككهوتنێكی ههرێم كهلهگهڵتوركی����اههی����هبۆفرۆش����تنیواڵتهوه. ئ����هو لهرێگای نهوتهك����هیبهرپرس����انیههرێمی����شلێكدانهوهیجیاوازی����انبۆگهمارۆدان����یئابوریجیابونهوهی ل����هدوای ههی����ه ههرێمب����اس ئابوریناس����ێكیش لهعێ����راق،لهكاریگهریهكان����یدۆخێك����یوهه����ا
دهكات،ئهگهرلهئایندهداروبدات.
"كرانهوهیئاسمانیتوركیا،قهرهبویداخستنهكهدهكاتهوه"
جێگریس����هرۆكیژوریبازرگانیویاس����ین س����لێمانی پیشهس����ازیرهحی����م،پێش����بینیدهكاتلهكاتیبڕی����اریجیابونهوهلهعێ����راق،ئێران
س����نورهكانیبهرویههرێمدادابخات،لهكاتێك����داب����ڕوایت����هواویبهوهشههیهلهههنگاوێك����یوههادائێرانیشل����هرویئابوریهوهزهرهرمهنددهبێت،ئهودهڵێت"بهاڵمبهداخهوهههمیشهبڕیاریسیاسیهكانلهكاتێكیوههادازاڵت����ردهبێت،نهكئابوریناس����ان".لهدۆخێكیوههاش����دائهوبهرپرسهیژوریبازرگانیسلێمانیتهواورهشبیننابێ����ت،چونكهوهكخ����ۆیئاماژهیپێ����دهكاتلهبهرامبهرداواڵتێكیتریدراوس����ێیوهكوتوركی����اههیه،كهس����نوریبازرگان����یب����هرویواڵتانی
"ئهگهر دهڵێت كراوهیهوئ����هو جیهانئاس����مانیتوركی����اب����هڕویههرێمدادهتوانین بهئاس����انی زۆر كراوهبێت،واڵتیس����ێیهمبدۆزینهوهبۆهێنانیت����هواویكااڵوخۆراكوپێداویس����تیهههمهجۆرهكان����یهاواڵتی����ان،چونكهئێمهدوفرۆكهخانهمانههن)سلێمانیههولێر(ك����هلهتوانایانداههیهرۆژانهچهندههاگهشتیبازرگانییرێكبخهن".جگهلهوهناوبراوئهوهشروندهكاتهوهكهلهئێس����تادابهش����ێوهیهكیگشتیئاس����تیبازرگانیكردن����یههرێمزیاتررویلهتوركیاوواڵتانیترهنهكئێران
س����وپهرماركێتو دهچمه "ئهوهندهیواڵتانی تورك����یو كااڵی ب����ازاڕهكانت����رزیات����ردهبین����م،ن����هكئێرانی،بهدهرلهوهبهشێوهیهكیگشتیئێستابازرگانهكانم����انروی����انلهتوركی����اوواڵتانیعهرهبیوئهوروپاییكردوهبۆ
هێنانیكااڵوپێداویستی".
"ئهگهررێگایتریشههبێت،نرخهكانبهرزدهبنهوه"
ئابوریناسوسهرۆكیلیژنهیداراییود. كوردس����تان لهپهرلهمانی ئابوریعیزهتس����ابیرئاماژهب����هوهدهكات
كهوتوه بهرگوێ وههای كهباسێكیكهئێرانس����نوریبازرگانیبهڕویههرێمدادابخ����ات،لهكاتێكدائهگهرك����وردبڕیاریجیابون����هوهلهعێراقبدات،ئ����هوباسل����هوهشدهكاتئهگهردۆخێكیوهه����اروبداتئهوابۆ ئابوری كاریگهریی راس����تهوخۆس����هرههرێمبهتایب����هتپارێزگاری"ئهگهرشتێكی س����لێمانیدهبێت،وهه����اببێت،بهش����ێكل����هكااڵكانئهوهش بهرزدهبێتهوه، نرخهكانیانكاریگهری����یزۆردهبێ����تبهتایبهتفهرمانبهران موچ����هی كه ئێس����تا
دوادهكهوێت".ئهوپێش����یوانیهتوركیابهئاسانیبتوانێقهرهبویئهوداخس����تنهبۆههرێمبكاتهوه"ئهگهرتوركیاههموسنورهكانیشیكراوهبێتبهئاسانیوقهرهبوه ئ����هو ناتوان����ێ خێرای����یبكات����هوه،النیك����همكااڵكانگرانتردهبن،چونك����هخهرجییرێگایهكی
دورتریاندهكهوێتهسهر".
وهزیریبازرگانییههرێمچیدهڵێت؟
بهههم����ان س����هبارهت ه����هرپ����رسوهزی����ریبازرگان����یههرێمس����اماڵس����هردارلهكۆنگرهیهك����یئهوهی لهسلێمانی، رۆژنامهنوسییداخس����تهروكهههم����وههوڵهكانیانچڕدهكهنهوهكهلهههموحاڵهتێكدائێرانس����نوریبازرگانی����یبهرویههرێمدادانهخاتوئهووتی"جارێئێم����هههموههوڵێكم����انب����ۆئهوهدهبێتكهسنورهكانلههیچكاتێكدادانهخرێ����ن،ئهگ����هرداش����خرائهواپالنم����انبۆدوایئ����هوهشدهبێت
كهچیبكهین".
بۆچونینوێنهریحكومهتیههرێملهئێرانچیه؟
نوێنهریحكومهتیههرێملهئێران،نازمعومهرتائێستاهیچزانیاریهكینییهلهبارهیداخس���تنیس���نوریبهاڵم ههرێم���دا، ب���هڕوی بازرگانیئێران ناش���ارێتهوهئهگهر ئ���هوهشنهبێت رازی ك���ورد لهههنگاوێك���یئهواوهكئهودهڵێت"بۆیئاساییهههموپهیوهندیهكانیلهگهڵههرێمداباس بهبازرگانیشهوه".ئهو بپچڕێنێلهوهشدهكاتكهلهئێستادابههۆیئهودۆخهتازهیلهعێراقدادروستبوه،لهمهرزهكان���ی بازرگان���ی ئاس���تیحاج���ی پهروێزخ���انو باش���ماخوئۆمهرانالوازبوه،ئهووتی"بهشێكلهكااڵوكهلوپهلهكانبهرێگایههرێمداباشوری ناوهڕاس���تو دهگهیش���تنهخراپیی بههۆی لهئێس���تادا عێراق،رێگاوهئهوهندهیبهئێمهگهیش���توهئ���هوبازرگانی���هزۆرالوازبوه،جگهلهوهخواستیكڕینلهكوردستانیشدا
دابهزیوه".لهبهرامب���هرقس���هیهكیئاش���تیس���امانه وهزی���ری ههورام���یسروشتیهكانیههرێمكهوتبوی،بۆههنگاوهكانمانپرسبهتوركیادهكهین،ئهودهڵێت"وهككاكئاشتیدهڵێتپرسبهتوركیادهكهین،منیشدهڵێمدهبێتپرس���ێكیشبهئێرانبكهین،
چونكهئهویشدراوسێمانه".
*مهترسیهكانیداخستنیسنوریبازرگانیلهالیهنئێرانهوه،لهكاتێكدایهك���هچهندرۆژێكهحكومهتیعێراقیگواستنهوهی گهشتهكانی بڕیاریداوهبهڕوی بازرگانی���هكان كااڵ خۆراكو
ههرێمدادابخات
ئابوری)437(سێشهممه2014/7/15 8ئهمالپهڕهیهبهسپۆنسهریگروپیکۆمپانیاکانیقهیوانچاپوباڵودهکرێتهوه
لهكاتیداخستنیسنوریئێرانرێگایئاسمانییدهبێتهجێگرهوه"ئهگهرتوركیائاسمانیبۆمانكراوهبێت،قهرهبوكردنهوهیداخستنیسنوریئێران،ئاسانه"
ئا:شاهۆئهحمهد
پهرلهمانتارێكیفراكسیۆنیگۆڕانرایدهگهیهنێتكاتێكوهزیریسامانه
سروشتیهكانهاتوهتهپهرلهمانلهراپۆرتیخۆیانبههیچشێوهیهكباسیزیادكردنی
نرخیبهنزینیاننهكردوه،بهڵكورێككهوتنینێوانسهرۆكیلیژنهیسامانهسروشتیهكانوحكومهتبهبێئاگاداریئێمهكراوه،سهرۆكیلیژنهیسامانه
سروشتیهكانیشدهڵێت"توانیمانبۆپاسوتهكسیله800دینارهوهبكهینبه500بۆ
ئۆتۆمبیلیتایبهتیشلهههوڵداین".
گ����ۆڕان فراكس����یۆنی پهرلهمانت����اریلهپهرلهمانیكوردس����تانفایهقمس����تهفالهب����ارهیقهیران����یبهنزی����نبهئاوێن����هیراگهیاند"ئێم����هس����هرهتابهدواداچونم����انك����ردبۆئ����هوقهیرانهههس����تمانكردئهوقهیرانهلهئاس����تئ����هوواقیعهنیهكهههیهبهوهیدابڕانی)ی����هكملیۆنو500ههزار(لیت����رله8ملیۆنلیتربۆیهئێمهوادهزانینقهیرانهكهزۆرلهوهقوڵترهواتائهودوكهڵهه����یئهوئاگرهنیهئهوقهیرانهبهش����ێكیراسته،بهاڵمبهشێكیتریبهقاچاخبردنی
بهنزینه".ناوب����راوئام����اژهب����هوهشدهكاتك����هپێش����تر3ملیۆنو200ه����هزارلیتربهنزینیناوخۆییمانههبوهبه500دینارفرۆش����راوهههروهها2ملیۆنیترلهدهرهوههاوردهكراوهبهنرخ����ی800دین����اروهرگی����راوهوبه500 دراوهتهوهبههاواڵتی����انههروهها1ملیۆنو500ههزاریش����مانلهبێجیهوهبۆهاتوهكهئێستابڕراوه،بۆیهئهگهربهنزینیناوخۆییوئهوهش����یهاوردهدهكرێتتێكهڵیبكهیتنرخی650دیناردهوهستێتبۆهاواڵتیانكهچ����یئێس����تانرخهكهیك����راوهبه800
دینار.
س����امانه وزهو لیژن����هی س����هرۆكیكوردس����تان لهپهرلهمانی سروش����تیهكاند.ش����ێركۆجهودهتلهب����ارهیزیادكردنینرخ����یبهنزی����نئ����هوهیرونك����ردهوهكهلهدواكۆبونهوهیانلهگهڵسهرۆكیحكومهتكهتایبهتهبهقهیرانیبهنزینداوایلێكردوهكهقهیران����یئابوریلهههرێمههروههائهوكورتهێنان����یلهبودجهوبهنزینههیهنابێته����هژارانودهس����تكورتانیكۆمهڵگهكهمانباجهكهیبدهن،"بهڵكوئهركیسهرشانیحكومهت����هچارهس����هریب����كاتبهه����هرش����ێوهیهكبێتبۆی����هتوانیمانبۆپاسوتهكس����یله800دینارهوهبیكهینهوهبه500 ئهوی����شبهڵێنی����داتاكوداهات����ینهوتوداهاتهكان����یترزیاتربێ����تئهوكاتنرخیئۆتۆمبیلیتایبهتیشدهبێتهوهبه500دینار
لهئایندهیهكینزیكدا".پهرلهمانتارهی ئهو بهوتهی س����هبارهتگۆڕانكهوتبوی"س����هرۆكیلیژنهیسامانهسروش����تیهكانبهب����ێئ����اگاداریئێم����هرێككهوتن����یلهگ����هڵحكوم����هتكردوه"ناوبراوئاماژهیبهوهكردكهبهوش����ێوهیهنهبو،بهڵك����وئ����هوانلهرێگایس����هرۆكیسهرۆكی لهگهڵ داوایانكردوه پهرلهمانهوهحكومهتكۆببنهوهبۆئهوهینرخیبهنزینكهمبكهنهوهبۆیهههرس����هرۆكیپهرلهمانپێشنیاریكردبهندهوهكوسهرۆكیلیژنهیس����امانهسروش����تیهكانود.عیزهتسابیروهك����ولیژنهیداراییوكاروب����اریئابوریس����هردانیس����هرۆكیحكوم����هتبكهینوقهیران����یبهنزینتاوتوێبكهی����ندواجارگهیشتینهئهوئهنجامهینرخیبهنزینبۆتهكس����یوپاسبكرێتهوهبه500سهبارهتبهئۆتۆمبیلیتایبهتیشبهڵێنیاندالهزوترین
كاتدابیكهنهوهبه500.ئابوریناسمحهم����هدكهریملهمونتهدایقهیرانی لهب����ارهی كوردس����تان ئاب����وریبهنزینهوهئهوهروندهكاتهوهكهلهئێستادا
خهڵكموفلیسهوحكومهتیشئیدارهیهكیههڵهیههیه"ههموئهوگهندهڵیودزییانهیلهماوهیراب����ردوك����راوهدهرئهنجامهكهیئهم����رۆبهدهركهتوه،ئێس����تابارودۆخێكهاتوهتهپێش����هوهه����همزۆرێكلهخهڵكیه����همحكومهت نیه، موفلیس����نوپارهیانموفلیس����هوپ����ارهینیه،ههربۆی����هئهگهربهنزینچارهس����هربكرێتوبكرێتهوهبه500 هێشتابهرههمهێنانیبهنزینزیاترهئهگهرهاوردهیبكاتئهبێتهدوقاتلهسهری،بۆیهلهئێستاداحكومهتقهیرانهكهیلهسهرشانیخۆیالبردوهوخستویهتهگیرفانیخهڵك،راس����تهئێس����تاحكومهتموفلیسه،بهاڵمحزبهكان����یدهس����هاڵتبانكهكانیتوركیاوئهوروپای����انپڕكردوهلهپاره،لهئێس����تادا
شتێكنیهبهناویحكومهتبهڵكوئهوهیههیهچوارچێوهیهكهبۆشهرعیهتدانبهحزبئهگهرپێشتردهوتراپارتیدزیویهتیئێستاههرپێنجالیهنهكهبهیهكهوهرێككهوتنبۆئهوهیسامانینیشتیمانیلهنێوانخۆیاندابهشبكهن،بۆیهئهوهدزراوهولهبانكهكان
دانراوه".ناوبراوئاماژهبهوهشدهكاتكهههرگیزنهدهبوپهرلهمانیكوردستانئهونرخانهیقبوڵبكردایهلهبهرئهوهی"ئهودوحزبه23 س����اڵهس����امانیئهوواڵتهدهبهن،كهچیپهرلهم����انباس����یبانكهكان����یحكومهتدهكاتكهپارهیتێدانیه،بهاڵملهپش����تئهوانهوهبانكهكانیح����زبپڕیهتیلهپاره
كهچیناپرسنلهكوێیه؟
"ئهگهرگرانیشبكرێتدهبێتنرخیبهنزین650دیناربێتنهكزیاتر"سهرۆكیحكومهتبهڵێنیداوه،لهزوترینكاتدالیترێکبهنزینبكاتهوهبه 500 دینار
نوێنهریههرێملهئێران:
ئهگهرئێرانلهههنگاوێكیكوردرازینهبێت،بۆیئاساییهههموپهیوهندیهكان
بپچڕێنێ
وهزیریبازرگانیههرێم:ههمو
ههوڵێكدهدهینسنورهكان
دانهخرێ،ئهگهرداشخراپالنمانبۆدوایئهوهش
دهبێت
ئهگهرتوركیاههموسنورهكانیشی
كراوهبێتبهئاسانیوخێرایی
ناتوانێئهوهقهرهبوبكاتهوه،النیكهمكااڵكان
گرانتردهبن
ویزتگهیهکیدابهشکردنیبهنزینفۆتۆ:ئاسۆ
ئابوریناسێك:بۆبهنزین،حكومهت
قهیرانهكهیلهسهرشانی
خۆییالبردوهوخستویهتهیهسهرگیرفانی
هاواڵتیان
پێشتردهوتراپارتیپارهینهوتدهبات،بهاڵمئێستاههرپێنجالیهنهكهبهیهكهوهرێككهوتنبۆئهوهیسامانینیشتیمانیلهنێوانخۆیاندادابهشبكهن
ئا:ئاسۆسهراوی
ژمارهیوهرگێڕانیدرامابیانیهكانبۆكوردیساڵلهدوایساڵزیاتردهبێت،
بهتایبهتوهككهسێكیشارهزایبوارهكهئاماژهیپێدهكات،لهوروهوهتوركهكانبااڵدهستیخۆیانبهسهر
رۆژههاڵتیناوهراستداسهپاندوهبهجۆرێك"قازانجهكهیبۆئهوانزۆرلهنهوتزیاتره".
ئ����هودرامابیانیانهیب����هزۆریلهههرێمدادهكرێن����هك����وردی،لهئێس����تادابهپلهیهكتوركیهكاننكهنرخ����یكڕینیانزۆرگرانهودوایئهوانیشكۆریوئێرانیوهیندوعارهبیدێ����تكهبهپێیكۆنوتازهییاننرخهكانیان
دهگۆڕێت.
لهبهركهمییونهبونیدرامایكوردیپهنابۆبیانیدهبرێت
ئهوان����هیلهب����واریوهرگێڕان����یدرام����ابیانی����هكانلهههرێم����داكاردهكهنجهختلهس����هرئهوهدهكهن����هوهخراپییانكهمیدرامایكوردیبۆتههۆیئهوهیئهوانپهنا
بۆكاریوهرگێڕانیدرامایبیانیبهرن.پش����تیوانحهس����هنخ����اوێ،خاوهن����یكۆمپانی����ایخاوێفیلم،ك����هكۆمپانیاكهیچهندههادرامایبیانیكردۆتهكوردی،ئاماژهبهوهدهكات،كهوهكوكوردسیناریۆنوسیزۆرباشماننییه،لهكاتێكداسیناریۆرۆحیدرامای����ه،ئهمهجگ����هلهكهمئهزمونیكوردل����هوبوارهدا،ئهوباسل����هوهشدهكاتكهلهئێس����تادائهوانههوڵێكیاندهستپێكردوهتابهكهس����انیبیانیدرام����ایكوردیباشبهرههمبێن����ننمون����هشب����هدوابهرههمیاندههێنێت����هوهكهدرامای)چپ����هیرابردو(هك����هل����ه30ئاڵقهپێكهاتوه،بهنیازیش����ندواتربهكهناڵێكیبیانیبفرۆش����نهوه"وهكوئهزمونێك����ینوێئهگ����هربهپارهیهكیزۆركهمیشبێت،یاخودبهدیارییشبێتئامادهمئهودرامایهبدهم����هكهناڵێكیبیانیتابزانن
ئێمهشدرامامانههیه".
ریكالمیسێبهرلهدراماكوردیهكانداوهكئهزمونێكینوێ
نهبون���یبودجهیپێویس���تلهوانهیهس���هرهكیهكانی لهه���ۆكاره یهكێ���كپێش���نهكهوتنیدرام���ایك���وردیبێت،
ههربۆی���هلهدرام���انوێیهكهیان���داوهكپهنای���ان رونیدهكات���هوه پش���تیوانب���ۆچهندی���نكۆمپانی���اب���ردوهت���الهدراماكهداناوهكانی���انوهكریكالم���یسێبهردهربكهوێت،لهبهرامبهرئهوهشدائهوهدهبێت���ههاوكاریهك���یداراییبۆدراماكه"لهبهرامب���هرئهوریكالمانهدابهاڵم وهرنهگرتوه، زۆرم���ان پارهیهكیدراماكه، ب���ۆ هاوكاریهكه تارادهی���هكوهك شوێنهكانیش���یانمان جگهل���هوهس���ودمان بهكارهێن���اوهو لۆكهیش���نلێبینیوه".خاوهنیئهوكۆمپانیاهونهریههێماب���هوهشدهكاتكهبونیش���هڕوئاژاوهیهك���یزۆرلهبهش���ێكلهواڵتانیعارهبی،بۆتههۆیكهمبونهوهیدرامایتوركهكان لهبهرامبهریش���دا عارهب���یوبااڵدهستیخۆیانلهوبوارهداسهپاندوهدهڵێت"ئ���هو ئ���هو وهك بهجۆرێ���كبازرگانیهیتورك���هكانلهبواریدرامادادهیكهن،قازانجهكهیلهنهوتبۆئهوان
زیات���ره،ئ���هواندوقازانجدهكهنیهكدهفرۆشنهوه گران بهنرخێكی دراماكاندوشخهڵكانێك���یزۆریبیانیبۆئهوش���وێنهگهش���تیاریانهرادهكێش���نكه
دراماكانیانیلێبهرههمهێناوه".
دراماههیهههرئاڵقهیهكینزیكهی1ملیۆندۆالریتێدهچێت
سهبارهتبهنرخیدرامابیانیهكانیشوهكئ���هوباس���یدهكاتنرخ���یههرئاڵقهیهك���یدرام���اتورك���هكانله1000 دهس���تپێدهكاتتا30ه���هزاردۆالری���شدهڕوات"بهتایبهتدرامامێژوییهكانیانزۆرگرانه"،ههربهپێیزانیاریهكانیئهوخراپتریندرامایتوركیههرئاڵقهیهكیتهنانهت تێدهچێ���ت 50ه���هزاردۆالری"درامایانههیهنزیكهی1ملیۆندۆالریشیتێدهچێ���ت،ئێم���هناتوانی���نبیانكڕینزیات���ركهناڵهعارهبی���هبهناوبانگهكاندهیكڕنهوه".درام���اكوریهكانی���شوهك
ئ���هودهڵێ���تههرزانترننرخ���یههرئاڵقهیهكیانله300تا400دۆالردایهوئهووت���ی"خۆمئیمێڵمبۆكۆریهككردوتمبۆنرخیدراماكانتانئهوهندهههرزانه؟وتیئێم���هتهنهاحهق���یكۆپیكردنوگواس���تنهوهیلهئێوهدهسێنین،ئهوهیت���ریحكومهتهكهم���اندابینیدهكاتلهپێناوباڵوبون���هوهیكلتوریكۆری".ناوبراوئ���هوهشدهخاتهروك���هدراماعارهبیهكانیشبهههمانشێوهیكۆریهكاننرخی���انههرزان���ه،ئاڵقهیهك���یله100 دهس���تپێدهكاتبۆ400دۆالر.سهبارهتبهئێرانیهكانیشئهوكهمێكرهش���بینهوباسلهوهدهكاتكهمامهڵهیانناخۆشه
بۆكڕینیدراماكانیان.
درامائێرانیهكاننرخیانچۆنه؟بهڕێوهبهریكۆمپانیای)سكایئارت(سهردارحهس���هنكهبۆكهناڵیسپێدهكاریوهرگێڕانیدرامادهكابۆچونێكی
پێچهوانهیههیهوئهوهروندهكاتهوهكهبۆبهش���ێكلهوهرگێڕانهكانیانپشتیانبهدرامائێرانیهكانبهس���توه"ئێمهوهكخۆمانهاوس���هنگیهكمانلهنێواندراماراگرتوه، عارهبیهكاندا توركیو ئێرانیوماوهم���اوهیهكێ���كلهبهرههمهكانیانبهپێیگونجاندنیلهگهڵكلتوریكوردیووهردهگێڕینه سپێده كهناڵی سیاسهتیس���هرزمان���یك���وردی".س���هبارهتبهنرخیش���یانئهوباسل���هوهدهكاتكهدرامائێرانی���هكانههرئاڵقهیهكیانپێ���دهكات دهس���ت ل���ه900دۆالرهوهت���ا1200دۆالر،توركیهكانی���شئهگ���هردراماكهنوێبێت،له2ههزاردۆالردایه،له1000ت���ا1500 بێ���ت ئهگ���هركۆنیشدۆالردای���ه.س���هبارهتبهنرخ���یدراماعارهبیهكانیشوتی"ئێمهزنجیرهدرامایسهالحهدینیئهیوبیمانكردبهكوردیبۆههرئاڵقهیهك500دۆالرمانپێدا،ئهوهیعومهریك���وڕیخهتابیشبهپارهیهكی
زۆرگرانكڕیمان،بهاڵمكاتیپیشاندانیلهالیئێم���هگونجاونهبو،چونكهكاتی
ههڵمهتیههڵبژاردنبو".
پڕبینهرترین،یهكێكهلهمهرجهسهرهكیهكان
بهرپرس���یبهش���یدۆبالژلهكهناڵی)ك���وردماكس(مهس���عودعوس���مانبهههمانش���ێوههاوڕایهلهگ���هڵئهوهیبااڵدهس���تی تورك���هكان لهئێس���تادادراماداسهپاندوه،ئهوه لهبواری خۆیانروندهكاتهوهبۆههڵبژاردنیههردرامایهكك���هوهریدهگێڕنرهچاویچهندخاڵێكدهكهن،لهوانهئاس���تیبینهریدراماكهلهوواڵتهیلێوهیوهردهگرن،دودراماكهدژیكلتورودابونهریتیكوردینهبێت،س���ێئاس���تیهونهریخ���راپنهبێت.س���هبارهتبهنرخیكڕینیدراماكانیشلهالیئهوان،مهسعودئامادهنهبوهیچ
شتێكلهوبارهیهوهئاشكرابكات.
9 )437(سێشهممه2014/7/15 لۆکاڵ
"لهدراماداتوركهكانبااڵدهستنوقازانجهكهیبۆئهوانلهنهوتزیاتره"ئهودرامابیانییانهیبهكوردیدهكرێن،ئاڵقهیبهچهنددهكڕدرێن؟
ئا:هاناچۆمانی
ئاڵۆزیهكانیئهمدوایهیعێراقجموجۆڵیبازرگانیلهسنوریمهرزی
حاجیئۆمهرانیشكهمكردوه،بهجۆرێكوهكبازرگانێكئاماژهیپێدهكاتپێشتر
ڕۆژانهنزیكی500لۆریبارههڵگریجۆراوجۆرلهوسنورهوههاتۆتهناو
ههرێمهوه،كهچیئێستاوهكئهودهڵێت"له100لۆریتێپهڕناكات".
س����نوری كۆمهڵ����گای بهڕێوهب����هریحاج����یئۆمهرانیشئ����هوهدهخاتهروئهوكهلوپهالن����هیب����ۆناوهڕاس����توخوارویدهڕۆیشتنبهڕێژهی80%كهمیانكردوه.
بازرگانێكیئهوسنورهبهناویشێروانبهه����ۆی دهكات ب����هوه عهبدواڵئام����اژهههرێمهوهلهراب����ردودا دارای����ی قهیران����یس����نورهكهكهمێكالوازیبازرگانیپێوهدیاربوه،بهاڵمبهش����ێوهیبهرچاونهبوهوئهووتی"كهچیبههاتنیداعشوئاڵۆزیعێ����راقبهتهواوهت����یسس����تیبازرگانیكهوتۆت����هس����نورهكهوه"ه����هروهكئهوبازرگان����هباس����یدهكاتپێش����ترڕۆژانهلهس����نورهوهنزیكی500لۆریبارههڵگریجۆراوجۆرهاتۆتهناوسنوریههرێمهوه،بهاڵمئێستاله100لۆریتێپهڕناكاتوئهووتیشی"ئهمهجگهلهترانزێتهكانیهاتنیئۆتۆمبێلئهوهشرێژهیهكهتاكوئێس����تا
بهوئاستهنهگهیشتوه".ش����ۆفێرێكیبارههڵگریس����نورهكهشههمانبۆچونیههیهودهڵێت"ماوهیزیاتربارنهك����ردوه، بارێك����م ڕۆژه 30 ل����هوابڕوات ئهگ����هر كزب����وه ئاڵوگۆڕت����هواولهوانهیهزۆرینهیش����ۆفێرانوكاسبكاران
بێكاربنوروبكهنهئیشیتر".شۆفێریكیتهكس����یشئهوهدهخاتهروكههی����چكاتێكوهكئێس����تاهاتوچۆیهاواڵتیانلهس����نورداكهمینهكردوه"ئێمه
136تهكسینپێشترئهوهندهنهفهرزۆربوبگوازینهوه، نهف����هر پێڕانهدهگهیش����تینبهاڵمئێس����تارۆژانهئهگهرپێنجتهكسینهف����هریههبێتباش����ه،چونكهخهڵكبهكهمیدهچێتبۆئێرانوكاروكاسبیش
لهههرێمداكهمیكردوه".ه����هرلهوبارهیهوهبهرپرس����یكوالێتیكاروانعهبدولقادر كۆنتڕۆڵیس����نورهكهبهههمانشێوههێمایبهوهداكهجموجۆڵیبازرگان����یكهمیك����ردوه،بۆپش����تگیریقسهكانیش����یهاتنیئۆتۆمبیلیبهنمونهلهم ئۆتۆمبێل "هاتن����ی هێنایهوهووت����ی
س����نورهتهواوكهمیكردوه،پێشترنزیكهیبهههم����و لهڕۆژێك����دا ئۆتۆمبێ����ل 2000جۆرهكانی����هوهدههاتنهناوهوهیههرێمیكوردستانبهاڵمئێستاله500ئۆتۆمبێل
تێپهڕناكات".ئ����هوئام����اژهیبهوهش����داك����هئهوكهلوپهالنهیكهپێش����تردهڕۆیش����تنبۆناوهڕاستوخوارویعێراق،خهریكهبهرهوكۆتاییدهچن"زۆركهمیانكردوهئهوهشبۆقهیران����یداراییوئاڵۆزی����یناوخۆی
عێراقدهگهڕێتهوه"بهاڵمبهڕێوهبهریكۆمهڵگایس����نوری
حاجیئۆمهرانمهس����عودباتێل����یوێنهكهبهگهورهت����ردهبین����ێوئام����اری6مانگیرابردوبهراورددهكاتبه6مانگیس����اڵیپێش����ووئهودهڵێت"تێك����ڕایئاڵوگۆڕیبازرگانینێوانههرێموكۆماریئیسالمیئێرانل����ه6مانگ����ییهكهمیئهمس����اڵبهبهراوردلهگهڵس����اڵیڕابردوبۆههرێمزیادیكردوه،بهاڵمبۆناوهڕاستوخوارویعێ����راقكهمیك����ردوه".وهكئهوباس����یدهكاتئ����هوكهلوپهالنهیدهڕۆیش����تنبۆناوهڕاس����توخوارویعێ����راقكهلوپهلیبیناسازیوكارهبابون،ئهوهشبهرێژهی
80%كهمیك����ردوه.س����هبارهتبهداهاتیگومرگیس����نوریحاجیئۆمهرانیشئهوئام����ادهنهبوهیچبدركێن����ێوتهنهاوتی"ئ����هوزانیارییانهلهوتهبێ����ژیوهزارهتوبهڕێوهبهرایهتیداراییگومرگوهربگرن".تێكڕای ڕاش����یدهگهیهنێتكه ههروههائاڵوگ����ۆڕیبازرگان����یلهش����هشمانگیله798ههزارو زیات����ر ئهمس����اڵ یهكهمیه����اوردهش تێك����ڕای ب����وه. 493ت����ۆن784ه����هزارو111ت����ۆنبوهوههن����اردهشكوردستانهوه14ههزارو383تۆن لهههرێمی
بوه.
بهڕێوهبهریكۆمهڵگایسنورییحاجیئۆمهرانباس����یل����هوهشكردكهش����هشمانگییهكهمیئهمساڵبهبهراوردبهشهشمانگییهكهمیساڵیپێشووهاودرهكردنیزیادیك����ردوهو"زیاترلهههزارتۆنهاوردهزیادیكردوه،بهاڵمئهوكهلوپهالنهیكهبۆدهرهوهیههرێمیكوردستاندهڕواتواتهبۆناوهڕاس����توخوارویعێراقبهرێژهی
80%كهمیكردوه".ئهووتیش����ی"بهش����ێوهیهكیگش����تیئهمساڵیشوهكسااڵنیڕابردوكهلوپهلی
هاورده98%وههناردهش2%بوه".
لهحاجیئۆمهران،هاتوچۆیبارههڵگرهكانله500ئۆتۆمبیلهوهبۆ100دابهزیوه
درامابیانییهکانکۆنترۆڵیتهلهفزیۆنهکوردییهکانیانکردوهفۆتۆ:ئاوێنه
ئیمێڵمبۆكۆریهككردتابزانمبۆچیدراماكانیانئهوهندهههرزانه؟وتیئێمه
تهنهامافیكۆپیكردنوگواستنهوهیلهئێوهدهسێنین،ئهوهی
تریحكومهتهكهماندابینیدهكات،لهپێناوباڵوبونهوهیكلتوری
كۆری
پێشترلهمسنورهوهرۆژانه
نزیكهی2000 ئۆتۆمبێلی
ههمهجۆردههاتهناوههرێمهوه،كهچیئێستاله500ئۆتۆمبێلسنوریهاجیئۆمهرانفۆتۆ:هاناچۆمانیتێپهڕناكات
[email protected] (437( سێشه ممه 2014/7/15رهنگاڵه
خه ریكه ده گه یته خاڵی كۆتایی و هه مو ده رگاكان به ڕوت���دا دائه خرێن و ئه مه ش واتلێده كات ك���ه خۆت له هه مو رویه كه و
به ده سته وه بده یت.
قه یرانێك���ی داراییت توش بوه . كاتێكی زۆری ده وێت كه خۆتی لێرزگار بكه یت. هه وڵه سوزداریه كانیش���ت س���ه ركه وتو
نابن.
توش���ی ئیش���وكاره كانت ره نگ���ه پێویس���ت به اڵم بكه ن. تاقیكردنه وه ت به نیگه رانی ناكات چونكه له ئه ركه كانتدا
نیه تت باشه .
هه س���ت ده كه یت ئه و رقه ی له ناختدایه رۆژێ���ك بێت توش���ی كێش���ه ت بكات.
هه ستێكی خراپه تكایه وریابه .
ئ���ه و كێش���ه یه ی كه ماوه یه ك���ی زۆره به رۆكت���ی گرت���وه خه ریك���ه له كۆڵت ده بێته وه . له روی س���ۆزداریه وه كه سی
نوێ ئه ناسیت.
هه لێكی باش���ه بۆ ئه وه ی دڵی خۆت و خێزانت خۆش بكه یت. چونكه به هۆی س���ه ركه وتنه داراییه كانته وه ده توانیت
زۆر شت بكه یت.
نهههنگسهتڵگیسککهواندوپشکتهرازوو
11
ئا: ئاوێنه
سه ره ڕای ئه وه ی قه یرانه به رده وامه کانی هه رێمی کوردس����تان ژیانی به شێکی زۆر له هاواڵتیانی سه ختکردوه و ناچار به کارکردن����ی زۆری ک����ردون، به اڵم له الیه کی تریشه وه هه ر ئه و قه یرانانه ژماره یه کی بونه ته هۆی دروستبونی زۆر له نوکته و قس����ه ی خۆش و رۆژانه له ت����ۆڕه کۆمه اڵیه تیی����ه کان و س����ه ر ب����ۆ ش����ه قامه کان وه ک ماده ی����ه ک پێکه نین و که یفخۆشی ده گێڕدرێنه وه .
دوای راب����ردوداو له م����اوه ی ده س����تبه کاربونی کابین����ه ی نوێ����ی حکومه ت و دابه شکردنی وه زاره ته کان له نێوان حزبه کاندا، وه زاره تی کاره با له دوای ئیسامیی، یه کگرتوی درایه ئه و ماوه یه شه وه هه رچه نده هه رێمی کوردستان له وه رزێکی زۆر گه رمدایه ، به اڵم قه یرانی کاره با س����ه ریهه ڵداوه و رۆژان����ه هاواڵتیان چه ندین س����ه عات بێ کاره با ده بن. هه ر له به ر ئه مه شه ک����ه نوێتری����ن نوکت����ه له س����ه ر ئه و قه یران����ه ئه وه یه که ده ڵێ����ن "بۆیه به م کاره با ئیس����امییه که ی وه زیره هاوینه کاره ب����ای که مکردوه ته وه ، تا له گه رمیی ئاگری جه هه نه م و تاریکیی
قه بر ئاگادارمانبکاته وه" .
له دوای ئ����ه وه ی چه کداره کانی داعش مه ترسی گرت و موس����ڵیان ش����اری بۆ س����ه ر هه رێم����ی کوردس����تانیش ماده یه کی ب����وه داعش دروس����تبو، به هێ����ز ب����ۆ دروس����تکردنی زۆرترین نوکت����ه و باڵوبون����ه وه ی به ش����ێوه ی
تۆڕه کۆمه اڵیه تییه کاندا. له نێو خێرا یه کێ����ک له نوکته ب����اوه کان ئه وه بو که ده وت����را "هێزه کانی پێش����مه رگه چه کدارێکی داعشیان گرتوه ، ئه ویش داوای ک����ردوه زو بیکوژن تا نیوه ڕۆ له گه ڵ ئه سحابه کاندا له و دنیا فریای نانخ����واردن بکه وێت، پێش����مه رگه ش وتویانه دو سه عاتی تر ده تکوژین تا
قاپه کانت پێ بشۆن".دوابه دوای هاتنی داعشیش، قه یرانی به نزی����ن س����ه ریهه ڵدا. ئه می����ش بوه هۆی دروس����تبونی نوکته یه کی زۆر. هه ندێ جاریش دو قه یران لێکده دراو نوکته یه ک����ی لێ دروس����ت ده کرا. بو به نزیندا، داع����ش و له قه یرانی نمونه ده وت����را "بۆی����ه داع����ش نای����ه ت بۆ کوردس����تان، چونکه چه کداره کانیان تاقه تی����ان نییه له س����ه ره ی به نزیندا
بوه ستن!".یاخود ده وترێت له دوای قه یرانه کانی ته له ف����ۆن میس����ڕییه ک عێ����راق، ب����ۆ عێراقیی����ه ک ده کات و ده ڵێ����ت عێراقییه که ش چۆن����ه ؟ بارودۆختان وه اڵم ده دات����ه وه و ده ڵێت "ش����ه ڕواڵ له پێ ده که ین، عه ره ب ده مانکوژێت. دزداش����ه له پێ ده که ین، کورد ده مان کوژێ����ت. پانت����ۆڵ له پ����ێ ده که ین، داعش ده مانکوژێت. ئه گه ر به ڕوتیش
بسوڕێینه وه ، گه رما ده مانکوژێت".له دوای دۆڕاندنی هه ڵبژارده ی به رازیل ئه ڵمانیا هه ڵب����ژراده ی له به رامب����ه ر 7-1 چاوه ڕواننه کراو به ئه نجامێک����ی راس����ته وخۆ جیهانی����دا، له جام����ی له دوای ئه و یارییه وه به شێکی زۆری به کاربه رانی ت����ۆڕه کۆمه اڵیه تییه کان س����ه رقاڵی دروس����تکردنی نوکت����ه و
شیکاریی ئه و یارییه بون. به لێکدانی ئ����ه و دۆڕاندنه ی به رازی����ل و قه یرانی سوته مه نیی، نوکته دروستکراو ده وترا "ئاش����تی هه ورامی له گه ڵ رێکخه رانی مۆندیال رێککه وتوه بۆ ئه وه ی به رازیل 7 گۆڵ����ی لێبکرێ����ت و دانیش����توانی هه رێ����م قه یرانه کانی����ان بیربچێته وه و
لۆمه کردن����ی س����ه ر نه یانپه رژێت����ه حکومه ت و وه زاره ته که ی".
ئه مه نمونه یه ک����ی که مه له و ده یه ها نوکته یه ی رۆژانه له باره ی قه یرانه کانی هه رێمه وه له ت����ۆڕه کۆمه اڵیه تییه کان به ش����ێوه یه کی باڵوده بن����ه وه . له گ����ه ڵ هه ر ڕوداوو چاوه ڕواننه کراو
له سه ر نوکته ی به ده یه ها قه یرانێکدا دروست ده کرێت.
ئه حمه دی مه ال، نوس����ه رو مامۆستای زانکۆ، له باره ی ئه و دۆخه وه ده ڵێت: "له کات����ی میحنه تی گ����ه وره ، له الی دروس����ت بیر مه زنه کان کۆمه ڵگ����ه
ده بێت، له الی ئێمه نوکته ".
له داهاتویه ک����ی نزیکدا دیوانی هه ردو شاعیری ناودار له تیف هه ڵمه ت و ره فیق سابیر که کۆی به رهه مه شیعره کانیان له خۆ ده گرێت باڵوده بێته وه و ده که وێته
به ردیدی خوێنه ران.ناوه نده ن����ی چ����اپ و باڵوکردن����ه وه ی به چاپ و هه ڵده س����تێت غه زه لن����وس دیوان����ه و دو ئ����ه و باڵوکردن����ه وه ی رایانگه یان����د که له ماوه یه کی داهاتوی ئ����ه و دو دیوانه نزیک����دا چاپکردنی
قه باره گه وره یه ته واو ده بێت.دیوانی جارێ����ک پێش����تریش چه ند هه ری����ه ک له و دو ش����اعیره به چه ند به رگێک باڵوکراونه ته وه ، به اڵم به هۆی خواس����تی زۆره وه له کتێبخانه کاندا نه ماون و بڕیاره ئ����ه م چاپه نوێیه له روی کوالێتییشه وه له وانی پێشتر
باشتر بێت.له تی����ف هه ڵم����ه ت له دایکب����وی س����اڵی 1947ی ش����اری کفرییه و
یه ک����ه م دیوان����ی ش����یعریی به ناوی له ساڵی بچکۆله که مان( )خواو شاره 1970 باڵوکردوه ت����ه وه . جگه له بواری لێکۆڵینه وه و چه ن����د شیعرنوس����ین، له ب����اره ی هه ی����ه کتێبێکیش����ی
سۆفیگه رێتییه وه .ره فیق سابیر له ساڵی 1950 له شاری قه اڵدزێ له دایکبوه و له ساڵی 1989
کوردس���تانی ب���ه ره و واڵت���ی خاوه نی به جێهێشتوه . سوید دکتۆرای���ه له ب���واری مێ���ژوو کلت���وری ک���ورددا له زانکۆی سۆفیا. ره فیق سابیر خاوه نی به ناوبانگ ده ق���ی ه���ه ردو )الوکی هه ڵه بجه (و )وه رزی
سه هۆڵبه ندان(�ه .
ئا: هێژین له تیف
ش���نه حه س���ه ن هونه رمه ند خانم���ه له دایکبوی گه ڕه کی مه ڵکه ندی ش���اری له ساڵی 1996ه وه چوه ته سلێمانییه و ژیانی هاوسه رییه وه . سه ره ڕای ئه وه ی نه یتوانی���وه خوێندن ته واوبکات، به اڵم هه ر له س���ه ره تای منداڵیی���ه وه حه زی به کاری نواندن کردوه و هه وڵی بۆ داوه
تا به و ئاواته ی بگات. یه که م کاری هونه ریی شنه کلیپێک بوه بۆ ش���اری هه ڵه بجه له گه ڵ ده رهێنه ری کۆچکردو حسێن میسڕی. ئه و ده ڵێت که حه ز به کاری ریکام ناکات هه رچه نده چه ن���د جارێک داوایانلێک���ردوه . به اڵم به ش���داریکردنی له ریکامێک بۆ چاڤی الند به هۆی خۆشه ویس���تییه وه بوه بۆ
ئه و پرۆژه یه و مندااڵن. ش���نه حه س���ه ن ئامۆژگاری���ی بۆ ئه و خانمان���ه ی دێنه ب���واری هونه رییه وه ئه وه یه که کارکردنیان بۆ خۆده رخستن نه بێ، به ڵکو بۆ پێش���که وتنی هونه ری کوردیی بێت. هه روه ها ده ش���ڵێت که له بواره به بونی خانم���ان خۆش���حاڵه
جیاوازه کانی وه ک هونه رو راگه یاندن.ش���نه حه س���ه ن که ئێس���تا ئه کته ره له درامای په تریپ���ۆت و رایده گه یه نێت ک���ه ناتوانێ���ت وازی لێبهێنێت، کاری نوێی به ش���دارییکردنه له درامایه کی 30 زنجیره یی���دا له گ���ه ڵ هونه رمه ند به کر ره شیدا که بڕیاره له که ناڵی کوردماکس
په خش بکرێت.
قهیرانهکانیههرێمدهبنهنوکته
دیوانهکانیانچاپدهکرێتهوه
شنهحهسهن:دهبێتخانمانبۆخۆدهرخستن
نهیهنهبواریهونهرهوه
له کاتی میحنه تی گه وره ، له الی
کۆمه ڵگه مه زنه کان بیر
دروست ده بێت له الی
ئێمه نوکته
رهنگاڵه(437( سێشه ممه 2014/7/15 [email protected]
گاکاوڕ
هاوكاری���ه كان جێگه ی هه م���و پێده چێ خۆیان گرتبێت. چونكه له ئیش و كاره كانی
ئه م مانگه دا هه نگاوی باشت ناوه .
ئه ركێكی زۆرت له سه ر شانه هه وڵبده تۆزێك ل���ه و ئه ركان���ه كه مبكه یته وه ، ده ن���ا رۆژ به رۆژ ئاڵۆزت���ر ئه بن و بۆت
چاره سه ر ناكرێن.
كاتێكی زۆر باش���ه بۆ هه مو په یوه ندیه كه س���یه كانت، هه وڵب���ده په یوه ندی���ه ته نها نه ك بگرێته وه سۆزداریه كانیشت
كاره كانت.
هه وڵبده له و ش���ته كۆنانه دوربكه ویته وه ك���ه ئه بنه ه���ۆی ناڕه حه ت���ی بۆ خۆت و چ���وارده ورت. رێگه ی ت���ازه به كاربهێنه
له ژیانت.
دڵخۆش و گه ش���بین دیاری و زۆر به باشی له گه ڵ ده وروبه ره كه ت ئه گونجێیت. چێژ
له م ماوه كورته وه ربگره .
قرژاڵدوانه
زۆر جێگ���ه ی ب���ڕوای ، ه���ه ر ئه مه ش وایلێك���ردوی ك���ه چ���وارده ورت داوای
هاوكاریت لێبكه ن بۆ ئیشوكاره كانیان.
فهریکشێر
1010
"لهکوردستانپهرهبهرهگهزپهرستییدهدرێت"حهمهڕهشیدههرهس:شانازیبهوڕهگهزپهرستییهوهدهکهم
ئا: شاهۆ ئه حمه د
كۆمه اڵیه تیه كان كێشه كه مكردنه وه ی بۆ له ناوچه ی پشده ر ئاینی مامۆس���تایه كی ژن���ی دوه م ماره ناكات ئام���اژه به وه ش ده كات ک���ه له گ���ه ڵ ئ���ه وه ی له ئاین���ی ئیس���امدا رێگ���ه پێدراوه ت���ا چوار ژن ماره بكرێت به اڵم له به ر ئه وه ی من له ناو ش���وێنێكی عه ش���ایه ری ده ژیم هه مو ئه و كێش���ه كۆمه اڵیه تیانه ی دروس���ت ده بێت كه میان بكه ینه وه ، مامۆس���تایه كی ئاینی تری���ش ده ڵێت "بریاری له و ش���ێوه باش نیه له به ر ئه وه ی ئه و مه س���ه له یه قورئان
بریاری له سه ر داوه ".پێش���نوێژ و وتارخوێنی مزگه وتی گه یان له سه نگه س���ه ر م.عه الئه دی���ن س���لێمان له باره ی ماره نه كردنی ژنی دوه م ئه وه ی بۆ ئاوێنه رونكرده وه که له ناوچه ی ئێمه زۆربه ی خه ڵك خزم و كه سوكاری یه كترین بۆی���ه زۆر ج���ار هه یه كه س���وكاری ژنی یه كه مه ك���ه گرفتیان بۆ دروس���ت ده بێت
له گه ڵ كه سوكاری ژنی دوه م یان نێوانیان تێده چێ���ت ،بۆیه م���ن بۆ ئ���ه وه ی ئه و كێشانه كه مبكه مه وه و بنبڕیان بكه م ژنی دوه م ماره ناكه م هه روه ها من نه بمه هۆی
بونی ئه و كێشانه .ناوبراو ئاماژه ی به وه ش كرد راسته له روی ش���ه رعه وه ئاسایه ژنی دوه م ماره بكرێت ،به اڵم زۆر جار حس���اب ب���ۆ ژنی یه كه م ناكرێت بۆیه بیر له وه ناكرێته وه ئایا ئه و پیاوه بۆچی و چۆن ژنی دوه م خواس���توه هۆكاره كه ی چی بوه یاخ���ود ئه و جۆره س���ۆزه ی بۆ دوه می هه یه ئایا بۆ ئه وه ی یه كه می���ش هه یه ت���ی هه رچه ن���ده مافی خۆیه تی به اڵم ده بێت هه مو ئه و ش���تانه
له به رچاو بگیرێت.ئه و مامۆس���تا ئاینه باس له وه ده كات که ئ���ه و كاره ی ئه و كردویه ت���ی كاردانه وه ی هه بوه و خه ڵكێك���ی زۆر پێیان باش بوه ،ب���ه اڵم ئیتر له وانه یه هه ندێك كه س���یش هه بوه پێیان ناخۆش ب���وه و ئه و كاره ی
منیان ال په سه ند نه بوه .
یاساناس فه رهاد عه لی له باره ی چۆنیه تی هاوس���ه رگیری له روی یاس���ایه وه ئه وه ی رونكرده وه که له یاس���ادا هاوس���ه رگیری ته ندوست هه یه که بریتییه له وه ی ده بێت ه���ه ردو ره گه زی نێرو مێ به یه كتری رازی بن و دو ش���اهێد هه بێت ئ���ه و كاته ماره
ده كرێت .یاس���ایه وه له روی فره ژنیه وه له ب���اره ی ناوب���راو وتی " ب���ۆ ئه نجامدان���ی فره ژنی كۆمه ڵێ���ك م���ه رج هه یه بۆ ئ���ه وه ی ئه و پیاوه ی بیه وێت ژنی دوه م بهێنێت له وانه ده بێ���ت ئه و ئافره تی یه ك���ه م رازی بێت به و هاوسه رگیره هه روه ها پێویست باری ئابوری باش بێت هه روه ها پێویسته له كاتی ماره كردنی ژنی یه كه م هیچ به ڵێننامه یه ك نه بێت پ���ر نه كرابێته وه ب���ۆ ئه وه ی ئه و پیاوه ژنی تر نه هێنێت هه روه ها پێویسته دادپه روه ر بێت هه روه ها ده بێت عورزێكی شه رعی هه بێت بۆ ئه وه ی ژنی دوه م ماره بكات له گ���ه ڵ چه ند مه رجێكی تر هه بێت
ئه و كاته ده توانرێت ماره بكات".
م.مه حم���ود ئازادی له ب���اره ی فره ژنیه وه به ئاوێن���ه ی راگه یاند"مه س���ه له ی فره ژنی له قورئ���ان هاتوه ، ب���ه اڵم مه رجی داناوه بۆ فره ژنی مه رجه كه ش���ی ئه وه یه ده بێت توان���ای هه بێت هه م مادی هه م مه عنه وی هه بێ�ت عه داله ت���ی ده بێ���ت هه روه ه���ا به رامبه ر به ژنه كانی ئه گه ر نه یتوانی ئه وا ده بێت ته نیا یه ك ژنی هه بێت ،له ئێس���تا ده بینی���ن ئافره ت زۆر ب���وه بۆیه ئه گه ر فره ژنی نه بێت واڵته كه مان به ره و فه س���اد
ده ڕوات ".س���ه باره ت به و مامۆس���تا ئایینییه ی که بریاری داوه ژنی دوه م ماره نه كات ناوبراو ئام���اژه ی به وه ك���رد که مامۆس���تایانی ئاین���ی ناتوانن ئه و كاره بك���ه ن چونكه ئه وه مه س���ه له یه كه قورئ���ان بڕییه ته وه ئه و بریاره ی ئه و مامۆس���تایه ش باش نیه ،ئه وه ش هه ر له كوردستانی خۆمان تۆزێك نامۆیه ئه گینا بڕۆ سه یری والتانی خه لیج بك���ه كابرا یه ك و دوان و س���ێ و چواریش
ماره ده كات زۆر ئاسایه .
لهرێگای"سەما"وهبۆکەمکردنەوهیکێشەیکۆمەاڵیەتی،ژنیدوەممارەبکرێت؟باشتروئازادانهتربژی
ئا: رێنوار نه جم
ل���ه دوای روداوه کانی مانگ���ی ڕابردوی به لێش���اوی هاتنی ش���اری موس���ڵ و ئاواره ی به ره گه ز عه ره ب بۆ شاره کانی مش���تومڕێک کوردس���تان، هه رێم���ی به ش���ێوازی س���ه باره ت دروس���تبوه مامه ڵه ک���ردن له گ���ه ڵ ئ���ه و ئاوارانه . هه ندێک پێیانوایه ده بێت رێگه نه درێت ئه و ئاوارانه بێنه کوردستان و به شێکی تریش ئه و بیروبۆچونانه به فاشیس���ت و
ڕه گه زپه ره ستیانه ده زانن. نوان���دن، ب���واری هونه رمه ن���دی له م���اوه ی ه���ه ره س حه مه ڕه ش���ید نوس���ینه وه ، له ڕێی که مپین و رابردودا داوایکردبو هه ڵوێس���تی توند به رامبه ر ئ���ه و ئ���اواره عه ره بان���ه بگیرێته به ر. ترس���ی ئه و هونه رمه نده له هاتنی ئه و ژم���اره زۆره له هاواڵتیی عه ره ب، جگه له وه ی باری ئه منیه ، هاوکات ترس���ی شێواندنی شوناسی شاره کوردییه کانه . "به و راگه یاند: به ئاوێنه ی له وباره یه وه ئه زمون���ه ی له گه ڵ عه ره ب���دا هه مانه ، له کۆن���ه وه له کاتی هێرش���ه کانی دینی ئیسامه وه ، ئه و عه ره بانه هه ر وه ختێک چوبنه هه ر واڵتێکه وه ، نه گه ڕاونه ته وه . ئێس���تاش ک���ه ب���ه م ش���ێوه یه دێنه بمێننه وه له هه رش���وێنێکدا کوردستان ئ���ه و ش���وێنه ده که ن���ه وه به حه ویجه و ده یکه ن���ه وه مه نده ل���ی. خانه قی���ن و به عه ره بس���تان. ب���ۆ نمون���ه گه ڕه کی راپه ڕین منداڵه ک���ورده کان به عه ره بی قس���ه ده که ن، گه ڕه کێکی وه ها گه وره
یه ک پارچ���ه بوه ته ع���ه ره ب. ده بێت رێگرییان لێبکرێت بێنه کوردستانه وه . به هه رچی ش���ه ڕه نه یانتوانی ئه و هه مو عه ره به له ش���ارێکی وه ک س���لێمانیدا به اڵیه گه وره ترین ئ���ه وه جێبکه نه وه .
به سه ر کوردستاندا هاتوه ".له ب���اره ی ئ���ه وه ی ئه وانه له ئێس���تادا لێقه وم���اون و په نایان بۆ کورد هێناوه ، حه مه ڕه ش���ید هه ره س ده ڵێت: "کورد لێینه قه وماندون، عه ره ب لێیقه وماندون، با بڕۆن بۆ سعودیه ، با بڕۆن بۆ ئێران و عه ره بین. ده وڵه ت���ی ئه وان���ه کوێت، ئه وان به ئاس���انی ده توانن ناس���نامه ی کوردستان چونکه بگۆڕن، کوردستان
هیچ پشتیوانییه کی نییه" . ب���ه اڵم چاالکوانی کۆمه ڵ���ی مه ده نی، به پێچه وان���ه وه ی عه ل���ی، ش���ه ماڵ حه مه ڕه ش���ید هه ره س پێیوایه ده بێت ئه و ئاوارانه له کوردس���تان پێشوازییان لێبکرێ���ت و پێدوایس���تییه کانیان ب���ۆ دابینبکرێت "ئه و ئاوارانه ده بێت هه مو ئه و پێداویستیه ستانداردانه ی که ئاواره له هه مو ش���وێنێکی دنیادا پێویستییان ئه مه دابینبکرێ���ت. بۆی���ان پێیه تی، هه رچه نده داواکارییه کانه ، النیکه م���ی من پێموایه ئینس���ان له هه ر شوێنێک بێت هه ر ئینسانه و ده بێت مافه کانیان هاتنی قورسایی ناشبێت یه کسانبێت. ئ���اواره کان بخرێت���ه س���ه ر هاواڵتیی ئاسایی. به ڵکو ئه وه ئه رکی حکومه ته ب���ۆ دابین ک���ه پێدوایس���تییه کانیان
بکات".هه روه ه���ا ش���ه ماڵ عه ل���ی پێیوای���ه
ه���ه ر بانگه ش���ه یه ک ب���ۆ رێگرییکردن له داڵده دان���ی ئ���اواره کان، بره ودان���ه به رۆحی فاش���یزم و ڕه گه زپه رس���تیی، "بانگه ش���ه و داواکردن ب���ۆ رێگریکردن له هاتن���ی ئاواره ، فاش���یزمێکی ڕوته . ئه وه ی مای���ه ی ش���ه رمه زارییه بۆ من
که نه چومه ته ب���ه رده م ئه و که مپینه و پێیانبڵێ���م ئێوه مافت���ان نییه به ناوی خه ڵکی کوردس���تانه وه قس���ه بکه ن. ئ���ه وه په ره دانه به ره گه زپه ره س���تیی و ئینسانه هه س���تی خوارترین ڕاسیزم، به رامبه ر به و ئاوارانه ی هاتونه ته ئێره .
ئه بێ ئه وان���ه ی داوا ده که ن ئاواره کان نه یه نه کوردس���تانه وه ، ده بێت خۆیان
له کوردستاندا نه بن".هه ره س حه مه ڕه ش���ید له به رامب���ه ردا ده ڵێت: "من شانازیی به و عونسوڕیه ت و ده ک���ه م. ڕه گه زپه ره س���تییه وه
ره گه زپه رستییه که ی من زۆر پیرۆزتره له ته قینه وه ی ئه وانه له س���ه ر شه قامی ش���اره کانی کوردس���تاندا. پیرۆزت���ره ل���ه وه ی به عه ره بێکی ش���ۆڤێنی بڵێم، برا، ک���ه هاتوه و ئێ���ره به واڵتی خۆی
ده زانێت". ئای���ا هه مو ئه و هاواڵتیی���ه عه ره بانه ی بارودۆخی تێکدانی به نی���ازی هاتون، کوردستانن؟ ئه و پرسیاره مان ئاراسته ی حه مه ڕه ش���ید هه ره س ک���ردو ئه ویش وه ها وه اڵمیدایه وه : "له هه مو عه ره بێکدا رۆحی ئوسامه بن الدنی تێدایه . له هه مو عه ره بێکدا ڕۆحی سه دام حسێن و نوری مالیکی هه یه . هه مو ئه م واڵتانه به ناوی ئیسامه وه داگیرکراون و ئێستا شوێنی شۆڤێنیه تی عه ره به . سبه ینێش به ناوی ئاواره یی و کوێره وه رییه وه دێن و کاتێک
ده زانیت کوردستانیان داگیرکردوه" . کۆمه ڵی چاالکوانه که ی له به رامب���ه ردا مه ده نی ئه و بیرکردنه وا نه به مه ترس���ی ناوده بات و ده ڵێت: "کوردس���تان ده بێ پاکبکرێته وه له بیروبۆچونی فاشیستانه و
شۆڤێنیستیانه . ئێمه قوربانی ده س���تی ده س���ه اڵتێک بوین که فاشیستانه و ره گه زپه رستیانه مامه ڵ���ه ی له گ���ه ڵ ده کردی���ن. ناکرێ خه ڵک���ی کوردس���تان هه م���ان ئ���ه و هه ڵس���وکه وتانه دوباره بکاته وه که ئه و ده سه اڵتانه به رامبه ر به ئێمه کردویانه . ئازادی���ی راس���ته قینه دورکه وتنه وه یه له و مۆدێله . ب���ۆ ده بێت ئێمه له ئه وان
بچین".
به شێکی زۆری ئه و ئاوارانه ی دێنه هه رێمی کوردستانه وه ژن و منداڵن
ئا: دالیا کەمال
لەش���اری س���لێمانی و لەپەیمان���گای کۆرس���ێکی جوان���ەکان هون���ەرە ناونیشانی له ژێر هاوچەرخ س���ەمای "له ڕێگای س���ه ماوه باشترو ئازادانه تر ب���ژی" بەڕێوەدەچێ���ت ک���ە لەرۆژی 10ی ئەم مانگەوە دەس���تیپێکردوە. کاروان عومەر لەبارەی کۆرسەکەوە، کۆرسەکە مامۆستای سەرپەرشتیارو بەئاوێنەی راگەیاند: "لەمانگی ئاداری ئەمساڵەوە بیرۆکەی کۆرسێکی سەما بۆ من���دااڵن و گەنج���ان هاتەکایەوە. خۆش���حااڵنە دوای ماوەیەک توانیمان
کارەکان بەئەنجام بگەیەنین".
کۆرسەکە ماوەی 20 رۆژ دەخایەنێت و ژماره ی بەش���داربوان 28 کەسن کە
زۆربەیان رەگەزی کچن.
کاروان عوم���ەر وتیش���ی: "س���اڵی 2008 یەکەمجار وۆرکش���ۆپی سەمای هاوچەرخم ئەنجامداوەو ساڵی پاریش وۆرکش���ۆپی دوەم���م ئەنجام���داوە. لەکۆتای���ی هەردو وۆرکشۆپەکەش���دا بەرەنجامی کۆتاییمان پێشکەشکردوە". هەروەها وتیشی: "بەرەنجامی کارەکان توانایەکی باشی گەنجان دەردەخات و لەکۆتایی هەنگاوەکانە. گەورەکردنی ئەم کۆرسەش���دا بەرەنجامی کارەکە
پێشکەش دەکەین". کاروان ئەوەشی ئاشکراکرد کە ئامانجی س���ەرەکیی ئەم کۆرسە دروستکردنی گروپێکە لەش���ێوەی پۆلێکی سەمادا لەژێر ناونیشانی گروپی پۆلی سەمای هاوچەرخ. گروپەکە لەدوای گەڕانەوەی من لەس���لێمانیی دەمێنێتەوە، بەاڵم دەبنە گروپێک بۆ پرۆژەکانی داهاتوی کۆمپانیای کاروان عومەر لەداهاتودا.
"بۆشایی دەسەاڵتدارێتی" و "سەرخۆشبونی ناسیۆنالیستی"
دەس���ەاڵتی ھه رێم قبوڵبک���ەن. نەک ھه ر ئەمە، بەڵکو ئەو ریتۆریکی دروس���تکردنی دەوڵەت���ەی ڕۆژانە بەحەماس���ێکی زۆرەوە باسدەکرێت تەواو ڕێگرە لەدروستبونی ھه ر دۆستێک. ئەم دۆستە دەبێت بەکاری وردو لەسەرخۆو دور لەتەپڵلێدانی ناسیۆنالیستی بەدمەستانە دروس���تبکرێت. ئەوەی ئێستا لەپاڵ سیاسەتی پارتیدا ڕودەدات بریتییە ئەجێندا بەپایتەخت���ەکان و لەجێگۆڕک���ێ سیاس���ییە ئیقلیمیی���ەکان. ئ���ەو دۆخەی ئەمڕۆ ھه رێمی تێدایە لەباش���ترین ئەگەردا گواس���تنەوەی پابەس���تبون و پشتبەستنە بەئەنق���ەرە لەبات���ی ت���اران، گۆڕینەوەی بەغدایە بەئەنقەرە، دانانی ھێلکە ناسکەکانی تورکیادا ئۆردوگان و لەسەبەتەکەی کوردە لەباتی س���ەبەتەکانی بەغداو تاران. ئێمە وایدەبینی���ن کە کۆم���اری تورکیا تاوەکو ئەم���ڕۆ، کوردس���تان وەک واڵت و خەڵکی کوردس���تانیش وەک نەتەوەیەک نابینێت. دەوڵەت���ی تورکیا واڵتی کوردس���تان وەک تەماش���ا گەورە ھه رزانی بەنزینخانەیەکی دەکات و ئاوات���ی نەتەوەیی خەڵکەکەش���ی وەک خەونێکی مەترس���یدار ب���ۆ داھاتوی نەتەوەیی خ���ۆی دەبینێت. پرس���یارەکە بۆ ئێم���ە ئەوەیە: لەکاتێک���دا کورد دوای تێکشکاندنی لەش���کری عێراقیی لەموسڵ، بەدرێژایی ھه زار کیلۆمەتر، دراوس���ێییەکی ھارترو دژەکوردتری بۆ دروس���تبوە، بەچ پێوەرێ���ک دەتوانێت لەگەڵ ئەم دراوس���ێ تازەیەدا ب���ژی و چۆن س���نورەکانی خۆی لەگەڵدا رێکدەخات؟ ئایا کێ بەرپرسیارێتی ئ���ەوە ھه ڵدەگرێت کە گەلی کوردس���تان تائیفی���ی یان لەش���ەڕێکی نەخ���وازراوی ئیقلیمیی���ەوە تێوەبگلێ���ت؟ ھه ڵبژاردن���ی س���تراتیژی "ئەم ش���ەڕە، ش���ەری ئێمە نییە" تاوەکو ئەو ش���وێنە راست و دروستە کە سیاس���ەتی ک���وردی نەکەوێت���ە نێوان بەرداش���ی ئەو گروپە ش���یعانەی بەغدایان کۆنترۆڵکردوەو ئەم دراوس���ێ مەترسیدارە نوێی���ەی کە لەدەوڵەتی ئیس���المی و کۆنە بەعس���ی و س���ەرۆک خێڵە س���وننییەکان پێکدێن. ھه ڵەیەکی ستراتیژی گەورەیە کە سیاسەتی کورد لەسەر ھه ڵبژاردنی دۆست و دوژمن لەنێوان دو ھێزی تائیفیی دژبەیەک و ناکۆک���دا گەمەبکات، لەکاتێکدا ھه ردوکیان ل���ەڕوی سیاس���ییەوە ھه ڵگ���ری پڕۆژەی خەڵکی نیش���تیمانییەکانی بەخواستە دژ کوردستانن. ھه ڵەی ستراتیژی گەورەتریش ئەوەی���ە کە کورد خ���ۆی بەیەکێک لەھێزە ئیقلیمیەکاندا ھه ڵبواسێت و لەپاڵ ئەمیاندا لەکاتێکدا ئەویتری���ان، بەدوژمن���ی ببێت ھه مویان لەوەدا ھاوڕان کە ویس���ت و حەزو ئارەزوی کوردەکان پێویس���تە س���نورێکی
دیاریکراوی بۆ دابنرێت.
دەوڵەتی داوەشاوئەوەی ئەمڕۆ لەعێراقدا س���ەروەرە ئەو ش���ێوازەیە لەدەوڵ���ەت ک���ە لەئەدەبیاتی "دەوڵەت���ی پێیدەگوترێ���ت سیاس���یدا داوەش���او". ئەم ش���ێوازە لەدەوڵەت بەو دەوڵەتانە دەگوترێت کە لەس���ێ ئاس���تی سەرەکییدا فەش���ەلێکی تەواویان ھێناوە.
یەکەم، ئەم دەوڵەتە ناتوانێت سنورەکانی خ���ۆی بپارێزێت. دوھ���ه م، ناتوانێت باس لەگەلێ���ک ب���کات ک���ە ئ���ەو نوێنەرایەتی ھه مویان دەکات. سێهه م، دەسەاڵتەکەی چ بۆ ناوەوەو چ لەدەرەوە شەرعییەت و ھێزی نەم���اوە. بەکورتییەکەی ئێمە لەم دۆخەی ئێستادا س���ەروکارمان لەگەڵ دەوڵەتێکدا ھه یە کە ناتوانێت بەوەزیفە سەرەکییەکانی لەپاراستنی ئاساییش و خۆشنودیی و خۆی پیادەکردنی س���ەروەریی یاسا ھه ڵبسێت. گومان���ی تێ���دا نییە ئەم فەش���ەلە، تەنها فەشەلی س���ەربازیی و ئەمنیی نییە، بەڵکو سیاس���یی فەش���ەلێکی یەکەم بەپل���ەی گەورەی پڕۆژەی دوبارە دروس���تکردنەوەی دەوڵ���ەت و نەتەوەیە لەعێراقدا. فەش���ەلی پرۆسەیەکی دورودرێژی شکستی سیاسەتی ئامێزانکردنی ئاش���تییانەی گروپەکانی ناو
ئەم دەوڵەتەیە.س���ەرەڕای ئەوەی کە سیاسەتمەدارانی بەرپرس���یارن یەکێت���ی پارت���ی و پ���رۆژەی ئ���ەم شکس���تی لەبەش���ێکی دەوڵەت���ە دروس���تکردنەوەیەی دوب���ارە کوردستانیش���دا لەخ���ودی لەعێراق���دا، ھه رس���ێ ڕەگەزەکەی ئەم فەشەلە بەپلەو ڕادەی جی���اواز ل���ەوەی لەعێراق���دا ھه یە، ئامادەی���ە. دەس���ەاڵتدارانی ھه رێم ناتوانن س���نورەکانی ھه رێم بپارێزن، ھه م ئێران و ھ���ه م تورکیا لەچەند س���اڵی ڕابردودا ئەم بۆمبارانکردوەو بەخەس���تی س���نورانەیان کەی ویستبێتیش���یان بەزاندویانەو کەیش ویستبێتیان دایانخستوەو کەییش بیانەوێت بەغدا لەئاییندەش���دا دەشێت دەیبەزێنن. ھه م���ان سیاس���ەت بگرێتەب���ەر ک���ە بۆ ئاساییش و ئابوریی کوردستان دەرئەنجامی چاوەڕواننەک���راوی دەبێت. پێگەی تورکیا لەھه ولێ���رو پێگ���ەی ئێران لەس���لێمانیدا دەربڕێک���ی تری ئ���ەم دۆخ���ی الوازییەی سیاس���ەتی حکومەتی ھه رێم���ە. بەدیوی دوھه م���دا وەک چۆن دەس���ەاڵت لەعێراقدا دەس���ەاڵتێکی لۆکاڵیی���ە و ک���ێ لەکوێ���دا بەھێزبێت، ھه مو دەس���ەاڵتەکان بۆ خۆی دەبات و ئەوانیتر جگە لەبرا بچوکێکی بێماف یان کەم م���اف ھیچیتریان بۆ نامێنێتەوە، تا ئەم���ڕۆش ھه مان دۆخ لەکوردس���تاندا دروس���تکردنی چۆنیەت���ی بااڵدەس���تە. لەدھۆک وھه ولێر خۆجێییەکان دەس���ەاڵتە لەالیەن پارت���ی و داواکارییەکانی یەکێتیش لەو حکومەتە خۆجێیەیدا لەسلێمانی ھه مان لۆژیک ئاراستەی دەکات. بەدیوی سێهه مدا تا ئەمڕۆ شتێک بەناوی س���تراتیژیەتێکی نیش���تیمانییەوە لەکوردستاندا بونی نییەو ئەم دۆخەی ئەمڕۆ دروستبوە دروستبونی ئەو ستراتیژەی ئاڵۆزترو زەحمەتتر کردوە،
ئاسانترو سوکتری نەکردوە.
سەرخۆشبونی نەتەوەیی و ستراتیژی ناکۆک
بەڕای ئێمە لەکوردستانیشدا شتێک نییە بەناوی پ���ڕۆژەی بونیادنانی دەوڵەت بەو دەوڵەتدارێتی لەمەسەلەی ئێمە چەشنەی دەگەی���ن، بەڵکو ئەوەی ھه ی���ە فۆرمێکە نەتەوەی���ی" کە ل���ە "سەرخۆش���بونێکی ھه ردو حیزبە کوردییە بااڵدەس���تەکە بەدو س���تراتیژی جیاواز کاری لەس���ەر دەکەن. ئەوەی ئەمڕۆ دەیبینین بریتییە لەفۆرمێکی دەس���ەاڵتدارێتی ھێزو دابەش���بونی نوێی لۆکاڵیی لەکوردستاندا لەناو ئەم ھاوکێشە نوێیە عێراقی و ناوچەیی و نێودەوڵەتییەدا. دوای روداوەک���ەی موس���ڵ و کش���انەوەی لەش���کری دەوڵەت���ی عێراق���ی لەناوچ���ە دەس���ەاڵتی دەرەوەی کوردنش���ینەکانی ھه رێ���م، چ دەس���ەاڵتدارێتی یەکێت���ی و چ ئ���ەوەی پارتی���ش ل���ەروی جوگرافی���ی و مرۆییەوە کشانی گەورەیان بەسەرداھاتوە. دەسەاڵتدارێتی س���نورەکانی ھه ریەکەیان خۆی لەو ناوچانەدا بنجبەستکرد کە پاش کشانەوەی لەشکری عێراقیی، بون بەزۆنی خاڵیی لەدەس���ەاڵتدارێتی. بەبۆچونی ئێمە ئ���ەم زۆن���ە خاڵییانەی دەس���ەاڵتدارێتی، پڕناکرێنەوە، حزبیی بەپێشمەرگەی تەنها بەڵکو بەسیاسەتی ئیدارەکردنی عەقاڵنیی نیشتیمانیی کە ئاساییش و خۆشگوزەرانیی و دادپەروەریی بکات بەپرنسیپی پێکەوەژیانی ئاشتییانەی کوردو ئەتنییەکانی تر. پرسی ئێمە لێرەدا نرخاندن���ی ئەم ھه نگاوە نییە لەروی ئاساییش و سەربازییەوە، کە بێگومان گرنگیی تایبەتی خۆی ھه یە، بەڵکو پرسی ئێم���ە بریتییە لەرەھه ندە سیاس���ییەکەی ئەم ھاوکێش���ە نوێیە بۆ ناو دابەش���بونی دەسەاڵتدارێتی ئیشکردنی میکانیزمەکانی لەراس���تیدا لەکوردس���تاندا. لۆکاڵی���ی شتێک نییە بەناوی س���ەرکردایەتی ھێزی پێشمەرگە لەالیەن سیاسەتێکی یەکگرتوی نیشتیمانییەوە، ئەوەی ھه یە زیاتر بریتییە لەدابەشکردنی ھه یمەنەو غەنیمەو ھه ندێک رەھه ندی جیۆپۆلیتیکی نوێ کە ھه ر حزبە
بەھێمنیی وبێدەنگیی کاری بۆ دەکات.یەکێتی لەناو تەوەری ئێراندا سودمەندی ئەم دۆخەیەو پارتیش لەتەوەری تورکیادا براوەی ئەم دۆخەیە. یەکێتی س���ودمەندە،
چونک���ی روبەرێکی گ���ەورەی جوگرافیای کەوتۆتە ژێردەست کە پارتی نییەتی، ئەم روبەرەش لەدو روەوە گرنگیی س���تراتیژیی خ���ۆی ب���ۆ یەکێت���ی ھه ی���ە. یەکەمیان ل���ەڕوی سیاس���ییەوە یەکێت���ی ھێزێک���ی مرۆی���ی گەورەتری لەناوچ���ەی پارتی بۆ دروستدەبێت کە لەملمالنێ سیاسییەکانی و ھه ڵبژاردنەکانی داھاتودا گرنگیی ستراتیژیی خۆی بۆ گەورەبونی دەس���ەاڵتەکەی ھه یە. ئابورییەکەیەتی، چونکی دوھه میان الیەنە یەکێتی لەئێس���تادا ناوچەیەکی گەورەتری لەژێردەس���تدایە کە لەروی سامان و وزەوە زۆر گەورەت���رە لەو ناوچان���ەی کە پارتی کۆنترۆڵ���ی دەکات. ھه ر ئەمەش دەش���ێت وەاڵمی ئەو پرسیارەمان بداتەوە کە بۆچی یەکێتی تاوەکو ئەمڕۆ س���تراتیژێکی رونی نییە بۆ ئەو پرس���ە نەتەوەییەی کە پارتی لەن���او گەمەی ملمالنێکاندا کاری لەس���ەر دەکات. یەکێت���ی زۆر ب���اش دەزانێت کە کارتی سیاس���یی پارتی لەگەڵ تورکیایەو لەم دۆخەشدا پارتی گەر لەھه ڵوێستەکانیدا ئێرانی���ش دژە سیاس���ەتێکی تەنان���ەت پەیڕەوب���کات، وەکو یەکێت���ی زەرەرمەند نابێ���ت، چونکی س���نوری بەئێرانەوە بەند نییە. لێ���رەوە دەتوانین لەوە تێبگەین کە بۆچی یەکێتی لەس���ەر ھه رسێ میحوەری کوردی���ی، عێراقی���ی و ناوچەیی ھاموش���ۆ دەکات و تێڕوانینێک���ی کۆنکرێ���ت بەھی���چ الیەکی���ان دژ بەالیەک���ەی تری���ان نادات. پرس���ی ئەوەی تا کەی یەکێتی دەتوانێت ئ���ەم ناڕونیی���ە بەھاوس���ەنگیی رابگرێت، پابەندی پرس���ی س���اغبونەوەی دەسەاڵتە
لەبەغ���داو ملمالنێی ھه ژمون���ی ئەمه ریکاو ئێرانە لەعێراقدا.
براوەی تورکیادا لەمیح���وەری پارتیش ئێس���تای ناو روبەری گشتیی کوردستانە، چونکی دۆخێکی خوڵقاندوە کە کۆمەڵگای ئێمە توشی بەدمەستیی و سەرخۆشبونێکی نەتەوەیی ببێت و ھه مو ھێزە سیاسییەکانیشی لەپرس���ێکەوە تێوەگالندوە، ک���ە ھیچیان ناتوانن دژایەت���ی تاکڕەوێتیی پارتی بکەن یان تەنانەت رەخنەش���ی بک���ەن، چونکە بابەتەکە پرس���ی دروس���تکردنی دەوڵەتی بارگاوییکردوە دۆخەکەی پارتی کوردییە. بەپرس���ی نەتەوەی���ی و مەس���ەلەی مافی ویس���تی ح���ەزو خۆنوس���ین و چ���ارەی جیابونەوە لەعێراق. س���ەرەڕای ئەوەی کە پرسی دروس���تکردنی دەوڵەت و مەسەلەی مافی چارەی خۆنوس���ین لەڕوی سیاسیی و مێژوییەوە لەداھێنان���ی پارتی نییە، بەاڵم ئەمڕۆ بوە بەسەرکردەی تاک و تەنهای ئەم گوتارەو لەدەرەوە و ناوەوەی کوردس���تاندا بەتەنها ڕابەرایەت���ی دەکات. گومانی تێدا نیی���ە بێدەنگیی ھێزە سیاس���ییەکانی تر وایک���ردوە کە ئەم پرس���ە نیش���تیمانییە گرنگ���ە لەم���ڕۆدا ببێت بەپرس���ی پارتی پرسیارە بەتایبەتی. بارزانی بەگش���تیی و جەوھه رییەکە ئەوەیە: ئایا گەر ھه ڵەیەک بکرێت و کورد توشی شەڕو ماڵوێرانییەکی پارتییە ھه ڵ���ەی ببێت���ەوە، نەویس���تراو ی���ان ھی کۆی ھێزە سیاسییەکانیش���ە کە بەبێدەنگییەکی مەترس���یدار دوای ھه نگاوو
دەستپێش���خەرییەکانی پارتی���ی کەوتون؟ دەش���ێت ھه مومان لەسەر ئەوە رێکبین کە کورد مافی خۆیەت���ی دەوڵەتی نەتەوەیی ھه بێت، ب���ەاڵم ئەوەی جێگای پرس���یارە ئەوەیە، ئایا بەڕاس���ت ھی���چ جیاوازییەک لەمیکانیزمەکان���ی جێبەجێکردن���ی ئ���ەم پرۆژەیە لەنێوان ھێزە سیاسییەکاندا نییە؟ ئ���ەو جیاوازییانە گەر جیاوازییەک ھه یە، چین و بۆچی ھیچ کەس و ھێزێک بەرەسمیی قس���ەی خۆی ن���اکات و بۆچ���ی ھه مویان
ورتەیان لەخۆیان بڕیوە!بەڕای ئێمە بونی جیاوازیی لەتێڕوانین بۆ ئەم پرسە چارەنوسسازە نەک ھه ر گرنگە، بەڵکو دۆخێکی تەندروستیشە. ئێمە نابێت لەجیاوازیی بترسین، بەڵکو ئەوەی دەبێت لێیبترسین بریتییە لەتاکڕەویی و بێدەنگیی و ناکۆکییەکی پەنهانی قوڵ کە تەنها لەڕێگای تەسریحاتی ئەم و ئەوەوە بگاتە ناو روبەری گشتیی. مەترس���ییەکە لەجیاوازییدا نییە، بەڵکو لەبەرزبونەوەی جیاوازییەکاندایە بۆ ئێمە نیش���تیمانیی. لێکدابڕانی ناکۆکیی و بۆخۆمان رامان وایە کە بەدیموکراسیکردنی کۆی ناوچەک���ە، النیکەم لەو چوار واڵتەدا کە کوردس���تانیان بەس���ەردا دابەشکراوە، نیش���تیمانیی پرس���ی بەچارەس���ەری کوردس���تان دەس���تپێدەکات. دی���ارە ئەم پرۆسەیەش لەوێوە دەستپێدەکات کە ئێمە پرس���ی دەوڵەت و پرس���ی دیموکراسییەت لەکوردستانیش���دا بەیەک���ەوە ببەس���تین. بەاڵم کاتێک ئاوڕ لەناوەوەی کوردس���تان دەس���تورییەوە، ل���ەڕوی دەدەین���ەوە، ھه یە، ھه ڵپەس���ێراومان ئاڵۆزی پرسێکی لەڕوی ئابورییەوە وابەس���تەی س���ەد دەر س���ەدی دەرەوەین، جگە لەنەوتفرۆش���تن ھیچ بەرھه مێکی ترم���ان نییە کە خۆمانی پێبژێنین. ئ���ەم دەوڵەت���ە کوردییەی کە ئێستا بانگەشەی بۆ دەکرێت، تاقه تی یەک مانگ ئابڵوقەی ئابوری واڵتانی دەوروبەرو عێراق ناگرێت. ناڕەزاییە کۆمەاڵیەتییەکان تا دێن زۆرترو رەخنەی خەڵکیش لەئەدای لەئاس���تی دەبنەوە. گەورەتر حکوم���ەت لەحکومەتە پارتی ناوخۆییدا سیاس���ەتی خۆجێییەکان���دا پرس���ی بەک���ەس نەکردو لەژێر مانش���ێتی براوەی یەکەمی "گەمەی دیموکراسیی ھه ڵبژاردن" و بەلۆژیکی "ھه مو ش���تێک بۆ خۆم"، ھه رشتێک قابیلی بردن بو، بردی. لەھه ردو ش���اری دھۆک و ھه ولێر پێچەوانەی ئەو گوتارە ناسیۆنالیس���تییەی ھه ڵیگرت���وە، خەریک���ی مۆنۆپۆڵکردن���ی س���ەرجەمی دەس���ەاڵتەکانە ب���ۆ خ���ۆی. لەسیاسەتی دەرەوەدا جگە لەوەی کە ئەم سیاس���ەتە لەالیەن یەک ھێزەوە ئاڕاس���تە دەکرێت، دیپلۆماسییەتێکی ھه ژارو دەست سپیشمان لەئاستی ئیقلیمیی و نێودەوڵەتیدا ھه یە. پارتی لەھیچ یەکێک لەم ئاس���تانەدا پرس بەکەس ناکات و لەھه ردو حاڵەتەکشدا ئەجێندای سیاسیی خۆی جێبەجێ دەکات. بەشێوەیەکی گشتی پارتی لەناوەوە خەریکی دابەشنەکردنی دەسەاڵت و مۆنۆپۆڵکردنێتی لەئاس���تی پارێزگاکانداو لەدەرەوەش جگە ل���ەوەی ھه مو پەیوەندییە ڕەس���مییەکانی دەرەوەوە بەدونی���ای کوردس���تانی کۆنترۆڵک���ردوە، ھ���اوکات ھه مو ھێزەکانی ت���ری بەدابەش���کردنی مەس���ئولییەتێکی گوتارێکی بەندکردوەو گەورەوە نەتەوەیی ناسیۆنالیس���تی بەرھه مھێن���اوە کە کەس جورئەتی رەخنەکردنی نەکات. کێش���ەکە لەوەدایە پارتی تەنها جومگە سەرەکییەکانی مۆنۆپۆڵ دەرەکیی ناوەکیی و دەس���ەاڵتی نەکردوە، بەڵکو گوتارە نەتەوەییەکەش���ی ھێزێکی سیاس���ییش ھیچ مۆنۆپۆڵکردوەو نیی���ە بپرس���ێت: ئێم���ە تاوەک���و کوێ لەگەڵ ئ���ەم سیاس���ەتەدا دەڕۆین؟ پالن ب���ۆ قەیرانەکان و بۆ ئەگەری دروس���تبونی تەنگەژە یان ئابڵوقەدانی ئابوریی کامانەن و چین و چۆن دەتوانین کوردستان و ھاواڵتیانی لەم ئەگەران���ە بپارێزین؟ لەھه موی گرنگتر ئەگەر ھاتو توشی جەنگ بوین، ئایا پالنی دوھه ممان، پالنی ب���ێ )B(، چییەو چۆن ئەم میللەت���ە لەئەگ���ەری کۆڕەوێکی ترو کۆمەڵکوژییەکی تر دەپارێزرێت؟ پرسیارە جەوھه رییەک���ە ب���ۆ ئێمە ئەوەی���ە: ئایا خەڵکی کوردستان بۆچی ئاگادارناکرێنەوە لەستراتیژو ئەگەرەکان؟ ئایا گەر ھه ڵەیەک بکرێت ھه ڵەی پارتییە بەتەنها یان ھه ڵەی کۆی حزبە سیاسییەکانە؟ ئەوەی ئاشکرایە ئ���ەو راس���تییەیە کە تاوەک���و ئەمڕۆ ھیچ یەکێک لەحزبەکان دیدگای سیاسیی خۆی روننەکردۆتەوە س���ەرکردایەتیدا لەئاستی سەبارەت بەم دەسپێشخەرییەی پارتی بۆ پرسە چارەنوسسازەکان. ئەوەی دەیبینین لەوەدوکەوت���ن و چاوەنواڕییەکی بریتیی���ە بێدەنگانەی ئەم دۆخە پڕکێش���ەو ئەگەری نەخواس���تراوە. ب���ەڕای ئێم���ە چەن���دە خەونی دروس���تکردنی دەوڵەتی کوردستان مژدەیەکی گەورەیە بۆ گەلی کوردس���تان، ئەم دابەش���بون و بێدەنگی و ناڕونی و دۆخە بێسەروبەرەی سیاسەتی ناوەوەو دەرەوەی کوردس���تانیش بەھه مان ئەن���دازە جێگای
نائومێدییەکی گەورەیە.
13 )437( سێشه ممه ١٥/٢0١4/7 [email protected]بیروڕا
رێبین ھەردی
رەنگە لەمێژوی سیاس����ی ١00 ساڵی راب����ردودا بارودۆخێکی سیاس����ی وەک ئێس����تا نەھاتبێتە پێش����ێ کە ئەوەندە ھەڵگ����ری ئەگ����ەری سیاس����ی جیاوازو گ����ەورە بێت. ئەگ����ەری وا کە رەنگە تا ئاستی ھەڵوەش����اندنەوەی عێراق وەک دەوڵەتێک����ی سیاس����ی ب����ڕوات. عێراق قەیرانێک����ی سیاس����ی لەناوجەرگ����ەی راس����تەقینەدا ئەژی کە ھەمو شتەکان ئەڵێن، ئەستەمە بەئاسانی لێیدەربچێت. دەرئەنجامی روئەدات لەعێراقدا ئەوەی کەڵەکەبونی کێش����ەیەکی بونیادییە کە لەس����ەرەتاوە عێراقی لەسەر دامەزراوە. عێراق واڵتێکی فرەنەتەوەیی و مەزھەبی بەزۆر دروستکراوە کە النیکەمی رێزگرتن و قەبوڵکردن لەنێوان پێکهاتەکانیدا نیە. بگرە ھەریەکەیان پێکهاتەکەی تر وەک دوژمنێکی سەرەکی خۆی تەماشا ئەکات و ھەم����و ھێزەکانی خۆی ب����ۆ دژایەتی و س����ەرکوتکردنی ئەویتر بەکارئەھێنێت. دەوڵەت����ی عێ����راق ھیچ نەب����وە جگە لەئامرازێک بەدەستی پێکهاتەیەکەوە بۆ سەرکوتکردنی پێهاتەکانی دی. جارێک ئامرازی سەرکوتکردنی سوننەکان بوەو لەم دواییانەشدا کە شیعەکان دەستیان بەسەر حکومەتدا گرتوە، لەسەردەستی کەس����ێکی وەک مالیکی کە خراپترین و توندڕەوتری����ن ش����یعەگەری عێراقە بو بەئامرازێکی ترسناک بۆ سەرکوتکردنی ھەمو پێکهاتەکانی تر. س����ەیر ئەوەیە مالیک����ی لەکاتێک����دا ئەیویس����ت ئ����ەم دەوڵەت����ە بکات����ە دەوڵەتی ش����یعە کە لەبنەڕه تەوە ئ����ەم دەوڵەتە بەو لۆژیکە نوێنەرایەتی بتوانێ����ت دروس����تکرا کە ھەم����و پێکهاتەکانی تێدا بەش����داربن و رێگ����ە بەوە نەدرێت ھی����چ پێکهاتەیەک بەپاڵنەری ئەتنی یان مەزھەبی. بەتەنیا بیکاتە ئامرازی س����ەرکوتکردنی خۆی. حکومەتەک����ە لەبنەڕەت����ەوە ب����ۆ ئەوە دروستبو لەپاش ئەزمونی ستەمکارانەی بەعس و پێشێلکردنی بێ سنوری مافی شیعەو کوردەکان، حکومەتێک دروست ببێت بەھیچ ش����ێوەیەک ئ����ەو ئەزمونە دوبارەنەکاتەوەو ھەموان بەجۆرێک لەم حکومەتەدا بەشداربن کە دڵنیابن لەوەی مافەکانیان تێیدا پارێزراو ئەبێت و نابنە قوربانی زی����ادەڕەوی ھیچ پێکهاتەیەکی ت����ر. س����ەرەتاکانی ئ����ەم حکومەت����ە بەرەدکردنەوەیەک����ی رادیکالی س����وننە ئامادەنەبون بەشداری دەستیپێکرد کە ل����ەم حکومەتەدا بک����ەن و بەحکومەتی ئەمەریکای����ان دەس����تی داگی����رکاری و لەقەڵ����ەم ئەدا. س����ەردەمی تەقینەوەو شەڕی تائیفی و سەنگەرگرتن بەجۆرێک دەس����تیپێکرد کە عێراق دوای س����ەدام حس����ێنی کرد بەواڵتێکی پڕ لەقەیران و کوش����تار. کوش����تن لەس����ەر شوناس و تائیفەو حوکمی میلیش����یای تائیفی بو بەس����یمایەکی س����ەرەکی ئەو قۆناغە. س����وننەکان زۆریان ویس����ت بۆ ئەوەی رەھای دەس����ەاڵتی سەردەمی تێبگەن ئ����ەوان کۆتایی پێهات����وەو رێگەیەکیان لەبەردەم����دا نیە جگە لەوەی ھەوڵبدەن لەگ����ەڵ ئەم دۆخ����ە تازەی����ه دا خۆیان بەش����داریکردن لەرێگەی بگونجێن����ن و لەپرۆس����ەی سیاسی عێراقەوە ھەوڵ بۆ جیکردن����ەوەی مافەکانی خۆیان بکەن. بەاڵم کاتێک سوننەکان ئەم بڕیارەیاندا کە مالیکی بو بەسەرەک وەزیرانی عێراق. دەریانخست دوایی پێشهاتەکانی ھەمو ئەم پیاوە بەلۆژیکێکی تائیفی داخراوو بەعەقڵیەتی سەرکوتکردن و کۆکردنەوەی ھەمو دەس����ەاڵتەکان لەدەس����ت خۆیدا کاری کرد. سەرەتا پەالماری ھاوپەیمانە بەتایبەت����ی داو خ����ۆی ش����یعیەکانی لەمیلیش����یاکانی س����ەدر. ب����ەم لێدانە ئەو وێنایەی بەھەمواندا کە کەس����ێکی تائیفی نیەو ھاتوە بۆ ئەوەی دەسەاڵتی میلیشیاکان کەمبکاتەوە. لەبەرئەوە ھەر لەو سەره تایانەدا بڕێکی زۆر لەرازیبونی الی س����وننەکانیش دروس����تکرد. بەاڵم دواتر دەرکەوت ھەمو ئەو جواڵنە تەنها بەس����ەقامگیرکردنی دەسەاڵتی سیاسی خۆی بوە لەناو شیعەکانداو دواتر کەوتە لەسوپاوە یەکه مجار گیانی سوننەکان. تائیفی تەواو سوپایەکی دەستیپێکردو پێکهێناو ھەمو ئەو کەسانەی البرد کە گومان����ی لەوە ئەکرد ئینتیمایان بۆ ئەو نیە. ھێواش ھێواش ھەمو دەسەاڵتەکانی خس����تە دەس����تی خۆی و کاری چەندان وەزارەتی گرنگی الی خۆی ھێش����تەوە. دوھەمیش����دا لەھەڵبژاردن����ی کاتێ����ک
س����وننەکان بەس����ەرۆکایەتی عەالوی ٢ کورسییان لەدەوڵەتی قانون زیاتر ھێنا، لەبری ئەوەی رێگە بدات ئەوان شانسی تاقیبکەنەوە، حکومەت دروس����تکردنی ھاوپەیمانەکانی����دا ش����یعە لەگ����ەڵ کوتلەیەکی دروستکردو بۆ جاری دوھەم خۆی کردەوە بەسەرەک وەزیران. وەرزی دوھەمی س����ەرۆکایەتی ئەم سیاس����یە کارەساتئامێز مانایەک بەھەمو تائیفیە بو. ن����ەک ھ����ەر کەوتە گیان����ی ھەمو سوننەکانی عێراق، بەڵکو بو بەدوژمنێکی سەرس����ەختی ھەرێم����ی کوردس����تان و کاری گەیان����دە بڕینی موس����تەھه قاتی دارایی ھەرێم و دروستکردنی قەیرانێکی گەورە بۆ ھاواڵتیان����ی ھەرێم. تەنانەت خۆپیشاندانەکانی ناوچە سوننیەکانیش لەم سیاس����یە دەمارگیرو نەیانتوان����ی تائیفیە تێبگەیه نن کە ناتوانێت و نابێت بەم شێوازە حوکمڕانی بکات و ئەبێت واز لەسیاسەتی بەزۆر خۆسەپاندن و تائیفی بێنێ����ت. مالیک����ی خۆپیش����اندانەکانی ی����ەک ئ����ەوەی بەب����ێ س����ەرکوتکرد جێبەج����ێ خۆپیش����اندەران داواکاری بکات. دەرئەنجامی ئەم سیاس����ەتانەش بەوە گەیش����ت ھەمو پارێزگای موسڵ و بەش����ێکی زۆری س����ەاڵحەدین و ئەنبارو ھەندێ����ک ش����وێنی دیال����ەش بکەوێتە داع����ش و چەکدارەکان����ی دەس����ت ھاوپەیمانەکانی����ان کە ھ����ەر ھەمویان سوننەکانن. پێکهاتەی لەناڕه زاییەکانی تەنان����ەت لەم دۆخەش����دا کە س����وپای مالیکی ھەرەس����ێکی گەورەی ھێناوەو ترسی کەوتنی بەغداشی لێنیشتوە، واز بەرامبەر ناحەزیی لەزمانی ھەڕه ش����ەو ناھێنێ����ت. کوردس����تان بەھەرێم����ی سیاسەتەکانی مالیکی دۆخێکی سیاسی وا قەیراناوی و پڕ لەتەنگژەی دروستکرد کە دواجار بەم دۆخەی ئەمڕۆ گەیشت. ھەستیش ئەکەم س����وربونی الیه نگرانی دەره وەو ناوەوەی مالیکی لەسەر ئەوەی بۆ جارێ س����ێهەم حکوم����ەت بگرێتەوە قوڵترئەکاتەوەو قەیرانەک����ە دەس����ت، عێراق تا ئاس����تی دابەش����بونی تەواوو ھەڵوەشاندنەوە پاڵ پێوە ئەنێت. لەبەر ھەمو ئەمانە دەرفەتێکی مێژویی گەورە بۆ ھەرێمی کوردس����تان ھاتۆتە پێشێ کە رەنگە لە ١00 س����ەد سالی رابردودا بۆ ھیچ نەوەیەکی سیاس����ی کوردستان نەھاتبێتە پێشێ. لەدەستنەدان و نەدانی ئەم دەرفەتە پەیوەس����ت نیە به توانای س����ەربازیی ھەرێم����ی کوردس����تانەوە، چونکە ھەستئەکەم ھەرێمی کوردستان لەجوگرافیایەک����ی سیاس����ی وا ئاڵۆزدا ئەژی ک����ە ھەرگیز رێگ����ەی پێنەدراوە خاوەنی ئ����ەو توانا س����ەربازییانە بێت کە بۆ بەالداخس����تنی کێشەی سیاسی
گەورەو ئاڵۆز پێویستە.
عێراق لەناوجەرگەی قەیراندا
تەنانەت لەم دۆخەشدا کە سوپای مالیکی
ھەرەسێکی گەورەی ھێناوەو ترسی
کەوتنی بەغداشی لێنیشتوە، واز لەزمانی
ھەڕه شەو ناحەزیی بەرامبەر بەھەرێمی
کوردستان ناھێنێت. سیاسەتەکانی مالیکی
دۆخێکی سیاسی وا قەیراناوی و پڕ
لەتەنگژەی دروستکرد کە دواجار بەم دۆخەی
ھەرێمی کوردس����تان ئەوەندە توانای ئەمڕۆ گەیشتس����ەربازیی ھەیە ک����ە بتوانیت بەرگری بەزیندویی ھەمیشە بكات و لەمافه كانی بیهێڵیتەوە، بەبێ ئه وەی بتوانێت خۆی ئەو مافانە بکات بەواقعێکی سیاس����ی. بەمانایەک����ی تر ھەس����تئەکەم ھەرێمی کوردستان ناتوانێت لەروی سەربازییەوە واقعی سیاسی بسەپێنێت. بەڵکو تەنها ئەتوانێ����ت رێگە نەدات ھی����چ واقعێکی سیاسی سەپێنراو بەئارامی و ئاسودەیی ب����ژی. لەدەس����تنەدانی ئ����ەم دەرفەتە س����ەربازیی بەھێ����زی بەپشتبەس����تن ناکرێ����ت، ئەگەرچ����ی بونی ئ����ەم ھێزە وەک پاڵپش����تێک ھەمیش����ە پێویستە، بەڵک����و بەتەگبی����رو بڕیاری سیاس����ی و پێویس����تی ھەیە. یەکڕیزیی سیاس����ی یەکخستنی سیاس����ی و بەبیرکردنەوەی ئیرادەکان ھەیە. بەاڵم ئەوەی ھەس����تی پیئەکرێ����ت الوازیی ئەم یەکڕیزیی و ئەم پێکەوە بڕیاردانەیە. ئەم دۆخە سیاسیە پڕ ئەگەرە مێژوییە شتێکی زۆر زیاتری لەو س����اردییە سیاس����یە پێویستە کە لەنێوان ھێزە سیاس����یەکاندا ھەس����تی پێ ئەکرێت، جوڵەیەکی سیاس����ی گەرم پێویستە سیاس����یه کاندا ھێزە لەنێوان بڕیاردان و نابینرێ����ت، کۆبون����ەوەو کە دانانی نەخشەرێگەی ئەوێت کە پێکەوە دابنرێت و پێکیش����ەوە کاری بۆ بکرێت. دوا ش����ت کە ئەمڕۆ ل����ەم ھەلومەرجەدا پێویستە ساردیی سیاسی و بیرکردنەوە و
بڕیاردانە دور لەیەک.ئەمڕۆ ھەلی مێژویی گەورە لەبەردەم گەلی کوردس����تاندایە کە لەدەس����تدانی ئەکەوێتە ئەس����تۆی ئەم نەوە سیاسیە حوکمڕانەی ئیستای کوردستان. ھەلێک کە رەنگ����ە ھەرگیز مێ����ژو جارێکی تر نەیخات����ەوە ب����ەردەم ھی����چ نەوەیەکی
سیاسی تر.
١9 »»
خەڵکی کوردستان بۆچی ئاگادارناکرێنەوە
لەستراتیژو ئەگەرەکان؟ ئایا گەر ھه ڵەیەک بکرێت
ھه ڵەی پارتییە بەتەنها یان ھه ڵەی کۆی حزبە سیاسییەکانە؟ ئەوەی
ئاشکرایە ئەو راستییەیە کە تاوەکو ئەمڕۆ ھیچ
یەکێک لەحزبەکان دیدگای سیاسیی خۆی لەئاستی سەرکردایەتیدا روننەکردۆتەوە سەبارەت
بەم دەسپێشخەرییەی پارتی بۆ پرسە کێشەکە لەوەدایە ھاوکات چارەنوسسازەکان
وەھم و حەماسەت و بەدمەستییەکی
ناسیۆنالیستی وا لەکوردستاندا بەرھه مهاتوە
کە نەک ناھێڵێت بزانین لەھه قیقەتی
ئەو دونیایەدا چ باسە بەڵکو لەباتی بەخشینی ھێزیش بەمیللەتی ئێمەو
بەھێزکردنی ئەگەرە ناوەکییەکان، ئەم
حەماسەتسازییە تا ئەمڕۆ دوژمنی زیاترو گەورەترو
ڕقاویتری بۆ میللەتی ئێمە دروستکردوە
سەرەتا ئ���ەوەی لەدوای ھێرش���ی داعش و ھێزە س���وننییە چەکدارەکانەوە بۆ سەر شاری موس���ڵ و ناوچەکانی تر لەعێراقدا ڕویداوە، دروس���تبونی دۆخێکی نوێی���ە کە دەکرێت بەدۆخی "بۆشایی دەسەاڵتدارێتی" ناودێڕی بکەین. ئەم بۆش���اییەش بەتەنها پرسێکی س���ەربازیی نییە، بەڵکو بەپل���ەی یەکەم پرسێکی سیاسییە. ئەوەی لەم بۆشاییەدا لەناوچوە، کۆی دەزگا ئیداری و یاس���ایی و ئەمنییەکانی دەوڵەت و لەپێش ئەمانیشەوە سنورە نەتەوەییەکەیەتی. لەدوای کەوتنی موسڵەوە شتێک بەناوی "دەوڵەتی عێراق" کە خاوەن سەروەریی تایبەت بەخۆی بێت، بونی نەماوە. بەبۆچونی ئێمە ئەم ڕوداوە ھێمایە ب���ۆ ھاتنەکایەی قۆناغێکی نوێ کە تەنها قۆناغی ونبونی سەروەرێتی دەوڵەت نییە بەس���ەر س���نورەکانی خۆیدا، بەڵکو ونبونی ھه مو قۆناغ���ی لەھه مانکاتیش���دا نیش���تیمانیی و پێکەوەبونی فۆرمەکان���ی نەتەوەییە لەناو ئەم دەس���ەاڵتدارێتییەدا. لەعێراقدا ئەمڕۆ چەندین دەس���ەاڵتدارێتی وەالئەت���ی جیاوازی لۆکاڵی و ناوچەی���ی و ئەتنیی و ئایینیی و حیزبیی و ئایینزانیی ھه ن کە ھیچ یەکێکیان ئەویتریان ناخوێنێتەوە. دەسەاڵت و بەمەرجەعی خۆی ھه ریەکەیان ئایین و گەل و نەت���ەوە دەزانێت، بێئەوەی مەرجەع���ە س���ەرەکییەکە ک���ە نەتەوەیە، بچوکترین دەس���ەاڵت و کەمترین قورسایی
مەعنەوی یان ڕەمزیشی ھه بێت.ئ���ەم دۆخ���ە وەک چ���ۆن ب���ۆ پارچە عەرەبییەکانی عێراق ڕاس���تە، بۆ ھه رێمی کوردس���تانیش دور نیی���ە لەڕاس���تییەوە. ئەم���ڕۆ تاوەک���و لەکوردستانیش���دا بەرق���ەرارە، لۆکاڵ���ی دەس���ەاڵتدارێتی دروس���تکراوو نەتەوەی���ی" "مەرجەع���ی نەت���ەوەو بەن���اوی زۆر قس���ەکەری نیش���تیمانەوە ھه ن، ب���ەاڵم نەتەوە بەمانا سیاس���ییەکەی بونی نیی���ە. وەالئەت بۆ ئ���ەم یان ئ���ەو ھێزو بنەماڵەی سیاس���یی بون���ی ھه یە، ب���ەاڵم وەالئەت بۆ ش���تێک بەناوی نیش���تیمان و نەتەوەوە زۆر الوازە. ھه یە، نەتەوەیی حەماسییانەی گوتارێکی بەاڵم سیاسەت تیایدا ئاکارێکی نیشتیمانیی نییە، یان تەواو الوازە. ئەوەی لەم ئاستەدا دۆخی ھه رێمی کوردستان لەبەشەکانی تری عێراق جیادەکاتەوە ئەوەیە، لەکوردستاندا گوتارێکی ناسیۆنالیستیی حەماسیی بەھێز ھه ی���ە ک���ە پارچەپارچەیی و دابەش���بونە گ���ەورەکان دەش���ارێتەوەو ناھێڵێت وەک
بەشەکانی تری عێراق بەرچاوو دیاربن.ئەمڕۆ ئەوەی گش���تیی بەش���ێوەیەکی لەبەش���ێکی زۆری ناوچەکەدا س���ەروەرە، دەس���ەاڵتی لۆکاڵییە، بونی چەندین ھێزی داخراوە، ناوچەی���ی ئایینزایی و ئەتن���ی و ئامادەگی���ی چەندان ئیمارەتی سیاس���یی ناوچەیی بچوک بچوک���ە کە ھه ریەکێکیان شێخێکی سیاس���یی بەڕێوەی دەبات. ئەم ش���ێخ و خەلیفە سیاس���ییانە، خۆیان ئەو ش���ەرعییەتە سیاس���ییە بەخۆیان دەدەن ک���ە بەناوی ھه م���و ئەن���دام و گروپەکانی گەل و نەت���ەوەو ئوممەوە بدوێ���ن. ئەمانە ک���ەی بیانەوێت جەنگ ھه ڵدەگیرس���ێنن، ھه رکاتێکی���ش ئارەزوی���ان بێ���ت، ب���اس دەکەن. برایەت���ی تەبای���ی و لەئاش���تی و ئ���ەوەی لەم نەخش���ە سیاس���ییە نوێیەدا بەدیدەکرێ���ت ئ���ەو ڕاس���تییەیە کە ھیچ یەکێک لەم کایانە ناتوانێت بۆ ئاس���تێکی نیشتیمانیی بەرزببێتەوە و لەچوارچێوەیەکی بەدامودەزگاک���راوی دەوڵەتییدا "کۆمەڵگا" گروپ���ی س���ەرھه ڵدانی رێکبخ���ات. داعش���یش نمونەیەکی زیندوی ئەم فۆرمە نوێیەی���ە لەدەس���ەاڵتدارێتی نادەوڵەتیی و دەرئەنجامێکی ئ���ەو ژینگەیەیە کە تیایدا مان���ای س���ەروەریی دەوڵ���ەت و بەھاکانی نەت���ەوە گۆڕانی قوڵیان بەس���ەردا ھاتوە. ئ���ەم پرۆس���ەیەش ئەگ���ەری گۆڕانکاریی لەھه مو ناوچەکەدا لەنەخشەی سیاس���یی
کاتێک گەورەتر کردۆتەوە.
داعش و شەڕی گەردونییداع���ش ھێزێک���ی جیه���ادی گلۆباڵییە، لەناو ژینگەی داوەشانی دەوڵەت و ونبونی سەروەریی بەس���ەر سنورە نەتەوەییەکاندا سەرھه ڵدەدات و گەشەدەکات. ئەم ژینگەیە زەمین���ەی ئەوە بۆ داعش دەڕەخس���ێنێت ئەو ھێزەی کە ھه یەتی بەش���ێوازی جیاواز گەش���ەپێبدات و لەو کاتەدا ک���ە ئیماراتی دین���ی داخ���راو دروس���تدەکات، خەون���ی ئیمپراتۆرێتییانەی نوێشی تیادا دابڕێژێت.
نوێیە ئ���ەم گلۆباڵ���ە گروپ���ە جیهادییە لەمڕۆی عێراق و س���وریادا دەستیان بەسەر س���نورێکی فراوان���دا گرت���وە، بەش���ێکی نەوتیان کۆنترۆڵکردوە، لەئابوریی بەرچاو چەکێک���ی زۆرو جبەخانەیەک���ی گەورەیان لەبەردەستدایەو ھێزێکی رێکخراوو پرمەشقی بزۆکیش���یان ھه ی���ە ک���ە کۆنترۆڵکردن���ی ئاس���ان نییە. س���ەرەڕای ئەو پشتیوانییە دارایی���ە بەرفراوان���ەی ک���ە ھه یانە، دوای دەستگرتنیشیان بەسەر بڕێک لەبانکەکانی لەدەوڵەمەندترین بەیەکێ���ک بون عێراقدا ئەم جیهان. نادەوڵەتی"یەکان���ی "ھێ���زە ھێزە ئامادەیە تا ئەوپ���ەڕی توندوتیژبون سیاس���یی ئامانجێک���ی توندتیژبێ���ت، دیاریکراوی نییە ش���ەڕی بۆ بکات، بەڵکو دەتوانێت ھه مو ش���تێک ب���کات بەئامانج بۆ ئەوەی ش���ەڕ ب���کات. داع���ش ھێزێک نییە کە بەمانا کالس���یکییەکەی سیاسەت بکات وجەن���گ بگێڕێت. سیاس���ەت بۆ ئەم گروپە پەیامێکی ئیالھیی گرێدراوی جەنگە. جەنگ���ی ئەوان نە جەنگێک���ی نەتەوەیی و نیش���تیمانییە، ن���ە جەنگێکی سیاس���ییە ئامانجێکی ب���ۆ تەقلیدییەک���ەی بەمان���ا داعش وھاوش���ێوەکانی جەنگی دیاریکراو. )كۆسمۆس���ییە(، گەردونییە جەنگێک���ی جەنگێکە تیایدا دو ھێزی موتڵەق، "ھێزی خێر" لەگەڵ "ھێزی شەڕ"، "بەرەی دین و خوداوەن���د" لەگەڵ "بەرەی ش���ەیتان"دا لەشەڕێکی ناکۆتاو بێبڕانەوەدان. ئەو زمان و بەکاریاندەھێنێت داع���ش کۆنس���ێپتانەی جەنگەکان���ی دەکات بەجەنگێک���ی دینیی دونیا دابەش���کردنی بەجەنگی گشتگییر، لەنێوان دیندارو بێدیندا؛ دین و بێدینیش بەو شێوە پەڕگیرو دابەشکردنە ڕەھایەی ئەوان لەم بەکاریدەھێنن. پێناسیدەکەن و خۆیان جەنگەدا خوداوەندو بەجیهانیبون، ئیمان و ھه رێمایەتییەکان و ملمالن���ێ گلۆباڵی���زە، جیهانیی���ەکان بەرژەوەندیی���ە تەم���اح و بەناویەکدادەچن و ف���راوان بەش���ێوەیەکی یەکتری بەھێ���ز دەکەن. داعش بەش���ێک نییە لەو شێوازە کالس���یکییەی ئیسالمی سیاس���یی، یان ئیس���المیزم، کە دەکرێت ب���ە "ناس���یۆنالیزمی دین���ی" ناویببەین، لەنمون���ەی ھێزگەلێک���ی وەک "حەماس"ی الل���ە"ی لوبنانی. فەلەس���تینی و "ح���زب داع���ش ھێزێک���ی جیهادییە کە س���نورە جەنگەکەش���ی ناناس���ێت و نەتەوەییەکان لەگ���ەڵ دونی���ادا جەنگێک���ی ئەخالقیی و دینیی س���ەراپاگیرە. ئایدیۆلۆژیاو کردەی سیاسیی حەماس و حزب اللە لەناو سنوری دەوڵەتەکانی خۆیاندا دەوەس���تێت، بەاڵم سەروەرێتی نەمانی دەوڵەت و داوەش���انی بەس���ەر س���نورەکانیدا، ئ���ەو زەمین���ەو ژینگەیەیە کە تیای���دا گروپی وەک داعش گەشەدەکەن. ئەم گروپە سەروەریی خۆی لەنەمان���ی س���ەروەریی ئ���ەو دەوڵەتانەدا دەبینێت و بێسنوریی چاالکییەکانی خۆشی لەس���ڕینەوەی ئەو س���نورانەدا بەرجەستە دەکات. داع���ش ھێزێک���ە دەیەوێ���ت نەک بەتەنها خۆی لەھه مو نەتەوەکان و س���نورە ئازادب���کات، ناوچەک���ە دەوڵەتییەکان���ی بەڵکو س���تراتیژی ئەوەی ھه یە ھه موشیان بسڕێتەوە. بۆیە ھه مو الوازییەکی دەزگای بەس���ەر س���ەروەریی نەمانی دەوڵ���ەت و س���نورەکاندا ئ���ەو دەریایەیە ک���ە گروپە داعش���ییەکان مەلەی تێدا دەکەن. ئەمانە ن���ەک ھه وڵی ئ���ەوە دەدەن دەوڵەتەکان و سنورەکان و نەتەوەکان بسڕنەوەو نەھێڵن، بەڵکو دەیانەوێت ھه مو دونیا بکەن بەیەک سیس���تەمی دینی���ی سیاس���یی و خۆیان و گروپە ھاوش���ێوەکانیان بەڕێ���وەی ببەن. داعش ھێزێک���ی ئایدیۆلۆژییش نییە بەمانا یۆتۆپی ھێزێکی بەڵکو کالس���یکییەکەی، نوێیە بەخەونێک���ی ئیمپراتۆرییانەوە. ئەم گروپە تا س���ەر ئێسقان چەکدارو پارەدارو گەورە لەش���کرێکی خ���اوەن تەماحدارە، لەتون���دڕەوی دینیی���ە کە مردن���ی خۆیان بەس���ەرکەوتنی دینەکەیان و سەرخس���تنی دەزان���ن. ئیمپڕاتۆرییەکەی���ان پ���رۆژە بەشێوەیەکی گشتیی، ئەوەی داعش لەزۆر ھێزی تری ئیسالمی سیاسیی جیادەکاتەوە ئەوەیە ک���ە لەناوچە س���نورییەکان و لەو شوێنە لۆکااڵنەدا دروستدەبن و گەشەدەکەن کە تیایاندا دەوڵەت ھیچ س���ەروەرێتییەکی نییە، بەاڵم ئەوان بیرکردنەوەیان گلۆبالیی و جیهانیی���ە. ئەم جۆرە ھێزان���ە ھێزگەلێکن ش���تێکی بەرجەس���تەو واقیعییان ناوێت، پێوانەکەی بپێورێ���ت و ناوێت ش���تێکیان ببێت بەس���نور لەبەردەمیاندا. ئەم ھێزانە باوەش���یان بەموتڵەقدا کردوە، بۆیە جگە
لەمەرگ ھیچ شتێک نایانوەستێنێت."دراوس���ێ"یەکی ئەمڕۆک���ە داع���ش کوردس���تانە، ھه رێم���ی نەخ���وازراوی دراوسێیەکی لەو بابەتەش مرۆڤ تەنانەت ن���اکات دوژمنەکەش���ی ھه یبێت. تەمەننا وانەیەک مرۆڤ لەوردبونەوەو شیکردنەوەی داعیش���ییەکانەوە گروپ���ە جیهادیزم���ی پش���توپەناو ک���ە ئەوەی���ە فێربوبێ���ت، بزوتنەوەیە ئەم س���ەرەکیی س���وتەمەنی گەنجانە. بن الدن خۆی بەئاشکرا دەیگوت، ئەو گرنگیی تەنها بەو کەس���انە ئەدات کە تەمەنی���ان لەنێوان ١٥ بۆ ٢٥ س���اڵن. لەو دانیشتوان زۆرینەی ئێمەش���دا ناوچەیەی لەو تەمەنەدان، ئەمان���ە گەر لەدونیایەکدا نەژی���ن رێ���زی کەرامەت و توان���او خەون و ئارەزوەکانی���ان بگرێت، دەبن���ە بزوێنەرو باروتی ئەم ج���ۆرە گروپانە. ھه مو ئەمانە وا لەئێم���ە دەکات مەترس���یی داعش وەک مەترسییەکی ستراتیژیی و ھه ڕەشەکانیشی وەک ھه ڕەشەی بنەڕەتیی و ڕیشەیی ببینین بۆ س���ەر داھاتوی سیاسیی لەکوردستان و
ناوچەکە.
بکەری نادەوڵەتییئ���ەو بۆش���اییەی ل���ەدوای ڕوداوەکانی موس���ڵەوە دروس���تبوە، ت���ا ئێس���تا دو بک���ەر پڕیانکردۆت���ەوە ک���ە ھه ردوکی���ان بک���ەری نادەوڵەتیین. لەس���ەرێکەوە ھێزە چەکدارەکان���ی داع���ش و ھه ندێک لەگروپە چەکدارە سوننییەکانن، لەسەرێکی دیکەوە ھێ���زی پێش���مەرگەی پارت���ی دیموکراتی کوردس���تان و یەکێتی نیش���تیمانین کە تا ئەم���ڕۆ دو ھێ���زی حزبی���ن و ھه ڵگری ھیچ نیش���تیمانیی و راس���تەقینەی ئاکارێک���ی ئەمڕۆک���ەو ئ���ەوەی نی���ن. نەتەوەی���ی لەپەیوەندیدا بەدۆخی کوردستانەوە ڕویداوە بریتیی���ە لەوەی ک���ە ڕوبەرێکی جوگرافیی گ���ەورە کەوتۆتەوە ژێر ڕکێف���ی دو پارتە ئەمەش کوردس���تانەوە. س���ەرەکییەکەی کۆتاییهاتنێکی ڕوکەش���ەکەیدا لەئاس���تە یەکالیەنەی���ە بەو کێش���ەیەی ک���ە ناوی کێش���ەی "ناوچە جێناکۆکەکان"ە لەنێوان دەڵێین عێراق و ھه رێمدا. دەس���ەاڵتدارانی لەئاس���تی ڕوکەش���دا، چونکە ھێشتا ھیچ لەسەر یاسایی سیاس���یی و ڕێکكەوتنێکی ئەم ش���وێنانە نەکراوە؛ نە کورد ھه نگاوی سیاسیی و یاسایی و پراکتیکی ناوە و نە ھیچ الیەنێکیش ھه یە کە بەڕاکشاوی بڵێت ئێمە ئەم دۆخە نوێیەمان قبوڵە. بەپێچەوانەوە ھه م بەغداو ھه م بەش���ێک لەس���وننەکان ئەم دۆخە تەواو ڕەتدەکەنەوەو ئەوەش���ی ڕویداوە وەک دەس���تدرێژیی ھه رێم بۆسەر
ئەو ناوچانە وێنادەکەن.لەدی���دی ئێم���ەدا ئ���ەوەی تا ئێس���تا ڕوی���داوە تەنها پڕکردنەوەی بۆش���اییەکە لەش���کری پاشەکش���ێی لەئەنجامی ک���ە عێراق���ی و نەمانی س���ەروەریی دەزگاکانی دەوڵەتەوە دروستبوە. ئەم دۆخە زۆنێکی ک���ە بەرھه مھێن���اوە، بێدەس���ەاڵتدارێتی ھاوش���ێوەی کشانەوەی لەشکری عێراق بو لەھه ندێ شارو ناوچەی کوردستان لەدوای جەنگی کەن���داوی دوھه مەوە. پڕکردنەوەی ئەم بۆشاییە بەھێزی پێشمەرگەی پارتی و یەکێت���ی دەش���ێت لەقازانج���ی دو ھێ���زە س���ەرەکییەکەی کوردس���تاندا بێت، بەاڵم مانەوەی کێش���ەکان بەبێ چارەس���ەرێکی عەقالنی���ی سیاس���یی، لەئاس���تی دوردا،
کێش���ەو قەیرانی گەورە دروستدەکات کە دۆخەکە ئاراس���تەکردنی جڵەوی دەشێت لەدەس���تی ک���ورد خۆی���دا نەمێنێت. ئەم دۆخەی ئێستا گەر بەشێوەیەکی عەقاڵنیی ب���ەھۆی بکرێ���ت و لەگەڵ���دا مامەڵ���ەی حەماسەت و ناسیۆنالیزمێکی بەدمەستانەوە دوژمنی گ���ەورەو بچوک دروس���تنەکرێت، پێگەیەکی دانوس���انێکدا لەھه مو دەشێت بەھێز بەھه رێمی کوردس���تان ببەخش���ێت، بەاڵم جیابون���ەوە، بۆ بەدانوسانیش���ەوە کارکردن بۆ ئەم س���تراتیژە تەواو جیاوازە ریتۆریکییەی دەس���ەاڵتدارانی لەو جەنگە ھه رێم لەگەڵ بەغدادا دروستیانکردوەو لەو گوتارە ناسیۆنالیس���تییە حەماسییەی کە بەبێ ئەوەی ھیچی وا ڕویدابێت، بەش���ێکی
ناوچەکەی لەخۆی کردوە بەدوژمن.ئەوەی شوێنی سەرنجی ڕەخنەیی ئێمەیە، سەرھه ڵدانی "سەرخۆشبونێکی نەتەوەیی"ە کە بەبێ ستراتیژێکی نیشتیمانیی یەکانگیر، م���ژدەی دروس���تکردنی دەوڵەتی کوردیی بەکۆمەڵگای ئێمە دەبەخشێت. ئەم دۆخە ئاگری حەماس���ەتێکی نەتەوەیی بێوێنەی خۆش���کردوە، بەڕادەی���ەک ک���ە ھه رکەس فو بەئاگری ئەم گوتارە ناسیۆنالیس���تییە ڕاس���تەوخۆو ن���ەکات، حەماس���ییەدا ناڕاستەوخۆ وەک دژەکوردو تاوانبارو ناپاک دەربکەوێ���ت. ئەم گوت���ارە، وەک لەچەند س���اڵی ڕابردودا بینیم���ان، بەپلەی یەکەم گوتاری پارت���ی دیموکراتی کوردس���تان و لەناو پارتیش���دا گوتاری سەرۆکی ھه رێمە. ئەم گوتارە کێش���ەی سیاسیی و ئابوریی و یاسایی گەورەی ھه یە، ئەوەی ئێمە لێرەدا ھه وڵدەدەین نیشانیبدەین ئەو ڕەھه ندانەیە ک���ە ئ���ەم گوت���ارە لێیبێدەنگ���ەو ئ���ەو ملمالنێ ناوەکی���ی و بەرژەوەندییە حیزبی و ستراتیژانەشە کە ئەم گوتارە لەپشتی ئەم
ماشێنە حەماسەتسازییەوە دەیشارێتەوە.
دو چاوەڕوانیی جیاوازھه مو ئاماژەکان پێماندەڵێن ئەم گوتارە ناسیۆنالیستییە حەماسییە پێکهاتوە لەدو ج���ۆر چاوەڕوانییو جی���اوازو دژبەیەک کە یەکێکی���ان ئەوی تریان ئاڕاس���تە دەکات. چاوەڕوانی���ی دروس���تکردنی یەکەمی���ان بنیاتنان���ی دەوڵەت���ی کوردییە الی بڕێکی زۆری خەڵکی کوردس���تان. لەمەش���دا ئەم گوتارە تا ڕادەیەکی زۆر س���ەرکەوتوبوەو توانیویەت���ی ئەم چاوەڕوانیی���ە لەناو زۆر ژمارەی بەڕادەی���ەک بچێنێ���ت؛ کەس���دا ئەوانەی ئەمڕۆکە لەکوردستاندا چاوەڕوانی دروستبونی ئەم دەوڵەتە دەکەن، لەھه مو کاتێ���ک زیات���رن. س���ەرنجێکی خێ���رای میدی���ای کوردیی، بەتایبەت���ی میدیاکانی کۆمەاڵیەتییەکان ت���ۆڕە بەپارتی و س���ەر ئ���ەم ڕاس���تییەمان نییش���اندەدەن. ئەم چاوەڕوانیی���ەی خەڵک���ی کوردس���تانیش لەالی���ەن چاوەڕوانیی دوھه مەوە ئاڕاس���تە دوھه می���ش، چاوەڕوانی���ی دەکرێ���ت. چاوەڕوانیی گەورەکردنەوەی جوگرافیاکانی بەرژەوەندییە دەسەاڵتدارێتی و پاراس���تنی سیاس���ییەکەی نوخب���ە ئابورییەکان���ی عێراقی و ھاوکێش���ە لەن���او کوردس���تانە بەتایبەتیش نێونەتەوەییەکاندا، ھه رێمیی و ھی دەسەاڵتدارە ڕاس���تەقینەکانی ھه رێم و ئەو سیاس���ییانەی کە ئاگایان لەپاشخانی گەم���ەکان و ئەگ���ەرەکان و تەماحەکان���ە. ل���ەم میان���ەدا قس���ە ل���ە "پالندان���ان" و "خۆئامادەکردن" و "ڕێکخستنی ڕیفراندۆم" و شتی تری لەم بابەتە دەکرێت، قسە لە "مافی چارەی خۆنوس���ین" بۆ گەلێک دەکرێت کە نەتەوەیی خۆیەتی، دەوڵەتی "شایستە"ی باس لەوە دەکرێت پێویستە "گوێی" دونیا ڕابێت بە "بیس���تن"ی ماف���ی دامەزراندنی دەوڵەتی کوردیی و چیت���ر "عەیب" نەبێت "ب���اس" لە دامەزراندن���ی دەوڵەتی کوردی بکرێت. ھه مو ئەمانەش شتێکی تازە نین، بەڵکو ریتۆریکی ناو زمانێکی سیاس���یین کە چەند ساڵێکە لەکوردستاندا ئامادەیەو لەدەرەوەی ھ���ه ر پالنێکی ڕاس���تەقینەی زمان و ئ���ەم دەوڵەت���دان. دامەزراندن���ی ریتۆریکە سیاسییەی دەسەاڵتدارانی ھه رێم بەشێک نین لەپالنێکی تۆکمەو حیساببۆکراو بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێک لەکوردس���تاندا لەس���ەر ئەرزی واقیع، بەڵک���و دەیانەوێت ئەو بۆچون���ە الی ھاواڵتیان بەھێزبکەن کە دامەزراندن���ی دەوڵەتی کوردی پابەس���تی بڕیاری کورد خۆیەتی و پەیوەندی بەدونیای دەرەوەی کوردستانەوە نییە، ئەوەشی ئەم بڕیارە بۆ ک���ورد دەدات پارتی دیموکراتی
کوردستان و سەرۆکەکەیەتی.ئەگەر مەبەست لەچاوەڕوانیی یەکەمیان لەخش���تەبردنی ڕای گشتیی و دروستکردنی "بەدمەستییەکی ناسیۆنالیستی" ھه مەالیەن بێت کە لەپاڵیدا بارزانی و پارتی وەک تاقە ھێزی نەتەوەیی دەربکەون، ئەوا چاوەڕوانیی دوھه میان بڕێکی زۆر لەعەقاڵنیەتی سیاسیی تێدای���ەو نوقم���ە لەناو جەبری ھاوکێش���ە ناوەکیی و ھه رێمیی و جیهانییە قورسەکاندا. بەبۆچون���ی ئێم���ە بارزانی دروس���تکردنی دەوڵەتی کوردیی بەئەگەرێکی ڕاس���تەقینە
نابینێت، ئەوەشی ورد گوێی لێبگرێت ئەم ڕاس���تییە لەقسەو ھه ڵوێس���تەکانی خۆی و کێش���ەکە بەاڵم دەبینێت. نێردراوەکانیدا لەوەدای���ە ھ���اوکات وەھم و حەماس���ەت و وا ناسیۆنالیس���تی بەدمەس���تییەکی لەکوردستاندا بەرھه مهاتوە کە نەک ناھێڵێت بزانین لەھه قیقەتی ئەو دونیایەدا چ باسە، بەڵکو لەباتی بەخشینی ھێزیش بەمیللەتی ئێمەو بەھێزکردنی ئەگ���ەرە ناوەکییەکان، ئەم حەماسەتس���ازییە تا ئەمڕۆ، دوژمنی زیات���رو گەورەترو ڕقاویتری ب���ۆ میللەتی ئێمە دروس���تکردوە. ئەمەیە وامانلێدەکات پێمانوابێت بونی ئەم گوتارە بەدمەس���تە نەتەوەییە لەباشترین دۆخدا بەکارھێنانیەتی وەک کارتی فش���ار، بۆ ئەوەی لەجەولەی داھاتوی دانیشتنەکاندا پێگەیەکی بەھێزتر ببەخش���ێت. ھه رێ���م بەدەس���ەاڵتدارانی ئەوەش���ی ئەم ڕاس���تییەمان نیشاندەدات قس���ەو باس و وتوێژی سیاس���ەتمەدارانی ھه رێمە لەگ���ەڵ ئەمه ریکی و بریتانییەکان. لەدانیشتنی دەس���ەاڵتدارانی ھه رێم لەگەڵ ئەمه ریکییەکان���دا ب���اس لەدروس���تکردنی دەوڵەتی کوردستانی س���ەربەخۆ ناکرێت، بەڵک���و باس لەئامادەگی خۆیان دەکەن بۆ سەرلەنوێ دروس���تکردنەوەی حکومەتێکی نیش���تیمانیی بەرف���راوان لەعێراقدا، بەاڵم ئەمجارەی���ان بەمەرجی ک���ورد، واتە بەبێ مالیک���ی. بەئاش���کرا دەبینی���ن ئ���ەوەی نوێنەران���ی حکومەتی ھه رێ���م لەئەمه ریکا دەیڵێن و ئەوەی بەکردەوە لەبەغدا دەیکەن دو ش���تی تەواو جی���اوازو ناکۆکن بەوەی لەمیدیاکان���ی خۆی���ان و لەھه ندێک لەمیدیا دەرەکییەکاندا سەبارەت بەپرسی دەوڵەتی کوردستان دەیڵێن. لەناو ئەم حەماسەت و ک���ە ناسیۆنالیس���تییەدا، بەدمەس���تییە دامەزراندن���ی دەوڵەتی ک���وردی ھێناوەتە ئەژن���ۆ، ت���ا ئێس���تاش ھه م���و نوێنەرانی کورد، بەوەزی���رو گوزیرەوە، لەبەغدا لەناو حکومەتەکەی مالیکیدان. تا ئێستاش ھه مو
ھێزە جیهانی و ئیقلیمییەکان دڵنیادەکەنەوە کە ئامادەن بڕۆنەوە ب���ۆ بەغداو دەوڵەتی تا دروس���تبکەنەوە. بەمەرج���ەوە ناوەند کێش���ەکانمان ئەگ���ەر دەڵێن ئێس���تاش چارەسەرنەبێت ئەوا ئەگەری تر ھه یە. زۆر قس���ەو ھه ڕەش���ەی تری لەم بابەتە ھه ن. بەشێوەیەکی گشتی، دەسەاڵتدارانی ھه رێم سیاسەتی خۆیان بەسەر چەندان ئاراستەی ناکۆک بەیەکدا دابەش���کردوە کە دەتوانین لەم ھاوکێش���ەیەدا بەرجەس���تەی بکەین: لەناوخ���ۆی کوردس���تان وبۆ ک���ورد خۆی، باس لە "ک���ردەی دامەزراندن"ی دەوڵەتی کوردی دەکەن و مەسەلەکە وانیشاندەدەن، گەر کورد ڕیفراندۆمی کردو وتی "بەڵێ بۆ دەوڵەت"، ئەوا دەوڵەتەکە دروس���تکراوە. لەگەڵ میدیا جیهانیی و عەرەبییەکاندا باس لە "ماف"ی چارەی خۆنوسین دەکەن، بەاڵم لەگەڵ حکومەت و سیاسەتمەدارە جیهانی و ھه رێمییەکان���دا باس لە "دروس���تکردنی" عێراقێکی دیموکراس���یترو کراوەتر دەکەن، بەمەرجی دورخستنەوەی مالیکی لەترۆپکی دەس���ەاڵت؛ وەکی ئەوەی کێش���ەی کورد لەعێراق���دا بەشەخس���ی دیکتاتۆرەکان���ی بەغداوە بەس���ترابێت. ئێمە ھیچ لۆژیکێک
لەنێوان پێداگریی بارزانی لەدورخستنەوەی مالیکی و دوبارە دروستکردنەوەی دەوڵەتی عێراق لەالیەک و بانگەش���ەی دروستکردنی دەوڵەتی کوردی لەالیەکی ترەوە نابینین. پرسیارە لۆژیکییەکە ئەوەیە گەر بەو تێزە باوە س���ادەیە کاربکەین کە دەڵێت داعش "نیعمەت" بو بۆ کورد، چونکی نەخشەیەکی سیاس���یی نوێی بۆ بەرھه مھێناین، دەبێت لەپاڵی���ا ئەو پرس���یارە بکەین: ئەی کورد چ���ی داوە لەالبردنی شەخس���ی مالیکیی و دوبارە دروس���تکردنەوەی ماڵی سیاس���یی لەبەغ���دا؟ واتە گەر لۆژیکەکەی س���ەرەوە ھه ڵگێڕین���ەوە، ئ���ەوا ئ���ەو "نیعم���ەت"ە دەش���ێت خ���ودی مالیکی بێ���ت، چونکی ب���ەم سیاس���ەتی داوەش���انی دەوڵ���ەت و دابەش���بونەی عێراق، سنورێکی پێکەوەیی لەنێوان کوردستان و بەغدادا نەھێشتۆتەوە. ھه ر لەم گۆش���ەنیگایەوە دەبێت بپرسین، لەکاتێکدا ھه ولێر بانگەشەی دروستکردنی دەوڵەت���ی کوردیی دەکات، بۆچی س���ورە لەس���ەر گۆڕانکاری سەرکردایەتی لەبەغداو دروس���تکردنەوەی دەوڵەت���ی داوەش���اوی عێ���راق؟ خۆ نە کوردس���تان س���نورێکی راس���تەقینەی بەبەغ���داوە ماوەت���ەوەو نە عێراقەوە! بەناوی ماوەتەوە دەوڵەتێکیش پرسی نیشتیمانیی لەکوردستاندا پابەستی ملمالنێی نێوان بارزانی و مالیکی نییە، بەڵکو پەیوەندییەک���ی ئۆرگانی بەئیش���کالییەتی خودی چەمکی دەوڵ���ەت و نەتەوەوە ھه یە
لەعێراقدا.بێگومان ئەم گوتارە پڕناکۆکیی و چەند فاقییەی ئێستای سیاسەتی کوردی، منداڵی ئەمڕۆکە نییە، بەڵکو سااڵنێکە لەناو ھێزە کوردستاندا س���ەرەکییەکانی سیاس���ییە ئامادەیەو لەمڕۆشدا بکەرە سەرەکییەکەی لەس���ەرۆکی ھه رێمدا بەرجەستە دەبێت کە میدیاکانی پارتی بەحەماس���ەتێکی زۆرەوە
وەک "سەرۆکی کوردستان" ناوی دەبەن.
دۆخێکی جیۆسیاسی و سەربازیی نوێداعش وکۆنەبەعسیی و ھاتنی لەئێستادا، خێڵ و ھێزە چەکدارە س���وننەکان بۆ سەر ھاتنێکی کوردستان، ھه رێمی سنورەکانی بێدەنگ���ەو خۆی وەک دۆخێکی بێکێش���ە نیش���اندەدات، ب���ەاڵم بەبۆچون���ی ئێم���ە لەئاستی مامناوەندی و دوردا ھه ڕەشەیەکی س���تراتیژیی مەترس���ییەکی بنەڕەتی���ی و گەورەی���ە. کوردس���تان بەک���ردەوە ب���وە بەدراوس���ێی دو ھێزی ترسناک. یەکەمیان ھێزێک���ی جیهادیی ناوخۆی���ی و ھه رێمیی و گلۆباڵییە کە دوژمنی سەرس���ەختی ھه مو ش���تێکن ک���ە لەخۆی���ان نەچێ���ت. دوای ئەوانیش ھێزی پاشماوەکانی بەعس خێڵ و گروپە سوننییە چەکدارەکانە، کە کەمترین شتێک لەس���ەریان بیڵێین ئەوەیە ھێزگەلی گۆش���کراون کوردیی���ن و دژە ترس���ناک و بەڕەھه ندە ھه رە ناش���یرین و ترسناکەکانی ناس���یۆنالیزمی عێراقیی و عەرەبیی. ھه ردو ھێزەک���ەش و ھه ریەکەی���ان دەوڵەتێک یان چەند دەوڵەتێکی ناوچەکە، لەئێرانەوە بۆ تورکیاو لەسعودییەوە بۆ ھه ندێک لەواڵتانی خەلیجی���ان لەپش���تە. ھه م���و ئ���ەم ھێزە سوننییانە چەندە دژی مالیکین، بەھه مان ڕادەو بگرە زیاتری���ش لەپاڵ یەکپارچەیی خاک���ی عەرەبیی و پاراس���تنی شوناس���ە عەرەبییەک���ەی دەوڵەت���ی عێراقییدان و دژ بەپرسی دەوڵەتی کوردیین. شتێک بەناوی پارچەپارچەبون���ی عێراق���ەوە لەمەزھه بی ئەمان���ەدا بون���ی نیی���ە. بەبۆچونی ئێمە دۆخی دروس���تبون و گەورەبون و بەھێزبونی ھه رێمێکی س���وننیی لەس���ەر سنورەکانی ھه رێم���ی کوردس���تان، لەئاس���تی دوردا، دۆخی دروس���تبونی دراوسێییەکە کەمترین شت لەسەری بڵێین ئەوەیە، دراوسێییەکی ھێجگار ناسیۆنالیستی عەرەبیی توندوتیژو پەڕگیری دژەکوردە. دروستبونی سنورێک بەدرێژایی ھ���ه زار کیلۆمەت���ر لەگەڵ ئەم ھێزە سوننیانەدا ش���تێک نییە کەس دڵی پێیخۆش���بێت. ئ���ەم س���نورە درێژە نەک تەنها ئەگەری ھه ڕەش���ەی تێکدانی دۆخی ناوەک���ی ھه رێمە، بەڵکو لەھه مو ش���تێکدا ملمالنێکەرێکی خراپ و رکەبەرێکی دەبێتە مەترس���یداری ھه رێم؛ لەپرس���ی نەوتەوە بیگرە بۆ پرس���ی خاک و لەدەسەاڵتەوە بۆ ئارامیی و ئاساییش، لەشەڕی سامانی وزەوە تا دەگاتە ناکۆکیی لەس���ەر ئی���دارەدان و
کۆنترۆڵکردنی دەروازە سنورییەکان.دروس���تبونی ئەم "ھه رێمە س���ونییە" و رێگەدان بەچاالکی سیاسیی و دیپلۆماسیی و پش���تیوانیکردنی راستەخۆو ناڕاستەوخۆی ھه ندێک ھێزو کەسایەتی ناو ئەم تائیفەیە لەھه ولێرەوە لەالیەک و دروستکردنی کێشەی گەورە لەگەڵ بەغداو شیعەکانداو کردنیان ت���رەوە، گەمەیەکی بەدوژم���ن، لەالیەکی سیاس���یی ھێجگار ترس���ناکە. کێش���ەکە لەوەدایە سیاسەتی ھه رێم، کە لەزۆر ڕوەوە یەکسانە بەسیاسەتی پارتی، تا ئەم ساتە بەدوای دۆستانێکدا نەگەڕاوە ئامادەبن دان بەکوردیبونی تەنانەت ئەو ناوچانەدا بنێن کە جێ���ی ناکۆکیین وگەڕاندنەوەیان بۆ ژێر
بیروڕا)437( سێشه ممه ١٥/12٢0١4/7 [email protected]
"بۆشایی دەسەاڵتدارێتی" و "سەرخۆشبونی ناسیۆنالیستی"
ئاراس فه تاحمه ریوان وریا قانع
بەڕای ئێمە لەکوردستانیشدا شتێک
نییە بەناوی پڕۆژەی بونیادنانی دەوڵەت بەو چەشنەی ئێمە
لەمەسەلەی دەوڵەتدارێتی دەگەین، بەڵکو ئەوەی
ھه یە فۆرمێکە لە "سەرخۆشبونێکی
نەتەوەیی" کە ھه ردو حیزبە کوردییە
بااڵدەستەکە بەدو ستراتیژی جیاواز کاری
لەسەر دەکەن
کوردستان بەکردەوە بوە بەدراوسێی دو ھێزی
ترسناک. یەکەمیان ھێزێکی جیهادیی
ناوخۆیی و ھه رێمیی و گلۆباڵییە کە دوژمنی
سەرسەختی ھه مو شتێکن کە لەخۆیان نەچێت دوای ئەوانیش ھێزی پاشماوەکانی بەعس
خێڵ و گروپە سوننییە چەکدارەکانە، کە کەمترین شتێک لەسەریان بیڵێین
ئەوەیە ھێزگەلی ترسناک و دژە کوردیین
م.ئهحمهدههوارمی
كوردستاندادهنرێتبهكلیلیناوچهیڕۆژههاڵتیناوهڕاس����تلهبهرستراتیژیشوێنۆبونیسهرچاوهیكانزاوسامانینهوتیكهگرنگیداوهبهناوچهكهلهسهر
ئاستیجیهان.كوردس����تاننیش����تمانییهكگرت����ویك����وردهوژمارهیدانیش����توانیله)40( ملی����ۆنكهسزیاترهوڕوب����هری)550( ههزار)كم2(،خاوهنیگشتبنهماكانی
قهوارهیسیاسیه.ئهمڕۆكوردهكانگهورهتریننهتهوهنلهجیهانداك����هبێدهوڵهتنئهوهۆكارانهبون����هتهگ����هرهلهبهردهمدروس����تبونیدهوڵهتیكوردیدالهدوایشهڕیجیهانییهك����هم،كۆمهڵگایك����وردیبێڕابهروستراتیژدابهشكرابهسهرچواردهوڵهتیژێردهس����تهیئیمپرالیس����تهكانداوئهمدهوڵهتانهدوایبونهدهوڵهتیناوهندیبهرانبهرنهتهوهیكوردبهپێیپهیمانیلۆزان����یس����اڵی)1923ز(ئهمپالنهشخهنجهرێ����كبولهپش����تیك����ورددراووههمی سنوری دابهشكردو كوردستانیبۆدانراوزوڵمیمێژویلهنهتهوهیكورد
كرا.لهكوردس����تانیباش����وردالهكاتێك����دابهپێ����ی كوردایهت����ی بزوتن����هوهیڕێكهوتننامهیجهزائیر،لهئازاری1975زشكستیهێناوئهمهریكاوواڵتانیڕۆژئاواوازیانلێهێناوسۆڤیهتوبلۆكیڕۆژههاڵتوبهتهواوهتیدۆخیكوردیانفهرامۆشكردگهل����یك����وردكهوت����هب����هرپهالماری
ڕژێمهكانیعێراقوئێرانیئهوكاته.لهئابی1988دالهكاتێكداشهڕیعێراقوئێرانلهكۆتایدابو،ڕۆژههاڵتناسیڕوسیك����وردهكان وتی الزاریف( )میخائی����لكه لهدهس����تدا مێژوییان دهرفهتێك����یدهبوای����هههلومهرج����یئهوش����هڕهیانبهكاربهێنایهب����ۆدامهزراندنیدهوڵهتی
سهربهخۆ.ب����ۆ نهوهدهكان����هوه لهس����هرهتایرهوایانه ڕێگهچارهیهك����ی دۆزین����هوهیب����ۆكێش����هیك����وردچهندهه����اكۆڕوكۆبون����هوهله)قاهیرهبۆنومۆس����كۆوڕۆم����اوڤییهنناولۆزان(داس����ازدرانبۆبهرامبهر تاوانان����هی ئهو خس����تنهڕویگهلیكوردلهكوردس����تانكرابهتایبهتیهاواڵتی ه����هزار )182( ئهنفالكردن����یكوردوكیمیاباران����یههڵهبجهكهزیاتر
)5(ههزاركهسگیانیانلهدهس����تدا..هتد.بهش����دارانڕایانگهیاندكاتیئهوههاتوهكهدهبێكوردهكانبهمافیڕهوای
خۆیانشادبن.دوایڕوخان����یڕژێم����یدیكتاتۆریۆئازادبون����یعێ����راقوڕزگاربونیتێكڕایقۆناغێك����ی كوردس����تان ناوچهكان����ینوێ����یهێنایهئ����اراوهك����هكاریگهریچارهنوسیلهس����هرگهلیكوردههبو,بۆدوبارهنهبونهوهیمێژویپڕمهینهتیودیاریكردن����یش����وێنهوارێكب����ۆخۆی
لهنهخشهیداهاتویناوچهكهدا.ئ����همقۆناغهبۆگهلیكوردقۆناغێكینوێبولهبهرئهوهبزوتنهوهیڕیفراندۆمهاتهبونوهكدهنگۆی����هكجهماوهریخۆیناس����اندوههوڵیدابهش����ێوهیهكیبهدیهێنانی بۆ ئاش����تیخوازانه مۆدێرنوبزوتنهوهی بگرێتهبهر, خواس����تنهكانیڕیفراندۆمبهجدیههوڵئهدابۆڕاپرس����یلهس����هرچارهنوس����یگهلیكوردستان
لهالیهنجهماوهرهوه.عێراقدا لهكوردس����تانی لهساڵی2003)ڕیفران����دۆم( ڕاپرس����ی بزوتن����هوهیدروس����تبولهپێن����اوڕاپرس����یگهلیبۆدیاریكردن����یچارهنوس����ی,لهكانون����یدوهمیساڵی2004داچهندلیژنهوبنكهیكۆكردن����هوهیواژۆ)ئیم����زا(پێكهێنراولیژن����هیڕاپرس����یلهمانگیش����وباتی2004دوملیۆنواژۆلهگهڵیاداش����تێك
پێشكهشبهالیهنهپهیوهندیدارهكانكردلهبهغدای لهئهنجومهنیحوكم����یكاتیب����هاڵموهاڵمدان����هوهی هاوپهیمان����ان,لهئاس����تیداخوازیهكان����یگهلیكورددا
نهبون.بۆپش����تگیریبۆواژۆكان����یخهڵكیخۆپیش����اندانێك چهن����د كوردس����تانلهش����ارهكانی دهرهوهو لهواڵتان����یكوردس����تانداس����ازدرانتاوهك����ول����ه2004/12/22داوێنهی����هكلهواژۆكان����یڕاپرسیپێش����كهشبهنوێنهرانینهتهوهیهكگرتوهكانلهنیویۆركوله2005/1/5داوێنهیهكیتریانپێشكهشبهنوسینگهییهكگرتوهكانلهجنێفلهسویسراكردكهئهمهشنیش����انهیبایهخدانهبهداواكانی
گهلیكوردلهئاستینێودهوڵهتیدا.ڕیفران����دۆمبههایلهوهدای����هكهئهومۆدێرنه دیموكراتییه نهریتهسیاس����یهدهچهس����پێنیوگهلیك����وردبهئازادانهبتوان����ێگوزارش����تلهڕاوبۆچونیخۆیبكاتوهیچهێزێكیشش����هرعیهتینیهلهبریئهوقسهبكات,چونكهئهنجامیس����ندوقهكانی لهڕێگ����هی ڕیفران����دۆمدهنگدان����هوهدهبێت,جهم����اوهرمافیچارهنوس����یگهلهكهیدی����اریدهكات,ك����هئ����همپڕۆس����هیهشزۆرلهگ����هالنپهیڕهویانكردوهبۆدامهزراندنیدهوڵهتیش����هرعیهتی خۆی����انو س����هربهخۆی
وهرگرتوه.بزوتنهوهیڕاپرس����یلهكوردس����تانیعێراق����دال����هڕۆژی2005/1/30هاوكاتلهگهڵههڵبژاردنهكانیعێراقدا,بڕیاریداجیاواز دهنگدان����ی س����ندوقی بهدانانیلهنزی����كمهڵبهندهكان����یههڵبژاردنبۆخهڵك����یكوردس����تانئهوان����هیمافیدهنگدانی����انههب����وبهئازادان����هدهنگیخۆیانبدهنبهمانهوهیانلهگهڵعێراقدایاجیابونهوهیانلهدامهزراندنیدهوڵهتی
سهربهخۆ.نزیكهیدوملیۆنكهسلهوڕاپرسیهدامهڵبهندی ل����ه)259( بهش����دارییانكرد)ههولێ����رو لهپارێزگاكان����ی دهنگ����دانسلێمانیوموسڵوكهركوك(وشارهكانی)جهل����هوالوش����ارهبانوخانهقی����ن(دا.لهكۆنگرهیهك����ی 2005/2/5 ل����هڕۆژیڕۆژنامهنوس����یدالیژنهیبااڵیڕیفراندۆملهشاریههولێربهئامادهبونینوێنهرانیمافی ڕێكخراوی بیانی����هكانو ڕێكخراوهدادوهرو ڕۆژنامهنوس����انو م����رۆڤو
پهیوهندیدارانبهڕاپرسیهوه.
ئهنجام����یڕاپرس����یهكانڕایانگهیاند،لهكۆی)1998061(كهس)1973412( كهدهنگیانبۆسهربهخۆیكوردستاندا،لهئهنجام����یڕاپرس����یهكهدادهرك����هوتك����هگهل����یك����ورددهی����هوێلهعێراقجیاببێت����هوهوكوردس����تانئازادبێ����تو
دهوڵهتیسهربهخۆیدابمهزرێنێت.نهم���اوه ڕێگری���هك هی���چ ئهم���ڕۆلهب���هردهمگهلیكورددالهباش���وربۆبڕیاردانلهس���هرمافیچارهنوسی،ئهوپهیوهس���تن كه بنهڕهتیانه دهرهنجامهبهئازادیگهل���یكوردهوهلهدیاریكردنیدهوڵهت���ی بون���ی ت���ا چارهنوس���یسهربهخۆی،بهشێوهیهكیدراماتیكیانهدهكهوێتهژێرب���اریههلومهرجیگهلیپێداویستیهكانیو ئامادهباش���ی كوردوپیادهكردن���یه���هرش���ێوهیهكك���هئارهزومهندان���هبێتب���ۆیله)فیدراڵیكۆنفیدراڵیولهكۆتایش���داجیابونهوهیدامهزراندنیدهوڵهتیسهربهخۆ(ئهمانهپێویس���تیبهڕهزامهندینهتهوهكانیترنی���هلهعێراقدا،بهڵكوئهوهتهنهامافی
خودیگهلیكورده.نامۆنیهك���هناكۆكینێوحكومهتیفیدراڵیوحكومهتیههرێمیكوردستانگهیش���تۆتهڕادهی���هكك���همتمان���هوبهڵێن���هكانوههڵس���وكهوتیحكومهتیش���ۆڤێنیهكانی هاوبی���ره مالیك���یوههڵوێستیههندێلهنهتهوهپهرستهكانكهدژیمافیگهلیكوردنلهدهستداوه،ئێس���تاقۆناغێكیتازهلهڕزگاریكردنیخاكوجێگیربونیپێش���مهرگهلهناوچهدابڕێنراوهكانیكوردس���تاندهرفهتێكیتریب���ۆئهوڕهوش���هدروس���تكردوهپێگهیسیاسیوسهربازیوتاڕادهیهككران���هوهیدهرگاكانیجیه���انبهڕویكوردكردۆتهوهبۆڕهخساندنیكاتبۆدیاریكردنیچارهنوسیئایندهیخهڵكی
كوردستان.ئهمڕۆئهوبهرپرسیاریهتیهمێژوییهكهسهرۆكیههرێملهپهرلهمانیكوردستانبۆكۆمهاڵنیخهڵكیكوردستانڕاگهیاند،مێژوییه دهرفهتێك���ی موبادهرهی���هكوكهدهب���ێگهلیك���وردبهیهكگرتوییویهكدهن���گب���ێس���ڵهمینهوهلهگ���هڵسازدانیڕیفراندۆمدابنبۆدیاریكردنیمافیچارهنوس���یئایندهییگهلهكهمان
لهكوردستانیباشوردا.
•كادریبزوتنهوهیڕیفراندۆم
ل���همبارودۆخهههس���تیارهیئیمڕۆیناوچهك���هدا،ههرههڵهیهكیسیاس���یحزبوسهركردهكان،لهعێراقوههرێمیكوردس���تاندا،باجیگهورهوكاریگهریزۆرخێ���رالهس���هرروداوهكاندادهنێ.لهدواییهكهكان���ی ی���هك زۆرو ههڵ���همالیكی،سهرهتاعێراقیلهدوبهشهوهكردهسێبهش.بهاڵم،دابهشبونههرلهوئاستهناوهستێ،چونكهكێشهكانلهعێراقبهس���ێبهشیانس���ێههرێم
نابڕێتهوه.عێراقیئێس���تا،وهكچهن���دكوپهزێڕێكیشكاویلێهاتوه،ههرپێكهاتهوالیهنهدهیهوێزۆرترینبهشیخۆیلهوزێڕهڕژاوهببا.تهنانهت،ههندێلهواڵتانیبهش���ی داوای ناوچهكهش دراوس���ێوخۆیاندهكهن.ههروهك،زلهێزهكانیش،لهعێراقدا بهرژهوهندیهكانیان پاراستنیناشارنهوه.لهگهڵئهوهشدا،ئهمرۆهیچكهسوالیهنێكنیه،بڵێ:ههموعێراق
هیمنه.پێكهاتهیس���وننه،كهپترلهههشتاس���اڵبهتهنی���احوكمڕان���یعێراق���یك���رد،خێ���روبێریههم���وواڵتیانبۆخۆی���انبرد،ب���هاڵمل���هدوایروخانیرژێمیس���هددامیگۆڕبهگۆڕ،ئافهرۆزوناوی بهچهندین ئێس���تا پهراوێزخران.زۆرین���هی جۆراوج���ۆرو رێكخ���راویتیرۆریس���تیلهن���اوبهرگیئیس���المیسیاسیوعیلمانیهوه،هاتۆتهوهمهیدانوداوایههندێلهدهسهاڵتیكۆنوبهشیئێس���تایدهكات.داع���شئهگهرچ���یئێستابااڵدهس���تهودهوڵهتیئیسالمیلهموس���ڵودهوروب���هریراگهیان���دوه،
بهاڵمئهورێكخراوهناس���نامهیزانراونیهول���هزۆرواڵتهوههات���ون،چونكهدهس���تكردیزلهێزهكان���ه،لهدواجارداس���هرناكهونووهدهردهنرێ���ن.لهگهڵئهوهش���دا،عهرهب���یس���وننهبهههموحزبوگروپهكانیتریهوه،بهپشتیوانیئێس���تا زلهێزهكان، ناوچهكهو واڵتانیسهركهوتنیانمس���ۆگهركردوه.ئهوانه،جگ���هلهرۆژئاوایعێ���راق،كهزۆربهیسوننهنش���ینن،چاوی���انلهبهش���ێكیخاكیكوردس���تانولهنیوهیبهغداشه.لهبهرئهوهمهحاڵ���هلهعێراقیئهمڕۆدا،بهوبیركردنهوهی،كهلهرابردووئێستا
ههیانه،بهیهكههرێمرازیبن.الیهنیشیعهشبههۆیزۆرینهبونیپێكهاتهكهی���انلهعێراقدا،ههرلهبیریئهوهدان،بهههرشێوهیهكبێ،حوكمیههموعێراقبكهن،بهاڵموهكروداوهكاندهریانخستئهوهبۆتهكارێكیمهحاڵ.ئهوپ���هڕیدهتوانن،ههرێمیبهس���رهوههرێمینهجهفیشدروستبكهن،كههییهكهمیان:شوێنێكیپڕلهنهوتهو،مینایلێیهوپێش���تریشههرێمبوه،جارێكیت���رناچێتهژێرباریهی���چههرێمێكیدیكه.دوهمیش���یان:شوێنێكیپیرۆزهبۆموس���ڵمانانبهگش���تیوشیعهكانبهتایبهت���ی،ل���هرویئای���نوئاینزاوهكێبڕكێیش���وێنهپیرۆزهكانیسعودیهدهكات،بۆی���هئامادهنی���هبچێتهژێرسێبهریهیچههرێمێكیتر.ههموشیانلهسهریهكبهههمانشێوهیسوننهكان،قهددهس���تبهرداریبهغدانابن.ئێستابهپش���تیوانیدهوڵهتانیئێرانوچینوروس���یا،ئامادهن،لهپێن���اویئامانجهش���هڕی سیاس���یهكانیاندا، مهزههبیو
ههموالیهكبكهن.كوردستانیباشوریش،ئێستانیمچهدو
ههرێمه.هێزیپێشمهرگهیكوردستان،كوردستان مێژویی س���نوری لهس���هرس���هنگهریگرتوهو،بهرگ���ریلهگهلیدهكات. نیش���تمان خاكی كوردستانولهههمانكاتدا،ههمونهوتیكوردس���تانههرێم���ی حكومهت���ی لهبندهس���تیكوردس���تانه،ههربهخۆشیدهریدێنێوكهركوك لهسهر بێگومان، دهیفرۆشێ.لهنێوان كێشهگهلێكس���هرههڵدهدهن،كوردوههردوپێهاتهكهیتر،لهالیهكو
واڵتانیدهوروبهروزلهێزهكانلهالیهكیدیكه،چونكههیچالیهكیانبهئاس���انیبهرژهوهندیهكانی���ان دهس���تبهردارینابن،ئهگهرنهتوانرێبههێزوبهیاس���ابگهڕێنرێتهوهسهرههرێمیكوردستان،لهوانهیهبهههرێمێكیسهربهخۆبمێنێ،ب���هاڵمتازهه���هرك���وردلهكهركوكودهوروبهریبااڵدهس���توزۆرینهدهبێ.ئهوانهههمویلهس���هریهكبۆخهڵكیكوردس���تاندهس���تكهوتیگ���هورهن،بهاڵمب���ۆدوژمنانیكوردبهئاس���انی
ههزمناكرێ.ئ���هوهی روداوهكان لهئهنجام���دا،پێكهاتهیهك هیچ كه لێدهخوێنرێتهوه،لهسهریهكههرێمرێكناكهون،ههرێمیكوردستاننهبێ.بۆیهعێراقلهداهاتودا،بهچهندقۆناغیدابهشبونییهكلهدواییهكتێدهپهڕێ،پێشئهوهیبهیهگجاریپێكهاتهكانیلێكبترازێنودابهش���بێبۆپێشتر س���هربهخۆ، دهوڵهتێكی چهند
دهبێته)5-6(ههرێموهك:ههرێمیموسڵودهوروبهریههرێمیبهغداودهوروبهریههرێمیبهسرهودهوروبهریههرێمینهجهفودهوروبهری
ههرێم���یكوردس���تانو،دهوروبهریبهمهرج���ێ حهمری���ن، جهب���هل ت���احزبهكانیكوردس���تانلهبهرامبهرئهوروداوان���هدا،یهكڕیزویهكههڵوێس���تبن،لهههمانكاتدا،ههن���دێلهدهوڵهتهناوچهك���ه دهوڵهتان���ی زلهێ���زهكانوههڵوێس���تیانبهرامبهركوردوكهركوكروداوهكان ئهگهرن���ا ب���ێ، ئهرێن���یگهلی ئارهزوی ویس���تو بهپێچهوانهی
كوردستاندهڕوات؛ههرێم���یكهرك���وكودهوروب���هری،
دروستدهبێ.
بەمانای "رای����دکاڵ" رەخن����ەی لێرەداتوندوتی����ژیوئایدۆلۆجیایەکیش����ێلگیروپەڕگی����رنیی����ە،بەڵک����وبیرکردنەوەیەککەخەس����ڵەتیرۆچونوقوڵبونەوەیەکیهەی����ە. هەڵتەکێن����ەری رەخنەی����یبیرکردنەوەیەککەتانوپۆیروادووپێکهاتەسیاس����یوکولت����وریوکۆمەاڵیەتی����ەکاندەکات����ەژانرێکیرەخنەیی.دواجارخۆیلەس����ەرش����یتەڵکردنیواقیعیسیاسیودادەمەزرێنێ. کولت����وری کۆمەاڵیەت����یوگێڕان����ەوەی جێ����ی ئێ����رە ئەگەرچ����یجۆرە ئەم گەش����ەکردنی س����ەرهەڵدانورەخنەیەنییە،ب����ەاڵملەمێژویکولتوریخۆرئ����اوادا،ئ����ەمش����ێوازەرێچکەیەکیتێوری����یل����ە"کان����ت"ەوەب����ۆ"هیگڵ"،"مارک����س"و"نیتش����ە"ت����اقوتابخانەیبیرمەندگەلێکی ئێس����تەش فرانکفۆرتیوفەرەنس����یگرت����وە.رەخن����ەیرادیکاڵس����ەرێکیلەهزریچەپ/مارکس����یکەوەکبیردۆزێکلەفەلسەفەیسیاسیدایەو سەرەکەیتریشلەرۆشنگەریرایدکاڵدایە
.)Radical Enlightenment(بەئاوڕدانەوەشلەکایەیرەخنەیینێورەخنەکاری دەبینین کۆمەڵگەیخۆمان،لەب����واریئەدەب����دامێژیینەیەکیدرێژترولەبواریسیاسەتیش����دازەقت����ریهەیە.لەکاتێکدارەخن����ەیکۆمەاڵیەتی،ئایینوکولتور،مێژویەکیبەرجەستەوریشەقوڵینیی����ە.راس����تە،بیرکردن����ەوەیب����اویخوێندەواروقەڵەمبەدەستوروناکبیرانیسەرنجی بەجۆرێک لەمەوبەر، سەدەیەکخستۆتەس����ەر پەنجەی����ان رەخنەی����یونەخۆش����یوگرفتەکۆمەاڵیەتیەکان.بەاڵمنەبونەتەرێچک����ەوبنەمایەکیتێورییکەلەخۆیداگەشەبکاتوهاوکاتخوێندنەوەیرەخنەییپاش����تریبۆبک����رێ.چەندینکاکەحم����ە، "م����ەال خوێن����دەواریوەکپیرەمێ����رد،مەنگ����وڕی،ش����اکرفەتاح،محەڕەمئەمین،مەس����عودمحەمەدوهتد،ژیرانەگرێکوێرەکانیکوردیانلەچوارپنتدانەخوێنداوەری، ه����ەژاری، کۆکردۆتەوە:
داگیرکردنوپاشکەوتویی.بەاڵم،دەستنیش����انکردنێنەگەیش����تەسیستماتیکو رەخنەیی تێورێکی ئاستیبەرهەمێک����یوایلێنەکەوتەوەکەببێتەبەشێکلەبیرکردنەوەیگشتییرۆشنبیرانوکاریگەریلەسەردامەزراوەیسیاسیببێ.جگەلەوەیهەڵگرتنەوەیئەوبیرکردنەوەرەخنەییەکاریتوێژینەوەیزانکۆییە،تائەو لەبەرئەوە، ئێس����تاشجێنەکەوتوە.سەرنجەرەخنەییانە،لەئاستێکدامانەوەوژیانیگش����تیشبەدوربولەهەرخەمێکیرۆش����نبیرانەبۆچاکس����ازیوگۆڕانکاریوپراکتیزەکردنی پێشخس����تن.س����ەرەڕایرەخن����ەیئەدەبیلەژێ����رهەژمونیبیریچ����ەپووەرگێڕانیئەوباسوخواس����انەک����ەلەدونیایع����ەرەب/ف����ارسزماندازاڵب����و،هەوڵگەلێکنەبوببێتەنەریتێکیرەخنەی����ی.ئی����دیخاڵیبون����یزەمینەکولت����وریوکۆمەاڵیەتی����ەکانلەرەخنەیخوێن����دەوارو کەمتوانای����ی تێوری����ی،رۆشنبیرەکانیششتێکنییەقسەیزێتر
هەڵنەگرێ.ئەگەرسەرپێیانەبڵێین،لەکۆمەڵگەیئێمەداچینێ����کنییەناویرۆش����نبیرانب����ێ،بەڵک����وتوێژاڵێکیتەن����کلەچینەبایەخێکی ی����ا جیاوازەکان����داخەمێ����کرۆش����نبیرانەیهەیە،دەنارۆش����نبیرییکایەیهکیسەربەخۆنییە.هەڵبەتئەگەرئەمجیاکاریەمبەبێدەستنیش����انکردنیچەمکی"چینیکۆمەاڵیەتی"لێوەربگیرێ.لەس����ەرئاس����تیئایدیۆلۆجیایحزبیش،جۆرێکلەپاشەکش����ێیمۆدەب����اوهەیە.بلۆک����ی داڕمان����ی لەپ����اش بەتایب����ەتخۆره����ەاڵت-ق����ەاڵیبیریمارکس����یزموبەهێزبون����یلیبرالیزمیبازاڕوگەڕانەوەیبیریئایینگەرییبۆش����انۆیسیاسەت،زۆرێکپێیانواب����ومەیدانەکەبەچۆڵیبۆتایەکی دیارە، ماوەتەوە. کۆنەپارێزەکانلەبەرامب����ەر ئایدیۆلۆجیەک����ە ت����ەرازوەهەژمونیبیریلیبرالیزموئایینگەریش����دا
چۆکیدا.دەس����تەواژەی س����ۆنگەوە، ل����ەم"پێکدادان����یکولتوری����ی"پ����اشجەنگیس����ارددەرهاویش����تەیەکینوێیدونیایسیاس����یبو.ئیترسەردەمیئایدیۆلۆجیاقۆناخ����ی چوین����ە پێه����اتو کۆتای����یپێکدادانیکولتورییوشارس����تانیەتەکان.وەرچەرخانەک����ە لەکوردس����تاندا ب����ەاڵمبەمجۆرەنەب����و،لەبەرهەژارییکولتورییک����ەبەش����ێکیدەگەڕێتەوەب����ۆتەنکیونەبونیجی����اوازیئایدیۆلۆجیوملمالنێیبیروب����اوەڕەکانک����ەدواج����ارکاریگەری
لەس����ەرالوازبونیرەخنەدان����ا.لێرەوە،ئی����رادەیرەخنەییپەرچەک����ردارنەماوجەس����تەیەکی وەک بەرگ����ری ویس����تیمردوش����ۆرەکەدا لەبەردەمی ساردوس����ڕنوزەیلێبڕا.هەروەک"فۆکۆیاما"دەڵێ؛کۆتاییمێ����ژویملمالنێیئایدیۆلۆجیابوکەدواجارالیەنێ����کملمالنێمێژویەکەیکۆتایی لەس����ەردەمی وات����ە، ب����ردەوە!ئایدیۆلۆجی����اکانوچیرۆک����ەمەزنەکاندا،بی����روهزرلەبەردەمیب����ازاڕیکەلوپەلدا
یەکجارەکیپاڵیلێدەدەنەوە!لەکوردستانیش،لەبەرئەوەیدەسەاڵتوئایدیۆلۆجیو لەرەهەندێکی حزبەکانیش،هزریی����ەوەکاری����اننەک����ردوە،بەڵک����وئایدیۆلۆجییو دروش����مە لەپەن����ای زێترس����ەردەمییەکانداکاریانلەسەرتوێژاڵەکۆمەاڵیەتییەکانبەمەبەستیپاوانخوازیوپەلهاویش����تنک����ردوە.بۆی����ە،دەک����رێبوترێبەجۆرێ����کپێکدادانیئایدۆلۆجیلەسەرئاس����تێکیگش����تیوفراواننەبوە،ت����ابیرکردنەوەیرەخنەی����یببوژێتەوە.ئەگەرچ����یلەبزاڤیسیاس����یک����ورددا،س����ەرەتاکانئایدیۆلۆجیایچەپوراست،ئایینیونائایینی،مارکس����یونەتەوەیی-ئایینلەنێوقەوارەیسیاس����یجیاجیاداهەب����وە.وات����ە،کایەی-س����پێکتەرمی-سیاس����یلەوسێئاڕاس����تەدابوه،نەکیەکالکەرەوە. شێلگیرو ئایدیۆلۆجیایەکیجگەلەوەیزۆربەیحزبەکانبەپێکهاتەنزیکب����ونلەهەموئاڕاس����تەکانەوە،بەاڵمهەلپەرس����تییوایکردکەخۆیانلەهەموئاڕاستەکانداببیننەوە.جارێکسیکۆالر،جارێمارکس����یئامێز،جارێئاینخواز،جارێنەتەوەییولیبرالوهتد.واتەمانۆڕبوەنەکهەڵبژاردنوخۆساغکردنەوەیەکیئایدیۆلۆج����ی.لەبەرئ����ەوە،تاکتیکان����ەوئایدیۆلۆجی����اکان دروش����مخوازانە
لەساتەوەختێکداخوازتوە.ف����ەزای ئەگەرچ����ی لەئێستاش����دا لەمش����تومڕی هێش����تا رۆش����نبیرییشئایدیۆلۆجیداهەژارە،بەجۆرێتەس����لیمیسیاس����ی رەوش����ی رەنگدان����ەوەی ی����احزبەکان����ە.حزبەکانیئێس����تابەڕواڵەتکۆنەپارێز، پارتی دیموکرات، سۆش����یالئیسالمیوگۆڕان،ئاوێتەیەکنلەلیبرالیزم.بەاڵمئەمانەهەمویانبەپێیباردۆخەکان،پێکهات����ە کۆدەبن����ەوە، لەحزبێک����دائەو وادەکات کولتوریەک����ە کۆمەاڵیەتیوحزبانەلەناوخۆیداهەرجارەیشتێکبن.ئەوەیئیس����المییە،نەتەوەیینیشتمانیگوتاردەدات،ئەوەیسۆش����یالوچەپە،لەکۆنەپارێزی����ینزیکە،ئ����ەوەلیبرالیزمەلەپارتێکیوەکگۆڕاننزیکە.بۆنمونە،ئۆپۆزس����یۆندەیویس����تپێ����شهەم����وبکات ئایدیۆلۆجی جەنگێک����ی ش����تێک،لەگ����ەڵحزبەکانیدەس����ەاڵتدا،بێئەوەیراس����تە بێ. دیاریکراو ئایدیۆلۆجیایەکیئیسالمیەکانلەئایدیۆلۆجیئیسالمگەراوەرەفتاریئۆپۆزس����یۆنانەیاندەکرد،بەاڵمگۆڕانکامپارادایمیسیاسیرەچاوکرد؟هەندێکج����اروەکلیبراڵێک����ینوێخۆیدەرخس����توەلەگەڵهەندێکەسێتینێوپارتیدیموکرات����داجیاوازییەکیئەوتۆیناب����ێ.لەناویەکێتیشب����اڵهەیەلەگەڵهەن����دێلەگۆڕانوناوپارتیداهەماهەنگونزیکیهەی����ە.ئیدیهەم����ونزیکایەتیوبەرک����ەوتو دواج����ار هاوش����ێوەبونێک
جیاوازیەکانیتەنککردەوە.
بیرورا)437(سێشهممه2014/7/15 14
بیرکردنەوەو رەخنەی رادیکاڵ
▼
رهههندیسێیهم گۆشه یه که دو هه فته جارێک
"نه وزاد جه مال" ده ینوسێت
عێراق چی لێدێ؟
له ڕێی ریفراندۆمه وه خه ڵكی كوردستان چاره نوسی خۆی دیاری ده كات
پێكهاتهیسوننهكهپترلهههشتاساڵبهتهنیا
حوكمڕانیعێراقیكرد،خێروبێریههموواڵتیانبۆخۆیانبردبهاڵملهدوایروخانی
رژێمیسهددامیگۆڕبهگۆڕ،ئافهرۆزو
پهراوێزخران
ڕیفراندۆمبههایلهوهدایهكهئهونهریتهسیاسیه
دیموكراتییهمۆدێرنهدهچهسپێنیوگهلی
كوردبهئازادانهبتوانێگوزارشتلهڕاوبۆچونی
خۆیبكات
حزبەکانیئێستابەڕواڵەتسۆشیالدیموکرات،پارتی
کۆنەپارێز،ئیسالمیوگۆڕان،ئاوێتەیەکنلەلیبرالیزم.بەاڵم
ئەمانەهەمویانبەپێیباردۆخەکانلەحزبێکدا
کۆدەبنەوە
رێبینمحهمهدسۆفی
15 (437( سێشه ممه 2014/7/15 [email protected]تهندروستی
نهشتهرد.گۆران عەبدواڵ دەینوسێت
دیکتاتۆری تەکنۆکرات
کتومتی نمونەیەکی تەندروستی وەزیری ئەوەی���ە کە مایکل ئیس���تەرلی لەکتێبی ن���اوی دەنێت )س���تەمی ش���ارەزایان( کۆمەڵێ���ک تەکنۆک���رات. دیکتات���ۆری ئاماژەی سیاس���ی و تایبەت بەسیاسەتی تەندروس���تی هەن کە ئەم دەستنیشانەی
ئێمە پشتڕاست دەکه نەوە. ئیستەرلی پێیوایە کە هەبونی شارەزایی یا ش���ارەزاییەکی گریمانەک���راو، دەبێتە بیانوی���ه ک ل���ەالی تەکنۆکرات���ەکان بۆ بەزاندنی هەمو س���نورە مرۆیی و ئابوری و بەهۆی تەکنۆکرات���ەکان سیاس���یەکان. ئەو ت���ۆڕی پەیوەندی و ئەو ش���ارەزاییە گریمانەکراوەی هەیانە، دەتوانن مافەکانی مرۆڤ پێشێلبکەن و بەناوی شارەزاییەوە بەرژەوەندییەکانی خۆیان و دارودەس���تەو توێژەکانی نزیک لەخۆیانەوە پەرەپێبدەن. دەڵێم ش���ارەزاییەکی گریمانەکراو چونکە ئەگەر لەگەڵ نمونەکەی خۆمان بمێنینەوە )وەزیری تەندروستی( دەبینی ئەم پیاوە جگە لەوەی کە پزیش���کی قورگ و لوت و گوێی���ەو بڕوانامەیەکی لەبزنس���دا هەیە، هیچ پەیوەندیەکی زانستیی بەسیاسەت و سیس���تمی تەندروستیەوە نایبەستێتەوە. ب���ەاڵم س���ەرباری ئ���ەوە توانیویەت���ی پزیشکبونی بەکاربهێنێت وەکو ئامرازێکی خۆسەپاندن و بااڵدەستکردنی ئەو بیرۆکەو چەمکان���ەی کە خۆی و دارودەس���تەکەی بڕوای���ان پێیەت���ی و فرۆش���تنیان وەکو تەنها چارەس���ەری "زانس���تی" بۆ کێشە
تەندروستیەکان. وەک���و هەم���و دیکتاتۆرێ���ک، وەزی���ری تەندروستی حەزێکی نارسیستی گەورەی هەیە بۆ خۆدەرخس���تن. تەماشاکردنێکی خێرای پەیج���ی وەزارەتی تەندروس���تی لەفەیسبوک بۆت دەردەخات کە ئەم پیاوە چەند حەزی لەخۆدەرخستنە. ئەو پەیجەی وەزارەت هیچ جیاوازیەکی لەگەڵ رۆژنامەو میدیاکانی واڵت و حزبە دیکتاتۆرەکان نیە، کە دەبێت لەالپەڕەی یەکەمدا وێنەیەکی سەرۆک یا فەرماندە دابنرێت. ڕاگەیاندنی کارو لەباسکردنی سەردان و وەزارەتیش، "چاالکییەکانی" وەزی���ر کورتکراوەتەوەو
هیچ خەمێکی تری نیە. بەدیوەکی تردا، ئەو دنیابینیەی کە وەزیر بڕوای پێیەت���ی، کتوم���ت وەرگێڕانێکی س���تەمکارانەی کۆمەڵێ���ک چەمک���ن کە مرۆڤایەتی لەدوای چەندین سەدە لەشەڕو کوش���تارو بەرخ���ودان پێیانگەیش���توە. وەزی���رو دارودەس���تەکەی و ئەوانەی کە ئام���ۆژگاری دەک���ەن دەیانەوێ���ت ئ���ەو خۆیانی بەرژەوەندیەکانی ب���ۆ چەمکانە بەکاربهێن���ن. نمونەیەک���ی زەقی ئەمە، هاواڵتیانە". "بەش���داریپێکردنی چەمکی الی وەزیرو دارودەس���تەو راوێژکارەکانی ئەم چەمکە یەک ماناو ئاماژەی هەیە کە ئەویش ئەوەیە هاواڵتی دەبێت لەگیرفانی خۆی بەش���داری لەپەیداکردنی داهات بۆ خزمەتی تەندروستی بکات. جەنابی وەزیر ئ���ەوەی لەیادچوە یا خۆی لەو ڕاس���تیە بێئاگا دەکات کە بەشداریپێکردنی هاواڵتی ئەوەی پێش تەندروس���تیدا لەسیستمی سەپاندنی بەرپرسیارێتی بێت بەسەریاندا، تایبەت لەبڕی���اری بەش���داریپێکردنیانە بەسیستمەکە و سیاسەتەکانی. لەواڵتێکی دیموکراتی���دا، پێش ئەوەی وەزیر یا هەر بەرپرسێکی تری حکومەت بوێرێت باسی پارە وەرگرتن لەهاواڵتیان بکات، دەبێت هەمو ئ���ەو مەرجانەی جێبەجێکردبێ کە مانایەک بۆ "بەشداریپێکردنی" هاواڵتیان دەهێڵنەوە. بەش���داریپێکردنی هاواڵتیان مانای ئەوەیە کە هاواڵتی گوێی لێبگیرێ لەبڕیاری تایبەت بەسیستمی تەندروستی، ڕای وەربگیرێ لەس���ەر باش���ی و خراپی ڕاوێژیپێکبرێ تەندروس���تی، خزمەت���ی پێش بڕیارەکان���ی وەزارەت کە هەمویان پەیوەندییان بەژیانی هاواڵتیانەوە هەیەو دەبن���ە هۆی ژی���ان و مردن ب���ۆ خۆیان و
منداڵەکانیان. مان���ەوەی وەزی���ری تەندروس���تی وەکو تاق���ە وەزیری س���ەر بەیەکێت���ی لەپاڵ وەزیرە پارتی���ەکان لەکابینەی حەوتەوە بۆ کابینەی هەش���ت پێماندەڵێت کە ئەم وەزیرە هیچ شتێک بەچەمکەکانی سۆسیال دیموکراتەوە نایبەستێتەوە. لەپاڵ ئەوەی وەزیر بێئاگایە ل���ەو چەمکانە، جەنابیان بەرگریکارێک���ی بەئەمەکی بنەما فیکری و دنیابینیەکانی هێزێکی کۆنزەرڤاتیڤی وەکو پارتیە. هاوکاتی���ش هێزە دەرەکییەکانی وەکو بانکی نێودەڵەتی بەئارەزوی خۆیان جەناب���ی وەزیر دەجوڵێن���ن و کۆمەڵێک چەمک و دەس���تەواژەی دەرخوارد دەدەن کە سیس���تمەکەمان ئەوەندەی تر بەرەو دەب���ا. بەتایبەتک���ردن بەبازاڕک���ردن و "بەش���داریپێکردنی چەمکی فرۆش���تنی هاواڵتی���ان" وەکو پ���ارە وەرگرتن لێیان بیدعەیەکی بانکی نێودەوڵەتیە، کە تەنها دیکتاتۆرەکان دەتوانن بەس���ەر خەڵکیدا
بیسەپێنن.
بڕگەکان����ی پەری ڕاس����تی ژمارە31ی جیهان����ی تەندروس����تی ڕێکخ����راوی تیش����کدەخاتە س����ەر بابەتی منداڵ کە چۆن ڕوبەڕوی گرفتی تەندروستی تایبەت دەبنەوە کە پەیوەندە بەقۆناغی دەرونییان، کە گەش����ەی جەس����تەیی و بەدخۆراکی و توش����باری لێئەکات وایان نەخۆش����ییە درمیی����ەکان بب����ن، ئینجا توشباری کێشەی تەندروستی سێکسی و
زاوزێ و دەرونی دەبن.دەتوانرێ ه����ۆکاری زۆربەی مردنەکان لەقۆناغی منداڵی����دا بۆ چەند هۆکارێکی گ����ەورە بگەرێنرێتەوە: نەخۆش����یەکانی کۆئەندامی هەناسەدانی کتوپڕو سکچون و س����ورێژەو مەالری����او بەدخۆراکی � یان
کۆمەڵێک لەم نەخۆشیانە. ه����ەر لەمبارەیەوە هەردو پەیمانی نێودەوڵەتی تایبەت بەمافەکانی ئابوری و ڕێکكەوتنی ڕۆش����نبیریی و کۆمەاڵیەتی و مافەکانی منداڵ پابەندبونی دەوڵەتەکان لەکەمکردنەوەی مردنی دی����اری دەکات ش����یرەخۆرەو مندااڵن و جەنگکردن دژی زیاتر لەمەش بەدخۆراکی، نەخۆش����ی و ترسی مردن لەساڵەکانی یەکەم زیاترە لەو منااڵنەی کە دایکیان لەدەستداوە بەهۆی
ماکەکانی سکپڕی و لەدایکبونەوە. تەندروستی ش����یرەخۆرە بەپلەیەک پەیوەندیی توندی هەیە لەگەڵ تەندروستی سێکس����ی و زاوزێ����ی ژن. ڕێکكەوتن����ی مافەکانی منداڵ ئاڕاس����تەی دەوڵەتەکان دەکات بۆ دابینکردنی ڕێگاکانی گەشتنی من����داڵ و خێزانەک����ەی بەخزمەتگوزاریە تەندروس����تییە بنەڕەتییەکان بەتایبەتی خزمەتگوزاری چاودێری دایک لەماوەکانی
پێش و پاش لەدایکبون. مەترسی توشبونی منداڵ بەڤایرۆسی کەمیی بەرگەگری����ی مرۆڤ کە زۆربەیان گواس����تنەوەی لەڕێ����گای توش����دەبن ڤایرۆس����ەکە لەدایک����ەوە )لەدایکێک����ی توش����بودا بەئەی����دز ڕێژەی توش����بونی منداڵە لەدایکبوەک����ەی بەئەیدز لەکاتی سکپڕی یان لەدایکبون یان شیرەخۆری دەگات����ە 25 ت����ا 35 لەس����ەد(، بۆی����ە پێویس����تە دەوڵەت����ەکان کرداربکەن بۆ ڕێگرتن لەم گواس����تنەوەیە ئەویش بەم
ڕێگایانە بۆ نمونە: پرۆتۆکۆلی پزیشکی ب����ۆ تاقیکردن����ەوەی ڤایرۆس����ی کەمیی بەرگەگری����ی مرۆڤ لەکاتی س����کپڕیداو، ژنان لەنێ����وان ڕاگەیان����دن هەڵمەت����ی لەبارەی ئەم ش����ێوازانەو ش����ێوازەکانی گواس����تنەوەو، دابینکردن����ی دەرمان����ی چاودێ����ری و دابینکردن����ی ه����ەرزان و، چارەسەر بۆ ژنی توش����بو بەڤایرۆس و، مناڵەکان����ی و خێزانەک����ەی، تیایدا بێت ئام����ۆژگاری و هەڵبژاردەکان����ی خۆراکی
شیرەخۆر.تەندروستی پسپۆرانی حکومەتەکان و منداڵێک و هەمو چارەس����ەری پێویستە هی����چ بەب����ێ بک����ەن مێردمنداڵێ����ک جیاکاریی����ەک. ئەمەش ئەوە ئەگەیەنێت کە پێویستە لەسەریان کە زیاتر ئاگاداربن لەپێویس����تی و مافی چەن����د کۆمەڵێکی دیاریکراو، وەکو ئەو مندااڵنەی کە سەر بەکەمایەتییەکانن یان س����ەر بەکۆمەڵگا سروش����تییەکانن و مناڵ����ی نێرەم����وک و کچی بچوک و کچی ه����ەرزەکار کە لەزۆر الیەنەوە سودمەندنین لەتوانای گەیشتن لەخزمەتگوزاری ف����راوان کۆمەڵێکی بۆ تەندروستی. خزمەتگوزاری لەگەڵیشیدا کچان پێویس����تە وردتر بەش����ێوەیەکی بەخۆراک����ی لەگەیش����تن س����ودمەندبن تەواوو ژینگەی سەالمەت و خزمەتگوزاری
تەندروستی جەستەو دەرون.پێویستیشە کرداری گونجاو بکرێت بۆ پەکخستنی خوە زیانبەخشە باوەکان کە زۆربەیان کاریگەری خراپیان هەیە لەسەر ناشرینکردنی وەک کچان تەندروس����تی ئەندام����ی زاوزێ����ی مێ و زو ش����وکردن و گرنگیدان بەکوڕان لەخۆراک و چاودێری.
ئەو مندااڵنەی کە ئەناڵێنن بەدەس����ت ئازارو چەوس����انەوەو پشتگوێخس����تن و ئەش����کەنجەدان ی����ان ش����ێوازی ت����ری مامەڵ����ە ی����ان س����زای دڵڕەقان����ە یان نامرۆڤان����ە یان س����وکایەتیکردن ئەمانە هەیە تایبەت بەپاراستنێکی پێویستیان ڕێکكەوتنی لەالی����ەن دەوڵەتەکان����ەوە. مافەکان����ی منداڵ )مادەی3٩( س����ورە لەسەر لێپرس����راوێتی دەوڵەت لەهاندانی چاکبون����ەوەی جەس����تەیی و دەرون����ی و
تێکەڵبونەوەی کۆمەاڵیەتی منداڵەکە.
سیاسەتی تەندروستی دکتۆر شێرکۆ سەعید زمناکۆ ده ینوسێت
منداڵ و مافی تەندروستی
دكتۆر كه ژان عه لی تۆفیق، مامۆس���تاو، پسپۆری نه خۆشیه كانی پێست
نه خۆش: موی زیاده چۆن جیاده كرێته وه له مویه كی ئاسایی ؟
دكتۆر: موی زیاده ئه ستورو ره قن و زوتر دێن���ه وه و وه كو پیاو له هه ندێ ش���وێنی له ش زۆرتر ده رده ك���ه ون وه ك له ریش و
سمێڵ.نه خۆش: هۆكاره كانی چین؟
ره گی هه س���تیاریی بۆماوه یی ، دكتۆر: موه كان بۆ هۆرمۆن، ئاسایی كه له هه مو كه س���ێكدا هه ی���ه ، تێكچون���ی هۆرمۆن كاتێك كه س���ێك كێش���ه ی له هێلكه دان هه بێت یاخود دڵه ڕاوكێ یان په ستانێكی ئه مان���ه هه م���و هه بێ���ت، ده رونی���ی كاریگه رییان له س���ه ر تێكچونی هۆرمۆن هه یه ، خواردنیش رۆڵی هه یه به تایبه تی گۆشت و مریشك كه له ئێستادا به هۆرمۆن قه ڵه و ده كرێن و ئه و هۆرمۆنه ش ده چێته ل���ه ش و ئه بێت���ه ه���ۆی زیادبونی مو. پیسبونی ژینگه و بونی سترێس و كێشه ی زۆرو جه نجاڵیه كانی ژیان. ئه مانه هه مو
ئه گه رن.نه خۆش: ئه م كێشه یه له زیادبوندایه ؟
دكتۆر: له زیادبوندایه ، به اڵم ره نگه ئێستا زیاتر به هۆی ئ���ه وه وه بێت كه خه ڵكی
زیاتر هوش���یاره و س���ه ردانی پزیش���ك ده كه ن بۆ چاره سه ركردنی ، ئه گینا هیچ لێكۆڵینه وه یه كم���ان له به رده س���تدا نیه هۆكاره كه ی بسه لمێنێت كه زیادیكردوه .نه خۆش: چاره س���ه ری ئه م نه خۆش���یه
چیه ؟دكت���ۆر: به كارهێنانی له یزه ر باش���ترین رێگه یه بۆ چاره سه ركردنی ئه م حاڵه ته .
نه خۆش: ئایا له یزه ر كاریگه ریی خراپی نیه بۆ س���ه ر ئه ندامه كانی له ش؟ ده ڵێن ش���ێرپه نجه ت یاخود نه زۆكی توش���ی
ده كات؟دكتۆر: نه خێ���ر هیچ كاریگه ریی الوه كی نی���ه بۆ س���ه ر ئه ندامه كانی تری له ش و ده توانن پرس به كه سانی تر بكه ن جگه تیشكی چونكه پێس���ت. له پس���پۆری له یزه ر یه كێكه له و تیشكه سه المه تانه ی كه ناچێته ناو له ش���ه وه و ته نها له سه ر
پێست كاریگه ریی هه یه .نه خ���ۆش: وه رزش كاریگه ری���ی هه ی���ه له سه ر س���ه رجه م نه خۆش���یه كان. ئایا
كاریگه ریی له سه ر موش هه یه ؟دكت���ۆر: به ڵ���ێ . چ���ۆن ئاوخواردنه وه پێویسته به هه مانشێوه وه رزش پێویسته ب���ۆ كۆئه ندامه كانی ل���ه ش و رژێنه كان و هه روه ها كاریگه ریی له س���ه ر ده رونیش
هه یه .
پرسیاری نه خۆش و وه اڵمی پزیشكه ته
تایبه کی
ۆشه ی گ
ه کانۆشی
ه نه خب
موی زیاده ی له ش
رۆژوگرتن كاریگه ریی هه یه له س����ه ر ل����ه ش. به رزیی هه مو ئه ندامه كانی په س����تانی خوێ����ن یه كێك����ه ل����ه و نه خۆش����یانه ی كه رۆژو كاریگه ریی له س����ه ری هه یه . به پێی پسپۆرانی بواری پزیش����كیی ئه و كه س����انه ی په ستانی خوێنیان كونترۆڵ نه كراوه واتا جێگیر نی����ه و زۆربه ی كاته كان ب����ه رزه . ناتوان����ن به رۆژوب����ن تاكو ئه و كاته ی په س����تانی خوێنه كه یان جێگیر ده بێت و ئ����ه و كاته ده توانن به رۆژوبن. به اڵم له گه ڵ ئه مانه ش����دا بواری خ����ۆراك چه ند پس����پۆرانی ئامۆژگاریه ك ده ده ن به و كه سانه ی په س����تانی خوێنیان هه یه و به رۆژو ده ب����ن. ئام����اژه به وه ده ك����ه ن كه
پێویس����ته ره چاوی ئه م خواردنانه بكه ن ئه گینا رۆژوگرتنه كه زیانی بۆ
ته ندروستییان ئه بێت:خواردن����ه كان ژه م����ه پێویس����ته به رهه مه كان����ی ش����یری تێدا بێت)
پێویسته كه مچه وریی بێت(. زیاتر بایه خ به خواردنی س����ه وزه و
میوه بدرێت.پاقله مه نیه كان دوج����ار هه فت����ه ی بخورێت وه ك) نیسك، نۆك، پاقله ،
ماش، فاسۆلیا.. هتد(.النیكه م هه فته ی دوجار ماسی برژاو
بخورێت.دوركه وتنه وه له زۆر خواردنی گۆشتی
سور.خ����وێ و به كارهێنان����ی ك����ه م
دوركه وتنه وه له خواردنی س����وێری و چه وریی .
كه س����انی جگه ره كێش، ئه م مانگه باش����ترین هه له ك����ه بتوان����ن واز
له جگه ره كێشان بهێنن. وه رزشكردن زۆر پێویسته به تایبه تی رێك����ردن به پ����ێ دوای نزیكه ی دو به پێی به ربان����گ. پ����اش كاتژمێر جوڵه ی ته راویح نوێژی پس����پۆران زۆری تێدا ده كرێت و ده كرێت رۆژوان ئه نجامیبده ن لێوه ربگرن و س����ودی به تایبه تی ئه گه ر له مزگه وت بكرێت چونكه ئه و چون و هاتنه وه یه به پێ باشتروایه باش����ه . زۆر وه رزشێكی زۆربه ی خواردنه كان س����یریان تێدا
بێت.
رێنمایی بۆ ئه و كه سانه ی په ستانی خوێنیان هه یه و
به رۆژون
پسپۆرانی بواری ژنان و منداڵبون باس له وه ده كه ن كه ژنانی دوگیان ده توانن به رۆژوبن له م مانگه دا، به اڵم پێویسته ئاگاداری ته ندروس���تی خۆیان بن و پێویسته پزیش���ك ئاگاداربكه نه وه و بزانن تا چه ند ده توانن به رۆژوبن. به پێی وته ی پزیشكان رۆژو كاریگه ریی له سه ر كۆرپه له نیه و منداڵ ده توانێ خۆراكی خۆی وه ربگرێت له دایكه كه وه ، به اڵم دایكان خۆیان ده زانن ئه توانن به رۆژوبن یاخود نا. واتا دایكه كه ئه گه ر خۆی تاقیكرده وه و هه س���تیكرد ده توانێت به رۆژوبێت ئه وه كێشه ی نیه و زۆر ئاس���اییه به رۆژوبێت. پس���پۆره كان ده ڵێ���ن ته نها ئه و به رۆژوبن كه ناتوان���ن دایكانه هه یه . دوگیانییان شه كره ی به واتایه ك���ی ت���ر له كات���ی ئاس���تی به رزیی دوگیان���ی شه كره یان هه یه ، به اڵم به پێی ئه م پسپۆرانه پێویسته ژنانی دوگیان ئه م چه ن���د رێنماییانه ره چ���او بكه ن كاتێ���ك به رۆژو
ئه بن:خواردن���ه ی ئ���ه و پێویس���ته پارش���ێو تاوه كو له به ربانگه وه ده یخوات هه مه جۆرو هه مه ره نگ
بن.له نێ���وان به ربه نگ بۆ پارش���ێو پێویسته دو لیتر ئاو بخورێته وه ، زۆر ت���ر ش���له مه نی هه روه ه���ا
بخورێته وه . هه ر له نێوان ئه و دو كاته دا پێویسته چه ند ژه مێك بخورێ، به اڵم ئه بێت ژه مه كان كه م
كه م بن.پێویسته له كاتی بونی هه ر ناڕه حه تیه ك سه ردانی
پزیشك بكرێت.
ئه وه ی پێویسته ژنانی دوگیان بیكه ن له كاتی رۆژوگرتن
خوێندن(437( سێشه ممه 162014/7/15
ریکالم
ئا: رێنوار نەجم
سەرەڕای ئەوەی وەزارەتی پەروەردە ماڵپەڕی تایبەت بەخۆی ھەیە، بەاڵم
ماڵپەڕێکی کەم چاالکەو زۆربەی چاالکییەکانی تایبەتە بەوەزیرو کەمتر زانیاریی و پێداویستییەکانی فێرخوازن و
مامۆستایانی سەر بەوەزارەتی پەروەردەی تێدایە.
لەدنی���ای ئەمڕۆداو ل���ەزۆر لەواڵتانی کاری ئی���ش و پێش���کەوتوی جیھاندا، حکومییەکان فەرمانگ���ە دام���ودەزگاو رێکدەخرێ���ت و تەکنەلۆژی���اوە لەرێ���ی پ���ەرەی پێدەدرێت. ئەم���ەش وادەکات ھەم خەرجییەکی کەم بکەوێتە ئەستۆی حکوم���ەت و لەالیەک���ی تریش���ەوە کار ئاس���انییەکی زۆر دەبێت بۆ ھاواڵتیان و ئەو کەس���انەی کاری���ان دەکەوێتە ئەو
فەرمانگانە.حکومەتی ھەرێمی کوردستانیش چەند س���اڵێکە لەھەوڵ���ی بەئەلیکترۆنیکردنی دامودەزگاکانیدایەو بۆ ئەو مەبەس���تەش
بودجەیەکی زۆر سەرفکراوە.یەکێک لەو ھەنگاوانەی نراوە لەبواری بەئەلەکترۆنیک���ردن و س���ود وەرگرت���ن لەدامودەزگاکانی ن���وێ لەتەکنەلۆژیای حکومەت���دا، کردنەوەی ماڵپەڕی تایبەت
بەوەزارەت و فەرمانگەکانە.www.( ماڵپەڕی وەزارەتی پەروەردەmoe-krg.com( س���ااڵنێکە کراوەتەوەو نوێکراوەت���ەوەو جارێکی���ش چەن���د نوێ���وە بەش���ی ن���وێ و بەدیزان���ی ھاتوەتەوە بەرچ���او. ماڵپەڕەکە تایبەتە بەکاروب���اری وەزارەتەک���ەو ئەو ھەواڵ و رێنمایی و چاالکیان���ەی دەکەوێتە بواری
پەروەردەوە.ئەوەی تێبینی دەکرێت لەماڵپەڕەکەدا، ک���ەم چاالکی���ی و ئەکتی���ڤ نەبون���ە. ئەپدەیتی بەش���ێکی زۆری بەجۆرێ���ک سایتەکەش تایبەتە بەلێدوان و دانیشتن و پ���ەروەردە. وەزی���ری کۆبونەوەکان���ی لەماوەی پێش���وداو لەکابینەی حەوتدا، ھەواڵ و چاالکییەکانی د. عیسمەت خالید، وەزیری پێش���وی پەروەردە بەش���ێکی زۆری ماڵپەڕەکەی روپۆشکردبو، لەدوای
راگەیاندن���ی کابین���ەی ن���وێ و گۆڕینی وەزیری پەروەردە بۆ د.پشتیوان سادق،
ھەواڵەکان تایبەتکران بەوەزیری نوێ.ھەواڵ و دوایی���ن نمون���ە ب���ۆ چاالکییەکانی س���ایتەکە بەمشێوەیەیە: )وەزی���ری پەروەرده: نابێ���ت چاوەڕێی س���بەی بكەین، دەبێت به خۆمان سبەی
دروست بكەین(.پێش���وازی پ���ه روه رده )وه زی���ری ك���رد( فه ره نس���ا له كونس���ولگه ری یه كه مه كانی له قوتابیی���ه رێ���ز )وەزیر
قۆناغ���ی نۆیه م���ی بنه ڕه ت���ی ده گرێت( كۆنترۆڵی په روه رده ھۆڵه كانی )وه زیری ئه زموونه كان به س���ه ركرده وه( )پۆستی راھێن���ان و په یمان���گای به رێوه ب���ه ری
گه شه پێدانی په روه رده یی (... ھتد.ئەم���ە چەن���د نمونەیەک���ی کەم���ی لەکاتێک���دا وەزارەت���ی ماڵپەڕه کەی���ە، پ���ەروەردە، وەزارەتی زی���اد لەملیۆنێک ھەزارەھا خوێن���دکارو قوتابی���ی و مامۆستایەو ئەوان دەبێت بۆ ئاسانترین پرسیارو کار، س���ەردانی پەروەردەکان و
فەرمانگەکانی وەزارەت بکەن. لەکاتێکدا دەک���را ماڵپەڕەك���ه بۆ س���ودی ئەوان و
کارەکانیان بوایە.زۆر بەش���ێکی ئ���ەوەش س���ەرەڕای لەبەشەکانی ماڵپەڕەکە کارناکەن، یاخود
ماوەیەکی زۆرە نوێنەکراونەتەوە.بۆ نمونە بەش���ی )ڕوانگ���ەو پەیام( دوایین نوێکردن���ەوەی نزیکەی 8 مانگ
لەمەوپێش بوە. یاخ���ود بەش���ی )میدیا س���ەنتەر( 4
مانگ و 25 رۆژە ئەپدەیتنەکراوە.
)خزمەتگ���وزاری بەش���ی ھەروەھا ئەلیکترۆن���ی( و)دەرب���ارەی پەروەردە(و چەن���د بەش���ێکی دیک���ە، ھەرچەندە لەماڵپەڕەک���ەدا ش���وێنی تایبەتییان بۆ تەرخانکراوە، بەاڵم ھێشتا ھیچ بابەتێکی تێ���دا نییە، لەکاتێک���دا ماڵپەڕەکە زیاد
لەساڵێکە کراوەتەوە.ئاوێن���ە ھەوڵی���دا پەیوەن���دی بکات وەزارەت���ی ماڵپ���ەڕی بەلێپرس���راوانی پ���ەروەردەوە، ب���ەاڵم پەیوەندیی���ەکان
بەردەست نەبون.
ماڵپەڕی وەزارەتی پەروەردە.. ماڵپەڕێک تایبەت بەوەزیر
ئەوەی تێبینی دەکرێت
لەماڵپەڕەکەدا کەم چاالکیی و ئەکتیڤ نەبونە
بەجۆرێک بەشێکی زۆری ئەپدەیتی
سایتەکەش تایبەتە بەلێدوان و دانیشتن و
کۆبونەوەکانی وەزیری پەروەردە
ماڵپەڕی فه رمیی وه زاره تی په روه رده
ئا:ئیحسانمهالفوئاد،قهرهتهپه
بهبینینیئێمهههموئاوارهكانلهژورهكانهوههاتنهدهرهوه،تهنها
كازمیپهككهوتهیسهرجێگهنهبێتكهلهنێوژورێكیگهرمدالهسهر
راخهرێكبهبێدهنگیدانیشتبوجگهلهخۆیكهسنهیدهزانیئهوبیر
لهچیدهكاتهوه،لهوكهمهموچهیهیكهچهندمانگێكهبڕاوه،یاخودلهوژیانهكهمێكباشترهیئێستای.
جهن���گ خراپهكان���ی كاریگهریی���هبۆههموان���هبهبێههاڵوێ���رد،لهههرش���وێنێكیشجهن���گرویدابێتههمومرۆڤهكانیئهوش���وێنهیبهیهكسانیتوش���یدهرب���هدهریوئ���ازاركردوه،ئێس���تاشلهنێوئهوسهدانئاوارهیهیبههۆیشهڕیس���وپایعێراقوداعشتهنها كوردس���تان، ههرێمی هاتونهتهراینهك���ردوه، خ���ۆی بهپێ���ی كازمعارهبانهكهشیوهفایپێیبهخشیوه.
كازمغێ���دانگهنجێك���یتهمهن31 س���وپای تۆپبارانی بهه���ۆی س���اڵهعێراق���هوهكهئهوبهس���وپایمالیكیناویبردئ���اوارهبوه،ئ���هولهناحیهیمهنس���وریهیسهربهپارێزگایدیالهوهلهنێو قهرهتهپهو ناحیهی گهیشتوهته
قوتابخانهیهكداجێگیربوه.ئهوگهنج���هلهچ���اوهكاڵهكانییهوهنههامهتییوبێزارییهكیزۆربهدیدهكرا،لهناحی���هی گێڕای���هوه خ���ۆی وهكهێناویانهو بهعارهبانه مهنس���ورییهوهرایانك���ردوه،چونكهلهالیهنس���وپایكارهباو تۆپباراندهك���رانو عێراقهوهئ���اووخۆراكیشنهبو،بۆیهش���وێنی
خۆیانبهجێهێشت.بهوتهیخ���ۆیه���هرلهمنداڵییهوهكهمئهن���دامبوه،باس���یلهوهكردكه
لێرهوات���اقهرهتهپهلهالیهنخهڵكهوهب���هاڵمخهم���یالی هاوكاریك���راون،موچهك���هیب���و،وتی“م���اوهیچوارنازانم وهرنهگرت���وهو موچ���هم مانگهچیبهس���هردێت،ئ���هوهجگهلهوهیخۆمنهخۆش���م،ئێستالێرهشتوشینهخۆش���یسكئێش���هبوم،نازانمداوا
لهكێبكهینمافمانبپارێزێت”.كازمتیشێرتێكیخهتخهتیلهبهردابو،
لهنێ���وژورێكیپێنجمهتریولهس���هردانیش���تبو، بهتهنها داڕزاو راخهرێكیگهرماوبێكارهباییونهبونیئاویساردئۆقرهیلێبڕیبو،تهنهاوتی،“داواكارمههموالیهكهاوكاریمانبكهن،چونكهژیانمانزۆرلهناخۆشیدایه،چهندرۆژهخۆمنهشۆردوه،خۆزگهبمردمایهبهس
ئاوارهنهبومایه“.ماوهی10بۆ15رۆژهنزیكهی3500
خێزانیئاوارهیعێراقیلهش���ارهبانوخاڵسودهلیعهباسیپارێزگایدیالهئاوارهیناحی���هیقهرهتهپهوجهبارهوخانهقینودهوروبهریبون،وهكخۆیانئاماژهی���انبۆكردس���وپاوفڕۆكهش
تۆپبارانیدهكردنبۆیهرایانكرد.بهپێ���یئامارهناڕهس���مییهكانیش،تهنه���اژم���ارهیئ���هوئاواران���هیكهبهڕهگهزعهرهبنولهناوچهجیاجیاكانی
عێراق���هوهبههۆیناس���هقامگیرییهوهكوردس���تان، ههرێمی رویانكردوهت���هگهیشتوهتهنزیكهیملیۆنێككهس،كهزۆربهیانلهژێربارودۆخێكیناههمواردا
ژیاندهگوزهرێنن.كازموههم���وئاوارهكانیدیكه،ههرلهوهداب���ێچانسنهبونكهش���هڕوتوندوتی���ژیزێ���دیباووباپیرانیان���یلهوهش���دا بهڵكو پ���ێچۆڵك���ردون،
بهختی���انكورتیهێناكهبونهمیوانیچونكه قهی���ران، پڕ خانهخوێیهك���یلهئێس���تاداههرێمیكوردستانبههۆیناكۆییهكان���یلهگهڵبهغ���داروبهرویقهیرانێكیگهورهیداراییوسوتهمهنیپێویس���ت وهك ناتوانێت بوهت���هوهوخودی بنهڕهتییهكان���ی پێداویس���تیهدانیشتوانهكهیخۆشیرازیبكات،نهك
كازموئاوارهكانیدیكه.
ئا:هاوكارحسێن
بهشێكلهكرێكارانیبیانیپێشهاتنیان،لهرێگهیتهكنهلۆژیاو
ئینتهرنێتهوهههلیكارلهههرێمیكوردستاندهدۆزنهوهوههندێكیشیانباسلهوهدهكهنكهچاوهڕوانیاننهدهكردكوردستانبهوجۆرهبێت.
كێنێ���سكاڵید،كوڕێك���یتهمهن24 س���اڵهوخهڵك���یفلیپینه،ئهوهێش���تالهبارهی پێكنههێن���اوه، هاوس���هرگیریكوردستانهوهبهئاوێنهیراگهیاند،“ههموشتهكانباش���نلێرهوهیچكێشهیهكمان
نیه“.كێنێسكهم���اوهیكهمترله2مانگهچاودێری كوردس���تانو ههرێمی هاتۆتهنهخۆشهلهشاریپزیشكییفاروق،باسیلهوهكرد،لهرێگهیچهندهاوڕێیهكیهوهك���هپێش���ترلهههرێم���یكوردس���تانكاریدهستكهوتوهو ههلی كاریانكردوه،
ئێستاشههستبهئاسودهییدهكات.كریسبێن���س،كچێك���یتهمهن28 ساڵ،وهكپهرستارلهههمانشوێنهكهیكێنێ���سكاردهكاتب���هاڵمئ���همكاریپهرس���تارییهولهبارهیچۆنیهتیهاتنیبۆكوردس���تان،دهڵێت،“بهرلهوهیبێمبۆكوردس���تانهیچش���تێكملهبارهیهوهنهدهزانی،بهاڵمدواتركهویس���تمبێمهكوردستانبۆكاركردن،ههوڵمدالهرێگهیئینتهرنێت���هوهههندێكزانیاریلهس���هرئێرهبخوێنمهوهوتاڕادهیهكئاش���نابومبهش���ێوازیژیان،كلتوروههڵسوكهوتی
خهڵكیكوردستان”.رێ���ژهی بهرزبون���هوهی زۆرج���اركرێكارانیبیانیلهههرێمیكوردس���تان،ناڕهزاییرێكخراوهپیش���هییورێكخراوهكرێكاریهكان���یناوخ���ۆیلێكهوتۆتهوهوس���كااڵیانلهكهمبونهوهیههلیكاربۆكرێكاران���یناوخۆییك���ردوه،ناڕهزاییلهمشێوهیهعێراقیشیگرتهوه.بهگوێرهیئ���هوئام���ارهناڕهس���میانهیلهالی���هنعێراقهوه حكومهت���ی دامودهزگاكان���یهاواڵتیه ئ���هو باڵودهكرێن���هوه،15%یبهبێكاری بێكارب���ون، ك���ه عێراقیانهی
بهش���ێوهی 28%یش���یان ماونهت���هوهوگرێبهستكاریاندهستكهوتوه،ئهمهشحكومهتیفیدراڵیهاندابۆئهوهیلهدوسێس���اڵیرابردوداژمارهیهككرێكاری
بیانیلهواڵتهكهیدهربكات.بهپێچهوانهی كاڵی���د كێنێس هاوكاتهاوپیش���هكچهكهیهوه،باسیلهوهكردكهبهرلهوهیبێتهكوردس���تان،شتێكیئهوتۆینهزانیوهودهڵێت،“تهنهائهوهمدهزان���یكهلهرویئهمنی���هوه،ههرێمیكوردس���تانش���وێنێكیئارامترهلهچاو
ناوچهكانیدیكهیعێراق”.فلیپین���هو خهڵك���ی ك���ه كری���س،
بهئینگلیزییهك���یبههێزدهدواهێش���تاهاوسهرگیریپێكنههێناوه،باسیلهوهشكردكهدوایگهیش���تنیبهكوردستانومان���هوهیبۆماوهیهكب���ۆیدهركهوت،“كوردس���تانزۆرل���هوهباش���تربوكه
چاوهڕوانیدهكرد”.كێنێسوكریسكهههردوكیانهاوڕێییهكترنولهگهڵهاوپیش���هكانیدیكهیانزۆرب���هیكاتبۆنانخواردنوپش���ودانپێكهوهن،باسیانلهوهكردكهلهشوێنیكارهكهیانبهباش���یمامهڵهیانلهگهڵدا
دهكرێت.لهدوایپرۆسهیرزگاریعێراقلهساڵی2003وكران���هوهیههرێمیكوردس���تانهاندانی جیهان���داو بازاڕهكانی ب���هرویكۆمپانیابیانیهكانبۆئهنجامدانیكاریب���هردهوام لهكوردس���تان، وهبهرهێنانهاتنیژمارهیكرێكارانیبیانیبۆههرێم
رویلهزیادبونه.ئاوێن���ه، زانیارییهكان���ی بهپێ���یلهس���هرهتایئهمساڵهوهتائێستا،884 كرێكاریبیانیڤیزایبۆكراوهبۆئهوهی
بێنهن���اوههرێمیكوردس���تانهوه،لهوژمارهیهش175كهس���یانلهرهگهزینێربونكهخهریكیپیشهیكرێكاریینو708 كهسیش���یانلهرهگهزیمێنوزۆرینهیان
وهكخزمهتكاریمااڵنكاردهكهن.لهئێس���تاداحكومهتیههرێملهرێگهیسهرپهرش���تی كارهوه بهرێوهب���هریكاروباریئ���هوكرێكارهبیانیانهدهكاتوگرفتهكانیان كێش���هو ب���ۆ بهدواداچوندهكات.لهوبارهیهوهكهریمئهحمهدرهزا،جێگ���ریبهڕێوهب���هریكارلهپارێزگای
س���لێمانی،بهئاوێن���هیراگهیاند،“ئێمهبهردهوامبهدواداچوندهكهینبۆشوێنیحهوان���هوهوخ���واردنومانهوهی���ان،تادڵنیابی���نلهوهیهی���چگرفتێكیاننیه،ههرچهندهههندێككرێكاربهبێئاگاداری
ئێمههاتونهتهناوهوه“.كهریمئهحمهدباس���یلهوهشكردكه“لهكاتیبونیههرسهرپێچیهكدایاخودئهگهركرێكارێكتوش���یكێشهیهكبو،ئێمهبهشییاس���امانههیهوكۆمپانیای
خاوهنكاردهدهینهدادگا”.
(437(سێشهممه2014/7/15 [email protected] كۆمهاڵیهتی
كه مئه ندامێكی ئاواره : ژیانم نه ماو موچه كه شم بڕا
كرێكارانی بیانی له رێگه ی ئینته رنێته وه دێنه هه رێمی كوردستان
كازموههموئاوارهكانیدیكه،
ههرلهوهدابێچانسنهبونكهشهڕوتوندوتیژیزێدیباووباپیرانیانیپێچۆڵكردون،بهڵكولهوهشدابهختیان
كورتیهێناكهبونهمیوانیخانهخوێیهكی
پڕقهیران
لهسهرهتایئهمساڵهوهتائێستا،884
كرێكاریبیانیڤیزایبۆكراوهبۆئهوهیبێنهناوههرێمیكوردستانهوه،لهو
ژمارهیهش175 كهسیانلهرهگهزینێربونكهخهریكیپیشهیكرێكاریینو708كهسیشیانلهرهگهزیمێن
22یحوزهیرانی2014حکومهتیفلیپینگهشتیهاواڵتیانیخۆیبۆههرێمیکوردستانقهدهغهکردبههۆیتێکچونیرهوشیئهمنیعێراقهوه
کازمغێدان
راپرس���ی و جاڕی س���ه ربه خۆیی داوای ده داو له )ك���ن فیكن(ێك���دا بایدای���ه وه به الی پۆست و ده س���كه وته كانی به غداو نه یتوانی ده ستبه رداری واڵتێك بێت كه كوردی ناوێ و گه ر له سه ر پێی بوه ستێ هه واش له كورد ده بڕێ و كه چی سه رۆكی هه رێم ت���ازه به تازه ده ی���ه وێ به خۆی و نوێنه ره كانیه وه عێراقێكی هه ڵوه ش���اوه له 2003و ئه وه ی وه ك دروس���تبكه نه وه 2010دا كردیان و مه به ستی سه ره كیشیان پۆست و پله وپایه بو، ده یانه وێ بڕۆنه وه به غداو ئه و س���وپایه بونیاد بنێنه وه كه 90 س���اڵه جگه له كورد ئازاری كه س���ی ن���ه داوه به ئێستاش���ه وه ، ت���ازه به تازه فڕۆكه كانی مالیكی بۆردومانی خورماتوو ش���ه نگارو ته له عفه ریان كرد، بێگومانبن
گه ر ده ستیان بچه رخێ سڵ له كه ركوك و س���لێمانی و هه ولێرو ده���ۆك و ته نانه ت هه ڵه بجه ش ناكه نه وه ، به ڕێزم مه س���عود بارزان���ی :- ئه وان ئێمه یان ناوێ و ته اڵقی سیاسی و ئابوری و ئیداری دراوین ئیتر تۆ به چ بیانویه ك كورد ده نێریته وه به غدا؟ یان ئه م بانگه ش���ه یه چیه له كوردستان وا به ڕێ���زت ناش���ێ به رپاتك���ردوه ؟ بزانی ئه مه ریكا له س���ه ر س���ینیه كی زێر ده وڵه تمان بۆ دروس���ت ئه كات! نه خێر ئه زیزم وا نیه ئه مه قوربانیی ده وێ وه ك
بێكه سی نه مر ده ڵێ:داری ئازادی به خوێن ئاو نه درێ قه ت
به رناگرێس���ه ربه خۆیی ب���ێ فی���داكاری ئه به د
سه رناگرێپی���او ئه بێ بۆ س���ه ندنی مافی خۆی
له مردن سڵ نه كاهه ر بڕۆخێ به س نیه هه ق ئه سه نرێ
نادرێئه م هه ڵوێسته ی ده سه اڵتدارانی كورد بابه تێكی بیرهێنامه وه ، ته ش���بیه نه بێت به وان و په رده یه كی ره ساس���ی له نێواندا بێ���ت. نمونه ك���ه ئه وان���ه ده گرێت���ه وه ب���ه رده وام له خه می ئه وه دان ده س���تیان له به غدا نه بڕێت بۆ به رژه وه ندی تایبه تی خۆیان یان به فش���اری ده ره كی ناتوانن ده س���به رداری حكومه تی عێ���راق ببن و
بڕیاری یه كالكه ره وه بده ن.له شه س���ته كانی س���ه ده ی راب���وردو، له گون���دی دۆڵه مه ڕی بناری ش���نروێی رۆژهه اڵتی هه ڵه بج���ه ناكۆكی ده كه وێته نێ���وان پیاوێك و ژنه ك���ه ی و ده رئه نجام پیاوه ك���ه زۆر توڕه ده ب���ێ و به ژنه كه ی ده ڵێ بڕۆ سێبه س���ێ ته اڵقت كه وتبێ و هیچ مه الیه ك چاك���ی نه كاته وه و ژنه كه ده رئ���ه كات و ژن���ه ش روه و ماڵی باوكی ئ���ه ڕوات، هه ڵكه وته ی گونده كه وایه كه له مبه رو ئه وبه ری دۆڵێكه وه دروستبوه و ماڵی باوكی ژنه و هاوسه ره كه ی به رامبه ر بون ژن���ه ه���ه ر ده ڕواو ب���ه الی مێردو ماڵه كه ی���دا الده كاته وه و دڵی الی مێردو ماڵه كه یه ت���ی مێ���رده ش هه ر قس���ه ی پێده ڵ���ێ و ده ریده كا، ژن���ه ده گاته به ر هه یوان���ی ماڵ���ی باوك���ی و به قایم و زۆر به جدی هاوار ده كات )حه مه هۆ حه مه ( ئ���اگات له گوێره كه كان بێ���ت مانگاكان نه چه كێن���ن )واته ئاگات له گوێره كه كان بێت ش���یری مانگاكان نه خۆن( دیاره وا باوه كه كابانی ماڵ مانگا بدۆشێ ئه وجا
گوێره ك���ه به ربده ن بۆ خواردنی ش���یر، ژنه ئه مه ی نه كردوه و خه می بوه له گه ڵ ئه وه ش���دا ته اڵقدراوه ب���ه اڵم دڵی له وێ
بوه و به هیوای گه ڕانه وه بوه .ژن���ی بێچاره ت���ۆ ته اڵق���دراوی ئیتر گوێره كه مان���گا ئه چه كێنێ نایچه كێنێ! م���اڵ وێران ئه ب���ێ ناب���ێ! به تۆ چی ؟ به داخه وه تا ئێس���تا هه ن���دێ له حزبی كوردی و به رپرس���ی كوردی له سیاسه تی عێراق نه گه یشتون یان نایانه وێ تێبگه ن و ب���ه رده وام دڵ و مێش���كیان له به غدایه و ده ریانبكات ل���ه ده رگاوه مالیك���ی گه ر
له په نجه ره وه ده چنه وه .له گه ڵ رێزم و دور له روی به رپرس���ان، ده سه اڵتدارانی ئه م هه رێمه ش هه ر وایان لێبه س���ه رهاتوه ، به غ���دا به هه مو جۆرێ ته اڵقی سیاس���ی و ئابوری ئێمه ی داوه ، ئیتر چ ده كه ن له وێ، ئێوه به هه موتانه وه نه تانتوانی بودجه ی كوردستان له چنگی مالیكی ده ربهێنن پێمانناڵێن س���ودتان چیه بۆ گه لی كوردس���تان؟ به سه ئیتر پش���ت له به غدا بكه ن و رو له كوردستان و بڕیاری یه كالك���ه ره وه بده ن، هه رچه نده له م بیست وسێ س���اڵه دا سه ركردایه تی كوردس���تانیه كان حزب���ه سیاس���ی ئه وه نده ی ئیشیان بۆ پڕكردنی گیرفانی خۆیان و حزبه كه یان كردوه گه ر ده یه كی ئه وه یان بۆ به رژه وه ندی گش���تی كردبا ئێس���تا كاره كه زۆر ئاس���ان بوو هێزی پێش���مه رگه مان تۆكمه ی رێكخ���راوه ی به چه ك و جبه خانه و هه نده س���ه ی ده بو س���ه ربازیی و خه س���ته خانه ی مه یدانی و چێشتخانه ی سه ربازیی و به دیسپلینێكه وه كه ماف و ئه ركه كانی پێشمه رگه یه كسان ده بو، پێش���مه رگه ی بن دیوار نه ده بو، نه ده كرا به لی���وا به فه وج و پێش���مه رگه به حیمایه ی به رپرسان، خاوه نی ئابوری پته وی خۆمان ده بوین، ئێستاش نه چوه و بچێ هه رچه نده دره نگه به اڵم دره نگهاتن
باشتره له نه هاتن.مالیكی سڵ له هیچ رێگایه ك ناكاته وه بۆ تۆمه تباركردنی كورد و بیانو پێگرتنی و ده یه وێ پاس���اوی شكسته كانی به شانی ك���ورددا هه ڵبواس���ێ، ئ���ه و هه نگاوه ی ده سه اڵتی سیاس���ی كورد گرتیه به ر بۆ كشانه وه ی وه زیره كان بڕیارێكی دروسته و هی���وادارم وه زیره كان دڵ ل���ه دوا نه بن ته اڵقبده ن مالیكی وحكومه ته كه ی ئه وان پارله مانت���اره به پێچه وان���ه وه و ن���ه ك
كورده كانیش هه مان هه نگاو هه ڵبگرن.
ئایا بارزانی هه وڵی جاڕدانی ده وڵه تی كــــــــــــــــــــــــــوردستان ئه دا، یان كارتی فشاره له سه ر به غدا بۆ پلـــــــــــــــــــــــه و پۆست؟!
له الیه ك مه سعود بارزانی باس له دروستبونی
ده وڵه تی كوردستان ده كات و له الیه كی دی شه ڕ له سه ر پۆستی سه رۆك
كۆمارو وه زاره ته كان ده كات و په یام بۆ ئه مه ریكاو ئێران و
سعودیه ده نێرێ كه پێویسه سه رۆك كۆمار كورد بێت
)437( سێشه ممه 2014/7/15 19تایبهت
ونبون * ناس���نامه یه کی ژوری بازرگانی س���لێمانی ونبوه به ناوی )هه ردی حیكمه ت عزیز ( هه رک���ه س دۆزیه وه بیگه ڕێنێته وه
پرسگه ی ئاوێنه .
ئا: هانا چۆمانی
نزیكه ی 35 قوتابی سه له فی له هه رسێ پارێزگای هه ولێر و سلێمانی و دهۆك ڕو له قه زای چۆمان ده كه ن، له ژێر ده ستی
مامۆستایه كی ئایینی كه خاوه ن بڕوانامه یه وانه ده خوێنن و شه وو رۆژ له مزگه وتی
"كۆسره تان" ده مێننه وه ، به شێك له خه ڵكی قه زاكه ش ناڕه زایه تی ده رده بڕن و ئه وه
به فریودانی مندااڵن ده زانن.
ماوه یه ك���ه له ق���ه زای چۆم���ان، خولێك كراوه ته وه بۆ س���ه له فیه كان، به به ش���داری نزیك���ه ی 30 ت���ا 40 قوتابی ك���ه زۆربه ی ته مه نیان هات���ون و چۆمانه وه له ده ره وه ی له نێوان 10 س���اڵی به ره و س���ه ره وه یه كه ڕۆژان���ی هه ینی له گه ڵ قورئ���ان خوێندندا،
ده ستده كه ن به به كوڵ گریان.هونه ر گه اڵڵی یه كێ���ك له قوتابیانی ئه و مه دره س���ه یه تایبه ت به ئاوێن���ه ی راگه یاند كه "ئێمه بۆ ش���اره زابون له ئاینی ئیسالم و ش���ه ریعه تی ئیس���الم و فێربونی زانس���تی شه رعی هاتوین، هه روه ها بۆ جیاكردنه وه ی ح���ه رام و حه اڵڵ له یه كت���ری چونكه زۆرێك له خه ڵ���ك ئه وه نازان���ن، هه روه ها له مانگی ڕه مه زانی پی���رۆزدا ده بێت زیاتر عیباده تی خودا بكه ن چونكه فه زڵێكی زۆرتری هه یه
به سه رمان".ده ش���ڵێت "زۆرێك له ئێم���ه خوێندكاری مه دره سه ئاینیه كانین و من خۆم له مه عهه د خیتابه ی س���لێمانی ده خوێنم، ده رفه تێكی باش���ه بۆ ئێمه كه زیاتر ش���اره زای ئاین و
ده رسه كانمان بین".
مامۆس���تای وانه بێژ، ه���اوكات وتاربێژی ئه و مزگه وته ش م.ساالر چۆمانی به ئاوێنه ی راگه یاند كه "ئه مه مه دره س���ه نییه به ڵكو خولێك���ی فێرخوازی كاتییه بۆ فێرخوازانی زانستی شه رعی ، ئینجا ئه گه ر مه دره سه ش بێت ی���ان بیكه ینه وه چی تێدایه ؟ ئه حزابی سیاسش مه دره سه یان هه یه ، له كاتێكدا ئێمه ئه گه ر ئه هلی س���وننه ش بین مه دره سه مان
هه بێت؟".ئه و وت���ی "ئێمه ئامانجم���ان فێركردنی قوتابیان���ه به زانس���تی ش���ه رعی چونك���ه به داخه وه تاكو ئێس���تا خه ڵك به ڕاس���تی له ئاین���ی محه م���ه دی پێغه مبه رمان )د.خ( نه گه یش���تون، ئێمه ی س���ه له فی ئه و ئاینه ڕاسته یان پێده ده ین، هیچ شتێكمان نه كردوه پێچه وانه ی دیینه كه مان بێت، ئه وانه ی شتی
دور له ئاینی ئیس���الم ده ك���ه ن، ئه وه حزبه سیاسیه كانن نه ك ئێمه ی سه له فی ".
وتیش���ی "ئێمه ته نیا ده رس ده ڵێینه وه ، ئه گه رنا كه س هانناده ین بۆ به س���ه له فیبون به ڵكو ئه وانه ی دێن بۆ المان له سه ر ویستی
خۆیانه و گوێرایه ڵیمان ده كه ن".هه روه ه���ا له باره ی داعش���ه وه ، جه غتی له وه كرده وه كه داعش گروپێكی توندڕه وی ته كفیری���ی پاش���ماوه ی قاعیده (ی���ه ، ئه و وت���ی "م���ن له چه ندین وت���اری هه ینیدا بۆ خه ڵكی���م ڕونكردۆته وه كه داعش له س���ه ر ئاین���ی راس���ته قینه ی پی���رۆزی ئیس���الم په روه رده نه ك���راون و كاره كانیان پێچه وانه ی ڕێبازی پیرۆزی ئیسالم و پێچه وانه ی ڕێبازی پێغه مبه ر محه مه دو س���ه له فییه پی���رۆزی
ساڵحه كانه ".
ئا: ئیحسان مه ال فوئاد
له ئێستادا جگه له نه وتی كوردستان، نه وتی ناوچه كێشه له سه ره كانیش
بوه ته كێشه ی گه وره ی نێوان هه رێم و به غدا، سنوری هه ر چوار پارێزگای
موسڵ و كه ركوك و سه اڵحه دین و دیاله كه كورد خۆی به خاوه نی
به شێكی زۆریان ده زانێت، خاوه نی یه ده گێكی زۆری نه وت و گازو سامانی سروشتییه ، سه رۆكی لیژنه ی نه وت و
گازی په رله مانی كوردستانیش پێیوایه ئه گه ر هه رێم پێویستی به نه وتی ئه و
ناوچانه نییه باشتره له شوێنی دیكه وه نه وت هه نارده بكات، به اڵم نه وتی
لێده رنه هێنراوه ، ئه و ناحیه یه خاوه نی چه ندین ناوچه ی دیكه ی نه وته .
ناحیه ی قه ره ته په ی سه ر به پارێزگای دیال���ه یه كێك���ه ل���ه و ناوچه كێش���ه له س���ه رانه ی كه ده وڵه مه نده به نه وت و له س���ه رده می رژێم���ی پێش���ودا چه ند بیره نه وتێك هه ڵكه نراوه ، له ئێستاشدا له ژێر ده سه اڵتی هێزه كوردییه كاندایه ، به ڕێوه به ری ناحیه ی قه ره ته په وه هاب ئه حمه د جه خت ده كاته وه كه ناوچه ی قه ره ته پ���ه خاوه نی نه وتێك���ی زۆره ، هه رچه نده چه ن���د بیرێك هه یه نه وتی
لێده رنه هێنراوه .ناحی���ه ی به ڕێوه ب���ه ری به وت���ه ی ئه م نه وت���ی له ئێس���تادا قه ره ته پ���ه ناوچه یه له ژێر ده ستی كورددایه ، ئیتر ئایا هێزی پێش���مه رگه ده كش���ێته وه ، سه ركردایه تی كورد بڕیاری چی ده دات و ئای���ا ده توانێت به ت���ه واوی كۆنترۆڵی
ناوچه كه بكات.به وته ی چاودێران ش���ه ڕی ئایینده ی كێش���ه له ناوچ���ه ع���ه ره ب ك���وردو له سه ره كان شه ڕی نه وت ده بێت، چونكه یان ده بێت ئه و ش���ه ڕه بكرێت، یاخودا هه ردو واڵت رێككه وتنی له سه ر بكه ن و
یاسایه كی تایبه تی بۆ ده ربكرێت.
ئایینده ی نه وت و كێش���ه ی له باره ی هه ردو نه ته وه ی كوردو عه ره ب، ئه ندامی ئه نجومه ن���ی پارێزگای دیاله له س���ه ر ناسنامه مانه دیاله هاوپه یمانی لیستی عه مار مزاحم له لێدوانێك���دا بۆ ئاوێنه وتی "له ئێس���تادا نامه وێت قسه له سه ر ئه وه بابه ته و هیچ بابه تێكی سیاس���ی بكه م، به ڵكو ده بێت ئه وه س���ه ركرده بااڵكان قس���ه له سه ر ئه و بابه ته بكه ن به هه مو پێكهاته كانه وه ، به اڵم ئیشه ڵاڵ له كۆتایی���دا هه موم���ان ده بین���ه یه ك پێكهات���ه و یه ك بۆچ���ون و یه ك واڵت
به بێ كێشه ".به ڕای ئ���ه و ئه ندام���ه ی ئه نجومه نی پارێزگای دیاله له ئێس���تادا پێویس���ته قسه له س���ه ر ئه م كێش���ه گه وره یه ی ئاواره بونی خه ڵك و مرۆڤایه تی و شه ڕو دیكتاتۆری���ه ت بكرێ���ت ك���ه بوه ت���ه كێش���ه یه كی زۆر گه وره ی واڵت، نه ك
نه وت.به رای پسپۆرێكی بواری نه وت و كانزا ده بێت كورد وردتر مامه ڵه له كه یس���ی نه وتی ناوچه كێشه له سه ره كان بكات و باشترین مامه ڵه كردن ئه وه یه حكومه تی هه رێمی كوردس���تان له گه ڵ حكومه تی هاوب���ه ش به ش���ێوه یه كی عێراق���ی
رێككه وتن له سه ر ئه و نه وته بكه ن.له باره ی مه ترسییه كانی هه ڵگیرسانی پس���پۆری نه وت���ه وه ، به هۆی ش���ه ڕ ب���واری نه وت و كانزا غالیب محه مه د بۆ ئاوێنه وتی "ئه گ���ه ری ئه وه هه یه ئه م ملمالنێیه بگاته ئاس���تی شه ڕ، چونكه یه كێك له هۆكاره كانی نه گه ڕانه وه ی ئه و ناوچانه بۆ س���ه ر هه رێم هۆكاری بونی نه وت و غاز بوه ، به تایبه ت ئه و ناوچانه یه ده كی ده گاته 20 بۆ 25 ملیار به رمیل كه زۆرتره له نه وتی قه ته رو ئه مه ریكا".به رای ئه و پس���پۆره ی بواری نه وت له ئێستادا باشتره به شێوه یه كی هاوبه ش له نێوان هه رێم و به غ���دا مامه ڵه له گه ڵ ئه و كه یس���ه دا بكرێت، ت���ا ئه و كاته ی ئه م ناوچانه بێ كێشه ده گه ڕێنه وه بۆ
سه ر هه رێمی كوردستان.هه ر له س���ه ره تای دۆزینه وه ی نه وت، عێراق كه وته نێو ملمالنێ و كێشه له گه ڵ واڵتانی دراوسێی وه ك ئێران و سوریاو كوێت به كه ركوكیش���ه وه كه س���نوری ملمالنێ���ی نێوان كوردو ع���ه ره ب بو،
ئێستاش له نێوانی هه رێم و ناوه نده .ئه ندامی لیژنه ی پیشه س���ازیی و وزه و په رله مان سروش���تییه كانی سه رچاوه د. عیزه ت س���ابیر بۆ ئاوێنه ئاماژه ی به وه كرد كه له ئێس���تادا ئ���ه و ناوچانه وه كو گه ڕاونه ته وه س���ه ر كوردستان و هه م���و بس���تێكی خاكی كوردس���تان مامه ڵ���ه ی له گه ڵ���دا ده كرێ���ت، به اڵم تاوه كو پێموایه ده بێ���ت چاوه ڕوانبین دۆخه كه به الیه كدا ده كه وێته وه و كێشه چونكه ده بن، چاره سه ر سیاسییه كان ئه گه ر هه رێم پێویستی پێی نه بێت ئه وا له ناوچه كانی ت���ر نه وت هه نارده بكات
باشتره .پرسیاری ئێستاو جه وهه ریی ئه وه یه ئایا ئه و نه وته له ئایینده دا نابێته هۆی ش���ه ڕی كوردو ع���ه ره ب، چونكه ئه و ناوچان���ه ده وڵه مه ن���دن به نه وت و گازو سامانی سروشتی، ئه و په رله مانتاره ی سه رچاوه سروش���تییه كان له وباره یه وه ده ڵێت "ده بێت ئه و بابه ته به شێوه یه كی
سیاسی چاره سه ر بكرێت".ده كرێت یاس���ایه كی تایبه ت هه بێت به نه وت���ی س���نوری نێ���وان دو واڵت، غالی���ب له وباره یه وه وت���ی "له جیهان هیچ یاس���ایه ك نییه ب���ۆ به ڕێوه بردن و رێكخس���تنی ئه و بی���ره نه وتانه ی كه له س���نوره كاندایه ، بۆیه ناچارن ئه و دو واڵته به شێوازێكی رێككه وتن و هاوبه ش
مامه ڵه ی له گه ڵدا بكه ن.به اڵم ئ���ه و په رله مانتاره له وباره یه وه ده ڵێت "ئه وه په یوه س���ته به خاكه كه وه ئای���ا ئه و نه وت���ه ده كه وێته س���نوری كام خاكه وه ، ئه وا وه زاره تی س���امانه سروش���تییه كانی ئه و واڵت���ه مامه ڵه ی
پێوه ده كات".
"بۆ یه كه مجار له قه زای چۆمان مه دره سه یه كی سه له فی داده مه زرێت"
نه وتی ناوچه كێشه له سه ره كانشه ڕی كوردو عه ره ب هه ڵده گیرسێنێت
هه رێمی كوردستانی عێراق ئه نجومه نی داد وه ری
دادگایی باری كه سێتی له سلێمانی 3ژماره /1738 / ش/ 2014
رێكه وت 2014/7/10
ئ�اگ�ان�ام�ه داواكار / دان�ا حه مه امین غفور
داوالێكراو / شه ن�گه رفیق خالید .داواكار ) دانا حه مه امین غفور ( داوایه كی به ژماره ) 1738 /ش/2014 ( له م دادگایه تۆمار كردوه له سه رت، هه روه ها له م داوایه دا هاتوه كه ته س���دیق ته اڵق خارجی وه له به ر نادیاری ش���وێنی نیش���ته جیێبونت، دادگا بڕیاریدا ئاگادارتان بكات���ه وه به ه���ۆی دو ڕۆژنامه ی ناوخۆی ڕۆژانه به ئاماده بونتان له به رده م دادگایه له ڕۆژی دادبینی كه ده كه وێته به رواری ) 2014/8/18( س���ه عات ) 9:20 ( س���ه رله به یانی ، به پێچه وانه وه ئاماده نه بن خۆتان یان بریكارێک نه نێرن ئه وا دادگا
داواكه ئه بینیێ به پێی یاسا ...
دادوه ر شكر سلطان
کێڵگه یه کی نه وتی له کوردستان
م. ساالر چۆمانی
گ���ه ر الپه ڕه كان���ی مێ���ژوی گه ل���ی ك���ورد هه ڵده ینه وه لێوانلێ���وه له هه ڵه و ك���ورد گه ل���ی زۆرین���ه ی ناپاك���ی ، به سه ركرده كانیشیه وه به رده وام گیرۆده ی ده س���تی )خۆشباوه ڕی ، س���اویلكه یی، دراوپه رستی و خۆویس���تی ، له یادچون،
خۆبه كه مزان، بێگانه په رستی ( بون.هه لومه رج���ی دروس���تبونی ده وڵه تی هاتوه ته كای���ه چه ندینج���ار ك���وردی ده رسیم, شێخ له سه رده می شۆڕش���ی عوبه یداڵی نه هری و س���مایلخانی سمكۆ و ش���ێخ مه حمودو قازی محه مه دو دواجار له باشوری كوردستان له ساڵه كانی 1991و 2003، دواجار مێژو دوباره بویه وه و هه لێك كه له هه مو ئه وانه ی دی له بارتره هاتوه ته پێشه وه ساڵی 2014 یه و دوژمنانی كورد له عێراق دژ به یه ك له جه نگدان، س���وریا كه دوژمنی سه رس���ه ختی گه لی كورده وردو خاش بوه ، توركیا به رژه وه ندیه كانی خۆی له باشوری كوردستان دۆزیوه ته وه و ده یه وێ هاوكاریی ك���ورد بكات، ئێران س���ه رباری قه یران���ه داراییه كانی له روی وزه ی ئه تۆم���ی و قه یران���ی دارایی���ه وه چه ندی���ن كێش���ه روب���ه ڕوی بوه ته وه و به رده وام هه وڵی فراوانكردنی ده سه اڵتی خۆیه تی له پاكستان و ئه فغانستان و سوریاو لوبنان و دواجار ش���ه ڕی سوننه ی عێراق كه له ب���ری مالیكی ئه و س���ه ركردایه تی ده كات و س���ه رجه م مه زاره پیرۆزه كانی كه ربه الو نه جه ف و كازمیه ی به غدا له ژێر نه قشبه ندیه كاندایه ، داعش و هه ڕه شه ی په یوه ندی ده س���ه اڵتی كوردستان وبه غدا به ناله بارترین كاته كانیدا گوزه ر ده كات و له ماوه ی 10 ساڵی دوای روخانی به عس، سه رجه م ده سه اڵتدارانی به غدا هه وڵیانداوه س���ه ره ده ری )مامه ڵه ی ( ب���ه رده وام پارێزگایه ك���ی له گه ڵ بك���ه ن، ماوه ی 8 مانگ���ه مالیكی بودجه ی كوردس���تانی بڕیوه ، چه ند جار ئابڵوقه ی خسته سه ر
ئه و هێڵه ئاس���مانیانه ی ك���ه هاتوچۆی فڕگه كانی كوردس���تان ئه ك���ه ن، رۆژی 2014/7/10 جارێك���ی دی هاتوچ���ۆی فڕۆك���ه بارهه ڵگره كانی ب���ۆ فڕگه كانی قه ده غه ك���رد، س���لێمانی هه ولێ���رو پێش���مه رگه كه به پێی ده س���تور له ناو سیستمی به رگری عێراقدایه حسابی بۆ ناكرێت و بودج���ه ی بۆ ته رخان ناكرێت و چه ك و تفاق و ته داروكاتی له سه ر حسابی هه رێم���ه ، م���اده ی 140 پش���تگوێخراو به ده س���تی كه س���انی وه ك )حه ن���ان فه تالوی ( ماوه ی ده س���اڵه كۆسپی بۆ دروستده كرێ )حه نان له لێدوانێكدا وتی من ماوه ی 10 ساڵه به م نینۆكانه م دژی بومه ته وه (، 140 ماده ی جێبه جێكردنی ن���ه وت و گاز چه قیبه س���توه . یاس���ای ئه وه ی ك���ورد له عێراق ده س���تیكه وتوه ده س���تكه وتی شه خس���یه ك���ه خ���ۆی پارله مانی وئیداری و پۆستی له ژماره یه ك ده بینێته وه ، دیپلۆماس���یدا سه ربازیی و به دانپێدانانی زۆربه یان تا ئێستا هیچیان بۆ به رژه وه ندی ك���ورد پێنه كراوه ، له دو
كورد نوێنه ران���ی پارله مان���دا خول���ی له پارله مان���ی عێ���راق نه یانتوانیوه یه ك یاس���ا له به رژه وه ندی ك���ورد ده ربكه ن، له روی ئیداریه وه به پۆس���تی س���ه رۆك كۆم���ارو جێگری س���ه رۆكی حكومه ت و وه زاره تی ده ره وه شه وه نه توانرا كێشه ی كورد له به غدا به ره و پێش ببرێت و به پێی ده س���تور مامه ڵه له گه ڵ كورد بكرێت، نوێنه رایه تیه كانی دیپلۆماسیه وه له روی كورده كان���ه ( )مه به س���تم عێ���راق ئه وه نده ی نوێنه ری عێراقن نیو ئه وه نده نوێنه ری كوردس���تان نین، س���ه ركرده س���ه ربازیه كان به سوپاساالریش���ه وه كه كورده ده سته وه س���تان ب���وه له به رده م هه ڕه شه كانی مالیكی بۆ سه ر كوردستان، له به غدا ده ستمانكه وتوه ئه وه ی كه واته ده س���كه وتی مادی و مه عنه وی شه خسی ب���ون بۆ ژماره یه ك ك���ه س له دو حیزبی )پارت���ی و له كوردس���تان ده س���ه اڵت یه كێت���ی (و له وه زیاتر ده س���ه اڵتدارانی كوردیان به رژه وه ندیه كانی هه مو عێراق له روی ئاب���وری و ئیداری و سیاس���یه وه له بیرك���ردوه و گ���ه ر بۆش���یان بكرێت و له روی س���ه ربازیه وه ده س���تیان به سه ر كوردستاندا بشكێته وه له به عس خراپتر نه بن باش���تر نابن، جاران ئێمه ی كورد یه ك دوژمنمان هه بو)سه دام حسێن( بو ئێستا ده یان )سه دام حسێن( له به رگی شه هرس���تانی ، جب���وری و فه ت���الوی و بۆمان له كه میندان مالیكی���دا ئایه تواڵو به مانایه ك���ی دی ده س���ه اڵتی مالیك���ی ته اڵقی سیاسی و ئیداری و ئابوری كوردی داوه و كه چی تازه به تازه ده سه اڵتدارانی كوردس���تان نوێنه ره كانی���ان ده نێرن بۆ به غ���دا ب���ۆ نوێنه رایه تیكردن���ی كوردو وه رگرتنی پۆس���تی ئیداری و پارله مانی و دیپلۆماسی، له كاتێكدا سێیه كی روبه ری عێراق له ده ستی داعش و سوننه كاندایه و كورددای���ه و له ده س���ت 80000ك���م2 ب���ه ره و هه ڵوه ش���انه وه ده چێ، له الیه ك مه س���عود بارزانی باس له دروس���تبونی ده وڵه تی كوردس���تان ده كات و له الیه كی دی ش���ه ڕ له س���ه ر پۆس���تی س���ه رۆك كۆم���ارو وه زاره ت���ه كان ده كات و په یام بۆ ئه مه ریكاو ئێران و س���عودیه ده نێرێ كه پێویسه س���ه رۆك كۆمار كورد بێت، ئه مه سیاس���ه تێكی دوفاقیه ،مه س���عود بارزانی له پارله مانی كوردس���تان باسی ئه وه ی كرد كه ئیتر خه ڵكی كوردس���تان ناتوان���ێ له گه ڵ ئه م سیس���تمه دا بژی و
تایبهت )437( سێشه ممه 182014/7/15
پێش هه ڵبژاردنی به سه رۆک وه زیرانی عێراق نوری مالیکی که سێکی نه ناسراو بو. ه����ه ر ئه م خاڵه ش ب����و که وه های لێکرد ببێت����ه ئه و که س����ه ی که له الی زۆرێک له که سایه تیه سیاسیه دیاره کانی عێراق ببێته جێگه ی قبوڵکردن. مالیکی الی سیاسیه ناسراوه کان وه ک الوازێک ده بین����را. الوازیی خاڵێک����ی گرنگ بو ب����ه الی کۆمه ڵێک سیاس����یه وه که زۆر حه سودانه له خه می هێشتنه وه ی پێگه ی خۆیاندا له س����ه روی هه مو ش����تێکه وه. به اڵم مالیکی به الوازیی نه مایه وه، ئه مڕۆ به هێزترین یان یه کێکه له هه ره به هێزترین که سایه تیه سیاسیه كانی عێراق. ئه مه ش راس����ته وخۆ په یوه س����ته به دو بواره وه: یه ك����ه م بونی����ادی ده وڵه ت����ی عێراقی و دوه م، که لت����ور حوکم����داری له عێراقدا. مالیکی وه ک الوازێک هه ر له س����ه ره تاوه له هه وڵی ئه وه دا بو که چۆن به هێز بێت. به هێزبونیش دو ئاس����تی هه یه ئاستی ده زگایی و ئاس����تی حیزبی. له ئاس����تی ده زگایی����دا مالیک����ی وه ك نه رێتێک����ی دیکتاتۆران����ه س����ه رکه وتوبو له وه ی که
س����ه رجه م جومگه کاریگه ره کانی واڵت به که س����ی خۆیه وه راس����ته وخۆ ی����ان ببه س����تێت یان بیداته ده س����ت که سه نزیکه كان����ی و له هه مانکات����دا هاوته ریب به م����ه به دروس����تکردنی ده زگای نوێی سه ر به خۆی سه رکه وتوبو له په کخستنی هه مو ده س����ه اڵته کانی ده ره وه ی خۆی. له الیه کی تره وه بۆ پاڵپشتی به درێژه دان به م مۆدیله حزبی خۆی دروستکرد. به م جۆره مالیکی بو به خاوه ن واڵت و حزب، دو خه سڵه ته گرنگه كه ی به دیکتاتۆربون. ئه مه س����ه ره تای پێکدادان����ی بو له گه ڵ هه مو ئه وانیتردا که خواس����تیان ئه وه بو له عێراقدا پێگه و ده سه اڵتیان هه بێت. بۆ بون به خاوه ن هه مو عێراق سیاسیه كانی عێراق هه میشه له پشت پێکهاته یه كه وه ده خ����وازن به س����ه ر ئ����ه و پێکهاته كاندا زاڵبن. عێراق ج����ۆره واڵتێکه که هه مو رقیان ده ترس����ن، له یه ک پێکهاته كانی له یه كه و ناخوازن پێکه وه بن. به اڵم هه ردو پێکهاته ی عه ره بی خواستیان ئه وه نیه ک����ه واڵت په رتبکه ن به ڵک����و ده خوازن مێژوی ئه وانیتره وه. به س����ه ر کوێخابن پێکهاته یه كه کوێخایه تی مێژوی عێراق به سه ر هه مو پێکهاته كاندا. بۆیه عێراق نه بێ����ت هه رگیز واڵتێکی به دیکتاتۆری س����ه قامگیر نابێت. ئای����ا عێراق هێنده پیرۆزه که پێویس����ت بکات زیاتر له سی ملیۆن که س بۆ هه میش����ه له س����ایه ی دیکتاتۆرییدا بژی؟ به م شێوه یه مالیکی بو به و که س����ه ی که خه ڵكی عێراق یان به رژه وه ندییان له گه ڵیدایه یان نه یارین. ب����ه اڵم وه ك زۆرێ����ک له سیاس����یه كانی عێ����راق الی که س خۆشه ویس����ت نیه.
خه ڵك����ی عێ����راق به گش����تی خاوه ن����ی هی����چ خۆشه ویس����تیه ك نین ب����ۆ هیچ که س و ش����تێک، چونکه ئه وان هه میشه پ����ه روه رده ی که لتورێکی پ����ر له کینه ن به رامبه ر خۆیان و ئه وانیتر. بۆیه مالیکی الی زۆرین����ه مای����ه ی نه فره ته، به اڵم با به ش����ێوازێکی تر بیریلێبکه ینه وه. گه ر مالیکی به رهه می عێراقه. وه ك ئاماژه مان پێدا له سه ره وه، مالیکی ده خوازێت ببێته دیکتاتۆر، له عێراقی ئه مڕۆدا خواستێکی وه ه����ا ت����ا ئاس����تێکی زۆر مه حاڵ����ه. نوشست دیکتاتۆربون خواستی کاتێک ده هێنێت ئه وا ده رئه نجامه كه ی پشێوی و له یه كترازانه. له هه مانکاتدا یانی شکستی به غدا له بونی کۆنترۆڵ به سه ر سه رتاپا خاکی عێراق����دا. به م پێیه ئه وه ی دێته ئاراوه بریتیه له عێراقێکی الوازی به ره و په رتبون. ئ����ه ی ئه وه خه ونی کورد نیه که عێراق کۆتای����ی پێبێت. یه کێک له و سیناریویانه ی که کورد پشتی پێبه ستوه له بیست س����اڵی ڕابوردودا، به تایبه تیش پ����اش 2003 ئه وه یه ک����ه عێراق خۆی له به رخ����ۆی هه ڵده وه ش����ێت و ئه و کاته ک����ورد له ئه نجامدا ده بێته خاوه ن واڵتی خۆی. ئایا مالیکی ئه کته رێکی باش����ی ئه م هه ڵوه شانه وه یه نیه. که واته مالیکی ئه و رۆڵه ده بینێت که ئێمه خوازیارین، ئه ویش هه وڵدانه بۆ سه نته رێتی زیاتری عێراق که له ئه نجامدا هه ڵوه ش����انه وه ی
زیاتری عێراق.ب����ه م پێیه جێ����گای سه رس����وڕمانه ب����ه الی منه وه که داخوازی کورد بریتیه له البردنی مالیکی. ئه گه ر بێتو سبه ینێ مالیکی البرا، ئه وا هه مو ئه م هه واڵنه ی
بۆ س����ازدانی ریفراندۆم، بۆ جیابونه وه، بۆ دورکه وتن����ه وه له عێ����راق، بۆ بونی ده س����ه اڵتی زیاتر ده وه ستێت. له دۆخی هاتنی که س����ێکی نوێ ب����ه الی که مه وه هه مو ئه و شتانه ی که کورد ئه مڕۆ باسی لێوه ده كات بۆ ماوه ی چه ند س����اڵێک گه ر نه یه ته وه ستان، ئه وا به دڵنیاییه وه کز ده بێت! بۆچی خواس����تی کورد الواز ده بێت؟ ک����ورد گه لێک����ه له رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست ته نها له ساته وه ختی قه یراندا هه ست به بونی ده كرێت. ئه مه به تایبه ت له ناوه نده نێوده وڵه تیه كاندا. هه رکاتێک قه ی����ران نه بو ئه وا ک����ورد دیارنامێنێت که واته جیه����ان. نه خش����ه ی له س����ه ر سه رکرده ی قه یراندروستکه ر له و واڵتانه ی که کوردی تیادا ده ژی ئه و سه رکرده یه که خزمه ت به دۆزی کورد ده كات. ئه مه هه ستی نێوده وڵه تیدا له ئاستی به رونی پێده كرێت. ب����ا بۆ نمونه واڵتێکی وه ك ئه مه ریکا وه ربگری����ن. ئه مه ریکا وه های پێباش����ه ک����ه عێ����راق وه ك واڵتێک����ی ناوه ن����دی بمێنێت����ه وه. له هه مانکات����دا ئ����اگاداره که کارێکی وه ها به ئاس����انی ده س����ته به رنابێت بۆیه له پێناوی ئه مه دا له هه ڵسوکه وتی خراپی ئاماده یه چاوی له پێناو بپۆش����ێت عێراقی به رپرس����ی هێش����تنه وه ی عێ����راق وه ك واڵتێک����ی یه کگرتو. ئه م سیاسه تی ئه مری واقیعه، یان����ی گوێپێنه دان به خواس����ت و ئازاری له هه مانکاتدا رویه كی ب����ه اڵم ئه وانیتر. ت����ری هه یه ئه وی����ش ئه وه یه کاتێک که شکستده هێنێت عێراقی سه رکرده یه كی له ئیداره كردن����ی عێ����راق وه ک واڵتێکی یه کگرتو ئ����ه وا ئه مه ریکا وه ک الیه نێکی
باوه ڕ به ریال پۆله تیک دیسانه وه بڕوای وه هایه ک����ه گه ر بێتو واڵت پێویس����ت بکات که به ش����ێوازێکی تر به ڕێوه بچێت ئه وا لێگه ڕێ باببێت. ب����ه و مانایه گه ر واقیعی عێراق ببێته واڵتێکی هه ڵوه شاوه یان په رتبو ئه وا ئه مه ریکا به کاوه خۆیی ئاماده یه که دان ب����ه و واقیعه دا بنێت. ئه مه به تایبه ت����ی له کاتێکدا که عێراق و س����ه رجه م ناوچه ك����ه به وه رچه رخان����دا ده ڕۆن له روی بایه خپێدانی ئه مه ریکاوه. ناوچه ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست فه رامۆش ناکرێت به اڵم بایه خی زۆر که مده بێته وه. ئه مه ش له ئه نجامی کۆمه ڵێک گۆڕانکاری له ئاس����تی هاوس����ه نگی هێزی جیهانی، س����ه رچاوه ی وزه، بایه خ����ی ئه مه ریکا. چیدی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاس����ت به ش����ێک نیه له ئاسایش����ی وزه ی ئه مه ریکا، به اڵم به شێکه له ئاسایشی وزه ی جیهان، ئه مه بۆ ئه مه ریکا گرنگه به اڵم به ئاس����تێک نا که س����ه ربازی خۆی بۆ بداته کوش����ت. چی����دی هی����چ واڵتێک����ی رۆژهه اڵت����ی ناوه ڕاس����ت مای����ه ی مه ترس����ی نیه بۆ ئیسرائیل. له ڕاستیدا هه مو ئاراسته كان وه ه����ا ده ڕۆن که خه ونی جیوسیاس����ی ئه وی����ش خۆی بێت����ه دی، ئیس����رائیل له دابه ش����بونی رۆژهه اڵتی ناوه راس����تدا ده بینێته وه بۆ کۆمه ڵه واڵتێکی بچوکی الواز. له ده رئه نجام����ی ئ����ه م هۆکارانه: ئه مه ری����کا بایه خ����ی که مبون����ه وه ی عێراق، ناس����ه قامگیریی به ناوچه ك����ه، هه وڵدان بۆ دۆزینه وه ی شێوازێکی نوێ له به رجه س����ته كردنی هاوس����ه نگیی هێز له ناوچه كه دا، مالیکیه کی خراپ به هه مو
شێوه یه ك سودمه نده بۆ کورد.
مالیکی: خراپێکی باش
سه ردار عه زیز
جێگای سه رسوڕمانه که داخوازی کورد
بریتیه له البردنی مالیکی. ئه گه ر بێتو
سبه ینێ مالیکی البرا، ئه وا هه مو ئه م هه واڵنه ی بۆ
سازدانی ریفراندۆم بۆ جیابونه وه،
بۆ دورکه وتنه وه له عێراق، بۆ بونی ده سه اڵتی زیاتر
ده وه ستێت
بڕی���ار جومگه كان���ی خاڵیكردن���ه وه ی پڕۆفیش���ناڵی له ح���ه وزی له كوردس���تان كوردس���تانداو له كۆمه ڵگ���ه ی ناحزب���ی پڕكردنه وه یان به ئه ندامانی حزب، له ماوه ی 23 س���اڵ حوكمڕان���ی حزب���ی كوردی���دا، كوردس���تانی له قه یرانه وه راده ستی قه یران كردوه . پرس���یاره گه وره كه له سه ر داهاتی كوردس���تانه ، ئایا ڕاس���ته كوردستان هه ر ئه وه نده توانای ئابوری هه یه یان ئه گه ر ئه و توانا ئابوری���ه هه یه چی لێهاتوه ؟ ئه ی بۆ چاره سه ری ئه م قه یرانه ده بوایه په رله مانی كوردس���تان چۆن هه ڵوێستی وه ربگرتایه ؟ ببێت به په رده پۆش���كه ری ئه و داهاته ی 23 س���اڵی ڕابردو ونبوه له الیه ن حزبه وه یان ئه م قورساییه ی بگواس���تایه ته وه بۆ سه ر شانی هاواڵتی؟ ڕه نگه سه دان پرسیاری تر له س���ه ر ته نها ئه و دو قه یرانه بێته ئاراوه به اڵم ئ���ه وه نوێنه رانی خه ڵكه )په رله مان( ئۆپۆزس���یۆنی به تایبه تی بداته وه وه اڵمی دوێنێ و ده س���ته اڵتداری ئه م���ڕۆ نه ك ببنه داهۆڵی حزب و په رده پۆشی سامانی دزراوی
خه ڵك بكه ن.حوكمڕانی له ته مه نی كوردستان داهاتی ك���ورده وه به الڕێ���دا ده برێت بۆ ئاس���تێك پارسه نگی گه شه ی ئابوری هه ندێك واڵتانی ناڕاس���ته وخۆ به ڕاس���ته وخۆو ده ره وه ی ڕاگرتوه ، به اڵم ئه م داهاته بۆ كورد نیه كه خاوه نی شه رعیی ئه م داهاته یه ته نانه ت بۆ ئاس���تێك لێیسودمه ند نه بوه كه ڕێژه یه كی زۆر گه وره ی ئه و كۆمه ڵگه یه له هێڵی هه ژاریی نزیك نه خاته وه و به شێكیش���ی بۆ ژێر ئه و هێڵه ڕه وانه نه كات. به دیوه كه ی تردا، خۆ ئه گه ر ئه و داهاته ونكراوه هه ر به موڵكایه تی حزب بمایه ته وه به اڵم له ئابوری كوردستاندا بوایه له جیاتی ئاوه دانكردنه وه ی بانكه كانی ده ره وه ، ئێس���تا خه ڵكی پاراستبو له هێڵی هه ژاری���ی. به اڵم ب���ۆ ئاس���تێك متمانه و باوه ڕبون له نێوان كۆمه ڵگه و حزبی كوردیدا دوێنێش���ه وه ( به ئۆپۆزس���یۆنی )خه ریكه بۆ ئاس���تێك الس���ه نگ بێت ك���ه توانای هێنانه وه ی ئه و س���امانه ونب���وه ی نیه بۆ
خاوه نه شه رعیه كانی خۆی.قه یرانی كوردس���تان قه یرانی سیوله یه ، بۆی���ه ده بوای���ه په رله مان���ی كوردس���تان به تایبه تی سێ فراكسیۆنه ئۆپۆزسیۆنه كه ی دوێنێ، كه هێشتا له كێشه ی سامانی ونبوی كوردستاندا تێوه نه گالون، هاوكار نه بونایه ب���ۆ گواس���تنه وه ی قورس���ایی قه یرانه كه له حزبی كوردیه وه بۆ سه ر شانی هاواڵتی.
په رله مان���ی كوردس���تان بۆ چاره س���ه ری ئه م قه یرانه وه كو حزبی ده س���ه اڵت بیری كرده وه و وێڵه به شوێن په یداكردنی سیوله ب���ۆ حكوم���ه ت ئه گ���ه ر له س���ه ر گیرفانی به تاڵكراوی هاواڵتیش بێت، به دیوه كه ی تردا له جیاتی چاره سه ری ڕاسته قینه ، كه وتۆته فاقه ی چنراوی حزبی ده سه اڵته وه و به رنامه ته بریریه ك���ه ی بۆ پین���ه ده كات كه ڕه نگه قورس���بوایه بۆ ئه و حزبان���ه ئه مڕۆ فه رزی بكه ن به س���ه ر كۆمه ڵگه دا به اڵم به ده ستی ئۆپۆزس���یۆنی نوێیه كان���ی فراكس���یۆنه دوێن���ێ ده یكه ن چونكه بۆ ئه وان دو ئه رك جێبه ج���ێ ده كات، یه ك���ه م: س���وككردنی باری س���یوله له س���ه ر ش���انی حكومه ت له ڕێگه ی دواكه وتنی موچه و به رزكردنه وه ی نرخی س���وته مه نی و گواستنه وه ی بۆ سه ر له كۆتاییش���دا چنینه وه ی گیرفانی خه ڵك خۆی���ان چونك���ه ب���ۆ ده س���تكه وته كان بااڵده س���تییان له كۆی ده س���ه اڵتدا هه یه ، دوه میشیان: له كه داركردنی ئه و متمانه یه شه كه له چوارساڵی ئۆپۆزسیۆنیدا به ده ستیان
هێنابو.ئه ركی په رله م���ان له م قه یرانه دا ده بوایه
چی بێت؟بوای���ه ، گه نده ڵ���ی ش���ه ڕی ده بوای���ه چونكه ئه وه ی تااڵنی س���امانی كۆمه ڵگه ی
كوردس���تانی ك���ردوه بریتی���ه له گه نده ڵی به تایبه تی گه نده ڵی ڕاسته وخۆی حزب. بۆیه پێویستبو په رله مان گه نده ڵی پۆلێنبكردایه له دژوارتری���ن بۆ خ���واره وه و پله به ندی بۆ تایبه تی به شێوازی هه ریه كه ڕیزبكردنایه و خۆی مامه ڵه ی له گ���ه ڵ بكردایه ، بۆ نمونه گه نده ڵ���ی ڕاس���ته وخۆی حزب، پاش���ان گه نده ڵیه كان���ی كۆمپانیاكانی حزب و دواتر هتد. گه نده ڵیه كانی سێبه ره كانی حزب و.. پێویس���تبو بۆ ه���ه ر یه كێك له و ش���ه ڕانه میكانیزمی هاوس���ه نگی تایب���ه ت به خۆی بگرێته به ر له نێوان به ده ستخستنی سیوله بۆ تێپه ڕاندنی قه یرانه كه و ڕاگرتنی ئاشته وایی ناوخۆ. له م بواره دا ده كرێت چه ندین پڕۆژه ئاماده بكرێت و به پێ���ی ئه وله ویه ت ڕیزبه ند بكرێت و به زویی به دیله كان بخرێنه به رده ست بۆ سه ركه وتن به سه ر كێشه كه دا. بۆ نمونه ئێس���تا )ده ڵێن( حكوم���ه ت قه رز ده كات، ئه وه ش ئاش���كرایه به پێی زانستی ئابوری و دارای���ی هیچ قه رزێكی ده ره ك���ی و ناوه كی بێمه رج نیه ، چ ئابوری چ سیاسی چ كڕینی وه الئ���ات و.. هتد. هه رچه نده هه تا ئێس���تا ئه م مه رجانه بۆ خه ڵكی ئاشكرانه كراوه كه له داهات���ودا خۆی وه ك كۆمه ڵگه باجه كه ی ده دات هه ر وه ك هه ڵ���ه ئابوریه كان چۆن ئێس���تا حزب خۆی لێده رده كات به مامانی په رله م���ان و قورس���اییه كه ی ده گوازن���ه وه بۆ س���ه ر هاواڵتی. ج���ا وه ك هه نگاوێكی په رله مان بۆ چاره سه ری قه یرانه كه با به و ئاڕاسته یه دا شه ڕی گه نده ڵی حزبی بكردایه كه ئ���ه و قه رزه له حزب���ه كان بكرایه جا چ ڕاسته وخۆ یان له كۆمپانیاكانی حزب، ئه مه زۆر باش���تربو له قه رزی ده ره ك���ی چونكه س���یوله ی ده س���تخراو ده گۆڕێ بۆ قه رزی ناوه ك���ی، قه رزه كه خۆی و سوده كانیش���ی ده گۆڕا بۆ جۆرێك له سوڕانه وه له ناو ئابوری كوردس���تانداو به به رده وامی داهاتی تازه ی تری دروست ده كردو قه یرانی سیوله كه شی ئاس���ه واره ك���ۆی ده ك���ردو چاره س���ه ر نێگه تیڤه كانی قه یرانه كه ی له سه ر ئابوری و كه مده كرده وه . كوردس���تان كۆمه اڵیه ت���ی ده كرێ���ت ل���ه م ڕوه وه چه ندین پ���ڕۆژه بۆ ئه م ش���ه ڕه گه نده ڵیه وه شه ڕه كانی تریش ئاش���ته وایی له چوارچێوه ی بكرێت ئاماده نیشتیمانیداو گێڕانه وه ی جۆرێك له متمانه و ئاش���تبونه وه ی نێ���وان حزب���ی ك���وردی و كۆمه ڵگه ، هه مان پڕۆس���یجه ر ب���ۆ نمونه بۆ ش���ه ڕی گه نده ڵی له كۆمپانیای سێبه ر، گه نده ڵی نێوان بازرگانی سێبه رو جیهازی
به رهه مهێنانی كوردستان و.. هتد.
*مونته دای ئابوری كوردستان
ئایا بارزانی هه وڵی جاڕدانی ده وڵه تی كــــــــــــــــــــــــــوردستان ئه دا، یان كارتی فشاره له سه ر به غدا بۆ پلـــــــــــــــــــــــه و پۆست؟!
موچه و سوته مه نی دو قه یران به مامانی په رله مانی كوردستان
عومه ری حاجی عینایه تئه وه ی كورد له عێراق
ده ستیكه وتوه ده ستكه وتی
شه خسیه كه خۆی له ژماره یه ك پۆستی پارله مانی وئیداری و
سه ربازیی و دیپلۆماسیدا ده بینێته وه
داهاتی كوردستان له ته مه نی حوكمڕانی
كورده وه به الڕێدا ده برێت بۆ ئاستێك پارسه نگی گه شه ی
ئابوری هه ندێك واڵتانی ده ره وه ی به ڕاسته وخۆو
ناڕاسته وخۆ ڕاگرتوه به اڵم ئه م داهاته بۆ
كورد نیه
محه مه د كه ریم*
ئا: شوان حەمە
خۆراس���ان دەکەوێتە ڕۆژهەاڵت و باکوری ڕۆژهەاڵتی ئێران. زیاتر لەچوارسەد ساڵە باکوری خۆراس���ان بۆتە واڵتی کوردان. باکوری خۆراسان دەکەوێتە سەر سنوری واڵتی تورکمانستان و نزیکە لەگەورەترین دەریاچ���ەی داخ���راوی س���ەر زەوی کە
بەدەریای قەزوین ناسراوە. لەچاڵدی���ران )١٥١٤( ب���ۆ یەکەمینجار، هێ���زە ه���ەردو بەس���ەر کوردس���تان س���ەرەکەیەکەی ئەودەمەدا )عوسمانی و پەیماننامەی بەاڵم دابەشکرا. سەفەوی( چاڵدی���ران کۆتای���ی ڕوداوەکان نەبو. لە ١٥١٤ ت���ا ١٦٣٦ ل���ەو ناوچەیەدا زیاتر لەبیس���ت جار ش���ەڕو پێکدادانی گەورە ڕویداوە. لەگەرمەی ئەو شەڕانەدا بەشێک عەنتاب و ڕوحاو ناوچەکان���ی لەکوردانی عەفرین و ماردین و کوبان���ی، ناچارکراون باوانی���ان بەجێبێڵن . لەس���اڵی زێ���دی ١٥٥٦ لەکوردستانەوە بەرەو سنورەکانی ئێس���تا، ئەرمینی���ای ئازەربایج���ان و کۆچیانک���ردوە، ت���ا دواج���ار لەناوچەی قەرەباخ نیشتەجێبون. قەرەباخ دەکەوێتە ئەرمینیاوە. ئازەربایجان و نێوان سنوری لەس���ەر قەرەباخ، ساڵی ١٩٨٨ شەڕێکی خوێن���اوی درێژخایەن لەنێ���وان ئەو دو
واڵت���ەدا ڕوی���دا. لەئێس���تادا قەرەباخ هەرێمێکە لەواڵتی ئەرمینیا و تا ئێستاش
دەیان هەزار کورد لەو ناوچەیە دەژین.د. ئەفراسیابی شوکفته دەڵێت "نزیکەی پەنجا س���اڵ کورد لەقەرەباخ مایەوە. تا س���اڵی بە١٦٠٣ بەبڕیاری ش���ا عەباسی بەرەو جارێکیت���ر ک���وردان س���ەفەوی کۆچیانکرد. ئێران هەرێمی خۆراس���انی کورد لەخۆراس���ان، بەدرێژایی چوارسەد دوا هەب���وە. می���ری ش���ازدە س���اڵ، زنجیرەی میرنشینی کوردی لەخۆراسان، بەمیرایەتی جەجوخان سەردار بو، بەاڵم دوای ڕوداوەکانی ئینقیالبی مەش���روتە، رەزا ش���ا، ڕێگریی لەمیرنش���ینی کورد
لەخۆراسان کرد". ئەفراس���یاب وتەکان���ی بەگوێ���رەی ش���وکفتە، کۆمەڵگای کوردی خۆراسانی تا کوردیە، کالس���یکی کۆمەڵگایەک���ی کشتوکاڵ، ئاژەڵداریی و ڕابردو س���ااڵنی پایە بنەڕەتیەکان���ی ئابوری ناوچەکەیان ب���وە. ئ���ەوەی زیات���ر سەرنجڕاکێش���ە پەیوه ستبونی کوردانی خوراسانە بەزمانی دەبێت لێمپرسی کوردیەوە )کرمانجی(. ه���ۆی چی بێت دوای چوارس���ەد س���اڵ کۆمەڵگایەکی لەناو ئاوارەیی، لەدابڕان و تەواو ناکوردیدا، کوردی خۆراسان هێشتا بەزمانی خۆیان قس���ە دەکەن. لەوەاڵمدا
ش���وکفتە وتی " کورد نەک هەر بەزمانی خۆی قسەیکردوە، بەڵکە ئامادەش نەبوە زمان���ی ئەوانیتر بەکاربێنێ���ت. لەالیەن پشتگوێخرابون. مەرکەزیشەوە دەوڵەتی بۆ نمونە یەکەمین قوتابخانە لەو ناوچەیەی ئێمەدا س���اڵی ١٩٦٥ دروستبوە. تا ئەو کات���ەش ڕێژەیەکی زۆر ک���ەم لەکوردی
خۆراسانی زمانی فارسییان زانیوە. پێناچێ���ت لەڕابردودا هیچ دەس���ەاڵت و حزبێکی کوردی، لەکوردانی خۆراس���انی پرسیبێتەوە، بەدەس���ەاڵتدارانی هەرێمی بەوتەبێژەک���ەی کوردستانیش���ەوە. وت: خۆراس���انم ک���وردی س���ازمانی لەهەرێمی کوردس���تان و چاوەڕوانی چی حزبە سیاس���یە کوردەکان���ی ڕۆژهەاڵت و پارچەکانی تر دەکەیت؟ ئەو لەدوا وتەیدا وتی " ئێمە بەشێکین لەنەتەوەی کورد، هەقمان بەس���ەر کوردو کوردس���تانەوە کوردس���تان لەهەرێمی داوام���ان هەیە. ئەوەیە وەک زۆرێ���ک لەحزب و ڕێکخراوە نوس���ینگەیەکمان تر، کوردستانیەکانی لەهەرێمی کوردستاندا هەبێت، تا بتوانین بدەین. بەپەیوەندیەکانمان درێژە باشتر نابێت کوردانی خۆراس���ان ل���ەوە زیاتر لەبیربکرێ���ن. وەک دەڵێ���ن: تاڵێک مو،
هێزی گوریسێکە"[email protected]
هیوای سه ركه وتن بۆداعش و بۆ مالیكیش ده خوازین!
سه ردار محه مه د
دوای تێپه ڕینی س����ه د ساڵ ، ئه و نه خشه و س����نورانه ی به زۆر به سه ر ناوچه ی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاستدا سه پێنراون، له داڕمان و هه ره سهێناندان، تا دێ واڵتانی ده وروبه رمان له ڕوی جوگرافی و ئیتنی و س����ایكۆلۆجی و تائیفییه وه په رت و دابه ش ده بن، ئه و فره چه شنیی و پێكهاته ناكۆكه ی له چوارچێوه ی ئه م س����نورانه دا به زۆرداره ك����ی كۆكراونه ته وه و ماوه ی سه د ساڵه له ڕێگه ی ده وڵه تێكی مه ركه زیی تۆقێنه ره وه به ڕێوه ده برێن،
له هه وڵی پساندنی زنجیره كانیاندان.ئه و دۆخه ی ئێستا له عێراق ده گوزه رێت زاده ی سااڵنێكی دورودرێژی خه فه كردن و یه كتر كوش����تنی پێكهاته كانیه تی ، ئه زمون سه لماندی نه له س����ایه ی ده سه اڵتی سوننه كاندا، شیعه پارێزراو ده بێ و نه له سایه ی ده س����ه اڵتی شیعه كانیشدا، س����وننه كان ده توانن به هێمنیی و ئارامیی دابنیشن، بۆ نه گبه تی له سایه ی ده سه اڵتی هه ردوكیشیاندا، كورد هه ر
تێهه ڵدراوو په راوێزو ماڵوێرانه .ئه گه ر ئێمه ١٠٠ س����اڵ بێت گران به ده س����ت ئه وانه وه چه شتبێتمان، ئه وا سوننه و شیعه كان ١٠٠٠ ساڵه ده رگای دۆزه خیان به ڕوی یه كتردا كردوه ته وه ، مالیكی و داعش كه یه كتر ده هاڕن و هه ریه كه و نوێنه رایه تی
تائیفه یه ك ده كه ن، له هه ناوی ئه و مێژوه ی عه ره به وه دێن. تایفه گه ریی سیاسی دیارده یه كی قوڵ و ریشه ییه له ژیانی كۆمه اڵیه تی عێراقیه كاندا، س����ه دان ساڵه سوننه و ش����یعه كان هه ریه كه و به وپه ڕی سه رسه ختیانه وه له هه وڵی پاراستنی شوناسی خۆیاندان، رابردویه كیش له دوای خۆیانه وه به جێده هێڵن كه پڕاوپڕه له توندوتیژیی و خوێنڕشتن، ئه و رابردوه ته حه كوم به ئێستاو ئاینده شیان ده كا و پێكه وه هه ڵكردنیان
له سایه ی ده وڵه تێكیشدا قورس و ئه سته م ده كات.بمانه وێ و نه مانه وێت، هێزه س����وننه و شیعه نادیموكراسیه كانی وه ك به عس و داع����ش و مالیكی ، دوژم����ن و ركه به رمانن، ئێس����تا كه ئه وان له شه ڕێكی وا گه وره و كوش����ت و بڕی یه كتردان و پێشناچێت كه سیان
به وی تریان بوێرێت، ئیشی ئێمه چییه و چی بكه ین باشه ؟كورد ل����ه دوای ئه و هه مو كاره س����اته ی له م عێراقه دا به س����ه ریهات، باش����ترین كار كه بیكات ئه وه یه گه مه له سه ر ئه و تایفه گه رییه بكات، كاتێك كه هێزه تاریكه كانی س����وننه و شیعه شێلگیرانه له دژی یه كتر ده جه نگن، ئیشی ئێمه ئه وه نییه الیه كیان سه ربخه ین به سه ر الیه كی تریاندا، به ڵكو كارمان بێالیه نیی و سه یركردن و الوازكردنی هه ردوكیانه ، چونكه ته نها له رێگه ی درێژه كێشانی ئه م شه ڕه ی نێوانیانه وه ده كرێت ئیحتیوای مه ترس����یی گروپ����ه تاریك و توندڕه وه كانی ئه وان له س����ه ر
كوردستان بكرێت.كورد ئه گه ر دوربین و خاوه ن پالن و س����تراتیج بێت، پێویست ناكات ل����ه م قۆناغه دا ش����ه ڕێك بكات كه هی ئه و نیی����ه و ئاگر بهێنێته ماڵی خۆیه وه ، هه روه ك چۆن له گه رمه ی جه نگی عێراق و ئێراندا له سه ره تای ده ی����ه ی ١٩٨٠دا له وه اڵمی پرس����یارێكدا ده رب����اره ی جه نگی عێراق و ئێران، مه ناحیم بیگن س����ه رۆك وه زیرانی ئیس����رائیل وتبوی "هیوای س����ه ركه وتنی گه وره بۆ هه ردوالیان ده خوازین"، باش����ترین كارێكیش ك����ه ئێمه بیكه ین ئه وه یه "هیوای س����ه ركه وتنی گه وره بۆ داعش و بۆ
مالیكیش بخوازین".
نوێنهریئاوێنهلهئهوروپاشوانحهمهـنهرویج004799004729
[email protected]کوا لێکۆڵینەوەی یاسایی لەخوێنی کاوه گه رمیانی، سەردەشت عوسمان، سۆرانی مامە حەمە، عەبدولستار تاهیر
خاوهنیئیمتیاز:کۆمپانیایئاوێنهسهرنوسهر:سهردارمحهمهد
ریکالم
کوردی خۆراسانی، لەبیرکراوێکی زیندو
هه ڵپه رکێی کورده کانی خۆراسان