Upload
others
View
9
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Οδηγίες για τη διδασκαλία microαθηmicroάτων του Γενικού Λυκείου για το σχολικό έτος 2013-14
Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξεις 242013
και 322013 του ∆Σ) σας αποστέλλουmicroε τις παρακάτω οδηγίες σχετικά microε τη διδασκαλία
microαθηmicroάτων Γενικού και του Εσπερινού Γενικού Λυκείου Συγκεκριmicroένα
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Η διδακτέα ύλη του microαθήmicroατος της Νεοελληνικής Γλώσσας των Α΄ τάξης Γενικού
Ηmicroερήσιου Λυκείου περιλαmicroβάνεται στα εγχειρίδια
bull Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Α΄ της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου
bull Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο-Θεmicroατικοί Κύκλοι των Α΄ Β΄ Γ΄ τάξεων Γενικού
Λυκείου
bull Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο
Α΄ τάξη Γενικού Λυκείου
1 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ
Ένας λόγος που έκανε απαραίτητη τη σύνταξη ενός νέου ΠΣ για την Α Λυκείου είναι οι
τεράστιες αλλαγές που έγιναν τα τελευταία είκοσι χρόνια στην κοινωνία Αυτές οι
κοινωνικές αλλαγές επέφεραν και αλλαγές στα είδη των γραπτών προφορικών και
ψηφιακών κειmicroένων που παράγονται τα τελευταία χρόνια Αυτές οι αλλαγές στην κοινωνία
και στα κείmicroενα ανέδειξαν και άλλες γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις στο πλαίσιο των
οποίων δηmicroιουργήθηκαν νέες πραγmicroατικότητες νέες θεάσεις του αντικειmicroένου laquoΓλωσσική
εκπαίδευσηraquo Μέσα σε αυτό το πλαίσιο βρήκαν θέση όροι όπως γραmicromicroατισmicroός
πολυγραmicromicroατισmicroοί νέοι γραmicromicroατισmicroοί πολυτροπικότητα κειmicroενικό είδος κτλ οι οποίοι δεν
χρησιmicroοποιούνταν ή χρησιmicroοποιούνταν ελάχιστα πριν από είκοσι χρόνια και τώρα
εντάσσονται στο νέο ΠΣ
Το ότι το νέο ΠΣ λειτουργεί microε σχολικό εγχειρίδιο που έχει συνταχθεί παλαιότερα φαίνεται
αρχικά αντιφατικό Στην πραγmicroατικότητα όmicroως δεν είναι γιατί το συγκεκριmicroένο εγχειρίδιο
εκτός της συγκεκριmicroένης θεmicroατολογίας που είναι δεδοmicroένη είναι laquoανοιχτόraquo microε την έννοια
ότι δίνει την ευχέρεια αλλαγών και εmicroπλουτισmicroού Λειτουργεί στην ουσία ως περιβάλλον
που περιέχει κείmicroενα διαφορετικών ειδών και τύπων και εικόνες που προέρχονται από
διάφορες πηγές που δίνουν τη δυνατότητα εmicroπλουτισmicroού microε κείmicroενα εκτός σχολικού
εγχειριδίου πράγmicroα που αποτελεί το ζητούmicroενο στο νέο ΠΣ ∆ε θα ήταν δυνατό να
2
λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά
που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια
Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων
που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η
πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε
ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου
καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε
microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της
εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής
εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η
ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση
περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του
microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι
microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες
κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας
Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική
εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής
σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του
προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη
κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της
παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική
κατεύθυνση)
Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και
δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι
ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά
γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα ― περισσότερο από όλα τα άλλα ― σχετίζεται
στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες
και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους
γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι
Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν
α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών
3
β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε την
ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου
ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα
γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της
ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της
περιγραφής και της αφήγησης)
δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή)
microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)
ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των
κοινωνικών πρακτικών
στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου
ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους ως
εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας
Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να
καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι
α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και
γλωσσικής διαφορετικότητας
β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων
γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου
δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία
ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές οπτικές
για τον κόσmicroο
στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των
αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων
3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ
Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε
στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της
συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού
και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και
δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές
από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια
4
Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα
ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς
α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια
bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του
βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και
θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο
αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε
θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο
ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο
λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο
bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της
κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη
σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και
να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί
πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή
και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι
microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού
συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων
microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα
εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί
πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο
εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με
τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον
οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε
συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα
bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο
τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων
εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να
δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας
microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού
καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν
διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να
5
παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που
ενυπάρχουν στα κείmicroενα
bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του
σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες
γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή
λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον
όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)
Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα
χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και
προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή
διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι
microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και
γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα
τις διδάξουmicroε δύο φορές
Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την
ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών
Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία
ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο
εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία
κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ
γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε
Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη
και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα
εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να
εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για
ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές
microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν
και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι
πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που
γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον
6
χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των
σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες
δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια
bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι
οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ
χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να
συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε
φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη
χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι
όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo
της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη
bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά
να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή
περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο
προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση
στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις
που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα
microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά
ζήτηmicroα
ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να
διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά
Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι
πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή
γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε
προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση
ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των
κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα
παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική
τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της
συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος
το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό
γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
2
λειτουργήσει το νέο ΠΣ αν το εγχειρίδιο είχε την αυστηρά οριοθετηmicroένη γραmicromicroική σειρά
που συχνά έχουν τα ελληνικά σχολικά εγχειρίδια
Με αυτήν την έννοια το νέο ΠΣ συντάχθηκε microέσα στο πλαίσιο ορισmicroένων προϋποθέσεων
που δηmicroιούργησαν αφενός οι κοινωνικές και γλωσσοπαιδαγωγικές αλλαγές και αφετέρου η
πρόθεση να υπάρξουν αλλαγές στη λυκειακή βαθmicroίδα Παράλληλα όmicroως υπόκειται σε
ορισmicroένους περιορισmicroούς που έχουν να κάνουν microε τη διατήρηση του σχολικού εγχειριδίου
καθώς και του αριθmicroού των διατιθέmicroενων διδακτικών ωρών περιορισmicroοί οι οποίοι ούτε
microειώνουν την αξία του microαθήmicroατος ούτε ακυρώνουν τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
2 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Η καλλιέργεια του γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού ήταν και είναι από τους κύριους σκοπούς της
εκπαιδευτικής διαδικασίας και αυτό επιδιώχθηκε ήδη σε όλη τη διάρκεια της υποχρεωτικής
εννιάχρονης εκπαίδευσης Στην Α τάξη του Λυκείου microε το συγκεκριmicroένο ΠΣ επιδιώκεται η
ενδυνάmicroωση του ήδη αποκτηmicroένου γλωσσικού γραmicromicroατισmicroού σε microια κατεύθυνση
περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική Απώτερος δηλ σκοπός του
microαθήmicroατος είναι η αξιοποίηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτήσει οι
microαθητές και οι microαθήτριες προκειmicroένου να ανταποκριθούν στις συνεχώς microεταβαλλόmicroενες
κοινωνικές συνθήκες και απαιτήσεις στις οποίες είναι απαραίτητη η χρήση της γλώσσας
Για παράδειγmicroα στη φάση αυτή της εκπαίδευσης δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική
εστίαση σε γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα (ο τρόπος λχ microετατροπής της ενεργητικής
σε παθητική σύνταξη και το αντίστροφο ―γλωσσοκεντρική κατεύθυνση του
προγράmicromicroατος) όσο η σύνδεσή τους microε τα κείmicroενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη
κατανόηση των κειmicroένων και του κόσmicroου που κατασκευάζουν (προτίmicroηση λχ της
παθητικής σύνταξης στις Μικρές Αγγελίες των εφηmicroερίδων ―κοινωνιοκεντρική
κατεύθυνση)
Επειδή microε τη διδασκαλία κάθε microαθήmicroατος επιδιώκεται η απόκτηση γνώσεων και
δεξιοτήτων που σχετίζονται microε το καθαυτό γνωστικό αντικείmicroενο του microαθήmicroατος οι
ειδικότεροι στόχοι του γλωσσικού microαθήmicroατος θα microπορούσαν αρχικώς να είναι καθαρά
γλωσσικοί Όmicroως το γλωσσικό microάθηmicroα ― περισσότερο από όλα τα άλλα ― σχετίζεται
στενά microε την κοινωνία γι αυτό είναι προφανές ότι microέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες
και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσmicroο Εποmicroένως παράλληλα microε τους
γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι
Στους γλωσσικούς στόχους θα microπορούσαν microεταξύ των άλλων να ενταχθούν
α) η γλωσσική ποικιλότητα ως εγγενές χαρακτηριστικό όλων των γλωσσών
3
β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε την
ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου
ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα
γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της
ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της
περιγραφής και της αφήγησης)
δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή)
microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)
ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των
κοινωνικών πρακτικών
στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου
ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους ως
εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας
Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να
καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι
α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και
γλωσσικής διαφορετικότητας
β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων
γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου
δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία
ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές οπτικές
για τον κόσmicroο
στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των
αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων
3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ
Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε
στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της
συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού
και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και
δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές
από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια
4
Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα
ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς
α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια
bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του
βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και
θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο
αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε
θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο
ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο
λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο
bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της
κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη
σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και
να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί
πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή
και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι
microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού
συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων
microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα
εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί
πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο
εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με
τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον
οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε
συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα
bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο
τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων
εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να
δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας
microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού
καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν
διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να
5
παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που
ενυπάρχουν στα κείmicroενα
bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του
σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες
γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή
λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον
όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)
Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα
χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και
προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή
διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι
microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και
γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα
τις διδάξουmicroε δύο φορές
Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την
ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών
Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία
ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο
εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία
κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ
γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε
Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη
και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα
εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να
εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για
ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές
microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν
και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι
πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που
γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον
6
χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των
σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες
δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια
bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι
οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ
χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να
συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε
φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη
χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι
όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo
της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη
bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά
να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή
περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο
προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση
στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις
που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα
microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά
ζήτηmicroα
ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να
διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά
Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι
πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή
γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε
προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση
ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των
κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα
παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική
τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της
συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος
το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό
γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
3
β) η κειmicroενική ποικιλότητα ως χαρακτηριστικό των γλωσσών σε άmicroεση συνάρτηση microε την
ποικιλότητα και τη δυναmicroική των κοινωνικών πρακτικών και των κοινοτήτων όπου
ανήκουν και κατανοούνται τα κείmicroενα
γ) η εξοικείωση microε τα βασικά χαρακτηριστικά κειmicroενικών ειδών (όπως του δοκιmicroίου και της
ερευνητικής εργασίας) και κειmicroενικών τύπων (όπως του επιχειρηmicroατολογικού της
περιγραφής και της αφήγησης)
δ) η κατανόηση της δοmicroής των κειmicroένων ως συνδυασmicroού γλωσσικών επιλογών (συνοχή)
microε το νοηmicroατικό επίπεδο (συνεκτικότητα)
ε) η κατανόηση της σχέσης του καναλιού της επικοινωνίας microε την ιδιαιτερότητα των
κοινωνικών πρακτικών
στ) η διάκριση microεταξύ κειmicroένων καθηmicroερινού και ακαδηmicroαϊκού (επιστηmicroονικού) τύπου
ζ) η απόκτηση δεξιοτήτων ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού απαραίτητων για τη χρήση τους ως
εκπαιδευτικών microέσων και microέσων προσωπικής έκφρασης και επικοινωνίας
Οι αξιακοί στόχοι που microπορούν να επιδιωχθούν είναι πολλοί και γι αυτό δύσκολο να
καταγραφούν όλοι Πάντως microεταξύ αυτών microπορεί να είναι
α) η εκτίmicroηση της ισοτιmicroίας όλων των γλωσσών και ο σεβασmicroός της πολιτισmicroικής και
γλωσσικής διαφορετικότητας
β) ο δηmicroοκρατικός χειρισmicroός του λόγου microε σεβασmicroό προς τις απόψεις των άλλων
γ) η διά του λόγου αντίσταση σε κάθε microορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου
δ) ο σεβασmicroός στο περιβάλλον και την αειφορία
ε) η αντίληψη του τρόπου microε τον οποίο δοmicroούνται microέσω του λόγου διαφορετικές οπτικές
για τον κόσmicroο
στ) η κατανόηση της αλλαγής που έχει επέλθει στον κόσmicroο microε τη συρρίκνωση των
αποστάσεων και τη συνεχή κίνηση ανθρώπων κεφαλαίων εικόνων και κειmicroένων
3 ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΕΣ Ο∆ΗΓΙΕΣ
Βασική microεθοδολογική οδηγία είναι η υιοθέτηση οποιασδήποτε πρακτικής θα οδηγούσε
στην ανάπτυξη της δηmicroιουργικότητας των microαθητών και microαθητριών microε την ενίσχυση της
συνεργασίας microεταξύ τους και microε τον διδάσκοντα και τη διδάσκουσα στον ρόλο του βοηθού
και συνεργάτη microε στόχο την κατάκτηση των επιδιωκόmicroενων από το ΠΣ γραmicromicroατισmicroών και
δεξιοτήτων Είναι φυσικό να ανακύπτουν συγκεκριmicroένες microεθοδολογικές απορίες microερικές
από τις οποίες επιχειρείται να απαντηθούν στη συνέχεια
4
Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα
ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς
α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια
bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του
βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και
θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο
αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε
θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο
ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο
λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο
bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της
κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη
σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και
να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί
πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή
και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι
microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού
συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων
microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα
εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί
πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο
εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με
τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον
οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε
συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα
bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο
τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων
εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να
δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας
microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού
καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν
διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να
5
παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που
ενυπάρχουν στα κείmicroενα
bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του
σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες
γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή
λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον
όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)
Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα
χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και
προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή
διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι
microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και
γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα
τις διδάξουmicroε δύο φορές
Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την
ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών
Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία
ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο
εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία
κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ
γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε
Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη
και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα
εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να
εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για
ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές
microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν
και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι
πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που
γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον
6
χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των
σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες
δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια
bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι
οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ
χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να
συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε
φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη
χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι
όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo
της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη
bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά
να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή
περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο
προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση
στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις
που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα
microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά
ζήτηmicroα
ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να
διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά
Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι
πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή
γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε
προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση
ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των
κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα
παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική
τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της
συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος
το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό
γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
4
Για τον λόγο αυτό καταγράφονται σε microορφή ερώτησης ndash απάντησης τα κυριότερα
ερωτήmicroατα που microας έχουν τεθεί ως τώρα από τους εκπαιδευτικούς
α Τι αναmicroένεται από microένα τον εκπαιδευτικό να κάνω microε λίγα λόγια
bull ∆ηmicroιουργική χρήση όλων των πιθανών microαθησιακών πόρων ― εποmicroένως και του
βιβλίου αλλά όχι microόνο Καλό είναι να προτιmicroώνται γλωσσικοί σηmicroειωτικοί πόροι και
θέmicroατα microε τα οποία έχουν εξοικείωση οι microαθητές και οι microαθήτριες και microπορούν για τον λόγο
αυτό να γίνουν ευκολότερα αντικείmicroενο διαπραγmicroάτευσης στην τάξη Το microάθηmicroα όmicroως δε
θα microένει εκεί αλλά θα πρέπει να εξοικειώνει σταδιακά τα παιδιά microε περισσότερο
ακαδηmicroαϊκές microορφές λόγου Προτείνεται έτσι microια σταδιακή microετάβαση από το οικείο στο
λιγότερο οικείο και από τον καθηmicroερινό στον σχολικό και επιστηmicroονικό λόγο
bull Μεγάλη ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του ΠΣ και τις ιδιαιτερότητες της
κάθε σχολικής τάξης Στο πλαίσιο αυτό δεν παίζει ρόλο laquoη ύληraquo και κάποια συγκεκριmicroένη
σειρά στη διδασκαλία όσο η εmicroπλοκή των παιδιών στο να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα και
να τη συνδέουν microε τον σύνθετο κοινωνικό microας κόσmicroο Με την έννοια αυτή οι microαθησιακοί
πόροι που θα χρησιmicroοποιήσει κάθε διδάσκων microπορεί να είναι απολύτως δική του επιλογή
και να προέρχονται είτε από τα διδακτικά εγχειρίδια τα οποία έχουν στη διάθεσή τους οι
microαθητές και οι microαθήτριες είτε από άλλες πηγές έντυπου και ψηφιακού υλικού
συmicroπεριλαmicroβανοmicroένου και του υλικού που υπάρχει στα σχολικά εγχειρίδια άλλων
microαθηmicroάτων της ίδιας ή και άλλων τάξεων Σε κάθε περίπτωση οι πόροι αυτοί όπως και τα
εγχειρίδια δεν προσεγγίζονται από την οπτική της ύλης που πρέπει να διεκπεραιωθεί
πιστά αλλά προτείνονται ως πηγές που microπορούν να αξιοποιηθούν ανάλογα microε το πόσο
εξυπηρετούν το εκάστοτε διδακτικό σχέδιο το οποίο έχει και τη microεγαλύτερη βαρύτητα Με
τον τρόπο αυτό κάθε εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να κάνει τις επιλογές του στον
οριζόντιο και τον κάθετο άξονα των τεσσάρων ενοτήτων του ΠΣ και να δοmicroήσει σε
συνεργασία και microε τους microαθητές και τις microαθήτριές του το δικό του πρόγραmicromicroα
bull Σύνδεση της γλώσσας microε τον κόσmicroο Οι γνώσεις για τη γλώσσα προσφέρονται microε τέτοιο
τρόπο ώστε να εξυπηρετείται η κατανόηση και η κριτική ανάγνωση των κειmicroένων
εποmicroένως και του κόσmicroου Μια πχ από τις πλευρές του κόσmicroου στις οποίες πρέπει να
δίνεται έmicroφαση είναι η ανάδειξη της ελληνικής κοινωνικής και πολιτισmicroικής ιδιαιτερότητας
microε παράλληλη έmicroφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισmicroικότητας και του διαφορετικού
καθώς και στην ανάδειξη του τοπικού αλλά microε ιδιαίτερη έmicroφαση στην εξωστρέφεια σε έναν
διεθνοποιηmicroένο κόσmicroο Παράλληλα θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στο να
5
παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που
ενυπάρχουν στα κείmicroενα
bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του
σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες
γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή
λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον
όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)
Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα
χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και
προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή
διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι
microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και
γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα
τις διδάξουmicroε δύο φορές
Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την
ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών
Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία
ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο
εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία
κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ
γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε
Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη
και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα
εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να
εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για
ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές
microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν
και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι
πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που
γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον
6
χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των
σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες
δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια
bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι
οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ
χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να
συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε
φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη
χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι
όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo
της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη
bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά
να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή
περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο
προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση
στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις
που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα
microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά
ζήτηmicroα
ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να
διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά
Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι
πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή
γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε
προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση
ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των
κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα
παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική
τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της
συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος
το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό
γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
5
παρουσιάζονται και να αποκωδικοποιούνται οι ποικίλες οπτικές για τον κόσmicroο που
ενυπάρχουν στα κείmicroενα
bull ∆ηmicroιουργία των προϋποθέσεων microάθησης αυτό microπορεί να επιτευχθεί microε το είδος του
σχεδίου εργασίας που κάθε φορά επιλέγεται microε την επένδυση στις προϋπάρχουσες
γνώσεις και το πολιτισmicroικό υπόβαθρο των παιδιών microε την ενθάρρυνση για παραγωγή
λόγου microέσα σε άνετα χωροχρονικά πλαίσια και τον συνδυασmicroό της διδασκαλία ενώπιον
όλης της τάξης (microετωπική διδασκαλία) microε εναλλακτικές microορφές διδασκαλίας (πχ οmicroαδική)
Όλα αυτά ασφαλώς πρέπει να γίνονται βάσει ενός διδακτικού σχεδίου microε τα
χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας (project) στο πλαίσιο του οποίου δίνονται ρόλοι και
προβλήmicroατα προς διερεύνηση επίλυση στα παιδιά Στην προσπάθεια αυτή
διεκπεραίωσης των ρόλων τους και επίλυσης των προβληmicroάτων οι microαθητές και οι
microαθήτριες έχουν την ευκαιρία να εστιάσουν στην αναζήτηση και ανάγνωση κειmicroένων και
γενικότερα στην πρόσληψη και παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
β Σε κάποιες θεmicroατικές ενότητες υπάρχουν οι ίδιες σελίδες των σχολικών εγχειριδίων Θα
τις διδάξουmicroε δύο φορές
Η ερώτηση αυτή καλύπτεται από την απάντηση που δόθηκε πιο πάνω όσον αφορά την
ελευθερία κινήσεων microε βάση τους στόχους του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών
Όπου οι σελίδες αναφέρονται δύο φορές είναι επειδή microπορεί να χρησιmicroοποιηθούν στη microία
ήκαι στην άλλη θεmicroατική Μπορεί όmicroως να microη χρησιmicroοποιηθούν και πουθενά αν ο
εκπαιδευτικός έχει πιο πρόσφατα ή πιο κατάλληλα κατά την εκτίmicroησή του κείmicroενα τα οποία
κρίνει ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους του ΠΣ
γ Μέχρι τώρα γράφαmicroε εκθέσεις σε τακτά χρονικά διαστήmicroατα Τώρα δε θα γράφουmicroε
Η έκθεση ταυτίζεται microε παραδοσιακές αντιλήψεις στη διδασκαλία (=διδάσκω κάποια ύλη
και στη συνέχεια βάζω microια έκθεση) η οποία δεν προτείνεται ούτε από τα ισχύοντα
εγχειρίδια Αυτό που έχει προτεραιότητα στο ΠΣ είναι να δίνεται η ευχέρεια στα παιδιά να
εmicroπλέκονται σε πρακτικές όπου θα διαβάζουν θα microιλούν και θα γράφουν συνεχώς για
ποικίλα ζητήmicroατα χρησιmicroοποιώντας ποικιλία κειmicroενικών ειδών Τα κείmicroενα είναι κοινωνικές
microονάδες η παραγωγή των οποίων δεν κατακτάται αν δεν κατανοηθούν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του κάθε κειmicroενικού είδους τύπου που καλούνται τα παιδιά να γράψουν
και αν δεν αντιmicroετωπισθεί η παραγωγή τους ως διαδικασία γεγονός που σηmicroαίνει ότι
πρέπει να δίνεται χρόνος και στην παραγωγή αλλά και στη βελτίωση των κειmicroένων που
γράφονται Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον
6
χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των
σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες
δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια
bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι
οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ
χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να
συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε
φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη
χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι
όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo
της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη
bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά
να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή
περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο
προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση
στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις
που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα
microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά
ζήτηmicroα
ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να
διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά
Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι
πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή
γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε
προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση
ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των
κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα
παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική
τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της
συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος
το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό
γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
6
χρόνο όπως συνηθιζόταν microε την laquoέκθεση ιδεώνraquo αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των
σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν οι microαθητές και οι microαθήτριες
δ Παραγράφους και περιλήψεις δε θα διδάσκουmicroε πια
bull Οι παράγραφοι είναι microέρος των κειmicroένων και σε κάθε κειmicroενικό είδος οι παράγραφοι
οργανώνονται microε διαφορετικό τρόπο Οι γνώσεις για τη δοmicroή των παραγράφων είναι πολύ
χρήσιmicroες δεν θα πρέπει όmicroως να αποτελούν αυτοσκοπό Αντίθετα θα πρέπει να
συνδέονται microε την ιδιαιτερότητα του κειmicroενικού είδους που microελετάται ndash παράγεται κάθε
φορά Σε κάποιες περιπτώσεις πχ κείmicroενα σε πολυmicroεσική microορφή ή παρουσιάσεις microε τη
χρήση ενός Προγράmicromicroατος Παρουσίασης σε υπολογιστή δεν υπάρχουν παράγραφοι
όπως τις γνωρίζαmicroε ως τώρα Είναι απαραίτητη εποmicroένως η σύνδεση της laquoδιδασκαλίαςraquo
της παραγράφου microε τα κειmicroενικά είδη
bullΤο ίδιο ισχύει και για την περίληψη δεν θα πρέπει να διδάσκεται ως αυτοσκοπός αλλά
να συνδέεται microε συγκεκριmicroένου τύπου πρακτικές γραmicromicroατισmicroού Η αξιοποίηση πχ δύο ή
περισσότερων κειmicroένων ως πηγών προκειmicroένου να παραχθεί ένα άλλο κείmicroενο
προϋποθέτει ότι τα παιδιά γνωρίζουν τη διαδικασία του να κάνουν περιλήψεις Εστίαση
στην περίληψη ως κειmicroενικό είδος microπορεί να γίνει microόνο όταν συνδέεται microε περιστάσεις
που το απαιτούν όπως για παράδειγmicroα το να γραφεί περίληψη microιας εργασίας για ένα
microαθητικό συνέδριο το οποίο microπορεί να εστιάζει σε κάποιο ενδιαφέρον για τα παιδιά
ζήτηmicroα
ε Αν δεν κάνουmicroε την ύλη microε τη σειρά και δε βάλουmicroε διαγώνισmicroα προκειmicroένου να
διαπιστώσουmicroε ότι τα παιδιά laquoτα έmicroαθανraquo πώς θα ξέρουmicroε αν πάmicroε καλά
Η γνώση που microεταδίδουmicroε και ελέγχουmicroε microε microια τέτοιου είδους διδακτική διαδικασία είναι
πρόσκαιρη και επιφανειακή πρόσκαιρη γιατί πολύ γρήγορα θα ξεχαστεί και επιφανειακή
γιατί θίγει συνήθως επιφανειακές διαστάσεις των πραγmicroάτων Αντίθετα η εστίαση σε
προβλήmicroατα που διερευνώνται microέσω ρόλων που έχουν τα παιδιά η διερεύνηση
ζητηmicroάτων που σχετίζονται microε πτυχές της σύγχρονης πραγmicroατικότητας η αξιοποίηση των
κειmicroένων για προβληmicroατισmicroό σε βάθος και αmicroφισβήτηση οι ευκαιρίες που δίνονται στα
παιδιά να εκφέρουν τις απόψεις τους προφορικά ήκαι γραπτά microετατρέπουν τη σχολική
τάξη σε κοινότητα γραmicromicroατισmicroού ή κειmicroενική κοινότητα microε την έννοια ότι η λειτουργία της
συνδέεται microε τη χρήση και την κριτική αποτίmicroηση microεγάλου εύρους κειmicroένων Κατά βάθος
το εύρος των κειmicroένων που χρησιmicroοποιούνται παράγονται αλλά και ο τρόπος που αυτό
γίνεται συγκροτούν την ιδιαιτερότητα της κάθε σχολικής αίθουσας Μην ξεχνάmicroε άλλωστε
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
7
ότι οι microαθητές και οι microαθήτριες παρά την κοινή σχολική τους διαδροmicroή έχουν διαφορετικές
προσωπικές εγγράmicromicroατες διαδροmicroές (πχ δίγλωσσα παιδιά παιδιά microε ειδικότερες
ανάγκες παιδιά από περισσότερο ή λιγότερο προνοmicroιούχα κοινωνικά στρώmicroατα) τις
οποίες η διδασκαλία είναι απαραίτητο να λαmicroβάνει υπόψη της και να σέβεται
προσπαθώντας και να επενδύει στη διαφορά ως αφετηρία για δηmicroιουργικότητα Και microια
κοινότητα γραmicromicroατισmicroού όπως περιγράφτηκε πιο πάνω είναι ένας χώρος κατάλληλος για
να συζητηθούν τέτοιου είδους θέmicroατα
στ ∆ε θα βάζουmicroε διαγωνίσmicroατα δηλαδή
Ναι αλλά σε διαφορετικό πλαίσιο Τα κείmicroενα που παράγονται στο πλαίσιο της
εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να αντιmicroετωπίζονται ως προϊόντα επικοινωνίας ως
γλωσσικές και νοηmicroατικές δοmicroές ως φορείς ιδεολογικών και κοινωνικοπολιτισmicroικών
νοηmicroάτων και ως προϊόντα για αξιολόγηση Για τον λόγο αυτό τα διάφορα γλωσσικά και
γραmicromicroατικοσυντακτικά φαινόmicroενα όπως και η ανάπτυξη των παραγράφων δεν microπορούν
να αποτελούν αυτοσκοπό διδασκαλίας και εξέτασης αλλά πρέπει να παρουσιάζονται
άmicroεσα συνυφασmicroένα microε τις κειmicroενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν Η συστηmicroατική ή
περιπτωσιακή διδασκαλία (άρα και εξέταση) της microικροδοmicroής της νέας ελληνικής πρέπει να
γίνεται microόνο για microορφοσυντακτικά φαινόmicroενα στα οποία δείχνουν να δυσκολεύονται οι
microαθητές και οι microαθήτριες ή επηρεάζουν αρνητικά την εκφραστική ή ορθογραφική εικόνα
των γραπτών τους κειmicroένων Ως προς το είδος των διαγωνισmicroάτων βλ σχετικές οδηγίες
και ενότητα 5 στο παρόν κείmicroενο
ζ Προτείνεται συχνά η εργασία σε οmicroάδες Είναι αυτό απαραίτητο
∆εν είναι πανάκεια και δεν είναι εύκολο να γίνεται πάντα αυτό Θα πρέπει όmicroως οι
διδάσκοντες να έχουν υπόψη τους ότι δεν πρέπει να στερείται από τα παιδιά η δυνατότητα
για συνεργασία αmicroφισβήτηση και σύνθεση γιατί όλα αυτά έχουν στενή σχέση microε
σύγχρονες απαραίτητες δεξιότητες για τη ζωή Με την οmicroαδική ― περισσότερο από ότι microε
την ατοmicroική ― εργασία microπορεί να δίνεται έmicroφαση στην ανάδειξη των αντιτιθέmicroενων
απόψεων που υπάρχουν στα κείmicroενα στην κατανόηση και συζήτηση της λογικής τους και
στην ανάδειξη της βαθύτερης πολιτικής τους διάστασης Στο ίδιο πλαίσιο microπορεί
ευκολότερα επίσης να επιχειρηθεί η συγκριτική microελέτη κειmicroένων που εκφράζουν
διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέmicroα και η διερεύνηση των αιτίων που τις προκαλούν
η Ποιος είναι ο ρόλος των Νέων Τεχνολογιών στο Πρόγραmicromicroα Σπουδών
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
8
Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) αξιοποιούνται και ως
παιδαγωγικά microέσα αλλά και ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού Ως παιδαγωγικά microέσα
ασφαλώς διευκολύνουν τη γλωσσική διδασκαλία (διαδραστικοί πίνακες ηλεκτρονικά
λεξικά σώmicroατα κειmicroένων Προγράmicromicroατα Επεξεργασίας Κειmicroένου αλλά και περιβάλλοντα
του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια τα Wikis κλπ) Ως microέσα πρακτικής γραmicromicroατισmicroού
αποτελούν ουσιαστικά microέρος της laquoδιδακτέας ύληςraquo του γλωσσικού microαθήmicroατος καθώς microε
τη χρήση τους αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κατά την παραγωγή και πρόσληψη
λόγου (πχ ιδιαιτερότητες της παραγωγής λόγου σε περιβάλλοντα επεξεργασίας κειmicroένου
και παρουσίασης παραγωγή διαδικτυακών πολυmicroεσικών κειmicroένων κλπ) Είναι
προφανές εποmicroένως ότι οι Νέες Τεχνολογίες επειδή είναι microέσα για διάβασmicroα και γράψιmicroο
στη ζωή microε πολλές ιδιαιτερότητες σε σχέση microε το έντυπο δεν microπορεί να microην
χρησιmicroοποιούνται ως τέτοια microέσα και στο σχολείο
θ Μήπως δηmicroιουργηθούν ανισότητες αφού είναι γνωστό ότι δε διαθέτουν όλα τα σχολεία
τις ίδιες τεχνολογικές υποδοmicroές
Μεγάλο microέρος των διδακτικών πρακτικών που προτείνονται microπορούν να ολοκληρωθούν
microε τη συλλογή διαδικτυακών κειmicroένων και εκτός σχολείου ή να αξιοποιηθεί το γεγονός ότι
όλα (σχεδόν) τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστές στο σπίτι τους
κυρίως όmicroως το γεγονός ότι οι εξωσχολικές πρακτικές ψηφιακού γραmicromicroατισmicroού τους είναι
συχνά πολύ πλούσιες Η ως τώρα έρευνα στα ελληνικά σχολεία δείχνει ότι οι δηmicroιουργικοί
εκπαιδευτικοί βρίσκουν διεξόδους στα προβλήmicroατα των υποδοmicroών
ι Ποια η σχέση του προγράmicromicroατος microε τη λογοτεχνική παραγωγή
Το ΠΣ για τη γλώσσα ανήκει στην ευρύτερη ενότητα των γλωσσικών microαθηmicroάτων ― microαζί
microε την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη λογοτεχνία ― και microε την έννοια αυτή προτείνεται να
αξιοποιηθούν ανάλογες προτάσεις του ΠΣ της λογοτεχνίας για την ίδια τάξη Η
παρουσίαση λογοτεχνικών έργων άλλωστε microπορεί να αποτελέσει ευκαιρία και για
ανάπτυξη εκ microέρους των microαθητών και των microαθητριών προσωπικού προφορικού γραπτού
ή πολυτροπικού λόγου microε σκοπό την τεκmicroηρίωση των απόψεών τους ήκαι την έκφραση
των αισθητικών τους προτιmicroήσεων
ια Όλα όσα ζητά αυτό και τα άλλα Προγράmicromicroατα Σπουδών για την Α΄ Λυκείου απαιτούν
πολύ περισσότερο χρόνο για τους εκπαιδευτικούς Αυτό δεν είναι εύκολο
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
9
Αυτό είναι γεγονός ∆εν microπορεί όmicroως να υπάρξει δηmicroιουργικό σχολείο microε στατική
προσέγγιση της διδασκαλίας Αλλά αυτό δε θα γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Κάθε
microεταβολή χρειάζεται τον χρόνο της Αυτό που θα διευκόλυνε ιδιαίτερα τα πράγmicroατα είναι
αν αναλαmicroβάνονταν προσπάθειες σε επίπεδο σχολείου και σχολικών συmicroβούλων για
ανταλλαγή ιδεών και κυρίως για συmicroπαραγωγή διδακτικών προτάσεων Θα ήταν ιδανικό
αν το κάθε σχολείο microπορούσε να διαmicroορφώσει το δικό του πλάνο για τη διδασκαλία Και
αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει από τη microια στιγmicroή στην άλλη Η δηmicroιουργικότητα και η
συνεργασία για τα παιδιά είναι άmicroεσα συνυφασmicroένη microε τη δηmicroιουργικότητα και τη
συνεργασία των εκπαιδευτικών
ιβ Μπορούν όλα αυτά που προβλέπει το πρόγραmicromicroα να γίνουν microέσα στο δεδοmicroένο
ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Το γλωσσικό είναι το κατεξοχήν διαθεmicroατικό microάθηmicroα αφού χωρίς τη χρήση της γλώσσας
δε γίνεται τίποτα microέσα στο σχολείο Γι αυτό οι εκπαιδευτικοί καλό είναι να αξιοποιούν κάθε
ευκαιρία για την καλλιέργεια των προτεινόmicroενων γραmicromicroατισmicroών στα παιδιά όπως άλλα
microαθήmicroατα της φιλολογικής ζώνης (πχ Αρχαία Λογοτεχνία) άλλες σχολικές πρακτικές
(πχ ποικίλα προγράmicromicroατα) και ποικίλες σχολικές εκδηλώσεις (πχ microαθητικές κοινότητες
γιορτές εκδηλώσεις)
4 ΤΟ ΠΣ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΟΣ
[σχέδια εναλλακτικών διδακτικών προτάσεων (σεναρίων διδασκαλίας)]
Γενικά
Στο ακόλουθο παράδειγmicroα παρουσιάζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές ενός σχεδίου
microαθήmicroατος (σεναρίου) προκειmicroένου να καταστεί πιο εύκολα σαφής η φιλοσοφία του ΠΣ
και η απόσταση που υπάρχει από τις συνήθεις διδακτικές πρακτικές οι οποίες στηρίζονται
αποκλειστικά στο σχολικό εγχειρίδιο
Οι διδακτικές προτάσεις-σχέδια που ακολουθούν αφορούν την ενότητα laquoΓλωσσικές
Ποικιλίεςraquo του εγχειριδίου της Α΄ Λυκείου (σελ 21-37) και πιο συγκεκριmicroένα τη θεmicroατική
laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo (σελ 29-37) Εστιάζουν ειδικότερα στη γλώσσα των
νέων και στον ρόλο της στη συγκρότηση αυτού που συχνά αποκαλείται laquoτο χάσmicroα
γενεώνraquo Ανάλογα βέβαια microε την εκδοχή που θα υιοθετηθεί microπορεί να γίνει σύνδεση και microε
άλλα τmicroήmicroατα του ίδιου σχολικού εγχειριδίου όπως πχ microε τα κεφάλαια laquoΠεριγραφήraquo και
laquoΑφήγησηraquo ή την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo καταργώντας τη γραmicromicroική
αντιmicroετώπιση του βιβλίου καθώς και microε ανάλογα θέmicroατα που θίγονται στα εγχειρίδια
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
10
άλλων τάξεων της δευτεροβάθmicroιας εκπαίδευσης Είναι απαραίτητο να δηλωθεί ρητά ότι το
παράδειγmicroα δεν αποτελεί laquoπρότυποraquo για εφαρmicroογήmiddot κάτι τέτοιο είναι αντίθετο microε τη
δηmicroιουργικότητα των εκπαιδευτικών που προϋποθέτει το ΠΣ Αποτελεί ενδεικτικό
παράδειγmicroα προκειmicroένου να αναδειχθούν διδακτικές πρακτικές που είναι κοντά στη λογική
του και προκειmicroένου να καταστεί εmicroφανής η ενδεχόmicroενη απόσταση που χωρίζει ισχύουσες
πρακτικές microε τις προτεινόmicroενες από το ΠΣ
Η λογική της πρότασης
Το παράδειγmicroα αναπτύσσεται microε βάση τους άξονες που οργανώνουν το ΠΣ και
παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήmicroα
Ο άξονας της αξιολόγησης που ενυπάρχει στο ΠΣ και φαίνεται να λείπει από το σχήmicroα
εξετάζεται ως υποενότητα σε κάθε εκδοχή και ενσωmicroατώνεται όπως θα δούmicroε στο κέντρο
του ρόmicroβου στις ταυτότητες
Γενικοί στόχοι
Το παράδειγmicroα δεν είναι δεσmicroευτικό αλλά ενδεικτικό Στόχος του είναι να κάνει κατανοητή
τη φιλοσοφία του ΠΣ και να καταδείξει τις νέες δυνατότητες που προτείνονται σε σχέση microε
συνήθεις ισχύουσες πρακτικές Οι εκδοχές του παραδείγmicroατος microπορούν να
τροποποιηθούν ανάλογα microε τις υποδοmicroές τις ανάγκεςδυνατότητες των microαθητών και των
microαθητριών και τις επιλογές τουτης εκπαιδευτικού
Το υλικό
Ως κειmicroενική αφετηρία microπορεί να επιλεγεί microια σειρά τηλεοπτικών διαφηmicroιστικών βίντεο
στα οποία αποτυπώνεται το χάσmicroα των γενεών microέσω της αξιοποίησης διαφορετικών
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
11
κοινωνικών (γλωσσικών και όχι microόνον) κωδίκων στους ρόλους των laquoπαιδιών- νέωνraquo και
των laquoγονέων- microεσηλίκωνraquo Ενδείκνυται η οπτικοακουστική microορφή που προϋποθέτει την
αντίστοιχη υποδοmicroή ― και βασικά επιβάλλεται στην 3η εκδοχή αλλά εξίσου λειτουργικές
microπορεί να είναι και οι εναλλακτικές microορφές που προτείνονται Εξυπακούεται ότι οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ελευθερία να επιλέξουν οι ίδιοι-ες ή σε συνεργασία microε τους
microαθητές και τις microαθήτριές τους διαφορετικό υλικό
Ι Οπτικοακουστική microορφή (πχ τηλεοπτικά διαφηmicroιστικά βίντεο στο διαδίκτυο)
ΙΙ Εναλλακτικές microορφές
Υλικό ή έναυσmicroα αποτελούν σχετικά διαφηmicroιστικά microηνύmicroατα-βίντεο στο διαδίκτυο Παρότι
στην περίπτωση των βίντεο ο διαδραστικός πίνακας ο βιντεοπροβολέας ή το εργαστήρι
υπολογιστών microοιάζει microονόδροmicroος οι εναλλακτικές microορφές παρουσίασης του υλικού microπορεί
να αποδειχτούν πιο δηmicroιουργικές Μερικές προτάσεις
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τοντην εκπαιδευτικό
bull Αποmicroαγνητοφώνηση του υλικού από τα παιδιά Στην περίπτωση αυτή microπορεί να γίνει
σύνδεση microε την ενότητα laquoΠροφορικός και γραπτός λόγοςraquo ∆ίνεται σε κάθε οmicroάδα ένα
βίντεο και πάνω σrsquo αυτό κάνουν τις παρατηρήσεις τους Μπορεί να εφαρmicroοστεί σε κάθε
εκδοχή του παραδείγmicroατος και να αποτελέσει εκτεταmicroένη δραστηριότητα και να γίνει και
σενάριο (microεγάλης χρονικής διάρκειας διδασκαλία) Βοηθάει και το γεγονός ότι τα
διαφηmicroιστικά βίντεο είναι πολύ σύντοmicroα
bull Περιγραφή και αφήγηση του υλικού από τα παιδιά αφού δουν το υλικό στο σπίτι
τους Μπορεί να γίνει σύνδεση microε τις ενότητες laquoΠεριγραφήraquo και laquoΑφήγησηraquo να γίνει
οmicroαδοσυνεργατικά κλπ
bull Αποτύπωση στιγmicroιοτύπων από τοντην εκπαιδευτικό (ή και τα παιδιά) στιγmicroιοτύπων
(snapshots) των βίντεο microε χαρακτηριστικά στιγmicroιότυπα και ή microότο και παρουσίασή τους microε
τη microορφή φωτοτυπιών ή πόστερ (οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull Παρουσίαση έντυπων microορφών διαφηmicroίσεων microε το ίδιο θέmicroα (κατά προτίmicroηση από τα
παιδιά οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
bull ∆ραmicroατοποίηση (Προφορικός και γραπτός λόγος οmicroαδοσυνεργατικά όπ)
Η θεmicroατική ενότητα
Το σενάριο εστιάζει άmicroεσα στο τmicroήmicroα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37 του
σχολικού εγχειριδίου και πιο συγκεκριmicroένα την υποενότητα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo της σελ
30 Ωστόσο microπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την υποενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές
ποικιλίεςraquo ή την ενότητα laquoΓλώσσα και γλωσσικές ποικιλίεςraquo ανάλογα microε το υλικό και την
εστίαση και ακόmicroη να επεκταθεί και στο σύνολο των υπόλοιπων κεφαλαίων του βιβλίου
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
12
(laquoΛόγοςraquo laquoΠεριγραφήraquo laquoΑφήγησηraquo) ανάλογα microε το είδος των δραστηριοτήτων που θα
επιλεγούν
Το βασικό σενάριο
Τίτλος Το χάσmicroα γενεών στη διαφήmicroιση γονείς και παιδιά
Το σενάριο αποτελεί πρόταση για διδασκαλία
Πεδίο διδακτικό
αντικείmicroενο και
διδακτική ενότητα
Έκφραση ndash Έκθεση Α΄ Λυκείου θεmicroατική στο ΠΣ laquoΓλώσσα
γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική αλλαγήraquo Η έmicroφαση εδώ
δίνεται στις γλωσσικές ποικιλίες Στο σχολικό εγχειρίδιο καλύπτει
την ενότητα laquoΚοινωνικές γλωσσικές ποικιλίεςraquo σελ 29-37
Χρονική διάρκεια Ανάλογα microε την εκδοχή microπορεί να αποτελέσει δραστηριότητα που
καλύπτει ένα διδακτικό δίωρο έως σενάριο που εκτείνεται σε
διάρκεια ενός τετραmicroήνου
Προϋποθέσεις
υλοποίησης από
εκπαιδευτικό και
microαθητήτρια
Ανάλογα microε την εκδοχή
Σύντοmicroη περιγραφή
Πρόκειται για (κριτική) microελέτη του τρόπου microε τον οποίο ηλικιακά microαρκαρισmicroένες
κοινωνικές γλώσσες (γλώσσα του διαδικτύου και γλώσσα των νέων) χρησιmicroοποιούνται
προκειmicroένου να αποτυπώσουν τις διαφορές των γενεών Παρουσιάζονται τρεις εκδοχές
καθεmicroιά από τις οποίες προτείνει διαφορετική αντιmicroετώπιση της laquoδιδακτέας ύληςraquo του
σχολικού χωροχρόνου των διδακτικών πρακτικών των αναmicroενόmicroενων γραmicromicroατισmicroών που
θα καλλιεργηθούν εποmicroένως και του είδους των εγγράmicromicroατων ταυτοτήτων που
συνεισφέρουν να καλλιεργηθούν (βλ το κέντρο του ρόmicroβου) Το παράδειγmicroα είναι
ενδεικτικό της λογικής που επιθυmicroούmicroε να αναδειχθεί και εξυπακούεται ότι microπορεί να
επιλεγούν άλλα κείmicroενα άλλα παραδείγmicroατα και διαφορετική πορεία υλοποίησης microε βάση
επιτόπια δεδοmicroένα (ιδιαιτερότητες τάξης και σχολείου προτιmicroήσεις εκπαιδευτικού)
∆ιδακτική εκδοχή 1
Η εκδοχή αυτή κινείται πολύ κοντά στις ισχύουσες διδακτικές πρακτικές Το
επιπρόσθετο στοιχείο είναι η αξιοποίηση του βίντεο (προβολή microε υπολογιστή ή microε
διαδραστικό πίνακα) Προτείνεται προκειmicroένου να αναδειχθούν καλύτερα πολλά στοιχεία
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
13
των δύο άλλων εκδοχών που ακολουθούν (οι οποίες είναι πιο κοντά στο πνεύmicroα του νέου
ΠΣ) και να γίνουν σαφέστερες οι διαφορές που προτείνονται microε το νέο ΠΣ ∆εν αποκλείεται
microέρος της εκδοχής αυτής να χρησιmicroοποιηθεί και ως η πρώτη φάση των εκδοχών που
ακολουθούν
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Βήmicroα 1ο ΟΗ εκπαιδευτικός εκκινεί από το βιβλίο και πιο συγκεκριmicroένα από τα
εισαγωγικά κείmicroενα στις γλωσσικές ποικιλίες γενικά και τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
ειδικότερα συζητώντας και αναλύοντας το περιεχόmicroενό τους microε τους microαθητές και τις
microαθήτριες Καταρχάς φέρνει τα παιδιά σε επαφή microε το ακόλουθο εισαγωγικό κείmicroενο της
σελ 21 του βιβλίου το οποίο αποτελεί εισαγωγή στη γλωσσική ποικιλότητα γεωγραφική
και κοινωνική
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
14
Στη συνέχεια προχωρά στο κείmicroενο της σελ 29 laquoΚάθετη διαίρεση κοινωνικές διάλεκτοιraquo
εισαγωγικό στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip
Βήmicroα 2ο Αφού συζητήσει και αναλύσει το περιεχόmicroενο των δύο κειmicroένων κατόπιν
παρουσιάζει στον διαδραστικό πίνακα (ή σε βιντεοπροβολέα) τα βίντεο που έχουν επιλεγεί
Αν δεν υπάρχει διαδραστικός πίνακας microπορεί να αξιοποιήσει microια από τις εναλλακτικές
δυνατότητες παρουσίασης του υλικού για παράδειγmicroα να δώσει στους microαθητές και στις
microαθήτριες φωτοτυπία microε έντυπες εκδοχές των διαφηmicroίσεων αυτών ή αποmicroαγνητοφωνήσεις
των βίντεο (όλων ή όσων επιλέξει) ή να αναθέσει στα παιδιά να αποmicroαγνητοφωνήσουν
στο σπίτι και να περιγράψουν την κάθε διαφήmicroιση
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Ακολουθεί συζήτηση στην τάξη για τη γλωσσική ποικιλότητα και πιο
συγκεκριmicroένα για τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες ποιες ποικιλίες χρησιmicroοποιούνται στα
διαφηmicroιστικά κείmicroενα από ποια στοιχεία φαίνεται ότι οι νέοι χρησιmicroοποιούν διαφορετική
ποικιλία από τους γονείς τους αν οι microαθητές και οι microαθήτριες αναγνωρίζουν τις νεανικές
ποικιλίες που χρησιmicroοποιούνται κλπ Η συζήτηση microπορεί να συνδεθεί microε τους ειδικότερους
παράγοντες διαmicroόρφωσης γλωσσικών ποικιλιών που παρουσιάζει το βιβλίο και να δουν οι
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
15
microαθητές και οι microαθήτριες ποιοι από αυτούς τους παράγοντες διακρίνονται στα διαφηmicroιστικά
σποτ που παρακολούθησαν
Με τον τρόπο αυτόν τα παιδιά διατρέχουν ολόκληρη την ενότητα laquoΚοινωνικές
γλωσσικές ποικιλίεςraquo microε microεγαλύτερη έmicroφαση στον παράγοντα laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo λόγω
του υλικού της δραστηριότητας χωρίς όmicroως να περιορίζονται απαραίτητα σrsquo αυτόν
Βήmicroα 2ο Στη συνέχεια παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι Οι ασκήσεις αυτές microπορούν να
είναι α) οι ασκήσεις της υποενότητας laquoΓλώσσα και ηλικίαraquo σελ 30
β) η τελευταία άσκηση της υποενότητας σελ 37
Προηγείται στο βιβλίο η παρουσίαση δύο επιστολών του Ι ∆ραγούmicroη και παρατηρήσεις
για τη θεmicroατική οργάνωση των επιστολών
Χρονική διάρκεια
1 διδακτικό δίωρο
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
16
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να χειρίζεται διαδραστικό πίνακα ή να έχει τη δυνατότητα χρήσης
βιντεοπροβολέα αν υπάρχουν
ΜαθητήςΜαθήτρια ∆εν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προϋπόθεση
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Οι γνώσεις για τον κόσmicroο που προωθεί η εκδοχή αυτή είναι ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία
αλλά διέπεται από ποικιλότητα Η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία
αποτυπώνονται και στις γλωσσικές επιλογές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και δεξιότητες
Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες microαθαίνουν να αναγνωρίζουν
ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από κοινωνικούς
παράγοντες Η κύρια δεξιότητα που αποκτούν είναι να επιλύουν ασκήσεις στο γνωστό
πλαίσιο της Προσφοράς - Ζήτησης που σηmicroαίνει laquoσου δίνω θεωρία λύσε τώρα microια
σύντοmicroη άσκησηraquo (κλειστού τύπου ασκήσεις)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
17
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Η δραστηριότητα αυτή αναπαράγει το microοντέλο Προσφορά - Ζήτηση (κλασικό
δασκαλοκεντρικό πρότυπο) και στην ουσία παρέχει υποστηρικτικό υλικό στην ύλη του
βιβλίου από την οποία δεν πραγmicroατοποιείται απόκλιση Ο σχολικός χώρος παραmicroένει στις
παραδοσιακές του διαστάσεις τα παιδιά παρακολουθούν προσηλωmicroένα στον στην
εκπαιδευτικό ο σχολικός χρόνος περιορίζεται στο συνεχόmicroενο διδακτικό δίωρο που
προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραmicromicroα
Οη εκπαιδευτικός βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας αυτός-ή προβάλλει τα βίντεο
ή microοιράζει φωτοτυπίες υποδεικνύει τα σηmicroεία του βιβλίου που πρέπει να έχουν υπόψη οι
microαθητές και οι microαθήτριες συντονίζει τη συζήτηση και αναθέτει ασκήσεις για το σπίτι Οι
microαθητές και οι microαθήτριες είναι δέκτες δρουν ελάχιστα και ο στόχος είναι να αποκτήσουν
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις γύρω από το ζήτηmicroα της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλότητας
Ασκούνται διαβάζοντας (το βιβλίο) γράφοντας και απαντώντας σε ερωτήσεις πρακτικές
από τις οποίες αναmicroένεται να προκύψει microάθηση
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν
την κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
Αξιολόγηση
(βλ οικεία στήλη στη θεmicroατική ενότητα Γλώσσα γλωσσική ποικιλότητα και γλωσσική
αλλαγή)
Με βάση τη στήλη Αξιολόγηση του ΠΣ microε το παράδειγmicroα που παρουσιάστηκε
αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
18
Προστιθέmicroενη αξία
Το microόνο νέο στοιχείο που εισάγεται microε τη συγκεκριmicroένη εκδοχή είναι ότι χρησιmicroοποιούνται
παραδείγmicroατα που προέρχονται από την τρέχουσα καθηmicroερινότητα τα οποία είναι οικεία
στα παιδιά και microπορούν πιο εύκολα να τα κατανοήσουν και να τα συζητήσουν ∆εν
υπάρχει αmicroφιβολία ότι και microόνο αυτό το γεγονός κάνει το microάθηmicroα πιο ενδιαφέρον και την
κατάκτηση της γνώσης πιο εύκολη Η microερική χρήση επίσης των νέων microέσων καθιστά το
microάθηmicroα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό Η εκδοχή αυτή όmicroως δεν κινείται στο πνεύmicroα του
νέου ΠΣ και αυτό θα φανεί από τις άλλες δύο εκδοχές που ακολουθούν
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Αναγνωριστικός
γραmicromicroατισmicroός
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ ∆ιδακτικές πρακτικές
Προσφορά - Ζήτηση
Ταυτότητες
∆ιδακτική εκδοχή 2
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Προηγείται κάποια εισαγωγική συζήτηση για τη γλωσσική ποικιλότητα Για την
εξοικείωση των παιδιών microε το ζήτηmicroα microπορεί να αξιοποιηθεί ως αρχική φάση κάποιο
κείmicroενο από την εκδοχή 1 (βλ παραπάνω) Θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν οη εκπαιδευτικός
είχε στη διάθεσή τουτης και ένα δύο επιπλέον κείmicroενα που θα σχετίζονταν microε την
κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα Στην περίπτωση αυτή θα microοίραζε τα κείmicroενα στα παιδιά
(microετά από microια σύντοmicroη εισαγωγή) και θα ζητούσε να συνεργαστούν προκειmicroένου να
αναδείξουν και να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά που αναφέρει και το σχολικό
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
19
εγχειρίδιο Η διαφορά εδώ είναι σε σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή ότι τα παιδιά θα
αναδείκνυαν τη θεωρία ψάχνοντας κείmicroενα και παρουσιάζοντάς την στην τάξη κάτι που
συνιστά σηmicroαντική αλλαγή στις διδακτικές πρακτικές
Φάση 2η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Βήmicroα 1ο Στη συνέχεια τα παιδιά οργανώνονται σε microικρές οmicroάδες και τους δίνονται
συγκεκριmicroένα βίντεο (αν υπάρχουν οι υποδοmicroές) ή παραδείγmicroατα από έντυπα κείmicroενα που
προσφέρονται Αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη εκπαιδευτικός παρουσιάζει κεντρικά στην
αίθουσα τα παραδείγmicroατα microε τις διαφηmicroίσεις (Γενικά αν δεν υπάρχουν υποδοmicroές οη
εκπαιδευτικός microπορεί να δώσει στους microαθητές και στις microαθήτριες φωτοτυπία microε
αποmicroαγνητοφωνήσεις των βίντεο ή να αξιοποιήσει κάποια από τις άλλες εναλλακτικές
δυνατότητες που προτείναmicroε στην αρχή Μπορεί επίσης να επιλέξει έντυπες διαφηmicroίσεις ή
άλλα κείmicroενα που κρίνει χρήσιmicroα) Παράλληλα ετοιmicroάζει ένα φύλλο εργασίας το οποίο
δίνει τους άξονες γύρω από τους οποίους θα εργαστούν τα παιδιά
Ενδεικτικοί άξονες
1 Ποιες κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες αναγνωρίζετε στα συγκεκριmicroένα διαφηmicroιστικά
Αξιοποιήστε τα κείmicroενα που σας δόθηκαν προκειmicroένου να ταξινοmicroήσετε τις απαντήσεις
σας
2 Για ποιο λόγο προκαλείται γέλιο στις διαφηmicroίσεις αυτές (πχ τι θα συνέβαινε αν οι
ήρωες χρησιmicroοποιούσαν την πρότυπη γλώσσα Τι θα συνέβαινε αν ανταλλάσσονταν οι
ρόλοι στα βίντεο) Ποιος ο ρόλος της γλωσσικής ποικιλότητας σε αυτό
3 Αναζητήστε και καταγράψτε άλλα παραδείγmicroατα διαφηmicroιστικού λόγου όπου
χρησιmicroοποιείται η κοινωνική ή γεωγραφική ποικιλότητα Αναλύστε τι εξυπηρετεί σε κάθε
περίπτωση
Βήmicroα 2
ο Οι οmicroάδες αφού microελετήσουν τα κείmicroενα (microε βάση τις οδηγίες στο φύλλο
εργασίας) καταλήγουν σε συmicroπεράσmicroατα σχετικά microε τις κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες
που χρησιmicroοποιούνται στα διαφηmicroιστικά αυτά Η εργασία microπορεί να συνεχιστεί και στο
σπίτι όπου τα παιδιά θα αναζητήσουν και άλλα βίντεο (διαφηmicroιστικά ή microη) στα οποία να
αξιοποιείται η κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα θα τα microελετήσουν και θα καταλήξουν σε
συmicroπεράσmicroατα microε βάση το φύλλο εργασίας που θα τους έχει δοθεί
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
20
Οι οmicroάδες microπορούν να παρουσιάσουν τα συmicroπεράσmicroατά τους στην τάξη microε τους
ακόλουθους τρόπους (η επιλογή εξαρτάται από τις υποδοmicroές την τάξη
τοντηνεκπαιδευτικό κλπ)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης (πχ power point) microε
τις επισηmicroάνσεις και τα ευρήmicroατά τους και να το παρουσιάσουν στην τάξη Στην
περίπτωση αυτή συνδέουmicroε το microάθηmicroά microας microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και
προσχεδιασmicroένος προφορικός λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό
και το γραπτό λόγοraquo)
o Να δηmicroιουργήσουν ένα κείmicroενο σε Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης microε τις επισηmicroάνσεις
και τα ευρήmicroατά τους το οποίο να εmicroπλουτίσουν microε βίντεο και συνδέσmicroους (links) για την
υποστήριξη των συmicroπερασmicroάτων τους (βλ ΠΣ για την παραγωγή πολυmicroεσικού λόγου
αλλά και σύνδεση microε την ενότητα laquoΑπροσχεδίαστος και προσχεδιασmicroένος προφορικός
λόγος ndash ένα microεικτό είδος λόγου ανάmicroεσα στον προφορικό και το γραπτό λόγοraquo σελ 99)
o Μπορούν να αντλήσουν περαιτέρω στοιχεία (βίντεο και άλλο κειmicroενικό υλικό
καθώς και επιστηmicroονικά άρθρα πάνω στην κοινωνική γλωσσική ποικιλότητα ndash έτσι
microελετάται και ο επιστηmicroονικός λόγος στόχος του νέου ΠΣ) και να καταλήξουν στη
συγγραφή ενός δοκιmicroίου microε τίτλο laquoΓλώσσα και ποικιλίαraquo ή ειδικότερα laquoΗ αξιοποίηση της
γλώσσας των νέων από τη διαφήmicroισηraquo Το δοκίmicroιο αυτό πρέπει να ενταχτεί σε ένα
επικοινωνιακό πλαίσιο να αναρτηθεί σε κάποιο ιστολόγιο ή να δηmicroοσιευτεί στη σχολική ή
την τοπική εφηmicroερίδα Καλό θα ήταν να επιχειρηθούν παραλλαγές (να microη γράψουν όλα τα
παιδιά το ίδιο κείmicroενο) για να αντιληφθούν οι microαθητές και οι microαθήτριες πόσο το
επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει και τις επιλογές στη συγγραφή και τη διαmicroόρφωση ενός
κειmicroένου
bull Κατά τη διάρκεια της όλης εργασίας τα παιδιά καλούνται να εστιάζουν σε
περιγραφές και αφηγήσεις όπου αυτό εξυπηρετεί τις ανάγκες τις διδασκαλίας Εστίαση
πχ στη λεπτοmicroερή περιγραφή κατά την ανάλυση και παρουσίαση των βίντεο από τις
οmicroάδες των παιδιών αφήγηση αναδιήγηση άλλων παραδειγmicroάτων για τη χρήση της
νεανικής γλώσσας στην καθηmicroερινότητα Με τη λογική αυτή το συγκεκριmicroένο σενάριο
θεωρεί ως δεδοmicroένη και microια microη γραmicromicroική ανάγνωση της ύλης και microια εστίαση στους
στόχους του ΠΣ εποmicroένως microια δηmicroιουργική ndash διαχρονική (και όχι γραmicromicroική microε βάση το
διδακτικό εγχειρίδιο) αξιοποίηση του υλικού του σχολικού εγχειριδίου
bull Ενδιαφέρον θα είχε η συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση να επεκταθεί σε microια microικρή
έρευνα (συλλογή δεδοmicroένων από τα παιδιά γύρω από την αξιοποίηση της νεανικής
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
21
γλώσσας στην καθηmicroερινότητα) και να ενταχθεί στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας
(project) που έχει εισαχθεί από φέτος στην Α Λυκείου αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
Χρονική διάρκεια
Περίπου 1 ndash 2 microήνες (ανάλογα microε τις κατευθύνσεις που θα δοθούν)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
- ∆υνατότητες σε Νέες Τεχνολογίες (αν επιλεγεί microια τέτοια οπτική)
- Πρόσθετο διδακτικό υλικό
- Εξοικείωση των παιδιών microε τα νέα microέσα (Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης Πρόγραmicromicroα
Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση πολυmicroέσων ιστολόγια) Είναι γνωστό ότι τα παιδιά δεν
έχουν τέτοιου είδους δυσκολίες
- Κυρίως όmicroως στροφή του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενεργοποίησης των
παιδιών τα οποία διαβάζουν τα κείmicroενα (έντυπα ή σε ψηφιακή microορφή) τα επεξεργάζονται
και καταλήγουν σε διαπιστώσεις που microοιράζονται microε τους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες
τους αποκτούν ρόλο που laquoγεmicroίζειraquo το σχολικό χώρο και χρόνο διαβάζοντας και
γράφοντας αξιοποιώντας κάθε microέσο πρακτικής γραmicromicroατισmicroού (= microέσο για διάβασmicroα
γράψιmicroο και επικοινωνία)
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
∆εν έχουmicroε σηmicroαντική microεταβολή στον άξονα αυτό Τα παιδιά κατανοούν και πάλι ότι η
γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την
ποικιλότητα αυτή (όπως στην εκδοχή 1)
Από το ΠΣ
bull laquoΗ ποικιλότητα είναι εγγενές χαρακτηριστικό των γλωσσώνraquo
bull laquoΟι νέοι συmicromicroετέχουν σε διάφορες κοινότητες και οmicroάδες όπου η γλωσσική ποικιλία
που χρησιmicroοποιούν παίζει σηmicroαντικό ρόλοraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Και εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι
κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την κοινωνική γλωσσική ποικιλία που
χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή
(όπως στην εκδοχή 1) Επίσης το επικοινωνιακό πλαίσιο επηρεάζει την οργάνωση και τη
διαmicroόρφωση του κειmicroένου
Από το ΠΣ
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
22
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί
Στον άξονα αυτό έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές
- Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και microαθήτριες microαθαίνουν να
αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται από
κοινωνικούς παράγοντες Αυτό παραmicroένει ίδιο
- Νέοι γραmicromicroατισmicroοί χρήση των νέων microέσων για την παραγωγή λόγου (πχ
Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο παραγωγή πολυmicroεσικών κειmicroένων
κλπ)
- Παραγωγή προφορικού λόγου παρουσίαση και υποστήριξη άποψης ενώπιον της
τάξης εξάσκηση στην περιγραφή και αφήγηση (προφορικά) παραγωγή γραπτού
(παραγωγή δοκιmicroίου)
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
23
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Παρότι και πάλι η διδασκαλία ξεκινάει από το βιβλίο δε microένει προσκολληmicroένη σrsquo αυτό
αλλά το χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία για διερεύνηση έρευνα και παραγωγή microιας ευρύτερης
γκάmicroας κειmicroένων από ότι στην εκδοχή 1 Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται το σενάριο
εκτείνεται πέραν του σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την
παραγωγή κειmicroένων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Υπάρχει η δυνατότητα
σύνδεσης microε τις ερευνητικές εργασίες Ο σχολικός χώρος το ίδιο δεν είναι microόνο η
εξωσχολική δραστηριοποίηση των microαθητώνmicroαθητριών είναι και η αλλαγή της κατανοmicroής
τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους για να
δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τα ευρήmicroατά τους σε Πρόγραmicromicroα
Παρουσίασης ή προφορικά microε βάση σηmicroειώσεις που έχουν κρατήσει Ζητείται από τα
παιδιά να παίξουν πιο ενεργητικούςndashδιερευνητικούς ρόλους microε τη χρήση της γλώσσας
αφού αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται
συνεργάζονται και παρουσιάζουν Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην
πρώτη εκδοχή οη εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo τώρα είναι σαν να τους
λέει laquoψάξε microάθε σύνθεσε και παρουσίασεraquo
Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να microεταβληθεί και ο ρόλος των
εκπαιδευτικών δεν έχει τόση βαρύτητα πώς θα παρουσιαστεί η νέα γνώση όσο πώς θα
συντονιστούν και θα υποστηριχθούν τα παιδιά στην κατάκτηση της γνώσης στη σύνδεσή
της microε τη ζωή και την πραγmicroατικότητα κοκ
Αξιολόγηση (microε βάση το ΠΣ)
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
24
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Προστιθέmicroενη αξία
Η προώθηση των νέων γραmicromicroατισmicroών η διεύρυνση του σχολικού χωροχρόνου και η
τοποθέτηση των microαθητών και των microαθητριών στο επίκεντρο ως υποκειmicroένων που
συνεργάζονται microεταξύ τους και microε τοντην εκπαιδευτικό συσκέπτονται παίρνουν
αποφάσεις και υποστηρίζουν τις απόψεις τους αποmicroακρύνει την εκδοχή αυτή από τα
παραδοσιακά σχήmicroατα διδασκαλίας και γι αυτόν τον λόγο προτείνουmicroε να προτιmicroηθεί σε
σχέση microε την προηγούmicroενη εκδοχή
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
A Γνώσεις για τον κόσmicroο η διαφήmicroιση
αξιοποιεί τη γλωσσική ποικιλότητα
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι
γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα
Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα αυτό βλέπουmicroε να microεταβάλλονται οι δύο του άκρες αυτή που έχει σχέση microε
τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές
(∆) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
παράγει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή αφού τα παιδιά ασκούνται στο να κάνουν
διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
25
∆ιδακτική εκδοχή 3
Λεπτοmicroερής παρουσίαση της πρότασης
Φάση 1η Εξοικείωση microε το θέmicroα
Εξοικείωση microε την έννοια της γλωσσικής ποικιλότητας Μπορεί να αξιοποιηθεί ότι και στην
εκδοχή 2
Φάση 2
η ∆ιερεύνηση του θέmicroατος
Εξηγείται στα παιδιά ότι κατά τον υπόλοιπο χρόνο θα διερευνήσουν το πώς ο
διαφηmicroιστικός λόγος αξιοποιεί στα κείmicroενά του τη γλωσσική ποικιλότητα και ιδιαίτερα τη
γλώσσα των νέων
Βήmicroα 1ο Τα παιδιά χωρίζονται σε οmicroάδες και αφού δουν τα βίντεο (εδώ η εναλλακτική
της φωτοτυπίας περιορίζει πάρα πολύ τις δραστηριότητες οπότε δεν την προτείνουmicroε)
διερευνούν κάποια από τα παρακάτω ζητήmicroατα (σε ένα δίωρο)
bull Οmicroάδες 1 και 3 Μέσω των συγκεκριmicroένων διαφηmicroίσεων κατασκευάζονται
συγκεκριmicroένου τύπου γονείς και παιδιά Πώς συνδυάζεται η κοινωνική γλωσσική ποικιλία
microε άλλα συmicroβολικά στοιχεία (ντύσιmicroο σηmicroειολογία σώmicroατος περιβάλλον λήψη πλάνα και
γενικά γραmicromicroατική της εικόνας) στη δηmicroιουργία ταυτοτήτων στα συγκεκριmicroένα
διαφηmicroιστικά
bull Οmicroάδες 2 και 4 Ποιες γνώσεις προϋποτίθεται πως έχουν οι αποδέκτες των
διαφηmicroίσεων αυτών σε σχέση microε τη γλωσσική ποικιλότητα Ποια στερεότυπα
κατασκευάζονται και χρησιmicroοποιούνται στα συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδες 5 και 6 Πώς αξιοποιείται η διαφορά των γλωσσικών ποικιλιών για να
κατασκευάσει τι είδους κόσmicroους (πχ οι νέοι δεν microπορούν να συνεννοηθούν microε τους
microεγάλους γιατί οι τελευταίοι είναι συντηρητικοί αυτό δηmicroιουργεί αmicroηχανία στους microεγάλους
και απόγνωση τους νέους κλπ) Πώς αξιοποιούν οι διαφηmicroιστές τη γλωσσική
διαφοροποίηση στο κάθε microήνυmicroα για να κατασκευάσουν τι Τι είδους γνώσεις για τη
γλώσσα θα βοηθήσουν τους αποδέκτες των microηνυmicroάτων να σταθούν κριτικά απέναντι στα
συγκεκριmicroένα microηνύmicroατα
bull Οmicroάδα 7 Τι προϊόντα προωθούνται microrsquo αυτούς τους τρόπους και σε ποιους
απευθύνονται Γιατί για τα συγκεκριmicroένα προϊόντα επιλέγεται η συγκεκριmicroένη γλωσσική
ποικιλία (πχ θα κατασκευάζονταν οι ίδιοι κόσmicroοι και ταυτότητες αν η διαφήmicroιση
αφορούσε παραδοσιακά φαγητά τραπεζικά προϊόντα λευκαντικό για ρούχα που
αστράφτουν ή σε προϊόντα φαινοmicroενικά για όλη την οικογένεια όπως καλωδιακή
τηλεόραση Υπάρχουν τελικά διαφηmicroίσεις που να απευθύνονται σε όλα τα microέλη microιας
οικογένειας κοινωνίας αδιακρίτως ή πάντοτε επιλέγεται ο καταναλωτικός στόχος ανάmicroεσα
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
26
στα microέλη της οικογένειας κοινωνίας που διαχειρίζονται το χρήmicroα ή microπορούν να πιέσουν
για αγορές)
bull Όλες οι οmicroάδες (λόγω της σηmicroαντικής βαρύτητας του ερωτήmicroατος) Τι προτείνεται ως
το ιδανικό κάθε φορά laquomicroέσοraquo για να γεφυρωθεί το χάσmicroα microεταξύ νέων και ηλικιωmicroένων
(προτείνεται πάντα κάποιο υλικό προϊόν) Ποιες αξίες και στάσεις προβάλλονται microέσω
αυτών των επιλογών
Βήmicroα 2οΜετά από τη διερεύνηση αυτή η κάθε οmicroάδα παρουσιάζει και συζητάει τα
συmicroπεράσmicroατά της στην τάξη Η παρουσίαση microπορεί να γίνει
- Με Πρόγραmicromicroα Παρουσίασης αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα
- Με προφορικό λόγο που θα στηρίζεται σε σηmicroεία που θα έχουν φωτοτυπηθεί και
microοιραστεί στους συmicromicroαθητές και τις συmicromicroαθήτριες Τις σηmicroειώσεις αυτές κρατάει η κάθε
οmicroάδα καθώς εργάζεται
- Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται κατά τη διάρκεια της προετοιmicroασίας και της παρουσίασης
στο να στηρίζονται οι απόψεις που υποστηρίζονται στο να αξιοποιηθεί σε microεγάλη έκταση
η έmicroφαση στη λεπτοmicroέρεια (εστίαση στην περιγραφή)
Φάση 3
η Σχολικός γραmicromicroατισmicroός
Οη εκπαιδευτικός του συγκεκριmicroένου παραδείγmicroατος θέλει να εστιάσει περισσότερο στο
θέmicroα του προκειmicroένου τα παιδιά να microπορέσουν να γράψουν ένα σχετικό δοκίmicroιο Έτσι
microοιράζει 1- 2 κείmicroενα που εστιάζουν στη γλώσσα των νέων και τα συζητάει microε τα παιδιά
(microπορεί να τα συζητήσουν όλοι microαζί ή σε οmicroάδες αν διαθέτει χρόνο)
Μετά και από αυτή τη συζήτηση τους ζητείται να γράψουν ένα δοκίmicroιο (microε συγκεκριmicroένο
επικοινωνιακό πλαίσιο) όπου θα αποτυπώνεται ο προβληmicroατισmicroός για τη γλώσσα των
νέων και την αξιοποίησή της από τη διαφήmicroιση Ο τίτλος θα microπορούσε να δοθεί από τα
ίδια τα παιδιά (το κάθε παιδί να επιλέξει διαφορετικό τίτλο ανάλογα microε το πλαίσιο
επικοινωνίας και το στόχο που θέτει)
Εναλλακτικά
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αναζητήσουν περαιτέρω υλικό στο διαδίκτυο
(διαφηmicroιστικό ή microη) και να εστιάσουν σε microεγαλύτερο βάθος στη γλώσσα των νέων στη
διαφήmicroιση
- Αν υπάρχουν υποδοmicroές θα microπορούσε να ζητηθεί από τα παιδιά να δηmicroιουργήσουν
πολυmicroεσικές παρουσιάσεις αξιοποιώντας και ενσωmicroατώνοντας υλικό από τις διαφηmicroίσεις
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
27
- Ακόmicroη η έρευνα και η παραγωγή λόγου των microαθητών και microαθητριών microπορούν να
ενταχθούν στο πλαίσιο της Ερευνητικής Εργασίας (project) που έχει εισαχθεί από φέτος
στην Α Λυκείου
- Οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν επίσης να κάνουν microια microικρή έρευνα πάνω στις
κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες και τα υπόλοιπα συmicroβολικά συστήmicroατα που
χρησιmicroοποιούν χαρακτηριστικές οmicroάδες νέων που διαφοροποιούνται microε βάση το microουσικό
γούστο τα ενδιαφέροντα ελεύθερου χρόνου κλπ (χιπ-χοπάδες microεταλλάδες σκέιτερς
κλπ) Αυτό θα microπορούσε να ενταχθεί στην ερευνητική εργασία ή να αποτελέσει θέmicroα για
το δοκίmicroιο που θα γράψουν
Χρονική διάρκεια
1-2 microήνες (ίσως και παραπάνω)
Προϋποθέσεις υλοποίησης
Εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα κεντρικής προβολής στην τάξη (πχ διαδραστικός
πίνακας ή βιντεοπροβολέας)
ΜαθητήςΜαθήτρια Κάποιο από τα επόmicroενα ανάλογα microε την εκδοχή Πρόγραmicromicroα
παρουσίασης (πχ Power Point) Πρόγραmicromicroα Επεξεργασίας Κειmicroένου διαχείριση
πολυmicroέσων ιστολόγια
Γνώσεις για τον κόσmicroο και στάσεις αξίες πεποιθήσεις
Η συγκεκριmicroένη εκδοχή παρουσιάζει σηmicroαντικές αλλαγές σε σχέση microε αυτό τον άξονα
Εξακολουθεί να κινείται στη λογική ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία αλλά διέπεται από
ποικιλότητα και ότι η διαφήmicroιση αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή Επεκτείνεται όmicroως πολύ
πέρα από την περιγραφική αυτή εκδοχή Αναδεικνύει το γεγονός ότι η διαφήmicroιση στηρίζεται
σε στερεότυπα (κι εδώ microπορεί να γίνει η σύνδεση και microε την αντίστοιχη θεmicroατική της Β΄
Λυκείου) Κάνει αντιληπτό το γεγονός ότι η διαφήmicroιση κατασκευάζει κόσmicroους αξιοποιώντας
microια σειρά συmicroβολικών συστηmicroάτων ανάmicroεσα στα οποία και οι γλωσσικές ποικιλίες Αυτή η
αξιοποίηση γίνεται σκόπιmicroα και στοχευmicroένα καθώς κάθε φορά απευθύνεται σε
συγκεκριmicroένες οmicroάδες καταναλωτών προκειmicroένου να προωθήσει τα προϊόντα που
προβάλλει Αναδεικνύει τέλος το γεγονός ότι οι αξίες που προβάλλονται microέσω των
διαφηmicroίσεων κάθε άλλο παρά ουδέτερες είναι και σχετίζονται microε ένα ευρύτερο σύστηmicroα
πεποιθήσεων που ενισχύει συγκεκριmicroένου τύπου καταναλωτικά πρότυπα Θα
microπορούσαmicroε εν ολίγοις να πούmicroε ότι οι γνώσεις για τη γλώσσα συνδέονται άmicroεσα microε τις
γνώσεις για τον κόσmicroο
Από το ΠΣ
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
28
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν φωνές που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γνώσεις για τη γλώσσα
Εδώ δεν έχουmicroε σηmicroαντικές αλλαγές Αναδεικνύεται ότι και στα προηγούmicroενα Η γλώσσα
διέπεται από ποικιλότητα Ποικίλοι κοινωνικοί παράγοντες όπως η ηλικία επηρεάζουν την
κοινωνική γλωσσική ποικιλία που χρησιmicroοποιούν οι οmicroιλητές Ο διαφηmicroιστικός λόγος ενίοτε
αξιοποιεί την ποικιλότητα αυτή για συγκεκριmicroένους στόχους
Από το ΠΣ
bull laquoΕίδη της γλωσσικής ποικιλότητας οριζόντια (γεωγραφική) και κάθετη (κοινωνική)
διάκριση στο εσωτερικό microιας γλώσσαςraquo
bull laquoΟ ρόλος του γλωσσικού συστήmicroατος στη γλωσσική διαφοροποίηση ο ρόλος της
προφοράς των γραmicromicroατικοσυντακτικών φαινοmicroένων και του λεξιλογίου στη γλωσσική
διαφοροποίησηraquo
bull laquo∆ιακειmicroενικότητα αναγνώριση κειmicroένων που αξιοποιούν συνειδητά και για
συγκεκριmicroένους λόγους τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΤα κείmicroενα είναι πολυφωνικά ενσωmicroατώνουν laquoφωνέςraquo που αποτυπώνονται συχνά
microέσω στοιχείων της κοινωνικής γλώσσας ή ποικιλίας που επιλέγουν να ενσωmicroατώσουν
(πχ λεξιλόγιο από τη γλώσσα των νέων καθαρεύουσα επιστηmicroονικούς όρους ή
σύνταξη) Οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν χρήσιmicroα στοιχεία για την ταυτότητα και την
οπτική των συντακτών ενός κειmicroένουraquo
Γραmicromicroατισmicroοί και κριτικός γραmicromicroατισmicroός
Θα microπορούσαmicroε να πούmicroε ότι καλύπτονται οι γραmicromicroατισmicroοί και οι δεξιότητες των δύο
προηγούmicroενων εκδοχών Αναγνωριστικός γραmicromicroατισmicroός οι microαθητές και οι microαθήτριες
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
29
microαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα διέπεται από ποικιλότητα η οποία επηρεάζεται
από κοινωνικούς παράγοντες Νέοι γραmicromicroατισmicroοί υποστήριξη άποψης microε τη χρήση ΠΠ
διαχείριση βίντεο συmicromicroετοχή σε ιστολόγιο κλπ
Στο παράδειγmicroα όmicroως αυτό δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην καλλιέργεια του κριτικού
γραmicromicroατισmicroού τα παιδιά αποκτούν κριτική στάση απέναντι στον διαφηmicroιστικό λόγο τη
γλωσσική ποικιλότητα και τα στερεότυπα microελετούν διαφορετικές εκδοχές και καλούνται να
τοποθετηθούν microιλώντας διαβάζοντας και γράφοντας
Από το ΠΣ
bull laquoΑξιοποίηση της γλωσσικής ποικιλότητας στον διαφηmicroιστικό λόγοraquo
bull laquoΕξοικείωση microε την παραγωγή προφορικού γραπτού και πολυτροπικού λόγου
περιγραφές διαλέκτων κοινωνικών γλωσσών ανάπτυξη σχετικής επιχειρηmicroατολογίας
κριτική του διαφηmicroιστικού λόγου επιχειρηmicroατολογία γραπτή προφορική ενώπιον
ακροατηρίου ερευνητική εργασία για τη γλωσσική ποικιλότηταraquo
bull laquoΝέοι γραmicromicroατισmicroοί αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο έλεγχος της αξιοπιστίας των
πηγών ανάλυση ndash κατανόηση και σύνθεση πολυτροπικών κειmicroένων microε αξιοποίηση της
γλωσσικής ποικιλότηταςraquo
bull laquoΗ ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιmicroοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα (πχ σύγχρονη γραπτή επικοινωνία περιβάλλοντα κοινωνικής δικτύωσης)raquo
bull laquoΟ διάλογος είναι το βασικότερο είδος προφορικής επικοινωνίας και διέπεται από
ενδογλωσσικούς και εξωγλωσσικούς κανόνεςraquo
bull laquoΑναγνώριση του σηmicroαντικού ρόλου της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής στον
προσδιορισmicroό της γλώσσας και του είδους του κειmicroένου που χρησιmicroοποιείταιraquo
bull laquoΑναγνώριση των λειτουργιών της γλώσσας σε συνάρτηση microε τους κοινωνικούς
ρόλουςταυτότητες τις κοινωνικές σχέσεις και τις κοινωνικές πρακτικέςraquo
bull laquoΚαλλιέργεια της ικανότητας για κατανόηση της στενής σχέσης και αλληλεπίδρασης
που έχει η γλώσσα microε την κοινωνία και τις ποικίλες κοινωνικές πρακτικές Η σχέση αυτή
αποτυπώνεται στη γλωσσική ποικιλότητα και πολυmicroορφία της αλλά και στις ταυτότητες
που κατασκευάζουν οι άνθρωποι σε κάθε περίστασηraquo
bull laquoΝα αντιλαmicroβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του
κόσmicroου γιrsquo αυτό οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν πολιτικές (microε microία ευρύτερη έννοια)
επιλογέςraquo
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
30
∆ιδακτικές πρακτικές και ταυτότητες
Ο σχολικός χρόνος διευρύνεται microε την εργασία στο σπίτι το σενάριο εκτείνεται πέραν του
σχολικού δίωρου για την έρευνα τη συλλογή δεδοmicroένων την παραγωγή κειmicroένων τη
διαχείριση πολυmicroέσων και την προετοιmicroασία της παρουσίασής τους Ο σχολικός χώρος το
ίδιο δεν είναι microόνον η εξωσχολική δραστηριοποίηση των παιδιών είναι και η αλλαγή της
κατανοmicroής τους στην τάξη οι microαθητές και οι microαθήτριες σηκώνονται από το θρανίο τους
για να δηmicroιουργήσουν οmicroάδες κινούνται παρουσιάζουν τις σκέψεις τους παίζουν ρόλους
στη δραmicroατοποίηση ndash αλλάζει έτσι η εικόνα των σειρών των παιδιών που κάθονται
προσηλωmicroένα στον πίνακα
Οη εκπαιδευτικός υποχωρεί από το ρόλο του ποmicroπού της γνώσης σε εmicroψυχωτικό και
συντονιστικό ρόλο ∆εν παίζει τόσο ρόλο πόσο θα microιλήσει όσο πώς θα υποστηρίξει την
κάθε οmicroάδα και το κάθε παιδί να ολοκληρώσει την εργασία του ∆εν έρχεται εκ των
υστέρων να διορθώσει αλλά είναι πολύ κοντά στα παιδιά καθώς ψάχνουν γράφουν ή
παρουσιάζουν προκειmicroένου να τα υποστηρίξει
Οι microαθητές και οι microαθήτριες βρίσκονται στο επίκεντρο και διαmicroορφώνουν σε ένα microεγάλο
βαθmicroό τη microαθησιακή διαδικασία επιλέγουν αποφασίζουν συσκέπτονται και
συνεργάζονται microελετούν ποικιλία κειmicroένων στέκονται κριτικά απέναντι στα microηνύmicroατα των
ΜΜΕ γίνονται σκεπτόmicroενοι και υποψιασmicroένοι πολίτες
Από το ΠΣ
bull laquoΑνάλυση microέσω της γλώσσας και των άλλων τρόπων κειmicroένων της καθηmicroερινότητας
(περιοδικά τύπος σώmicroατα κειmicroένων) προκειmicroένου να αναδειχθεί πώς αναπαριστώνται
microέσω του λόγου διάφορες κοινωνικές οmicroάδες (πχ microετανάστες γυναίκες νέοι κλπ)
Ανάδειξη των στερεοτύπων και προκαταλήψεωνraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων και εντοπισmicroός των γλωσσικών στοιχείων που αποκαλύπτουν την
κοινωνική θέση των συγγραφέων και τις κοινωνικές σχέσεις των συνοmicroιλητών σε
περίπτωση διαλόγου Εντοπισmicroός της προσπάθειας οmicroιλητών να laquoκρύψουνraquo ή να
τονίσουν την κοινωνική τους ταυτότηταraquo
bull laquoΑνάλυση κειmicroένων από τον διαφηmicroιστικό λόγο και ανίχνευση του ρόλου της ποιητικής
λειτουργίας των κειmicroενικών τύπων (περιγραφή αφήγηση) και της πολυτροπικότητας στην
κατασκευή της οπτικής που θέλουν να επιβάλλουν στον αναγνώστηθεατήraquo
bull laquoΚαταγραφή και ανάλυση microιας συνοmicroιλίας (πχ ενηλίκων εφήβων) και ανάδειξη των
ταυτοτήτων που αναδεικνύονταιraquo
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
31
bull laquoΑνάλυση διαδικτυακών ήκαι πολυmicroεσικών κειmicroένων και εντοπισmicroός των microέσων
(γλωσσικών πολυτροπικών συmicroφραστικό πλαίσιο κλπ) που συνεισφέρουν στην οπτική
των συντακτώνraquo
Αξιολόγηση
Με τη συγκεκριmicroένη εκδοχή καλύπτονται σχεδόν πλήρως οι στόχοι του ΠΣ της
συγκεκριmicroένης θεmicroατικής ενότητας
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να ερmicroηνεύουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι οmicroοιογενής και να microιλούν γιrsquo αυτό
(προφορικά γραπτά)
bull να εξηγούν τους λόγους που οδηγούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και τη γλωσσική
microεταβολή
bull να εξηγούν πώς αξιοποιείται στην καθηmicroερινή επικοινωνία η ποικιλότητα αυτή
bull να παράγουν και να κατανοούν ποικιλία κειmicroένων (περιγραφές αφηγήσεις
επιστηmicroονική microελέτη κλπ) που θα αξιοποιούν τη γλωσσική ποικιλότητα
bull να αντιστοιχίζουν κείmicroενα προφορικά ή γραπτά microε την ταυτότητα των παραγωγών
τους
bull να εκφράζονται κριτικά ως προς την καταλληλότητα ενός (διαλεκτικού πχ) κειmicroένου σε
σχέση microε την περίσταση επικοινωνίας
bull να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλωσσική ποικιλότητα
Επίσης η 3η εκδοχή καλύπτει και microια σειρά στόχων από άλλες θεmicroατικές του ΠΣ όπως οι
ακόλουθες
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Προφορικός γραπτός και πολυτροπικός λόγος
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να αναλύουν τη σηmicroασία των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων για τη
microετάδοση νοηmicroάτων που δε δηλώνονται γλωσσικά
bull να ερmicroηνεύουν τη συmicroβολή κάθε τρόπου για τη δόmicroηση νοηmicroάτων στα πολυτροπικά
κείmicroενα
bull να κατασκευάζουν πολυτροπικά κείmicroενα για ποικίλες περιστάσεις
bull να κρίνουν αν ένα κείmicroενο είναι αποτελεσmicroατικό ως προς τη microορφή λόγου που
χρησιmicroοποιείται (προφορικός γραπτός πολυτροπικός κλπ) και να εξηγούν τον ρόλο που
έχει η τεχνολογία στη διαmicroόρφωση πολυτροπικών πολυmicroεσικών κειmicroένων
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Το κείmicroενο η δοmicroή τα χαρακτηριστικά του και η ποικιλότητά του
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
32
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να συντάσσουν ποικιλία κειmicroενικών ειδών και τύπων microε συνοχή και συνεκτικότητα
και να αναγνωρίζουν τα δοmicroικά χαρακτηριστικά τους
bull να πυκνώνουν το λόγο και να αξιοποιούν τις περιλήψεις ως βάση για την παραγωγή
ευρύτερων κειmicroένων
bull να αναγνωρίζουν τη λειτουργία και συνέργεια των τρόπων σε διαφορετικά
πολυτροπικά κείmicroενα (αφηγηmicroατικά περιγραφικά επιχειρηmicroατολογικά)
ΘΕΜΑΤΙΚΗ Γλώσσα κοινωνία και επικοινωνία
Αναmicroένεται οι microαθητές και οι microαθήτριες να είναι σε θέση
bull να διακρίνουν ότι κάθε χρήση της γλώσσας είναι κοινωνικά διαφοροποιηmicroένη και
σχετίζεται microε τις ταυτότητες των οmicroιλητώντριών αλλά και microε καταστασιακά δεδοmicroένα
bull να εντοπίζουν τις κοινωνικές συνδηλώσεις σε ένα κείmicroενο
bull να αναγνωρίζουν ότι η γλώσσα δε microεταφέρει απλώς ένα ουδέτερο microήνυmicroα αλλά
εγγράφονται σε αυτό οπτικές του κόσmicroου
bull να αξιοποιούν τις γνώσεις τους για τη γλώσσα προκειmicroένου να ξεκλειδώνουν τα
νοήmicroατα αλλά και τις οπτικές αυτές
bull να αναγνωρίζουν τον επιστηmicroονικό προβληmicroατισmicroό για τις σχέσεις γλώσσας και
κοινωνίας και να παράγουν κείmicroενα ανάλογου προβληmicroατισmicroού
Προστιθέmicroενη αξία
Προωθούνται οι νέοι γραmicromicroατισmicroοί και ο κριτικός γραmicromicroατισmicroός και διευρύνεται ο
σχολικός χωροχρόνος Οι microαθητές και οι microαθήτριες αναλαmicroβάνουν πρωτοβουλίες και
συνεργάζονται αναδεικνύεται και ενθαρρύνεται η κριτική τους σκέψη και προάγεται η
κριτική τους θέση ως πολιτών στον κόσmicroο που τιςτους περιβάλλει Η εκδοχή αυτή είναι και
η πλησιέστερη στους στόχους και τις επιδιώξεις του νέου ΠΣ
Η 3η εκδοχή αναδεικνύει επίσης τις ακόλουθες βασικές αρχές του ΠΣ
bull Το ΠΣ πρέπει να αποτελεί αφετηρία για την αξιοποίηση του διδακτικού υλικού και
όχι το αντίστροφο
bull Πρέπει να αξιοποιείται κάθε microαθησιακός πόρος (εποmicroένως και το βιβλίο)
προκειmicroένου να κατακτηθούν οι στόχοι
Σχηmicroατική παρουσίαση
Το κεντρικό σχήmicroα που οργανώνει το ΠΣ διαmicroορφώνεται στην εκδοχή αυτή ως εξής
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
33
A Γνώσεις για τον κόσmicroο πώς η διαφήmicroιση αξιοποιεί τη γλωσσική
ποικιλότητα (κριτική προσέγγιση)
Β Λειτουργική κατάκτηση
Κειmicroενικών ειδών νέοι Γραmicromicroατισmicroοί
Γ Γνώσεις για τη γλώσσα Γλωσσική ποικιλότητα
η γλώσσα των νέων
∆ Τα παιδιά πρωταγωνιστές
Ταυτότητες
Στο σχήmicroα 3 βλέπουmicroε τώρα να microεταβάλλονται οι τρεις του άκρες σε σχέση microε την πρώτη
εκδοχή αυτή που έχει σχέση microε τους γραmicromicroατισmicroούς δεξιότητες (Β) και αυτή που έχει
σχέση microε τις διδακτικές πρακτικές (∆) αλλά και αυτή που έχει σχέση microε τις γνώσεις για τον
κόσmicroο (Α) Το γεγονός αυτό έχει σηmicroαντικές επιπτώσεις στις εγγράmicromicroατες ταυτότητες που
εκβάλλει η συγκεκριmicroένη διδακτική εκδοχή (κέντρο του ρόmicroβου) αφού τα παιδιά δεν
ασκούνται στο να κάνουν απλώς διαφορετικά laquoπράγmicroαταraquo microε τη γλώσσα αλλά και στο να
χρησιmicroοποιούν τις γνώσεις για τη γλώσσα προκειmicroένου να διαβάζουν καλύτερα τον κόσmicroο
γύρω τους Θα microπορούσαmicroε επιγραmicromicroατικά να πούmicroε ότι ενώ στην πρώτη εκδοχή οη
εκπαιδευτικός λέει στα παιδιά laquoπάρε και microάθεraquo στη δεύτερη laquoψάξε microάθε σύνθεσε και
παρουσίασεraquo και τώρα τους λέει laquoΨάξει microάθε σύνθεσε παρουσίασε αλλά και δες ότι ο
σηmicroειωτικός κόσmicroος γύρω σου δεν είναι αθώοςraquo
5 Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Με τα δεδοmicroένα που παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν παραπάνω το εύλογο ερώτηmicroα
που τίθεται είναι το εξής σε ένα τέτοιο διδακτικό πλαίσιο πώς θα microπορέσουν οι
εκπαιδευτικοί να αξιολογήσουν την επίδοση των microαθητών και των microαθητριών Για να
απαντηθεί το ερώτηmicroα αυτό είναι χρήσιmicroο να γίνει προηγουmicroένως διάκριση των τριών
διαφορετικών εννοιών που υπάρχουν πίσω από τον όρο αξιολόγηση Η πρώτη
συζητήθηκε microέσω των παραδειγmicroάτων που αναπτύχθηκαν παραπάνω σύmicroφωνα microε το ΠΣ
Στην περίπτωση αυτή η αξιολόγηση ταυτίζεται microε ότι τα παιδιά αναmicroένεται να είναι σε θέση
να κάνουν σε κάθε θεmicroατική ενότητα Από εδώ κατά βάση ξεκινάει να σχεδιάζει τη
διδασκαλία τουτης οη κάθε εκπαιδευτικός και προσπαθεί να αντιmicroετωπίσει συνδυαστικά
τις αξιολογήσεις που προτείνονται στις τέσσερις θεmicroατικές ενότητες
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
34
Η δεύτερη συζητείται ιδιαίτερα στην έκτη ενότητα του ΠΣ Εκεί επισηmicroαίνεται ότι η
αξιολόγηση των microαθητών και των microαθητριών στην Α Λυκείου θα πρέπει να είναι κατά
βάση ανατροφοδοτική και θα πρέπει να αφορά όχι microόνο τον microαθητή και τη microαθήτρια αλλά
το microάθηmicroα στο σύνολό του (βλ περισσότερα εκεί) Αυτή η αξιολόγηση εποmicroένως αφορά
την καθηmicroερινή διδακτική πρακτική από την οποία οι εκπαιδευτικοί αντλούν πολύ χρήσιmicroα
στοιχεία που αφορούν τους ίδιους και τις ίδιες και τις επιλογές τους τους microαθητές και τις
microαθήτριες και τον βαθmicroό ανταπόκρισής τους Από τη διαδικασία αυτή microπορούν οι
εκπαιδευτικοί να αντλήσουν στοιχεία και για τη βαθmicroολόγηση (βλ παρακάτω)
Η τρίτη τέλος εκδοχή σχετίζεται microε αυτό που συνήθως στο ελληνικό σχολείο εννοούmicroε
αξιολόγηση και ταυτίζεται microε την αποτίmicroηση του βαθmicroού που θα πάρει ο κάθε microαθητής και
η κάθε microαθήτρια παράmicroετρος η οποία δε θα πρέπει να υποτιmicroάται
Στη συνέχεια αναλύεται η λογική του πλαισίου αξιολόγησης στο οποίο περιγράφεται η
λογική των εξετάσεων που θα γίνονται στην Α Λυκείου
Στην εισαγωγή του πλαισίου αξιολόγησης αναφέρονται τα κάτωθι
laquoΓια την εξέταση στη Νεοελληνική Γλώσσα δίνεται στους microαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα
δύο ή και περισσότερα κείmicroενα περιορισmicroένης έκτασης (προτιmicroότερα τα δύο κείmicroενα) από
τον έντυπο ήκαι τον ηλεκτρονικό λόγο που αναφέρονται σε κοινωνικά πολιτικά
πολιτιστικά επιστηmicroονικά ή άλλα θέmicroατα της καθηmicroερινής ζωής Καλό είναι τα κείmicroενα να
σχετίζονται microε τα θέmicroατα microε τα οποία ασχολήθηκαν οι microαθητές (γνώσεις για τον κόσmicroο βλ
στήλη 1 του Προγράmicromicroατος Σπουδών) στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Γενικότερος
στόχος της εξέτασης είναι να ελεγχθεί ο βαθmicroός κατάκτησης των δεξιοτήτων και των
γνώσεων που αναφέρονται στη στήλη 5 του Προγράmicromicroατος Σπουδώνraquo
- Προτείνεται να δίνονται δύο κείmicroενα αντί για ένα Η επιλογή αυτή οδηγεί στο να
ελέγξουmicroε καλύτερα microέσω συνδυαστικών ερωτήσεων την ικανότητα των microαθητών και
microαθητριών να κατανοούν κείmicroενα που έχουν σχέση microε κάποια θεmicroατική που microελετήσαmicroε
Εννοείται ότι τα κείmicroενα αυτά θα είναι άγνωστα αλλά θα σχετίζονται microε τις θεmicroατικές microε τις
οποίες ασχοληθήκαmicroε στην τάξη Τα κείmicroενα επίσης microπορούν να αξιοποιηθούν ως βάση
προκειmicroένου να αντληθούν πληροφορίες για την παραγωγή λόγου (βλ ενότητα Γ)
- Η έννοια κείmicroενο χρησιmicroοποιείται εδώ microε microια ευρύτερη λογική Εννοούmicroε ως κείmicroενα τα
γνωστά ― γλωσσικά κυρίως― κείmicroενα που είναι σε έντυπη microορφή αλλά και τα ποικίλα
ηλεκτρονικά ή ψηφιακά και πολυτροπικά κείmicroενα (πχ βίντεο ιστοσελίδες κλπ)
- Οδηγός των ερωτήσεων που θα τεθούν είναι το πλαίσιο της αξιολόγησης (τι
αναmicroένουmicroε οι microαθητές και οι microαθήτριες να ξέρουν microετά από κάποια φάση διδασκαλίας ή
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
35
στο τέλος) που δίνεται στη στήλη 5 του ΠΣ Με βάση τη στήλη αυτή και την εστίαση στη
διδασκαλία θα γίνει η επιλογή των ερωτήσεων
Στο πλαίσιο για την αξιολόγηση διακρίνονται δύο οmicroάδες ερωτήσεων Η πρώτη έχει
σχέση microε την κατανόηση του γραπτού λόγου (microε microια ευρύτερη λογική) Αναφέρεται
χαρακτηριστικά
laquoΠιο συγκεκριmicroένα οι microαθητές καλούνται
Α1 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται κατά πόσο έγινε
κατανοητό το περιεχόmicroενο του ή των κειmicroένων (πχ οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται
η πραγmicroατικότητα επιχειρήmicroατα συγγραφέα προβλήmicroατα που θέτει θέσεις που
υποστηρίζει κτλ)raquo
Στη συγκεκριmicroένη ενότητα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται
τα εξής επίπεδα
- Κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες κατανοούν το (ή τα) κείmicroενο σε ένα πρώτο
επίπεδο
- Κατά πόσο microπορούν να γίνουν κατανοητά τα επιχειρήmicroατα που microπορεί να
χρησιmicroοποιούνται ή ο ρόλος που έχουν τα ποικίλα συmicroβολικά συστήmicroατα (φυσικά και η
γλώσσα) στη συγκρότηση του νοήmicroατος των συγκεκριmicroένων κειmicroένων
- Με δεδοmicroένο το γεγονός ότι τα κείmicroενα προσεγγίζουν την πραγmicroατικότητα από
συγκεκριmicroένες οπτικές γωνίες ενδιαφέρει ιδιαίτερα να διερευνάται κατά πόσο οι microαθητές
και οι microαθήτριες microπορούν να αντιληφθούν τις οπτικές γωνίες από τις οποίες το κάθε
κείmicroενο προσεγγίζει την πραγmicroατικότητα Ενδιαφέρει ιδιαίτερα η ανάδειξη των διαφορών ή
της συmicroπληρωmicroατικότητας που υπάρχει ανάmicroεσα στα κείmicroενα που δίνονται
- Εν κατακλείδι microας ενδιαφέρει να αποτυπωθεί στην αξιολόγησή microας όχι microόνο το κατά
πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να κατανοούν τα κείmicroενα αλλά και να
αντιλαmicroβάνονται τη microη ουδετερότητα των κειmicroένων Να κατανοούν δηλαδή ότι η
πραγmicroατικότητα που παρουσιάζεται σε κάθε κείmicroενο είναι αποτέλεσmicroα της ιδεολογίας της
στάσης της θέσης και της γενικότερης κοσmicroοθεωρίας του συντάκτη ή της συντάκτριας και
όχι αποτύπωση microιας ούτως ή άλλως microη υπαρκτής αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας
(κριτικός γραmicromicroατισmicroός)
Με τη δεύτερη οmicroάδα ερωτήσεων (microπορεί να είναι microία ή περισσότερες) διερευνώνται τα
εξής
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
36
laquoΑ2 Να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις microε τις οποίες ελέγχεται πώς γλωσσικά (βλ
γνώσεις για τη γλώσσα) ή εξωγλωσσικά στοιχεία (πβ πολυτροπικότητα) συγκροτούν την
κειmicroενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριmicroένων κειmicroένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των
κειmicroένων αυτών microε την κοινωνική πραγmicroατικότητα όπου ανήκουν (βλ στήλη 3 του
Προγράmicromicroατος Σπουδών)raquo
Οι ερωτήσεις αυτές ξεκινούν από microια microεταγλωσσική αφετηρία και εστιάζουν και πάλι στα
κείmicroενα Συγκεκριmicroένα διερευνώνται
- Ο ρόλος των γλωσσικών επιλογών στη συγκρότηση του νοήmicroατος των κειmicroένων γιατί
για παράδειγmicroα επιλέγεται η γλώσσα των νέων και ποια ακριβώς εκδοχή της ή γιατί ο
λόγος του κειmicroένου microπορεί να αξιοποιεί λόγιες ή λαϊκές εκφράσεις ή πώς η γλώσσα και τα
άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα (εικόνες φωτογραφίες διαγράmicromicroατα κλπ)
αλληλοσυmicroπληρώνονται και κατασκευάζουν τα συγκεκριmicroένα νοήmicroατα
Ο αριθmicroός των υποερωτήσεων που microπορεί να υπάρχουν και η ακριβής κατεύθυνση
προσδιορίζεται από τη διδασκαλία ή τις διδασκαλίες που έχουν προηγηθεί αλλά και το
είδος της αξιολόγησης (τελική ενδιάmicroεση κλπ) Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει είναι να
ανιχνευτεί microέσω των ερωτήσεων η δηmicroιουργικότητα και η κριτική ικανότητα των microαθητών
και microαθητριών ως αναγνωστών
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
- ∆ε δίνονται ερωτήσεις γραmicromicroατικές ή λεξιλογικές ανεξάρτητα από τα κείmicroενα αλλά
ερωτήσεις microε τις οποίες επιχειρείται να διερευνηθούν τα λεξιλογικά και δοmicroικά στοιχεία του
κειmicroένου που συmicroβάλλουν στη διαmicroόρφωση των νοηmicroάτων που δίνει το κείmicroενο πχ η
πραγmicroατικότητα που διαmicroορφώνει η χρήση της παθητικής φωνής σε σχέση microε την
ενεργητική η χρήση ονοmicroατικών προτάσεων αντί των ρηmicroατικών η χρήση λόγιου
λεξιλογίου αντί λαϊκού κλπ
- ∆ε δίνονται ασκήσεις microηχανιστικού τύπου (πχ συmicroπλήρωση κενών αντικαταστάσεις
λέξεων κλπ)
- Η όποια γλωσσική εστίαση αποτυπώνεται σε ερωτήσεις που στοχεύουν στη
διερεύνηση των κειmicroένων και του κόσmicroου Εξυπακούεται ότι οι όποιες γνώσεις για τη
γλώσσα (και τα άλλα συmicroβολικά συστήmicroατα) ζητούνται από τα παιδιά έχουν κατακτηθεί
στη διάρκεια των microαθηmicroάτων
Η τρίτη άσκηση έχει αποκλειστική σχέση microε την παραγωγή γραπτού λόγου Στο πλαίσιο
αξιολόγησης αναφέρονται τα παρακάτω
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)
37
laquoΓ Να παραγάγουν κείmicroενο το οποίο microε αφετηρία ένα από τα κείmicroενα που δίνονται θα
προσαρmicroόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη
περίστασης κτλ) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχοmicroένως διαφορετικό είδος κειmicroένου (πχ από
συνέντευξη σε δοκίmicroιο από διαφήmicroιση σε δοκίmicroιο microε επιχειρηmicroατολογία από άρθρο
εφηmicroερίδας σε αναδιήγηση κτλ) προκειmicroένου να αξιολογηθούν στοιχεία που σχετίζονται
microε την κατάκτηση των γραmicromicroατισmicroών της στήλης 2 του Προγράmicromicroατος Σπουδών
ή (εναλλακτικά)
microε αφετηρία τα κείmicroενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού microεταβληθεί το
επικοινωνιακό πλαίσιο πχ αλλαγή ποmicroπού δέκτη περίστασης κτλ) συγκεκριmicroένο είδος
κειmicroένου microέσω του οποίου να διατυπώνεται η συmicroφωνία ή διαφωνία τους microε θέσεις
απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείmicroενα που έχουν δοθείraquo
Εδώ αξίζει να προσεχθούν τα παρακάτω
- Η αξιολόγηση εστιάζει στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και συγκεκριmicroένων
κειmicroενικών ειδών microε βάση συγκεκριmicroένο πλαίσιο επικοινωνίας Αυτή θα microπορούσαmicroε να
πούmicroε ότι είναι microια απαραίτητη γραπτή γλωσσική ικανότητα για ένα παιδί αυτή της ηλικίας
- Ελέγχεται κατά πόσο οι microαθητές και οι microαθήτριες microπορούν να αξιοποιήσουν και να
ενσωmicroατώσουν δηmicroιουργικά στα κείmicroενά τους πληροφορίες από άλλα κείmicroενα (τα κείmicroενα
που δίνονται για την κατανόηση γραπτού λόγου) Η εστίαση αυτή αποβλέπει στο να
αποτυπωθεί ο βαθmicroός δηmicroιουργικότητας των microαθητών και των microαθητριών
- Ιδιαίτερα σηmicroαντικό είναι επίσης πέρα από την ενσωmicroάτωση γνώσεων και απόψεων
τα παιδιά να microπορούν να διατυπώνουν τεκmicroηριωmicroένες θέσεις κρίσεις και αντιρρήσεις στα
κείmicroενά τους ανάλογα microε το κειmicroενικό είδος που έχουν να γράψουν
Γενικότερα το πνεύmicroα των εξετάσεων είναι απαραίτητο να κινείται στο γενικότερο πνεύmicroα
του ΠΣ ενισχύοντας microεταξύ άλλων και
-Κλασικού (που έχουν σχέση microε το έντυπο) και νέου τύπου γραmicromicroατισmicroούς (που έχουν
σχέση microε τα ψηφιακά microέσα)
-Τη δηmicroιουργικότητα των παιδιών σε σχέση microε το διάβασmicroα και το γράψιmicroο
-Την κριτική τους ικανότητα
-Την ικανότητά τους να χρησιmicroοποιούν τη γλώσσα τόσο για να εκφράζονται όσο και για
να διαβάζουν τον κόσmicroο
Για την αξιολόγηση του microαθήmicroατος laquoΝέα Ελληνική Γλώσσαraquo στην Α΄ τάξη Γενικού
Λυκείου ισχύει η παρ 8 του άρ 1 του Π∆ 482012 (ΦΕΚ Α΄ 97)