The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 630 21 april 2014

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

Tashkilat.kdp92@gmail.com

www.kurdistanukurd.cominfo@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

هاتبوون تۆڵه ی کوڕه که یان بکه نه وه ، هاتبوون داخی دڵی ئه و گۆڕی به رنه سه ر مزگێنی هاتبوون بکه ن، سارێژ چه ندساڵه یان نا، .... به اڵم بڵێن حه قی تۆمان سه ند!.... هاتبوون کوڕه که یان پێی ئه خالقی نه کردبوو، ون مرۆڤایه تییان تاریکستانه دا له م ئه وان به خشه نده بوون. له رێی مرۆڤایه تی دا ئه وان لێبورده ییان هه بوو، به ڵێ، ئه وان مزگێنی به خشه نده ییان بۆ سه رگۆڕی کوڕه که یان برد و

ئارام بوونه وه .وێکچوونی نێوان قه تڵ و و ئێعدام »قصاص« چیه ؟ له هه ر دوو بنه ماڵه ی نێوان وێکچوونی ده سێندرێ. مرۆڤێک گیانی حاڵه ت دا قوربانیی و بنه ماڵه ی تاوانبار چیه ؟ هه ردووکیان ئازیزێکیان له ده ست

ده ده ن. چیرۆکی یه که م

بیست و چوار کاتژمێر پێش رووداوه که عادڵ فێرده وسی پوور وێژه ری به رنامه ی »نود« ده بێته وه ، باڵو ئێرانه وه تلویزیۆنی له جارێک حه وتووی هه ر وه رزشییه و به رنامه یه کی که مه سه له یه کی باس کرد که ره نگه هێندێکیش پێوه ندی به فووتباڵه وه بووبێ! ناوبراو رایگه یاند، که سێک خه ریکه ئێعدام ده کرێ، داوای له بێنه رانی به رنامه که ی کرد به ناردنی »په یامه ک« بۆ بنه ماڵه ی قوربانییه ک ، به مه به ستی لێبوردن له که سێکی مه حکووم به ئێعدام، به ڵکوو له مردن رزگاری بکه ن. بینه رانی به رنامه که له ماوه یه کی کورت دا زیاتر له یه ک میلیۆن په یامه کیان بۆ

به رنامه ی نه وه د نارد ، ئه وه بووه هیوایه ک بۆ که سێک که له دواساته کانی ژیانی دابوو .عادڵ موخالف(ی و )موافق جیاواز ڕای دوو »نود« به رنامه ی بوونی ته واو دوای فێردوسی پوور وێژه ری به رنامه که له سه رئه م کاره ی ناوبراو له فه زای مه جازی دا بۆچوونه کانیان نووسی. ئه وانه ی مخالیف بوون گوتیان عادل که ڵکی له جێگه و پێکه ی ئه و به رنامه پڕبینه ره که گه ڕێین له وه وه رگرتوه . نیه ، وه رزشه وه به پێوه ندی که کۆمه اڵیه تی مه سه له یه کی بۆ پێوه ندی به فوتباڵه وه هه بوو یان نا، گرنگ ئه وه بوو فێرده وسی پوور به ئاکامی دڵخوازی خۆی

گه یشت و گیانی که سێک له مردن رزگار کرا.

لێبوردن له چرکه ی نه وه د داعه بدولغه نی حوسێن زاده و هاوسه ره که ی ته نافی داریان له ملی »به الل« قاتڵی کوڕه که یان که به »قصاص« مه حکووم ببوو، ده رهێنا. ئه م لێبوردنه جگه له وه ی بنه ماڵه یه کی له شۆکی له ده ست دانی ئازیزێکیان رزگار کرد، دڵی ئه وانه شی شاد کرد که ئه مجاره یان کۆببوونه وه نه ک

بۆ سه یری ئێعدامی وه ک جارانی پێشوو، به ڵکوو بۆ بیستنی هه واڵێکی خۆش هاتبوون. عه بدوڵاڵ حوسێن زاده ساڵی 1386 له گه ڵ به الل تووشی شه ڕێک ده بن و به الل چه قۆ ده ردێنێ و چه ندین چه قۆ له عه بدوڵال ده دا و دواتر عه بدوڵاڵ حوسێن زاده به هۆی کاریبوونی برینه که ی قوتابخانه ی که کوژراو عه بدوڵاڵی باوکی زاده حوسێن عه بدوڵغه نی ده دا. له ده ست گیان وه رزشیی فووتباڵی هه یه و یه کێکه مامۆستایانی بواری وه رزشی فووتباڵ و له م بواره دا زۆر الوی په روه رده کردوه ، له گه ڵ هاوسه ره که ی پاش ئه وه ی له قاتڵی کوڕه که یان خۆش بوون، گوتیان ئه و پووڵه ی وه ک دیه )خوێنبایی( کوڕه که یان وه ری ده گرن، قوتابخانه یه کی فووتباڵ به ناوی کوره که مان له شاری »نور« ی پێ دروست ده که ین بۆ خزمه ت به الوانی ئۆگری وه رزشی فووتباڵ . ره نگه ئه وه بتوانێ الوه کان له توندوتیژی دووربکاته وه و ئه وانیش هێندێک

ئارام کاته وه .....

چیرۆکی دووهه م له ده وروبه ری ساڵی نوێی 93 13دا هه واڵی رزگار کردنی ژنێک له پای سێداره باڵو بۆوه . هه اڵله محه ممه دی هه تا بن په تی سێداره چه ند هه نگاوێکی مابوو، به اڵم به هۆی هه وڵی کۆ مه ڵێک ژنی تێکۆشه ری رێگای پاراستنی مافی مرۆڤ، گیانی له مردن رزگار کرا. هه اڵڵه خه ڵکی مهاباد پاراستنی که رامه تی له جه سته و به دیفاع پیاوێک که تاوانی کوشتنی به له وه پێش چه ندساڵ ئینسانیی خۆی ده ستی بۆ ئه م کاره نه خوازراوه بردبوو، دوای چه ند ساڵ ته حه مولی زیندان، مه حکووم به »قصاص« ده بێ. به اڵم به خۆشییه وه به هه وڵ و تێکۆشانی مریه م خانمی قازی له ماوه یه کی له چاالکانی دیکه ی شاری مه هاباد بنه ماڵه ی قازی محه ممه د و کۆمه ڵێک کچی کورد دا 90 میلیۆن تمه ن بابه تی »دیه« بۆ بنه ماڵه ی کوژراوه که له الیه ن خه ڵکی خێرخواز و ئینساندۆست کۆده کرێته وه ، به اڵم بنه ماڵه ی کوژراوه که هه ربه ونده رازی نابن و داوای 60 میلیۆن تمه نی دیکه ده که ن. هه ر له م پێوه ندییه دا، هه وڵه کان بۆ رازگاری گیانی هه اڵله چڕتر ده کرێته وه و له شاری مه هاباد دا راده ی 160 میلیۆن تمه ن کۆده کرێته وه . ئه وه ش که به چ

سه ختییه ک ئه م پووڵه جۆر ده بێ، با بمێنێته وه . بۆ خانمی قازی و هاوکاره کانی.

ئێستا هه اڵله درگای زیندانی له سه ر کرایه وه و گیانی له مردن رزگار بووه ، به اڵم....به هۆی نه ک ، داخراوه له سه ر بنه ماله که ی درگای هه اڵڵه شایه دحاڵه کان، قسه ی به پێی کوشتنی ئه و پیاوه ی ویستوویه تی ده سترێژی بکاته سه ر و ئه ویش ناچار بووه دیفاع له خۆی بکا، به ڵکوو وه ک تاوانبارێکی کۆمه اڵیه تی سه یری ده که ن. تاوانێک که زۆر له ژنانی بێتاوانی ئه م

کۆمه ڵه ی ئێمه ، پیاوانێک به سه ریان دا ده سه پێنن! له م چیرۆکه یان دا »نا« بڵێی هه ر تاوانباری، خۆبه ده سته وه ده ی هه ر تاوانباری! ئه مه یان تاوانبار ناحه ق بنه ماڵه وه به الیه ن له ئه مجاره یان هه مووشتێ دوای که ژنانێکه چیرۆکی ده کرێن و درگاکانیان له سه ر داده خرێ به بێ ئه وه ی بیر له وه بکه رێته وه چاره نووسی ژنێکی

بێپه نا چی به سه ر دێ. هه ستی لێبورده یی و پابه ندبوون به ماڤه کانی مرۆڤ

به هۆی ئه و توندوتیژییانه ی که سیستمی کۆماری ئیسالمی له کۆمه ڵ دا نه هادینه ی کردوون، کاڵترین شت به الی خه ڵکی ئێرانه وه الوازیی هه ستی لێبورده ییه . مرۆڤه کان زۆر ئاسان ده ست بۆ تاوان ده به ن و ئاسانیش تۆڵه یان لێ ده کرێته وه . هه ستی تۆڵه سه ندنه وه یه پابه ندبوونمان به

ماڤه کانی مرۆڤه وه له ق و الواز ده کا. باش ده توانێ ده سپێکێکی ئێران روویان داوه، له ماوه دا له م ئه و چه ند رووداوه ی به اڵم بێ بۆ زاڵبوون به سه ر ئه و دۆخه پڕ له توندوتیژییه ی له کۆمه ڵ دا جێی داکوتاوه. پێویستە بۆ بکه ن کار به رن و به ره وپێش ئینسانییه ره وته ئه م مافپارێزن و مرۆڤ مافی چاالکانی

که مکردنه وه ی ئاستی تاوان و تاوانکاری له کۆمه ڵ دا. به هیوای ئه و رۆژه ی که به هه وڵ وهیممه تی خه ڵکانی مرۆڤدۆست و شاره زایان و پارێزاه رانی ماڤی مرۆڤ، سرنج بدرێته پێشهاته تاڵ و پڕده رده کانی ئه و قانوونانه ی ده بنه هۆی په ره سه ندنی

توندوتیژی و هه رچی زووتربۆ گۆڕینیان ده ستبه کار بن.

ئه‌وان‌ناتوانن‌ئینسانییه‌ت‌له‌ناوبه‌رندوو رووداوی شیاوی ڕێز... له م تاریکستانه ، ترووسکایی هه ر ماوه

بۆکان، کرماشان و مه ریوانسه ر له بۆکان و له خاکه لێوه ی 19 ڕۆژی سێشه ممه ، گڵکۆی موقبیل هونه رپه ژوو له ڕێوڕه سمێک دا که به به شداریی کۆمه ڵێک له ژینگه پارێزان رێک خرابوو، له الیه ن ڕاوچییانه وه شکێندران و قه فه سه کانیان کـــران و ئـــازاد ــه و ک چــه نــدیــن

سووتێندران.ــه پــارێــزگــای ــاد ل ــاب ژیــنــگــه پــارێــزیــیــه کــان شـــاری شــاه ئ

کرماشانیشی گرته وه . 22 هه ینی، ڕۆژی ناوچه ییه کان ماڵپه ڕه ڕاپۆرتی به پێی شاری ژینگه پارێزی چاالکانی له ژمــاره یــه ک خاکه لێوه ی سەیرانگەی خۆڕسک شێوەیەکی بە کرماشان، لە شاه ئاباد هه روه ها کردۆته وه ، خاوێن شارەیان سەربەو گاڵڵسیەی رۆژی شەممە 21ی خاکەلێوەش ژمارەیک ڕاوچیی کوردی خەڵکی گوندی شارانی لە ناوچەی مەریوان، لەرێوڕەسمێکدا 12 کەویان لە چیاکانی دەوروبەری ئەو گوندە ئازاد کرد و

دواتر قەفەسەکانیان لە ئاگردا سووتاند.ناوچەی لە راوچییەک هەروەها رۆژی 20ی خاکەلێوە، مەریوان بەناوی »تایر خوسرەوی«، تاقە کەوەکەی خۆی بە

ژینگەی کوردستان سپاردەوە.بەهاوکاریی ئەمساڵیشدا، خاکەلێوەی 18ی رۆژی لە رێوڕەسمێکدا لە بانە، شاری لە پاژین خەڵکیی ئەنجومەنی

کوردستان سروشتی داوێــنــی بۆ کــەو 11 و سمۆرە 10گەڕێندرانەوە.

رەوتــی ــردوودا، ــ راب مانگی 2 ــاوەی م لە باسه شایانی ئازادکردنی باڵندە و وازهێنان لە راوکردن، نزیک بە تێکڕای شــارەکــانــی کــوردســتــانــی ئــیــرانــی گــرتــۆتــەوە، لــە زۆربـــەی شارەکاندا راوچییە کوردەکان بە کۆمەڵ وازیان لە راو کردن

هێناوە.ــه ــتـــان هــه وڵ ــی بــاســه مـــاوه یـــه کـــه لـــه کـــوردسـ ــان شــایهه وڵ و که جۆرێک به سه ندوه په ره یان ژینگه پارێزییه کان سه راسه ریی میدیاکانی له کورد ژینگه پارێزانی به رنامه ی

ئێرانیش دا ره نگدانه وه ی به رچاوی بووه .

کوێستان فتووحی

‌به‌رده‌وامیی‌هه‌وڵه‌کانی‌ژینگه‌پارێزانی‌و‌به‌خشینه‌وه‌ی‌ژیان‌به‌‌سروشت‌

نووسه ری به ناوبانگی ئه مریکای التین، گابریێل گه رسیا مارکیز کۆچی

دوایی کرد.ــز ــی ــارک ــا م ــیـ ــه رسـ گـــابـــریـــێـــل گـنــــووســــه ری بـــه تـــوانـــاو بـــــراوه ی نووسه ری نۆبل و ئه ده بیی خه اڵتیی ــانـــه بــه نــاوبــانــگــه کــانــی »ســـه د ڕۆمـخۆشه ویستیی « ته نیایی«و ســاڵ ــه تــه مــه نــی 87 ــا« ل ــ ســاڵــه کــانــی وه بساڵی دا ماڵئاوایی له ژیان و ئه ده بیات کردو له الیه ن ده وڵه تی کۆلۆمبیایه وه سێ ڕۆژ وه ک ماته مینیی گشتی له و

واڵته ڕاگه یه ندراوه .

ساڵی مارکیز گه رسیا گابریێل ئه ده بیی خه اڵتی هــه تــاوی 1361ی نۆبلی بۆ رۆمان و چیرۆکه کورته کانی خه اڵته که ی کاته ی لــه و وه رگـــرت و ــنــی به ــی بــــــرده وه ئــه مــه ریــکــای التسه رچاوه ی دا هێنانی چاوبرسی ناو

برد که پڕه له غه م و جوانی.ــاســه کـــه بــه رهــه مــی ــی ب ــان شــایساڵ »سه د واته مارکێز، ــاوداری نته نیایی« له الیه ن حه سه ن ڕه ستگار، ــاســراوی کــه ســایــه تــیــی ســیــاســیــی نکراوه ته کوردستانه وه ڕۆژهه اڵتی

کوردی.

»واران« کۆمەڵە چیرۆکێک

لە نووسینی خەبات ڕەسووڵی لەالیەن چاپەمەنی

ڕۆژهەاڵتەوە چاپ و باڵو

کرایەوە. ئەم کۆمەڵە چیرۆکە لە 118 الپەڕدا

باڵو بۆتەوە، لەالیەن نووسەرەوە پێشکەش بە کتێبخانەی »کوردستان«

کراوە.

رۆژی ئێوارێی سەرلە 5ی کاتژمێر چوارشەممە 27ی خاکەلێوە، هێرۆ شێخه شێوەکارییەکانی تابلۆ لــە ــەک ــارەی ژمخۆی، کە هەتا ئیستا پیشان نەدرابوون، شانەدەر گەلەری له پیشانگەیەک دا لە دیدی بــەر خسته به ر هەولێر شــاری لە

ئۆگرانی هونەری شێوەکاری.داوه هــه وڵــی ــه م کچه شــێــوه کــاره ئتواناکان و خه مه کانی ژنان له تابلۆکانی دا

ره نگ بده نه وه .لە دایک بووی 1370ی هێرۆ شێخە هـــەتـــاوی شـــاری شــنــۆ ی رۆژهـــه اڵتـــی منداڵییه وه تەمەنی لە هه ر کوردستانه و بووەو نیگارکێشی هونــەری ئۆگــــری

ماوه ی چه ند ساڵێکه بنه ماڵه که ی ــووری لــه گــه ڵ ــاشــ ــ ــه ب ــ ل

کۆلێژی لە ناوبراو ــن. ده ژی کوردستان هەولێــر ــاری شـ جــوانــەکــانــی ــەرە ــون ه

بڕوانامەی لیسانسی وەر گرتوو.

کۆچی‌دوایی‌نووسه‌ری‌»سه‌دساڵ‌ته‌نیایی«‌

به‌خشه‌نده‌ن نه‌ی‌ ئه‌وا مه‌زنن‌ چه‌ند‌

کچە‌هونەرمەندێکی‌رۆژهه‌اڵتی‌کوردستان،بەرهەمی نوێ‌پیشانگەیەکی‌شێوەکاری‌لە‌‌شاری‌هەولێر‌کرده‌وه‌

مارکیزیش نەیتوانی لێمان تێکبداتلەماوەی ئەم چەند ساڵەی ڕۆژنامە و گۆڤاری کوردی دەخوێنینەوە، وەک ئەم دواییانە چێژی وەرنەگرتووە. کوردی راگەیاندنی لە خۆشمان ئەم راگەیاندنە، بە رۆژنامە و تەلەفزیۆن و گۆڤار و رادیۆیەوە، وەک الی خۆمان ئێژن هەر زینەتە بیخوێنیەوە و چاوی لێ بکەی و گوێتی پێ بسپێری. بە تایبەت لە بەشەکانی جۆراوجۆری ئەدەبی و خەریکی بەڕاستی وادا شتی مونەر و هونەر و کولتوور خەریکە و هونەرە پێشبردنی بەرەو بە چەشنێک دەخەمڵێنێت، پێی شاگەشکە دەبی و چاوەڕوانی لە داهاتوودا بە چاوێک خێرا ئەگەر داڵن. لەبەر جوان و فەرهەنگێکی بمانگەیەنێتە باوە، مانشێتی گۆڤار و رۆژنامەکان دا بگێڕی، سەردێڕ و وەک ئەم دواییانە

هەر بە یەکجاری خەنی دەبی.دوای ئەوەی ئینترنێت بوو بە سەرچاوەی زانیارییەکان و وەک تۆڕێکی بە جیهانەوە گرێ دا، هەر مەپرسە رۆژنامەنووسان و ئێمەی پێوەندی گرتن ڕوومان دا بە نوێیان جیهانی دەرگای چۆن راگەیاندن بواری پسپۆڕانی کردەوە. ئێستا لەم سەردەمەدا کێ هەیە لە پانتایی ئامێرەکانی راگەیاندنی ئاڵوگۆڕ و ئاگاداری چرکە بە چرکە سات و بە سات بڕوانێت و کوردی پێشکەوتنە خێراکان نەبێت؟ کامە پارچە و قوماش دەبێتە مۆدی رۆژ، دەیخەنە بەرچاوت. کێهە ماتیک و سووراو و سپیاو لە گۆشەیەکی دووری ئەم دنیا بچووکەدا مۆدە، پێشانت دەدەن. راگەیاندنی خۆمان کە بە قووڵی هەستی بە سەریەتیی ئەم بەشەی راگەیاندن کردووە، زۆر جوان دەیقۆزێتەوە و بە زمانێکی جوان و پاراو و گەنجانە دەیکاتەوە کوردی و لەگەڵ وێنەی جوانی بۆمان باڵو فیلمە سینەماییە خۆشەکان دا ئەکتەر و گۆرانیبێژ و دەورگێڕی دەکاتەوە. بەیانیان کاتێک بە چاوی خەواڵوو و دەمی بە باوێشکەوە بە بەردەم ئەوەی سەیری باڵوکراوەکان نییە بێ پێت رۆژنامەفرۆشەکان دا رادەبری، بکەی بەسەریان دا تێبپەڕی. ڕۆژنامە و گۆڤارەکان الپەڕە ڕەنگاوڕەنگەکانیان

بەم بابەتانە دەڕازێننەوە. ساڵی سااڵن بە دەگمەن لەسەر قەپێلکی کاغەزی سابوونە بۆنخۆشەکان دا ناکات بەوە حەوجێ ئێستا دەدیت. لەبارت لێک و کچانی جوانی وێنەی دووکان بە دووکان بەدوای سابوونی لۆکس دا بگەڕێی. ڕۆژنامە و گۆڤارەکان لە بۆسەدان ئاخۆ ئەکتەر و گۆرانیبێژە کوڕ و کچەکان لەم سەر و ئەوسەری خۆیان مۆدێلێک چ بە بەر و کردۆتە جلێکیان چ ئێوارێ دوێنێ جیهان بەپەلە لە چاپی رۆژنامە و گۆڤارەکان لەدوا ساتەکانی بەر جوان کردووە، دەیانقۆزنەوە و لە الپەڕە رەنگاوڕەنگەکانیان دا چاپیان دەکەن. هەر لەگەڵ ئەم وێنە جوانانەدا ئەوەشت پێدەڵێن کە فیسار گۆرانیبێژی لوبنانی و ئامریکایی و ئوروپایی حەزیان لە چ خواردنێکە و پێیان خۆشە لەگەڵ کام کوڕ یان کچ یان

وەرزشکاردا ڕایبوێرن. کوردییە زمانە لەم خۆمان پیرەژنەکانی پیاو و پیرە چی، بەمن جا ئەوان بۆ دەنووسرێت. خۆ هیچی پێ بابەتانەی ئەم هەواڵ و کە تێ ناگەن نییە، ئەمە هەمووی بۆ گەنجان و الوانی خاوەنی بیر و ڕوانینی جوان باڵو الپەڕانەی ئەم ناکات پێویست هەر دەپرسی ڕاستی لە ئەگەر دەکرێتەوە. ڕاگەیاندن و شاشەی تەلەفزیۆن بە قسە و باس و نووسراوە پڕ بکرێنەوە. هەر وێنە جوانەکان پێشان بدرێن، بەسە. ئەمڕۆ زمان، زمانی وێنە و جووڵەیە. کێ سرنج دەداتە ئەوەی ئاخۆ فرمان لە ناوەند یان کۆتایی ڕستەیە یان وشەکان

چی دەڵێن؟هەر ئەوەی ناخۆشە، جاری وایە هێندێک هەواڵ و مەواڵی سەیر و سەمەرە باڵو دەکەنەوە »جەو«مان لێ تێکدەدەن. بەخۆت نییە لە داخان دەرهەڵدەبی و وەک شێتانت لێ دێت. ئەوەتا لەم چەند رۆژەی رابردوودا کابرایەکی تەمەن ٨٧سااڵن لە واڵتی مەکسیک کۆچی دوایی کردووە و دەزگاکانی راگەیاندنی جوانانە الپەڕە ئەم »ئیشە« کوا ئەمە بکەن. باسی بوون بەتەما ئێمەش هەواڵە ئەم بکەی و خەسار دنیا ئەوسەری کابرایەکی مردنی هەواڵی بە

خۆشانەی دیکە باڵو نەکەیەوە؟ بەاڵم بەخۆشییەوە تێپەڕی، کابرایەدا ئەم چەند رۆژێک بەسەر مردنی راگەیاندنی نەبوو چاک کرا. باسی کەم زۆر دەڕەوێت و ترسەکە خەریکە باسیان دیکە زۆر نەتەوەکانی تورک و فارس و ئێمەش وەک هی عەرەب و نەکرد و لە مەترسییەکی گەورە رزگاریمان هات! ئەگەر بهاتباو زیاتر باسی کرابا، وێدەچوو خەڵکیش بەالڕێ دا بچووبان و کەسانی زۆر روویان کردبایە خوێندنەوەی کتێبەکانی. ئەگەر خەڵک کتێب بخوێننەوە، ناچارن بیر بکەنەوە

و رەنگە دواتر شتیش بنووسن. قسەی خۆمان بێت و لەنێو خۆمان دەرنەچێت، ئەم کابرایەی کە باسی لە نێویشی نییە خۆش پێم کە مارکیزە گارسیا گابریل ئەم هەر دەکەین زمان منەوە باڵو بێتەوە و مەترسی لەسەر ئەم سەقافەت و پێشکەوتنەمان کتێبی نووسینی بیرۆکەی ساڵی١٩٦٥دا لە کاتێک دەڵێن بکات، دروست »سەت ساڵ تەنیایی« بە بیری داهات، لە سەفەربوو. ئۆتۆمبێلەکەی بەرەو ٦ رۆژێک هەموو کرد و بەند خۆی ژوورێک دا لە وەرسووڕاندەوە، ماڵ ١٢ خۆی خێزانەکەی دواتر نیوێک و ساڵ دەکرد و بەبا جگەرەی پاکەت

هەزار دۆالر قەرزدارکرد. هێندێک کەسی لە رێگا دەرچووش دەڵێن بە ئەم کتێبە خەاڵتی جیهانیی نۆبێلی وەرگرتووە. رەحمەت لە دایک و باوکی نووسەرانی الی خۆمان کە ئەوەندە بەوردی نووسراوەکانی ئەم کابرایەیان نەخوێندۆتەوە و ناتوانن بۆ ئەوا ئەگەر بنووسن. لەسەر درێژی بابەتی مردنیشی خەبەری داڕشتنی دەفەوتا و راگەیاندنمان جوانەکانی الپەڕە رۆژ چەندین بۆماوەی نەبوایە، دەبوو بۆ دیتنی وێنەی جوانی کچ و کوڕە مۆدێلەکان دەستەوئەژنۆ دانیشین. بە خۆشییەوە ئامێرەکانی راگەیاندنی ئێمە وەک ئەوانی دیکەی نەکرد ئەم وەک سەدانی وێدەچێت تێک بدات. لێمان نەیتوانی مارکیزەش ئەم و کابرایە نەتوانن بەرەوڕووی خۆڕاگریی راگەیاندنی ئێمە لەبەرانبەر پێشهاتە مەترسیدارەکان دا ببنەوە. ئەمجارە لەم مەترسییە رزگاریمان هات و ژیانی

ئارام و بێ کێشە و قڕەمان لێ نەشێوا.

عەلی لەیالخ

نیو له شاعیرێک ئه وه ی بۆ نیه مه رج ده بێ بێ، ناسراو خۆی خه ڵکی کۆمه اڵنی حه تمه ن به رهه می زۆر بێت! هه رچه ند چ باشتر له هه ناسه دوایین هه تا نووسه ران وشاعیران چاالک نوێ دا به رهه می تێکۆشان وئافراندنی به رهه میان که هه ن شاعیر هێندێک به اڵم بن. ئه ژماری کردنی زیاد له بیریان زیاتر زۆره و تکنیکی ناوه رۆک و هه تا کردووته وه کتێبه کان له که سانه جۆره ئه و بۆیه هه ر شێعری. پێشوازییان که متر ئۆگران وخوێنه رانه وه الیه ن چاک، »شێعری ساده تر زمانی به لێ نه کراوه . خه ڵک، نێو نه چێته به چاپکراوی ئه گه ریش بۆ خه ڵکه وه«. دڵی نێو ده چێته دیسانیش گۆرانی وئاوازه وه ریگه ی له که س زۆر نموونه ده یانزانی که شێعری ئه و گۆرانیه که له به ریان کردووه شێعری شاعیرانێکه وه کوو« هێمن وقانع و..ده یان ئاغایی مارفی مه له کشاو، جه اللی و

شاعیر سه رکه وتووی تر.شێعری ناسراوی هه ره نموونه یه کی خه ڵکی و سه میمانه که به شێوه زاری که لهووری کۆمه ڵێک شێعری جوانی له خۆی به جێ هێشتووه له م به داخه وه چراغی یه،که ئه سه دی مامۆستا خۆشه ویستی له بوو پڕاوپڕ که دڵی رۆژانه زێدو نیشتمانه که ی له لێدان که وتوو وکۆمه ڵگه ی هونه ری ئه ده ب و ئۆگرانی به تایبه ت کوردی

خه مبارکرد.

ساڵی١30٩ی له چراغی( )ئه سه د دایک له زه هاو سه رپێڵ شاری له هه تاویی ئه ده بی و تێکۆشانی ساڵ چه ندین دوای بوو، کوردی فه رهه نگ وهونه ری به خزمه ت به بوو کرماشان ناوچه ی له تایبه ت به پێی به خۆشه ویست وخۆشناو،که نووسه رێکی شاعیرو ئه و رێزی ده چێته ده سته به ندییه کان گه نجینه ی به به ستن پشت به که نووسه رانه ی فه وتانی له رێگه توانیویانه فۆلکلۆر زێڕینی باشترین به بگرن و کوردی ئه ده بی زمان و شێوه زیندووی بکه نه وه . وه ک ده زانن له ماوه ی به مالوه ، په هله وییه کان دیکتاتۆری ده سه اڵتی کوردی فه رهه نگی زمان و که درا زۆر هه وڵی رۆژهه اڵتی خوارووی به شی له به تایبه ت بکرێ و الوازتر ئیالم..( )کرماشان و کوردستان فه رهه نگی ئاسمیالسیۆنی پرۆسه ی به درێژه قه ڵه م هه وڵ وهیمه تی به به خته وه رانه بده ن.که به ده ستانێک وه کوو مامۆستا چراغی ئه و پیالنه له چینه ئه م سه رده ستی له هێناوه و شکستی ئه ده بی فه رهه نگ و رۆژ رۆژله دوای نووسه ران کوردی له کرماشانی زێرین و ئیالمی دێرین هه تا ئه ودێوی سنووره کانی لورستان له بۆژانه وه دایه . ئه وه یه کاریگه ریی چه کی به هێزی قه ڵه م و ده ورو به هه ڵویست وده روه ست. نووسه رانی نه قشی ده وروبه ری کرماشان و مه ڵبه ندی ئه گه رچی نووسه رو که ڵه ده یان وسه دان ده ڤه ره ئه و په نجه یان جێ لێ که وتووه و هونه رمه ندی ئێران وکوردستان ئه ده ب وهونه ری له سه ر وه کوو«مه حه مه دعه لی چیرۆکنووسانێک دیاره ده روێشیان ومه نسوور ئه شره ف ئه فغان وعه لی

ناوبانگی دیکه ناسراوی ناوی زۆر یاقوتی و »ئه سه د جیاوازی به اڵم هه یه . ته واویان چراغی« وه کوو شاعیرێکی چاالک له وه دایه که مه جالی کرماشانی«ئه گه رچی »شامی وه کوو نه ره خسا، بۆ باشتریان زیاترو ده رکه وتنی ئه ویش به هۆی سیاسه تی دژه فه رهه نگی له ئێران له گه ڵ نه ته وه کانی دیکه ، به اڵم به م حاڵه شه وه به خۆنه ویستن و به ئه ده بی و به سۆزی هه ستێکی خۆشویستنی فه رهه نگ و زمانی خۆیان توانیویان باش و جیگه یه کی خۆیان خه ڵکی دڵی نێۆ له

هه میشه یی بدۆزنه وه . ساته کانی دوایین هه تا چراغی مامۆستا چوونه سه ری ئازارونخۆشی و سه ره ڕای ژیانی کۆروکۆبوونه وه زۆربه ی له ته مه نی، پیرێکی وه کوو ده کردو به شداری ئه ده بییه کان الوانی گه ڵ له بیر خۆش شاعێرێکی وردبین و باوری ده کرد. هه ڵسوکه وتی پێگه یشتوو تازه

به ئه زموون شاعیرانی ده بێ که هه بوو به وه بکه ن نوێ به ره ی چاودێری باخه وانێک وه کوو . هه ربۆیه له ته مه نی ٨0ساڵی حه وتووی جارێک له کرماشانه وه ده چوو بۆ شاری ›گیالن غه رب«و به شداریی »سروه » ئه ده بی ئه نجومه نی له کۆڕو کۆبوونه وه کانی ده کرد. مامۆستا ئه سه دی چراغی له چه ندین شێوه و قاڵبی جیاجیا هه ستی درێژه ی زیاتر به اڵم کردوته وه ، تاقی خۆی به شێعری )موزون(داوه و به شاعێرێکی حه ماسی ئاواته خوازی شێعره کانی دا له ناسراوه . نه ته وه که یه تی و سه رهه ڵدان وسه رکه وتنی ره سه نایه تێکی به رچاو له سه رجه م شێعره کانی دا

دیاره .هه ستێکی ڕه وان و سۆزێکی کوردانه بوو به هۆی ئه وه که یه ک دوو شێعری زیاترو باشتر له خۆی له هه موو پارچه کانی کوردستان بناسرێت الیه ن له که نه ته وه ییه شێعری دوو ئه ویش .دوو هونه رمه ندی دیکه وه کران به ئاوازوگۆرانی. ناوچه ی له زمانی فه رهه نگی و رێنسانسی له کرماشان ده نگ و ئاوازی مامۆستا ناسری ره زازی کاتێک به تایبه ت هه بوو خۆی »کاریگه ریی زێرین«ی خاکی ئه ی »کرماشانه گه م شێعری

تومار کرد.مامۆستا »چراغی« له م چه ند به یته باسی بۆ هاوارێکه ده کات و مێژوویی ئاواتێکی خه م و وه ها هه ر کراو. تااڵن رابردووێکی نۆستالژیا و له دوایین به یتی ئه و غه زه ڵه باسی سه رکه وتنێک ده کات که له گره وی ته بایی و هاوده نگی هه موو بیچگه به داخه وه دایه . کوردستان ناوچه کانی

ئالوده وه هار به ناوی)ئالوده ! شێعرێک کۆمه ڵه البردنی بۆ شاعیرانه یه سکااڵێکی که مه که (، ئاسه واری ئیعتیاد! ئیدی هیچ کام له به رهه مه کانی ئه و شاعیره دڵسۆزه تائێستا چاپ نه کراوه . هه ر چاره نووسی گوتم، له سه ره تاوه وه ک بۆیه به گرێدراو هه میشه شاعێریک هیچ قه ڵه می خه اڵت وه رگرتن له فستیڤاڵه کان و به رهه می زۆر

چاپ کردن نیه .کاتێک هونه رمه ند هه ست به به رپرسیاره تی بکات و به ته واوی ده روه ست بێ، ئه وه ی که له که لتوور وفه رهه نگی به بۆ خزمه ت بێت ده ستی گه لی خۆی،که مته رخه می ناکات و وه کوو ئه رکێک

به ریوه ی ده با.چراغی« »ئه سه د مامۆستا خه مخۆری جوان شێعری چه ند چه ندین و دانانی ته نیا ساڵ ده یان مه زنه پیاوه ئه و به ڵکوو نه بوو )میراث کۆکردنه وه ی بۆ خۆی ته مه نی له

کردوو ته رخان دستی(کورد، فه رهه نگی وصنایع ده یان خۆیه وه دڵگه رمی پشتیوانی و به هه ر له م کرده وه ، تا ئێران له باره وه له م پێشانگای ده وڵه مه ندی که له پوور وفه رهه نگی رێگه یشه وه کوردی بپارێزێت و نه هێلێت له ناو بچێت.که واته فه رهه نگی به هه م خزمه تی مه زنه ئه م شاعیره مه عنه ویی کرد یانێ)زمان(، هه میش به فه رهه نگی میراتی کۆکرده نه وه ی هه مان که ماددی

فه رهه نگی بوو.

مامۆستا ئه سه دی چراغی له رێکه وتی٢4ی خاکه لێوه ی١3٩3ی هه تاوی له ته مه نی٨4 ساڵی دا رێزی کردوچووه دوایی کۆچی به داخه وه هه ڵسوورێکی شاعێرو وه کوو نه مران.ئه گه رچی ناسرا، نه شیاویه تی که به وشیوه فه رهه نگی دره وشایه وه و به باشی چرایه ک وه کوو به اڵم

هه ر ده دره وشێته وه .

من کورد کوردم، زانم بیکه س نیمهزار فامیلم، بێ فه ریاد ره س نیم

نه خشه ی بیگانه چوار پاره ی کردمبیمه چوار پاره ،زنه م نه مردم

روحی شاد

ژێده ر:ماڵپه ڕی بلوط،زندگینامه ی استاد چراغی

ژماره : ٦٣٠

٣١ی خاکەلێوەی ١٣٩٣

هەڵەچێنی2١ی ئاوریلی 2٠١4

چرایه ک که هەر به دره وشاوەیی دەمێنێتەوە

مسته فا شێخه

رۆژنامەی10 ژماره : ٦٣٠ بیرو رای ئازاد٣٠ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤

ئاگری باڵه کی

زۆر و کێشمەکێشمێکی لـــەدوای چەند مانگە رۆژی 30ی مارسی ٢014 تورکیا شارەوانیەکانی هەڵبژاردنی ئەمجاره هــەڵــبــژاردنــی بــەرێــوەچــوو، جــیــاواز لــە جــارانــی تــر بــەرێــوە چــوو، تورکیەی نێوەدا لەو کە هەڵبژاردنێک کردبوو، دابەش بەرە دا چوار بەسەر تــورکــەکــان بــە ســەر ســێ بـــەرەی دژ بەیەک و کوردەکانیش. بەرەی یەکەمی تورکەکان کە پارتی داد و گەشە پێدان رێبەرایەتی بــە ــات دەکـ رێــبــەرایــەتــی ئــەردۆغــان و هــەروەهــا بــەرەیــەک کە تورکە توندەرەوەکانن و بەرەیەکیش کە جەماعەتی گولەن رێبەرایەتی دەکەن و رەقیبی سەر سەختی ئەردۆغانن. لەو پرسی چەندین دەتوانین هەڵبژرادنەدا بلێین ــیــن ــوان دەت کــە ببینین گــریــنــگ سەرەتا کــرا، لــەســەر ریفراندۆمیان ریفراندۆمێک دادەنرێت بۆ ئەردۆغان و ــێــش هـــەڵـــبـــژرادن ــەی کـــە پ ــەک ــزب حــیلەسەر بوو لەسەر زۆری فشارێکی لەالیەن کە گەندەڵیانەی کەیسە ئەو کرابوون. ئاشکرا تورکیەوە پۆلیسی ــرەوە بــەریــفــرانــدۆمــێــک ــ ــەکــی ت ــە الی لپرسی بردنی بەرەوپێش بۆ دادەنرێ

ئاشتی کورد و تورک لە تورکیە. بەرەی هەڵبژاردنەکان دا، لەرۆژی پارتی داد و گەشە پێدان سەرکەوتنێکی ــرد، ئەو ــه وره ی بــۆ خــۆی تــۆمــار ک گـ ٢0 واتــە دەنگەکانیان 45%ی بەتەنیا میلیۆن و 600 هەزار دەنگی بەدەست هێنا کە بەبەراورد له گه ڵ ساڵی ٢009 %38 شارەوانیەکان دا هەڵبژاردنی له دەنگی میلیۆن 15 ــە وات دەنگەکانی باش به ڕاده یه کی هێنابوو، بەدەست

چۆته سه رێ.

بۆ خەڵکی تورکیە )کورد و تورک ( دەنگیان دا بە ئەردۆغان؟

تا چەند رۆژ پێش هەڵبژاردن کەم ــرد کە ئــەردۆغــان کــەس بـــاوەری دەکبــەاڵم ــراوەی هــەڵــبــژاردنــەکــان بێت، بـبەچەند هۆکاری سادە دەتوانین بڵێین

کە هۆکارەکانی سەرکەوتنی پارتی

داوگەشەپێدان ئەمانەبوون:نــاڕەزایــەتــیــەکــانــی دوای ــەم: ــەک ی9مانگی رابردوو لە شاری ئێستانبول و تورکیە ئابووری دیکە ، شــاری چەند چەند ساڵەی نیسبی ئیستقرارێکی کە وای هەتا دابــه زی، به خێرایی هەبوو، ــەو واڵتــە ــار ل لــێ هــات کــە کــەســب و کخەریک بوو دەگەڕایەوە بۆ چەند ساڵ ئابووری وەزعیەتی کە ئێستا پێش ــەری خــەراپــی دا بــوو، ــەوپ تــورکــیــە لتورکیە دەوڵەمەندی کاسب و خەڵکی لەسیاسەتەکانی ئەردۆگان بۆ ئابووری سیاسەتە بەهۆی چونکە رازیــبــوون، پارتەکەی، ئەردۆغان و ئابوورییەکانی تورکیە لە وەزعیەتێکی باشی ئابووری ئەو نارەزایەتییەکانی ــەالم ب ــوو، دابـکار کەسب و کە کردبوو وای ــە دوایبە دان دەنـــگ دابــەزێــت، تورکیە لــە ئەردۆغان دەنگ دان بوو بە گەرانەوەی

ئابووری باش بۆ ئەو واڵتە. پارتی ــی ــەران دژب کاتێک دووەم: دادو گەشە پێدان و ئەدۆغان لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا خەریکی ئاشکرا بــوون، ــەوان ئ گەندەڵییەکانی کردنی تورکیە دا تاسەری بەسەر ئەردۆغان ــووری بنیات ــاب ئ ــرۆژه ی ــ پ دەگــــەڕاو جێ پەنجەی شوێنێک هــەر لە دەنــا و بە ئــەردۆغــان دەهێشت. بەجێ خۆی و زیرەکانە سیاسەتی بەکارهێنانی خوێندوەی باش بۆ کۆمەڵگای کورد و ــە تــورکــیــە کــارەکــانــی خۆی ــورک ل تـدەبردە پێش. ئەو دەیزانی کە هۆکاری دینی یەکێکە لە گرینگترین هۆکارەکان

بۆ ڕاکێشانی خەڵک بۆ پارتەکەی. ــەرۆغــان لە ــی ئ ــەران ســێ یــەم: دژبفایل و ــەزارن ه بە دا کەم ماوەیەکی ــەســەر ئـــەردۆغـــان و دۆکــومــێــنــتــیــان لبنەماڵەکه ی و پارتەکەی باڵوکردنەوە،کە ــە بێ ــ ــەوەی ــ ــردن ــ ــاوک ــ ــێـــوە ب ئــــەو شـــت ــک دروسـ ــی الی خــەڵ ــەک ــی ــاوەڕی بکردبوو که بەشێکی زۆری ئه و به ڵگانه

بە ساختە دابنێن. الیەکی تری کــوردەکــان چـــوارەم:

بە ئــەردۆغــان . بۆ بــوون هاوکێشەکە لە ساڵە 80 مـــاوەی کــە سیاسەتێک ــرێ، ئــه و هات ــ ــرەو دەک ــەی تــورکــیــە پبە نـــەتـــەوەیـــەک وەک کـــوردەکـــانـــی نەتەوەکانی تورکیە ناساند. تا پێش ئەو ده سه اڵتداره کانی حکوومەتە رێکەوتە تورکی بە کوردەکانیان تورکیە سەر ــان بە ــ ــەردۆغ ــ ــد، ئ ــانـ شــاخــی دەنـــاســـۆی ئــەو ســیــاســەتــی زیـــرەکـــانـــەی خـتــابــۆیــه ی شــکــانــد و دەیـــزانـــی دەنــگــی ــە بـــۆ ئـــەو و ــورکــی ــان لـــە ت ــ ــوردەک ــ کپارتەکەی چارەنووس سازە. هەروەک دیتیشمان لە ناوچەی کورد نیشن لە 7 4 بە نزیک ئەو دراو ، دەنگی میلیۆن

میلیۆن دەنگی بەدەست هێنا. ــی ــژاردن ــب ــەڵ کــــوردەکــــان و ه

تورکیە...نـــەبـــوونـــی دوای کـــــوردەکـــــان دوای ســـاڵـــە، دەیـــــان ئـــازادیـــیـــەکـــی ــەو تــورکــیــە ــاوچــەک ــەن گـــۆرانـــکـــاری لهەروەها خەباتێکی دژواری چه کداری و

راسته وخۆ که کــورده کــان مــەدەنــی و کاریگه ری هه بووه کە مافی بەشداریی بەرێوەبردنی پــرۆســەی لــە سیاسی واڵت بەدەست بێنن ، بەاڵم کوردەکان ــان ــەک ــی ــی ــەی چــاوەڕوان ــچــەوان ــێ بـــە پبەشداریه کی ئەوتۆیان لە هەڵبژاردن دا خۆیان زیاتری کاریگه ری که نه کرد ئەو بن بەشداریش ئەگەر ده ربخه ن، دەدەن پێ دەنگی زۆرترین الیەنه ی ئه و دەبــێ ئاخۆ لێرەدایە نیە، کــورد هۆکارانە چ بن کە کوردەکان نەتوانن ــە زێــریــنــانــە ــەل ــکــی بـــاش لـــەو ه کــەڵوەربگرن کە هاتۆتە پێشیان؟ لە حالێکدا هاوکێشەکان بە قازانجی وان لە گۆران بوونە نێوخۆیان دا لە تورکەکان دان، ناسیۆنالیستی هەستی بــەرە، چەند ــه چ ئــاقــارێــک دا ــوور ب ــاک ــە ب ــورد ل کـزاڵ دینی هەژمونی ئایا رۆیشتوه ؟ ــوردی بــاکــور ــ ــەســەر کــۆمــەڵــگــای ک بکوردییەکانی هێزە ئایا ــاردەرە؟ ــری بئەو دەڤەرە نەیانتوانیوە بچنە نێو ناخی کۆمەڵگای کوردی؟ ئایا هێزێکی وەک کوردەکانەوە بەدەنگ باشتر ئاکەپە چـــووە یـــان هــێــزە کـــوردەکـــان؟ ئایا

ــزم و دیــن ــی ــۆن ــۆم ــەرەی ک ــ دیـــســـان بـسەریان لە کوردەکان شێواندوە؟ ئایا لە نێوان هژموونی دینی و کۆمۆنیزم و ناسیۆنالیزم کوردەکان گیریان کردوە؟ لــەدوای تر پرسیاری دەیــان ئەمانه و 30 ی ئازار دەبێ کوردی باکور و هێزە

سیاسییەکانیان لە خۆیان بکەن.

ــوان دوو ــێ ــە ن بـــەراوردێـــک لهەڵبژاردن دا..

هــــەرچــــەنــــدە کــــــوردەکــــــان لــە هەڵبژرادنی لە کوردستان باکووری ٢009 دا ــی ســاڵ ــی ــان ــەک ــی ــی شــارەوانبەاڵم نــەبــوو، شێوە بــەو بەشداریان ی ٢011 ســـالـــی هـــەڵـــبـــژاردنـــی ــە لـگەرم بە کرد و بەشدارییان پەرلەمان مەیدان، هاتنە زۆرەوە گوڕییەکی و بــەاڵم لــە بــەرامــبــەردا لــە نزیک بــە 9 کــورد)ســەرچــاوە ــگــدەری دەن میلیۆن تەنها ــان ــ ــــوردەک ک ــان( ــەک ــی ــارەســم ندەنــگــیــان ــەزار ــ ه 800 و میلیۆن ٢

نوێنەر بۆ توانیان 36 بەدەست هێنا و بەرامبەردا لە بکەن. بەرێ پەرلەمان پــارتــی داد وگـــەشـــە پــێــدان لــە ناوچە 60 لــە زیــاتــر تــوانــی کوردنشینەکان بــەرێ پــەرلــەمــان بــۆ ــورد ک نوێنەری پێشبینیەکان پێچەوانەی بــە بــکــەن و ئه و سه رکه وتنه نه یانتوانی کوردەکان ــه چـــاوه ڕوانـــیـــان ــه ده ســــت بــێــنــن ک بده کرد. لەو سەردەمەدا، 3 ساڵ دواتر واتــه لــە بــەهــاری ئــەمــســاڵ دا ، دوای کورد ، پرسی لە زۆر گۆرانکارییەکی هــەوای کــەش و زیاتری ئاواڵە بوونی بــۆ جارێکی ــان هــەڵــبــژاردن، کــوردەکبۆ دیکە چوونەوە سەر سندووقەکان خۆیان ناوچەکانی له بتوانن ئــەوەی به ده سته وه شاره وانییه کان ده سه اڵتی بگرن. بەاڵم لەو پەری سەرسورمان دا ساڵی 3 ژمـــارەی هەمان کــوردەکــان رابردوو یانی ٢ میلیۆن و 800 هەزار پێی بە واتە کــردەوە، تۆمار دەنگیان ــورد لە ــگـــدەری کـ ــە دەنـ ــامــاران ئـــەو ئکەمی نە ــردوە و ک زیــادی نە باکوور ــردوە و ئــەو بــەشــە کــوردیــیــەی کە ــ کهیچ تورکەکان بە حیزبە دەدا دەنگی لە ئەوە دانەهاتووە بەسەر گۆرانیان حالێک دایە لە هەڵبژاردنی ئەو جارەدا سەرکەوتنێکی دەیانتوانی کوردەکان

چاوەروان نەکراو تۆمار بکەن.ــە بــاکــوری ــان ل ــارەک ــام ــێ ئ ــە پ ب 187 و ــۆن ــی ــل ــی م 7 ــان ــ ــت ــوردســ ــ ککاندیدەکانی بە دراوە دەنــگ ــەزار هکوردەکان بەرامبەردا لە هەڵبژاردن میلیۆن 7 لەو خۆیان ناوچەکانی لەو نــاو سندوق دەنــگــەی هـــەزار و 187 تەنها 1 میلیۆن و 900 هەزار دەنگیان هــێــنــاوە، لــە بــەرامــبــەردا پــارتــی دادو و میلیۆن 3 ئەردۆغان پێدانی گەشە هێناوە، به ده ست دەنگی هــەزار 500بە هێزە هەروەها دەنگەکانی تر دراوە

تورکەکانی تر. پاساو جێگای هیچ من بــراوی بە نیە لــە شــارە گــەروەکــانــی بــاکــووری کوردستان پارتێکی غه یره کورد لە پێش کورده کان چونکه بێت. کوردەکانەوە پڕ بێ پسانه وه و خه باتێکی حاڵی له سه لماندنی بۆ قوربانین و خوێن له خۆیان و ده سته به رکردنی مافه کانیان.

کورد له باکووری کوردستان لەم هەڵبژاردنەدا سەلماندی کە نه گه یشتۆته سیاسی پێگه یشتوویی له ڕاده یــه ئه و ــاشــووری ســـوودان له کــه وه ک لــه بچاره نووسی ریــفــرانــدۆمــه وه رێــگــای باشووری کاتێک بکا. دیاری خۆی بووە، جیا رێفراندۆمێک بە ســوودان جۆراوجۆر شێوه ی به کوردستانیان دەبێ کە ده ربــڕی خۆیان هه لوێستی واز بکاو رێفراندۆم داوای کوردیش بــەاڵم بێنێ. کۆنه کانی دروشــمــه لــە کاتی هەڵبژاردنە، ئــەم دوای ئێستا، بپرسین خۆمان لە کە هاتووە ئــەوە داخۆ کورد ئەوەندە لە باری سیاسی، گەشەی کۆمەاڵیەتییەوە فەرهەنگی و بۆ ریــفــرانــدۆمــی داوای کــە کـــردووە

بکرێ.

سەرچاوە:ماڵپەری کوردستان و کورد

BBC ماڵپەریماڵپەری CNN تورک

ئایا کوردەکان لە باکووری کوردستان، سەرکەوتوون؟هەڵبژاردنەکانی تورکیە و باکووری کوردستان لە دەالقەیەکی ترەوە

میكڕۆبی( شیمایی، ) نــاوكــی، نائاساییەكان چەكە بە لێكهەڵوەشانی دوای ئاساییەكان! و باو چەكە نەك یە و واژۆكــردن بە ئەمریكا و ڕووسیا شــۆڕەوی واڵتانی نزیكەی ئیستارت پەیمانەكانی نهێنی جێبەجێكردنی ناوكییەكانی سیستەمە و چەكۆچۆڵ نــەوەدی لەسەدا خــۆیــان لــەكــار خستن و لــەنــاویــان بـــردن. بــەاڵم هەر بە ڕووســیــا بەجێماوەی ناوكییەی تواناییە بــڕە ئــەو ڕادەیەك زۆرە كە ڕێبەرانی ئورووپایی تەنانەت غیرەتی بیركردنەوە لە ڕووبەڕووبونەوە لەگەڵ ڕووسیایان نیە! بریتانیا و فەڕانسە تەنیا هێزە ناوكییەكانی ئورووپان كە ژمارەی كاڵوە ناوكییەكانیان كەمتر لە سێ یەكی كوالوە گواستنەوەی كەرەسەكانی و ڕووسیایە ناوكییەكانی )موشك و فڕۆكە(ی كوالهەكە ناوكییەكانی ئەو دوو واڵتە شیاوی بەراوردكردن لەگەڵ كەرەسەكانی ڕووسیا نین. ڕووسیا 1499 كواڵهەكی ناوكیی بەهێز و 491 موشەكی بالستیكی زەمینی و دەریایی )زمین پایە و دریا پایە( و بۆمب هاوێژی قورسی هەیە و ئەمریكا 17٢٢ كواڵهەكی ناوكی و 806 مووشەكی بالستیكی زەمینی و دەریایی و بۆمب هاوێژی قورسی هەیە.) هێندێك لە مووشەكەكانی ڕووسیا و ئەمریكا دەتوانن هاوكات چەندین كوالهەكی ناوكی هەڵ گرن (. بە سەرنجدان بە هێزی زۆری چەكە نائاساییەكانی ڕووسیا و زیادكردنی سااڵنەی بوودجەی دیكە دەیەی تا چەند هەروا ئورووپا نیزامی ڕووسیە، بەرامبەر لە ئاساییشی خۆی هێمنایەتی و پاراستنی بۆ ڕووسیا وابەستەی واڵتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەبێ . ئەم بەستراوەییە بە رادەیە پێویست و توندە كە تەنانەت ئیسنودێن ئاغای لەالیەن بەڵگەگەلێك ئاشكراكردنی تەكنۆلۆژیی ئابووریی و بەرباڵوی سیخوڕیی لەبابەت نەیتوانی ئوروپاییەكانیشی هاوپەیمانە لــە ئەمریكا

كاریگەرییەكی ئەوتۆ لەسەر ئەو پێوەندییانە دابنێ .

نــەتــەوە بــۆ پەیامێكشی ئــۆكــرایــن قــەیــرانــی واڵتانی ئەوەكە ئەویش هەیە و دنیا زوڵملێكراوەكانی نێوخۆی ــۆ ب ــان ــی ــازادی ئ دێــمــوكــراســی و ــی ڕۆژئـــاوایـوەك نێونەتەوەییەكان دا كێشە لە دەوێ و واڵتەكانیان ئامرازێك بۆ گەیشتن بە ئامانجە سیاسییەكانیان كەڵك دیاریكردنی مافی ئایا وەردەگــــرن. دێموكراسی لــە و نــەتــەوە هــەر سەرەتاییەكانی مافە لە چــارەنــووس كۆمەڵگەیەك نیە؟ كەوایە بۆ ڕۆژئاوا سەبارەت بە هەستی ڕووســەكــانــی سەربەخۆییخوازی و نــەتــەوەخــوازیــی تیرۆریستیان بە و كەمتەرخەمە ئۆكراین ڕۆژهەاڵتی شایانی كریما خەڵكی لێبڕاوی دەنگی ئایا ــێ ؟ دەزانـئوسیتیا و سەربەخۆیی ڕاگەیاندنی ئایا نیە؟ ڕێزدانان ئابخازیا نادێموكراتیك بوو یان ئەوەكە دژایەتی لەگەڵ سیاسەتەكانی ڕۆژئاوا هەبوو؟ دیارە ڕووسیەش بەهۆی مافەكانی ــازادی و ئـ لە پشتیوانی بەرژەوەندییەكانی هەرگیز جیهان دەكا، ئۆكراین ڕۆژهەاڵتی ڕووسەكانی هێرشی دڕندانەی هێزەكانی ڕووسیا لە ساڵی 1999 بۆ ناوچەی سەربەخۆی خوازی چیچەن و وێرانكردنی ئەو واڵتە و كوشتار و ئاوارەبوونی بەشێكی ئەو نەتەوەیە

لەبیر ناكا.

وەرگێڕان بۆ کوردی: سیروان موساپوور

درێژەی:

قەیرانی ئۆكراین سەلماندی

ئورووپا هەروا الوازە

بۆ سندووقەکان سەر چوونەوە دیکە جارێکی بۆ کوردەکان ئەوەی بتوانن له ناوچەکانی خۆیان ده سه اڵتی شاره وانییه کان کوردەکان سەرسورمان دا پــەری لەو بــەاڵم بگرن. به ده سته وه هەمان ژمارەی ٣ ساڵی رابردوو یانی 2 میلیۆن و 8٠٠ هەزار

دەنگیان تۆمار کردەوە

نەتەوە بۆ پەیامێكشی ئۆكراین قەیرانی ئەوەكە ئەویش هەیە و دنیا زوڵملێكراوەكانی ئازادییان دێموكراسی و ــی ــاوای ڕۆژئ واڵتــانــی كێشە لــە دەوێ و واڵتــەكــانــیــان نێوخۆی بــۆ نێونەتەوەییەكان دا وەك ئامرازێك بۆ گەیشتن بە ئامانجە سیاسییەكانیان كەڵك لە دێموكراسی چارەنووس دیاریكردنی مافی ئایا وەردەگــرن. ــەوە و ــەت لــە مــافــە ســەرەتــایــیــەكــانــی هــەر نكۆمەڵگەیەك نیە؟ كەوایە بۆ ڕۆژئاوا سەبارەت بە هەستی نەتەوەخوازیی و سەربەخۆییخوازی ڕووسەكانی ڕۆژهەاڵتی ئۆكراین كەمتەرخەمە و

بە تیرۆریستیان دەزانێ ؟

رۆژنامەی9 ژماره : ٦٣٠ سیاسی٣٠ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤

رێبوار مەعروف زادە

1393 ساڵی رێــبــەنــدان 17 لــە پێنچ سەربازی ئێرانی لە بە دەستی ئەلعەدل چــەکــداری بــزووتــنــەوەی لە بزووتنەوەیە ئەو گیران. بەدیل عەمەلیاتە ئەو ڕایگەیاند سەرەتادا لەسێدارەدانی بە ــەوەی ــاردان ک لە داوە. ئەنجام بــەلــووچ زیندانیانی کۆماری ئیسامی هەوڵی دا پاکستان ــوورەکــانــی و بــە نــەپــاراســتــنــی ســنتۆمەتبار هێزە ئــەو جێکردنەوەی ــنـــەوەی عــەدل ــەاڵم بـــزووتـ ــ ــکــا، ب بڕایگەیان ئەوان لە خاکی ئێران دان و پێنچ ئەو ئالۆگۆرکردنی خوازیاری بەشێک ــازادی ئ لەگەڵ ســەربــازەن گرتووخانەکانی لە هاورێیانیان لە ئێران. دواجار یەکێک لەو سەربازانە درا و چوار سەربازەکەی لەسێدارە مـــەولـــەوی داوای لـــەســـەر ــە ــک دیسوننیەکانی رێبەری عەبدولحەمید کران. ئازاد بەلوچستان سیستان و هەوڵدان تەنیشت لە ماوەیەدا لەو ــازادی ئــەو کەسانە لــە الیــەن بــۆ ئـئۆپۆزیسیۆن نێو لە هەم دەوڵــەت، لە هــــەم ــێــســامــی و ئ ــاری ــ ــۆم ــ کهاتە پرسیارە ئەو رێژیم نێوخۆی سیستان و خەڵکی پرسی کە پێش بــەلــوچــســتــان چــیــیــە و خــەڵــکــی ئــەو

ناوچەیە چی دەوێ؟ سنووری بەرفراوان، بێکاری،

سوننی بوون و بەلوچ بوونــن ــری ــەورەت ــە گ ــای ــزگ ــارێ ــەو پ ئـــە لـــە نێو ــەی ــی ه ــاک ڕووبــــــەری خپارێزاکانی ئێران دا و 11 لە سەدی خاکی ئێران پێکدێنێ. ئەو پارێزگایە والتـــی لـــەگـــەڵ کــیــلــۆمــیــتــر 900لەگەڵ کیلۆمیتر 300 و پاکستان هەیە. سنووری ئەفغانستان والتی ــە لەگەڵ ــراوان ــەرف ب ــوورە ــەو ســن ئئەفغانستان و پاکیستان ڕەهەندێکی پارێزگایە بــەو گرینگی ئەمنییەتی بەلووچستان و سیستان داوە. سنووری کیلۆمیتریش ٢70 نزیک هەیە. عومانه وه ــای دەری بە ئــاوی چابەهار رێگەی لە پارێزگایە ئەو دەرێ. پێوەند عومان دەریـــای بە ــۆدی پــێــتــەخــتــی ئــەو ــا خــ ــەروەهـ هـسنووری زاهیدان واتــە پارێزگایە پاکستان واڵتــی دوو هــەر لــەگــەڵ پــارێــزگــای ــە. هــەی ئەفغانستان و بواری لە بەلووچستان و سیستان ئابوورییەوە بە یەکێک لە هه ژارترین دەکرێ ئەژمار ئێران پارێزگاکانی پارێزگایە لــەو بێکاری رێـــژەی و ــە. لـــە بـــواری ــی ــەســەرێ ــجــار ل ــەک یلە دانیشتووانی ئایینیشەوە بەشێک مه زهه بن. سوننی پارێزگایە ئــەو بــەلــووچــەکــان لـــەو پــارێــزگــایــە بە زمــانــی بــەلــوچــی قــســە دەکــــەن و هەوڵە هەیە. نەتەوەیاتییان هەستی عەبدولمالیکی چــەکــدارەیــیــەکــانــی لەسێدارە لە ساڵی 1389 ریگی کە نــەتــەوەیــیــانــە هــەســتــە لـــەو درا

سەرچاوەی دەگرت.ســــــنــــــووری بــــــــەرفــــــــراوان، ئابوورییەکی وێران و ستەمی ئایینی و نەتەوەیی دەرهەق بە دانیشتووانی بەلووچستان و سیستان پارێزگای

بەستێنی کە فاکتەرەن کۆمەلە ئەو نیسبەت بــە ــک خــەڵ نـــارەزایـــەتـــی رێژیم و ئەنجامدانی پەرچەکرداری

چەکداری دەخۆلقێنن. سپا و سیستان وبەلووچستانئەو بەدیل گیرانە لە الیەک نیشانی توانا ئــەو رێژیم هێزەکانی کە دا بەالنیکەم ئەمنییەتی-نیزامییەیان بــەســەر نــاوچــە ســنــووریــیــەکــانــی

بەلووچستان و سیستان پارێزگای نییە و هێزەکانی ئینتزامی و سپا بە پلەی یەکەم شکست خواردوی ئەو ــەت دەوڵ هــەروەهــا ــوون. ب مەیدانە و نێوخۆ ــی ــ وەزارەت بەتایبەتی و پارێزگاری سیستان و بەلووچستان شکستخواردوی دووهەم ئەو بەدیل لە رۆلێکیان چونکە بــوون گیرانە

ئازاداکردنی ئەو سەربازانەش نەبوو. لە الیەکی دیکە ئازادکردنی ئەو چوار ــاردەی ســـەربـــازەش لــەســەر ڕاســپنیشاندەری عەبدولحەمید مەولەوی ــی ســوونــنــی لە ــەران ــب نـــفـــووزی رێپارێزگایە ــەو ئ دانیشتووانی نێو دایــــە. هــەرچــەنــد هــەڵــکــەوتــەکــەی واتە پارێزگایە، ئــەو ژئۆپۆلیتیکی بــەرفــراوان سنوورێکی هــەبــوونــی

پاکیستان، و ئەفغانستان لــەگــەڵ دەدا عەدل بزووتنەوەی بە مەجال چــەکــداری جمۆجۆلی بــتــوانــێ کــە هەبێ، بەاڵم کۆماری ئیسامیش بە شێوازی جۆراوجۆر یەک لەوان لە رێگەی سپای قودس هەوڵ دەدا ئەو گرووپە یان یەکجاری لەنێو ببا یان سناریۆیەکی دووپاتکردنەوەی بە

دیکە هاوشێوەی عەبدولمالک ریگی بزووتنەوەیە ئەو ناوبانگی و پێگە

لەنێو ببا. سەفەری رووحانی بۆ سیستان

و بەلووچستانرۆژی رووحـــانـــی ــی حــەســەنخـــاکـــەلـــێـــوە ٢6ی ســێــشــەمــمــە سەفەرێکی دوو رۆژەی بۆ سیستان گومانێک دا. ئەنجام وبەلووچستان

لــەوە نیە کــە ســەفــەری رووحــانــی لەژێر کاریگەری بەدیل گیرانی ئەو لەو پێنچ سەربازە بووە. ڕووحانی دەستخۆشی زاهیدان لە سەفەرەدا سووننی و ماموستایانی هەوڵی لە پیاوماقووالنی هــەروەهــا و شیعە ــاری ئەو ــ ئــەو پــارێــزگــایــە بــۆ رزگجەختی رووحانی کرد. سەربازانە

لــەســەر ئـــەوە کـــردەوە کــە هەموو ــە لـــەبـــەرامـــبـــەر ــســت ــوێ ــێ ــک پ ــەڵـ خـدابینکردنی ئەمنییەتی ئەو پارێزگایە نیزامی هێزەکانی و بــن بــەشــدار یارمەتیدەری خەڵک بۆ دابین کردنی ــن. ئـــەو پــەیــامــەش ــ ئــەمــنــیــیــەت دەببۆ رووحانی تێگەیشتنی لە رەنگە دژواربوونی دابین کردنی ئەمنییەت کیلۆمیتری 1٢00 سنوورێکی لــە ــی ــان ــە لــەگــەڵ واڵت ــای ــزگ ــارێ ــەو پ ئـدراوسێ سەرچاوە بگرێ. دەوڵەتی ڕووحــانــی بــەو ســەفــەرە لــە هــەوڵ لە الیەک پێش بەوە بگرێ کە دایە و سپا دەستی گیرانە بەدیل ئــەو توندرەوەکانی لە پارێزگای سیستان چونکە بکا ــاوەاڵ ئ بەلووچستان و رووحــانــی بــەرنــامــەی ــە ل بەشێک بە پێراگەیشتن بــە کـــراوە تایبەت هــەژارەکــانــی و ئیتنیکی نــاوچــە ئێران. لە درێژخایەنیش دا رووحانی ئەو خەڵکی دەنــگــی بــە پێویستی پــارێــزگــایــە دەبـــێ و نــاکــارامــەیــی دەوڵــەتــی رووحــانــی رەنــگــە ئــەوان دیکە هەڵبژاردنێکی لە بەشداری لە

سارد بکاتەوە.

سەرچاوەکان:ــده حسن وع یک و ــزار ١(«هـروحانی در سیستان و بلوچستان،

بهداد بردبار، رادیو زمانە«ــران، ای در فقر ٢(«انــتــشــار

محسن کاکارش، رادیو زمانە«پیام اطــالعــات و »سپاە )٣دادند گروگانها را بکشید، فرشتە

قاضی، روزانالین«

پێنچ سەربازی ئێرانی و پرسی سیستان و بەلووچستان

موختار نەقشبەندی

بــەرژەوەنــدیــیــەكــانــی ڕووســیــا و ــە ئــۆكــرایــن چــیــن؟ ئایا ڕۆژئــــاوا لخۆڕسك ئۆكراین گۆڕانكارییەكانی بوون یان پانێكی لەپێش دا دارێژراو لەالیەن رۆژئاواوە؟ ئاكامی قەیرانی ــن چ دەبــــێ ؟ كــاریــگــەریــی ــرای ــۆك ئــەر مــەســەلــە ــەسـ ــەو قـــەیـــرانـــە لـ ــ ئكاردانەوەی چیە؟ نێونەتەوەییەكان چین سەبارەت بە قەیرانی ئۆكراین و ئەو لێكهەڵوەشانی دابــەشــبــوون و بە چین ــردەوەی ــ دژك چیە؟ ــە واڵتدەبێ ؟ چۆن ڕووسیا گەمارۆدانی پرسیاری ــان دەی پرسیارانە و ئــەم لە كە گرینگانەن بابەتە لــەو دیكە لە ئاڵۆزیی و شۆڕشەكان دەسپێكی سیاسیی و شرۆڤەكارانی ئۆكراین دا ــۆوە خــەریــك ــ ــەخ ــ ســـەربـــازیـــی ببەرپرسانی قسەكانی لە كــردووە. بە ڕووســیــا دەردەكــــەوێ كرملین مافەكانی لە دەست چەشنێك هیچ هەڵناگرێ و ئۆكراین ڕووسەكانی زۆرترین ترسی واڵتانی ئەورووپایی باڵتیك تایبەت واڵتانی حەوزەی بە ڕووسین، كەمایەتیی خــاوەنــی كە ئەوەیە كە ڕووسیا تەنیا بە ئۆكراین نەهێنێ . واز بەوەندە نەبێ و ڕازی ــی ئــۆكــرایــن دەرەنـــجـــامـــی قــەیــرانــی دیــكــە ــك ــەك بـــێ جــارێ ــی هــەرچــیسەر هێنایە ئــورووپــایــی واڵتــانــی پشتیوانیی بەبێ كە ــاوەڕەی ب ئەو ــی ــن ــاراســت ئـــەمـــریـــكـــا تـــوانـــایـــی پ

بــەرامــبــەر ــە ل ــان خــۆی ئاساییشی ــیــە. بــەســتــراوەبــوونــی ــادا ن ــیـ ڕوسـئەمریكا بــە ــی ــای ــورووپ ئ ــی ــان واڵتلەباری هێمنایەتییەوە، لە سەردەمی شەڕی دووەمی جیهانییەوە دەستی نیزامی و یارمەتییە ئەگەر پێ كرد. بە ئەمریكا زۆرەكــانــی ئابوورییە ڕووسیا تایبەت بە هاوپەیمانان و بە ئەمریكا هێزەكانی نــەبــووایــە و شــێــوەیــەكــی بـــەربـــاڵو نــەدەهــاتــنــە ــەواوی ئـــورووپـــا و بە ــ ــدان، تـ ــەیـ مـتووشی ڕووسیا ئینگلیس و تایبەت چارەنووسێكی هاوشێوەی فەڕانسە هاتنی شەڕ كۆتایی دوای دەبوون. ــاوا بۆ ــ ــی ئـــورووپـــای ڕۆژئـ ــان واڵتزیــنــدووكــردنــەوە و بــووژانــدنــەوەی ــایـــان بۆ ــەنـ ئـــابـــووریـــیـــەكـــەیـــان پـهێمنایەتیی و لەباری برد و ئەمریكا ــە تــرســی هــێــرش و نــیــزامــیــشــەوە لزاڵبوونی سۆڤیەت وابەستەی هێزی پەیمانی بوون. ئەمریكا سەربازیی ناتۆ كە لە ساڵی 1949 لەنێوان 10 كانادا ئەمریكا و ئورووپایی و واڵتی توركیە و یــۆنــان و ــر واڵتــانــی )دواتـئیسپانیاش ڕۆژئــــاوا و ئەڵمانیای بەم كرا واژۆ ئەندام( بوونە تێی دا ئەم مــاددەی 5ی بەپێی بوو. هۆیە بــۆســەر یەكێك هــێــرش ســازمــانــە بۆ هێرش وەك ئەندام، واڵتانی لە ناتۆ ــراو تــەواوی ئەو واڵتانە دادەنهێرش واڵتــی لە بەرگریی ئەركی ئۆكراین ( بوو ئەستۆ لە بۆكراوی ــە(. دوابـــــەدوای ــی ــاتــۆ ن ــدامــی ن ــەن ئساڵی لە شوڕەوی لێك هەڵوەشانی شـــەڕی هــاتــنــی ــی ــای كــۆت 1991 و ڕۆژهــەاڵت و بلووكی ئایدۆلۆژیكی ڕۆژئاوا كە بەدوای ئەودا ڕووسیە ــازی و ــەربـ لـــەبـــاری ســیــاســی و ســـوو، ب ــدی الواز ــون ت ــە ب ئـــابـــووری بــوو بە هــۆی زیــادبــوونــی ڕێژەیی

ــانـــی ئـــورووپـــای ئــەمــنــیــیــەتــی واڵتـڕۆژئاوا، بەاڵم ڕووسیا كە میراتگری ناسراو چەكە بــەرچــاوی بەشێكی بوو، شــۆڕەوی نەناسراوەكانی و لە نیزامییەوە هێزی لەباری هەروا كۆی هێزی هەموو واڵتانی ئەندامی ــۆ )بــێــجــگــە لــە ئــەمــریــكــا( زۆر ــات نبابەتەش ئەم هەر و بوو بەهێزتر

پەیمانی بەردەوامیی هۆی بە بوو نــاتــۆ. قــەیــرانــی بــاڵــكــان لــە دەیــەی نەوەدی زایینی و بێ توانایی واڵتانی ئورووپایی لە پێشگرتن لە كوشتار و پێشوو یۆگساڤیای لە وەچەكوژی ــە هـــۆی پــشــتــیــوانــیــی و داكــۆكــیــی بڕووسیە لە سێربەكانی ئەو واڵتەش ئورووپا نیزامیی الوازیــی هۆی بە )قەیرانی بوو بەرامبەر ڕووسیە لە باڵكان سەرەنجام بە دەستێوەردانی

ڕێبەرایەتی بــە ــاوا ــ ڕۆژئ نیزامیی ئەم ــارە دی هــات(، كۆتایی ئەمریكا و بـــووە ــە ــەن دووالی نیگەرانییەش بە ســـەبـــارەت هەمیشە ــە ڕووســیبووە و ڕەشبین ناتۆ پەرەسەندنی بۆ ــا ــورووپ ئ ئەمریكا و هــەوڵــدانــی دژە بــەرگــریــی سیستەمی ــانــی دانموشەكی پەرەی بەم ڕەشبینیە داوە.

نیگەرانییەی ئەم كردەیی نموونەی جێگیركردنی لە دەكــرێ ڕووســیــە ــەودای ــمـ ــورتـ مـــووشـــەكـــەكـــانـــی كـبالستیكی ئەسكەندەر لە كالینینگراد ببینرێ . ڕابـــردوو ساڵی چەند لــە ــەی بــوودجــەی ــی ســااڵن ــادكــردن زیبەرباڵو هێرشی ڕووسیا و نیزامیی ــان لـــە ســاڵــی بـــۆ ســـەر گــورجــســتگورجستان تێكشكانی ) بــە ٢008لەم شەڕەدا، ڕووسیە سەربەخۆیی

فەرمی بــە ئابخازیای و ئوسیتیا ناسی( و وەسەرخستنەوەی كریما بە ئورووپایی خاكی ڕووسیا، واڵتانی لە هێز بەكارهێنانی بە ســەبــارەت ناوچە كێشەكانی چارەسەركردنی لەالیەن ڕووسیاوە زیاتر لە پێشوو

نیگەران كردووە. بە بــەراوردكــردنــی هێزی

نــیــزامــیــی ڕووســــیــــا و ئـــورووپـــا واڵتــانــی نیگەرانیی هــۆكــارەكــانــی تەنیا دەبێتەوە. ڕوونتر ئورووپایی بوودجەی نیزامی 4 واڵتی ئینگلیس و ئەڵمان و فەڕانسە و ئیتالیا نزیكەی نیزامیی بــوودجــەی هێندەی دوو نیزامیی ) بـــوودجـــەی ــە ــەی ڕووســیڕووسیا لە ساڵی ٢013، 88 ملیارد

بەشێكی هەرچەند بوو(، دۆالر نــیــزامــی بـــوودجـــەی لـــە زۆر

ــۆ حــقــووق واڵتــانــی ڕۆژئـــاوایـــی بپێرسۆنێلی ــی ــوزاری ــگ ــەت خــزم و ــەرج دەكـــــرێ ، بـــەاڵم ــ ئـــەرتـــەش خو توێژینەوە بوودجەی دیسانیش كەرەسە ڕاگرتنی و دروستكردن زیاترە ڕووسیا لە نیزامییەكانیان بەاڵم چونكە ڕووسیە تەكنۆلۆژیای شــۆڕەوی نیزامیی پێشكەوتووی لە هـــەروا ــەوە، ــاوەت م بەمیرات بــۆ تەكنۆلۆژیای ــوارەكــان دا ب لە زۆر ــی واڵتـــانـــی ــە هـ ــەی لـ ــەك ــی ــی ــزام ــی ننموونە بۆ لەسەرترە، ئورووپایی هــیــچ یــــەك لـــە ســیــســتــەمــەكــانــی ــی ــانـ ــی واڵتـ ــ ــەوای ــ ــدی ه ــ ــەن ــ ــەداف ــ پبــەراوردكــردن شیاوی ئورووپایی پێشكەوتووەكانی سیستەمە لەگەڵ ڕووسیا 400ی ئێس و 300 ئێس ــی ســوخــۆ 35 و ــرۆكــەكــان ــن، ف ــی ن 50 تی )سوخو ی 50 تی سوخۆ فرۆكەی نەسڵی پێنجەمی ڕووسیایە بەرهەم زۆر شێوەی بە ئێستا كە فرۆكەكانی لە ڕووسیا نەهێنراوە( ئینگلیس )دروســتــكــراوی تــایــفــون تـــر(، ــد واڵتــــی ــەن ــان و چ ــم ــەڵ ئ و فەڕانسە(، )دروســتــكــراوی رافائیل سوئێد( )دروســـتـــكـــراوی گریپین ــەاڵم ڕووســیــا پــێــشــكــەوتــووتــرن. بـــیــەكــانــی ــابــووری بـــەهـــۆی كــێــشــە ئنەیتوانیوە ــردوو ــ ڕاب دەیـــەی دوو چەكوچۆڵی زۆر شــێــوەیــەكــی بــە ــنــێ و ــێ ــەم ب ــ ــەره ــ ــوو ب ــەوت ــشــك ــێ پبـــە گــشــتــی بـــەدەنـــەی ســەرەكــیــی چەكوچۆڵی لە ڕووسیە ئەرتەشی ــۆڕەوی پــێــك دێ ــ ســـەردەمـــی شــــەم بــابــەتــەش بــۆتــە هۆی ــەر ئ و هئاسایی و نیزامیی لەسەرتربوونی ــی، ــای ــورووپ ــراوی واڵتـــانـــی ئ ــاسـ نـبــــەاڵم پــشــت بــەســتــنــی ڕووســیــە

قەیرانی ئۆكراین سەلماندی ئورووپا هەروا الوازە

ل ١٠

رۆژنامەیژماره : ٦٣٠ ٣١ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤ ژنان8

حەسەن حاتەمی

لە دە مانگی رابردوو دا، لە دووبەشی کوردستان )15ی جوونی رۆژهــەاڵت- ٢4 ی جۆزەردانی 139٢ ٢013- و باکوور 30 ی مارسی ٢014 )10 خاکەلێوەی 1393( دا، دوو هەڵبژاردنی شووڕایی و بەرێوەبەری بە

دوو نێوەرۆکی جیاوازەوە بەڕێوەچوون.

رۆژهەاڵتی کوردستان

هەڵبژاردنەکان و نێورۆکی شکڵ و ئێران دا لە جیاوازە. گەلێک تورکیە لەگەڵ دەســەاڵت سیستێمی هەڵسەنگاندنی مەتڵەبەش، ئــەم نووسینی مەبەستی چۆنیەتیی کوردستان و بەشی دوو لە ژنانە چاالکی

کەلک وەرگرتن لە درفەتەکانە. لە ئێران دا، تەنیا هەڵبژاردنێکی لە ژێر دەسەاڵت و لەو شووڕاکانە. نیە نیگابان دا، شــووڕای ساتووری سیستێمە دا، شارەدارییەکان ڕاستەخۆ هەڵنابژێردرێن و لـــە رێـــگـــای دەنــــگ دانــــی ئــەنــدامــانــی شـــووڕاکـــان هەڵبژاردنی چــوارەمــی خــولــی لــە هــەڵــدەبــژێــردرێــن. شووڕاکان دا، دوای سێ ساڵ وەدواخستنی و هاوکات لەگەڵ یازدەیەمین خولی سەرکۆماری دا-، بەڕێوەچوو. لەو دەورەیە دا، رادەی 196 هەزار و917 کەس گوندەکان شار و لە جێگر ئەسڵی و کورسییەکانی بۆ دێموکڕاسی کەرەسەکانی کە روونە هەڵدەبژێردران. ــازادی حــیــزب و رێــکــخــراوەکــان لەنێو ــ بــەتــایــبــەتــی، ئئەوانیش دا، جیا بیران و تێکۆشەرانی رێی ئازادی و مافی ئــازادی نیە. ئیزنییان لەئێران دا، بەرایی نەتەوەکانی بەیان و کەلک وەرگرتن لە رادیۆ، تلویزیون، رۆژنامە، بازنەی کەمە و زۆر الیەنە هەمە یەکسان و بەشێوەی بەربەرین شەفاف و راشکاوانە و هەڵبژارن بانگەشەی نیە. ئیسامییە دەسەاڵتدارە بناژۆکانیش- کە پێشتر ٢0 ترسیان گــرت-، شووڕاکانیان هەڵبژردنی پێش ساڵ کێبەرکێیەکان بۆیە هەیە. کرانەوەیەک لەهەرجۆرە ئیسامی دا، کۆماری ڕێساکانی یاسا و لەچوارچێوەی

بەڕێوەچوون. شووڕاکان خولی چوارەمین لە بەوحاڵەش پێی بە هەبوو. بەرچاویان زۆر بەشداری ژنان دا، 1٢ ئیعتماد رۆژنــامــەی کۆمەاڵیەتی بەشی راپۆرتی هەزار و87 ژن لەسەرانسەری واڵت لە فەرمانداری و ــە %4 ــان نـــاونـــووس کـــرد ک بــەخــشــداریــیــەکــان خــۆیبەرزبۆوە. ئەو رێژەیە لە خولی سێیەم دا، 7 هەزارو35 ژن ناونووسیان کردبوو. لە دەوری چوارەم دا، ژنان و کیژانی کورد بەشداری بەرچاو و کاریگەریان هەبوو. لەو هەڵبژاردنەدا، لە زۆربــەی هــەرە زۆری شار و شارۆچکەکان دا، ژنان بە ئەندامەتی شووڕاکان هەڵبژێڕاون. ئەو هەڵبژێرانە نیشانەی چاالکی ژنان لە لە پێدانیان دەنگ الیــەک و لە کوردستان رۆژهەاڵتی الیەکی لە دەنگ خاوەن پیاوانی کچان و ژنان، الیەن بۆ مــۆدێــڕنــە ــی و ــەدەن م گرینگی هەوڵێکی ــکــەوە، دیخوڵقاندی مەدەنی و کۆمەڵگای بەرفراوانی بەشداری ــی ســـەرەڕۆ بــە ئاسانی ــداران ــەک کــە دەســەاڵت ــەزای فرێز پێویستە کەن. سەرکوتی یا پاشەکەشە ناتوانن لەو کردەوە و هەوڵوێستانە بگیری و هان دان بۆ کەلک ژنان- بە بەتایبەتی دەرفەتەکان هەموو لە وەرگرتن کە دەنگ دانەوە و رەنگ دانەوە و کاریگەری پترە-، کۆمەڵگاکەمان بەقازانجی زۆر کردنیان پشتیگیری و

بەرەو کرانەوە، دەشکێتەو.

ئەو چاالکییانە لە جۆرە بیر و هزرێک سەرچاوە ــت بــوونــی فــەزایــەکــی ــرێ کــە ئــومــێــد بــۆ دروســ ــ دەگمەدنی و کردنەوەی بازنەی تەسک و داخراو بۆ ژنان و بەشداربوونیان لە بڕیارەکانی مودیرییەتی و گۆڕان بە قازانجی کۆمەڵگا کە ژنان تێی دا دینامیزمێکی بەهێزن و بــە خۆیان ــاوڕ ب خــوێــنــدواری و رادەی کــە پێیە بــەو سەرنج جێی بەئاکامێکی بەخۆشییەوە بـــووە، پتر

گەیشتوون. ژێر لە چونکە وەزعی رۆژهەاڵتی کوردستان موتڵەقەی ویایەتیی ئیسامی کــۆمــاری دەســەاڵتــی فقیه دا، بەهۆی تێکۆشانی بەرفراوانی بۆ ئازادی و مافی پلەکانی بە ئەمنییەتییە، گەیشتن ملیتاریزە و نەتەوەیی شارەداری و سەرۆک شووڕاکان بۆ ژنان زۆر کەمە. شــووڕاکــان دا، لە ئەندامەتی بۆ هەلبژاردنیان بــەاڵم

بەخۆشییەوە زۆربەرچاوە. لە نــاچــارن، لە رۆژهــەاڵتــی کوردستان ــان ژنچەند رەهەندەوە چاالک بن. لەنێو بنەماڵە، لە کۆمەڵگا، زۆر فەزایەکی لە کردن هەڵسکەوت لەخوێندنگاکان و داخراو و دژە ژن و پیاو ساالر و .... دا. بەاڵم چاالک بوونیان لە هەمووی ئەو مەیدانانە دا، نیشانەی بوێری و

ئازایەتییانە. جــوواڵنــەوەی ژنــان لــە ســەرانــســەری ئێران زەبر هەموو بە بەتایبەتی، کوردستان لە بەگشتی و جــلــوبــەرگ، چۆنییەتی بــە بیانووگرتن ــگ و ــ زەن و خۆداپۆشین یا حیجاب و حەساس بوونی لە رادەبەدەر نەتونراوە تەنیا نە کچان، ژنــان و ســەری بــەمــووی سەرکوت بکرێ، بەڵكوو بەرەو پێش چووە. ئەو خەباتە کردنی گەشە ئومێدبە و شانازییە دڵخۆشی و جێی

پتری زورە.

باکووری کوردستان

لە باکووری کوردستان مەسەلەکە وەک وترا جیاوازە. شارەوانیی و شووڕا و موختارەکانی گەڕەک و باشیان ــەک رادەی تا ئیجرایی دەسەاڵتیی گوندەکان، هەیە. شارەوانییەکان کە راستەوخۆ لە الیەن خەڵکانی تورک و کورد، عەرەب و چەرکیس و... هەڵدەبژێردرێن. بەشێوەی گەلی فرە حیزبی و فرە سیستێمی بوونی کە تـــورک نــەتــەوەی ــە ل جگە ــی(، ــەرم ــاف )ن دێفاکتۆ رێژەیی ــازادی ئـ هــەیــە و بــوونــی یاساییە، رەســمــی و هەڵبژاردن و ئیزن دان بە چاوەدێره بیانییەکانی چاالکی مافی مرۆڤ بەسەر دەنگ دانەکان دا، کەڵک وەرگرتنی رێژیی لە مێدیاکان، گورەپانی تیکۆشانی بۆ هەمووان

بەرفراوانتر کردوه . ژنان و کچان لەو بەشەداو، بە تایبەتی لە 1٢ ساڵی رابردوو کە ئاکەپە زۆربەی دەسەاڵتی پارڵمانی و دەوڵەتی وەدەست هێنا و بۆ یەکەمین جار لە مێژووی کۆماری تورکیە دا، سێ جار زۆرینەی کورسییەکانی لەو بــردەوە و ســەرۆک وەزیــر و سەرکۆمار پارڵمانی وە ٢007 ساڵی لــە فــەزایــە ئــەو هەڵبژێران. حیزبە کــورت زۆر 1980ی کوودیتاچییەکانی دەســەاڵتــی کردوە و کرانەوەیەکی ڕێژەیی هاتە کایەوە. ئەو فەزایە کوردیشی گرتەوە و دانیشتنی بەدەپە، ئانکارا، ئیمرلی و قەندیل تیشکی گۆڕەپانەکانی خەباتی مەدەنی روونتر

کرد. لەو کرانەوەیە دا- هەرچەند لە هەڵبژاردنی پارلمانی کــوردەکــان ــوو-، درابـ ئەنجام دانیشتنەکان پێش کە تورکیە سەرانسەری دەنگەکانی 10%ی نەیاتوانیبوو وەدەست بێنن، بەاڵم پارڵمانتێرانی کورد و لەنێویان دا، ژنان ژمارەیەک کورسییان هەیە و بوونە هێزی چوارەم. هەرەوها بە گەشەکردن و سەقامگیری زۆرتری چاالکی حیزبی و ڕێکخراوەیی، ژنانی کورد لە حیزب و رێکخراوە

گــریــنــگ و

شووێنەدانەرەکانیان دا، هاوسەرۆک و بەڕێوەبەرن. ئەو بەرانبەری یەکسانی و نوێی کردەوەیەکی دیاردەیەش خوازییە کە هەم ژنان تێدا چاالکن و هەم پیاوەکان رێگر

نین. لەو بارودۆخە دابوو کە هەڵبژاردنی شارەوانیی و پتری گرینگی کوردستان بــاکــووری لە شــووڕاکــان دەیه ی سێ نزیکەی بەرخودانەی لەخەبات و هەبوو. کوردان دا، ژنان هێزێکی بەتوانا و کارامەی ئەو خەباته بەهۆی کــورد گەلی ئینکارەی دژوارە و خوێناوی و خەباتی بوونی لەسەرپێ الیــەک و لە تورکەکانەوە مەدنیی لە سەر شەقام و سندووقەکانی دەنگ دان لە الیەکی دیکەوە، پتر لە سەد شارەوانی کە لەنێویان دا، سێ گەروە شار)پارێزگا( ی ئامەد، وان و ماردین یان

تێدایە، وەدەست هێنران. ژنە خەباتگێر و تێکۆشەری بوێری کورد گوڵتان دە )بە دێموکراسی ئاشتی و حیزبی ئــااڵی کشاناک، بەدڵنیاییەوە کە دەرانـــی- دەنــگ یارمەتی بە ی پــە( زۆرتریان ژنان و کچان بوون- لە ئامەدی مەزن بردە ریزی یەکەم و بوو بە یەکەم شارەداری ژنی کورد لە

مێژووی بەرخۆدانی باکووری کوردستان دا. کە کــورد ژنانی دیکەی زۆری ژمارەیەکی کەسی وەک فاتمە شاهین- شارەداری غازی عەنتەبە لە حیزبی داد و گەشە پێدانی- شی تێدایە، بوونە شارەدار کۆمەڵگای ســـەرەڕای ئــەوان شــووڕاکــان. ئەندامی و عەشیرەیی و دیــاردەی بوونی نابەرابەر، نایەکسان و زۆر بەربەستی کۆمەاڵیەتی و گەشەکردوی کەمتر لەسەر ڕێیان، چاالکانە بەشێوەی مۆدێڕن و مەدنیانە دیانامۆ) بە بوون هاویشت و مەزنیان هەنگاوگەلێکی

مۆتوڕی( ی ئاڵوگۆڕەکان. لە شڕۆڤەی هەڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیە و وتارێکی دوویەمی بەشی کە کوردەکان، دەسکەوتی

تەرجەمەی ئارش قوباد دەسماڵییە و عالی محەممەد باڵوکرداوەتەوە پرێس دا، کورد ماڵپەڕی لە کــردوە و نووسراوە: »یەکێک لە خاڵە بەرجەستە و پۆزێتیڤەکانی ــارتـــی ئــاشــتــی و دێــمــوکــراســی لە ســەرکــەوتــنــی پـشارەوانییەکان، ســەرۆک هەڵبژاردنەکانی ئەنجامی ٢0 هەڵبژاردنی ژنــان و پێگەی بەرجەستەبوونەوەی ژن وەکو سەرۆک شارەوانی بووە. ئەڵبەتە لە هەرکام شارەوانییەکی پیاوەکانیش دا، شارەوانیە سەرۆک لە ژنن. هەموویان کە هەیە هاوسەنگ هــاوســەرۆک و سیاسی و ده رفه ته لە توانیویەتی بەدەپە بۆنەوە بەو کۆمەاڵیەتیی و فەرهەنگییەکانی ژنان بەشێوەیەکی باش نادیارە کە دامەزاراندنی کەڵک وەرگرێ. بەاڵم هێشتا کە ــەکــان ــی ــی شــارەوان ــۆ ب هــاوســەرۆکــی سیستێمی مۆدێلی لەچوارچێوەی تەنیا نیە و یاسایی رەهەندێکی چ تا دا، داهاتوو لە بوە دروست پەکەکە ئایدۆلۆژی

رادەیەک پۆزێتیف دەبێ«. ئەو سەرکەوتنەی کوردان لە باکووری کوردستان کە زۆربەی تواناکان هێزی ژنان و کچانە کە پێویستە بگیرێ. بەهێند بــکــرێ و لــەســەر هەڵوێستە زۆری گەشە ورێژه ی بەره و وزەیە توانا و ئەو بدرێ هەوڵ زۆرتر لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوو دا، بچێ و سەنگایی زۆرتری لەسەر جوواڵنەوەی گەلەکەمان لەو بەشەی

کوردستان دا، دابنێ.

سەرچاوەکان: رۆژنامەی ئیعتماد

کورد پرێسگووگل

چاالکیی ژنانی کورد لە هەڵبژاردنی شووڕا و شارەوانییەکان دا

جوواڵنەوەی ژنان لە سەرانسەری ئێران بەگشتی و لە کوردستان بەتایبەتی، بیانووگرتن زەنــگ و و زەبــر بە هەموو یا خۆداپۆشین جلوبەرگ، چۆنییەتی بە رادەبـــەدەر لە بوونی حەساس حیجاب و تەنیا نە کچان، ژنــان و ســەری بەمووی نەتونراوە سەرکوت بکرێ، بەڵكوو بەرەو پێش چووە. ئەو خەباتە جێی دڵخۆشی و شانازییە و ئومێدبە گەشە کردنی پتری

زورە.

کوردستان لە راگەیاندن دا لە پیشەیی هێشتا ستانداردی کە ڕەچاو ناکرێ. بۆیە لێرەدا ئەو پرسیارە دێتە بەرباس کە ئاخۆ

گرفتەکە چییە؟خەریک بوون بە وەاڵمی ئەم پرسیارەی سەرەوە، رامان لەگەڵدابێ ئەمڕۆشی کە دیکە گرفتی بۆ الی چەند دەکێشێ یەکەم گرفت کە بە دەستییەوە دەناڵێنێ. راگەیاندنی کوردی لێرەدا دێتە بەردەممان، دۆخی سیاسی و هەلومەرجی سیاسی بەدرێژایی کە کوردستانەوە بەشەکانی هەموو بەسەر زاڵ گــەشــەکــردنــی کۆمەڵگەی ــەبـــەردەم لـ ــووە بـ رێــگــر ــژوو مــێکوردستان لە بوارە جیاوازەکان دا. ئەم هۆکارە رەنگدانەوەی لە میدیایی وشیاریی راگەیاندن و گەشەی ــی رەوت بەسەر کوردستان دا هەبووە و هەیە و لە ژێر کاریگەریی ئەم دۆخەدا زۆر گرفتی دیکە هاتوونەتە ئاراوە. گرفتی دووەم، قەیرانێکی ئەوەی هۆی بووتە دایــە و ــردوو راب لە ریشەی کە تیۆریکە کورد خاوەن هێزی مرۆیی پرۆفیشناڵ لە بواری راگەیاندن دا نەبێ. بەواتایەکی دیکە ئێمە بەو بۆنەوە کە خاوەن دەوڵەت و لەگەڵ واڵتانی نەمانتوانیوە هاوشان نەبووین، کیانی خۆمان لە بین بەهێز زانستی ئاکادیمی و ناوەندیی خاوەن ناوچەکە تیۆریک دا قەیرانێکی لە بــەردەوام بۆیە راگەیاندن دا، بواری ژیاوین و بەرهەمی نەتەوەکانی دیکەمان دەرخوارد دراوە و بە گوێرەی ستاندارد پیشەییەکان گەشەمان نەکردووە. گرفتێکی کوردستان دا، لە راگەیاندن بوونی پیشەیی بــەردەم دیکەی چوار هەر لە دەبین بکەین سەیر ئەگەر ئێستا حیزبەکانن. پاڕچەی کوردستان ژمارەیەکی زۆر حیزب و الیەنی سیاسی فەرمی شێوەی بە حیزبگەلە لــەم کــام هــەر هەیە، بوونیان ئێلکترۆنی، )ماڵپەڕی هەیە راگەیاندنی دەزگــای ژمارەیەک رادیۆ، تەلەفزیۆن، گۆڤار، رۆژنامە و...(، بە شێوەی نافەرمیش بۆ هەیە سێبەریان الوەکــی و کەناڵی دەیــان بە کامیان هەر کردنی ئەزیەت جار هەندێ نافەرمییەکان و پەیامە گەیاندنی . ئەمە بــاڵو کــردنــەوەی تۆمەت و جوێن و... ئــەو و ئــەم و وای کردووە جۆرێک لە قۆرغکاری لە پانتای کاری راگەیاندن لەباتی ئەوەی لە کوردستان دروست بێ. ئەم قۆرغکاریەش پرۆفیشنااڵنە ئاراستەیەکی بەرەو میدیایی، کاری ئاراستەی بەرێ، بەئاراستەی پێچەوانەدا هەنگاو دەنێ و بێسەروبەرەیی و بشێوی لەم بوارەدا بەرهەم هێناوە. هەروەها رێگرە لەبەردەم بەسەر شاخ گوتاری رۆژنامەگەریی و کاریگەریی الچوونی لە رۆژنامەگەریی دیکەی گرفتێکی شــارەوە. رۆژنامەگەریی کوردستان ئەوەیە کە هێشتا نەمانتوانیوە لە ژێر کاریگەریی ئەوە نەتەوانە دەرباز بین کە کوردستانیان بەسەردا دابەش کراوە. لە باشووری کوردستان بە زەقی هەست بە کاریگەریی میدیا بەسەر عــەرەب راگەیاندنی دونیای رۆژنامەگەریی و بەسەر تورک کاریگەریی باکور لە دەکــرێ. کوردییەکانەوە میدیای کوردییەوە دیارە. لە رۆژهەاڵت کاریگەریی و شێوازی لە ــە و بــەســەرەوەی فارسییەکانمان راگــەیــانــدنــە کــارکــردنــی

رۆژاواش کاریگەریی عەرەبمان بەسەرەوەیە.ئەمڕۆی ســەرەکــی کێشەی کێشەگەلە، ئــەم ــەرەڕای سـ Media( ئێمە لە کوردستان نەبوونی خوێندەواریی میدیاییالیــەنــەوە گەشە لــەم قــووڵ بەشێوەیەکی تا ــە. ــ Literacy(یرۆژنامەگەریی و کــاروانــی ئاست بگەینە ناتوانین نەکەین، راگەیاندنی واڵتانی دیکە و لەو مەیدانەدا قسەی خۆمان هەبێ. خوێندەواریی میدیایی بە شێوەیەكی گشتی واتە: »تێگەیشتنێكی پشت بەستوو بە لێهاتوویی كە بەو پێیە دەتوانرێ جۆرەكانی بكرێتەوەو جیا لێك میدیاكان بەرهەمیی جۆرەكانی میدیاو بناسرێ«. )دكتر يونس شكرخواه، سواد رسانه ای چيست؟( سۆنگەی لە ئــەوەی بۆ یارمەتیدەرە میدیایی خوێندەواریی میدیاییەكان ئــامــرازە لە كەڵك راستەقینەوە تێگەیشتنێكی

وەربگرین و بەكاریان بهێنین. ئەگەر لە ژێر تیشكی ئەم خوێندنەوەیەدا چاو لە میدیای تێنەگەیشتن بە هۆی بكەین، بۆمان دەردەكــەوێ كە كوردی لە میدیا و ئەرك و قازانجەكانی ئێستا ئێمە لەم بوارەدا بینەری لە ئەمڕۆ بێسەروبەرەییە ئەم سەیرین. بێسەروبەرەییەكی كە دیــاردەیــەك بۆتە ــوردی دا ك رۆژنامەگەریی راگەیاندن و پێویستە پێشی پێ بگیرێ و هۆكارەكانی لێك بدرێتەوە. هۆكاری سەرەكیی ئەم بێسەروبەرییە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو كولتوورەی كە پێویستە لە نێوان كۆڕوكۆمەڵ و الیەنە كوردییەكان و تەنانەت رۆژنامەگەریی راگەیاندن و كاری بە بەرانبەر كورددا تاكی رێكخراوەیی بــەرژەوەنــدی گوێرەی بە نییە. بوونی هەبێ، لەم دەجووڵینەوە. میدیاییەکان ئامرازە لەگەڵ گرووپی و لە ئامرازێك بۆتە ئێمەدا كۆمەڵگەی لە راگەیاندن رووەوە

خزمەت دەسەاڵتی تاك و حیزبەكان دا. بەم پێیە ئەوەی کە لە گۆڕەپانی راگەیاندن لە کوردستان دا دەیبین، بە تایبەتی لە بواری راگەیاندنی نووسراودا، ناتوانین دابنێین. لەسەر رۆژنامەگەریی نــاوی پیشەییەکەی مانا بە کە کوردی رۆژنامەگەریی مێژووی دەسپێکی بەپێچەوانەی لەگەڵ بێ ئێستاشی باشە، پیشەییەوە دەسپێکێکی لە رووی خۆی پیشەیی رێچکەی نەیتوانیوە کوردستان لە راگەیاندن و گرفت کۆمەڵێک سەرەڕای بگرێتەبەر. راستەقینە بەمانای ئاستەنگ، کۆسپی سەرەکی بەردەم راگەیاندن لە کوردستان دا باشترین چەمک کە نەبوونی خوێندەواریی میدیاییە، بۆیەش بتوانێ دەربڕی ئەم دۆخە بێ، چەمکی »رەشنامەنووسی«یە. بە کورتی ئەوەی دەیبین کۆمەڵێک تایبەتمەندی باش و خراپی ئەم بەڵکوو نییە، رۆژنامەگەریی ئەمە بێژین دەکرێ هەیە و

زۆر و بۆرییە، رەشنامەنووسییە.

درێژەی:

رۆژنامەنووسی لە کوردستان و نەبوونی خوێندەواری میدیایی

رۆژنامەی7 ژماره : ٦٣٠ ٣٠ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤

عه لی بداغی

لــه سێ ڕۆژداو ســێ مـــاوه ی لــه ته نیا واته کوردستان، ناوچه یه کی ته نیا شوێنی مه ریوان سێ که س به هۆی ته قینه وه ی مین

القیان په ڕی.رێكەوتی شەممە ڕۆژی ــوەڕۆی ــی دوانناوی بە شوانکارەیەک خاكەلێوەش 16 ی ــوڕی رەشــیــد خەڵكی جــەمــاڵ كــەریــمــی، كـلەنزیك که مەریوان »گوڵچیەر«ی ئاوایی پــادگــانــی ئــەرتــه ش ســەرقــاڵــی لــەوەڕانــدنــی مین و ســەر كەوتە بــوو، مااڵته که ی مــەڕو واته ڕۆژی دواتر، په ڕی. سێ ڕۆژ القێکی ئاوایی له خاکه لێوه ش ی 19 سێشه ممه ، »ئــاســنــاوێ«ی ســه ر بــه شـــاری مــه ریــوان بۆ کــه دێهقانی عــومــه ر ــاوی ن بــه که سێک کردبوه ڕووی به هاری گیای کۆکردنه وه ی که وته گونده که ی، ده وروبـــه ری کێوه کانی ده ست له القێکی هۆیه وه به و مین و سه ر خاکه لێوه ی ٢0 واتــه دواتریش ڕۆژی دا. »ســـەردۆش«ی گــونــدی خەڵکی که سێکی سەربەو شاره ش به ناوی فایەق ئەحمەدزادە، ــش مــەحــمــوود ــ ــە فــایــەقــی دەروێ ــاســراو ب نبەهۆی تەقینەوەی مین لە شوێنێک بەناوی هەرێمی ســنــووری نزیک لــە »قــەالنــجــان«

کوردستان القی پەڕی.ڕووداوه و ئـــه و ــه وه ی ــوون ــب ــات پ چــه نــد دڵته زێنانه که جاری وایه زیان و خه ساره کانی ڕاستییه ن به و ئاماژه زیاترن، له وه ش زۆر به رده وامه ، کوردستان له شه ڕ هێشتا که ڕوانگه ی له کوردستان ئــه وه ی بۆ به ڵگه ن داناندرێ، ئێران له به به شێک ده سه اڵته وه وه ک مافی دانیشتووانه که شی خه ڵکه که و هه رێمیکی ئێره نیه و دیکه ی ئه وانی یه کی ــه ڕی ــه وپ ئ ــا ت ــدار، ــن ــری ب ئێسقان ســـه ر ــا ت

فه رامۆشی و په راوێزخران.پــه راوێــزخــراو؛ و له بیرکراو ده ڵــێــم بــۆ ــکــه ٢5 ســاڵــه شـــه ڕ لـــه گـــه ڵ عــێــراق چــونماڵوێرانییه که ی، که شه ڕێک بــووه ، تــه واو

کاولکارییه که ی و ئاسه واره ماڵوێرانکه ره که ی به شی هه ره زۆری بۆ کورد بوو، به اڵم ٢5 ساڵ دوای ته واو بوونی ئه و شه ڕه هه موو له گوێیان که کوردستانن خه ڵکی رۆژێ پاشماوه ی ته قه مه نییه کانی مین و گرمه ی شه ڕ ده بێ و بنه ماڵه یه ک کۆستیان ده که وێ.

خــۆی و ــه ت ده وڵـ کــه کوردستانه ــه وه ئبه پێی ئاماره ڕه سمییه کانی ده ڵێ زیاتر له 16

هه ڵنه گیراوه و له کارنه خراوی مینی میلیۆن شه ڕ دوای لــه ته قه مه نی میلیۆن ــان ده یـئه وانه که مترینی بــه اڵم مــاون، به جێ تــێ دا هه ڵگیراونه ته وه و تاڵ و گه پجار ئه وه ی ڕاست ناوچانه ئه و پاکسازیی ڕۆژه ی جێژنی له و له مین ده گرن، هه ر ئه و ڕۆژه حه وت منداڵی ئه ویش بێبه ش گوندێکی ســووکــی ڕووح قوربانیی بوونه مه ریوان ناوچه ی له هه ر

ته قینه وه ی مین و یه ک له وان القی په ڕی.ــــی و چـــه واشـــه کـــاریـــیـــه کـــانـــی ــت ــاڕاســ ــ نپێوه ندیداره کان نــاوه نــده کــاربــه ده ســتــان و ئامارێکی ئێستاش نابڕێته وه ، به وه نده هه ر ورد و ده قیق له قوربانییانی ته قینه وه ی مین له کوردستان له به ر ده ست دا نین، خه ڵک له چه ندیان ده زانــن ناوچه کان گوندو هه موو

له کوێ لێ کــوژراوه ، بریندار بووه ، که ی و به اڵم تا ئێستاش هیچ ناوه ندێکی حکوومه تی خـــۆی بـــه بــه رپــرســیــاری کـــۆکـــردنـــه وه ی له ڕێ ــوه و؛ ــ ــی ــ ــه زان ــ ن ــش ــی ــان ــه ک ــی ــاری ــی زانگیراوه مه ده نییه کانیش ناوه نده ڕێکخراوه و

له و چوارچێوه یه دا کاری خۆیان بکه ن .ــه رق و ــ ســـیـــاســـه تـــی هـــــــــــه اڵواردن و فـخه ڵکی به ده رهــه ق ده وڵــه ت جیاوازیدانانی

کـــورد هــه ر لــه مــافــی بــه شــداریــی سیاسی، کۆمه اڵیه تی، ئابووری، پڕۆژه کانی ئاوه دانی و وه به رهێنان دا کورت ناکرێته وه ، به ڵکوو له و ته قینه وه ی ڕووداوی قوربانیانی بواره ش دا لێ ــان غــه دری سیستماتیک کــوردســتــان لــه له تۆ ــرێ. ده ن ژێرپێ مافه کانیان ده کــرێ و واڵتی خۆت، له ژینگه و شوێنی ژیانی خۆت، خۆت کوێستانی ڕێ و ســه ر مــووچــه و لــه قوربانیی سیاسه تی دوژمنکارانه ی ده وڵه ت و بی، خه مساردییه کانیان کــه مــتــه رخــه مــی و ده ست و بکوژرێی، مین ته قینه وه ی به هۆی بکه وی، ژیان له بی و بریندار بپه ڕێ، القت که چی ده وڵه ت خۆی به به رپرسیاری ئه وه نه زانێ و ئاوڕت لێ نه داته وه ؛ ئه وه غه درێکه له و ئێرانه دا هه ر له خه ڵکی کورد ده کرێ. به

ته قینه وه ی قوربانیانی له کــه س ــه زاران هـمین لــه کــوردســتــان ئـــه وه بــارودۆخــیــانــه ، لــه ده ســت بــه و هــۆیــه و ه گیانیان ئــه وانــه ی که ده وڵه ته وه له الیه ن بنه ماڵه کانیان داوه ، پاراستنی به رعوده ی ده بــێ قانوون به پێی الیان هه ر بێ خه ڵکه که ی گیانی ئه منیه ت و ئه وانه ش ده ست و القیان نه کراوه ته وه و؛ لێ کــه وتــوونــه تــه بـــوون و نقوستان ــوه و ــه ڕی پ

ــه ر چه شنه هـ لــه ــان، ــی ــان ــه ک ــاڵ م ســووچــی کۆمه اڵیه تی و دابینبوونی پێکران، مافێکی ده وڵه تی ده رمانیی پزیشکی و چاره سه ری بایه خی نێوه دا له و ئه وه ی کــراون و بێبه ش

نیه و مه زاده ، گیان و ژیانی خه ڵکی کورده ...جیا له وه ش خێرو بێری مین بۆ کۆماری وردبوونه وه یه . سه رنج و جێی ئیسامیش ده کــار دژبــه رانــی دژی له مین هــه م ئێران پێملی بۆیه ش هه ر ده یفرۆشێ؛ هه م ده کــا، کۆنڤانسیۆنانه ش په یماننامه و له و کام هیچ ــاو کـــه مـــکـــردنـــه وه ی ــن ــێ ــه پ ــه لـ نـــه بـــووه کـخه ساره کانی مین په سند کراون، تا به مجۆره خه ڵکی کوردستان ئه و که مه ده ره تانه شیان له و ئێران ئه ندامه تیی ئه گه ری له تا نه بێ له چــاویــان کۆنڤانسیۆنانه دا په یماننامه و

ڕێکخراوه ئــه و به هاناوه هاتنی یارمه تی و ئه گه ر جیهانییانه بێ. هۆکاره که شی ڕوونه ، نموونه بــۆ په یماننامانه ، لــه و یــه ک ئــێــران په یماننامه ی » ئۆتاوا« ئیمزا بکا که تا ئێستا 158 واڵت ئیمزایان کردوه ، ده بێ ده ربه ستی ــێ کــه دوای کــۆتــایــی هــاتــنــی هــه ر ــه وه ب ئـده ساڵ دا ماوه ی له له واڵته که ی، شهڕێک مه یدانه کانی شه ڕ، مه زراو مووچه و هه موو شوێنی ناوچه کانی کوێستان و ــه وڕگــه و لبکاته وه ، ــاک پ مین لــه خه ڵکه که ی ژیــانــی ئێران بــۆیــه هــه ر ــاڵ؛ سـ ٢5 دوای بگا چ پێچه وانه ی واڵتانی دراوسێی شه ڕلێدراوی ئه فغانستانیش عێڕاق و دواییانه ی وه ک ئه و چونکه په یماننامه یه ، ئه و ژێرباری نه چۆته به وه جیا له ده روه ستی به خه ڵکه که ی، ئیزنی دروستکردن و فرۆشتنی مینیشی به واڵتانی

دیکه و گڕووپه سه رهه ڵداوه کان نامێنێ....ته قینه وه ی ڕووداوه کـــانـــی قوربانیانی کاسبکارانی کۆڵبه ران و کوردستان له مین مندااڵن و شــوان و سنوورییه کانن، ناوچه خه ڵکی ئاسایی و بێدره تانی گونده کانی شاره ئه وه نده ئه وان کوردستانن، سنوورییه کانی هه ژارو بێ ده ره تانن که دوای توشبوونیان به و کاره ساتانه ش نه ک ئاوڕیان لێ نادرێته وه ، پشتگیری ناکرێن و له ماف و خزمه تگوزارییه لۆمه ی به ڵکوو ده بن، بێبه ش ده وڵه تییه کان ــان ــزی ــارێ ــن کـــه چــۆنــه پ ئـــــه وه ش ده کـــرێـنه کردوه و ئاگایان له خۆیان نه بوه و بۆ مینه ده مه وێ هێناوه ! وه خه به ر نوستووه کانیان ئه و دووپــاتــبــوونــه وه ی له ڕێگه گرتن بڵێم ڕووداوه دڵته زێن و ناخۆشانه له کوردستان، به هاناوه چوونی قوربانیانی ته قینه وه ی مین و بنه ماڵه کانیان ئه رکێکی گشتی و نیشمانییه ، به به رپرسیاره ناوه نده که کاتێک دا له تایبه ت چه شنه لـــه هـــه ر خـــۆیـــان حــکــوومــیــیــه کــان چاالکانی ئه وه ده دزنــه وه ، به رپرسایه تییه ک کوردستان شاره کانی نوێنه رانی مه ده نی، ده روه ســـت و کاربه ده ستانی مه جلیس، لــه دڵسۆزی نیشتمانه که به گرتنه پێشێی هه موو ســه ر فشارخستنه ڕێــگــه قــانــوونــیــیــه کــان و ده وڵــه ت له الیه ک پێوه ندیداره کان ئۆڕگانه ناچار به هه ڵگرتنه وه و له کارخستنی مینه کان له دیکه ش الیه کی له بکه ن، کوردستان له ته قینه وه ی ڕووداوه کانی قوربانیانی خه می مین دا بن تا ژیان و ئارامی و مافه ڕه واکانیان به ڕه وا بزانرێ و ئیمکاناتی ژیانێکی شایان و

چاره سه ری پزیشکییان بۆ دابین بکرێ.

مادح ئەحمەدی

بۆ رۆژنامەگەریی ئەزموونی ئەگەرچی بەاڵم پــێ کــرد، دەستی ــاراوگــەوە ت لە کــورد ئەنجامە بەو سەردەمە ئەو بۆ گەڕانەوە بە دەگەین کە دەسپێکێکی باش و وەرچەرخانێکی ــورد و بزاڤیی ــ ــە مــیــژووی ک ل بـــوو ــەورە ــ گیەکەم ــی دەرکــردن دا. ــورد ک رووناکبیری )لەالیەن »کوردستان« رۆژنامەی ژمــارەی بنەماڵەی بدرخانییەکانەوە بە سەرنووسەری »مێقداد مەدحەت بدرخان«( لە ٢٢ی ئاپریلی )٢٢ی نیسان( ساڵی 1898 لە قاهیری پایتەختی میسر، هەنگاوێکی پڕ مەزن بوو بۆ ئەو دەم. لەوەش گرنگتر ئەوەیە کە ئەو چەند ژمارەی رۆژنامەی کوردستان کە لە قاهیرە دەرچوو بەشێک ئەستەمبوڵ و ــەی ــ رەوان نهێنی بــە دەســەاڵتــی ژێــر کوردنشینەکانی نــاوچــە لــە دابەش کــراوەتــەوە و عوسمانی ئیمپراتۆری بۆ هەوڵێک وەک ــرێ دەکـ ئــەمــەش کـــراوە. کردنەوەی وشیار رێکخستن و رۆشنگەریی و خاڵە لــە یەکێک ئــەژمــار و بێتە گشتی رای خاڵێکی کوردستانە. رۆژنامەی بەهێزەکانی بەهێزی دیکەی رۆژنامەی کوردستان، ئەوەیە هەواڵی بە گرنگی زۆر ســەردەمــەدا لەو کە

شەڕ و رووداوەکانی دەورووبەری دەدا. ڕاستە رۆژنامەی کوردستان لە تاراوگە و سیاسی ـ کــۆمــەاڵیــەتــی هەلومەرجێکی لــە ــەو حــاڵــەش ــوو، بـ ــ ئــابــنــۆرمــاڵ دا لـــەدایـــک بدەستپێکی رۆژنامەگەریی بۆ کورد بناغەیەکی تایبەتمەندییانەی ــەو ئ بەپێی بـــووە و بــاش رۆژنــامــەگــەریــی بێژین دەتــوانــیــن ســـەرەوە پرۆفیشناڵی کــارامــە و دەستپێکی ــوردی، کـ

باشە، دەستپێک ئەم بەپێچەوانەی هەبووە. ناسەقامگیر دۆخی سیاسییەکان و ئاڵوگۆڕە قەتاری کە ــەوەی ئ هــۆی دەبنە کوردستان البدا و رەیل لە کوردستان لە رۆژنامەگەری ئەمە بەر. بگرێتە ناسروشتی ئاراستەیەکی بووەتە هۆی ئەوەی کاروانی ڕۆژنامەگەریی ــاو پــرۆســەیــەکــی ســروشــتــی دا، ــوردی لــە ن کـــە گەشە ــاوچــەک ن ــی ــان ــەوەک ــەت ن ــی هــاوشــانــەم گــەشــە نەکردنە ئ ــەکــات. هــۆکــارەکــانــی نبەشێکی ــاوازن و ــ ــی جــ ــان ــەک ــاغ ــۆن ق بــەپــێــی قسەکردن بێگومان هاوبەشن. زۆریشیان ورد و بەدواداچوونی قۆناغگەلە ئەو لەسەر زیاتر لێرەدا ــەوەی ئ دەوێ. زۆری کاتێکی ئەمڕۆی دۆخی لەسەر قسەکردنە مەبەستە، لە کوردستان کە ڕۆژنامەگەریی و ڕاگەیاندن کوشندەوە نەخۆشی کۆمەڵێک دەستی بە

دەناڵێنێ.ــی رابـــــــردوودا، ــد ســاڵ ــاوەی چــەن ــ لـــە مـراگـــەیـــانـــدن و پــیــشــەی رۆژنــامــەگــەریــی لە بەرچاوی پێشکەوتنی گەشە و کوردستان، بەخۆیەوە بینیوە. ئەم گەشە کردنە لە رووی گەیشتووەتە زۆرە و زۆر چەندایەتییەوە، ئاستێک کــە جــۆرێــک لــە بــێ ســەروبــەریــی و لە بەپێچەوانەوە ــارە، دی پێوە پاشاگەردانی گەشەی پێویست وەک چۆنایەتیی رووی ــداردە ــان نـــەکـــردووە و نــاتــوانــیــن بــێــژیــن ســت

جیهانی و پیشەییەکان رەچاو کراوە. لە کوردستان لە هێشتا کە پێیەی بــەو سەیری ئامرازییەوە شکڵی و روانگەیەکی مــیــدیــا و کــەرەســەکــانــی راگــەیــانــدن دەکـــرێ، ــن و دەب زۆر میدیاکان ژمـــارەی بــــەردەوام رووی رێژەیە ئەو ناسروشتی بەشێوەیەکی

لــە زیـــاد بــوونــە. وای لــێ هــاتــووە هــەرکــەس بێ گوێدانە دارایی هەبێ توانایی ئیماکانات و راگەیاندن دەزگایەکی پیشەییەکان، پێوەرە خۆی و پێگەی بەهێزکردنی بۆ دەکــاتــەوە و ــێ و بــەگــوێــرەی ــن خــۆنــاســانــدن بـــەکـــاری دێدەدات. نەیارەکانی پەالماری ویستی خۆشی کوردستان باشووری لە )کە کێشەگەلە ئەم ئەگەڕێتەوە ریشەکانی دەبینرێ(، زەقــی بە بە بــەرانــبــەر کــە هــەڵــەی تێگەشتنە ــەو ئ بــۆ

ــی میدیا لە کــوردســتــان دا زاڵــە. ئــەرک و رۆڵوای هەڵەیە تێگەیشتنە ئەم دەرکەوتەکانی کەسانی سیاسەتوان، بازرگان، کە کــردووە هــەر ــەنـــووس و ــامـ رۆژنـ ببنە و... ئــاســایــی ــەکــی راگــەیــانــدنــی هەبێ و کــامــەیــان دەزگــایلە وەها کارتی رۆژنامەوانی الیەنێکی هەبێ. حاڵەتێک دا سروشتییە کە گەشەی میدیایی لە ڕووی چۆنایەتییە وەاڵمدەر نەبێ و ناستاندارد بێ. لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا هەندێ

راگــەیــانــدن دەزگـــای تــەلــەفــزیــۆنــی و کەناڵی تازەیان شێوازێکی ــەک ڕادەیـ تا کــرانــەوە و بەو بەاڵم ــاراوە، ئ هێنا کــوردی دا میدیای لە حاڵەش ژمارەیەک لەو میدیاگەلە هەر لە ژێر سێبەری ئەم و ئەودان و نەیانتوانیوە بە مانای میدیایەکی وەک خۆیان ــی رۆڵ راستەقینە، پرۆفیشناڵ بگێڕن، ئەمەش سەلمێنەری ئەوەیە

سیاسی _ کۆمەاڵیەتی

رۆژنامەنووسی لە کوردستان و نەبوونی خوێندەواری میدیایی)بە بۆنەی 116 ساڵەی دەرچوونی یەکەم رۆژنامەی کوردی(

شه ڕێکی به رده وام و ناڵه ناڵی بێ کۆتایی...

ل ٨

رۆژنامەیژماره : ٦٣٠ ٣١ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤ سیاسی6

عومەر باڵەکی

هه ر خاکه لێوه ی ٢1ی رۆژی ساڵێک بیرخه روه ی بڕیاری دادگای میکۆنۆسه که له و دادگایه دا رێژیمی تاوانباری وه ک ئیسامی کۆماری تیرۆریستییه که ی کــرده وه ئه سڵی شاری له میکۆنۆس ریستورانی کــرده وه له و که ناسێندرا بێڕلینن ســــادق »د. ــه دا ــیـ ــتـ ــسـ ــرۆریـ ــیـ تـشــه ره فــکــه نــدی، فــه تــاح عــه بــدولــی، ــایـــوون ئـــــــه رده اڵن و نـــوری هـــومـ

دێهکوردی« شه هید بوون.و گرینگی میکۆنۆس دادگـــای بایه خی خۆی هه یه هه م له راده ی ئه م راده ی هه م و نێونه ته وه یی دا ده ژی و تێدا کــوردی که ناوچه یه خاکی کوردستانی تێدا هه ڵکه وتووه . نێونه ته وه یی و راده ی لــه چونکه که سه لمێندرا ــه وه ئ نێوده وڵه تی بۆ بیانهه وه ێ و ده وڵــه تــان ئه گه ر به رژه وه ندییه له ده ست ماوه یه کی ــاســـی و ئـــابـــووریـــیـــه کـــانـــیـــان ــیـ سـلــه وه ی ده کــه ن رێگری هه ڵ بگرن وه ک خوێنرێژه کانی رێژیمه کــه کۆماری ئیسامی ناتوانن به که یفی خۆیان ئه سپی خۆیان لینگ بده ن و خوێنی جیابیران و دێمۆکراتخوازان له نێو سنووره کانی ئه واندا برێژن و سه روه ری ده وڵه تان و میلله تان پێشێل بکه ن له راده ی ناوچه یی دا ئه و بژاڤی ڕزگاریخوازو که سه لمێندرا کوشتنی تیرۆرو به دێموکراسی نایه و رۆژێک دێ رێبه ران کۆتایی به بێڕلین دادگای دادگایه کی وه ک سیاسی و بــه رژه وه نــدی لــه دوور

ئابووری حه ق به حه قداربدا.بــه ڕه وتــی دادگــای ئه گه ر چــاو ده بینین بخشێنین دا میکۆنۆس پێکه وه مه سه له که الیه نی دوو که الیه نێک بــه رابــه رنــیــن. ــه رازو ــاوت هبزووتنه وه ی حه ق خوازانه ی کورده له به رده ست که می ئیمکاناتێکی که ــه ش ــکـ دایــــــــه و الیــــه نــــه کــــه ی دیـــه داره ــ غ زۆردارو ــی حــکــوومــه تپرنسیپه کانی ــه ل کــامــه هــیــچ ــه کئیمکاناتی ناناسێ و نێونه ته وه یی لێره دایه دایه . به رده ست له زۆری بۆمان ده رده که وێ که به هیچ جۆر به اڵم دانیه، گــۆرێ له هاوسه نگی حوکمه و ئاکامی دادگای میکۆنۆس ــه و هــاوســه نــگــیــیــه بـــه قــازانــجــی ئـدیفاع دێموکراسی و دادپــه روه ری و

له مافی مروڤ گۆری.گه یشتنی به ده سه اڵت دوای له ئاخونده کان و پێکهێنانی حکوومه تێک ــاری ئــیــســامــی، ــ ــۆم ــ ــاوی ک ــ ــه نـ بـسیستمه ئـــه و ــی ــ ــداران ــ ــه اڵت ده ســده ره وه ی ســیــاســه تــی ــاخــه ی ــن بــی شــۆرش ــاردن ــه ســه ر ن ــان ل خــۆیده ره وه ی بــۆ ــاب« ــق ان »صـــدور له داڕشـــت و ئــێــران سنووره کانی ژێر سێبه ری ئه و شێوه بیرکردنه وه دنیادا سه رانسه ری له هه وڵیان دا ده نــگــی جــیــابــیــران و ئــازادیــخــوازو ــان کـــه دژایـــه تـــی ــه کـ ــراتـ ــوکـ ــمـ دێـکپ ده کـــرد ئیسامیان کــۆمــاری ــه ــده ن ــوێ ب ــ بــکــه ن بـــێ ئـــــه وه ی گئــه وه نێوده و ڵه تێه کان و پرنسیپه ٢6ی رۆژی هه تا کێشا درێـــژه ی پووشپه ری 1371ی هه تاوی که د. هاوڕێیانی شه ره فکه ندی و سادقی بـــه کـــرده وه یـــه کـــی تــیــروریــســتــی تیرۆره ئــه و کــران و شه هید ــێ دا تــای ــ ــۆی ئـــــه وه ی ده زگـ ــه هـ ــوو بـ ــ ببنوێنێ و هه ڵوێست ئاڵمان قه زایی

ــه و جــیــنــایــه تــه نه کا لـ ــۆشــی چــاوپکه وته ئاڵمان پۆلیسی بۆیه هــه ر به ڵگه و کۆکردنه وه ی لێکۆڵینه وه و ساڵێک دوای شاهیدو ئــه ســنــادو دادگایه ک تیرۆره که رێکه وتی له ــه ســـه ر پـــه روره نـــده ی پــێــک هــات لمیکۆنۆس که له دوایی دا به دادگای

میکۆنۆس ناوی ده رکرد.ــکــۆنــۆس لـــه 6ی دادگــــــای مــیبه کار ده ستی 137٢ خه زه ڵوه ری کێشاو ساڵی 3/5 به نزیک کــردو لــه و مـــاوه یـــه دا جــه لــه ســاتــی دادگــا بــوون حــه وتــووی دوو جــه لــه ســه ئاشکرا شــێــوه ی بــه جه له سه کان جه له سه ی ٢47 که به ڕێوه چوون له خۆگرت و 170 شاهید تێ دا ئاماده ئاڵمانی مارکی میلیۆن 9 ــوون و بتێچوی ئه و دادگایه بووو ده توانین ــه وه بــکــه یــن که ــره دا ئــیــشــاره بـ ــێ لدادگای له دوای میکۆنۆس دادگای نورنبرگ که بۆ تاوانبارانی شه ڕی هاتبوو گه وه ره ترین و پێک جیهانی پڕهه زینه ترین ــن و ــری ــژمــاوه ت درێ

دادگا بوو له جۆری خۆی دا. ــره دا ئـــه و پــرســیــاره دێــتــه ــێـ لـئاراوه که بۆچی ده وڵه ت و ده زگای هێزه هــه مــوو ئــه و ئاڵمان قــه زایــی سیاسیه ی مــه عــنــه وی و مــــادی و لــه و پــه روه نــده یــه دا ســه رف کرد؟ ده توانین پرسیاره ئه و واڵمــی بۆ

ئیشاره به چه ند هۆکارێک بکه ین:ــه وره ی ــ ــکــی گ ــێ ــمــان واڵت ــاڵ ـ ئئـــــابـــــووری و دیـــمـــوکـــراســـی یـــه و ڕۆڵ و ویستوویه تی هــه مــووکــات ــی روداوه کـــانـــی ــ ــه ره وت نــه قــشــی لبه بــێ و ــار دی ئــورووپــاو جیهان دا ــرۆره ــی ــه و ت ــردن لـ ــ ــۆشــی ک چــاوپسیاسی ــی و ــ ــ رووح ــی ــه ت ــه ســای ک

ئاڵمانییه کان ده هاته ژێر پرسیار.ـ ئێران به و کرده وه سه روه ری کــردبــووو ــکــه دار ل ئاڵمانی خــاکــی له سه ر دیپڵۆماسی عورفی یاساو مه به ستی به دووالیــانــه پێوه ندیی پێشێل ئاشتی سوڵح و پاراستنی

کردبوو.ـ سێ که س له تیرۆر کراوه کان فه تاح شــه ره فــکــه نــدی، ســادق »د. ــه رده اڵن« ئـ هومایونی عــه بــدولــی، ــی کـــۆنـــگـــره ــ ــی ــ ــم ــی ره ســ ــ ــوان ــ ــی ــ مئینترناسێونال سوسیالیست بوون.

له ئانقه ست و به تاوانه ئــه و ـ یه ک کات و شوێن دا ئه نجام درابوو ــه ســه ر ــوو ل ــه ب ــه ری ه ــگ ــاری ــه ک کبه تایبه تی ئاڵمان و گشتی بیرورای

خه ڵکی بێڕلین. ــه ی شـــه هـــیـــده کـــان به ــال ــه م ــن بره سمی سکااڵیان پێشکه شی دادگا کردبووو ده بوایه قانوونی دادوه ری

واڵمیان بداته وه . مێژوویه کی ئالمان دادگـــای یاسای به پێی هه یه و ساڵه ی 500نــاوه نــده ــاو دادگـ ئاڵمان بــنــه ڕه تــی ــاری خۆیاندا ک لــه ــه کــان ــی دادوه رێداواکـــــاری گشتی ــه خــۆن و ســه ربــارێـــزه ری مــافــی هــاواڵتــیــانــه کــه پـدوای به سه ربه خۆ زۆرچـــاالک و ئه و په روه ندانه دا ده رۆن که نه زم و شێواندوه و کۆمه ڵگایان ته رتیبی ــه ســـــــه روه ری یــاســا زیـــانـــیـــان بـ

گه یاندوه .بۆ ئه وه ی بزانین ئاشکراکردنی تاوانبارانی ئه و کرده وه تێرۆریستیه چه نده گرینگی هه بووه بۆ ده وڵه ت و پێویسته ئالمان، قه زایی ــای ده زگبکه ین: نموونه یه ک له باس لێره دا ــاوه زی 1374-هـــــ ــ ــه رم لــه ٢8 ســله پــارێــزگــاری گشتی ئـــیـــداره ی ”B.F.V“ ئالمان بنه ڕه تی یاسای ــتـــه ری ده فـ ــه بـ ده دا ــێـــک راپـــۆرتـ

داواکاری گشتی »دادستان« ئالمان ــێــوه نــدی ده ســـت تــێــدابــوونــی ــه پ لــاری ــۆم ــتــاعــات ک ــی وه زاره تـــــــی ئمیکۆنۆس دا تێرۆری له ئیسامی »به شێک ده کــا: باس شێوه یه به و ئه منییه تی ئیتاعاتی ــی وه زاره ت له ئێران راسته وخۆ ده ستیان هه بووه له تێرۆری رێبه رانی کورد له ٢6ی

بێڕلین. لــه ـــ ــ 1371–ه پــوشــپــه ری تێرۆره که به رپرسی که ئه وبه شه بووه ناسراوه به »یه که ی چاالکی ئه ندامانی ماوه یه که که تایبه ت« کوردستانیان دیموکراتی حیزبی وه ک چــاوه دێــری و ــر ژێ خستۆته

نــمــوونــه ، یــه کــه یــه ک لـــه و بــه شــه به رپرسی تێرۆری د.قاسملو بوون«. سالمێندرا ئه وه دادگــادا ره وتی له هه موو تێرۆره و ئه و هۆکاری که تــێــرۆره کــانــی دیــکــه کــه دژبــه رانــی ئێرانی تێدا تیرۆر کراون، سیاسیه . تــاوانــبــاران کــه ده رکـــه وت چونکه ــه ن حــکــوومــه تــی کــۆمــاری ــ لــه الیئه و که راسپێردراون ئیسامییه وه قێزه ونه و دوورلــه هه موو کــرده وه جیهانی ئینسانی و پابه ندییه کی

لێکۆڵه وه ره کان بۆ بــه رێــوه بــه رن. ده رکــه وتــبــوو کــه بــکــوژه کــان هیچ دوژمنایه تێکیان و ناسیاویک جۆر نیه کـــــــوژراوه کـــــــان دا گــــه ڵ لـــه ــه ن کــه س ــه الیـ ــێ ئـــه و ل بــۆیــه ده بـــه وه ــک ــێ ــه ت یـــا کــه ســانــێــک یـــا ده وڵمــه ئــمــوریــتــیــان پــێ درابـــــێ و ئــه و ده وڵه ته بێجگه له کۆماری ئیسامی

بێ، دیکه ده وڵه تێکی هیچ ناتوانێ جیابیران و نێوبردنی لــه چونکه ــی خـــۆی بـــه و شــێــوه یــه ــ ــه ران ــ دژبــاوه و ته نیا ــ ــه رکــی خـــۆی دانـ ــه ئ بتــیــرۆره ــه و ل ئیسامییه کــۆمــاری ــج ده کـــا. هــه ر بــۆیــه ده زگـــای ــازان ق

ــمــان«kaynehm« له ــال قــه زایــی ئکرده وه یه کی چاوه روان نه کراودا له رۆژی ٢4ره شه مه ی 1374 بڕیاری »فاحیان« به سه رکردنی ده ســت ئه منییه تی و ئیتاعات ــــری وه زیباس بریاره که راگه یاند و ئێرانی له وه ده کا که »فەالحیان« گومانی ده ستووردان به له سه ره به هێزی تیرۆره که. تەنانەت به رێوه چونی به ــان لە ــم ــاڵ دادســـتـــانـــی فــێــدراڵــی ئــه ڵ ــه گـ ــورت لـ ــ ــ ــی کـ ــ ــک ــ ــژێ ــ ــووێ ــ وت

رۆژنامەی »شپیگڵ« لە واڵمی ئەو ده ست حوکمی ئایا کە پرسیارەدا بەسەرکردنی وەزیرێک کە پۆستی درووست دەتوانێ هەیە وزارەتــی وەاڵم شێوەیە بــەو نــاوبــراو بــێ ؟

دەداتەوە : حــوکــمــی دەرچـــــــوونـــــــی «ــت بـــەســـەرکـــردن لـــە الیـــەن دەســ

ــات ــچ ک ــی ــی ه ــ ــەزای ــ ــای ق ــگـ ــتـ دەسـبەڵکوو نیە سیاسی مەسەلەیکی ــی ــوون ــان ق ــی ــ ــه ک ــ ــردەوەی ــ ک دژی ناچارانەیە به رامبەر بە کردوەیەکی لە هەروەها قــورس ، تاوانبارانەی ده رچــوونــی بــریــارێــک بــۆ گرتن و

نابێ کەسێک دەست بەسەرکردنی لەبەرچاو کورت خایەن الیەنەکانی هیچ بــۆ وەزارەت چونکە بگرین

کەس کارێکی دایمی نیە .ــەرزی ــای ب ــ ســەرئــەنــجــام دادگئاڵمان لە رۆژی ٢1 خاکەلێوەی 1376 ــۆی لــەســەر ــایــی خـ بـــریـــاری کــۆتــی ــازم ــاران دەرکــــــــرد . ک ــ ــب ــ ــاوان ــ تعــەبــبــاس و ــی « ــ ــران ــ ــێ ــ ــی »ئ ــ دارابزیــنــدانــی هەتا راحــیــل »لــوبــنــانــی » یوسف سەپا و ، بەسەردا هەتاییان

بــە 11 ســـاڵ و ئەمین » لــوبــنــانــی « بە 5 اتــرس« »لوبنانی « »محمد

ساڵ حوکم دران . ئـــــــەوەی جـــێـــگـــای ســرنــجــە ئەوەیەکە بۆ یەکم جار لە مێژووی بەرز دادگایەکی ئاڵمان دا ، قەزایی بە دەوڵەتێکی ئاشکرا شێوەی بە تاوانبار ناساند کە دەستی هەبووە ــارانــی ــەی لــە تـــیـــرۆر و کــوشــتــنــی نبــەوەش ئیشارە پێویستە خــۆی و بکەین کە دادگای میکۆنۆس یەکەم تەمەنی مــاوەی لە بــوو کە دادگــا کۆماری ئیسامی دا پەردەی لەسەر پەروەریی تیرۆریست روخساری کۆماری ئیسامی البرد و یەکەم جار بوو کە کۆماری ئیسامی بە هۆی بەرێوەبردن و هیدایەتی تیرۆریزمی ــەن کــۆمــەلــگــای ــ دەوڵـــەتـــی لـــە الیچەند دەکرا . مەحکووم جیهانیەوە حوکمی دەرچوونی دوای ساعەت دادگای میکۆنۆس دەوڵەتی ئاڵمان لە رایگەیاند رەسمی دا بەیاننامەیەکی کــە دەســـت تــێــدابــوونــی رێــبــەرانــی مەسەلەی لــە ئــێــران حکوومەتی تیرۆری میکۆنۆس دا پێشێل کردنی نێونەتەوەییە و یاساکانی ئاشکرای لەنێو ــردەوەی و کـ ناتوانێ ئاڵمان خاکی خۆی دا قەبوول بکا . هەربۆیە دەوڵەتی ئاڵمان بریاری دا سەفیری بکرێتەوە و بانگ ــاران ت لە ئاڵمان ــە ســیــاســەتــی دیــاڵــۆگــی کــۆتــایــی بئێران لەگەڵ خۆی رەخنەگرانەی بێنێ و چوارکەس لە دیپلۆماتەکانی

ئێران لە خاکی ئاڵمان دەربکا .٢٢ ی ــە ل ئـــورووپـــا یەکیەتیی ــە کــۆبــوونــەوەی ئــاوریــلــی 1997 لشورای وەزیراندا هەمان هەڵوێستی لەبەر هــەرکــام گـــرت و ئاڵمانیان دیپلۆماسییان پێوەندی خۆیانەوە رادەی هەتا پچراند و ئێران لەگەڵ تەنانەت خــوارێ و هێنایانە کــاردار حکوومەتی ئوسترالیا و نیوزلەندیش کردەوە بانگ خۆیان سەفیرەکانی بــەاڵم زۆربــەی وەزیــرەکــان دوای مانگێک گەرانەوە بۆ تاران ، هەرچەند ماوەکەی دیپلۆماتیکە پچرانە ئەو بـــەاڵم بــێ گــومــان بـــوو زۆر کـــەم رەفتاری لەسەر هەبوو کاریگەری ئیسامی کۆماری کاربەدەستانی چونکە ئێستاش بۆ کەس روون نیە لەو ساڵە چ شتێک لە نێوان ئێران و بــەاڵم دا رووی ــان دا ــەک ــای ــوروپ ئئەویش ــه واوی روونــە ت بە شتێک دادگــای حوکمی دوای لە ئــەوەیــە تــیــرۆرەکــانــی زنــجــیــرە میکۆنۆس کۆماری الیەن لە واڵت دەرەوەی ماوەی لە راگــیــران و ئیسامییەوە ئەو ٢٢ ساڵە کە بە سەر رووداوی میکۆنۆس دا تێپەردەبێ ، رووداوێکی ئێران دەرەوەی لــە چەشنە ــەو ل

ڕووی نەداوەتەوە .هەتا میکۆنۆس پـــەروەنـــدەی بۆ نموونەیە باشترین ئێستاش چاالکییەکانی چۆنیەتی ناسینی بردنی لەناو بۆ ئیسامی کۆماری لە دەرەوەی واڵت . نەیارانی خۆی کردنی تیرۆر رووداوی هەرچەند د . سادق شەرەفکەندی و هاوڕێیانی خەباتی ــمــوکــرات و دێ حیزبی بــۆ کــوردســتــان کــارەســات بــوو بــەاڵم توانی میکۆنۆس ــای دادگ حوکمی مەزلومیەتی گەلی کورد و بەرحەق بوونی جوواڵنەوەکەی زیاتر بە دنیا وەک ئیسامی کۆماری بناسێنێ و حکوومەتێکی سەدەکانی ناوەڕاست

لە دنیا دا دەست نیشان بکا .

21ی خاکه لێوه ساڵڕۆژی حوکمی دادگای میکۆنۆس

ئەوەی جێگای سرنجە ئەوەیەکە بۆ یەکم جار لە مێژووی قەزایی ئاڵمان دا ، دادگایەکی بەرز بە شێوەی ئاشکرا دەوڵەتێکی بە تاوانبار ناساند کە دەستی هەبووە لە تیرۆر و کوشتنی نەیارانی خۆی و پێویستە ئیشارە بەوەش بکەین کە دادگای میکۆنۆس یەکەم دادگا بوو کە لە ماوەی تەمەنی کۆماری ئیسالمی دا پەردەی لەسەر روخساری تیرۆریست پەروەریی کۆماری ئیسالمی البرد و یەکەم جار بوو کە کۆماری ئیسالمی بە هۆی بەرێوەبردن و هیدایەتی تیرۆریزمی دەوڵەتی

لە الیەن کۆمەلگای جیهانیەوە مەحکووم دەکرا

رۆژنامەی5 ژماره : ٦٣٠ سیاسی٣٠ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤

قادر وریا

ڕۆژهەاڵتی کوردستان لە دوو شایەدی ــردوودا، ــ ڕاب مانگی سی ــی لە چــەنــدیــن حــەرەکــەتــی مــەدەنشار و ناوچە جۆربەجۆرەکان بوو کە جێگای سەرنج بوون. ئەم وتارە هەوڵ دەدا هەڵوێستەیەک لە سەر

چەند الیەنێکی ئەم چاالکییانە بکا.

نــمــوونــە درەوشــاوەکــانــی حەرەکەتی مەدەنی لە ڕۆژهەالتی

کوردستان

ڕۆژهــــــەالتــــــی کـــوردســـتـــان ســـــــــــــەرەڕای ئـــــــەو خــــەبــــات و بــەرەنــگــاریــیــە تــونــد وتــیــژانــەی کە لە ئیسامی کــۆمــاری دەســەاڵتــی مــاوەی سێ دەیــەی ڕابــردوو دا بە سەر خەڵک و بە تایبەتی ڕێکخراوە ئێرانی بەشەی ئەو سیاسییەکانی ئەزموونێکی خاوەنی داسەپاندوە، تیکۆشان و لــە خــۆی بــە تــایــبــەت ئەگەر چی دایــە. مــەدەنــی خەباتی ئەو ئەزموونە ئەوەندە فرەرەهەند و بـــەاڵم جێگای نــیــیــە، ــد ــەن ــەم دەوڵسالەی چەند لەم هەر سەرنجە. دوایـــــی دا، چــەنــدیــن حــەرەکــەتــی مانگرتنە بینی. مەدەنیمان گرنگی گشتییەکەی ٢3ی بانەمەڕی 1389، ڕێوڕەسمە نەورۆزییە پڕشکۆکانی ئەم سااڵنەی دوایی، مانگرتنەکانی تیرۆری ساڵڤەگەرێ بــە تایبەت نارەزایەتیدەربڕینی د.قاسملوو، سووکایەتیی بەرامبەر مەدەنیانە ــان، هــەوڵــە ــ ــە ژن ــان ب ــەدەســت کــاربــی ــزان ــارێ ــەپ ــگ ــن ــی ژی ــان ــرخــەک ــەن ببەرین تێکۆشانێکی کــوردســتــان، ــی فـــــــرەوان دا بە ــکـ ــەرێـ لـــە ڕووبـ

خوێندنەوە و فێرکردنی مەبەستی نووسینی کوردی، بەدەنگەوەهاتنی قوربانیانی کارەساتەکەی شیناوێ، بەڕێوەبردنی بوێرانە و ڕاشکاوانەی ڕێــوڕەســمــەکــانــی تــایــبــەت بــە 8ی مارس و ڕۆژی جیهانیی کرێکاران، کۆمەڵێک لەو نموونە درەوشاوانەن.ــەی ڕابـــــــردوو و ــ ــەم لـــە ڕەشــــێــوەی ئــەمــســاڵ دا، مــانــگــی خــاکــەلشایەدی دەورێکی نوێ لە چاالکییە پێکهاتنی ــن. ــووی ب مــەدەنــیــیــەکــان فەرهەنگی و کــۆبــوونــەوەی کــۆڕ و خوێندکارانی الیــەن لە نەتەوەیی ــی ــان ــکــۆک ــو زان ــێ ــە ن کـــــــوردەوە لـکۆمەڵێک بــەڕێــوەچــوونــی ئــێــران، هەڵگری ــە ک ســەمــبــولــیــک کـــاری وەک بوون، ژینگەپارێزانە پەیامی بەرهەڵدانی کەوی ڕاو و شکاندنی )قەفەس( ڕکــە سووتاندنی تاپڕ و زنجیرە لەو ڕاوییەکان، باڵندە ی ــەوە ــان چــاالکــیــیــانــە بــــوون. وەســتبەربەستەکانی بەرامبەرکۆسپ و رابـــــــردووی ــاڵـــی سـ دوو یــــەک ئیسامی کۆماری کاربەدەستانی بــەڕێــوەچــوونــی لــە پێشگیری بــۆ ــان و ــەکـ ــیـ ــەورۆزیـ ــە نـ ــمـ ــورەسـ ڕێـنــەورۆزی مراسمی بەڕێوەبردنی بە گیانێکی نەتەوەیی و جەماوەری و پێشاندەری پــێــشــکــەوتــنــخــوازانــە، گەشانەوەی بووژانەوە و جۆرێک ــکــۆشــان و چــاالکــیــی ــێ ئـــیـــرادەی ت

مەدەنی لەمساڵ دا بوون.

درێژخایەن و هۆکارە بــوار و کورتخایەنەکانی چاالکییەکان

ئەوە کە کوردستان دەیان ساڵە بەربەرەکانیی خــەبــات و مەیدانی ئـــازادیـــخـــوازان و تــێــکــۆشــەران لە ــێــکــی دیــکــتــاتــۆرە و گـــەڵ دەســەاڵتلــە ســۆنــگــەی بـــەردەوامـــیـــی ئــەو ــیــکــی بــــەرزی خـــەبـــاتـــەوە ئــاســتــی ســیــاســی و گــشــتــی لە ــاری وشــیکوردستان دروست بووە، دەکرێ بۆ هــێــز بـــە ــنــەیــەکــی زەمــی وەک لەمەیدان دابوون و لەسەرخەتبوونی ــە تـــایـــبـــەتـــی تـــوێـــژە ــ ــک و ب ــ ــەڵ ــ خمەدەنی خەباتی بۆ پێشەنگەکان

ــە ڕێــگــر و ــری بــکــەیــن. ڕاســت ســەیبـــەردەم لــە جـــۆراوجـــۆر کۆسپی ــک بـــۆ خــەبــاتــی ــی خــەڵ ــردن ــاب ــەن پهێمنانە و مەدەنی هەن، بەاڵم گیانی لە دەستهەڵگرنەبوون کۆڵنەدان و ماف و ئازادییەکان، لە نێو خەڵک دا بەبەردەوامی حوزووری هەیە. هەر دەرفەت کەمترین کە بۆیەش هەر دێتە پێش، ئەو خەڵکە دەرفەتەکان دەقۆزنەوە و بە چاالکی و حەرەکەتی ــەک قــەرەبــووی مــەدەنــی، تا رادەیـشیوەکانی نوشوستیی سستی و

دیکەی خەبات دەکەنەوە.پێکرا ئاماژەی راستییەی ئەم زەمــیــنــەیــەکــی وەک دەتـــوانـــیـــن »بالقوە« لە کوردستان بۆ خەباتی مـــەدەنـــی ســـەیـــر بــکــەیــن. بـــەاڵم ــنــەی »بــالــفــعــل«ی هــەرچــی زەمــیــۆرە تــێــکــۆشــانــەیــە، لــەژێــر ئـــەم جـئاڵوگۆڕە هەلومەرج و کاریگەریی ئــێــران ــەی ــ ڕۆژانـ سیاسییەکانی

نێوان ملمانێی تەقینەوەی دایــە. پێشڕەوی و دەســەاڵت و قۆڵەکانی سیاسی و بزووتنەوە پاشەکشەی سەرانسەرییەکان، کۆمەاڵیەتییە سەر لــە بــەرچــاویــان کاریگەریی بووژانەوە یا نیشتنەوەی حەرەکەتە ــانـــی ڕۆژهــــەالتــــی ــەکـ ــیـ ــیـ ــەدەنـ مـکــوردســتــان هــەیــە. هــەڵــبــژاردنــە زۆربەی ئێران سەرانسەرییەکانی ــیــان جــــاران، قــۆڵــەکــانــی دەســەاڵتــەر یــەکــتــر راگـــرتـــوە و لە ــب ــەرام بکەم ئەوانەوە، ملمانێی سۆنگەی هەناسەدانی بۆ دەرفەتێک زۆر تا خەبات و ئەکتەرانی بــەشــداران و تێکۆشانی مەدەنی ڕەخساوە. ساڵی سەرکۆماری و هەڵبژاردنی 139٢ئێران دا لە شــارودێ شووراکانی هەڵبژاردنانە ئەم چــوون. بەڕێوە لە گەڵ هەموو بەربەستێک دا کە لە دەرفەتخوڵقێن و بەاڵم سەرڕێیانە، فەزاسازن. بە تایبەتی کە باڵەکانی نێودەسەاڵت بە ئامانجی سەرکەوتن هەڵبژاردنانە، لەم سەریەکتر دا بە دەکــــــەونــــــە نــــەقــــدکــــردنــــەوە و ــبــارکــردنــی یــەکــتــر و هــەوڵــی تــاوانــرووپ و گ دەنــگــی وەدەستهێنانی

دەنگدەران تەیفەجۆراوجۆرەکانی چاالکانی کە بــوو لــێــرە دا دەدەن. ســیــاســی و فــەرهــەنــگــی و مــەدەنــی لــە کــوردســتــان، مــەرجــدارانــە و بە خۆیانەوە، داخــوازی چاوەڕوانی و لەو ــەوە ــاوڕدانـ ئـ مــەیــدان. هاتنە

ــی و داخـــــوازانـــــە لە ــ ــ ــاوەڕوان ــ ــ چالیــەن بــەربــژێــران بــە بــە تایبەتی ئەگەرچی ئەسلییەوە، بەربژێری بەرتەسک و زۆر شێوەیەکی بــە دروشمی بەڵێن و حەددی لە تەنیا ــیــش دابـــووبـــێ، ــبــژاردن کــاتــی هــەڵهاندەری زیاتر هاتنەپێشی خەڵک و بڕوابەخۆبوونیان هێزبوونی بە داواکـــانـــیـــان رووی خــســتــنــە بـــۆ ــەکــی هــێــمــنــانــەیــە. لە ــوەی بـــە شــێهــەڵــبــژاردن و تــەواوبــوونــی دوای وەک ڕۆحــانــی دەستبەکاربوونی سەرکۆمار، بەدواداچوون لە الیەن ــەوەی دروشـــم و ــ ــۆ ئ ــکــەوە ب خــەڵخۆیان بە پیوەندیدار بەڵێنەکانی پشتگوێ ــراوەوە، ــاوبـ نـ الیـــەن لــە ــە خــۆڕایــیــان ــی ب ــگ نـــەخـــرێ و دەنــووە ــەک ب ــۆی ــرابــێ، ه ــەگــی ــێــوەرن للە سیاسی ــەزای ف زیندوێتیی بۆ

ڕۆژهەاڵتی کوردستان.

پشتیوان و دەتــوانــیــن چــۆن یارمەتیدەری ئەو چاالکیانە بین؟

لــەو بــاســە دەگــەڕێــم کــە ئەو مەدەنیانەی چاالکییە حەرەکەت و

ئەمڕۆ لە کوردستان هەن، دەکرێ بە بزووتنەوەی مەدەنی پێناسەیان بکەین یا چاالکیی مەدەنیی جیاجیای ئەم یەکترن؟ گــەڵ لە بێپیوەندی حەرەکەتانە دەکرێ پەرە بستێنن و جـــۆراوجـــۆریـــی ڕووی لـــە هـــەم

چین و بەشداریی داخوازەکانیان و ڕووی لە هەم خەڵک، توێژەکانی جوگرافیا و شوینی بەڕێوەچوونیان ئەم ببنەوە. بــەریــن دەوڵــەمــەنــد و پەرەگرتن و ڕەوتی لە حەرەکەتانە بــەرەوپــێــشــچــوونــیــان دادەتـــوانـــن بــزووتــنــەوەیــەکــی هــەوێــنــی ببنە لە بەو مەرجەی گــەورە، مەدەنیی لە لە دەرەوە ڕا، هەوڵی نــاوەوە و البردنی الوازییەکانیان و نێوبردنی

کۆسپەکانی سەر ڕێگایان بدەین.چــاالکــیــیــە مـــەدەنـــیـــیـــەکـــان و ــەو حــەرەکــەتــانــە لە بــەشــدارانــی ئڕۆژهەاڵتی کوردستان لە الیەکەوە ــار و بـــــــــەردەوام لـــە گــــەڵ گـــوشـبەرەوڕوون. سەرکوت هەرەشەی ــە بــــــــــەردەوام قـــوربـــانـــیـــان ــەمـ ئـلێ دەستینێ و هەر جارەی کۆمەڵێک ڕیزی ئەکتەرانی ڕێکخەران و لە ــان تـــووشـــی زیـــنـــدان و ــشــەوەی ــێ پنــارەوا حوکمی دەســتــبــەســەری و ــە الیــەکــی دیــکــە بــە هۆی دەکـــا. للە دیکتاتۆری وسەرکوت بوونی مافی ــە ل بــێــبــەشــبــوون واڵت دا و ڕێکخراوەی کۆمەڵە و پێکهێنانی کەمیان ئیمکانێکی توانا و تایبەت،

پشتیوانان و هــێــنــانــەمــەیــدانــی ــۆ بــە. جگە ــەی ــان ه الیــەنــگــرانــی خــۆیــان خــاوەنــی ــۆ خــۆی ــە ب ــەمــەش ن لدەنگیان کــە ــۆن ــەوت ئ ڕاگــەیــەنــی لە نە بگا و کۆمەڵ بە هاسانی بە واڵتەکەیان راگەیەنی ئازادی ئەوتۆ هەیە کــە دەنــگــی ئـــەوان بــە گوێی گشتی بیر وڕای بەردەنگەکانیان و

بگەیەنێ.ئەم کێشە و گرفتانەی سەرەوە لە گەڵ کەمی و الوازیی ئەزموونی ــی لـــە ئـــێـــران بە ــەدەنـ ــی مـ ــات خــەبتایبەتی بە کوردستان لە گشتی و بەاڵم بــوون. یەکتر دەستەمانیی نییە. کــێــشــەکــە هـــەمـــووی ــە ــەم ئبەشدارانی نیوان زۆری مــەودای حیزب و چاالکییانە و جـــۆرە ــەم ئڕێکخراوە سیاسییەکانی ڕۆژهەاڵتی هەرە کێشەی گرفت و کوردستان، ئەو زۆربەی خوێندنەوەی گرنگە. ــەم جــۆرە حــیــزب و ڕێــکــخــراوانــە لدڵگەرمیەکی هاندان و چاالکییانە، ئەوتۆی بۆ ڕێکخەران و بەشدارانی نییە. تێدا مەدەنییەکان حەرەکەتە ئەو داخوازانەی لە چوارچێوەی ئەم دەخرێنە مەدەنیانە دا، حەرەکەتە روو لە ڕوانگەی حیزب و ڕێکخراوە شتێکی کوردییەکانەوە، سیاسییە زۆر کەم و بێبایەخن و ئەوەندەی ــار و بە ــرپــرســی ــە ژی ــردن ــی ب هــەوڵلە یــەک دەدرێ، کەمنیشاندانیان بەهیزکردن و بۆ کــار ــەوە، ئ دەی بە لــێ کــردن وکــردنــیــان پشتیوانی جوواڵندنی بۆ کاریگەر چەکێکی

کۆمەڵ، ناکرێ.شێوە کــە هەلومەرجێک دا لــە تەنگهەڵچنین بۆ جیددی خەباتێکی ــەن الی ــە ل ئیسامی ــاری ــۆم ک ــە بحیزب و ڕێکخراوە سیاسییەکانەوە ــە گــــۆڕێ دا نــیــیــە، وەڕێــخــســتــن و لــە هــێــزکــردنــی خــەبــاتــی مــەدەنــی بدەتـــوانـــێ، واڵت دا ــیــوخــۆی ن لــە ــوون و ــ ــەبـ ــ ــارنـ ــ قــــــەرەبــــــووی دیـشێوە دوورکەوتنەوەی لەمەیدان خەباتەکانی دیکە بکاتەوە و کۆمەڵ بکا. ــاز دەربـ سستی وبێدەنگی لــە کردەییترین و کە دێتەبەرچاو وا گونجاوترین ڕێگا بۆ بووژاندنەوەی خەباتکارانە و سیاسیی فەزایەکی مافخوازانە و تێکەڵ بە خۆراگری و ملمانێ لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان، بێ. خەباتە شێوە بــەم گرنگیدان ئەمەش لە گرەوی پێکهاتنی گۆڕان حیزب و ڕوانینی خوێندنەوە و لە ڕێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان بۆ چاالکییە مەدەنییەکانی نیوخۆ و ــە گــەڵ ــێــوەنــدی ل بــەهــێــزکــردنــی پمەدەنییەکانی و سیاسی چاالکە

ڕۆژهەالتی کوردستان دایە.

خەباتی مەدەنی لە ڕۆژهەالتی کوردستان لە غەیابی شێوەکانی دیکەی خەبات دا

لە هەلومەرجێک دا کە شێوە خەباتێکی جیددی بۆ تەنگهەڵچنین بە کۆماری ئیسالمی لە الیەن حیزب و ڕێکخراوە سیاسییەکانەوە لە گۆڕێ دا نییە، وەڕێخستن و بە هێزکردنی خەباتی مەدەنی لە نیوخۆی واڵت دا دەتوانێ، قەرەبووی دیارنەبوون و لەمەیدان دوورکەوتنەوەی شێوە خەباتەکانی

دیکە بکاتەوە و کۆمەڵ لە سستی وبێدەنگی دەرباز بکا.

رۆژنامەیژماره : ٦٣٠ ٣١ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤ 4

گه اڵڵه بۆ یه کگرتنه وه ی حیزبی دیموکرات

پێشه کیدیموکرات، حیزبی ڕیزەکانی لێکترازانی دوای بە ئەگەر چی هەر دوو الی ئەو حیزبە)حیزبی دیموکراتی ئیران( کوردستانی دیموکراتی حیزبی و کوردستان بەاڵم داوە، خۆیان تێکۆشانی و خەبات بە درێژەیان لە گەڵ ئەوەشدا، رابردووی دیموکڕات و خۆشەویستی خەڵک کۆمەاڵنی نێو لە دیموکرات حیزبی پێگەی و و دۆستانی الیەنگران و ئەندامان کە کردوە وای دا، کوردستان، خەڵکی زۆربـــەی و دیموکرات حیزبی و داوا گرنگترین بە دیموکراتەکان یەکگرتنەوەی و ئەندامان نیو لە کە داوایــەک بزانن، خۆیان پرسی داوەتــەوە و کەوتۆتە ڕیزەکانی هەر دووالدا ڕەنگی

قۆناغی بەدواداچوون و دۆزینەوەی ڕێگاچارە.ــەوەی ــەم راســتــیــیــەدا، بــۆ ئ ــر ڕوونــاکــایــی ئ لــە ژێحیزبی بتوانن یەکەوە بە دیموکرات الی دوو هەر بە بۆ واڵمدانەوە یەکگرتوو، و هێز بە دیموکراتێکی جێبەجێکردنی و خەڵک کۆمەاڵنی چاوەڕوانییەکانی رەســالــەتــە مــێــژوویــیــەکــەی ئـــامـــادە بــکــەن،حــیــزبــی مەبەستی بــە گەاڵڵەیە ئــەم کــوردســتــان دیموکراتی

وەسەریەکخستنەوەی دیموکراتەکان پێشنیار دەکا:

ئامانجی گه اڵله که :حیزبی هــەنــگــاوبــەهــەنــگــاوی ــنــه وه ی یــه کــگــرت -

دیموکرات له پرۆسه یه کی زه مانیی دیاریکراوداتا یەکگرتنەوە گــەاڵلــەی ســەر لە ڕێککەوتن )لــه

پێکهێنانی کۆنگره ی 16(. - دەستپێکردنی قۆناغێکی نوێ لە مێژووی حیزبی یەکڕیزی ده سته به ری و وه اڵمــده ر که دا دیموکرات و پێکه وه بوون و خه بات و تێکۆشانی رۆڵه کانی بێت ناخۆشەکانی ئەزموونە دووپاتبوونەوەی بە بەر و

لێکدابڕانەکانی ڕابردوو بگرێت.

یه کگرتنه وه ی بۆ بناغه یی پره نسیبی چه ند حیزبی دیموکرات:

ئەلف - حیزبی دیموکڕات دوای وه ده ستهێنانه وه ی یه کیه تیی خۆی و له کۆنگره ی داهاتوو)کۆنگره ی 16( دا، ڕێوشوێن بۆ چۆنیەتیی بەکاربردنی ئەو دەستەواژانە پەسند دەکا کە بە ناو و ناسنامەی حیزبی دیموکڕات

دەژمێردرێن. ــوی هــه مــوو ــارشــی ئ ئــه ســنــاد و ب - ســـه رجـــه م ئورگانه کانی حیزب له هه ر دووال، ئیمکاناتی ته داروکاتی و خه ده ماتی، که لوپه لی ئورگانه کان، چه ک و ته قه مه نی، ئیمکاناتی راگه یاندن)رادیۆ و تیڤی، رۆژنامه و سایت، نــه قــدی و سه رمایه و ســه رچــاوه ی داهـــات و دارایـــی به ڕوونــی دووال هــه ر حیزبیی ئه ماکی و که لوپه ل دیموکراتی حیزبی مڵکی ده بنه و ده گیرێ لیستیان

یه کگرتوو(.له ماوه ی نزیک به حه وت ساڵی ڕابردوودا ج - ــێ کــه به رهه می هــه ر بــڕیــارێــک لــه هــه ر الیـــه ک درابـــوان دیــمــوکــراتــه کــان بــووبــێ، ــێ حــاڵــه تــی نــائــاســایــی نئیعتبار له و ــرێ ده ک به تاڵ و هه ڵده وه شێندرێته وه

ده که وێ.چ له باری سیاسی و پێوه ندی و دیپڵۆماسی د - و هه ڵوێست و ڕوانگه ی حیزبه وه ، چ له باری ته شکیات هــه مــوو شته و نــامــه ئایین ئــیــنــزبــاتــەوە، و نـــه زم و خه ت به ده بــن و و ده کرێن یه کسان هاوبه شه کان له ئه گه ر به اڵم یەکگرتوو. حیزبی بڕیاری رێبازو و یه کێک له بواره کانی سیاسی، ته شکیاتی و مودیرییه تی، هه و ڵ کــه وت، به رچاو جیاوازییه ک دا هتد و ئیداری

ده درێ پێش به ستنی کۆنگره خوێندنه وه ی هاوبه شیان بۆ بدۆزرێته وه ، ئەگینا لە کۆنگرە دا بڕیاڕیان لە سەر

دەدرێ.ــاش هــه ڵــگــیــرانــی هـــه مـــوو هــه نــگــاوه کــانــی پـ و - ئه وه ی بۆ دیموکرات، حیزبی وه سه ریه ککه وتنه وه ی یه کڕێزییه کی پته و و واقیعی له نێو حیزب دا بێته ئاراوه بڕیارێکی به بن، پابه ند پێی به ته واوی دووال هه ر و تایبه ت، کۆنگره ی 16 مێژووی ئه و چه ند ساڵه ی هەر

به گشتی حیزب مــێــژووی به دیموکرات به شی دوو دەناسرێ.

قــۆنــاغــەکــانــی یــه کــگــرتــنــەوە )مــیــکــانــیــزم و

هەنگاوەکان(:

قۆناغی یەکەم )قۆناغی دەسپێک(:یەکگرتنەوە،کۆمیتەی پــڕۆســەی دەسپێکی وەک

ناوەندیی هەر دوو ال:حیزبی یەکگرتنەوەی بناغەییەکانی پرەنسیپە -1دیموكرات و بەرنامە بۆ جێبەجێکردنی، پەسەند دەکەن،جێبەجێکردنی بــۆ خــۆیــان هــەیــئــەتــەکــانــی -٢

هەنگاوەکانی پڕۆسەی یەکگرتنەوە ڕادەسپێرن.3- بە هەماهەنگی لە گەڵ یەکتر، لە سەر زەمانی پڕۆسەی هەنگاوی دوا وەک ،16 کۆنگرەی گرتنی

یەکگرتنەوە، ساغ دەبنەوە.

قۆناغی دووهەم)ئامادەکاری بۆ کۆنگرە(هەیئەتە دیاریکراوەکان:

1- جه دوه لێک بۆ زه مینه سازیی خستنه وه سه ریه کی ئاماده به شه هاوشێوه کانی هه ردوو ال ئۆرگانه کان و

ده کەن. له م پێوه ندییه ش دا :ئاماری پێشمەرگە(، و )کادر پێرسۆنیل لیستی -واڵت( دەرەوەی و کوردستان ئاشکرا)لە ئەندامانی لیستی دارایی و ئیمکاناتی ئۆرگان و به شه هاوشێوه کانی

ئاڵوگۆڕ یه کتر له گه ڵ ئاییننامه کانیان، و ال دوو هه ر ده کەن.

به هــاوبــه ش سمیناری و کــۆبــوونــه وه کـــۆڕو -مه به ستی ئاڵوگۆڕکردنی ئه زموونه کان و دروستبوونی ئه رکی و کار بــاره ی له هاوبه ش تێگه یشتنی و دید نیوان ئۆرگان و به شه هاوشێوه کان پێک له داهاتوو،

ده هێنن.پێشنیاری بۆ سازماندانه وه ی هێزی - ڕێوشوێنی کارو شوێنی نیشته جێ بوونی هه ر ئۆرگان و به شێک

و هه ماهه نگی له نیوانیان دا، گەاڵڵە دەکەن.وه کیه ک، پێوانه ی و زه وابــیــت گــوێــره ی به -و کــادر هه ر ته شکیاتیی مه وقعییه تی و پایه و پله پێشمه رگه و ئه ندامێک )له هه ر الیه ک له م دوو الیه نه

بێت(،لە الی خۆیان سه بت و جێگیر ده کەن.

کردنی ــامــاده ئ بــۆ ــەش هــاوب کۆمیته یه کی -٢کۆمیتەکە ئــەرکــی . دەکـــەن پێشنیار 16 کــۆنــگــره ی

جێبەجێکردنی ئه م ئه رکانه ده بێ:بۆ نیوخۆی حیزب پێڕه وی به رنامه و - گه اڵله ی

په سندکردن له کۆنگره ی داهاتوودا ئاماده ده کا.کۆنفرانسه کانی به ستنی میکانیزمی و به رنامه -کۆنگره پێکهێنانی و واڵت ده ره وه ی و کوردستان

پێشنیار ده کا.- لیستی ئه ندامانی ته شکیاتیی هه ر دووال، له کاتی

دیاریکراودا دا وه رده گرێ. هه ڵبژاردنی بۆ گونجاو میکانیزمی و شێوه -

کۆمیته ی ناوه ندی له کۆنگره دا، ده دۆزێته وه .- ئه و به ڵگه نامانه ی ده بێ له کۆنگره دا باسیان له

سه ر بکرێ و په سند بکرێن،گه اڵڵه ده کا.

و ــەرار قـ ــەو ئ و پێشنیارییەکان ڕێوشوێنە -4بە دەبنەوە، ساغ لەسەری هەیئەتەکە دوو بڕیاڕانەی

پەسەندی ڕێبەریی هەر دوو الیەنی، دەگەیەنن.

تێبینیی١:له ئه ندامانی کۆنگره ی 16 به پێی پێڕه وی نیوخۆ )هه ڵبژێردراوانی دیموکڕات الی دوو هه ر ڕێبه ریی کۆنگره و ڕاوێژکارانی کۆمیته ی ناوه ندی( و ڕێژه یه ک له نوێنه رانی کادرەکان، پێشمەرگەکان و ئه ندامان که

ئه و دوو ڕێبه رییه له سه ری ساغ ده بنه وه ، پێک دێت.

تێبینیی٢:هــاوفــکــری و ــن ــری پێکهاتنی زۆرت ئــامــانــجــی بــە ــارەی کـــاروبـــاری پــێــوەنــدیــدار بە ــ ــە ب هــەمــاهــەنــگــی لکۆنفڕانسەکانی دەستپێکردنی لە بەر کۆنفڕانسەکان، بەشداریی بە هاوبەش کۆنگرە،کۆبوونەوەیەکی پێش ئەندامانی ڕێبەریی هەر دوو ال و هەیئەتە دیاریکراوەکان

و کۆمیتەی ئامادەکردن پێک دێت.

قۆناغی سێهەم)قۆناغی کۆتایی(

دوو هــەر کــۆنــفــرانــســەکــان، ــی ــوون ــەواوب ت دوای کۆمیتەی ناوەندی+ هەیئەتە دیاریکراوەکان و کۆمیتەی

ئامادەکردنی کۆنگرە( لە کۆبوونەوەیەکی هاوبەش دا:1- گوێ لە راپۆرتی کۆمیتەی ئامادەکردنی کۆنگرە

دەگرن و هەڵی دەسەنگێنن.تاو بۆکۆنگرە ئامادەکراو سیاسیی ڕاپۆرتی -٢

وتوێ دەکەن و پەسەندی دەکەن.ئامادەکراوەکان پێشنیارییە بەڵگەنامە سەر لە -3

کە دەبێ کۆنگرە دەنگیان پێ بدا، بڕیار دەدەن.کۆمیتەی هەڵبژاردنی میکانیزمی و شــێــواز -4

ناوەندی لەکۆنگرەی 16 دا پەسەند دەکەن.یــەکــگــرتــنــەوەی ــرەی ــگ ــۆن ک ،16 ــرەی ــگ ــۆن ک -5یەکبوونەوەی بە رەسمییەت و دەبێ دیموکراتەکان

ڕیزەکانی حیزبی دیموکڕات دەدا.

تێبینی٣:دا الیــەن دوو نێوان لە لەوانەیە حاڵەتانەی ئــەو جێی باس و مناقشە و ناکۆکی بن و لەم گەاڵڵەیە دا یا لە ئاستی هەیئەتەکان نەهاتوون، بە پێی گرنگییان، سەر لە بڕیاریان دا، ال دوو هەر سیاسیی دەفتەری

دەدرێ.

حیزبی دیموکراتی کوردستاندەفتەری سیاسی

گەاڵڵە

گه اڵڵه بۆ یه کبوونه وه ی حیزبی دێموکڕاتهاونیشتمانه به ڕێزه کان!

کۆمه اڵنی خه باتگێڕی خه ڵکی کوردستان!

وه ک هه موو الیه ک ئاگادارن به خۆشی یه وه بۆ دوو ساڵ ده چێ که پێوه ندیی نێوان دووالیه نی حیزبی دێموکڕات پاش چه ند ساڵ له دابڕانی ئه م دوو به شه که وتۆته قۆناغێکی نوێوه که هه موو دڵسۆزانی کورد به خۆشی یه وه پێشوازی یان لێ کردوه و به چاوی هیواوه لێیان ڕوانیوه . ئێمه له حیزبی دێموکڕاتی کوردستان دا هه ر له سه ره تای ده ست پێکردنی قۆناغی تازه ی پێوه ندی یه کانه وه له هه وڵی ئه وه دا بووین که وتووێژێکی وردو جیددی بۆ وه سه ریه ک خستنه وه ی دوو الیه نی حیزبه که مان ده ست پێ بکه ین که بناغه یه کی پته و بۆ پێوه ندی یه نێوڕێکخراوه یی )درون تشکیالتی(یه کان دابنی و یه ک بوونه وه و یه ک مانه وه ی حیزبی دێموکڕات

مسۆگه ر بکا. به اڵم به داخه وه هه تا ئێستا نه گه یشتووینه ئه و ئاکامه دڵخوازه .چه ند مانگ له مه وبه ر ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان گه اڵڵه یه کی بۆ وتووێژ له سه ر چۆنیه تیی یه ک خستنه وه ی ریزه کانی حیزب پێشکه ش به الیه نه که ی دیکه ی دێموکڕات کردو داوای کرد که یان ئه و گه اڵڵه یه بکرێته بناخه ی وتووێژ بۆ چاره سه ری مه سه له که ، یان ئه وانیش گه اڵڵه ی خۆیان ئاماده بکه ن و بیده ن به ئێمه تا به له به رچاوگرتنی هه ردووکیان سیغه یه کی جێگای په سندی هه ردووال بدۆزینه وه . به داخه وه له به ر هه ر هۆیه ک بووه چه ند مانگ چاوه ڕوانیی ئێمه بێ ئاکام بووه و تائێستا وه اڵمێکی هیوابه خشمان له و هاوڕێیانه وه پێ نه گه یشتوه . بۆیه ، لێره دا ده قی ئه و گه اڵڵه یه ده خه ینه به رچاوی کۆمه اڵنی خه ڵکی کوردستان. به و ئاواته که ئاگاداربوونی ڕای گشتی له بۆچوونه کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بۆ یه ک بوونه وه ی دێموکڕاته کان و داوای دڵسۆزانه ی هه مووان بۆ به ره وپێش بردنی پڕۆسه ی یه ک بوونه وه

پاڵنه رێک بێ بۆ ئه وه ی الیه نی به رامبه ر به جیددییه تێکی زیاتره وه بێته نێو پڕۆسه که و ئه م ڕه وته زووتر به ئاکامی دڵخواز بگا. ئه وه ش ده قی گه اڵڵه ی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بۆ یه کگرتنه وه ی حیزبی دێموکڕات:

لە ژێر ڕووناکایی ئەم راستییەدا، بۆ ئەوەی هەر دوو الی دیموکرات بە یەکەوە بتوانن حیزبی دیموکراتێکی بە هێز و یەکگرتوو، بۆ واڵمدانەوە بە چاوەڕوانییەکانی کۆمەاڵنی خەڵک و جێبەجێکردنی رەسالەتە مێژووییەکەی ئامادە بکەن،حیزبی دیموکراتی کوردستان ئەم گەاڵڵەیە بە

مەبەستی وەسەریەکخستنەوەی دیموکراتەکان پێشنیار دەکا:

رۆژنامەی3 ژماره : ٦٣٠ لە خوێنەرانەوە٣٠ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤

دوو سەرباز لە گوندی بێتووش وەسەر مین پەڕینڕۆژی شەممە ٢3ی خاکەلێوە دوو سەرباز لە گوندی بێتووشی ناوچەی سەردەشت کەوتنە سەر مین. یەک لەوان بە هۆی ئەو تەقینەوەیە القی لە دەست داوە و سەربازەکەی دیکەش دەستی پەڕیوە. ڕۆژی دووشەممە ٢5ی خاکەلێوە کاتژمێر 9ی بەیانی، ئەو دوو سەربازە بریندارە دوو ڕۆژ دوای ڕووداوەکە بە هێلیکۆپتێر لە پاسگای بێتووشەوە ڕەوانەی شاری سنە کران. بە پێی زانیارییەکان ئەو دوو سەربازە لە گەڵ فەرماندەکەیان چووبوونە ئەو فەرماندەری کە بگوترێ پێویستە کۆڵبەران. کاسبکاران و ڕێی سەر پاسگایە بە نیاز بووە ڕووداوەکە لە خەڵک بشارێتەوە بەاڵم جگە لەوەی کە کاروانچیان دەنگی تەقینەوەکەیان بیستووە، سەربازانی ئەو پاسگایەش،

ڕاستیی ڕووداوەکەیان الی خەڵکی ناوچە درکاندوە.هەر بۆ ڕیگری لە خەڵک بە تایبەتی کاسبکاران، لە نێوان قەلەڕەشێ و کەپران، دیژبانییان داناوە و هەر شتیک و هەر کەسێک لێی بەگومان بن

دایدەبەزێنن و دەی پشکنن.سەردەشت، لە تەرخانەوە

**تێداچوونی خۆفرۆشێک لە ڕووداوی هاتوچۆ دا

مۆرەیەکی گرنگی کۆماری ئیسامی لە ناوچەی سەردەشت بە ناوی بوو کاری سیخوڕیی ماوەیەکی زۆر خالیدی حەسەنەسووری زەڵێ، کە بۆ دامودەزگا سەرکوتکەرەکانی کۆماری ئیسامی دەکرد، لە کاتێک دا لە جادەی نێوان سەقز- مەریوان ماشێنی لێدەخوڕێ ، ماشێنەکەی دەکەوێتە 3 و ــوژرێ دەک بۆ خۆی ڕووداوە ئەو هۆی بە گــەورە. ماشێنێکی ژێر کەسیش کە لە گەڵی دەبن، بە توندی بریندار دەبن. ناوبراو جگە لە کاری جاسووسی و خۆفرۆشی، ماوەی دوو ساڵ بوو کاری بەرهەمهێنانی مادە بەدکار و مــۆرە ئەو مەرگی دەکــرد. شیشەی تایبەتیی بە سڕکەرەکان

بەدناوەی ڕێژیم بووە خۆی خۆشحاڵیی خەڵکی ناوچەی سەردەشت.لە: ڕۆژین مەلەکی یه وه

**دیسان خۆکوژیی کچان و ژنان

خۆکوژیی دوو خوشک لە دیواڵن

ڕۆژی یەکەمی خاکەلێوەی ئەمساڵ، دوو خوشک بە ناوەکانی عەسەل تەمەن 18 ساڵ و ئوسرا موحەممەدی تەمەن ٢1 ساڵ، کچی عارف خەڵکی شاری دیواڵن، بە هۆی کێشەی بنەماڵەییەوە، لە ڕێگای خواردنی حەبەوە تەوحیدی نەخۆشخانەی لە عەسەل ئاکام دا لە خۆکوژی. دایە دەستیان شاری سنە، گیانی لە دەست دا و ئوسرا لە نەخۆشخانەلە ژێر چاوەدێریی پزیشکی دایە و لە گەڵ ئاسەوارەکانی ئەم رووداوە، دەست و پەنجە نەرم

دەکا.لە »لەیالخ«ەوە

خۆکوژی بە گوڵلەی تاپڕدلێر لە ناوچەی گەورکی سەقزەوە

ناوی بە کچێک خاکەلێوە، 16ی شەممە پاشنیوەڕۆی ٢ی سەعات کەژاڵ کچی ڕەحمان، لە گوندی سیادەرە کە تازە نامزەد کرابوو، بە تفەنگی

تاپڕ کۆتایی بە ژیانی خۆی هێنا.

ژنێکی دووگیان بە منداڵی 8مانگەوە خۆی سووتاند

ڕۆژی 17ی خاکەلێوە لە گوندی خانکەندیی ناوچەی چۆمی مەجیدخان، ژنێک بە ناوی مەرزییە قارەمانی لە تەمەنی ٢0 ساڵی دا لە حاڵێک دا دوو گیان بوو و منداڵەکەی 8 مانگە بوو، خۆی سووتاند. ناوبراو لە کاتێک دا خۆی سووتاندوە کە مێرد و خەسوو و خەزووری لە ماڵ نەبوون و چوون

بۆ بۆکان. ئەو ژنە لە کادێن، ئاگری لە خۆی بەردەدا.**

تەقەی هێزەکانی ڕێژیم لە کاسبکاران

نــاوی سەالحی بە کاسبکارێک خاکەلێوە، 19ی لە سەر 18 شەوی قڕگە ناوی بە شوێنێک لە ئیسامی کۆماری هیزەکانی الیەن لە مامەی پیویستە بوترێ کە ، تەقەی لێ دەکرێ و بریندار دەبێ. لە دەشتی وەزنێ

ناوبراو هیچ بارێکی پێ نەبووە و تەنیا پێشبار بووە.جەنگی لە ناوچەی سەردەشتەوە

**کارمەندێکی شارەداری لە بۆکان خۆی هەاڵوەسی

محمدی«، ــوی »ک گــەڕەکــی لــە خاکەلێوە 11ی دووشــەمــمــە ڕۆژی کارمەندێکی شارەداری لە ماڵەکەی خۆی دا، خۆی هەاڵوەسی و کۆتایی بە ژیانی خۆی هێنا. هۆی خۆکوشتنی ئەم کارمەندە، هێشتا ڕوون نەبۆتەوە.»هیوا چیا« لە بۆکانەوە

**

پەنابردن بۆ کۆڵبەری لە بەر نەبوونی کار و داخرانی یەکەکانی بەرهەمهێنان

کارخانە و سیاسەتی نەبوونی لە سەرمایەدانان و دەوڵەت خۆبواردنی زۆری ژمارەیەکی ئەوە هۆی بە بووە لە سەقز هاندەری سەرمایەدانان خەڵک پەنا بەرنە بەر کۆڵبەری. بە پێی لێکۆڵینەوەیەک، تەمەنی کۆڵبەری لە سەقز زۆر دابەزیوە و تەنانەت گەیشتوەتە 17ساڵ. بارودۆخی قەیراناویی لە بەرهەمهێنان یەکەکانی نموونە بۆ سەقز لە بەرهەمهێنان یەکەکانی کرێکاران ئەوە بە هۆی بووە )قهرآباد(، قاراوە پیشەسازیی شارۆچکەی

بێکار بن و ڕوو بکەنە کۆڵبەری.نوشابەسازی، قەند، کارخانەی وەک پیشەسازییەکانی یەکە داخرانی

کارخانەی وەک گەورەکانی کارخانە وەها هەر و ئێتیلین پردی لوولەی دوخانیاتی سەقز، بێکاریی ژمارەیەکی زۆر لە کرێکاران و پەنابردنی ئەوان

بۆ کۆڵبەریی لێ کەوتۆتەوە.هەر بۆ خۆم لە سەقز زیاتر لە 10 کەس دەناسم کە تەمەنیان لە نێوان ٢٢-17 ساڵ دایە کە دەچنە شارەکانی سەردەشت و بانە و مەریوان و لە ڕێگای کۆڵبەرییەوە بژیوی خۆیان بە دەست دێنن. ئەمە لە حاڵیک دایە کە

دەوڵەت هیچ هەوڵێک بۆ دامەزراندنی الوانی سەقز نادا.» چاوەڕێ« لە سەقزەوە

**

بەڕێوەچوونی چوارەمین فستیڤاڵی فولکلۆری لە شاری پیرانشارلە پیرانشارەوە »کوردۆ« و »شاخەوان«

لە ڕۆژەکانی ٢8 و ٢9ی خاکەلێوە لە شاری پیرانشار لە الیەن دوو بنکەی هونەریی »ڕووناک« و »الهە هنر«، چوارەمین فستیڤاڵی فولکلۆری پارێزگەی ڕۆژهەاڵتی کوردستان هەر چوار بەشداریی هونەرمەندانی بە بۆ الوک و حەیران و بەند و گۆرانیی ڕەسەنی کوردی بەڕێوە چوو. لەم لە جۆراوجۆر فۆلکلۆریی بەرهەمی کرانی پێشکێش وێڕای دا، فستیڤاڵە و شــارەزایــان الیــەن لە بابەت و باس کۆمەڵێک هونەرمەندانەوە، الیــەن

پسپۆرانی بواری فۆلکلۆرەوە پێشکێش کران.لە پەراوێزی ئەم فستیڤاڵە دا، پێشانگەیەکیش بۆ40 تابڵۆ لە تابڵۆکانی ئەم چــوو. بــەڕێــوە عــەلــیــزادە ئەسعەد سەید پیرانشاری هونەرمەندی تابڵۆیانە وێنەی هونەرمەندانی کوردبوون کە ئەم هونەرمەندە پیرانشارییە

کێشابوونیەوە.**

کێ لە پشت خنکاندنەکانی شاری مەریوانەوەیە؟

لــە شــاری مــەریــوان ــــردوو دا، لــە مـــاوەی نزیک بــە یــەک مانگی ڕابتا چەندین نموونەی خۆخنکاندن ڕوویان داوە. بە هۆی ئەم ڕووداوانــە قوربانییەکان لە داوە. دوو کەس لە دەست گیانی خۆیان ئێستا 9 کەس نۆدشەیی بوون. دووپیاو و ئافرەتێک کە دەگوترێ خەڵکی کانی دینارن و تەرمەکانیان لە ژێر پردێک لە بەینی گاڕانی و مەریوان دۆزراوەتەوە. یەکێک لە خنکاوەکان، نەناسراو بووە. یەکێکی دیکە لە قوربانییەکان، خەڵکی ئاوایی ڕواری مەریوان بوو. زۆربەی ئەو تەرمانە تەنافی شین لە ملیان دابووە و شیمانەی ئەوە دەکرێ ئەم ڕووداوانە دەستێکی دیاریکراو لە پشتیان بێت و بە پێی بەرنامەیەکی لە پێش دا داڕێژراو بەڕێوە چووبن. لە نێو خەڵک دا دەنگۆی ئەوە هەیە کە گرووپێک بە ناوی سەدەف ئەم تاوانانەی ئەنجام داوە. سەرچاوەکانی ئەم زانیارییانە وای بۆ دەچن کە ئەم گرووپە سەر بە دام و دەزگاکانی ڕێژیم بێت و لە نێوخۆیان دا تووشی کێشە و ناکۆکی جۆرە بەم بەرامبەرەکانیان، ڕقەبەران و لە ستاندنەوە تۆڵە وەک هاتبن و لە ناویان بردبن. ئەو کەسانەی کوژراون کەسانی ئاسایی ناو کۆمەڵن و

پێوەندییەکی ئەوتۆیان لە گەڵ چاالکیی سیاسیی و مەدەنی نییە.

»سۆران« و هاوڕییانی لە مەریوانەوە

ــران دا ــێـ ئـ وه ک واڵتــێــکــی ــه لـ ــک ــێ ــات کسیستمی حاکم بۆ پاساو و ده سته به رکردنی ناکا قه ناعه ت به وه نده هه ر خۆی هه رمانی به ستێنی لــه ــی ســه ره ڕۆی کۆڵه كه کانی کــه سیاسی و حوکمڕانی دا ڕه گ ئاژن بکا، به ڵکوو هۆکاره کانی به ئه نقه ستی په ره پێدانی بــه نه هادینه کردن و کۆمه اڵیه تی و توندوتیژیی کـــارپـــێـــکـــردنـــی ســیــســتــمــی هــــــه زار ســاڵ به سه رچووی عه داڵه تی خسووسی )قیساس( لێ ده بڕێ هه تا هاوواڵتیانیش رێک له شێوه ی لێ دروست دژه مــرۆڤــیــان بێنێ و بــار خــۆی له دووربین ژیر و پێشێلکراوانی ماف بکا، خه بات و هه وڵدانی خۆیان بۆ وه ده ستهێنان و زه وتــکــراوه کــانــیــان دا مــافــه جێی هێنانه وه ئێمه و »جیاوازیی که ده ڵێنه وه خۆیان به ئه وان ڕاست له وه دایه که ئێمه وه ک ئه وان بۆ واڵم باشترین ســه ره نــجــام نــاکــه یــن« و به ربه رییه ت هه ر مه ده نییه ته و کاریگه رترین

چه کیش به دژی توندوتیژی، شه فه قه ت.ــاکـــرێ کـــه ســــــه ره ڕای ــێ نـ حـــاشـــای لـخۆ »وه ک بــۆ ــه اڵت ده سـ ده سکه وته کانی به ئێران کۆمه ڵگای کۆمه ڵگا«، کردنی لێ به راورد له گه ڵ کۆمه ڵگا هاوشێوه کانی خۆی کۆمه ڵگایه کی خه میرمایه کانی ئێستاش تا ناخی له پێشکه وتنخوازی وشیار و سالم و ئــه وه ی شیاوی به اڵم پاراستووه. خــۆی دا خیسڵه ته کردنه وه یه به رجه سته تێڕامان و ڕۆژهه اڵتی نوێیه کانی پۆتانسیه له ــی و زاتــه گــه ڵ شــێــوازی کــوردســتــان لــه پــێــوه نــدی لرووبه ڕووبوونه وه و مامه ڵه له گه ڵ ڕێژیمێكی

وه ک کۆماری ئیسامی دایه که وه ک ئاکامێکی سیاسه تی هه اڵواردنی ده وڵه تی، له به ستێنی ده وڵه تیش دا نه یارانی مێدیایی سیاسی و پشت گوێ خــراوه و به روومــاڵ نه کراوی و

نه ناسراوی ماوه ته وه. ــه ره ڕای ده ســتــڕانــه گــه یــشــتــنــی وه ك ــ سـکورده واری کۆمه ڵگای به وه ختی پێویست و گه شه سه ندن، کرانه وه و سه رچاوه کانی به ناسی و خه ڵک سیاسی و هۆکاری زۆر به ئــانــتــرۆپــۆلــۆژی، رۆژهـــه اڵتـــی کــوردســتــان کــراوه و کۆمه ڵگایه کی ڕا بــنــه ڕه ت له هــه ر کۆنه په رستی ــرژی و ــارگـ ده مـ لــه ــه دوور ــ بپێوه ندییه پێکه وه ژیان و له بواری به تایبه تی ــووه. لــه ســه رده مــی کــۆمــه اڵیــه تــیــیــه کــان دا بـئه و ســیــاســیــش دا، به ستێنی لــه ــرن و مــۆدێپێشه نگ و هه ڵوێست به هه میشه کۆمه ڵگایه ــووه. شتێک که ــ ب نــمــوونــه یــی ــه ره فــتــار بمایه ی ئــامــاژه و شیاوی به تایبه تی لــێــره دا دڵگه رمییه ئه وه یه که ئه گه ر هه تا دوێنێ ئه م سه رده مییانه و سیاسه تکردنی له خیسڵه ته مرۆڤی و بایه خه پاراستنی ئاشتیخوازی و مێتۆده لــه ــواردن خــۆب شارستانییه کان و به ستێنی له نائینسانییه كان تێرۆریستی و خۆی شۆڕشگێڕی دا چــه کــداری و خه باتی ده نواند، ئه مڕۆ ئه وا سه رجه م کۆمه ڵگایه که به ربه سته کانی به ند و کۆت و هه موو له گه ڵ خیسڵه تی هه ر نه ک ده یــه وێ رێگای، سه ر حاکمییه تی به خــۆی پێشکه وتنخوازانه ی په یامه ش ئه و به ڵكوو بدا، نیشان ســه ره ڕۆ به به ستێنی شۆڕشگێڕی بدا که کاریگه ری و

ته نیا وه به رهێنانی له خه بات سه رکه وتنی ئه كتیڤ له به ڵکوو نیه، به ستێنێک دا و بوار کردن و پێکه وه گرێدانه وه ی سه رجه م بوار و

به ستێنه کان دایه. ــی کــوردســتــان لــه ســه رچــڵ و ــه اڵت ڕۆژهنموونه جوانه کانی بوار و به ستێنه نانه ریتی و سیاسی و خه باتی باسکراوه کانی که متر جووڵه ی مه ده نی که می نیه. ژنان و پیاوان و ئه مڕۆ رۆژهــه اڵت نیشتمانپه روه ری الوانی ناکه ن که سه ره ڕای قه ناعه ت به وه نده هه ر

له ته عبیر ته نیا قــه د ه غــه یــیــه کــان هــه مــوو ــاراوی نــه تــه وه یــیــان بــکــه ن یا ــ وشــیــاریــی پفه رهه نگی، ئه ده بی و چاالکیی بده نه ده ست ـــه م لـــه پــاراســتــنــی ــه وێ خ ــ ــان ــ ــکــوو ده ی ــه ڵ بــان و زیــنــدوو ـــه واره کـ ــن ــت و شـــوێـ ــروشـ سـڕاگرتنی که له پوور و نوێکردنه وه ی به هاکانی نافه رمییه کان پرده بیناتنانی هاوپێوه ندی و ئه گه ر بــخــۆن. ده ره وه ش جیهانی لــه گــه ڵ

رابـــــردووی جموجۆڵه یـــه ک ســاڵــی تــه نــیــا چاو ڕۆژهــه اڵت شارستانییه کانی مه ده نی و که کــه ســانــه وه ــه و ئ هــه مــوو بــه لێ بکه ین، که رامه تی مــاف و له داکــۆکــی سووچی به کران، به ندیخانه ره وانــه ی هاوزمانه کانیان چیایانه ی ده شـــت و ده ر و ــه و ئ هــه مــوو بــه کران و رووپێو ژینگه پارێزان هه نگاوی به له سه رانه ی ئه و هه موو به کرانه وه، پاک تاشران، »مــاهــان«دا له گه ڵ هاوپێوه ندی به شکێندران، که تاپڕانه وه ئه و هه موو به

هه موو ئه و قه فه سانه وه که سووتێندران و به هه موو ئه و ژنانه وه که به ئازایه تیی خۆیان پێیان خسته نێو به ستێنی گشتی و به شداریی محه للی، ده بینین که رۆژهه اڵتی کوردستان چه نده به که سانی به ئه زموون و به مشوور و ته نراوه و به وزه خوێنده وار و رووناکبیرانی به رز خه یاڵی جــوان و بیری له پڕه چه نده ــاقــاری ــه ئ ــه ر پــۆتــانــســیــه لــه کــه ی ب ــه گ ــه ئ ک

گونجاوی خۆیدا ده کار بخرێ، ده توانێ ببێته له به ڵکوو ئێران دا له نه ک هه ر سه رمه شق نه ك و ناوچه ش دا ، کوردستان و سه رجه م ته نیا بۆ سه رخستنی خه باتی ئازادیخوازانه، به ڵکوو بۆ داڕشتنی بنیاته کانی کۆمه ڵگایه کی

سالم و زیندووی دوارۆژیش. ســه رنــجــڕاکــێــشــه کــه وه بــیــر خــۆمــانــی له و ڕاســت له مه وبه ر ساڵێک که بێنینه وه سه روبه نده دا ئه وه له کوردستان و له سه قز قوربانییه کان ده مـــم«ی »ئه ولیای بووکه بوون و ئێعدام خۆش به مه حکووم دوو له کۆماری تێئاتری سه ر شه قامی نه یانهێشت ئیسامی بۆ په ره پێدانی واقیعی وه حشیگه ری به قه د ه ر کاته ئه و ئه گه رچی بچێ، به ڕێوه ــه کـــوڕکـــوژراوه کـــه ی ــک لــێــخــۆشــبــوونــی دای

ئه مساڵ باس نه کرا..نه بوونی مــانــای بــه ئــه مــانــه هــه مــووی ــه وه ی ــ ــڕان ــان و ســ ــه کـ ــه وانـ ــچـ ــێـ نـــمـــوونـــه پـکۆمه اڵیه تی سیاسی و د زێــوی دیارده گه لی به تایبه ت نیه، کــوردســتــان ڕۆژهــه اڵتــی لــه هه وڵ و ئیسامی سااڵنی ساڵه کۆماری که ده کـــار ــاوه دا ــن ــێ پ لـــه م زۆری هیممه تێکی خستووه. به اڵم ئه وه ی ده بێ ئێستا یادداشت لێ بکرێ بــه کــرده وه ی ئاکامگیریی بکرێ و ئه وه یه که له ژێر پێستی ڕۆژهه اڵتی نیشتمان هه ست زیاتر دێ هه تا ده مارێک جووڵه ی پــێ ده كــرێ، ده مــارێــک که ده یـــه وێ خوێنی کۆمه ڵگادا له شی له پێشکه وتن کامڵبوون و بگێڕێ و خیسڵه تێکی فره ئاست و فره واڵم به خیسڵه ته ی ئه و ببه خشێ. پرۆژه ی سیاسی کۆمه ڵگای مه ده نی که »ئالێکسی دو تۆکڤیل« ئه مریکایی کۆمه ڵگای لــه گــه ڵ له پێوه ندی سه رده می خۆی دا ئه وه نده ئاشقی ببوو و به بنه مای سه رخانێکی سیاسیی سه رکه وتووی

داده نا.

سه رنج بده ن!

» کوردستان« هه موو ژماره یه ک هه ڵبژارده یه ک له و راپۆرت و هه وااڵنه ی له الیه ن ئه ندامان و الیه نگرانی حیزب، یان خوێنه رانی ئه م رۆژنامه یه به راگه یه نه کانی حیزب ده که ن له م الپه ڕه یه دا باڵو ده کاته وه . داوا له

خوێنه ران ده که ین له گه ڵ راپۆرت و هه واڵه کانیان دا وێنه ی پێوه ندیدار به بابه ته که ش بنێرن.

درێژەی:

رۆژهه اڵتی مه ده نی و به فه رهه نگ

به ستێنه بــوار و جوانه کانی نموونه سه رچڵ و له کوردستان ڕۆژهه اڵتی که می مه ده نی جووڵه ی سیاسی و خه باتی باسکراوه کانی که متر نانه ریتی و نیه. ژنان و پیاوان و الوانی نیشتمانپه روه ری رۆژهه اڵت ئه مڕۆ هه ر به وه نده له ته عبیر ته نیا قه د ه غه ییه کان هه موو ســه ره ڕای که ناکه ن قه ناعه ت ئه ده بی و چاالکیی بده نه ده ســت یا بکه ن نه ته وه ییان پـــاراوی وشیاریی شوێنه واره کان و سروشت و پاراستنی له خه م ده یانه وێ به ڵکوو فه رهه نگی، زیندوو ڕاگرتنی که له پوور و نوێکردنه وه ی به هاکانی هاوپێوه ندی و بیناتنانی

پرده نافه رمییه کان له گه ڵ جیهانی ده ره وه ش بخۆن.

رۆژنامەیژماره : ٦٣٠ ٣١ی خاکەلیوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤ هه واڵ و راپۆرت2

نوێنه ری حیزبی دێموکڕاتی له بریتانیا له سمینارێک دا که به بۆنه ی ساڵیادی ئه نفاڵ به ڕێوه چوو به شداری کرد.

ڕۆژی دووشه مه ، 18 ی خاکه لێوه و لە بیست و شه شه مین حکوومەتی نوێنەرایەتیی ئــەنــفــال دا، پــڕۆســەی ســاڵــیــادی لێکۆڵینەوەو بۆ سمینارێکی بریتانیا لە کوردستان هەرێمی ناساندنی ژێنوساید بە ئەنفال و کاره ساتی ناساندنی باشتر مرۆڤی هـــەزار 18٢ کــردنــی بێسەرشوێن و کۆمەڵکوژی

بێتاوانی کوردی باشووری کوردستان پێک هێنا.له و سمیناره دا نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان و کــورد داواکــاری ئەنفال و لەگەڵ پیوەندی لە بریتانیا، لە هەڵوێستی والتانی زلهێز لەو پیوەندەی دا چەند قسه یه کی کرد. ــر کــاروبــاری ــه و ســمــیــنــاره دا هیۆ رابــێــرتــســۆن، وەزیـ لپێی بریتانیا، دەرەوەی وەزارەتی لە نێوەڕاست رۆژهەالتی لە سەر پەیوەندییە بەردەوامەکانی هەرد دووک حکوومەتی لەو خــۆی خۆشحاڵی و داگــرتــەوە کوردستان و بریتانیا پەیوەندییانە دەربڕی، ئەوە جگە لەوەی کە بۆ جارێکی دیکە دۆزە و کــورد گەلی بۆ حکوومەتەکەی و خۆی پشتیوانی

رەواکەی دووپات کردەوە.ــور فایق ــه و ســمــیــنــاره دا دوکــت لــه بــڕگــه کــانــی دیــکــه ی ئنێروەیی، باڵوێزی عێراق له بریتانیا؛ فەالح مستەفا، وەزیری زەهاوی، نەدیم کوردستان؛ هەرێمی حکوومەتی دەرەوەی ئەندامی پارلمانی بریتانیا لە حیزبی پارێزگاران، خاتوو مەگ مێن، ئەندامی پارلمانی بریتانیا لە حیزبی کرێکارو بارۆنێس نیکلسۆن و الوێن ئەتروشی، کاندیدای لیبەرپارتی بۆ ناوچەی لە لــەوەی کۆمەڵێکی زۆر ئــەوە جگە کــرد، ســاری قسه یان پەیامی بریتانیا کەسایەتییە سیاسیەکانی و پارلەمان ئەندام

پشتگیری خۆیان بۆ ئەو سمینارە ناردبوو.

لەالیەن کورت فیلمێکی سمینارکەدا دووهەمی لەبەشی گوین رۆبێرت بەناوی رێگایەك بۆ ئەنفال پیشان درا و پاشان چەندین کەس کە لە پاش ئەنفالی بە کۆمەڵ و زیندە بە گۆڕ ڕزگاریان و دەڕچوبوون زیندویی بە کەسوکاریان کردنی ببوو، ساتە وەختە تاڵ و پڕ مەترسییەکانی ئەو سەردەمەیان بۆ ئامادەبووان گێڕایه وه و لە کۆتایی بەرنامەکەدا عەتا موفتی پارچە شیعرێکی مامۆستا شێرکۆ بێکەسی پێشکەش کرد و خاتوو سەیدی ویکیام پارچەی شیعرێکی نەزەند بەگیخان بە

ئینگلیسی بەناوی بەرگەڵوو پێشکەش کرد.و کـــورد لــەرەونــدی بــەرچــاو بەشێکی بــاســه شایانی حیزبی الیــەن لە بوونو سمینارە ئەم بەشداری ئینگلیسی ئەندامی ســوارە، مەولوود کاک کوردستانەوە دیموکراتی لەو بەشداری لەبریتانیا حیزب نوێنەری و حیزب رێبەری

سمینارەدا کرد.

ڕۆژی شەممە، ٢3 ی خاکه لێوه جەبار ئەمین، نوێنەری سەردانی ژینگە حیزبی لیستی سەر لە سوئێد پارلەمانی کوردستانی و دێموکراتی حیزبی کۆمیتەی«لینشۆپینگ«ی لە کورد ڕەوەنــدی پرسی سه ر له دۆستانەدا دیدارێکی لە تاراوگە و ئەرکی کوردانی تاراوگە باسێکی پێشکەش کرد و لە سەر هەڵبژاردنەکانی سوئێد بۆ پارلەمانی یەکیه تیی ئورووپا

لەگەڵ ئەندامانی حیزب بە وردی دوا. خواستەکانی بــاس و حیزبیش ئەندامانی دیـــداره دا لــه و بە کــردن ئاماژە بە گــۆرێ و هێنایە ناوبراو لەگەڵ خۆیان لە بەشێک داواکاری یەکانی و گشتی بە کــورد وەزعیەتی وەزعیەتی کە کەسانەی ئەو تایبەت بە کــوردو پەنابەرانی

هەندێک لــه ســه ر دوان و، ســـەرە لــە مەترسی پــەنــابــەریــان ئاڵوگۆڕی کــورد دۆخــی کێشەو بە پەیوەندیدار مەسەلەی

بیروڕا کرا.

ــاشــکــرای بــه شــی تــه شــکــیــاتــی ئــی حــیــزبــی ــات ــی ــه شــک کــۆمــیــســیــۆنــی تدێموکراتی کوردستان کۆبوونه وه یه کی له نیشته جێ ژنــی ئه ندامانی سیاسی

که مپه کانی حیزب پێک هێنا.کـــه ڕۆژی کـــۆبـــوونـــه وه یـــه ئـــه و له یه کێک له خاکه لێوه ٢3ی شه ممه، بنکه کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستاندا ــه وه رو باسی ــ تـ ــد بـــه ڕێـــوه چـــوو، چــه ن

جیاوازی له خۆ گرتبوو. کۆبوونه وه یه دا ئــه و ســه ره تــای له عــیــســمــه ت نــســتــانــی بــاســێــکــی لــه ســه ر چۆنیه تیی پێکهێنانی کۆبوونه وه که کردو که کۆبوونه وه که دا یه که می به شی له مێژوودا له ژن ڕۆڵــی له سه ر باس بۆ تــه رخــان کـــرابـــوو، لــه الیــه ن زوڵــه یــخــا ــرا. ک پێشکێش بــاســێــک جــه شــنــیــیــه وه خوێندنه وه یه کی باسه که یدا له زوڵه یخا ســه رده مــی ــه ل ژن پــێــگــه ی ڕۆڵ و ــۆ بکه وناره وه تا ئێستا و تیشکیان خسته

ــاوان و کــۆمــه ڵــگــه و ــیـ ــی پـ ــن ــی ــه ر ڕوان سـله ژنــان و له گه ڵ نه شیاویان ڕه فتاری ڕووی زانستیشه وه لێکدانه وه ی بۆ هێز

و جه سته ی ژنان هه بوو. بــه شــی دووهــه مــی کــۆبــوونــه وه کــه تایبه ت به چۆنیه تیی کارو چاالکیی ژنانی ئه ندامی حیزب له کۆڕوکۆبوونه وه کان و هه روه ها تیشک خستنه سه ر هه ڵوێستی حیزب له سه ر هێندێک بابه تی دیاریکراو و ڕوونکردنه وه ی سیاسه ته کانی حیزب ڕۆژ پرسێکی چه ند له گه ڵ پێوه ندی له کرابوو. له و به شه دا حه سه ن خۆشکه الم، ناوه ندیی ئه ندامی ڕاوێژکاری کومیته ی ته شکیاتی به شی به رپرسی حیزب و ئــاشــکــرای حــیــزب لــه پــێــوه نــدی له گه ڵ ــی ــه شــداران ــۆ ب ــه دا ب ــاســه ک ــه وه ری ب ــ تـ

کۆبوونه وه که دوا.ــه کــۆتــایــی ــه لـ شــایــانــی بـــاســـه کـکۆبوونه وه که شدا کۆمه ڵێک له به شداران باسه کان له سه ر خۆیان بۆچوونی ڕاو

پێشیاره کانیان ڕه خـــنـــه و ده ربـــــڕی و ئاشکرای ته شکیاتی به شی ئاراسته ی ــه ردوو ــ ــه لـــه الیـــه ن هـ ــرد کـ ــ حـــیـــزب ک

کۆڕگیره وه باسیان له سه ر کرایه وه .

ــه دوا کــاربــه ده ســتــانــی بـــااڵی ده وڵـــه ت ده ڵــێــن لـــه وه بپزیشكیدا ڕشتەكانی لــە كــچ خوێندكارانی وەرگــرتــنــی

سنووردار ده کرێ.وەزیــری فێركاریی جێگری زیایی، موحسێن ئەمیر كچ خوێندكارانی وەرگرتنی كە رایگەیاندوه بێهداشت که م و گرفت کێشه و زۆر به هۆی پزیشكی ڕشتەكانی لە بەرزبوونەوەی رێــژەی ده ڵێ نابراو ده کــرێ. سنووردار خوێندكارانی كچ له زاسته پزیشکییه کان كە زانكۆیان تەواو بکه ن، پزیشکی کــاری شوێن زۆر له نایانه وێ كــردوەو كێشەیەكی گەورە بۆ وه زاره تی بێهداشت دروست کردوه .

پزیشكی هێزی زیــایــی، موحسێن ئەمیر وتــەی بــە لە ئێران بە رێژەی پیاو عموومی، پسپۆڕ و پەرەستاری پێویست نیە و بە هۆی كەمبوونی خوێندكارانی دەرچووی پزیشكیی كوڕان، ناردنی هێزی پزیشكی بۆ ناوچە دوور

دەستەكان كێشەی لێ كەوتۆتەوە.ئاماری پێی بە و شەرق رۆژنامەی راپۆرتی بەپێی ڕەسمی له دوو دەیەی رابردوو رێژەی وەرگرتنی كچان لە ڕشتەی پزیشكی لە چاو كوڕان زیاتر بووه و لە سەدی 4٢ بۆ سەدی 58 لە ساڵی 1370، به سەدی 68 ی خوێندكاری لە بەرامبەر سەدی 3٢ی خوێندكارانی كوڕ لە ساڵی كچ

خوێندنی 9٢ گەیشتووە.پێویستیی بـــە ــاژە ــامـ ئـ ــڕای ــ وێـ زیـــایـــی مــوحــســێــن »هاوسه نگ كردن« ی خوێندكاران له ڕووی ڕەگەزی لە رشتەی پزیشكیدا گوتی، ئەم كارە لە رێگەی پۆلێنكردنی ڕەگەزی بە مەبەستی بەرزکردنه وه ی ئاستی دەرچووانی

خوێندکارانی كوڕ ئەنجام دەدرێ.ــامــەی شــەرق لــە راپــۆرتــی خــۆیــدا نوسیویه تی رۆژنشەپۆلی بەرزبوونەوەی بەشداریی ژنان لە كورسییەكانی كارو هەلەكانی لە بەشداربووانیان بەرزبوونەوەی زانكۆ شوغڵ، كۆمەاڵیەتی و ئابووری زیاتری لێ نه که وتۆته وه ، بە شێوەیەك كە ئەگەرچی له نێوان سه دی 50 تا سه دی سەدی تەنیا به اڵم كچانن، هی زانكۆ كورسییەكانی 60٢0ی ژنان ئەندامی هەیئەتی زانستین و سەدی 13ی ژنان

رۆڵی چاالكیان لە بازاڕەكانی كاردا هەیە.ــەز ــان بــه پــێــی ڕەگـ ــاســە كــە ســه هــمــیــه دان شــایــانــی بســەردەمــی لــە و 1386 ساڵی لــە ئــێــران زانكۆكانی لــە

دەسەاڵتداره تیی ئەحمەدی نژادەوە دەستی پێكردوه .لە ــان ژن ئیعتیادی دیـــاردەی پەرەسەندنی خێرایی

ژماره ی بەرزبوونەوەی رابــردووداو چەند ساڵی ماوەی ماوەدا لە كورت بەرامبەر دوو ئاستی تا موعتادانی ژن سیاسی و کارناسانی لــه الی زۆری نیگه رانیی ئێران، لە

کۆمه اڵیه تی دروست کردوه .گشتیی بــەڕێــوەبــەری ڕاوێــژكــاری بونیانیان، ــرا زەهســتــادی بــەربــەرەكــانــی لــەگــەڵ مـــادە هــۆشــبــەرەكــان بۆ ــەوە بە ــدی ــوەن ــێ ــەم پ ــەدا، لـ ــاڵ ــەم ــن ــان و ب ــ كـــاروبـــاری ژنهەواڵدەریی ئیسنای گوتووە كە ژماره یه کی یەكجار زۆر لە ژنانی گیرۆدەبوو بە مادەی سڕكەر په لکێشی ڕه فتاره مەترسیدارە جینسیەكان ده بن و، هەر بەم هۆیەوە لە الیەن ئەم زۆربــەی ئەنجامدا لە وەالدەنــرێــن، بنەماڵەكانیانەوە قوربانی، بوونەتە كە دەكەن بەوە هەست چونكی ژنانە بە شوێن ئەوەدا دەگەڕێن كە كەسانی دیكەش تێوە بگلێنن دەتوانێ مەسەلە ئەم كە قوربانی بە بكەن ئەوانیش و

كەشێكی مەترسیدار بۆ كۆمەڵگا بخوڵقێنێ.بە ژنان هۆگریی گرینگەكانی هۆكارە ده ڵێ ناوبراو ماددە هۆشبەرەكانی بۆ بۆشاییە عاتفییەكان ده گه ڕێته وه و سۆزدارییەكان گرفتە ــه ره وڕووی ــ ب ــان ژن كاتێك ــێ ده ڵمێردەكانیان بوونی موعتاد بەهۆی جار زۆر ده بنه وه ، لەو داوە دەكەون و پیاوە موعتادەكانیش بۆ وەی بتوانن هاوسەرەكانیان لە الی خۆیان بێڵنەوە، گیرۆدە ئه م مادە ئەم هۆی بە دیكەوە الیەكی لە ــەن، دەك كاولكەرانەیان هەیە، هاوسەرەكانیان بۆ ژنــان كە ســۆزەی و هەست ئەگەر پیاوەكان تەركی ئیعتیاد نەكەن ژنەكانیش درەنگتر بە شوێن وەالنانی ئەم ماددانەدا دەڕۆن، هەر بۆیە ژنان

زۆر سەختتر لە پیاوان واز لە ئیعتیاد دێنن.ــووشــی مـــاددە ــراو، ئـــەم ژنــانــەی ت ــاوبـ ــە قــســەی نـ بتوندوتیژی جــۆرەكــانــی لــەگــەڵ ــوون هــات ســڕكــەرەكــان لە الیەكی ــی رووبـــەڕوو دەبــنــەوەو جەستەیی و دەروونژنانی داوێــنــی ـــەاڵواردن ه و خــراپ مۆركی دیكەشەوە

موعتاد دەگرێتەوە.ناوبراو فێر كردن لە قوتابخانەكان، لە نێو بنەماڵەكانداو بابەت لە ڕوونكردنەوە كــارو شوێنەكانی لە وەهــا هەر دەرئەنجامە خراپەكانی ماددە سڕكەرو رەوانگەردانەكانی لەگەڵ كــردن بەربەرەكانی كاریگەرەكانی ڕێگەچارە بە

پەرە سەندنی دیاردەی ئیعتیاد لە قەڵەم دا.

بریتانیا

سمینارێک دا به بۆنه ی 26 ساڵه ی ئه نفاڵ نوێنەری پارلەمانی سوئێد سه ردانی

کۆمیتەی »لینشۆپینگ«ی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی کرد

کۆبوونه وه یه کی ته شکیالتی بۆ ژنان

دێموکراتی حیزبی نوێنه رایه تیی شاندی دوو له کوردستان زه حمه تکێشانی کۆمه ڵه ی کوردستان و

هه ولێر کۆبوونه وه .خاکه لێوه ٢7ی رێــکــه وتــی چــوارشــه مــمــه رۆژی شاندێکی نوێنه رایه تیی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان له کاکیلی، حسن زێوه یی و ئیبراهیم له پێکهاتوو هه ولێر زه حمه تکێشانی کۆمه ڵه ی په یوه ندییه کانی ســه ردانــی کوردستانیان له شاری هه ولێر کردو له الیه ن هه یئه تێکی نوێنه رایه تیی کۆمه ڵه به سه رپه رستیی محمد فرهادزاده پێشوازییان لێ کرا .

له و دانیشتنه دا چه ند بابه تێکی پێوه ندیدار به پرسی کوردستان و رۆژهه اڵتی بارودۆخی تایبه ت به کورد،

باسیان ئێران و سووریه ، وه زعی هێزه کانی رۆژهه اڵت نێزیک لێک پێویستیی سه ر له پێداگری کــراو له سه ر کوردستانی سیاسییه کانی کۆمه ڵه کــۆرو بــوونــه وه ی

ئێران کرایه وه .

نوێنه رایه تییەکانی حیزبی دێموکرات و کۆمه ڵه ی زه حمه تکێشانی کوردستان له هه ولێر کۆ بوونەوە

سنووردار کردنی وەرگرتنی خوێندكارانی كچ لە ڕشتەكانی پزیشكی دا

رێوره سمی سه ره خۆشی و پرسه ی سه عید عه زیزی، سکرتێری عــه زیــزی، خالید کــاک جوانه مه رگی ــرای بگشتیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان له بنکه ی ده فته ری

سیاسیی حیزبی دێموکڕات به ڕێوه چوو.له و ڕێوره سمه دا که به یانیی شەممە 30ی خاکەلێوە له ساڵۆنی بۆنه و رێوڕه سمه کانی حیزبدا به ڕێوه چوو، سه دان که س له کادرو پێشمه رگه کانی حیزب و نوێنه رانی حیزب و رێکخراوه سیاسییه کانی ڕۆژهه اڵت و باشووری کوردستان و که سایه تییه سیاسی و مه ده نییه کان به شدار بۆنه ی به خۆیان هاوخه میی ســۆز و هه ست و بــوون و مه رگی ناوه ختی سه عید عه زیزی، به سکرتێری گشتیی

حیزب و حیزبی دێموکراتی کوردستان ڕاگه یاند.ڕۆژی پێنجشه ممه ، ٢8 ی خاکه لێوه سه عید عه زیزی، ته مه ن 36 ساڵ و خاوه نی ژن و منداڵ له ورمێ به هۆی

ڕووداوی هاتوچۆ گیانی له ده ست دا.به پێی ڕاپۆرتی په یامنێرمان له پرسه و سه ره خۆشیی سه عید عه زیزی دا که له مزگه وتی حاجی خدر له شاری نه غه ده و شــار ی خه ڵکی پــۆل پــۆل به ڕێوه یه ، نه غه ده شاره کانی کوردستان به شدارن و سۆزی خۆیان بۆ ئه و

بنه ماڵه تێکۆشه ر و دڵ برینداره ده رده بڕن.

به ڕێوه چوونی ڕێوڕه سمی پرسه و سه ره خۆشیی سه عید عه زیزی له بنکه ی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

له دێموکڕات حیزبی ئه ندامێکی سلێمانی شــاری نه خۆشخانه یه کی

کۆچی دوایی کرد.شه وی شه ممه ، ٢3 ی خاکه لێوه ــاک عـــومـــه ر قــه ســیــمــی نــاســراو ــ کبــه هــۆی ــی 50« کــال بــه »عـــومـــه ر 58 تــه مــه نــی لــه کتوپڕ نه خۆشیی

ساڵیدا و کۆچی دوایی کرد.کاک عومه ر قه سیمی له باوه شی له دا نیشتماندۆست بنه ماڵه یه کی دایـــک بــبــوو، بــه بــیــری کــوردایــه تــی ــه ر بـــۆیـــه ش ــ ــوو، هـ ــ ــرابـ ــ ــۆش کـ ــ گـخه باتی ده ســپــێــکــردنــه وه ی لــه گــه ڵ دێموکڕات و حیزبی گــه رمــوگــوڕی ســه پــانــدنــی شــه ڕ بــه ســه ر خه ڵكی ــه ن کـــۆمـــاری ــ ــه الی ــ کـــوردســـتـــان ل

دایه ــاوی ت عومه ر کــاک ئیسامی، بۆ نیشتمان و لــه بــه رگــری چــه کــی ــه ی ــ ــاڵ لــه زۆرب ــد سـ مــــاوه ی چــه نــه ی بــۆکــانــدا ــ ــاوچ ــ شـــه ڕه کـــانـــی ن

به شداری کرد.ــه ر قــه ســیــمــی دوایـــه ــوم کـــاک عژیانی سه ختی بــارودۆخــی به هۆی ــه ی گـــــه ڕاوه ســـه ر ژیــانــی ــاڵ ــه م ــن بئاسایی خۆی، به اڵم وه ک ئه ندامێکی تێکۆشان و له حیزبه که ی به وه جی به ڕێوه بردنی ئه رکه کانی دا به رده وام بوو، هه ر ئه وه ش بووه هۆی ئه وه ی ئه منیه تییه کان ناوه نده فشاری که به ئه ویش و بێته وه چڕ له سه ری ناچار بێ و له باشووری کوردستان

بگیرسێته وه .

دوایین تا قه سیمی عومه ر کاک ــی وه فـــــــادار به ــانـ ســاتــه کــانــی ژیـ

ئامانجه کانی حیزبه که ی بوو.

سلێمانی

ئه ندامێکی حیزبی دێموکڕات کۆچی دوایی کرد

ئێرانێکی چوارچێوه ی له کوردستان کۆماری www.kurdistanukurd.comژماره 6٣٠ یەکشەممە ٣١ی خاکەلێوەی ١٣٩٣ ٢١ی ئاوریلی ٢٠١٤دامه زرانی

ڕێکخراوی داکۆکی لە مافی مرۆڤ لە کوردستان:

بەندییە سیاسییەکانی کورد لە گەڵ مەترسیی ئێعدام بەرەوڕوون

رۆژهه اڵتی مه ده نی و به فه رهه نگ

ئاسۆی حه سه ن زاده

بکرێم، تیرباران نیم که نیگه ران له وه »ئه من جۆره ئه م ئێمه مانان بۆ له هه رحاڵ دا چونکه نیگه رانم ئه وه ی سروشتییه. مه رگی مردنه ده کا ئه وه یه که ئه وه نده ت رق له نیزامییه کانه، ئه وه نده ت خه بات به دژیان کردووه، ئه وه نده ت بۆخۆشت سه ره نجام که لێ کردوونه وه، بیر وه ک وانت لێ هاتووه. هیچ ئامانجێک له ژیا ن دا

نیه که شایانی ئه و هه موو په ستییه بێ«.

ساڵ »سه ت مارکێز، گارسیا )گابریه ل ته نیایی«(

له کوژراو رۆڵه دایکێکی لێخۆشبوونی ئه و کوڕه که ی دا بکوژی له سێداره دانی ده می بوو ئێران رابردووی حه وتووی هه واڵه ی نه ک ره نگدانه وه ی ده نگدانه وه و زۆرترین که مێدیاکانی له به ڵکوو واڵت نێوخۆی له هه ر رۆژ چه ند دی. به خۆیه وه جیهانیش دا پێشتریش ئه وه ئازادکرانی پاسه وانه سنوورییه هیچ ئه وه ی به بێ - بوو به بارمته گیراوه کان کام له مه رج و داخوازه کانی گرووپی چه کداریی ناسراو به »جیش العدل« جێبه جێ کرابن- که

مانشێتی هه واڵه کانی کردبووه هی خۆی. سروشتی له ڕووی که ئاشکرایه پێوه ندییه ک چه شنه هیچ رووداوه کانه وه به وحاڵه ش، نیه. هه واڵه دا دوو ئه م له نێوان هه ر کرداری بڕیار و ده ده ینه سه رنج کاتێک سه رکوتی سزا و ده زگای رۆژانه ی ئه م کۆماری ئیسالمی )زه بر و زه نگی به كارهاتوو 350ی به ندی سیاسیی زیندانیانی به دژی حوکمی چه ند جێبه جێکردنی نیازی ئێڤین، دیکه ی ئێعدامی سیاسی له کوردستان، ... هتد(، به شێوه یه کی زۆر روون و ساده دوو ئاقاری له الیه ک ده مه یێ : زه ین دا له پێچه وانه ته واو حه ز و ویستی دابه زاندنی ئاستی بێ روحمی له نێو گرووپه کانی تاک و توندوتیژیی به ستێنی سووربوون لێبڕاوی و له والشه وه کۆمه ڵگادا؛ له وه حشیگه ری پله ی بردنه سه ری له سه ر

به ستێنی توندوتیژیی ده وڵه تی دا. نه ک رێژیمه کان کارکردی فه لسه فه و شه رعیه تی سه رچاوه ی هۆکار و هه ر مێتۆده )به نه یارانیانه خه باتی شێوه کانی کاریگه ریی به ڵکوو چه کدارییه کانیشه وه(، کۆمه اڵیه تیی ره فتاری له سه ر ڕاسته وخۆی سه رجه م خه ڵکیش هه یه. به چه شنێک که قسه ساده ی و ڕووت جیاوازییه کی له ته نیا نه ک ئه و ڕێژیم و ئه م له نێوان نیهادی سیاسی و ڕێژیم دا، به ڵکوو له دژایه تیی قووڵ و هه ستیاری له مۆدێل ئه و مۆدێل و ئه م له نێوان فه لسه فی جیهانبینی و له راستی دا شه ڕ شه ڕی زاڵکردنی ئه م ڕوانین یا ئه و ڕوانین بۆ خودی جه وهه ری

مرۆڤ و ئیدئالی به رزی کۆمه ڵگایه.

ل ٣

عه لی خامنه یی، ڕێبه ری ڕیژیمی ئیسالمیی ئێران ڕۆژی شه ممه ڕایگه یاند که به رامبه ری و یه کسانیی جینسیی نێوان ژن و پیاو شتێکی هه ڵه یه ، ناوبراو ده ڵێ پرسی ژنان ناکرێ لێ قسه ی به رباس و بێته خێزان دا پرسی ده ره وه ی له له کۆبوونه وه ی سه دان ژنی بژارده ی ناوبراو که بکرێ. به رامبه ریی که کرده وه جه ختی ده کرد، قسه ی ئێراندا جنسیی نێوان ژن و پیاو شتێکی ته واو هه ڵه یه و کلتوورێکی ڕۆژئاواییه و؛ هه ر که س بۆ پرسی ژن له ده ره وه ی خێزان دا

بگه ڕێ، له تێگه یشتنی ئه و باسه تووشی هه ڵه ده بێ.

بەپێی راپۆرتی سەرچاوەكانی مافەكانی مرۆڤ ئه و زیندانییانه له حەوشەی زیندان، ساڵۆنی دەرەوەی بەندی 350و ژوورو شەقامە نێوخۆییه کانی زیندانی زیندانه وه مه ئمووره کانی ئیتالعات و ئیداره ی سپا، هێزه کانی له الیه ن ئێڤین هێرشیان کراوه ته سه رو، لەم هێرشەدا كۆمەڵێك لە زیندانیانی تووشی هێرشی عەسەبی و وەستانی دڵ هاتوون، بەاڵم بەم حاڵەش ئیزنی دەستڕاگەیشتن بە رێکخراوی نەداون. پێ زمانیان ژێر حەبەكانی تایبەت بە دڵ دەرمانەكانی زیندانی 350ی بەندی زیندانیانی كردنەسەر هێرش سنوور بێ هەواڵنێرانی زیندانەكانی لە مرۆڤ مافەكانی ئاشکرای ڕه هاو كرانی »پێشێل و ئێڤین

كۆماری ئیسالمی« مەحكووم كردووە.

عەبدوڵالهی و محەممەد بۆ ئێعدام حوکمی دەرچوونی بە مستەفا سەلیمی، دوو زیندانی سیاسیی دیکەی کورد، ژمارەی بەندییە سیاسی و مەزهەبییەکانی کورد کە لە الیەن دادگاکانی کراون، مەحکووم ئێعدام بە ئیسالمییەوە کۆماری شۆڕشی

گەیشتە 60 کەس.کۆماری سەردەمی بۆ هەر کورد تێکۆشەرانی ئێعدامی کوردستان خەباتکارانی پێشتریش ناگەڕێتەوە و ئیسالمی سزای ئێعدامیان لە سەر بەڕێوە چووە، بەاڵم پاشی تێپەڕینی سیاسەتی ئیسالمی، کۆماری تەمەنی لە دەیە 3 لە زیاتر بەرەوڕووی ئێعدام بە کە ئەوەیە ئیستاش هەتا ڕێژیمە ئەو

چاالکانی سیاسی و مەزهەبیی کورد بێتەوە.لە کوردستان لە مرۆڤ مافی لە داکۆکی ڕێکخراوی

دەرکردنی نوێی شەپۆلی کە رایگەیاندوە بەیاننامەیەک دا، گەڵ لە تاوانی »شەڕ بە کورد بۆ چاالکانی ئێعدام، حوکمی خوا« و پێوەندی و هاوکاری لە گەڵ حیزبە کوردییەکانەوە، هیچ بنەمایەکی قانوونی، حوقووقی و ئینسانیی نییە. ئەم ڕێکخراوە وێڕای بە داخبوون لە دەرچوونی بڕیاری ئێعدام بۆ ئەو دوو کەسە و بەڕێوەچوونی سزای ئێعدام لە سەر سمکۆ خورشیدی لە بەرەبەیانی 27ی خاکەلیوەی ئەمسال دا، نیگەرانیی قووڵی خۆی بەندییە سیاسی و مەزهەبییەکانی ئێعدام کرانی لە مەترسیی کورد بە تاوانی پووچ و بێبنەمای »محاربە« و »جیاییخواز« لە داکۆکی نیونەتەوەییەکانی ڕێکخراوە لە داوا ڕادەگەیەنێ و

مافی مرۆڤ دەکا دەسبەجێ دژکردەوە نیشان بدەن.

خەباتی مەدەنی لە ڕۆژهەالتی کوردستان لە غەیابی شێوەکانی

دیکەی خەبات دا

21ی خاکه لێوه ساڵڕۆژی حوکمی دادگای میکۆنۆس

رۆژنامەنووسی لە کوردستان و نەبوونی خوێندەواری میدیایی

چاالکیی ژنانی کورد لە هەڵبژاردنی شووڕا و شارەوانییەکان دا

قەیرانی ئۆكراین سەلماندی ئورووپا هەروا الوازە

٥

٦

٧

٨

٩

لە ماوەی 10 رۆژی رابردوودا هەشت شێوەی بە مەریوان شاری لە کەس

گوماناویی کوژراون. مەریوان شاری مەدەنی چاالکانی ده ڵێن لە ماوەی 10 رۆژی رابردووداو هەشت مەریوان ناوچەی چەندین لە روویانداوە نادیار کوشتنی حاڵەتی زۆربەیان کە ئەوەی بەهۆی دەڵێن و وا هەڵواسراون، شین گوریسی بە یان کەس لەالیەن کە دەکرێ گومان کەسانێکه وه کوژرابن و دواتر بۆ ئەوەی کوشتووە، خۆیان بدرێ نیشان وا

هەڵواسراون.مەریوانیش شاری دادوه ریی پزیشکی تاوەکوو کە رایگەیاندووە، بارەوە لەو لێکۆڵینەوەکان ئەنجامی تەواونەبوونی یان ڕەت دەنگۆیانە ئەو ناتوانێ

پشتڕاست بکاتەوە.

زارعی، عوبەید بارەوە لەو هەر مەریوانیش شاری مەدەنی چاالکی بە«رووداو«ی ڕاگه یاندوه که ترسێکی زۆر بە خەڵکی شارەوە دیارەو، تا ئێستا روون خەڵک بۆ مردنانە ئەو هۆکاری

نییە.دەگوترێ که زۆربەی کوژراوان خەڵکی کاسبکار بوون و هیچ جۆرە چاالکییەکی باس نەبووەو مەدەنییان و سیاسی له وه ش ده کرێ که ئه و کوشتنانه پیالنی ناوه نده ئه منیه تیه کانی رێژیمی له پشت بێ، بۆ ئه وه ی پێش به وه بگرن مه ریوان به ناوچه یه کی ئابووریی ئازاد بناسرێ .

تەمەن پیاوێکی کوژرانی باسه شایانی 20 ساڵ بە ناوی »ع. و« لە زرێبار؛ لە ساڵ 30 تەمەن پیاوێکی کوژرانی جادەی گوندی نەچێ؛ پیاوێکی تەمەن گەڕەکی لە ، »ع« ناوی بە ساڵ 40

موسکی لە ماڵی خۆیدا؛ پیاوێکی تەمەن لە ب« ب. « ناوی بە ، ساڵ 32ساڵ 30 تەمەن پیاوێکی خۆیدا؛ ماڵی

که ئاوا لەنج گوندی پردی لەسەر ناوەکەی نەزانراوە؛ پیاوێکی تەمەن 30 شارۆچکەی لە ، »د.خ« بەناوی ساڵ

کانی دینارو ژن و پیاوێک که ناوەکەیان چه ند ئەسراو جادەی لە نەزانراوە نموونه یه ک له و حاڵه ته نامۆیانه ن که له

ناوچه ی له ڕابردوودا حه وتووی دوو مه ریوان ڕوویان داوه .

خامنه یی: به رامبه ری و یه کسانیی ژن و پیاو دیارده یه کی ڕۆژئاواییه

کوژرانی گوماناویی ٨ کەس له مه ریوان لەماوەی 10 رۆژدا

په الماردانی بەندی 3٥0 ی زیندانی ئێڤین