หลักสูตร ICT

ไอซทเพอการพฒนาและการปกปองคมครองเดก ป 2554 I 1

เทาทนสอไอซทไอซทเพอการพฒนาและการปกปองคมครองเดก ป 2554

หลกสตรการเรยนร

2 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ไอซทเพอการพฒนาและการปกปองคมครองเดก ป 2554 I 3

เปนองคกรพฒนาเอกชน (NGO) ตงอย ณ มหาวทยาลยวกตอเรย เมองวกตอเรย รฐบรตช โคลมเบย ประเทศแคนาดา สถาบนไอไอซอารดนนมประสบการณในการท�างานดานสทธเดกอนเนนจดแขงเปนฐาน ตลอดจนการแทรกแซงเพอการคมครองเดกทง ในระดบชาตและระดบนานาชาตเกอบ 20 ป ทงยงไดมประสบการณท�างานรวมกบ เครอขายภาคอนหลากหลาย อาท องคการยนเซฟ องคการเซฟ เดอะ ชลเดรน องคการแพลน อนเตอรแนชนแนล คณะกรรมการดานสทธเดกแหงสหประชาชาต องคการเพอการพฒนาระหวางประเทศแหงแคนาดา (CIDA) รฐบาลกลางและรฐบาลทองถนของประเทศตางๆ ทวโลก องคกรพฒนาเอกชนอนๆ ตลอดจนองคกรภาคเอกชนและองคการวชาชพจากหลากหลายสาขาและจากภมภาคตางๆ

ในฐานะผเชอมโยงสวนตางๆ เขาดวยกน สถาบนไอไอซอารดไดรณรงคใหเกดการตระหนกถงสทธเดกซงองกบบรบทในชวตจรงของกลมเปาหมาย โดยมพนฐานการวจยทจะน�าไปสการเปลยนแปลงระบบในลกษณะบนลงลาง และจากลางขนสบน ตลอดจน การศกษาและการสรางเสรมศกยภาพซงพฒนาจากจดแขงของเดก ครอบครว ชมชน และวฒนธรรม สถาบนไดสนบสนนการพฒนายทธศาสตรเชงสรางสรรค เพอรบมอกบปญหาอนซบซอนทเดกและชมชนก�าลงเผชญอย และชวยท�าใหเกดโลกทเคารพสทธเดกอยางแทจรงในชวตจรงของเดก ซงเปนผทตองการสทธและไดน�าหลกการนไปใชในการก�าหนดระบบทมผลกระทบตอเขาดวย ขอมลเพมเตมศกษาไดใน www.iicrd.org

ภาคเครอขายและองคกรบรหารงาน

มประสบการณท�างานกบชมชนในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยมากวา 30 ป โดยเปนองคกรพฒนาชมชนอนเนนหนกในการท�างานรวมกบเดก ครอบครว ชมชน และองคกรอนๆ ตลอดจนองคการบรหารในทองถนเพอใหเกดการเปลยนแปลงในทางบวก นอกจากน องคการแพลนยงไดสนบสนนสงเสรมในดานการคมครองและการสงเสรมสทธเดก อกทงยงเชอมนวา เดกสามารถเปนผน�าในการพฒนาเดก องคการแพลนในประเทศไทยไดด�าเนนงานใน 4 ดานคอ การคมครอง การศกษาเพอความมนคงทางเศรษฐกจ การปองกนและลดความเสยงวาดวยโรคเอดส และการพฒนาประชาสงคมเพอความยงยน งานเหลานไดออกแบบมาเพอขจดมลเหตของการละเมดสทธของเดกทมความเสยงมากทสด ขอมลเพมเตมศกษาไดใน (http://plan-in-ternational.org/where-we-work/asia/thailand)

องคการแพลน (Plan Thailand)

สถาบนนานาชาตวาดวยสทธเดกและการพฒนา(International Institute for Child Rights and Development (IICRD))

เครอขายปกปองคมครองเดก (Child Protection Partnership (CPP))

บรหารงานโดยสถาบนนานาชาตเพอสทธเดกและการพฒนา (IICRD) เปนการท�างานรวมกนขององคกรระหวางประเทศจากทกภาคสวน ซงไดรบการสนบสนนทนการด�าเนนงานจากองคการเพอการพฒนาระหวางประเทศแหงแคนาดา (CIDA) เปาหมายของโครงการ CPP คอ การลดและขจดการเอารดเอาเปรยบทางเพศจากเดก โดยอาศยไอซท ดวยการสรางจากแนวตวอยางการปฏบตและเทคโนโลยทดทงในภาครฐและเอกชนเพอสนบสนนสงเสรมสทธและการคมครองเดก ซพพมความมงหวงทจะด�าเนนงานสามประการตอไปน aสรางเสรมศกยภาพของบคลากรในองคกรดานการบงคบใชกฎหมายและองคกรทเกยวของเพอใหสามารถ

บงคบใชกฎหมายและน�านโยบายไปปฏบตอยางมประสทธภาพaท�างานรวมกบเดก ครอบครว และชมชนในการตระหนกดานจตส�านกและเชอมโยงบคคลเหลานเขากบ

การบรการในดานตางๆ ทไดจดไวเพอคมครองกลมคนดงกลาว และ aสงเสรมใหหนวยงานหรอองคกรทดแลดานการบงคบใชกฎหมาย รฐบาล หรอหนวยงานสงเสรมทเกยวของ

ในการแกไขปญหาการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการเอารดเอาเปรยบทางเพศแกเดกใหมประสทธภาพมากขน

หลกสตรนเปนผลจากความรวมมอกนของภาคเครอขายซพพส�าหรบขอมลเพมเตมศกษาไดจาก www.childpr otectionpartnership.org


ขอขอบคณ!รายงานฉบบนไดจดท�าขนโดยความรวมมอระหวางองคการแพลน ประเทศไทย (Plan Thailand) สถาบน

นานาชาตวาดวยสทธเดกและการพฒนา (International Institute for Child Rights and Development (IICRD)) และภาคเครอขายปกปองคมครองเดก (Child Protection Partnership (CPP)) เรามความซาบซงใจ ตอทกทาน ทไดสละเวลาและแรงกายในการใชความรความช�านาญของแตละทานในการจดท�าหลกสตรน นอกจากน เราขอขอบคณเดกเยาวชนและนกการศกษาทกทานทไดแลกเปลยนมมมอง ความคดกบคณะ ผจดท�าในระยะน�ารอง องคความรและขอเสนอแนะของทานทพฒนาจากจดแขงของไอซท ในขณะทได พยายามสรางความปลอดภยใหกบเดกนนเปนแรงบนดาลใจอนยงใหญ

ผพฒนาหลกสตร อาจารยศรดา ตนทะอธพานช ผจดการ มลนธอนเทอรเนตรวมพฒนาไทย อาจารยอทธพล ปรตประสงค สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว

มหาวทยาลยมหดล วาเนสซา คเรยร (Vanessa Currie) ผจดการโครงการ งานคมครองและชวตเดก

ผอ�านวยการ สถาบนนานาชาตเพอสทธเดกและการพฒนา (IICRD)

ผเขยนสมทบ ซซาน วลเลยม (Suzanne Williams) รองผอ�านวยการ สถาบนนานาชาตเพอสทธเดกและการพฒนา (International Institute for Child Rights and Development (IICRD))

ทปรกษา มาฮา คบารรเบย (Maja Cubarrubia) ผอ�านวยการ องคการแพลน (ประเทศไทย) ฟลป คก (Philip Cook) ผอ�านวยการ สถาบนนานาชาตเพอสทธเดกและ การพฒนา (IICRD)

คณะกรรมการ นพ.สรยเดว ทรปาต ผอ�านวยการ สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล

พญ.พรรณพมล วปลากร ผอ�านวยการ สถาบนราชานกล รศ.ดร.สมพงษ จตระดบ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ.ดร.ประภาพรรณ จเจรญ ประธานหลกสตรวทยาการเสพตด สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล

ตนฉบบ ทองนากศรว เหลาวงษโคตรศลปกรรม ศรวงศ ชนวงศรตน

แนวคดและค�าส�าคญ

บทน�าภาพรวมหลกสตรบรบทของไอซทในปจจบน:สถานการณทวโลกและประเทศไทยชดการเรยนของหลกสตร

ก. แบบทดสอบกอนการท�ากจกรรม ข. ชดการเรยนรท 1 : การสรางความไวใจและการท�าความเขาใจกบเดก 1.1 การพฒนาทกษะการเปนผน�าการเรยนร 1.2 บรบทอนเหมาะสมในการท�างานกบเดก 1.3 สทธเดก กฎหมายไทยและไอซท กจกรรม : กจกรรมท 1 : สงตอกอนหน กจกรรมท 2 : ส�ารวจการใชไอซทของเดก ค. ชดการเรยนรท 2 : การศกษาความเสยงดานไอซทและการก�าหนดกลยทธในการปองกน 2.1 ความเสยงหรอภยออนไลน 2.1.1 เพศ เพศสภาพและอนเตอรเนต 2.1.2 การสอสารระหวางบคคลในโลกออนไลน 2.1.3 ขอมลสวนบคคลและสทธในการรกษาความเปนสวนตว 2.1.4 ความเสยงทางกฎหมาย 2.1.5 ความเสยงทางเทคนค 2.2 ความเสยงวาดวยโทรศพทมอถอ 2.3 ความเสยงวาดวยเกม 2.4 กลยทธทวไปในการปองกนส�าหรบผจดการศกษา 2.5 การหมนประมาททางไซเบอร กจกรรม : กจกรรมท 3 : ไฟแดง ไฟเหลอง ไฟเขยว ไป! กจกรรมท 4 : ท�าใหมนใจวา “คนนน” เปนเพอนเราจรงๆ กจกรรมท 5 : การหมนประมาททางไซเบอร กจกรรมท 6 : การจดท�าแผนวาดวยความปลอดภย

สารบญ

7

131721272830313235

41424445454647484950515254

55575860


ง. ชดการเรยนรท 3 : การส�ารวจโอกาสในการสรางการเปลยนแปลงทางสงคม อนปลอดภยสรางสรรคผานไอซท 3.1 โอกาสใหมๆ ทเกดขนจากไอซท-โลกทเปลยนแปลง 3.1.1 การสงเสรมใหเดกใชความคดสรางสรรคผานไอซท 3.2 เดกไทยกบการใชไอซทใหเกดประโยชนสงสด กจกรรม: กจกรรมท 7 : การส�ารวจโอกาสในในโลกไอซท กจกรรมท 8 : การจดท�าโครงการดานไอซทรวมกบเดก (ตามความเหมาะสม) จ. แบบทดสอบหลงการท�ากจกรรมส�าหรบเดก

ภาคผนวก ภาคผนวกท 1 : ขอมลเบองตนเกยวกบไอซท ภาคผนวกท 2 : การเชอมตออนเตอรเนตและการท�างานของเทคโนโลยเกดขนอยางไร? ภาคผนวกท 3 : คมอวาดวยความปลอดภยในการใชอนเตอรเนตและคอมพวเตอร ภาคผนวกท 4 : ระบบการจดระดบความเหมาะสมของเกมคอมพวเตอร ภาคผนวกท 5 : แบบทดสอบการตดเกม ภาคผนวกท 6 : วธการเลอกซอโทรศพทมอถอ ภาคผนวกท 7 : ขอตกลงในการใชอนเตอรเนตจากเวบไซต safesurfingkids.com ภาคผนวกท 8 : แบบฟอรมโครงการ

แหลงขอมลเพมเตม

แนวคดและค�าส�าคญ

การปกปองคมครองเดก องคการยนเซฟ ใหค�านยาม “การคมครองเดก” วา “เปนการสรางความ เขมแขงใหกบสภาพแวดลอม ศกยภาพ และวธการรบมอของประเทศใน การปองกนและคมครองเดกจากความรนแรง การแสวงประโยชน การลวงละเมด การละเลยและผลกระทบจากความขดแยง” (UNICEF, 2005) ผใหญเปนผทมความรบผดชอบหลกในการคมครองเดก แตกไมควรละเลยบทบาทของเดกในการปกปองตนเองและในการปกปองเพอนของเขาดวย

การสงขอความตอบโตแบบทนทหรอขอความสน(InstantMessaging:IM)

การสอสารในรปแบบขอความในทนทระหวางผใชตงแตสองคนขนไปผานระบบคอมพวเตอรหรออปกรณเคลอนทอนๆ

ประโยชนของการสงขอความเชนนคอ การสอสารโดยฉบพลน โดยผใชสามารถตดตอกบบคคลอนทางออนไลนหรอทงขอความไวให

โปรแกรมทใชในการสอสารลกษณะนอนเปนทนยมในไทยคอ เอมเอสเอน (MSN) จทอลก (Gtalk) สไกป (Skype) และยาฮ เมสเซนเจอร (Yahoo messenger) ผ ใชสามารถเลอกกล มคนทตนตองการสอสารดวย หรอโปรแกรมทตองการใชบรการได ทงน ผทจะสอสารกนจะตองใชโปรแกรมระบบการสอสารในรปแบบขอความเดยวกนภายในเครอขายเฉพาะอยางใดอยางหนงเทานน

กระดานสนทนาหรอเวบบอรด(Webboard)

กระดานสนทนาแลกเปลยนหรอแสดงขอความบนอนเตอรเนต เพอการสอสาร แลกเปลยนขอมล แจงขาว และแลกเปลยนความคดเหนกน ทงน มการ แบงเนอหาเปนหวขอตางๆ ซงสมาชกสามารถโพสตขอความ รบขอความ ตอบ วจารณในหวขอนนๆ ท�าใหเกดเปนกลมสงคมส�าหรบผทแลกเปลยนความเหนกนในหวขอนนๆ ผเขาไปใชงานสามารถอพโหลดรปภาพ คลปเสยง คลปวดโอไวบนกระดาษในหวขอของตน

กระดานสนทบางแหงก�าหนดใหผใชตองสมครเปนสมาชกกอนจงจะสามารถโพสตขอความตางๆ ได กระดานสนทนาทนยมในไทยคอ เวบไซต www.pantip.com หรอเวบไซต www.dek-d.com เปนตน

62

626465

676869

717274778083858586

87


ทวตเตอร(Twitter) เวบไซตเครอขายสงคมอกประเภทหนงทเนนหนกในการแจงขาวสารใหมๆ ไดโดยทนทจากเพอน ผมชอเสยง ผเชยวชาญ องคกร หรอบรษทหางรานตางๆ ผใชซงไดขนทะเบยนไวสามารถตดตามขาวสารหรอ “ฟอลโลว” (follow) กบผทตนตดตอไดโดยการสงขอความหรอ “ทวต” (tweet) ทมความยาวไดสงสด 140 ตวอกษรไปยงสมาชกในเครอขายได นอกจากนผใชอนกสามารถลงชอเพอขอตดตามอานขอความทคณเขยนหรอทวตได

โทรศพทระบบเซลลลาร เปนทรจกในชอ “โทรศพทมอถอ” อปกรณไอซทไรสายชนดนสามารถพกพาได ท�าใหผใชสามารถพดคยผานสญญาณดาวเทยมไปยงบคคลอนททงทเปนโทรศพทไรสาย หรอโทรศพทพนฐาน โทรศพทมอถอในยคตอไปคอ สมารทโฟน ซงจะท�าใหผใชสามารถตอเขาอนเตอรเนตเพอใชอเมล (Email) สนทนาผานระบบวดทศน และอนๆ ได

โปรแกรมเชอมตอเวบหรอเวบเบราเซอร(Web-browser)

เพอใหสามารถเขาชมหรอหาเวบไซตจ�าเปนตองมเครองมอทเรยกวา “โปรแกรมเชอมตอเวบหรอ เวบ เบราเซอร (web- browser)” ซงสามารถน�ามาใชไดโดยไมเสยคาใชจาย โดยผใชดาวนโหลดเกบไวในคอมพวเตอรของตน โปรแกรมทเปนทนยมคอ อนเตอรเนต เอกซพลอเรอร (Explorer) โมซลลา ไฟรฟอกซ (Mozilla FireFox) และโอเปรา (Opera)

เฟซบก(Facebook)

บรการบนอนเตอรเนต ทจะท�าใหเราสามารถตดตอรวมท�ากจกรรมกบผใชเฟซบกคนอนๆ ได ไมวาจะเปนการเชอมสมพนธเปน “เพอน” เพอสอสาร แลกเปลยนรปภาพ เลนเกม หรอท�ากจกรรมอนๆ รวมกน เนองจากมการใชงานอยางกวางขวาง ท�าใหหลายคนใชเฟซบกตดตอกบเพอนเกา หาเพอนใหม หรอแสวงหาโอกาสใหมๆ ทางสงคม www.Facebook.com

เยาวชน สหประชาชาต นยาม ความหมายของเยาวชนวา หมายถงผทมอายระหวาง 15-24 ป โดยไมพจารณาถงค�าจ�ากดความอนๆ ทก�าหนดโดยรฐภาค

กลมขาว การบรการออนไลนทท�าใหสมาชกสามารถเขาถงขอมลของกลมทตนเองสนใจเพอพดคย ซกถาม แลกเปลยนความเหนหรอขอมลทสนใจในเรองใดเรองหนง สมาชกสามารถสงขอความหรอโพสตหวขอไปยงกลมคนทตองการแลวสมาชกคนอนๆ กสามารถแลกเปลยนความเหนหรอตอบกลบ กลมขาวน เปนวธทดในการตดตามขอมล สามารถแลกเปลยนความเหน และรบฟง ความเหนของผอนๆ โปรแกรมทนยมคอ เนตสเคป นวส (Netscape News)

เครอขายสงคม กลมคนทรวมตวกนเนองจากมเปาหมายหรอความสนใจเดยวกน ไอซทไดเปดโอกาสใหคนจากทวโลกไดเชอมโยงเขาหากน เวบไซตเครอขายสงคมซงเปนทนยมไดแก ไฮไฟว (Hi5), เฟซบก (Facebook), และทวตเตอร (Twitter) เครอขายสงคมนท�าใหผใชสามารถสรางเครอขายของ “เพอน” เพอแลกเปลยนขอความ ภาพ วดทศน และขอมลกจกรรมตางๆ ทงยงเปนประตในการท�า ความรจกกบคนใหมๆ ตามหาเพอนเกา หรอเขากลมท�ากจกรรมทสนใจ เครอขายสงคมไดรบความนยมในหมเดกๆ เนองจากเปดโอกาสใหเขาไดแสดงออกอยางอสระ นเปนเครองมอทเปดโอกาสใหทกเพศทกวยไดเชอมตอหากน และแลกเปลยนขอมลประสบการณกนโดยทไมตองพบหนากนจรงๆ ทงน ผใชจะตองลงทะเบยนพรอมขอมลสวนตว เชน ชอ ทอย อาย อเมล และอนๆ

เดก มาตรา 1 ของอนสญญาวาดวยสทธเดกแหงสหประชาชาต (United Nations Convention on the Rights of the Child (CRC)) ไดใหค�าจ�ากดความค�าวา “เดก” หมายถง มนษยทกคนทอายต�ากวา 18 ป เวนแตจะบรรลนตภาวะ กอนหนานนตามกฎหมายทใชบงคบแกเดก

โทรศพทผานอนเตอรเนต(VoIP)

เปนการน�าเอาเสยงทอย ในรปสญญาณดจตอลมาบบอดพรอมกบการเขารหส และจดสงผานเครอขายอนเตอรเนตไปยงผรบปลายทาง โดยผรบปลายทางอาจจะเปนโทรศพทพนฐานทวไป หรอเปนโทรศพทอนเตอรเนตกไดเชนกน ประโยชนของโทรศพทผานอนเตอรเนต คอ คาบรการ ถกกวาการใชโทรศพทพนฐานส�าหรบการโทรหาปลายทางทเปนโทรศพทปกต หรอไมมคาใชจายในการโทรหากนระหวางผใชงานผานอนเตอรเนตดวยกน


อเมล(ElectronicsmailหรอEmail)

รจกกนในชอ “จดหมายอเลกทรอนกส” ใชเพอสงจดหมายทางคอมพวเตอร โดยผสงจะตองพมพขอความทตองการสอสาร อาจแนบรปภาพ ไฟลเสยง ไฟลวดโอ หรอเวบไซต ไปกบจดหมายกได สวนชองทางสงอาจท�าไดผานเครองมออยางใดอยางหนงทางไอซทไปถงบคคลอน มกมการสงอเมลผานคอมพวเตอรหรอสมารทโฟนกได ทงนจดหมายกจะถกสงไปยงตไปรษณยอเลกทรอนกสภายในไมกวนาท เมอผรบเปดอานกสามารถตอบกลบไดงายและรวดเรว ทงน ทงผรบและผสงจะตองมบญชทอยทางอเลกทรอนกสหรออเมลแอดเดรสเพอใชตดตอกน

ทอยทางอเลกทรอนกส หรออเมล แอดเดรส (Email address) ประกอบดวย 3 สวนคอ ชอ เครองหมาย “@” และทอยบนเครอขายอนเตอรเนต ซงอาจ เปนชอโดเมนหรอชอทจดทะเบยน

ผใหบรการอเมล (Email) จะเปนผแจงใหลกคาของตนทราบเกยวกบรายละเอยดของการใชอเมล (Email) อาท การเปดใชบญชอเมล ขนาดความจของกลองรบอเมล การกรองอเมลขยะ การยกเลกบญชอเมล และศนยบรการเพอใชความชวยเหลอในการตอบค�าถามตางๆ ผใชอนเตอรเนตสามารถลงทะเบยนเปดอเมลไดโดยไมเสยคาใชจายไดกบหลายเวบไซต เชน เวบไซต www. hotmail.com หรอเวบไซต www.thaimail.com

เวบไซต ชดของหนาเวบตางๆ อนประกอบดวยขอความ วดทศน เสยงและภาพ ซงสามารถเขาชมไดผาน อนเตอรเนต องคกร บรษท กลมคนและผทสนใจไดเปดเวบไซตของตนเองเพอแลกเปลยนขอมล จ�าหนายสนคาและบรการ หรอรวบรวมค�าตชมจากสาธารณชน

เวบไซตแลกเปลยน(แชร)ภาพ

เวบไซตและกระดานสนทนาทใชเปนพนทแลกเปลยนความคดเหนกน ผใชสามารถแชรภาพทงขนาดเลกและใหญในกระดานนไดโดยตองสมครเปนสมาชกกอนทจะอพโหลดรปภาพขนเวบ และแชรภาพกบคนอนๆ ตวอยางเชน เวบไซต www.multiply.com หรอเวบไซต www.flickr.com

เวรลดไวดเวบWorldWideWeb(www)

รจกกนในชอ ‘เวบ (web)’ เปนระบบของเอกสารทเชอมโยงเขาหากนผาน ใหบรการเรยกดขอมลแบบมลตมเดย เชน ขอความ ภาพ เสยง และวดโอ ขอมลตางๆ จะแสดงไวใน “หนาเวบ” ส�าหรบหนาแรกของเวบไซตเรยกวา “โฮมเพจ” (Home page)

สไกป(Skype)

แอพพลเคชนซอฟตแวรฟรทท�าใหผใชสามารถสอสารผานเสยงและวดโอ ตลอดจนการแชตผาน อนเตอรเนต นอกจากนผใชยงสามารถโทรศพทไปยงโทรศพทมอถอ หรอโทรศพทพนฐานไดโดยไมเสยคาใชจาย เวบไซตคอ www.Skype.com

อนเตอรเนต การเชอมตอระหวางเครอขายคอมพวเตอรหนงกบอกเครอขายคอมพวเตอรหนงซงท�าใหผใชสามารถแลกเปลยนขอมลกนได ผใชทวโลกหลายพนลานคนทเปนทงบคคล องคกรธรกจ องคกรของรฐ โรงเรยนสถาบนการศกษา หรออนๆ สามารถเชอมโยงกนไดในโลกไรสาย

ไอซท เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) เปนค�าทใชเรยกอปกรณหรอ แอพพลเคชนทใชในการสอสาร ไดแก วทย โทรทศน โทรศพทมอถอ คอมพวเตอร และเครอขายของฮารดแวรและซอฟตแวร ระบบเครอขายดาวเทยม ตลอดจนการบรการและแอพพลเคชนทน�ามาใชรวมกนกบเครองมอดงกลาว เชน ระบบการประชมผานวดโอ การสนทนาออนไลน (แชต) และระบบการเรยนรทางไกลผานดาวเทยม

12 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท บทน�า I 13

ไฮไฟว(Hi5)

ไฮไฟว (Hi5) คอ เวบไซตเพอการบนเทงทางสงคมออนไลนซงผใชสามารถ แลกเปลยนขอมล ภาพ วดโอ เพลงหรอสออนๆ ใหกนและกน เดกและเยาวชนไดใชเวบไซตนเพอแสดงความเหนของตนและเลนเกมดวย www.Hi5.com

I.บทน�า

14 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท บทน�า I 15

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารหรอไอซท(ICT)มการขยายตวและสงผลกระทบตอโลกและชวตประจ�าวนของเราอยางตอเนอง ไอซทนนครอบคลมถงเทคโนโลยการสอสารอนกวางขวางอนเปนการปฏวตวถทางการสอสาร การเลน การใชชวตและการเรยนร ทงน ไอซท รวมถง อนเตอรเนต คอมพวเตอร โทรศพท ระบบการแสดงเสยงและภาพ และเครองมอในการสอสารอนๆ ทคนเราใชในชวตประจ�าวน

ขอดของไอซท มมากมาย และผลทตามมากมมากมาย ไอซทไดเพมประสทธภาพการสอสาร ลดตนทนในดานดงกลาว เพมศกยภาพการท�างานของคน และเปนก�าลงขบเคลอนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและระบบการศกษามากขน การเตบโตของเทคโนโลยดานนไดน�ามาซงโอกาสในการเรยนรและการสอสารส�าหรบเดก ตลอดจนภยคกคามตอความปลอดภยและความเปนอยของเขา

การเตบโตของไอซททวโลกสงผลตอวธการสอสารของเดก แมทผทอยในพนทหางไกล1 เดกและเยาวชนไทย ไดเชอมตอกบโลกแหงขอมลขาวสาร ซงคนรนกอนๆ ไมไดมประสบการณดงกลาว โดยจ�านวนเดกเขาใชไอซท

ประเทศ คาเฉลยอาย ประชากรทมอายต�ากวา 14 ป

กมพชา 22.1 32.40%

ลาว 19.3 40.80%

อนโดนเซย 27.6 28.10%

ฟลปปนส 22.5 35.40%

ไทย 33.3 20.80%

ตมอร เลสเต 21.8 34.70%

เวยดนาม 27.4 24.90%

แคนาดา 40.4 16.10%

แผนภาพท 2 เปรยบเทยบการใชอนเตอรเนตในอาเซยนกบสวนอนๆ ของทวปเอเซย และสวนอนของโลก

1 การขยายตวทางไอซทไดมการตดตามโดยองคการตางๆ เชน สหพนธการสอสาร (International Telecommunications Union) ซงใชดชนการพฒนาทางอนเตอรเนต (Internet Development Index) เปนเกณฑ2 จากรายงานชอ ‘Utilizing the Digital 4th Way as a Platform for Building a People-Centred ASEAN’ ทด�าเนนการระหวางป 2543-2553 ไดแสดงใหเหนการเตบโตของผใชอนเตอรเนตในประเทศไทยทมอยถงรอยละ 660.283 จากเอกสารทผลตโดย Lane, P. and Ramer, J. (2011) ชอ ‘Utilizint the Digital 4th Way as a Platform for Building a People-Centred ASEAN’. Four Worlds International Institute, Four Directions International and The Interra Project.

กเพมขนอยางรวดเรว2 ขณะทไอซทไดกลายเปนสงทมความส�าคญผานเครองมอดานเครอขายสงคมส�าหรบเดก และเยาวชนในรปแบบตางๆ เชน เฟซบก (Facebook) ไฮไฟว (Hi5) และทวตเตอร (Twitter) กเปนสอในการสราง และรกษามตรภาพในชมชน ประเทศ และสถานทอนๆ ทวโลก การเตบโตของไอซทยงไดน�ามาซงความเสยงบางประการอนจ�าเปนตองมการประเมนและจดการเพอใหมนใจวา โอกาสทางเทคโนโลยทเกดขนเปนสงทดตอเดกและสงคมโดยรวม

แผนภาพท 1 แสดงประชากรวยเดก

ประเทศชนน�าของกลมประชาคมอาเซยน (ASEAN) ไดลงทนในดานโครงสรางพนฐานทางไอซทอยางมาก เชน ประเทศสงคโปร ลงทนตดตงระบบอนเตอรเนตความเรวสงในโรงเรยนทวประเทศเพอสนบสนนการเรยนรของเดก ในประเทศเกาหลใต ใชงบประมาณ 340 ลานลานวอน เพอวางระบบอนเตอรเนตบรอดแบนดมาตรฐานความเรว 1,000 เมกะบตตอวนาท (Mbps) ก�าหนดเสรจสนภายในป พ.ศ.2555 โดยทเดกชาวสงคโปรและชาวเกาหลนน สามารถเชอมตออนเตอรเนตไดตลอด 24 ชวโมง อกทงครอาจารยสามารถสนบสนนการเรยนรของเดก โดยอาศยเครองมอสอสารในการพฒนาความรและทกษะลกศษยไดอยางกระตอรอรน ทงน การครอบคลมทางดจตอลยงคงเปนสงทมความส�าคญอนดบแรกๆ ของประเทศตางๆ ทวโลก

ประชาคมอาเซยนในฐานะภมภาคทก�าลงเตบโต เปนภมภาคอนมการ “เชอมโยง” อยางรวดเรว ดวยสภาพเศรษฐกจและสงคมซงตงอยบนพนฐานของขอมลขาวสารทเชอมโยงกนจะท�าใหเกดโอกาสและความทาทายตางๆ ทมผลตอเดก เยาวชน และชมชนของคนเหลาน แผนภาพตอไปน (แผนภาพท 1 และแผนภาพท 2)3 สะทอนใหเหนภาพของเยาวชนในภมภาคกบการใชอนเตอรเนตทเพมขนอยางรวดเรว

16 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ภาพรวมหลกสตร I 17

ในขณะทการบรหารและการจดการเพอการปกปอง คมครองและสนบสนนเดกซงอยในภาวะเปราะบางไดมการเตบโตขนและประเทศไทยและชาตอนๆ ประเดนไอซทกบการปกปองคมครองเดกไดกลายเปนวาระส�าคญทงในดานโอกาสและความเสยงทจะเกดกบเดก นอกจากนยงท�าใหเกดการรวมมอกนเปนภาคใหมๆ และในลกษณะอนสรางสรรคระหวางผทเกยวของ อาท หนวยงานรฐดานสวสดการ การศกษา สขภาพอนามย ต�ารวจและฝายบงคบใชกฎหมาย และตลอดจนเดกเยาวชน

นกการศกษาเปนผมบทบาทส�าคญในประเทศไทยและทอนๆ เพอใหเดกไดมศกยภาพในการตระหนกถงและส�ารวจถงความเสยงของไอซทไดอยางปลอดภย ตลอดจนพฒนาศกยภาพในการใชไอซทอยางมความรบผดชอบ สรางสรรคและปลอดภยได หลกสตรนมจดมงหมายเพอชวยใหผท�างานดานการศกษาและผใหญกลมอนๆ ทมความหวงใยไดใชท�างานรวมกบเดกในประเทศไทยเพอใหเดกและเยาวชนเขาสามารถใชประโยชนจากโอกาสอนเกดจากปรากฏการณนใหไดมากทสดเพอใหสามารถใชไอซทในทางบวกและสรางสรรค ในขณะเดยวกนกบรรเทาและลดความเสยงทจะเกดขน

II.ภาพรวมหลกสตร

18 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ภาพรวมหลกสตร I 19

หลกสตร

รปแบบแนวทางการอบรม

กลมเปาหมาย

การเรยนรเชงประสบการณ หมายถง การเรยนรจากการกระท�า จากการเขารวมในกจกรรม การฝกฝนเทคนคใหมๆ และการสะทอนความคดเหนของกลม วธการเชนนชวยใหผเรยนไดพจารณาประสบการณของตนอยางลกซง การเรยนรเชนนตางจากวธการสอนแบบดงเดมซงเนนหนกไปทการบรรยาย การจดบนทก และการฝกฝนในตอนทายของหลกสตร การเรยนรแนวทางนเนนหนกไปทการมสวนรวมเพอกระตนและเปดโอกาสใหผเรยนไดวเคราะหและเรยนรจากประสบการณของตน ตลอดจนเรยนรจากการทดลอง โดยมครและเพอนสนบสนน

ดวยแนวทางวธการเรยนรเชงประสบการณน หลกสตรนจงประกอบดวยกจกรรมการอภปรายกลมยอย การระดมความคดเหน การน�าเสนอ บทบาทสมมต และการจดท�าโครงการ เปนตน

เปาหมายของการเรยนรส�าหรบเดก:

1. ความสามารถในการระบถงความเสยงและโอกาสของไอซท2. ความสามารถในการท�าความเขาใจวาดวยสทธเดกซงเกยวของกบไอซท ตลอดจนกฎหมายและระเบยบท

เกยวของ 3. ความสามารถในการระบถงความเสยงทเกยวของกบไอซทและกลยทธในการปองกนตนเอง4. ความสามารถในการท�าใหมการใชไอซทอยางปลอดภยและสรางสรรค เพอใหเกดการพฒนาทดทงในระดบ

บคคลและชมชน

ส�าหรบนกการศกษา:1. ความสามารถในการระบถงความเสยงและโอกาสของไอซทส�าหรบเดก2. ความสามารถในการท�าความเขาใจวาดวยสทธเดกซงเกยวของกบไอซท ตลอดจนกฎหมายและระเบยบท

เกยวของ 3. พฒนาทกษะใหมๆ เพอจดการสภาพแวดลอมในการเรยนรไอซทอยางปลอดภยและสรางสรรคส�าหรบเดก4. ความสามารถในการสนบสนนเดกและสงเสรมการใชไอซทอยางปลอดภยและสรางสรรค5. ความสามารถในการด�าเนนกจกรรมเพอสงเสรมการมสวนรวมของเดกในการปองกนตวเอง

หลกสตรนไดมแบงเปน 6 สวนดงตอไปนคอ

สวนท1การแนะน�าและใหภาพกวางๆ เกยวกบเอกสารหลกสตรน

สวนท2 การใหภาพรวมเกยวกบหลกสตร ขอบเขต วตถประสงค และกลมเปาหมาย

สวนท3 การบรรยายขอมลดานไอซทของประเทศไทยในปจจบน การอธบายสถานการณการเตบโตของการใชไอซทตามกรอบยทธศาสตรของภาครฐทกวางขน ตลอดจนแนวโนมทางการศกษา ดงนน เนอหาสวนนเปนการใหขอมลแนวโนม ทศทางในปจจบน และรปแบบการใชไอซทในปจบนของคนไทย ตลอดจนแสดงแนวทางการใชไอซทางประการของเดกเปนการเฉพาะ

สวนท4 ชดการเรยนตางๆ ในหลกสตร และแบบทดสอบความรความเขาใจกอน/หลงการท�ากจกรรมเพอน�ามาใชในการบรหารจดการกอนและหลงการด�าเนนการ ดงตอไปนคอ

m ชดการเรยนท 1 เปนการใหกลเมด เครองมอ และกลยทธแกผ จดการศกษาในการน�าการ เรยนรและท�างานกบเดกในลกษณะอนจะท�าใหเกดความไววางใจ การสนบสนนการเรยนรและการกระตนใหเกดการมสวนรวม แนวทางเชนนเปนสงส�าคญอยางยงตอความส�าเรจในการน�ายทธศาสตรใดๆ มาใชโดยมมงหมายในการสรางศกยภาพของเดกและเยาวชนเมอเขาเกยวของกบไอซท ชดการเรยนนยงประกอบดวยเนอหาวาดวยสทธเดกและกฎหมายตางๆ ของไทยทเกยวของกบไอซท ชดการเรยนท 1 นประกอบดวยกจกรรม 2 ชดซงมเปาหมายในการสรางความไววางใจและท�าความเขาใจกบเดก ตลอดจนการส�ารวจวา เขาใชไอซทอยางไรในชวตประจ�าวน

m ชดการเรยนท 2 เปนการใหภาพรวมวาดวยความเสยงตางๆ ทเกยวของกบไอซท โดยเฉพาะ

อยางยงความเสยงทเกยวของกบอนเตอรเนต โทรศพทมอถอ และเกม ส�าหรบความเสยง แตละขอดงกลาว กมการระบถงกลยทธวธการปองกน คมครองและการจดการความเสยง ไวดวย ในกรณของนกการศกษายงไดมการจดท�ารายการแนวทางวธการเพอการน�าไปใช

วตถประสงคของหลกสตร

วตถประสงคของหลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท:ไอซทเพอการพฒนาและการปกปองคมครองเดก 2554 (Engaging Young People in the Safe and Creative Use of ICT Curriculum) น เพอใหเดกและเยาวชนสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไดอยางปลอดภยและสรางสรรค เพอการพฒนาของตน ตลอดจนเพอใหการเกดพฒนาไปทางทดแกชมชนของเขา

หลกสตรนมเปาหมายเพอสนบสนนนกการศกษาทตองการสนบสนนเดกในการใชไอซทอยางปลอดภยและสรางสรรค กลมนกการศกษาไดแก ครอาจารย ผในการศกษานอกโรงเรยน ผน�าเยาวชน ผน�าชมชน พอแม ผปกครอง ผก�าหนดนโยบายในระดบทองถน และเจาหนาขององคกรพฒนาเอกชนในระดบทองถน

http://uptill1.com/2009/09/24/truth-or-myth/

20 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท บรบทของไอซทในปจจบน I 21

เมอท�างานกบเดกในสาระดานความเสยงของไอซท นอกจากนยงไดมการกลาวถงประเดนวาดวยการหมนประมาททางไซเบอรและกลยทธเชงปองกนดวย ชดการเรยนท 2 นประกอบดวยชดกจกรรม 4 ชดซงกระตนใหเดกไดส�ารวจความเสยงและสถานทปลอดภยออนไลน การเรยนรทกษะเพอปองกนการถกละเมดและการหมนประมาทออนไลน ตลอดจนการจดท�าแผนสรางความปลอดภย

m ชดการเรยนท 3 เปนการน�าเสนอวธการตางๆ ทนาสนใจและมความสรางสรรคซงเดกไดใชไอซทในการสรางโลกทด ตลอดจนการอธบายวา นกการศกษาจะสามารถสนบสนนเดกการพฒนาและประยกตใชทกษะของตนเองไดอยางไร ชดการเรยนนประกอบดวยกจกรรม 2 ชด เพอกระตนใหเดกไดส�ารวจโอกาสใหมๆ ทเกดขนผานไอซทและการท�างานรวมกนเพอจดท�าโครงงานในการรบมอกบความทาทายดานไอซทหรอสรางโอกาสในดานดงกลาวรวมกน

สวนท 5ประกอบดวยภาคผนวกซงมขอมลเพมเตมเกยวกบการใชไอซท คมอวาดวยความปลอดภย ระบบ การจดระดบความเหมาะสมของเกม (Game rating systems) ขอตกลงวาดวยความปลอดภยส�าหรบเดก และแบบฟอรมตางๆ ส�าหรบนกการศกษา

สวนท6แหลงขอมลตางๆ เพอใชในการศกษาเพมเตม

หลกสตรนม งยกระดบการศกษาในประเทศไทยโดยการชวยใหนกการศกษาไดน�าเดกเขามามสวนในปลกจตส�านกวาดวยความเสยงทางไอซทและการใชประโยชนจากไอซทในการคมครองเดกและการพฒนาในทางทด

III. สถานการณในประเทศและสถานการณในระดบโลก

บรบทของไอซทในปจจบน


ไอซทกบการศกษาในประเทศไทย

เนองจากเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอซท) ยงคงมการขยายตวและววฒนอยางตอเนอง ท�าใหชาตตางๆ ทวโลกตกอยภาวะกดดนทจะตองยกระดบสทธและการคมครองเดกของตนใหเทาทนกบการเปลยนแปลงในระดบโลกเชนน

เดก มสทธทจะแสวงหา ไดรบ และกระจายขอมลไดอยางปลอดภย ผานชองทางไอซท อนสญญาวาดวยสทธเดก

แหงสหประชาชาต (UN Convention on the Rights of the Child (CRC)) ไดก�าหนดสทธของเดกไวอยางชดเจน ส�าหรบประเทศไทยไดใหสตยาบนแกอนสญญานตงแต พ.ศ.2535 ซงเปนปทไดมการปรบปรงแกไขสาระในมาตราท 17 นอกจากน ยงมอนสญญาเลอกรบของอนสญญาวาดวยสทธเดก อนมเนอหาวาดวยสทธพนฐานของเดกในสวนของการคาเดก การคาประเวณเดก และภาพลามกอนาจารเดก เพอใหการคมครองจากการแสวงหาประโยชนทางเพศผานชองทางอนเตอรเนต และรวมถงขอก�าหนดส�าหรบประเทศตางๆ ในการยกจตส�านกและการใหการศกษากบเดกและเยาวชนในดานการปองกนภย (มาตราท 9(2) )

สวนความพยายามด�าเนนการในระดบสากลตางๆ เชน สาระตามค�าประกาศแหงรโอและค�าประกาศของยวชน

(Rio Declaration and the Adolescent Declaration) ณ การประชมโลกครงท 3 ของสภาการตอตานการแสวงประโยชนทางเพศตอเดกและเยาวชนประจ�าป พ.ศ.2551 (2008 Third World Congress Against the Sexual Exploitation of Children and Adolescents) ไดเรยกรองใหมการด�าเนนการเพอปกปองสทธเดกจากความเสยงอนเกดจากไอซท ดงน “… (ให)จดท�าคมอส�าหรบเดก ครอาจารย พอแมและครอบครวเพอรบมอกบภยคกคามทางอนเตอรเนตเพมเตมจากการจดหาขอมลวาดวยการแสวงประโยชนทางเพศจากเดก” (Adolescents Declaration, 2008)

ชาตตางๆ เชน ประเทศไทย ซงมผแทนเขารวมในการประชม World Summit on the Information Society (WSIS) ณ กรงเจนวา ในป พ.ศ.2546 และทประเทศตนเซย เมอป พ.ศ.2548 ไดแสดงความมงมนในคมครองเดกในโลกไซเบอร เอกสารค�าประกาศวาดวยหลกการแหงเจนวา (Geneva Declaration of Principles ) ไดมการระบวา “นอกจากน เรายงไดมงมนทจะท�าใหมนใจวา การพฒนาเนองจากการใชไอซทและการใหบรการนนไดด�าเนนไปโดยเคารพสทธเดก ตลอดจนการคมครองและความเปนอยของเขา” (ITU, 2005) ยอหนาท 24 ของเอกสารพนธสญญาแหงตนส (Tunis Commitment) (ITU, 2005) ไดตระหนกถง “… บทบาทของไอซทในการคมครองเดกและสงเสรมพฒนาการเดก” พนธสญญาดงกลาวยงไดกลาวถงสาระวา “เราจะท�าใหมการด�าเนนการอยางเขมแขงเพอคมครองเดกและรกษาสทธของเขาในดานทเกยวของกบไอซท ในบรบทน เราค�านงถงประโยชนสงสดของเดกเปนส�าคญ”

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2552 ถอเปนกญแจส�าคญในการปฏรประบบการศกษาไทย โดยกฎหมายฉบบนไดมหลกการอนพนฐานวาดวยความเทาเทยม มาตรฐานเชงคณภาพ การพฒนาบคคล และการจดท�าหลกสตร หนงในเปาหมายทไดก�าหนดไวคอ การลงทนในดานการศกษาและเทคโนโลยการศกษา รวมถงไอซท กระทรวงศกษาธการไดด�าเนนการตามนโยบายดงกลาวโดยสนบสนนใหเดกและเยาวชนไดพฒนาทกษะทางไอซท โดยสงเสรมเครอขายทเชอมโยงกนระหวางสถานศกษาตางๆ และการพฒนาศกยภาพดานไอซทของผสอน ดวยเหตนท�าใหประเทศไทยมการเชอมโยง มประสบการณ และความคนเคยกบเครอขายทขยายตวของโครงสรางทางไอซท

ปจจบนการปฏรปการศกษาอยในทศวรรษท 2 (2552-2561) การด�าเนนการนเปนการสรางเดกไทยผมความตดสรางสรรคและกระตอรอรนในการเรยนรทกษะในการวเคราะห การสอสารและการแกไขปญหาอนมความจ�าเปนตอความส�าเรจในศตวรรษท 21 ทงน ไอซทไดกลายเปนก�าลงส�าคญในการพฒนาเดกและเยาวชน และไดกลายเปนศนยกลางในการเรยนรของคนรนนทงในและนอกหองเรยน ดวยเหตนจงมความจ�าเปนทเดกจะตองไดมรบการปลกฝงในดานการใชไอซทอยางมความรบผดชอบ

สทธเดกดานไอซทในระดบสากลและการคมครอง

www.child-online-protection.com

หลงจากนน สหพนธโทรคมนาคมสากล (International Telecommunications Union) ไดเรมจดใหมการรณรงควาดวยการคมครองเดกออนไลนประจ�าป พ.ศ. 2551 (Child Online Protection Initiative (www.itu.int/cop)) ในฐานะโครงงานพเศษ ตามกรอบวาระวาดวยความมนคงทางไซเบอรโลกของสหพนธ (ITU Global Cyber security Agenda) เพอด�าเนนการในดานกฎหมาย เทคนค การจดองคกร และขนตอนทเกยวของกบการคมครองเดกออนไลน ไดมการน�าเสนอแผนดงกลาวตอทประชมสภาแหงสหพนธเมอป พ.ศ.2551 และไดมการรบรองจากเลขาธการแหงสหประชาชาต ผน�าชาตตางๆ รฐมนตร และผบรหารองคกรสากลตางๆ ทวโลก ในป พ.ศ.2552 สหพนธไดจดท�าชดคมอแนวทางปฏบต 4 ชดเพอกลมเปาหมายตางๆ คอ 1.) เดก 2.) พอแมผปกครอง และนกการศกษา 3.) ภาคธรกจ และ 4.) ผก�าหนดนโยบาย สวนในป พ.ศ. 2553 ไดมการเผยแพรเอกสารกรอบการท�างานเชงสถตวาดวยการคมครองเดกออนไลน (Child Online Protection Statistical Framework) และคมอดชนชวด

หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท:ไอซทเพอการพฒนาและการปกปองคมครองเดก พ.ศ. 2554 (Engaging Young People in the Safe and Creative Use of ICT Curriculum) น จงเปนเครองมอสนบสนนในการด�าเนนการเพอใหบรรลตามพนธสญญาและแนวทางดงกลาว


m สงทประชาชนตองการใหหนวยงานภาครฐตดตามและด�าเนนการควบคมไดแก เวบไซตทมเนอหาหรอภาพลามกอนาจาร (รอยละ 14.9) ราคาและอปกรณโทรศพทมอถอ (รอยละ 10.7) รานอนเตอรเนตหรอรานเกมทไมไดมการควบคมและปฏบตตามกฎหมาย (รอยละ 10.3) การลงโทษอาชญากรทางคอมพวเตอร (รอยละ 9.9) และการคมครองในกรณของการหมนประมาทออนไลน (รอยละ 5.6)

สวนผลการศกษาอนๆ ทเกยวของกบไอซทในประเทศไทยมดงน

m มผเลนเกมออนไลนประมาณ 10 ลานคนm มผใชอนเตอรเนตกวา 8 ลานคนเปนสมาชกเครอขายสงคมออนไลน ในจ�านวนนมกวา 4 ลานคนทใช

เฟซบก (Facebook)4

m มผใชโทรศพทมอถอราว 40 ลานคนในไทย ในจ�านวนนม 12 ลานคน เชอมตออนเตอรเนตผานโทรศพทมอถอของตน5

m ในป 2551 บลอกออนไลนไดรบความนยมเพมสงขน วตถประสงคของการใชงานคอ เพอท�าวจย (รอยละ 49.1) ท�างานดานขาวและการเขยน (รอยละ 23.4) และบอกเลาเรองราวสวนบคคล (รอยละ 18.1)

m เวบไซตซงเปนทนยมมากทสดส�าหรบคนไทยคอ ไฮไฟว (Hi5) (รอยละ 36.7) วกพเดย (Wikipedia) (รอยละ 14.4) ยทบ (Youtube) (รอยละ 12.6) และมายสเปซ (Myspace) (รอยละ 3.8)

m โดยเฉลยคนไทยเขาใชเครอขายสงคมออนไลนหรอโซเชยล มเดยราว 3 ถง 4 ครงตอสปดาห

เดกกบไอซทในประเทศไทยนอกจากนรายงานยงไดระบขอมลดงน

m เมอเปรยบเทยบจ�านวนอปกรณไอซทตอ 100 ครวเรอน พบวา ระหวางป พ.ศ. 2549 ถง 2552 จ�านวนโทรศพทพนฐานไดลดลงจาก 26.8 เครองตอ 100 ครวเรอน เหลอเพยง 22.1 เครอง ในขณะทเครองโทรสารยงคงมอตราเทาเดมคอ 1.5 เครอง จ�านวนคอมพวเตอรไดเพมขนจาก 15.5 เครอง เปน 25.6 เครอง สวนการเชอมตออนเตอรเนตไดเพมขนจาก 6.2 ครวเรอน เปน 9.5 ครวเรอน

m ในป พ.ศ. 2552 มผใชคอมพวเตอรทงสน 17.9 ลานคน (คดเปนรอยละ 29.3 ของจ�านวนประชากรทงหมด) มผใชอนเตอรเนต 12.3 ลานคน (รอยละ 20.1) และมผใชโทรศพทมอถอทงสน 34.8 ลานคน (รอยละ 56.8)

m เมอเปรยบเทยบกบภมภาคอนของประเทศ ผทอาศยอยในกรงเทพฯรอยละ 45.8 ใชคอมพวเตอร ใชอนเตอรเนตรอยละ 38 และใชโทรศพทมอถอรอยละ 75.5

m สถานทในการใชอนเตอรเนต มการใชจากสถานศกษาเปนสวนใหญ (46.8%) รองลงมาคอทบาน (33.4%) และทท�างาน (29.0%)

m กจกรรมสวนใหญทประชากรมกกระท�าเมอใชอนเตอรเนตคอ หาขอมล (รอยละ 80.6) เลนเกม (รอยละ 23.8) และใชอเมล (Email) (รอยละ 18.6)

ภาพท 3 เปรยบเทยบจ�านวนประชากรผใชโทรศพทมอถอ คอมพวเตอร และอนเตอรเนต ทมอาย 6 ปขนไป (ลานคน)

ทมา : การส�ารวจวาดวยการใชไอซทในครวเรอนไทยประจ�าป 2552 ส�านกงานสถตแหงชาต

อนเตอรเนต12.33ลานคน

คอมพวเตอร17.93ลานคน

โทรศพทมอถอ34.83ลานคน

การใชไอซทในประเทศไทย

จากผลการส�ารวจประจ�าปของส�านกงานสถตแหงชาตวาดวยการใชเทคโนโลยสารสนเทศ (ไอซท) ในครวเรอนไทย อาท คอมพวเตอร อนเตอรเนต การใชโทรศพทมอถอ และพฤตกรรม (ภาพท 3) สะทอนภาพดงน

4 งานโปรแกรมสขภาวะออนไลน ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)5 คณะกรรมการกจการโทรคมนาคมแหงชาต

เนอหาในสวนกอนหนานไดมการกลาวถงการใชไอซทในประเทศไทยทเพมขนทกป สวนหนงเปนผลจากแผนงานระดบชาตทสงเสรมและสนบสนนการใชไอซทเพอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม การพฒนาศกยภาพและความสามารถในการแขงขน สวนส�าคญของการเปลยนแปลงดงกลาวคอ การท�าใหมนใจวา การใชไอซททเพมขนนมสวนตอการพฒนาบคคล โดยเฉพาะเดก แตในดานนวตกรรม การผลตงานเชงสรางสรรค การตดสนอยางมเหตผล และจตส�านกทเพมขน เดกและเยาวชนนนถอวา เปนผอยแถวหนาในดานเหลาน กลาวคอ

m เดกอายระหวาง 6-14 ป ใชคอมพวเตอรมากกวาคนในกลมอายอนๆ (รอยละ 65.4)m เยาวชนอายระหวาง 15-24 ป ใชอนเตอรเนตมากกวาคนในกลมอายอนๆ (รอยละ 47.3)

26 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ชดการเรยนของหลกสตร I 27

IV.ชดการเรยนของหลกสตร

6 ชาญวทย พรนภดล. 2551. การศกษาหาปจจยปองกนการตดเกมในเดกและวยรน (A Study to Find Positive Factors for Game Addiction Prevention in Children and Youth) ส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต7 มหาวทยาลยอชสมชญ. 2550.8 Heykoop, C., Cook, P., Williams, S., Anuntavorasakul, A., Vibulphol, J., & Charungkiattikul, S. (2011). Exploring ICT Enabled Child Sexual Exploitation throuhg the Lived Realities of Young People. CPP Thailand Circle of Rights Report. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

นอกจากโอกาสทางไอซทส�าหรบเดกไทยแลว ไอซทกยงท�าใหเกดความทาทายอกหลายประการทพวงมากบการเตบโตน อาท

m รายงานการศกษาฉบบหนงในป 25516 พบวา รอยละ 13.3 ของเดก (ราว 200,000 คน) ไดเลนเกมออนไลนหรอเลนเกมวดโอมากเกนไปถงขนวกฤต (หรอ “เสพตด”)

m จ�านวนน 2 ใน 3 เปนเดกชาย m ตวเลขดงกลาวมการเพมขนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2552 เพมขนในอตรารอยละ 14.4

ขอมลเพมเตมอนๆ ไดแกm โดยเฉลยแลว ใน 1 สปดาหเดกใชสออยางนอย 8 ชวโมง ใชอนเตอรเนตรวม 3 ถง 5 ชวโมง ดโทรทศน

นาน 5.7 ชวโมงและใชเวลาเพยง 39 นาทเพออานหนงสอm จากการส�ารวจในป พ.ศ.25507 พบวา กวารอยละ 80 ของเดกซงใชอนเตอรเนต มการพดคยกบคนแปลก

หนาทางออนไลนโดยทไมเคยพบหนามากอน m รอยละ 60 ของผทตดตอการทางอนเตอรเนตไดมาพบปะกนในภายหลง

แนวโนมเหลาน ชใหเหนถงความเปนไปไดและโอกาสทตามมากบการเตบโตของไอซทในประเทศไทย โดยมภยความเสยงและความทาทายทพวงมาดวย สงทนาสนใจประการหนงซงไดจากการศกษาวาดวยการใชไอซทของเยาวชนไทยทด�าเนนการโดยสถาบนไอไอซอารดรวมกบองคการแพลน (ประเทศไทย) และจฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอไมนานมาน เดกระบวา ตองการใหผใหญชวยในการตดสนใจวาดวยการใชไอซท แตในขณะเดยวกนกรสกวา ผใหญไมมความรหรอทกษะในดานไอซทเพยงพอทจะท�าได8 หลกสตรนจงน�าขอมลนมาเปนจดเรมในการศกษาวา ผจดการศกษาสามารถท�างานรวมกบเดกไทยเพอใชโอกาสและความเปนไปไดนในการลดความเสยงตางๆ ทเกยวของกบไอซทไดอยางไร

28 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ชดการเรยนของหลกสตร I 29

แบบทดสอบกอนการท�ากจกรรม

สาระในสวนนประกอบดวยชดการเรยนตางๆของหลกสตรรวมถงแบบทดสอบกอนและหลงการท�ากจกรรม แบบทดสอบกอนการท�ากจกรรมนนไดน�ามาใชกอนการเรมด�าเนนการตามหลกสตรและใชเปนพนฐานในการเรยนร สวนแบบทดสอบหลงการท�ากจกรรมนนเปนกจกรรมทด�าเนนการทายสดของหลกสตรเพอประเมนผลการเรยนรและการเปลยนแปลงในดานทศนคต ทกษะ ความเชอ และพฤตกรรม

ชดการเรยนทง 3 ชดมการใหขอมลทมา แนวคดพนฐาน เคลดลบ เครองมอและกลยทธตางๆ ส�าหรบนกการศกษา สาระของแตละชดการเรยนไดมการออกแบบมาเพอใหนกการศกษาสามารถจดกจกรรมกบเดกไดดยงขน ทงนนกการศกษาเปนผรบผดชอบในการเรยนรขอมลตางๆ ทจดไวในแตละชดการเรยนและการสอนขอมลเหลานแกเดกโดยใชกจกรรมทเตรยมการไวมาสนบสนน ในกรณทเหมาะสม ควรน�าชดการเรยนและกจกรรมมาใชตามล�าดบ เนองจากแนวคดตางๆ นนจะอางองและตอยอดจากกจกรรมกอนหนา

โดยรวมแลว หลกสตรนเปนไปเพอสนบสนนนกการศกษาในการสรางความสมพนธเพอใหเกดความไววางใจในหมเดกเพอใหสามารถส�ารวจถงความเสยงและโอกาสของไอซทไดอยางเปดเผย

ขอใหสนก!

โปรดตอบค�าถามตอไปนตามความเขาใจของตนเอง

1. ไอซทยอมาจากอะไร?

2. ระบประโยชนของโทรศพทมอถอ 3 ขอ

3. ระบความเสยงของการใชอนเตอรเนต 3 ขอ

4. คณจะรกษาขอมลสวนตวในอนเตอรเนตไดอยางไร?

5. คณจะมนใจไดอยางไรวา คนทคณรจกออนไลนนนเปนเพอนของคณจรงๆ ?

6. คณจะปองกนไมใหมการหมนประมาททางไซเบอรไดอยางไร?

7. พอแม ผปกครอง และครจะชวยใหคณใชไอซทอยางปลอดภยไดอยางไร?

8. ใหยกตวอยาง 2 ขอ วาดวยการใชเวบไซตและโทรศพทมอถอเพอแสดงความคดสรางสรรคของคณ

กอนทจะเรมกจกรรม ผจดการศกษาควรจดการทดสอบตอไปนกบเดกเพอประเมนความรความเขาใจวาดวยไอซท และเมอจบหลกสตร ใหการจดการทดสอบเชนเดยวกนนกบเดกอกครงเพอประเมนวา กลมเปาหมายไดเรยนรอะไรบาง

เพอไมใหเดกกงวลตอผลคะแนนของแบบทดสอบน จงควระบวา คะแนนทไดจากแบบทดสอบนจะไมมผลอยางไรกบผลการเรยนของเขา แบบทดสอบกอนการท�ากจกรรมนเปนเพยงเครองมอหนงส�าหรบนกการศกษาในการท�าความเขาใจระดบความรของเดก และประเดนส�าคญทควรเนนหนกเทานน

30 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ชดการเรยนรท 1 I 31

วตถประสงคของชดการเรยนนคอ เพอชวยใหนกการศกษาไดสรางความไววางใจและท�าความเขาใจเดกโดยอาศยวธการแนวทางทจะท�าใหสามารถส�ารวจความเสยงและปจจยในการปองกนดานไอซทไดภายหลง ผจดการศกษาจงตองพรอมทจะท�างานกบเดกในฐานะพนธมตรเพอส�ารวจสงดงกลาวและพรอมทจะอภปรายอยางเปดเผยกบเขา ทงน ผจดการศกษาควรตระหนกวา เดกมฐานะเปนผเชยวชาญดานไอซทและมงทจะท�าความเขาใจวา ไอซทมผลตอชวตประจ�าวนของเขาอยางไร ซงนเปนหลกการส�าคญของหลกสตรนทเนนหนก “การน�ารวมกบเดก”

กจกรรมท 1.1 เปนการชวยใหผจดการศกษาไดมวธการตางๆ เพอน�าไปใชในการพฒนาทกษะการน�าการ เรยนรและแนวทางทจ�าเปนโดยมเปาหมายในการสรางความไววางใจและการท�าความเขาใจเดก

กจกรรมท 1.2 นนเปนการพฒนาตอยอดจากแนวทางน และเปนการใหแนวทางเพอก�าหนดขนตอนการ ด�าเนนการตามสงน

กจกรรมท1.3 เนนหนกไปทสทธของเดกในระดบโลกและกฎหมายไทยทเกยวของกบไอซทโดยเฉพาะ

กจกรรมตางๆ ในชดการเรยนนมงทจะสรางพลวตกลมทมความไววางใจและจรงใจเปดเผย อนจะท�าใหเดกและผจดการศกษาสามารถท�างานรวมกนไดเปนอยางด การส�ารวจนเปนการท�าความเขาใจวา เดกใชไอซทอยางไรในชวตประจ�าวนของเขาจะไดน�ามาเปนพนฐานในการท�างานรวมกน

ในฐานะครทท�างานกบเดก จ�าเปนตองสรางความเชอมนและความเขาใจกบเดกและเยาวชน ทงน ความเชอมนและความเขาใจดงกลาวเกดขนจากวธการสอสารและการกระตนการแลกเปลยนกบกลมเปาหมาย ตอไปนเปนวธในการกระตนการเรยนรซงเปนสวนหนงของการสรางสมพนธกบเดก

ในฐานะผน�ากจกรรมควรด�าเนนการดงน

การสรางสมพนธa ใชวธบวก: ใหมองโลกในแงด กระตอรอรนและเนนไปทจดแขง a เปนตวอยางทด : ใหการสนบสนนสงเสรมและใหค�าแนะน�าแกผรวมกจกรรม รวมถงเดกดวย แตไมใช

เขาไปชกจงหรอท�างานแทน a สรางสมพนธ: ท�าใหผเขารบการอบรมรสกมคณคา มตวตน ใสใจกบความรสกของผอนและจรงใจ a อดทนและยดหยน : สงตางๆ อาจไมไดเปนไปตามแผนทเราวางไวเสมอ หากมกจกรรมทเปนเชนนน

พยายามดงกลบมา และอยาลมอารมณขน

การพดและการฟงa ฟงอยางตงใจ: รบฟงอยางตงใจ : ใชเวลา และตงใจฟงเดก และเรองราวของเขา ใหรบฟงทงสงทเดกและ

เยาวชนพดและสงทเขาไมไดพด แมในความเงยบกมสงทสอสารออกมา a พดคยกบเดกและเยาวชนในระดบทเสมอกน : ใหนงคยกบเดกและเยาวชนในขณะทเขาก�าลงท�า

กจกรรม ซกถามและพยายามท�าความเขาใจวา เขามองชวตและสงคมของตนเองอยางไร อยาแยกตวหรอรมลอมเดก แตใหแสดงความสนใจตอสงทเขาแสดง

a ใสใจกบภาษากาย: ใหสงเกตภาษากาย (เชน การแสดงอาการหงดหงด ท�าเสยงดง กาวราว ขอาย หรอเงยบ) พยายามมองสญญาณวา เดกรสกอยางไรระหวางการท�ากจกรรม

การสนบสนนกลมการเรยนa เปดโอกาสใหทกคนไดมสวนในกจกรรม: สนบสนนใหเดกและเยาวชนทกคนไดเขารวมในกจกรรม รวม

ถงผทพการทางรางกายหรอสตปญญา ผถกทอดทงหรอมความทาทายทางอารมณ แตไมบงคบใหใครเขารวมในกจกรรมหากไมพรอม

a ย�าวาไมมอะไรผดหรอถก:สนบสนนใหเดกไดแสดงความคดเหนและความรสกไดโดยอสระ a ความรบผดชอบตอผเขารวม: ไมตองกลวตอพฤตกรรมบางประการของผเขารวมกจกรรม แตตองหนก

แนน เคารพและเปดโอกาสใหมการพดคยกนนอกกลมตอเรองใดๆ ทอาจไมเขาใจกน a รกษาความเปนสวนตวของเดก : ชแจงใหชดเจนวา ความเปนสวนตวของเดกเปนสงส�าคญสงสด ซง

หมายถงการไมบอกเลาสงทตนเองไดรบฟงในระหวางการท�ากจกรรมตอคนขางนอก แมนเปนสงคณกไมสามารถรบรองไดวา สถานการณเชนนจะไมเกดขน

ชดการเรยนท1:การสรางความไวใจและการท�าความเขาใจกบเดก

สวนตางๆ ของชดการเรยน :

1.1. การพฒนาทกษะการเปนผน�าการเรยนร

1.2. บรบทอนเหมาะสมในการท�างานกบเดก

1.3 สทธเดก กฎหมายไทย และไอซท

กจกรรม:

กจกรรมท 1 : สงตอกอนหน

กจกรรมท 2 : ส�ารวจการใชไอซทของเดก

1.1การพฒนาทกษะการเปนผน�าการเรยนร 9

ชดการเรยนรท1

การสรางความไวใจและการท�าความเขาใจกบเดก

9 ดดแปลงจาก Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Interntional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development


a ปรบตวใหเขากบความไมสะดวกสบาย:การเปลยนแปลงเกดขนไดเสมอ รวมถงความรสกไมสบายใจหรอสบสน ใหรและหยดพกเมอรสกเชนนน อยาพยายามฝนกลบไปสรปแบบพฤตกรรมเดม10

a แสวงหาความชวยเหลอจากภายนอก:ตองมนใจวา คณไดส�ารวจหาบคคลภายนอกเพอสนบสนน ในกรณของผทอาจตองการความชวยเหลอในการรบมอกบเรองใดเรองหนงอยางจรงจง ซงเกนกวาความสามารถของคณจะท�าไดในสถานการณกลม

การกาวไปสเปาหมายa สนบสนนใหมการคดพจารณาอยางลกซง :นเปนโอกาสส�าหรบเดกและเยาวชนทจะไดคดตางออกไป

เกยวกบชวตของตน ใหซกถามและคดพจารณาถงโอกาสความเปนไปไดในรปแบบทไมท�าใหเกดความเกรงกลว

a สรางสายสมพนธ: สนบสนนใหเดกไดมโอกาสสรางสมพนธกบเพอน สมาชกในชมชน และภาคพนธมตรอนๆ เพอแลกเปลยนความคดและเกดการท�างานรวมกน

1.2บรบทอนเหมาะสมในการท�างานกบเดก11

10 Blanchet-Cohen, N., Mack, E. and Cook, M. (2010). Changing the Landscape: Involving Youth in Social Change: A Guidebook. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.11 Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

ตอไปนเปนวธทอาจเปนประโยชนส�าหรบผจดการศกษาในการน�าการเรยนรในลกษณะทท�าใหเกดความไววางใจและความเขาใจกน ความส�าคญอยทการเตรยมการเพอการน�าการเรยนร การด�าเนนการท�างานรวมกบเดกและการตดตามผลหลงกจกรรมเสรจสนลง

การเตรยมความพรอมa สรางทมงาน : ในฐานะผด�าเนนกจกรรม คณจ�าเปนตองท�างานอยางใกลชดกบผจดบนทก ใหวางแผน

ลวงหนาวา คณจะสนบสนนกนและกนอยางไร และแบงหนาทความรบผดชอบระหวางกนใหด a เชญชวนใหเดกและเยาวชนเขารวมกจกรรมใหมากทสด:ควรจดใหบคลากรเพยงพอในการดแลและ

สนบสนน โดยอตราสวนการดแลคอ เจาหนาท 2 คนไมควรดแลเดกเกน 25 คน หากจ�าเปนตองลดจ�านวน ควรก�าหนดจ�านวนและคดเลอกกลมใหชดเจนดวย เชน กลมเยาวชนโดยเฉพาะ หากไมสามารถท�าได ใหจดกจกรรมเดยวกนหลายๆ ครงเพอใหทกคนสามารถเขารวมได

a ตดตอผเขารวมกจกรรมลวงหนา :ควรแจงใหผเขารวมกจกรรมทราบลวงหนาถงสถานท เวลาและวตถประสงคในการจดกจกรรมเพอใหเขาสามารถเตรยมตวและจดเวลาได

a ตองไดรบความยนยอม: จดการประชมรวมกบพอแมผปกครองเพอขอการสนบสนนและใหเขายนยอมใหบตรหลานเขารวมในกจกรรม ไมควรท�าใหมใครรสกวาถกบงคบใหเขารวมกจกรรม

a เลอกสถานทใหเหมาะสม: ควรจดกจกรรมในสถานทซงไมอกทก สบายและปลอดภย มพนทเพยงพอในการท�ากจกรรม และแบงกลมยอย อาจใชหองเรยนหรออาคารพละกได

a มอบหมายผมหนาทในการใหการสนบสนนเดก:ระบตวบคคลทจะท�าหนาทใหการสนบสนนชวยเหลอเดกทเกดอาการเสยใจแบบรนแรง หรอตองการการสนบสนนทางจตใจในระหวางการท�ากจกรรม บคคลผ

นอาจท�าหนาทเปนทปรกษาใหแกโรงเรยนหรอส�านกงานอยแลว แตตองไมเปนผทเกยวของในการจดกจกรรมโดยตรง

กอนท�ากจกรรมa ใหเขยนรายการ:เขยนรายการของ อปกรณ ทคณตองใชในงาน และสงทคณตองเตรยมกอนการลงมอ

ท�ากจกรรม/การตดสนใจ ใหเตรยมและรวมรวมใหพรอมกอนการท�ากจกรรม a ประชมกบทมลวงหนา : เพอซกซอมเกยวกบกจกรรม ก�าหนดบทบาท หนาท เลอกกจกรรมเชง

ประสบการณ และตรวจสอบความพรอมดานอปกรณทตองใช a เตรยมจตใจใหพรอม: คณตองท�าตวใหพรอมทางดานจตใจ พรอมทจะท�างานกบเดกและรบฟงเดก

ระหวางท�ากจกรรมa ไปถงกอนเวลา : ตองใหแนใจวา คณตองไปถงสถานทกอนผเขารวมกจกรรมเพอทจะไดเตรยมและจด

สถานท ตลอดจนรายละเอยดเลกๆ นอยๆ กอนเรมงาน a กลาวตอนรบ:ขอบคณทกคนทใหเกยรตมารวมกจกรรม แนะน�าตวเอง และอธบายวา คณมาทนเพอท

พบเดกและชมชน และระบถงประเดนส�าคญส�าหรบเขา ตลอดจนท�างานรวมกนเพอใหเกดการเปลยนแปลงในทางบวก อธบายเกยวกบกจกรรมทคณจะด�าเนนการในวนนน

a แนะน�าทกคนใหรจกกน:หากผเขารวมกจกรรมมาพบกนเปนครงแรก จดเวลาใหทกคนไดท�าความรจกแนะน�าตวกน ขอใหแตละคนจบคเพอพดคยกน แลวใหแตละคนแนะน�าคของตนใหกลมไดรจก ผด�าเนนกจกรรมและเจาหนาทกตองเขารวมดวย

mอยาคาดหวงวาทกคนจะอยจนเสรจกระบวนการ:อาจมเดกหรอสมาชกชมชนซงไมไดเขากลมท�ากจกรรมกอนหนาหรอเปนคนใหม ควรอธบายรายละอยดใหชดเจนราวกบวาเขายงไมไดเหนกจกรรมนนๆ มากอน

a ก�าหนดขอตกลงของกลม: ใหก�าหนดขอตกลง แนวทางและกตกากบผเขารวมใหชดเจน (ดงตวอยางในกรอบ) คณอาจตองใหแนวทางเขาในการก�าหนดกตการขอตกลง ใหเขยนขอตกลงนแลวตดไวในทซงทกคนมองเหนได

ตวอยางขอตกลงซงเดกไดตกลงกน:m ตองฟงเมอคนอนพดm เคารพความเหนของผอนm อยาขดจงหวะเมอมผพด โดยการพดกบผอนm ตองขออนญาตกอนออกจากหองประชมm ชวยกนรกษาความสะอาดm หามทะเลาะกนm ปดเสยงกรงโทรศพทมอถอโดยใหเปดใชระบบสนแทน

ผน�ากจกรรมไดเสนอใหเดกเพมเตมกฎตอไปน:m ไมมค�าตอบทถกหรอผด ทกคนสามารถแสดงความคดเหนของตนเองได m เคารพความเปนสวนตวของผอน และไมน�าเรองทพดคยกนในกลมไปบอก

บคคลภายนอก


1.3สทธเดกกฎหมายไทยและไอซท

aระมดระวงอารมณของคนในหองการอภปรายถกเถยง :ถงความทาทายหรอการไดรบรเรองตางๆ มากขนอาจท�าใหรสกหดหและตกใจได ควรคดหาวธในการรบมอกบสถานการณเชนน

aเสนอใหมการพบปะกนเปนการสวนตวกบเดกหลงจากเสรจกจกรรม : ในกรณทมประเดนซงไมสามารถด�าเนนการในบรรยากาศกลมไดอยางเหมาะสม พงระลกวา คณอาจไมสามารถชวยเหลอเดกไดดวยตนเอง แตคณอาจหาผทเหมาะสมมาใหค�าปรกษาได หากจ�าเปน

aเดกบางคนอาจกลาแสดงออกมากกวาอกหลายๆคน : เมอท�ากจกรรมตางๆ ใหย�ากบผเขารวมในกจกรรมวา ใหทกคนไดมสวนรวมและกระตนโดยใหเรยกชอคนทอาจพดนอย ในฐานะผน�ากจกรรม คณมบทบาทในการใหโอกาสแกเดกและเยาวชน ตลอดจนผสนบสนน

aย�ากบผเขารวมในกจกรรมถงจดแขงและทรพยากร : ทเขามตลอดจนท�างานรวมกบพวกเขาในการก�าหนดยทธศาสตรและการด�าเนนการตามกลยทธนน

aเปดชองใหเกดความตางและความคดสรางสรรค: การท�างานกบคนทมมมมองคลายกนและแตกตางกนท�าใหไดรบความคดรอบดานและมความเขาใจในมมมองทกวางขน

aใชกจกรรมเชงประสบการณ:กจกรรมเชงประสบการณเปนสงทสนก และมความส�าคญในการพจารณาทบทวนความคด งานวจยไดแสดงเหนวาเมอคณเลา แสดง และกระท�า คณจะจดจ�าไดดยงขน (ดงตารางขางลาง)กจกรรมเชงประสบการณกระตนใหเกดการเรยนรผานการกระท�า และชวยใหผเขารวมกจกรรมได ขบคดอยางลกซง

aการปรบตว:เปนการดทจะใชเกมการละเลนพนบานมาใชนอกเหนอจากทมอยในหลกสตร เพอท�าใหเดกรสกผอนคลายจากการท�ากจกรรมทตองใชเวลานาน

aรวบรวมค�าตชม: คนหาวา เดกทเขารวมกจกรรมชอบอะไรและไมชอบอะไร แลวท�าเชนนกบผเขารวมกจกรรมคนอนๆ ดวย น�าค�าแนะน�าไปปรบปรงกจกรรมตอไป ถอเปนโอกาสทเราไดเรยนรจากผเขารวม

aแจงขอมลเกยวกบกจกรรมในขนตอไป: แจงใหผเขารวมกจกรรมถงขนตอนตอไปของกระบวนการวงลอแหงสทธ แลวเชอเชญใหเขาเขารวมกจกรรมอก กอนทจะขอบคณพวกเขาทมาเขารวมกจกรรมทเพงเสรจสนไป

และอยาลมท�าสงนเสมอ...aจดบนทก:พยายามบนทกความคดและกลยทธทเกดขนในภาษาของผเขารวมกจกรรม ตลอดเวลาทท�า

กจกรรม

หลงท�ากจกรรมaพจารณาทบทวนสงทเกดขน : ประชมกบคณะท�างานเพอทบทวนสงทเกดขนระหวางทท�ากจกรรม

ทผานไป

กจกรรมเชงประสบการณประกอบดวย3สวนคอ:m ประสบการณ: คอบางสงทคณกระท�าหรอเกดขนกบคณm การสะทอนทบทวนความคด : การคดพจารณาและอภปรายเกยวกบ

ประสบการณและบทเรยนทไดรบm การบรณาการ:การประยกตบทเรยนไปใชกบชวตประจ�าวน

aสงเคราะห:อภปรายกนในกลมคณะท�างานวา มประเดนใดทมการกลาวถงซ�าๆ ตลอดจนเรองทนาสนใจ แลวจดบนทกไวเปนรายการ

aวเคราะห : อภปรายกนในกลมคณะท�างานถงจดแขงและความทาทายเกยวกบไอซทและการปกปองคมครองเดกทไดมการระบไวแลวบนทกเกบไว

m แลกเปลยนความเหนเกยวกบกจกรรมในวนนน บนทกสงทควรปรบเปลยนส�าหรบคณะท�างาน และบทเรยนทไดรบ

m พจารณาวา มเดกคนใดทจ�าเปนตองไดรบความชวยเหลอเปนกรณพเศษระหวางท�ากจกรรมหรอไม หากมใหจดแผนรองรบ

aน�าบทเรยนไปปรบใช อยาลมทบทวนขอมลกอนทจะท�ากจกรรมตอไป น�าขอดไปใชกบกจกรรมครงตอไป

สทธคออะไร?12

สทธคอ จารตอนชวยในการคมครองบคคลและสรางความมนใจวา เขาไดรบสงจ�าเปนทการด�ารงชวตและการพฒนาทตนเองตองการ ในป พ.ศ.2491 สหประชาชาตไดรบรองค�าประกาศสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights) อนเปนมาตรฐานสากลวาดวยสทธพนฐานส�าหรบมนษยทกคน ทกสญชาต ศาสนา เชอชาต และทกอาย หมายรวมถงเดกดวย

12 Bown, K. (2009) Stand Up for Children’s Rights: A Teacher’s Guide for Exploration and Action with 11-16 year olds. Geneva, Switzerland: UNICEF.

THECONVENTIONONTHERIGHTSOFTHECHILD

www.voc.org.my/2011/03/02/convention-on-the-rights-of-the-childwww.careandvalue.wordpress.com/2009/07/17/the-convention-on-the-rights-of-the-child-20-years/


สทธขนพนฐานของเดกและอนสญญาวาดวยสทธเดกแหงสหประชาชาต (CRC) คออะไร?13

ในป พ.ศ.2532 ผน�าระดบโลกจากชาตตางๆ ไดก�าหนดวา เดกจ�าเปนทจะตองมการรบรองสทธขนพนฐานบางประการเนองจากเหตผลในดานการเลยงด ดวยเหตนท�าใหมการก�าหนดกรอบสทธขนพนฐานเดกไวในอนสญญาวาดวยสทธเดกแหงสหประชาชาต (Convention on the Rights of the Child (CRC)) โดยสถานะแลว ‘อนสญญา’ คอ เอกสารทมสถานะเปนกฎหมาย อนสญญาสทธเดก ถอเปนขอตกลงอนมขอผกพนทางกฎหมายและเปนอนสญญาฉบบแรกทมการกลาวถงสทธเดกเปนการเฉพาะ อนสญญาฉบบนมการใหสตยาบนอยางกวางขวางจากชาตตางๆ มากทสดในประวตศาสตร โดยมเพยง 2 ชาตเทานนทมสถานะเปนผลงนามเทานน สวนทเหลอไดใหสตยาบนทงหมด รวมถงประเทศไทย ไดใหสตยาบนรบรองอนสญญาฉบบนใน พ.ศ.2535 อนสญญาสทธเดกนไดก�าหนดมาตรฐานขนพนฐานทางกฎหมายและจรยธรรม ตลอดจนเปนเปาหมายส�าหรบชาตภาคทกชาตในการท�างานดานสทธเดก โดยสาระแลว อนสญญาคอ กรอบวสยทศนในดานทเกยวกบเดกอนประกอบดวยมาตรฐานทางกฎหมาย โดยสาระอนกวางขวางของอนสญญานทมสาระราว 40 มาตรา วาดวยการก�าหนดสทธและหนาทอนเกยวของกบเดก ดงน คอ

13 Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

มาตรา1 นยามของค�าวาเดก (อายต�ากวา 18 ป)

มาตรา2 ไมถกเลอกปฏบต

มาตรา3 การไดรบความคมครอง ปกปองเปนพเศษ

มาตรา4รฐจะด�าเนนมาตรการทเหมาะสมทงปวง เพอการปฏบตใหเปนไปตามสทธทอนสญญานไดใหการยอมรบ โดย“ใชทรพยากรทมอยอยางเตมท”

มาตรา5หนาทของบดามารดา หรอสมาชกของครอบครว ในอนทจะแนะแนวทางตามเหมาะสมในการใชสทธของเดกตามทอนสญญานใหการรองรบ ในลกษณะทสอดคลองกบความสามารถทพฒนาตามวยเดก

มาตรา6 สทธในการมชวตอยรวมถงการตอสเพอความอยรอดและพฒนาในการของเดก

มาตรา7 สทธในการมชอ,สญชาต, สทธทจะไดรจก และอยภายใตการดแลจากบดามารดาของตน

มาตรา8 สทธในการรกษาเอกลกษณของตนไว รวมถงชอ สญชาต รวมถงความสมพนธทางครอบครว

มาตรา9 สทธในการไมถกแยกจากบดามารดา โดยปราศจากความยนยอมของบดามารดา

มาตรา10 สทธในเดนทางออกนอกประเทศใดๆ เพอการกลบไปอยรวมกนใหมเปนครอบครว

มาตรา11 สทธในความคมครองไมใหไดรบการโยกยายเดกออกตางประเทศทมชอบดวยกฏหมาย

มาตรา12 สทธในการมความคดเหนเปนของตน ทไดรบการรบฟงในความคดเหนนนแบบจรงจง

มาตรา13 สทธและเสรภาพในการแสดงออก

มาตรา14 สทธเสรภาพในทางความคด, มโนธรรม และศาสนา

มาตรา15 สทธเสรภาพในการสมาคม

มาตรา16 สทธในความเปนสวนตว

มาตรา17 สทธในการไดรบขอมลขาวสาร และยอมรบในหนาทของสอมวลชน

มาตรา18 รฐใหความชวยเหลอเรองความรบผดชอบรวมกนของบดามารดาในการเลยงดเดก

มาตรา19 ไดรบสทธความคมครองจากความรนแรงทกรปแบบทงหลายทงปวง

มาตรา20 สทธในการคมครองพเศษ ส�าหรบเดกทถกพรากจากครอบครว หรอสภาพแวดลอม

มาตรา21 สทธในการพจารณาของประโยชนสงสดทเดกจะไดรบจากการถกอปการะเปนบตรบญธรรม

มาตรา22 สทธในการขอสถานะเปนผลภย และไดรบความคมครองตามกฎหมาย

มาตรา23เดกพการทางรางกายหรอจต ควรมสทธทสมบรณในความมศกดศร สงเสรมใหมการพงพาตนเอง และเอออ�านวยใหเดกมสวนรวมอยางแขงขนในชมชน

มาตรา24 สทธในการไดรบการบรการและดแลดานสาธารณสขทสงสดเทาทจะหาได

มาตรา25สทธในการไดรบการดแลบ�าบดสขภาพทงทางกายและทางจต ในอนทจะไดรบการทบทวนการบ�าบดรกษาเปนระยะๆ

มาตรา26 สทธในการไดรบประโยชนจากการประกนสงคม

มาตรา27 สทธในการไดรบมาตรฐานความเปนอยทเพยงพอ

มาตรา28 สทธในการไดรบการอบรมและการศกษา

มาตรา29สทธในการไดรบการศกษาทเนนในการพฒนาความเคารพตอสทธมนษยชน ความเปนเอกลกษณของตนเอง และความเปนประชาธปไตย

มาตรา30สทธของการเปนชนกลมนอยทางชาตพนธ สามารถปฏบตตามวฒนธรรม ศาสนา หรอการใชภาษาของตน

มาตรา31 สทธในการพกผอน และการเลนทางสนทนาการของเดก

มาตรา32สทธในการท�างานภายใตขอตกลงทเหมาะสม และอสระในการเลอกทจะไมท�างานทเสยงอนตราย

มาตรา34สทธของการไดรบความคมครองจากการแสวงหาผลประโยชนทางเพศ และการกระท�าทางเพศทกรปแบบ

มาตรา35 สทธในการไดรบความคมครองจากการลกพาตว การขาย หรอการลกลอบคาเดก

มาตรา36สทธในการไดรบความคมครองจากการถกแสวงหาผลประโยชนทกรปแบบทเปนผลรายตอสวสดภาพของเดก

มาตรา37สทธในการไดรบความคมครองจากการถกทารนกรรม ลดรอนเสรภาพ และการไมเคารพในศกดศรของเดก

มาตรา38 สทธในการไดรบความคมครองในกรณพพาทกนดวยอาวธ

มาตรา39 สทธในการไดรบการฟนฟทงทางกายและจตใจ และกลบสสงคมของเดกได

มาตรา40 สทธในการไดรบความเปนธรรมของเดกในกระบวนการยตธรรม

มาตรา41 ปกปอง และเคารพกฎบญญตพนฐานทางสทธมนษยชนทมอย


การด�าเนนการตามอนสญญาวาดวยสทธเดก14 รฐบาลตางๆ ถอเปนผมบทบาทหลกในการเคารพสทธเดก โดยมบทบาทในการก�าหนดกฎหมายและนโยบาย

อนสนบสนนใหมการน�าหลกการวาสทธพนฐานของเดกไปปฏบต อยางไรกตาม ยงมผมบทบาทอนๆ ทเกยวของดวย พอแมผปกครองถอเปนผมความรบผดชอบในการใชชวตประจ�าวนอนสงเสรมสทธบตรหลานของตนเอง แตในขณะเดยวกน ชมชน ผน�าศาสนา ผอยในวชาชพตางๆ (อาท คร อาจารย แพทย พยาบาล องคกรดานการบงคบใชกฎหมายและประชาสงคม ทงในระดบทองถน ระดบชาต และระดบสากล) ลวนมบทบาทส�าคญเชนกน โดยหลกการแลว ขอก�าหนดเหลานสามารถเปนไปไดโดยอาศยความเขมแขงของครอบครว วฒนธรรม และชมชน

เทคโนโลยสารสนเทศ (ไอซท) กบสทธพนฐานของเดก15 เปนสงส�าคญทจะตองพจารณาสทธพนฐานของเดกวาดวยการมชวตรอด การพฒนา การไดรบความคมครอง

และการมสวนรวมโดยไมมการเลอกปฏบตในดานไอซท ในฐานะทเดกเปนผสรางความเปลยนแปลงและเปนผมสวนในการใชไอซทในชวตประจ�าวน เขาจงเปนผทบทบาทในดานสทธของตนเอง ดวยบทบาทของการเปนผรบ ผเขารวมกจกรรมและมบทบาทในโลกอนเตอรเนต ซงมความอนซบซอนเชนนท�าใหเกดทงโอกาสและความเสยงแกเดกเอง ดงน 16

โอกาส:

m การศกษาและการเรยนร : เดกมโอกาสเชอมตอกบสอการเรยนรออนไลน การสอสารกบเพอนและผใหญทสนใจในเรองนนๆ ตลอดจนการแลกเปลยนความคดเหน

m การมสวนรวมในสวนของภาคประชาชน : มโอกาสในการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมและการเมองในโลกออนไลน

m ความคดสรางสรรค: แรงบนดาลใจและการเกยวของกบเวบไวตทใหขอมล ด�าเนนกจกรรมทางศลปะ เกมหรอการเขารวมแสดงความคดเหนในพนทตางๆ ออนไลน

m ความเปนตวตนและการเปนสวนหนงของสงคม: กจกรรมการเปนสมาชกเครอขายสงคม การแลกเปลยนประสบการณกบบคคลอนๆ ในดานทมความสนใจรวมกน ท�าใหเกดความรสกมตวตนและความภาคภมใจในตวเอง

ความเสยง:

m ดานธรกจ : โฆษณา อเมลสแปม การตดตามเกบขอมลสวนตวโดยองคกรธรกจ การพนน และการดาวนโหลดโปรแกรมอยางผดกฎหมาย

m ดานเพศ:การเขาชมสอลามกอนาจาร การพบกบนกลอลวงทางเพศออนไลน การคามนษย การน�าสอทางเพศขนอนเตอรเนตหรอการแลกเปลยนผานสอดงกลาว

m ดานความรนแรง: เนอหาสาระหรอภาพอนรนแรง การหมนประมาท และการลวงละเมด

อนสญญาวาดวยสทธเดกไดระบดงน สาระส�าคญอนสญญา :

v ความหมายหรอนยามค�าวาเดกคอ บคคลทมอายต�ากวา 18 ป เวนแตจะบรรลนตภาวะกอนหนานน ตามกฎหมายทใชบงคบแกเดกนน (มาตรา 1)

v บงคบใชกบเดกทกคนโดยไมเลอกปฏบตในทกททกสถานก ารณ (มาตรา 2) v ใหเดกเปนตววดความตองการความคมครองและการสงเสรมพเศษ (มาตรา 19, 20, 21 และ 32-39) v ใหความส�าคญ ของครอบครว, ชมชน และวฒนธรรม ในการเลยงด คมครอง และขดเกลาความประพฤต

โดยทวไปของเดก (มาตรา 7, 8, 9, 30) v เนนในเรองภาระหนาท และความรบผดชอบของผทมหนาทมอบหมายภาระหนาทนนๆ ใหกบเดก (มาตรา

3, 4, 5, 18, 27) v ใหการสนบสนนและสงเสรมในการพฒนาทางดานสขภาพและการพฒนาในการเจรญวย ใหมความ

เหมาะสมกบวย ความสามารถ และความมสวนรวม เพอใหแนใจวาเดกๆ ไดรบการพฒนาทกดาน อยางเหมาะสม ไมวาจะเปนดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคมและจตวญญาณ (มาตรา 5, 14, 18, 29)

v ใหการสนบสนนสงเสรมปรชญาความคดของความมเกยรตและเคารพส�าหรบเดก, ก�าลงทาทายทศนวสยในประเพณของเดก ซงเปนผรบทตองไดรบการดแลและปองกน (มาตรา 5, 12-17)

สทธพนฐานทมการระบไวในอนสญญานสามารถจดเปน 3 กลมดงนคอ 1. สทธทจะมชวตรอดและการพฒนา หมายถง การมอาหาร ทอยอาศย การดแลสขภาพอนามย การขน

ทะเบยนเกด ความมนคง การไดรบการศกษาทด และมภาวะโภชนาการทเหมาะสม กจกรรมทางวฒนธรรมและสนทนาการ

2. สทธทจะไดรบความคมครอง ใหรอดพนจากการท�าราย การลวงละเมด การละเลย การน�าไปขาย การใชแรงงานเดก และการแสวงประโยชนโดยมชอบในรปแบบอนๆ และ

3. สทธในการมสวนรวม ในการแสดงความคดเหน แสดงออก การมผรบฟง และมสวนรวมในการตดสนใจในเรองทมผลกระทบกบตนเอง

พนฐานของสทธพนฐานของเดกดงทปรากฏในอนสญญาวาดวยสทธเดกทส�าคญ 4 ประการคอ 1. การหามเลอกปฏบต: ใหความส�าคญตอเดกทกคนโดยไมมขอยกเวน 2. ยดหลกการเพอประโยชนสงสดของเดกเปนส�าคญ : การกระท�าหรอการด�าเนนการทงหลายตองค�านง

ถงประโยชนสงสดของเดกเปนอนดบแรก 3. สทธในการมชวตการอยรอดและการพฒนา: ใหค�านงและสนบสนนตอความตองการและสทธเดกโดย

รวม 4. สทธในการมสวนรวม : เดกมสทธในการแสดงความคดเหน และตองใหความส�าคญกบความคดเหลานน

เมอตองกระท�าหรอด�าเนนการใดๆ อนเกยวของกบเดก อาท การด�าเนนการทางกฎหมายและพจารณาคด ทงน น�าหนกของความคดเหนของเดก ๆ นน ขนอยกบอาย ความเตบโตเปนผใหญ หรอความสามรถในการคดรเรม

เพอปกปองคมครองและสนบสนนเดก การด�าเนนการใดๆ จะตองปฏบตไปในแนวทางตามทอนสญญาวาสทธ

เดกน ไดก�าหนดไว โดยหลกการวาดวยสทธอนครอบคลมน เปนเครองมอในการพจารณาด�าเนนการเพอแกไขปญหาและความทาทายเพอเดก ทงยงไดเปนแนวทางวาดวยบทบาทหนาทของผใหญและเดกในการสนบสนนสงเสรมใหเกดการพฒนาและความเปนอยทดของเดก

14 Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.15 Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.16 จดแบงประเภทตามเอกสารของ Livingstone, S. and Haddon, L. (Ed) (2009) Kids Onlive: Opportunities and Risks for Children. Bristol, UK: The Policy Press.


m ดานคานยม: การเขาถงระบบคานยมอนแตกตางกน รวมทงเนอหาสาระอนมการกดกนหรอการเลอกปฏบตระหวางเชอชาต

ผใหญถอวามบทบาทส�าคญในการท�างานเคยงบาเคยงไหลกบเดกเพอใชโอกาสทมากบอนเตอรเนต ตลอดจน

การพฒนากลยทธในการปองกนความเสยงตางๆ รวมถงวธการใชงาน ทศนคตอนเหมาะสม และแนวทางปฏบตตางๆ ดวย

การปกปองคมครองทางกฎหมายในประเทศไทย ประเทศไทยมชดกฎหมายและนโยบายตางๆ ในการสงเสรมความปลอดภยตลอดจนการคมครองเดกจาก

ภยนตรายและการลวงละเมดเมอใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ ผจดการศกษาและเดกควรท�าความเขาใจสทธขนพนฐานของเดก เพอน�าไปใชพฒนาทกษะในดานการปองกนและการรายงานความเสยงรวมกน ตอไปนคอตวอยางกฎหมายของไทยทมความส�าคญ และไดมการก�าหนดการกระท�าอนผดหมายดงนคอ

พระราชบญญตวาดวยการกระท�าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.2551กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

m สอทางเพศในเชงไมสรางสรรค(สอลามก): ขอมลคอมพวเตอรใดๆ ทมลกษณะอนลามก ซงหมายรวมถงขอมลทเกยวกบเดกในลกษณะดงกลาว

m การเจาะระบบ: เขาถงโดยมชอบซงขอมลคอมพวเตอรทมมาตรการปองกนการ เขาถงโดยเฉพาะ และมาตรการนนมไดมไวส�าหรบตนเอง

m ไวรสคอมพวเตอร: การกระท�าทท�าใหเกดความเสยหายแกคอมพวเตอรหรอขอมลของผอน m ขอมลปลอมขอมลเทจ: การสงขอมลและปกปดหรอปลอมแปลงแหลงทมาของการสงขอมลมชอบดง

กลาว m การหมนประมาท :การสรางขน ตดตอ เตมหรอดดแปลงภาพของบคคลอน ดวยวธการทาง

อเลกทรอนกสหรอวธการอนใด โดยประการทนาจะท�าใหผอนนนเสยชอเสยง ถกดหมน ถกเกลยดชง หรอไดรบความอบอาย

พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ.2546 กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

m การคมครองขอมลเดก: หามมใหผใดเผยแพรตอสาธารณชน ซงภาพ เรองราว หรอขอมลใดๆ ของเดกหรอผปกครองอนนาจะท�าใหเกดความเสยหาย

พระราชบญญตคมครองผถกกระท�าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ.2551 กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

m การคมครองขอมลของผถกกระท�าดวยความรนแรงในครอบครว:หามมใหผใดตพมพ โฆษณา หรอเผยแพรตอสาธารณชน ซงภาพ เรองราว หรอขอมลใดๆ อนนาจะท�าใหเกดความเสยหายแกผกระท�าหรอผถกกระท�าดวยความรนแรงในครอบครว

พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ. 2540

m การคาประเวณ: การคาประเวณ รวมถงกรณการคาประเวณเดกดวย

พระราชบญญตภาพยนตรและวดทศน พ.ศ.2551 ส�านกงานวฒนธรรมแหงชาตกระทรวงวฒนธรรม

m สอและสถานททไมปลอดภย : เพอการคมครองเดกและเยาวชนจากสถานทอนไมปลอดภยในอนเตอรเนต ตลอดจนสถานใหบรการดานอนเตอรเนตและเกม

m การจดระดบความหมาะสมของเกมคอมพวเตอร : ไดมการจดระดบความเหมาะสมของเกมคอมพวเตอรตามเกณฑชวงอายของผเลนเกมดงนคอ (1) อายตงแต 3 ขวบขนไป (2) อายตงแต 6 ปขนไป (3) ทกกลมอาย (4) อายตงแต 13 ปขนไป (5) อายตงแต 15 ปขนไป (6) อายตงแต 18 ปขนไป (7) อายตงแต 20 ปขนไป (เพมเตมในภาคผนวกท 4)

เวลาทใช:15 นาทอปกรณ:กอนหนเลกๆ จ�านวน 5 กอนหรอสงของอนๆ ทสามารถก�าไวในมอได วตถประสงค: เพอปลกจตส�านกในการท�างานรวมกนเปนทม ตลอดจนบทบาทหนาทของสมาชกในการสราง

สภาพแวดลอมในการใชงานไอซทอยางปลอดภยและสรางสรรค ขนตอน:1. ใหผเขารวมกจกรรมยนเปนวงกลมใหไหลชดกน 2. ตอไปใหแตละคนไขวแขน โดยใหฝามอของตนจบฝามอของเพอนทยนตดกน 3. บอกใหทกคนปลอยมอ ปรบมอ สลบแขนทไขวกน จบมอกบเพอน ปรบมอ สลบแขน แลวจบมอ สลบกนไป

เชนน ใหท�าซ�าๆ จนทกคนรจงหวะ มนใจ และจ�าล�าดบทาได 4. ตอไปใหสงตอหนประกอบจงหวะ อธบายเปรยบเทยบใหผเขารวมกจกรรมทราบวา หนกอนนเปรยบเหมอน

เดกจากชมชนทเขาอยและพวกเขาทกคนจะตองดแลเดกนใหด หลงจากนนผเขารวมกจกรรมไดสงหนไปรอบๆ วงพรอมกบ ปรบมอ และปลอยมอดวย

5. หลงจากสงตอหนไปจนครบรอบแลว 1 รอบโดยไมท�าหนหลนหรอเสยจงหวะ ใหหยดเกมแลวถอกอนหนไวในมอ

6. เปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนและวางแผนกนวาจะมวธอยางไรทจะปองกนไมใหท�ากอนหนหลนได

7. เพมกอนหนอกทละกอนอยางชาๆ เพอใหสงไปรอบๆ วง

ผลการเรยนรและการแลกเปลยนความคดเหน 1. อภปรายแลกเปลยนความคดเหนกบสมาชกกลมถงกจกรรม โดยเนนหนกวา การรวมมอจากทกคนนนส�าคญ

ตอการดแลเดก (กอนหน) อยางไร ถามตอไปวา จะมวธการอยางไรทจะท�าใหสามารถท�างานไดงายขน หากมการเอยถงการนบหรอการรองเพลงเพอใหจงหวะกสามารถเชอมโยงเขากบการสอสาร นนคอ หากเรารวาแตละคนก�าลงท�าอะไรอยกจะท�าใหเราสามารถท�างานรวมกนไดดยงขน

2. ตอยอดความคดจากสงทผเขารวมกจกรรมไดเรยนรจากกจกรรมน โดยเชอมโยงเขากบการใชชวตประจ�าวน และบทบาททแตละคนม ในการดแลเลยงดเดกใหปลอดภยจากอนตรายตางๆ

กจกรรมท1:สงตอกอนหน


สงทไดรบจากกจกรรม1. การท�างานรวมกนนนอาศยเวลาและการฝกฝน หากเรารจกรบฟง ชวยเหลอ และสนบสนนกนและกนแลว

เรากจะสามารถบรรลเปาหมายได2. สมาชกแตละคนในชมชนตางกมบทบาทหนาทของตนในการสนบสนนชวยเหลอเดก 3. หากมการผดพลาด (เชนการท�ากอนหนหลน) กสมควรทจะตองมการพจารณาแผนและปรบบทบาทหนาท

จ�าเปนตองอาศยความยดหยน ค�านงถงผลประโยชนของเดกเปนส�าคญ

การด�าเนนการตอยอดm ขอใหผเขารวมกจกรรมไดพจารณาถงบทบาทของตนในการดแลสนบสนนบตรหลานและเพอนๆ ของ

เขา ทอยในชมชนในดานทเกยวกบไอซท ใหเขยนวธในการดแลสนบสนนบตรหลาน เพอนของบตรหลาน และตนเองเกยวกบการใชไอซทอยางปลอดภยกลมคนเหลานกลมละ 5 ขอ

หมายเหต:ควรเนนกบผเขารวมกจกรรมวา ไมควรรสกเสยใจหากท�ากอนหนหลน หรอท�าใหเสยจงหวะ ใหใชความอดทนและสนบสนนผเลน ใหใชอารมณขนมองโลกในแงดโดยเฉพาะเมอท�าผดพลาด

เวลาทใช: 1 ชวโมง อปกรณ:กระดาษปรฟ และปากกาเคม วตถประสงค:เพอท�าความเขาใจวา เดกใชไอซทในโรงเรยน ทบาน และในชมชนอยางไร ตลอดจนระบถง

ประโยชนและความเสยงทเปนไปได ขนตอน:1. ขอใหเดกไดแลกเปลยนวาพวกเขาใชไอซทกนอยางไร ประเดนทตองการคอ ประเภทของไอซททใช สถาน

ททใช เวลาทใชและวตถประสงคในการใช และใหเขาใหแลกเปลยนเกยวกบความรทเขามเกยวกบไอซทดวย

2. หลงการน�าเสนอ ขอใหเดกระบอปกรณสอดานไอซทซงเขาใชทวไป 5 สง (ตวอยาง เชน อนเตอรเนต เกมคอมพวเตอร โทรศพทมอถอ กลองดจตอล กลองตอเขาอนเตอรเนตได เปนตน)

3. แบงผเขารวมกจกรรมเปนกลมยอย 5 กลม แลวใหแตละกลมเลอกอปกรณสอไอซท 1 ชนไมซ�ากน4. แจกกระดาษใหแตละกลม 2 แผน โดยแตละแผนใหเขยนชออปกรณทกลมพจารณาไวทหวของกระดาษ

ใตชอหวขออปกรณ กระดาษแผนหนงใหเขยน “ประโยชน/โอกาส” ไว สวนอกแผนหนงใหเขยน “ความเสยง”

5. ใหเวลาแตละกลมท�างาน 5-10 นาท เพอระดมความคดถงประโยชนและความเสยงส�าหรบเดกในการใชสออปกรณไอซทนน โดยเขยนแยกกนตามหวขอทระบไวบนกระดาษแตละแผน

6. หลงจากนน ใหแตละกลมสงตวแทนขนรายงานผล โดยใหอยทบคคลนจะตองอยประจ�าทของตน หลงจากนนขอใหสมาชกของกลมทเหลอยายไปยงจดทตงของกลมอนทตนเลอก ทงน ในแตละกลมควรมสมาชกเทาๆ กน

กจกรรมท2:ส�ารวจการใชไอซทของเดก

7. ใหเวลาอก 5-10 นาท แลวขอใหกลมยายไปยงจดตอไปจนครบ 5 จด ตวแทนกลมจ�าเปนตองประจ�าอย ณ จดทกลมของตนท�างาน ไมตองหมนเวยนไปกบกลมของตน

8. หลงจากทแตละคนไดมโอกาสเสนอแนะเพมเตมใหกบแตละกลมแลว ขอใหตวแทนกลมไดน�าเสนอสนๆ ถง ประโยชน/โอกาส และความเสยงส�าหรบสออปกรณของตน

9. ใหประยกตสงทเขาไดเรยนรเขากบกจกรรมในสวนท 1.3 เรองสทธเดก กฎหมายไทยและไอซท อธบายใหเดกไดทราบถงสทธของเขาตามอนสญญาวาดวยสทธเดก (CRC) ตลอดจนผลกระทบจากอนสญญานตอการใชไอซทของเขา

ผลการเรยนรและการแลกเปลยนความคดเหน ซกถามผเขารวมกจกรรมวา ไดเรยนรอะไรใหม จากกจกรรมทด�าเนนการในวนน

สงทไดรบจากกจกรรมm ผเขารวมกจกรรมไดมโอกาสท�าความเขาใจถงสออปกรณทางไอซทตางๆ ทมการใชอยในปจจบน m ผเขารวมกจกรรมไดมโอกาสท�าความเขาใจถงประโยชนและความเสยงอนเกดจากการใชสอเหลาน

ตลอดจนผลกระทบตอการด�ารงชวตประจ�าวนของตนเอง m ผเขารวมกจกรรมไดมโอกาสเรยนรถงสทธของตนทเกยวกบไอซท

การด�าเนนการตอยอดm กระตนใหเดกไดอภปรายแสดงความคดเหนกบญาต เพอนและพอแมผปกครองถงประโยชน โอกาส

และความเสยงของไอซท ตลอดจนสทธเดก


2.1ความเสยงหรอภยออนไลนชดการเรยนนเปนการอธบายถงความเสยงบางประการทเกยวของกบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ไอ

ซท) โดยมการใหภาพรวมของความเสยงและกลยทธในการปองกนซงเดกสามารถน�ามาใชเพอปองกนตนเองและจดการความเสยงทเกดขน ในบทนจะไดใหขอมลเกยวกบความเสยงดานอนเตอรเนต ความเสยงดานโทรศพทมอถอและความเสยงดานเกม กอนทจะเขาสการอภปรายแสดงความคดเหนวาดวยกลยทธทวไปส�าหรบผจดการศกษาซงท�างานกบเดก นอกจากนยงไดมการพจารณาถงสาระส�าคญของการหมนประมาททางไซเบอร และน�าเสนอกลยทธในการปองกนอกดวย

ในสวนของผจดการศกษา ชดการเรยนนมงทจะใหวธการ เครองมอ และแนวทางในการท�างานกบเดกอนจะท�าใหทง 2 ฝายสามารถระบไดถงปจจยคกคามและวธการรบมอ

กจกรรมตางๆ ในชดการเรยนนเปนไปเพอการพจารณาอยางลกซงถงสถานทซงปลอดภยและไมปลอดภยในอนเตอรเนต จะไดมการน�าเดกเขารวมในกจกรรมบทบาทสมมต และการพฒนาทกษะตางๆ ในการทจะปองกนตนเองจากนกลอลวงออนไลนและการหมนประมาท หลงจากนนจะใหเดกไดท�างานรวมกบผจดการศกษาในการจดท�าแผนสรางความปลอดภยซงเขาสามารถน�าไปใชไดในชวตประจ�าวนของตน

โลกอนเตอรเนตเปนชองทางในการเขาถงขอมลอนมคามหาศาลอนเปนประโยชนตอการพฒนา การศกษา และการสรางสรรคของเดกและเยาวชน อยางไรกตาม ในการใชพนทออนไลนน ยงมภยหรอความเสยงควบคกน ภยหนงทปรากฏอยและเหนไดชดคอ การใชงานมากเกนไปหรอการเสพตด ผจดการศกษาจงควรค�านงถงระยะเวลาและก�าลงกายทเดกไดใชเพอการใชไอซท ไมเพยงภยหรอความเสยงจากการประสบกบเนอหาไมเหมาะสมทปรากฏอยในอนเตอรในปจจบนเทานน แตเดกอาจยงตองประสบกบภยเมอท�าการอพโหลดเนอหาของตนเขาสเครอขาย ทงนเนองจากยงไมมการจ�ากดวา เนอหาใดสามารถน�าเขาได อกทงยงไมมผคอยสอดสองตดตามการกระท�าของผใช ดงนน จงมความส�าคญอยางยงทจะตองท�างานรวมกบเดกเพอใหคนกลมนสามารถมวจารณญาณและการตดสนใจวาดวยสภาพแวดลอมในเครอขายอนเตอรเนตอนเหมาะสม

กลยทธเชงปองกนเชงคมครองและการจดการความเสยงในฐานะผจดการศกษา ควรมงทจะ

1. ท�างานรวมกบเดกในการสรางความเขาใจวา ผใชอนเตอรเนตและคนนน มบทบาทเปนทงผเขยนและผอาน ทงสองบทบาทนจ�าเปนจะตองมวจารณญาณทด

2. ท�าใหมนใจวา ทงเดกและเยาวชนมการตระหนกรถงภยความเสยงทเกยวของเมอโพสตขอมล ความเหน ภาพและวดทศนไวบนอนเตอรเนต

3. ตดตามและใหค�าแนะน�าเกยวกบแหลงขอมลออนไลนทเหมาะสมและถกตอง 4. บนทกปญหาและรายละเอยดของเหตการณ (เชน ชอเวบไซต ชอหองสนทนา หรออเมลแอดเดรส เปนตน)5. ท�างานกบเดกเพอใหเขาเขาใจสงตอไปนคอ

ก. เดกสามารถควบคมสถานการณทจะตองประสบกบเนอหาหรอพฤตกรรมไมพงประสงคออนไลนได (แตไมทงหมด)

ข. เดกสามารถหยดและควรหยดการกระท�าใดๆ อนสรางปญหาได (โดยการปดเบราเซอร หรอ ออกจากหองสนทนา)

2.1.1 เพศ เพศสภาพและอนเตอรเนตเดกๆ ก�าลงใชชวตอยในโลกอนเตมไปดวยขอมลทางเพศ ทศนคตและพฤตกรรมทางเพศ ไดมการเปลยนแปลง

ไปสการเปดกวางทางเพศและมการแสดงความตองการทางเพศหรอรสนยมทางเพศเพมขน โลกอนเตอรเนตไดกลายเปนแหลงขอมล ทรพยากรอนมประโยชน และไดใหขอมลเกยวกบเพศสภาพทมประโยชนทงทางกายภาพและการเปลยนแปลงทางอารมณ ตลอดจนการเปลยนแปลงวาดวยรปแบบของความพงพอใจตอกน โรคตดตอทางเพศ และการคมก�าเนด เปนตน ดงนน อนเตอรเนตสามารถเปนไดทงแหลงของการเรยนรส�าหรบเดกวาดวยการสรางทศนคต


การศกษาความเสยงดานไอซทและการก�าหนดกลยทธในการปองกน

ชดการเรยนท 2 : การศกษาความเสยงดานไอซทและการก�าหนดกลยทธในการปองกน

สวนตางๆ ของชดการเรยน :

2.1 ความเสยงหรอภยออนไลน

2.1.1 เพศ เพศสภาพและอนเตอรเนต

2.1.2 การสอสารระหวางบคคลในโลกออนไลน

2.1.3 ขอมลสวนบคคลและสทธในการรกษาความเปนสวนตว

2.1.4 ความเสยงทางกฎหมาย

2.1.5 ความเสยงทางเทคนค

2.2 ความเสยงวาดวยโทรศพทมอถอ

2.3 ความเสยงวาดวยเกม

2.4 กลยทธทวไปในการปองกนส�าหรบผจดการศกษา

2.5 การหมนประมาททางไซเบอร

กจกรรม :

กจกรรมท 3 : ไฟแดง ไฟเหลอง ไฟเขยว ไป!

กจกรรมท 4 : ท�าใหมนใจวา “คนนน” เปนเพอนเราจรงๆ

กจกรรมท 5 : การหมนประมาททางไซเบอร

กจกรรมท 6 : การจดท�าแผนวาดวยความปลอดภย


2.1.2 การสอสารระหวางบคคลในโลกออนไลน โลกอนเตอรเนตนนเปนเครองมออนทรงพลงในการสอสารระหวางบคคล ทงยงไดมการเปดชองทางตางๆ วา

ดวยความสมพนธอนสรางสรรค เปนการศกษาและเปนไปในทางทด แตกยงมภยความเสยงตามมาเมอเดกสอสารกนทางออนไลน โดยเฉพาะเมอสอสารกบคนทเขาไมรจก บอยครงทความตงใจของพอแมผปกครองไมมการสอสารอยางชดเจน ท�าใหเดกจ�าเปนตองไดรบการพฒนาศกยภาพเพอใหสามารถระบถงสญญาณวา การสนทนาออนไลนของตน

ดานเพศอนปลอดภย มความรบผดชอบ และเหมาะกบสขอนามยไดอกมมหนง โลกอนเตอรเนตกยงมเนอหาทางเพศอนไมเหมาะสมปรากฏอยมากมาย อนเปนการสงเสรมทศนคต

ทางลบ เกดความเสยง หรอแมกระทงความรนแรงทางเพศ สวนหนงทส�าคญอนเกยวกบการแสดงความคดเหนออนไลนกเกยวของกบเพศ ซงมทงดานดและดานราย เนอหาอนสงเสรมการขายบรการหรอสงลามกอนาจารกสงผลเสยตอเรองนหรอสงเสรมใหเกดเครอขายทางเพศอนไมเหมาะสมกบเดกและเยาวชนเชนกน สงเหลานท�าใหเกดความเสยงทจะน�าไปสทศนคตทไมตงอยบนพนฐานของความเปนจรง ไมเปนผลดตอสขภาพ นารงเกยจหรอแมแตความรนแรงทางเพศ และยงท�าใหเดกและเยาวชนไดรบขอมลอนไมถกตองหรอเกดอนตรายได ประการสดทาย มผใหญบางคนใชโลกอนเตอรเนตในการเอารดเอาเปรยบหรอบงคบใหเดกมสวนในพฤตกรรมทางเพศอนไมปลอดภย

ผจดการศกษานนมบทบาทส�าคญในการอบรมใหเดกไดเขาใจถงเนอหาอนสรางสรรค เหมาะสม และเปนการใหการศกษาวาดวยเพศ ความรเหลานมการจดเตรยมไวอยางดส�าหรบเดกและเยาวชนเพอใหสามารถรบมอกบความเสยงอนเกยวของกบการปองกนตนเองและเพอนได

กลยทธเชงปองกนกลยทธเชงคมครองและการจดการความเสยงในฐานะผจดการศกษา ควรมงทจะด�าเนนการตอไปน

1. อธบายวา ความเสยงดานเพศนนไมเพยงเกดในชวตจรงแตยงพบไดในโลกออนไลนดวย 2. ท�าความเขาใจเกยวกบสภาพความเปนจรงและพฒนาการของเดกและเยาวชน3. สรางความไววางใจกบเดกเพอใหเขารสกสบายใจทจะพดคยแลกเปลยนสงทส�าคญและมความหมาย

ในเรองทางเพศ4. ศกษาท�าความเขาใจไมเพยงในสวนของความรสกและเพศแตยงรวมถงเพศสภาพและรสนยมทางเพศ

ดวย

การกรองและการปดกนเวบไซตการตดตงซอฟตแวรซงสามารถกรองหรอปดกนการเขาเวบไซตบางแหงใน

คอมพวเตอรเปนอกวธหนงในการบรรเทาภยออนไลน ซอฟตแวรทใชกรองนท�างานโดยการขนบญชเวบไซตไมพงประสงค (ระบยอารแอล (URLs) ) ตามทเหนวาไมเหมาะสม ซอฟตแวรนเลอกใชตามวจารณญาณของบรษทหรอผบรโภค (พอแม) โดยโปรแกรมเหลานยงสามารถกรองเวบไซตโดยใชค�าส�าคญ (Key Words) เปนเกณฑได และสามารถใชไดกบการแชตและอเมลไดดวย

แมจะยงไมมโปรแกรมใดสามารถกรองสงไมเหมาะสมไดทงหมด และไมมการรบรองวา เดกจะปลอดภย หรอเดกจะใชอปกรณทางไอซทซงมซอฟตแวรกรองเนอหาเทานน จงยงมความส�าคญทจะตองสนบสนนและสอนเดกวาจะใชอนเตอรเนตอยางมความรบผดชอบและปลอดภยไดอยางไร

นนก�าลงเปนไปในทศทางอนเลวราย ในฐานะผจดการศกษา ควรท�างานรวมกบเดกและเยาวชนเพอใหเขาสามารถหลกเลยงสถานการณเสยงและ

สามารถโตตอบไดอยางเหมาะสมเมอรสกไมสบายใจ

กลยทธเชงปองกนกลยทธเชงคมครองและการจดการความเสยงในฐานะผจดการศกษา ควรมงทจะด�าเนนการตอไปนคอ

1. สนบสนนสงเสรมใหเดกมทกษะการวเคราะห โดยใหพจารณาถงจดมงหมายของคนแปลกหนาทพบกนทางออนไลน

2. สงเสรมเขาใจวาดวยภยอนเกดจากการไวเนอเชอใจคนทพบกนทางออนไลน 3. ท�างานรวมกบเดกในการก�าหนดเกณฑตดสนวา ใครทสามารถไวใจและพดคยไดทางออนไลน 4. ชแนะเดกวาดวยการใชมมมองการมองโลกในแงดและความอยากรอยากเหนในการสอสารผานทาง

ออนไลนอยางระมดระวง ปลอดภยและสรางสรรค 5. แลกเปลยนความคดเหนถงความส�าคญของสงตอไปน

m ไมใหขอมลสวนตวหรอหมายเลขโทรศพทสวนตวกบใครm ไมนดพบกบคนแปลกหนาเปนการสวนตว m หยดการสนทนาออนไลนโดยเรวทสดเมอเรมรสกไมสบายใจ m บอกใหผใหญทไวใจไดทราบเกยวกบการสนทนานน

สแปมเมล(อเมลขยะ)คออะไร?อเมลขยะหรอสแปมเมลหมายถง อเมลทถกสมสงมา และไมไดมการรองขอผาน

ระบบอเลกทรอนกส ทงน มการสงอเมลไมพงประสงคเชนนไปใหผรบจ�านวนมาก และขอความสวนใหญกไมมประโยชน นอกจากจะสรางความร�าคาญแลว อเมลเชนนยงมผลกบความเปนสวนตวของผรบ โดยเฉพาะอยางยง ในกรณทผรบไดตอบอเมลนไป อเมลขยะเหลานสามารถหลกเลยงหรอลดไดดงน

m ไมตองตอบอเมลเชนนm ไมควรทงอเมลจากทท�างานของเราไวในเวบไซตหรอหองสนทนาทเปดทวไป

หากจ�าเปน ใหใชอเมลทจดทะเบยนกบเวบอเมลฟร เชน ฮอตเมล เปนตน m ไมโพสตอเมลของผอนไวบนเวบไซตm ใหใชแตเวบไซตซงเชอถอไดและมการปองกนความเปนสวนตวเพยงพอ m รายงานทอยของผใหบรการทางอนเตอรเนต (ไอเอสพ) ของผสงอเมลขยะ

นนเพอใหมการปดกนในอนาคต

2.1.3. ขอมลสวนบคคลและสทธในการรกษาความเปนสวนตวขอมลสวนตวหมายถงขอมลใดๆ ทสามารถเปดเผยตวตนของบคคลและ/หรอขอมลลบ ยงเดกและเยาวชนรวา

จะจดการกบขอมลสวนตวไดมากเพยงใด เขากยงสามารถหลกเลยงความเสยงอนเกยวของกบขอมลอนออนไหวเหลาน ส�าหรบขอมลสวนตวนนสามารถเผยแพรออนไลนไปสบคคลทสามไดหลายวธ อาท เวบไซตเปดเผยหรอขายขอมลสวนตว มการเจาะขอมลสวนตว หรออาจมการเปดเผยเนองจากการสนทนาหรอสอสารทางอเมล หรอแมแตการน�าไปโพสตไวในเวบไซตสาธารณะ


ทกคนนนมเสรภาพในการแสดงความคดเหนและสทธวาดวยความเปนสวนตว ในขณะทโลกอนเตอรเนตไดเปดโอกาสในการใหเสรภาพในการแสดงความคดเหนแตกมผลตอสทธวาดวยความเปนสวนตว การปองกนความเปนสวนตวนนเรมตนการการใชความระมดระวงในการรกษาขอมลสวนตว การละเมดวาดวยขอมลสวนตวของบคคลใดบคคลหนงกถอวาเปนการละเมดสทธวาดวยความเปนสวนตวของเขาดวย

กลยทธเชงปองกนกลยทธเชงคมครองและการจดการความเสยงในฐานะผจดการศกษา ควรมงทจะ :

1. ท�างานรวมกบเดกเพอท�าความขาใจวา ขอมลสวนตว (กบขอมลสาธารณะ) คออะไร และขอมลลกษณะใดทถอเปนขอมลสวนตว

2. สงเสรมใหมการใชขอมลสวนตวของตนเองอยางมความรบผดชอบและท�าความเขาใจถงคณคาของการเปนสวนตว

3. สงเสรมใหมการเคารพความเปนสวนตวและขอมลของผอน

2.1.4. ความเสยงทางกฎหมายวธการใชและพฤตกรรมออนไลนบางสวนนนมการละเมดกฎหมาย ในบางครง ผใชอาจไมไดตระหนกวา สงท

ตนเองกระท�าบางประการนนเปนอาชญากรรม ตอไปน เปนตวอยางของการใชงานทอาจผดกฎหมาย เชน m ดาวนโหลดหรอสงเสรมเนอหาทถกกฎหมาย (การดาวนโหลดนนอาจเปนการละเมดลขสทธและสทธวาดวย

ทรพยสนทางปญญา)m การซอหรอขายสนคาบางอยางออนไลนm การโพสตเนอหาหมนประมาทหรอขอมลอนเปนเทจm การเจาะระบบคอมพวเตอรออนไลนm การฟชชง เปนรปแบการฉอโกงรปแบบหนง ซงเกดขนเมอมการใชบตรเครดตเพอท�าธรกรรมทางออนไลน

(มกด�าเนนการผานอเมลหรอการโฆษณาซงรองขอขอมล)m การแลกเปลยนสออนมเนอหาทางเพศของตนเองหรอของเดก

มความส�าคญอยางยงทผ จดการศกษาตองมความพรอมวาดวยความรเกยวกบกฎหมายของการใชงานสอออนไลนตางๆ และการสรางการตระหนกรใหกบเดก ตลอดจนการลดความเสยงวาดวยการตกเปนผลอลวงหรอการตกเปนผเสยหายจากการกระท�าผดออนไลน


1. สนบสนนใหเดกมความระมดระวงในการใชภาษาออนไลน และพจารณาวาภาษาทใชนนจะสงผลเสยกบผอนหรอไม

2. สนบสนนใหเดกมองโลกออนไลนวา เปนพนทสาธารณะ ซงผอยในพนทตองเปนผทมความรบผดชอบในการใช เชนเดยวกบพนทสาธารณะอนๆ ในชมชนของเขา

3. สรางความมนใจวา เดกมความเขาใจวาโลกออนไลนกเหมอนกบโลกในชวตจรง ทยอมมผลเสยจากการใชงานทไมเหมาะสมเกดขนได

4. สรางความมนใจวา เวบไซตทเดกใชงานนนถกกฎหมายและมนคง 5. ไมสนบสนนใหมการใชสงทละเมดลขสทธ รวมถงการดาวนโหลดสงเชนนดวย 6. สงเสรมในการมตระหนกและเคารพสทธในกรณสอทมการจดลขสทธ

2.1.5. ความเสยงทางเทคนคอกประเดนหนงทควรพจารณาคอ ความเสยงในดานเทคนคและเครอขายอนกวางขวางของคอมพวเตอร

โปรแกรม และผใช อนเปนสวนประกอบของโลกอนเตอรเนต โปรแกรมและซอฟตแวรหลายประเภท ซงเปนทรจกกนในชอ “โปรแกรมอนตรายหรอมลแวร” (ซอฟตแวรอนตราย) ซงอาจมผลเสยตอระบบการท�างานของคอมพวเตอรไมใหท�างานไดตามปกต ผลจากโปรแกรมเหลานอาจมตงแตการท�าใหเครองท�างานชาลง ไปจนถงการปดเครอง หรอการ “แครช”

ผจดการศกษาควรมความรทางเทคนคและระบบคอมพวเตอรอยางเพยงพอ โดยสามารถน�าความรดงกลาวมาบรณาการบทบาทในการคมครองเดก (และเทคโนโลยทใช) จากความเสยงนน


1. ฝกใหเดกรจกสญญาณวา คอมพวเตอรอาจมโปรแกรมอนตรายหรอมลแวร ตวอยางเชน m ใชเวลาในการบทเครองและเปดโปรแกรมนานกวาปกต m มการเปลยนแปลงเกดขนเอง (เชน ขนาดของโปรแกรม วนท หรอทลบาร เปนตน) m มหนาตางเปดขนเองโดยไมมการเตอนลวงหนา หรอไมมสาเหต m ปญหาทางดานเทคนค (เชน เสยง แปนพมพ เปนตน)m ขอมล แฟม หรอโปรแกรมหายไป m คอมพวเตอรเปดหรอปดเอง

2. พดคยถงประโยชนของการใชระบบปองกนโดยใชซอฟตแวรปองกนไวรส (Antivirus) และโปรแกรมปองกนสปายแวร (Spyware)

http://www.scriptdd.com/webtip/phishing_scam.html


2.3ความเสยงวาดวยเกม

2.2ความเสยงวาดวยโทรศพทมอถอ

1. สนบสนนใหพอแมผปกครองไดมสวนในการเลอกโทรศพทมอถอและแพคเกจการใหบรการใหกบเดก 2. ฝกใหมการใชงานอยางมสต โดยก�าหนดคาใชจายในการใชงานทเหมาะสมกบวย 3. สงเสรมใหการความเขาใจวาดวยความเสยงทางสขภาพทพวงมากบโทรศพทมอถอ (โทรศพทท�าให

เกดคลนไฟฟา ซงอาจเปนเหตใหมอาการปวดศรษะ คลนไสอาเจยน สญเสยความทรงจ�า นอนไมหลบ และมะเรง เปนตน)

4. สนบสนนใหเดกใชโทรศพทมอถอเทาทจ�าเปนเทานน 5. สรางความมนใจวา เดกจะหลกเลยงการใหหมายเลขโทรศพทของตน หรอคยโทรศพทกบคนแปลกหนา 6. สรางความมนใจวา เดกสามารถระบไดวา ตนเองก�าลงตกเปนเหยอลอลวงทางเพศหรอถกลอลวงให

ตกอยในสถานการณทไมปลอดภย7. แลกเปลยนความคดเหนวาดวยขอเทจจรงทวา ยงไมมระบบการคดเลอก การกลนกรอง หรอการหาม

การสงขอมลผานโทรศพทมอถอและผลจากการขาดระบบดงกลาว 8. สงเสรมใหเกดการตระหนกวา ขอมลอนไมเหมาะสมเชนเดยวกนทสามารถเขาถงไดโดยการเชอมตอ

ทางอนเตอรเนตนกสามารถเชอมตอผานโทรศพทมอถอไดเชนกน

โทรศพทมอถอไดเปนทนยมเพมขนเรอยๆ และไดน�ามาซงความเสยงทผจดการศกษาจะตองพจารณาเมอท�างานกบ เดกและเยาวชน ทงน ผจดการศกษาจะตองเพมการตระหนกรวาดวยความเสยงใหกบเดก และจะตองท�าใหเขามความรวาจะปองกนตนเองอยางไรดวย

กลยทธเชงปองกนกลยทธเชงคมครองและการจดการความเสยงในฐานะผจดการศกษา ควรมงทจะ:

ขอมลเพมเตมวาดวยโปรแกรมอนตรายไวรส(Virus): โปรแกรมชนดหนงทมความสามารถนการส�าเนาตวเองเขาไปตดในระบบคอมพวเตอร

และสามารถแพรจากคอมพวเตอรเครองหนงไปยงอกเครองหนงไดเวรมหรอหนอน(Worm):เปนโปรแกรมทถกเขยนขนมาท�างานเปนอสระไดดวยตนเองโดยไมตอง

ฝงตวในโปรแกรมอน และสามารถท�าส�าเนาตนเองและแพรกระจายผานระบบเครอขายมาโทรจน(TrajanHorse) : คอโปรแกรมทท�างานปกตแตแอบมการท�างานบางอยางซอนเรนโดยทผ

เรยกโปรแกรมใชงานไมทราบ

สปายแวร(Spyware):โปรแกรมทแอบเกบขอมลบางอยางโดยทผใชไมทราบแอดแวร(Adware):คอโปรแกรมซอฟตแวรทแสดงหรอดาวนโหลดโฆษณาโดยทผใชไมไดเรยก

http://www.acisonline.net/article_prinya_eweek_150850.htm

3. ท�างานรวมกบเดกเพอใหเขารวาจะปองกนคอมพวเตอรจากมลแวรไดอยางไร (ตดตงซอฟตแวรปองกนไวรส (Anti-virus) และโปรแกรมปองกนสปายแวร (Spyware) ไฟรวอล (Firewall) เปนตน)

4. สงเสรมใหมความรบผดชอบและความเพยรใหกบเดกในการระมดระวงโดยด�าเนนการตอไปน m ตรวจสอบการท�างานทผดปกตของคอมพวเตอรอยางสม�าเสมอm หลกเลยงการใชอปกรณบนทกขอมล (แผนดสก แฟลชไดรฟ) เมอไมทราบทมาหรอเจาของ m สแกนเครองกอนใชงานm ส�าเนาขอมลอยางสม�าเสมอ

เชนเดยวกบอนเตอรเนตและโทรศพทมอถอ วดโอเกมและเกมคอมพวเตอรกมความเสยงในการท�าใหเดกมพฤตกรรมการใชงานทมากเกนความจ�าเปนหรอการเสพตดไดเชนกน สงเหลานมผลเสยทางรางกาย ทางจต และทางสงคม ผลกระทบทางกาย ไดแก ความผดปกตดานการรบประทานอาหารหรอการนอน ปวดศรษะหรอผลเสยตอสายตา สวนผลเสยทางจต ไดแก การหมกมน การเสพตด หรออารมณปรวนแปร ในดานสงคมนน มผลเสยท�าใหเกดการไมสนใจในการท�ากจกรรมอนๆ หรอท�ากจกรรมรวมกบผอน และเกดความเครยดในดานความสมพนธหรอการตดตอกบบคคลอนๆ

ตอไปนเปนตวอยางของการเลนเกมมากเกนไปหรอการตดเกมm การคดหรอพดเกยวกบเกมตลอดเวลา m รสกหรอตองการเลนเกมตลอดเวลาm รสกหงดหงดเมอถกขอใหหยดเลนเกม m ใชการเลนเกมเพอหนปญหา m โกหกเพอนหรอครอบครวเกยวกบการเลนเกม

http://atcloud.com/stories.90721


แมเกมคอมพวเตอรจะชวยในการพฒนาความคดสรางสรรคหรอทกษะทางสตปญญา แตกยงมเกมจ�านวนมากทมเนอหาอนท�าใหเกดผลในทางตรงขาม ยงมเกมซงสงเสรมความรนแรง การรงเกยจผหญง การแบงแยกเชอชาต หรอการแขงขนทมผลเสยตอพฒนาการ ทศนคต และความเชอของเดก ผจดการศกษาจะตองท�างานเพอใหเดกสามารถตดสนใจไดอยางเหมาะสมวา เกมใดสมควรเลน และเลนบอยเพยงใด


1. สรางความมนใจวา เนอหาของเกมนนเหมาะกบชวงอายของผเลน (ศกษาเพมเตมไดจากภาคผนวกท 4)

2. สนบสนนใหเดกตรวจสอบระยะเวลาทตนเองใชเลนเกมในแตละวน โดยตงเปาหมายไวทไมเกนวนละ 1-2 ชวโมง

3. สรางจตส�านกเกยวกบการเลนเกมทมากเกนไปและการตดเกม ตลอดจนสรางความมนใจวา เดกเขาใจและรอาการ (ศกษาเพมเตมไดจากภาคผนวกท 5)

4. ท�างานรวมกบเดกและเครอขายของเขาเพอสรางความมนใจวา เขาไดมเวลาท�าสงทสรางสรรคอนๆ 5. สนบสนนใหเดกไดพยายามลดหรอจ�ากดเวลาทใชในการเลนเกมโดยวธตอไปน เชน

m ท�าความเขาใจสถานการณของเขา (รสกโดดเดยว เบอหนาย เหงา เพอนกดกน) และเหตผลทเขาตองการเลนเกม

m ลงทนใชเวลาสรางความสมพนธสวนตวกบเดกm หาโอกาสในการเลนกฬาและการใชเวลาวางใหเกดประโยชนกบเดก นอกจากการใชเวลาออนไลนm ชมเชยในสงทเขาท�าไดด เมอไมไดออนไลน

5. พดคยกบเดกวาอะไรเปนสงทสมควรโพสตได: รวมกนพจารณาวา ขอมล วดทศน และคลปเสยงใดทเหมาะสมหากจะแลกเปลยนกบบคคลอนๆ และสอลกษณะใดทอาจเปนผลเสยกบเขาหรอบคคลอนหากท�าเชนนน ใหย�ากบเดกวา โลกออนไลนนนมอยจรงและการกระท�าของเขานนมผลกระทบตอชวตดวยเชน กน

การเรยนรรวมกบเดก1. ศกษาวาเดกท�ากจกรรมอะไรออนไลน: ใหพดคยกบเดกถงการใชงานไอซทของเขา โดยใหพจารณา

ถงกจกรรมทเขาท�า เขาพดคยกบใคร เขาชอบเขาเวบไซตใดมากทสด? เขาเขาหองสนทนาใด หรอเขาเลนเกมอะไร? เปนตน

2. ขอเลนเกมกบเดก:เพอทจะไดเหนวา เขาท�าอะไร ใหตดตามดเวลาทเขาใชเลนเกมเหลาน และพดคยกนถงประโยชนและความเสยง

3. เรยนรจากเดก:ทงนเปนไปไดวา เดกนาจะมขอมลทดทจะสอนคณไดวาจะใชอนเตอรเนตหรอเทคโนโลยอนๆ อยางไร ศกษาเรยนรใหสนก

4. ใหความส�าคญกบการศกษา:ควรสนบสนนใหเดกใชเวลากบเวบไซตเพอการศกษาหรอเพอการท�าสงอนจะเปนประโยชนตอชมชนของตน

5. ใหความส�าคญกบชมชน: พฒนาศยภาพและความสามารถของเดกดานไอซทโดยน�าเขาเขามามสวนในการพฒนาชมชน เชน จดสอนเกยวกบไอซทใหกบผใหญและผสงอาย

6. รจกวธใชความอยากรอยากเหนใหเปนประโยชน :สงเสรมใหเกดทกษะกลยทธการตดสนใจและสรางสรรคทดกบเดกวา จะใชความอยากรอยากเหนของตนในทางทดและอยางปลอดภยไดอยางไร

การท�างานรวมมอกบเดก1. สรางความมนใจ : วามกจกรรมนอกเหนอจากกจกรรมทท�าออนไลน ตองท�าใหมนใจวาเดกร สก

สนกสนานและไดใชเวลาท�ากจกรรมนอกเหนอจากกจกรรมทท�าออนไลน ท�ากจกรรมซงไมตองใชโทรศพทมอถอและอนเตอรเนต เชน เลนกฬา เลน/ฟงดนตร หรอท�ากจกรรมทางวฒนธรรม

2. เนนย�าใหเกดกจกรรมนอกเหนอจากกจกรรมทท�าบนออนไลน: โดยชใหเหนประโยชนของกจกรรมทใชก�าลงกายหรอการไดพบปะผคน

3. ตงงบในการใชงานไอซท :ก�าหนดงบใหเดกและก�าหนดวาคาใชจายรายเดอนทเหมาะสมส�าหรบการใชอนเตอรเนต และเลนเกม หรอเวลาทใชคยวาควรเปนเทาใด เปนตน ใหพดคยแลกเปลยนความคดเหนวา งบประมาณทตงไวนนจดไวส�าหรบสงใด ตรวจสอบอยางสม�าเสมอเพอสรางความมนใจวา ทกคนยงใชเงนตามงบอย

4. ก�าหนดกตกาขอตกลงรวมกน:ใหก�าหนดรวมกนวา เวลาทใหใชเพอท�ากจกรรมทเดกชอบ เชน การเลนเกม พดโทรศพทมอถอ หรอเลนอนเตอรเนต ควรเปนระยะเวลานานเทาใด และท�าไดเมอใด

5. สนบสนนใหมระบบเพอนชวยเพอน: เพอสรางนสยการใชไอซททด ทงน เนองจากเดกมกไดรบอทธพลจากเพอน

6. ใชระบบการชมเชยสรางก�าลงใจ:ชมเชยเดกหรอใหรางวลเมอเขาท�าตามแผนไดส�าเรจหรอท�าสงใดสงหนงไดด

2.4กลยทธทวไปวาดวยการท�างานรวมกบเดก

ตอไปนคอรายการอนเปนแนวทางทวไปส�าหรบผจดการศกษา ในการท�างานเพอใหเดกสามารถทนทานตอตานความเสยงหรอภยออนไลนได เหลานไมไดจ�าเพาะกบความเสยงใดแบบหนงโดยเฉพาะ แตเปนกลยทธแนวทางกวางๆ ทจะเปนแนวทางทดในการท�างานกบเดกตลอดจนพฒนาทกษะตางๆ เพอใหสามารถสรางโอกาส และใชประโยชนจากไอซทไดสงสด

การพดคยกบเดก1. สรางความไววางใจ: เพอใหเดกรวาสามารถพดคยกบครอาจารยหรอพอแมผปกครองหากรสกวามสง

ทท�าใหไมสบายใจหรอรสกไมแนใจเกยวกบสงทเกดขนในกจกรรมทางไอซท2. เปดชองทางใหเดกสามารถสอสารไดอยางตรงไปตรงมากบเดก:เพอใหเขารสกวาสามารถซกถาม

หรอแลกเปลยนสงทเขากงวลไดทกเมอ สงเสรมใหเกดการสนทนาทจรงใจและซอตรงเกยวกบสงทเดกจะสามารถคาดหวงไดจากไอซทและจะรบมออยางไร

3. รบฟงความเหนความคดและทศนคตของเดก: ตลอดจนใชโอกาสในการอธบายเพอแกไขทศนคตหรอพฤตกรรมอนไมเหมาะสมใหเปลยนไปในทางทด หรอแกไขแนวทางอนไมเปนผลดตอสขภาพรางกายใหดขน

4. สนบสนนใหมการสอสารทงออนไลนและนอกเหนอจากนน: รวมกบครอบครวเพอนฝง ตลอดจนตดตามและควบคมการสอสารระหวางเดกกบคนทเขาไมรจก


2.5การหมนประมาททางไซเบอร

การก�าหนดพนทใชงานรวมกบเดก1. ตงจดใชอปกรณไอซทไวในพนทสวนรวมของครอบครว: หากมอปกรณคอมพวเตอรหรอเกมทบาน

ควรตงไวในพนทใชงานรวมกนของครอบครว แทนทจะตงไวในหองนอน เพอใหพอแมผปกครองสามารถตดตามการท�ากจกรรมออนไลนของเดกได

2. จ�ากดเวลาทใชออนไลน: ใหจ�ากดความถและระยะเวลาทใชเพอปองกนโอกาสทจะเกดความเสยงหรอการเกดอาการเสพตดหรอใชงานเกนความจ�าเปน

3. ท�าตวเปนตวอยางทด

m หากมใครสงขอความอนประสงครายแกคณ ใหด�าเนนการดงน1. ไมตองตอบ เพราะนคอสงทผสงตองการใหคณท�า 2. เซฟขอความเกบไว 3. แจงใหผทไวใจทราบ (พอแม คร ต�ารวจ)

m ใชวธปดกนไมใหผโทรหรอ “เพอน (ออนไลน)” จากเวบไซตเครอขายสงคมซงมอยหลายวธ ใหตดตอขอขอมลวธการจากผใหบรการอนเตอรเนตหรอผใหบรการโทรศพทมอถอ

m หากคณพบวา เพอนก�าลงกลนแกลง/หมนประมาทเดกคนอนทางไซเบอร ใหเตอนเพอนวา นเปนสงไมควรท�า !

m พดคยกบเพอนเกยวกบการหมนประมาททางไซเบอร - นเปนเรองปกตธรรมดา และเดกควรรวมกบพอแมผปกครองและผจดการศกษาเพอจบตาตดตามการหมนประมาทหมนประมาท ตลอดจนชวยหยดการกระท�าดงกลาว

ผจดการศกษาจ�าเปนจะตองย�าวา การหมนประมาททางไซเบอรนนเปนสงทไมอาจยอมรบได อกทงตองมทาทอนจรงจงและชดเจนเมอพดคยกบเดกวา พฤตกรรมเชนนนสงทไมอาจอดทนยอมรบได ทงผจดการศกษา และพอแมผปกครองจ�าเปนตองก�าหนดวธการขนตอนการสอสารใหชดเจน แจงใหบคคลอนทราบในกรณมการหมนประมาทกนเกดขน ตลอดจนด�าเนนการรวมกบเดกเพอยตเหตการณ

เดกทตกเปนผเสยหายจากการหมนประมาทกจ�าเปนตองท�าความเขาใจวา ตนเองไมไดมความผดปกตหรอท�าผดอะไร ผทกลนแกลงบคคลอนกมกเปนผมปญหาทฝงลก ดงนจงตองชวยเหลอเดกทท�าเชนนนเชนเดยวกบเดกทตกเปนผเสยหาย

การกลนแกลง/การหมนประมาททางไซเบอรคออะไร?

การกลนแกลง/การหมนประมาททางไซเบอรคอ การใชไอซทโดยเดกและเยาวชนในการลวงละเมด แสวงประโยชนในทางมชอบ สรางความอบอาย ขมขหรอทรมานผอน การกลนแกลง/การหมนประมาททางไซเบอรมกไมใชสงทเกดขนครงเดยวแตมกมการท�าซ�าๆ ทงน เดกสามารถถกกลนแกลง/หมนประมาทออนไลนไดโดย

(ก.) กระท�าโดยการสงขอความ อเมลหรอโพสตขอความเอง (ข.) กระท�าการในฐานะบคคลนรนาม หรอ (ค.) กระท�าการโดยใชบญชของผอน

ดงนน เดกจงสามารถเปนไดทงผเสยหายและผกลนแกลงเอง จงส�าคญอยางยงทเดกตงเขาใจและสามารถแยกแยะไดวา การกระท�าพฤตกรรมเชนใดไมเหมาะสมและตองปรบเปลยนเสย

ในขณะทเดกใชงานไอซทเพมขนเรอยๆ การหมนประมาท/การหมนประมาทในโลกไซเบอรกเปนปญหาทเตบโตขนเชนกน ปญหานท�าใหเดกทวโลกตองทกขทรมาณ ปญหานนนรายแรงมาก ผลเสยทเกดขนมตงแตท�าใหผเสยหายรสกไมมคณคา แปลกแยก และโดดเดยว ไปจนถงการกระท�ารนแรงหรอแมกระทงการฆาตวตาย ดงนน จงมความส�าคญอยางยงทผจดการศกษา พอแมผปกครองและเดกตองท�างานรวมกนเพอปองกนพฤตกรรมการกระท�าดงกลาวไมใหเกดขน

วธการปองกนการกลนแกลง/การหมนประมาททางไซเบอรเพอชวยในการปองกนการหมนประมาท/การหมนประมาททางไซเบอร ควรสนบสนนใหเดกด�าเนนการดงนคอ

m ย�าเตอนตนเองใหใชความระมดระวงในการใหขอมลสวนตวm กอนทจะตอบขอความอะไรทท�าใหเรารสกโกรธหรอเสยใจ ใหหยดแลวหายใจยาวๆ กอน 5 ครง (คด

พจารณากอน)m ท�าความเขาใจถงผลอนจะเกดขนกบเดกคนอนๆ ใหจนตนาการวา หากเราเปนผรบขอความทเราสง

ไปนเอง เราจะรสกอยางไร หากเราคดวา เราไมชอบ กไมควรจะสงไป m ท�าความเขาใจผลทจะเกดขนกบตวเราเอง - การหมนประมาททางไซเบอรเปนการกระท�าทผดกฎหมาย

ตรวจและผรกษากฎหมายอนๆ สามารถด�าเนนการไดหากมการแจงความ ทงน เวบไซตหลายแหงกไดมการตดตามตรวจสอบการหมนประมาททางไซเบอรดวย

เวลาทใช: 1 ชวโมง อปกรณ:กระดาษปรฟและปากกาเ คมสตางๆ วตถประสงค: เพอใหสามารถใชอนเตอรเนตไดอยางปลอดภยและสามารถปองกนขอมลสวนตวของตนขนตอน:

1. บอยครงทมการเปรยบเทยบโลกอนเตอรเนตกบทางดวนขอมล ใหใชการเปรยบเทยบเชนนนในการซกถามเดก โดยใหเขาจนตนาการวา ตนเองก�าลงเดนทางอยบนทางดวนนอยางรวดเรว เขาพบกบโอกาสตางๆ มากมาย แตไมมปายหรอสญญาณใหหยดหรอเตอนวา มอนตรายอย ดงนน เราจงจ�าเปนตองหาวธในการเดนทางบนถนนสายนอยางปลอดภย!

2. ใหเดกหลบตาและจนตนาการวา อนเตอรเนตเปนทางดวน ตวเขาเองก�าลงขบรถไปยงสถานทซงเขาไปบอยๆ บนถนนสายน ใหเขาคดถงสถานทซงเขาไปบอยๆ หรอไมคอยไป และสถานทซงท�าใหเขาหลงทาง

3. ตอไป ใหเขาจนตนาการวา มสญญาณไฟจราจร ดงนคอสเขยว:สถานทปลอดภยสเหลอง: สถานทซงตองใชความระมดระวงสแดง:สมเสยง/ไมปลอดภย

กจกรรมท3:ไฟแดงไฟเหลองไฟเขยวไป!


4. บอกใหเดกลมตา แลวแบงออกเปนกลมยอย 3 กลม คอ กลมสเขยว สเหลอง และสแดง 5. แจกกระดาษและปากกาเคมใหเดกและขอใหเขาเขยนชอสของตนบนหวกระดาษ แลวเขยนสถานทบน

โลกอนเตอรเนตทเขาคดวา มลกษณะตรงกบสของตนและอธบายเหตผลประกอบ 6. ใหเวลาเดกอก 15-20 นาท เพอพดคยเกยวกบสถานทตางๆ ทเขาจดใหเปนสถานทปลอดภย สถานทซง

ตองใชความระมดระวง และสมเสยง/ไมปลอดภย พรอมเหตผล 7. หลงจากนนใหพดคยตอไป โดยอาศยค�าถามตอไปน เชน

m เครอขายสงคม- เวบไซตใดปลอดภย ตองระวง หรออนตราย?m ขอมลสวนตวของคณ- ขอมลใดแลกเปลยนได ตองระมดระวง หรอไมควรแลกเปลยน? (ขอมลใดท

แลกเปลยนได และอะไรทไมควรบอก?)m เกมออนไลน- เวบไซตเกมใดซงปลอดภย ทใดตองใชความระมดระวง และสมเสยง/ไมปลอดภย?m การรบสงอเมลและการสงขอความ- พจารณาวา สถานทใดปลอดภย ตองระวง หรออนตราย?

8. ขอใหแตละกลมออกมาขางหนา เพอรายงานสงทตนคนพบ เมอเขารายงานเสรจใหซกถามผฟงวา มอะไรทตองการเสรมหรอไม

9. ตอยอดสงทไดเรยนรจากกจกรรมในชดการเรยนท 2 โดยตองท�าใหมนใจวา เดกไดกลาวถงสาระส�าคญของชดการเรยนน

ผลการเรยนรและการแลกเปลยนความคดเหน:ใหเดกไดคดทบทวนสงทไดเรยนรในวนน และสงทไดนมผลอยางไรตอพฤตกรรมของเขาในอนเตอรเนต

สงทไดรบจากกจกรรมm เดกๆ ไดรวมกนระบถงสถานทอนปลอดภย สมเสยง และอนตรายในโลกออนไลน m เดกๆ ไดท�าความเขาใจถงความเสยงทางไอซทอนส�าคญและกลยทธในการปองกน

การด�าเนนการตอยอดm ในชนเรยน ใหรวมกบเดกวาดรปสญญาณไฟจราจรอนใหญและเขยนประเดนส�าคญทไดจากการแสดง

ความเหนลงไปตามหมวดสทเหมาะสม ตดภาพนไวจดททกคนมองเหนเพอย�าเตอนเดกในการใชงานทางดวนสายอนเตอรเนตนอยางปลอดภย

เวลาทใช: 1 ชวโมง อปกรณ: ท�าส�าเนาเอกสารบทบาทสมมตเพอแจกใหเดก (ตามความเหมาะสม)วตถประสงค : เพอก�าหนดวธการกลยทธในการประเมนความเสยงทเกยวของกบคนแปลกหนาในโลก

อนเตอรเนต และวธการปองกนอนตราย ขนตอน:1. ใหเดก/นกเรยนจบคกนเพอท�ากจกรรมบทบาทสมมต โดยใหคนใดคนหนงสวมบทบาทเปนนกลอลวง

ออนไลน 2. อธบายเกยวกบสถานการณจ�าลองใหกลมฟง กลาวคอ ใหมเดกคนหนงเขาเปนสมาชกของเวบไซตเครอ

ขายสงคมใหม แลวมคนคนหนงทสงขอความขอเปนเพอนซงรปภาพของเขาเปนรปการตนและชอซงเดกไมรจกมากอน

3. ใหขอมลเพมเตมเกยวกบบทบาทของเขา แลวใหเวลาเขาสวมบทบาทสมมตนาน 10 นาท m กรณทสวมบทบาทเดก : คณคอเดกทไวใจผอน โดยทบานไมคอยไดมเวลาดแล รสกเหงา และตองการ

คนเอาใจใส m กรณทสวมบทบาทนกลอลวง : คณคอผใหญทมเลหเหลยมแพรวพราว เขาใจวา เดกสนใจอะไร และ

จะท�าใหเดกรสกวา เปนคนส�าคญไดอยางไร คณตงเปาวา ตองการจะสนทนาเรองทางเพศกบเดกในภายหลง แตกจะอดทนสรางสมพนธใหคนเคยกนกอน

4. อนดบตอไป ใหผเขารวมกจกรรมอยกลมเดมแตสลบบทบาทกน กลาวคอ ใหนกลอลวงสวมบทบาทเปนเดก แลวเดกสวมบทบาทนกลอลวง อธบายขนตอนดงตอไปน m กรณทสวมบทบาทเดก : คณไดขอมลจากโรงเรยนเกยวกบนกลอลวงออนไลน แลวไดพดคยกบ พอ

แมผปกครองอยางสม�าเสมอวา ท�าอะไรบางเมอใชอนเตอรเนต คณรสกร�าคาญกบคนทไมรจกในโลกออนไลน

m กรณทสวมบทบาทนกลอลวง : (ขอมลเหมอนเดม) คณคอผใหญทมเลหเหลยมแพรวพราว เขาใจวา เดกสนใ จอะไร และจะท�าใหเดกรสกวาเปนคนส�าคญไดอยางไร คณตงเปาวา ตองการจะสนทนาเรองทางเพศกบเดกในภายหลง แตกจะอดทนสรางสมพนธใหคนเคยกนกอน

5. ใหเวลาท�ากจกรรมบทบาทสมมตอก 10 นาท แลวขอใหกลบมารวมกนเพอแลกเปลยนความคดเหน 6. ใหผเขารวมกจกรรมซงสวมบทบาทเปนเดกในรอบแรกไดแลกเปลยนความคดเหนกอนวา มอะไรทเขา

รสกผดปกต หลงจากนนใหผทสวมบทบาทเปนเดกในรอบทสองไดแลกเปลยนวา เขาปองกนตวเองอยางไร

การอภปรายแลกเปลยนความคดเหน1. แลกเปลยนความคดเหนถงกลยทธทเดกสามารถน�ามาใชเพอปองกนตวเองจากผทตองการเอารดเอา

เปรยบเขาในโลกออนไลน 2. ใหผเขารวมกจกรรมระบขอมลสวนตวตางๆ ทเดกไมควรใหใครทางออนไลนและสงทเดกจะกระท�าไดใน

กรณดงกลาว ใหใชขอมลเพมเตมจากชดการเรยนท 2

กจกรรมท4:“คนคนนนในโลกออนไลน”เปนเพอนเราจรงหรอไม


9. แลกเปลยนความคดเหนถงกลยทธกบผใหญวาจะสามารถชวยใหเดกสามารถปองกนตนเองจากการถกละเมดไดอยางไร

สงทไดรบจากกจกรรมm เดกไดมโอกาสตระหนกวา นกลอลวงสามารถคนหาเดกไดงายเพยงใดในโลกออนไลน m เดกไดเรยนรกลยทธเชงปองกนเมอใชอนเตอรเนตm เดกไดเรยนรกลยทธเชงคมครองส�าหรบผใหญในการท�างานกบเดก

การด�าเนนการตอยอดm พดคยกบเดกถงกลยทธทเขาจะสามารถน�ามาใชเพอคมครองตนเองจากนกลาออนไลน อาจเรมดวย

การซกถามวา เขาจะท�าอยางไรในสถานการณเชนน แลวเสรมดวยขอแนะน�าของเรา ใหแสดงการสนบสนนความคดของเขา หาวถทางทจะท�าใหเขาไดรบการชวยเหลอสนบสนนจากผใหญหรอเพอนทแกกวาได

กจกรรมท5:การหมนประมาททางไซเบอร

เวลาทใช:1 ชวโมง อปกรณ: ท�าส�าเนาเอกสารบทบาทสมมตเพอแจกใหเดก (ตามความเหมาะสม)วตถประสงค: เพอท�าใหเดกสามารถบอกไดวา อะไรคอการหมนประมาทและการลวงละเมดทางไซเบอรเปน

อยางไร ตลอดจนสามารถพฒนาทกษะในการหยดยงการกระท�าดงกลาวได ขนตอน:1. อธบายใหเดกไดรวา อะไรคอการหมนประมาททางไซเบอร โดยอางองจากเนอหาสวนท 2.52. ใหแบงผเขารวมกจกรรมเปนกลมยอย 3 กลม โดยแตละกลมจะไดรบเอกสารสถานการณจ�าลอง แลวให

ศกษา17 และแลกเปลยนความเหนกน สถานการณจ�าลองมดงนคอ ก. มเดกหญงชนประถมปท 6 จ�านวน 2 คนชอ หนงและเชอรร พวกเขาไดสลบกนสงขอความสนทไม

เหมาะสมถงกนและกน สาเหตมาจากการผดใจกนทเกดขนจากเดกผชายคนหนงชอ “ตน” ขอความเหลานไดมความรนแรงขนเรอยๆ เรมจากการเรยกชอทเปนการเหยยดหยามดถกไปจนถงการเขยนขอความทหมนประมาทท�าลายชอเสยง หรอการขฆา

ข. ตน เดกวยรนหนผอมสง ผเรยนวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตรเกง เขารสกอายทกครงเมอตองเปลยนชดพละในหองเปลยนเสอผานกเรยนชายทโรงเรยนเพราะสรระของเขาดไมสมชาย เดกผชายคนอนๆ ทดเปนนกกฬาและสรระสมสวนกสงเกตเหนวา เขาอาย จงแกลงเขาโดยใชโทรศพทมอถอซงมกลองถายรปแอบถายภาพของเขาขณะถอดเสอผาเหลอแตชดชนใน แลวสงตอรปนไปยงเพอนรวมชนผานทางโทรศพท ไมนานเดกคนอนๆ กเรมช วพากษวจารณ และหวเราะเยาะเมอตนเดนผาน เขาไดยนเดกคนอนเรยกเขาไปตางๆ นานา เชน “ขาตะเกยบ” และ “กงแหง” เปนตน ค�าพด

17 ดดแปลงจาก Hinduja, S. and Patchin, J. W. (2009). Bullying Beyond the School Yard: Preventing and Responding to Cyber Bullying. Cyber Bullying Research Centre.

เหลานท�าใหเขาเสยใจอยางมาก และการทถกมองเชนนนกท�าใหผลการเรยนของเขาในวชาคณตศาสตรและวทยาศาสตรตกต�าลง

ค. พฒนเปนเดกทชอบเลนเกมวดโอจากคอมพวเตอรของเขามาก โดยเฉพาะเกมทใหเขาสามารถเขาระบบอนเตอรเนตและแขงกบคนอนๆ จากทวโลกได ไมนานมานขณะทเขาเลนเกมวดโอไดพบกบวยรนคนหนงชาวรสเซยชอบอรส ทงสองคนไดสนมทสนมเปนเพอนกนอยางรวดเรวเนองจากทงคชอบเลนเกมหนงเหมอนกนและเลนเกงทงค เมอใดกตามเขาลงแขงขนเปนทม แทบไมมใครสเขาไดเลย แตเมอถงชวงหนง พฒนไดบอกกบบอรสวา เขาไดเจอคใหมทเลนเกมไดเกงกวาบอรสและไมอยากเลนกบเขาอกแลว นท�าใหบอรสโกรธมากท “ถกทง” ไปหาคคนใหม แลวเขากเรมบอกกบคนอนๆ ในเครอขายกลมคนเลนเกมดวยกนวา พฒนแลนเกมวดโอได “หวยแตก” มาก และไมควรทใครจะจบคดวย ขอความเชนนไดมการสงตอไปในไมชา สดทายคของพฒนก “ทง” เขาและคนอนๆ ในกลมกไมอยากคบหากบเขา เนองจากเกมทพฒนเลนนนตงเลนเปนคท�าใหเขาไมสามารถเลนเกมไดและรสกเหมอนถกปฏเสธในโลกอนเตอรเนต (ซงครงหนงเคยเปนสถานทอนอบอนปลอดภยส�าหรบเขา) เมอเกดประสบการณนรวมกบเหตการณอนๆ ทเปนการปฏเสธเขาในชวตจรงท�าใหพฒนรสกสนหวง และเรมบอกวา เขาจะฆาตวตายกบนองสาว

3. ขอใหแตละกลมไดแสดงความคดเหนตอค�าถามตอไปน โดยอาศยสถานการณจ�าลองทกลาวไปm ในเรองนมการหมนประมาททางไซเบอรหรอไม? ถาคดวาม ใหอธบายวา มลกษณะอยางไรm เดกจะท�าอะไรบางเพอหยดสงทเกดขน หากเขาถกกลนแกลง?m เขาจะแจงใหใครทราบกรณของการหมนประมาททางไซเบอร? m จะชวย/ท�าใหคนทกลนแกลงผอนเปลยนพฤตกรรมไดอยางไร?

4. ใหกลบมารวมกนเปนกลมใหญ และใหแตละกลมไดแลกเปลยนกบกลมอนๆ ถงสถานการณจ�าลองของตนและสงทเขาไดแลกเปลยนความคดเหนกน

การอภปรายแลกเปลยนความคดเหน1. ถามเดกวา รอบๆ ตวเขามการหมนประมาททางไซเบอรหรอไม2. หากเขาบอกวา ม ถามตอไปวา เขาคดวา จะท�าอะไรไดบางในการทจะท�าใหทกคนรสกปลอดภยเมอใชงาน

ไอซท

สงทไดรบจากกจกรรมm เดกมความเขาใจวา การหมนประมาททางไซเบอรคออะไรm เดกมความเขาใจวาจะปองกนการหมนประมาททางไซเบอรไดอยางไร

การด�าเนนการตอยอดm สนบสนนใหเดกไดก�าหนดกลยทธเพอชวยเหลอกนและกนในการปองกนการการหมนประมาททางไซเบอร m หากคนอนๆ ไมรจกเรองน ใหท�ากจกรรมเพอใหเกดการตระหนกรในดานการปองกน m ขอใหเดกพดคยกบพอแมผ ปกครองถงการหมนประมาททางไซเบอรและจดท�าแผนรบมอ ในกรณม

เหตการณเชนนเกดขนกบตนเองหรอเพอนของเขา


การอภปรายแลกเปลยนความคดเหนซกถามวา เดกไดเรยนรอะไรใหมๆ ในวนน และสงทเขาไดรบจากกจกรรมนมอะไรบาง

สงทไดรบจากกจกรรมm เดกสามารถระบถงทรพยากรทส�าคญในการปกปองตนเอง เพอน หรอผใหญ ทรพยากร สถานท ตลอดจน

พฤตกรรมของตน m เดกสามารถระบถงจดออนในการปองกนทจ�าเปนตองไดรบการแกไข

การด�าเนนการตอยอดm หลงกจกรรม ใหเขยนเนอหาจากกระดาษปรฟ 2 แผนแรกใหม โดยใหน�าเนอหาไปใสไวในแผนปองกนภย

แลวตดไวในชนเรยนm เกบกระดาษแผนทสามไว ใหน�าจดออนนไปน�าเสนอในการประชมครกบผปกครองหรอการประชมเจาหนาท

ของโรงเรยนเพอหาวธแกไข เอกสารนอาจตองน�ามาใชอางองอกครงใน กจกรรมท 8

เวลาทใช: 1.5 ชวโมง อปกรณ:กระดาษปรฟ และปากกาเคมวตถประสงค: เพอจดท�าแผนสรางความปลอดภยใหกบเดกในกรณของการใชงานออนไลน อปกรณดานไอซ

ท และสภาพแวดลอมนอกจากเหนอจากโลกออนไลนในพนทรานอนเตอรเนตและรานเกม ขนตอน:1. ตอไปนจะไดมการศกษาภยและความเสยงทเกยวของกบไอซท โดยในชวงนเปนการจดท�าแผนสรางความ

ปลอดภยซงเดกสามารถน�าไปใชไดทงทบาน โรงเรยน และในชมชน 2. ตดกระดาษปรฟไวทหนาชนและขอใหเดกไดระดมความคดวา ใคร สงใด หรอสถานทใดหรอสงของใดทท�าให

เขารสกปลอดภยเมอใชไอซท ใหเขยนสงทเขายกขนมาบนกระดาษ พรอมเหตผล ดวยวา เพราะเหตใดเดกจงรสกปลอดภย ตวอยางเชน : m ผชายเจาของรานเกมใกลโรงเรยน เพราะเขาควรจะตรวจดวา เราปลอดภยหรอไม เมอเรากลบบานตอน

กลางคนหลงจากเลนเกมทรานของเขา m โปรแกรมกลนกรองเนอหา (Filter) ทตดตงในคอมพวเตอรทโรงเรยน เพราะโปรแกรมจะปองกนเดกจาก

เวบไซตทไมดm แม เพราะเขาจะถามวา ฉนท�าอะไรออนไลนเสมอ m เพอน เพราะเราคยกนถงปญหาm ตวเอง เพราะรวา อะไรทเปนสงอนตรายทควรระวงในอนเตอรเนต

3. ส�าหรบกระดาษแผนท 2 ขอใหเดกคดวา หากเขาตองการท�าใหตนเองปลอดภยแลว เขาจะท�าอะไรบาง แลวบนทกลงกระดาษ ตวอยางเชน ฉนไมบอกชอจรงและหมายเลขตดตอของฉนกบใครในออนไลน m ฉนไมแลกรปของฉนหรอรปของเพอนกบใครทฉนไมรจก m ฉนบอกครหรอผใหญทฉนไวใจ หากมใครทฉนไมรจกพยายามทจะตดตอฉนทางออนไลน แลวเขาท�าให

ฉนรสกไมสบายใจ 4. เมอเราไดรายการของผคนหรอสงทท�าใหเดกรสกปลอดภยแลว ใหถามถงเหตผลตอไป โดยใหถามเดกวา

ยงมประเดนอนๆ อกหรอไม (อางองกบกจกรรมไฟเหลอง ไฟแดงกอนหนาน) ทเขายงไมไดกลาวถงโดยคนหรอสงทสนบสนนเขาอย

5. ส�าหรบกระดาษปรฟแผนทสาม ใหเขยนค�าตอบของเดกส�าหรบค�าถามวา มอะไรทท�าใหเขารสกไมปลอดภยหรอไม ในกรณทไมมคนหรอสงทคอยสนบสนนเขาอย ? ตวอยาง เชนm จ�าเปนตองมครทไดรบมอบหมายหรอมอาจารยแนะแนวทเราสามารถรายงานปญหาทางไอซทได m อยากเรยนรทกษะการหยดการหมนประมาททางไซเบอรใหดยงขนm พอแมผปกครองของฉนตองเรยนรเพมเตมเกยวกบไอซทเพอใหเขาสามารถปกปองฉนได

6. ระดมความคดกบเดกถงวถทางท�างานรวมกนเพอรบมอกบจดออนเหลานในการปองกน อาท มคนทเราจะพดคยดวยหรอไม อะไรทเขาจะท�าไดเพอลดจดออนเหลาน

7. แจงใหเดกทราบวา จะมการเขยนขอมลสงทเขาบอกนไวในแผนปองกนภยและจะน�ามาใหเขาดเมอพบกนอกครง

กจกรรมท6:การจดท�าแผนวาดวยความปลอดภย


3.1โอกาสใหมๆทเกดขนจากไอซทกบโลกทเปลยนแปลง

ส�าหรบชดการเรยนน ผ จดการศกษาจะไดเรยนร ถงโอกาสตางๆ ส�าหรบเดก อาท ประชาธปไตยในโลกอนเตอรเนต กจกรรม การรณรงคทางสงคม การสอสาร นกธรกจนอย และการพฒนาทางเศรษกจและการศกษา จะไดมการหยบยกตวอยางทเดกไทยไดด�าเนนการประกอบดวย

กจกรรมตางๆ ในชดการเรยนนมงทจะสนบสนนใหเดกไดพจารณาอยางลกซงถงโอกาส/ชองทางทปรากฏในโลกไอซททงในระดบทองถนและระดบโลกอนจะน�าไปสการเปลยนแปลงทางสงคมทด และการพจารณาก�าหนดชองทางดงกลาวส�าหรบโครงการทเขาจดท�าขนเพอน�าไปสการเปลยนแปลงทตองการ

ประชาธปไตยในโลกอนเตอรเนต กจกรรมรณรงคในระดบชมชนและระดบโลกการน�าไอซทไปใชในกระบวนการทางการเมองและการปกครองนนไดน�าไปสวถทางใหมอนเปดกวางขนและ

กระตนใหกลมคนทสนใจไดเขารวมกระบวนการอนอาศยการมสวนรวมนไดเกดจากไอซและมเรยกวา “ประชาธปไตยในโลกทางอนเตอรเนต นท�าใหเดกไดมสวนในการรณรงคระดบชมชน ระดบชาต หรอระดบสากลเพอท�าใหเกดการเปลยนแปลงในทางการเมอง สงคม ตลอดจนสงแวดลอมและเศรษฐกจ พวกเขาเปนหนงในชนกลมนอยหรอกลมทมผลประโยชนเฉพาะดาน เชน กลมเยาวชนทพพลภาพ หรอเยาวชนไรรฐ ใหสามารถตดตอกบคนทมความคดเหนคลายๆ กนจากทวทกมมโลก หรอไดเรยนรและท�างานรวมกนเพอใหเกดการเปลยนแปลงไปในทางทด

การรณรงคทางสงคมและการสอสารไอซทกบโซเชยลมเดยไดสรางความเปลนแปลงใหกบวธการการสอสารดงเดม มการท�าใหเกดการสอสารใน

ลกษณะทนควน ทนสมยและไรพรมแดน เดกๆ ไดใชไอซทเปนเครองมอในการรณรงคทางสงคม โดยการน�าคนจ�านวนมากทสนใจในประเดนใดประเดนหนงมารวมท�างานกนโดยใชวธซงเขาไมไดท�ากนตามปกต ความสามารถในการขบเคลอนคนจ�านวนนบแสนในเวลาสนๆ ไดท�าใหเกดผลทางการเมองและสงคม โดยทเดกกมสวนในการสรางกระบวนการเปลยนแปลงนดวย


การส�ารวจโอกาสในการสรางการเปลยนแปลงทางสงคมอนปลอดภยสรางสรรคผานไอซท

ชดการเรยนท3:การส�ารวจโอกาสในการสรางการเปลยนแปลงทางสงคมอนปลอดภยสรางสรรคผานไอซท

สวนประกอบ :

3.1 โอกาสใหมๆ ทเกดขนจากไอซท-โลกทเปลยนแปลง

3.1.2 การสงเสรมใหเดกใชความคดสรางสรรคผานไอซท

3.2 เดกไทยกบการใชไอซทใหเกดประโยชนสงสด

กจกรรม:

กจกรรมท 7 : การส�ารวจโอกาสในในโลกไอซท

กจกรรมท 8 : การจดท�าโครงการดานไอซทรวมกบเดก (ตามความเหมาะสม)

ดวยพลงและความกระตอรอรนของเดกน�าไปสการเปลยนแปลงดานความคดสรางสรรคในโลก เนองจากเขาไดใชทกษะและความรของตนเองมาใชกบสงทซบซอน ไอซทไดเปนหนงในเครองมอทสรางศกยภาพใหกบเดก โดยท�าใหเขาสามารถเชอมโยงกบผอน ไดแสดงความคดเหน ไดพฒนาทกษะผานการศกษาและการสอสารหรอกระท�าของตวเอง18 เขาไดคนพบอ�านาจในการพบกบคนทคดเหมอนๆ กนจากทวโลกทเขาจะแลกเปลยนความคดเหนและมมมองของตน ปรากฏการณนไดเปลยนแปลงโครงสรางของวฒนธรรมทางสงคมและการเมอง ตลอดจนโลกทเรารจด ตอไปนเปนตวอยางของปรากฏการณดงกลาว

18 GIAD Committee of Youth Leaders, Taking IT Global and Youth Unit of Organisation Internaitonale de la Francaphonie. (2009). A Digital Shift: Youth and ICT for Development Best Practices. New York, NY: United Nations.

วฒนธรรมดนตร การฟอนร�า บทกว งานเขยน และนทานเรองเลาตางๆ เปรยบเสมอนกระดกสนหลงของวฒนธรรมอน

เกดขนโดยอาศยการพบปะกนหรอปรากฏในหนงสอหรอวดทศนเทานน แตในปจจบนเดกสามารถมสวนรวม แลกเปลยนและสรางวฒนธรรมในแนวทางซงไมเคยปรากฏมากอน ลกหลานของชนกลมนอยซงเคยถกกดกนกสามารถเรยนรภาษาและวฒนธรรมของบรรพบรษไดทางออนไลนหรอสอสารกนและกนได นอกจากนในสวนของการแตงเพลงรวมกน การแตงนทานเรองเลาและบทกวนนเดกๆ กสามารถพฒนาศกยภาพของตนในขณะทสามารถแสดงผลงานตอผชมในวงกวางขน

ผประกอบการนอยกบการพฒนาทางเศรษฐกจเดกถอเปนหนสวนทส�าคญในการขจดความยากจน การบรรลความยงยนทางสงแวดลอมและการบรรลเปาหมาย

ตามความจ�าเปนทงในระดบทองถนและระดบโลก ไอซทไดสรางโอกาสใหมๆ ใหกบเดกในการมสวนรวมอยางสรางสรรคในการเปนผประกอบการและสรางการพฒนาทางเศรษฐกจอนยงยน โดยอาศยทกษะและความรเฉพาะตวของเดกทเกดจากความสนใจและความตองการของเขาเอง เหลานไดท�าใหเขาเปนหนสวนทส�าคญในการพฒนาและเตบโต

www.seubsan.net


3.2เดกไทยกบการใชไอซทใหเกดประโยชนสงสดการศกษาไอซทไดเปดโลกวาดวยโอกาสแหงการศกษาในดานตางๆ และผานวธการชองทางทหลากหลายท�าใหเดกสามารถ

เขาถงขอมลตางๆ ไดพฒนาทกษะและตดตอกบผแนะแนวทางไดในวถทางอนไมเคยเกดขนมากอน พวกเขาสามารถก�าหนดการเรยนรของตนเองไดโดยการคนควาหาความรในสงทสนใจและเขารวมในกลมหรอเครอขายทด�าเนนการอย ส�าหรบผทอยในพนทหางไกลกสามารถเขาถงการศกษาไดอยางทไมเคยมมากอน นเปนการเพมโอกาสใหกบเดกเหลานน และยงลดชองวางระหวางสงคมเมองกบสงคมชนบทดวย

3.1.2 การสงเสรมใหเดกใชความคดสรางสรรคผานไอซท เดกมฐานะเปนหนสวนในการท�าความเขาใจและหาวถทางใหมๆ และสรางสรรคในการใชไอซทรบมอกบปญหา

ทเกดขนในโลก ทงผใหญและเดกสามารถรวมกนก�าหนดทศทางวาดวยความกระตอรอรนและความเชยวชาญของเดกในดานไอซท รวมกบประสบการณและความรของผใหญเพอหาทางออกทสรางสรรคใหกบปญหาตางๆ ในโลก

เดกนนเขารสกคนเคยกบไอซทมากกวาผใหญมาก ท�าใหพลวตของอ�านาจเปลยนไป และสรางโอกาสใหมๆ ใหกบพวกเขาในการรวมมอกน

การใชไอซทอยางสรางสรรคสามารถท�าใหเกดประโยชนตอพฒนาการของเดกได ตวอยางเชน : m พฒนาศกยภาพ ความรและทกษะอนสรางสรรค m แรงบนดาล ใจจากเพอนในการใชไอซทอยางสรางสรรค ตลอดจนการแลกเปลยนขอมลและเครองมอ

เดกๆ ไดมสวนในกจกรรมตางๆ อนเปนการใชประโยชนไอซทเพอสรางความเปลยนแปลงไปในทางทดอนนาประทบใจทวประเทศ การท�างานรวมกนเปนทมโดยไดรบการสนบสนนจากผใหญ กท�าใหเดกสามารถพฒนาทกษะใหมๆ ในขณะทพยายามเปลยนแปลงโลกรอบๆ ตว ตอไปนเปนตวอยางของกรณศกษาทไดจากประเทศไทย

ประชาธปไตยในโลกอนเตอรเนต กจกรรมรณรงคในระดบชมชนและระดบโลกกจกรรมซงเปนสวนหนงของงานดานการปกปองคมครองเดกขององคการแพลน (ประเทศไทย) คอการอบรม

การผลตหนงสน ณ โรงเรยนสนตคร ในจงหวดเชยงราย หนงในเดกทเขารวมกจกรรมคอ น.ส.อมพร แซหลว ไดผลตภาพยนตรสนรวมกบเพอนชอ “เสนทางอนเกนฝน” หนงสนเรองนไดบอกเลาเรองราวของแมผเปนชนกลมนอยทตองเดนทางจากบานอนหางไกลไปอ�าเภอ เพอขอรบเอกสารทจ�าเปนในการศกษาตอของลกสาว ผเปนแมไดรบการปฏบตอยางเลวราย และตองเสยเวลาทงวนโดยทเจาหนาทไมไดชวยเหลออะไรเลย

ภาพยนตรเรองนไดแสดงใหเหนถงการรณรงคเพอสทธของคนไรรฐและผวาราชการจงหวดเชยงรายไดรบรเรองน โดยทานผวาฯไดใหเจาหนาทในส�านกงานด และตองด�าเนนการไมใหมการเลอกปฏบตในกรณของการบรการของรฐ ความชนชมตอภาพยนตรนเปนแรงบนดาลใจใหอมพรไดเขาศกษาตอทคณะสอสารมวลชน มหาวทยาลยเชยงใหม เธอไดกลายเปนผน�าเยาวชน ใหการศกษากบผอนเกยวกบคนไรรฐและชนกลมนอย จากการเปนเยาวชนตวอยางท�าใหเธอไดรบรางวลตางๆ ทงในระดบจงหวดและระดบชาต

เรองราวของอมพรไดแสดงใหเหนถงพลงวาดวยความคดและความกระตอรอรนของเดก เมอครงทเธอไดรบอบรม การสนบสนนและมเครองมอทางไอซทกท�าใหเธอสามารถสรางความเปลยนแปลงใหกบชนกลมนอยในชมชนของตน ในจงหวด และในประเทศไทย

การรณรงคทางสงคมและการสอสารในป พ.ศ.2550 เดกนกเรยน 20 คน จากโรงเรยน 4 แหงในจงหวดพทลง ไดรวมกลมกนเปนส�านกขาวทะเลบว

และเรยกตนเองวา “สอสขาว” ดวยการสนบสนนจากส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) รวมกบกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ท�าใหเดกๆ ตดสนใจทจะจดการรณรงควาดวยการใชชวตอยางมสขภาพด พวกเขาไดจดท�าจดหมายขาวรายเดอนเพอแจกใหกบชมชนเพอสนบสนนใหคนไดเลกดมเหลา สบบหร หรอการพนน นอกจากนยงไดจดรายการวทยในโรงเรยนและวทยชมชนดวย

อกตวอยางหนงของ เดกกบการใชไอซทในการสอสารและขบเคลอนชมชนคอ เวบขาวทมเดกเปนผน�าชอ www.thalabua.com ในป พ.ศ.2551 มลนธสอสาธารณะ (Public Media Foundation) และมลนธกระจกเงา ไดใหการสนบสนนในงานดานการพฒนาทกษะทางไอซทโดยเนนหนกทสอเยาวชน โดยการเรยกตนเองวา นกขาวพลเมอง เดกๆ ไดใชเวบไซตซงเปรยบเหมอนหองเรยนขนาดใหญเพอเชอมโยงครอาจารย พอแมผปกครอง สมาชกของชมชน และโลกภายนอกเขาดวยกน พวกเขาไดรายงานขาวทรพยากรธรรมชาต และทรพยากรของทองถน ตลอดจนภมปญญาทองถนเพอสรางความเขาใจในอนทจะน�าไปสการรกษาสงแวดลอม

ตวอยางทงสองไดเนนหนกวา เดกทใชไอซทในการรายงานสงทส�าคญตอชวตพวกเขา ปลกจตส�านกในวงกวางและท�าใหเกดการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมดวย

วฒนธรรม กลมเยาวชนจากทง 4 ภาคของไทยไดรวมกนจดท�าเวบไซตดานวฒนธรรมชอ “สบสาน” อนหมายถงการด�ารง

ตอไป (www.seubsan.net) จากการท�างานรวมกน เดกๆ ไดโพสตขอความดานวฒนธรรมพนบานไวบนเวบซงเปน

จากรายงาน “เพราะฉนเปนเดกหญง (Because I am a Girl) ซงเผยแพรในป 2553 พบวา มเหตผล 7 ขอ วาเหตใดไอซทจงมความส�าคญอยางมากตอเดกผหญง เหตผลเหลานบางขอกมระบวา มความส�าคญตอเดกชายเชนกน ดงน

1. ใชเพอตดตอกบคนอนๆ ซงลดความรสกโดดเดยวได

2. ใชเพอศกษาเพมเตมและพฒนาทกษาใหมๆ

3. ใชเพอแสดงการมสวนรวมในชมชนและประเทศของตน

4. เพอพฒนาทกษะในการหางานท�า5. เพอพฒนาทกษะและความรเฉพาะทางทเดกอาจไมร เชน เชอเอชไอว และโรค

เอดส6. ใชเนองจากมหลกฐานวา การเรยนรทจะใชเทคโนโลยเหลานท�าใหเกดความภาค

ภมใจในตวเอง7. ใชในการปองกนตนเองใหปลอดภย

Plan International


จดในการแลกเปลยนความคดและทรรศนะตลอดจนกจกรรมจากภาคตางๆ พวกเขาท�างานรวมกนโดยมหลกแนวคดวา “การเรยนร ถงรากเหงาของตน ร จกชมชนของเรา และออกแบบวถชวตของเราเอง” พวกเขาไดเรยนร ถงประวตศาสตรพนถนตางๆ ตลอดจนวฒนธรรม ภมปญญา ทรพยากรและประเพณวถชวต

กลมเยาวชนจากทง 4 ภาค ไดรวมตวกนแจงใหเดกไดรบทราบวา มกจกรรมใดจดขนในแตละพนทและเชอเชญใหพวกเขาไดมสวนรวมดวย ตวอยางเชน มพระสงฆรปหนงในจงหวดเชยงใหมไดประชาสมพนธเกยวกบเครองมอและการฟ บกลมวฒนธรรมอนๆ ในพนทดวย จากการเรยนรเกยวกบวฒนธรรมของตนท�าใหเดกมความมนใจ ไดกลายเปนผน�าเยาวชนและสอนทกษะเหลานใหกบคนอนๆ พวกเขาไดใชวดเปนสถานทฝกซอมและไดแสดงในชมชน นท�าใหการฟอนร�าและดนตรไดสบทอดตอไป ทงน มเดก 200 คน และผน�าเยาวชนจ�านวน 50 คน ไดเขารวมในกจกรรมแลกเปลยนกบเยาวชนจากชาตอาเซยนชาตอนๆ ดวย

เวบไซตสบสานไดเปนตวอยางทนาสนใจในการแสดงกจกรรมทด�าเนนอยนอกโลกอนเตอรเนตใหปรากฏอยในโลกออนไลนไดเพอสรางสายสมพนธและความเขาใจทวประเทศไทย ไมเพยงเดกในพนทเทานนทไดรบประโยชนจากวฒนธรรมทมอยในวถชวตของตนและเขายงไดแลกเปลยนประสบการณนกบเยาวชนคนอนๆ ผานชองทางไอซทดวย

ผประกอบการนอยและการพฒนาทางเศรษกจมลนธสยามกมมาจลไดรายงาประสบการณของ นายพระพฒน นนทนรรตน ไดรวมกบเพอนอก 4 คนขณะท

พวกเขามอายได 16 ปวา ไดรวมกนคดพฒนาเกมเพอรวมแขงขนในการแขงขนเพอพฒนาเกมแหงชาต พวกเขาไดท�างานชวงพกรบประทานอาหารกลางวนและหลงเลกเรยนเปนเวลา 6 เดอน ในหองคอมพวเตอรของโรงเรยนเพอพฒนาเกมทชวยในการลดภาวะโลกรอน โดยตงชอเกมวา “confuse way”

เกมนเปนเกมสามมต ซงผ เลนจะสวมบทบาทเปนวรบรษในโลกอนาคตผกอบกโลก โดยใชปนก�าจดกาซคารบอนไดออกไซด (Carbon trooper) ในการแขงขนระดบชาต ทมนไดรวา การใหเกมมปน ท�าใหเกมถกจดเปนเกมประเภทรนแรงจงท�าใหไมชนะการแขงขน พระพฒนกบเพอนไดเรยนรจากประสบการณครงน ปจจบนเขาไดกลายเปนผน�าในการจดแคมปไอซทเพอสอนเดกๆ ในการพฒนาเกม

นเปนตวอยางถงการใชไอซทในการใหการศกษากบเดกเกยวประเดนทเปนวาระส�าคญระดบโลก เดกๆ ไดเรยนรบทเรยนทส�าคญจากประสบการณและน�าไปสการพฒนาเสนทางอาชพในดานน

การศกษาเดก 18 จากโรงเรยน 6 แหงในจงหวดเชยงรายไดเขารวมในการอบรมดานไอซทระยะ 1 เดอน ทจดขนโดย

มลนธกระจกเงาและองคการแพลน อนเตอรแนชนแนล (Plan International) ซงเนนหนกไปทการใชไอซทเพอการพฒนา เดกในดานสทธพนฐานของเดก การพฒนาและไอซท และพวกเขาไดตดสนใจทจะจดท�าโครงการของตนเองซงมสาระเกยวกบคนไรรฐ จากการระดมความคดเหนถงแกนเรองและชอเวบไซตในการสงเสรมความรความเขาใจวาดวยการไรรฐในขณะทตองการใหมเนอหาทผอนคลาย มเสรภาพในการแสดงความคดเหน และการสรางสรรคแกเดกโดยไมค�านงถงชาตพนธหรอวฒนธรรมของเขา สดทายเขาไดจดท�าเวบไซต www.dekyim.org (หมายถงเดกทมรอยยม)

ระยะเวลา 1 เดอนน เปนชวงเวลาทนาประทบใจส�าหรบเดก อกทงเขาไดรบทกษะมากมายในดานการพฒนาสทธพนฐานของเดกและไอซท จากการจดการศกษาใหเดกในกลมยอยท�าใหพวกเขาสามารถน�าไอซทมาใหการศกษากบเพอนอกหลายพนคนในเรองทมความส�าคญตอชวต เปนทนาเสยดายวาในปจจบนพวกเขาไดกลบไปใชชวตกบครอบครว ท�าใหไมมโอกาสใชคอมพวเตอรและอนเตอรเนตจงเปนการยากทเขาจะรกษาเวบไซตไว ซงแสดงใหเหนถงความทาทายในการเขาถงไอซททเดกจ�านวนมากในไทยตองประสบ

กจกรรมท7:การส�ารวจโอกาสในโลกไอซท

เวลาทใช:1 ชวโมง อปกรณ: กระดาษปรฟ และปากกาเคม และเอกสารกรณศกษาจากเนอหาขอ 3.2วตถประสงค:เพอศกษาบทบาทของเดกในการใชไอซทอยางปลอดภยสรางสรรคทงในระดบการพฒนาบคคล

และระดบชมชนขนตอน:1. พจารณากรณศกษาในหวขอ 3.2 ซงเปนประสบการณของเดกในการใชประโยชนจากไอซท อธบายวา กรณ

ศกษาเหลานเปนเรองจรงของเดกและผใหญรวมมอกนเพอสงเสรมใหเดกใชงานไอซทอยางปลอดภยสรางสรรค (แลวแจกเอกสารกรณศกษาใหผเขารวมกจกรรม)

2. แบงผเขารวมกจกรรมเปนกลมยอย 5 กลม และแตละกลมเลอกกรณศกษาทตองการมาหนงเรอง กลมท 1 : ประชาธปไตยในโลกอนเตอรเนต กจกรรมรณรงคในระดบชมชนและระดบโลก กลมท 2 : การรณรงคทางสงคมและการสอสาร กลมท 3 : วฒนธรรมกลมท 4 : ผประกอบการนอยกบการพฒนาเศรษฐกจกลมท 5 : การศกษา

3. ใหผเขารวมกจกรรมแตละกลมวเคราะหวา สงทเดกประสบความส�าเรจ (โดยไดรบการสนบสนนจากผใหญ) 4. ใหแตกลมหาวา โครงการของเดกแตละโครงการทยกมามประโยชนอะไรบาง ใหผบนทกของแตละกลมบนทก

ค�าตอบของกลมไว 5. แจกกระดาษแผนทสอง แลวขอใหแตละกลมไดแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบทรพยากรการสนบสนนท

อาจตองรองขอเพอใหเดกสามารถท�างานไดส�าเรจ เชนm ทรพยากรมนษยเชน เดก ครอาจารย พอแมผปกครองและคนในชมชนทมบทบาทส�าคญm สถานท/ทตง เชนโรงเรยน รานเกม ศนยไอทประจ�าชมชน พนทออนไลนทใชในการน�าเสนองาน m ทรพยากรทางไอซท เชน คอมพวเตอร ซอฟตแวร ชองทางในการเชอมตออนเตอรเนต

6. ขอใหแตละกลมทไดเลาเกยวกบกรณศกษาของตนและน�าเสนอผลทได วาดวยประโยชนและสงทจ�าเปนส�าหรบเดกในการท�าโครงงานดานไอซท เพมเตมประเดนทอาจยงไมไดกลาวถง ตามความเหมาะสม

การอภปรายแลกเปลยนความคดเหน1. ใหกลมอภปรายแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบบทบาทของผใหญ/ครอาจารยในการสนบสนนใหเดกไดคด

รเรมสรางสรรค 2. สงใหมๆ ในดานการสนบสนนเดกดานไอซททเขาไดเรยนรในวนนมอะไรบาง?

สงทไดรบจากกจกรรมm เดกๆ ไดเรยนรถงสงทเพอนในวนเดยวกนไดรเรมเพอการพฒนาตนเองและชมชนโดยอาศยไอซทm เดกไดพจารณาถงประโยชนของโครงงานทมเดกเปนผน�า ตลอดจนสงทจ�าเปนในการท�าโครงงานใหส�าเรจ

การด�าเนนการตอยอด ใหเดกคดวา มโครงการกจกรรมใดทเกยวกบไอซท และการพฒนาบคคลและชมชนใดทเขาท�าได


4. ก�าหนดเวลาจดประชมกบเดกเพอทบทวนแบบฟอรมโครงงาน สรปกจกรรมทจะท�า และเรมด�าเนนการ 5. ในการประชมครงตอไปน ตองท�าใหมนใจวา ไดน�าประเดนส�าคญดงตอไปนในการจดท�าเอกสาร

การอภปรายแลกเปลยนความคดเหนซกถามเดกวารสกอยางไรเกยวกบโครงงาน? สงทท�าใหพวกเขารสกตนเตนมากทสดคออะไร?

สงทไดรบจากกจกรรมm เดกไดเรยนรทกษะการวางแผน การพฒนาและการด�าเนนการm เดกไดเรยนรทกษะการสรางทมงานm เดกไดน�าความคดและหลกการทไดไปประยกตใชในบรบททกวางขนและท�าใหเกดการเปลยนแปลงในทาง

บวกและการเรยนรจากความทาทาย/ความส�าเรจ

การด�าเนนการตอยอดm สนบสนนใหเดกไดใชเวลาของตนพจารณาวา จะน�าทรพยาการทตนมอยท�าใหโครงการประสบความส�าเรจ

ไดอยางไร m การน�าโครงการไปด�าเนนการนนใชทงเวลาและก�าลงกายมาก! ก�าหนดใหมการประชมพบปะกนอยาง

สม�าเสมอ และท�าใหมนใจวา มการท�างานรวมกนเปนทมเพอทจะไดมนใจวาโครงงานประสบความส�าเรจ !

แบบฟอรมโครงงาน

โครงงานนเหมาะสม (SMART) หรอไม?มการเจาะจง (Specific) หรอไม?สามารถวดผล (Measurable) หรอไม?สามารถท�าไดจรง (Achievable) หรอไม?ตงอยบนพนฐานความเปนจรง (Realistic) หรอไม?มการก�าหนดระยะเวลา (Timebound) หรอไม?

ใหจดการทดสอบตอไปนหลงจากทเดกไดท�ากจกรรมจนครบ เพอประเมนวา เขามความเขาใจมากเพยงใดเกยวกบไอซท หากเดกท�าคะแนนไดไมดในการทดสอบกอนการท�ากจกรรม ใหพจารณาปรบปรงเนอหาตลอดจนวธการจดการอบรมในหลกสตร (สะทอนใหเหนวา เหตใดเดกจงไมเขาใจบทเรยน) หลงจากนนไดจดการอบรมเพอตดตามผลอกครงเพอแกไขตอไป

กจกรรมท8:การจดท�าโครงการดานไอซทกบเดก (ตามความเหมาะสม)

19

19 ดดแปลงจาก Currie, V. @ Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights Development.

แบบทดสอบหลงการท�ากจกรรม

เวลาทใช: 1.5 ชวโมง และเวลาเพมเตมในการท�าโครงงานวสดอปกรณ: กระดาษปรฟและปากกาเคม วตถประสงค: เพอจดท�าโครงงานดานไอซททมเดกเปนผน�ารวมกนการก�าหนดวตถประสงค ระยะเวลา ตลอด

จนบทบาทหนาทของผเกยวของ ขนตอน:1. อธบายใหเดกทราบวา ขนตอนตอไปคอ การน�าขอมลสงตางๆ ทเดกไดส�ารวจและพจารณามาจดท�าเปนโครง

งาน โดยโครงงานทเขาจดท�านจะเปนการพฒนาจากประเดนทส�าคญหรอสงทเปนความทาทาย/ภยทเขาไดพดคยกนกอนหนาน หรออาจใชจดแขง/โอกาสทมอยกได (หรอทงค) โครงงานนจะมเดกเปนผน�าโดยผใหญใหการสนบสนน

2. เปดใหแลกเปลยนความคดเหนวา เดกควรเนนหนกในการท�าสงใด สนบสนนใหเขาไดพจารณาวาอะไรบางทเพอน ครอบครว ชมชน หรอแมแตโลกจะชวยในการท�างานของเขาได ใหเดกพจารณาจดแขงหรอความสนใจเมอพจารณาก�าหนด ‘ล�าดบความส�าคญ’ ในการท�างาน อยาลมวา ล�าดบความส�าคญนนอาจพจารณาจากความเสยง(ภย)/ประเดนดานไอซทซงเดกตองการรณรงคหรอโอกาส/จดแขงดานไอซทซงเดกตองการพฒนา

3. เปดใหแลกเปลยนความคดเหนโดยอาศยประเดนทส�าคญดงตอไปน ใหจดบนทกผลไวบนกระดาษปรฟa. ล�าดบความส�าคญ: เขยนไววาอะไรส�าคญมากนอยตามล�าดบb. สงทเดกตองการท�าอะไร?:ระบใหชดเจนวาเดกตองการท�าอะไร c. เหตใดเดกตองการท�าสงเหลานน?: ก�าหนดเปาหมายหรอวตถประสงคหลกd. ใครทจะมสวนเกยวของ?: ท�ารายการชอของผทอาจมสวนเกยวของ ไมวาจะเปนการด�าเนนการ

ผไดรบประโยชนหรอผทอาจเปนหนสวน ทงน อาจจดท�ารายการเปนหมวดหม (ตวอยางเชน เจาของรานอนเตอรเนต เพอน พอแม ผปกครอง) หรอองคกร/ธรกจ ทงน ใหพจารณาถงกลมคนทคณยงไมเคยรวมงานกนดวย

e. อะไรคอทรพยากรทเดกจ�าเปนตองใช? :สงทจ�าเปนตอเดกในการท�าโครงงานนคออะไร? (คน เงน หรออนๆ)

f. ทไหนและเมอไหรทจะน�าโครงงานไปด�าเนนการ?g. อะไรคอ ขนตอนในการด�าเนนการและมการก�าหนดกรอบเวลาอยางไรในแตละขนตอน?h. จะม อปสรรคอะไรทจะท�าใหเดกไมสามารถด�าเนนการตามโครงงาน แยกเปนอปสรรคภายใน

(ตวอยางเชน : ไมอาจจดเวลาเขารวมกจกรรม) หรออปสรรคภายนอก (ตวอยางเชน ขาดแคลนเครองมอดานไอซท)

แจงใหเดกทราบวา คณจะน�าขอมลทไดนไปรวมไวใน ‘แบบฟอรมโครงการ’ (ศกษาเพมเตมไดจากภาคผนวก ท 8) และจะน�ามาใหเขาไดดอกครงในการประชมครงตอไป

70 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท ภาคผนวก I 71

โปรดตอบค�าถามตอไปนตามความเขาใจของตนเอง

1. ไอซทยอมาจากอะไร?

2. ระบประโยชนของโทรศพทมอถอ 3 ขอ

3. ระบความเสยงของการใชอนเตอรเนต 3 ขอ

4. คณจะรกษาขอมลสวนตวในอนเตอรเนตไดอยางไร?

5. คณจะมนใจไดอยางไรวา คนทคณรจกออนไลนนนเปนเพอนของคณจรงๆ ?

6. คณจะปองกนไมใหมการหมนประมาททางไซเบอรไดอยางไร?

7. พอแม ผปกครอง และครจะชวยใหคณใชไอซทอยางปลอดภยไดอยางไร?

8. ใหยกตวอยาง 2 ขอ วาดวยการใชเวบไซตและโทรศพทมอถอเพอแสดงความคดสรางสรรคของคณ

V.ภาคผนวก


ภาคผนวกท1:ขอมลเบองตนเกยวกบไอซท

อนเตอรเนตอนเตอรเนตท�าใหเกดสามารถสงขอมลและการสอสารไดในเวลาอนรวดเรวและในพนทอนจ�ากด โดยจ�าเปนตอง

เชอมตอกบเครอขายการสอสาร ทงน ขอมลนนสามารถแลกเปลยนกนไดในรปแบบตาง อาท ขอความสน ภาพนง ภาพเคลอนไหว และเสยง

ขอเทจจรงวาดวยอนเตอรเนตm วยรนไทยใชคอมพวเตอรราว 3.1 ชวโมง/สปดาห (ต�ากวาการดโทรทศนซงใชเวลา 5.7 ชวโมง/สปดาห)m กจกรรมทกระท�าออนไลนไดแก รบสงอเมล สนทนาออนไลน (แชต) เขาเวบบอรด หรอเขาเครอขายสงคม

(ตวอยางเชน ไฮไฟว (Hi5) เฟซบก (Facebook)) หรอเลนเกมในเวบไซตเครอขายสงคม m ไดมการน�าไอซทมาใชเพอเปาหมายทางการเรยนรเพมขนเรอยๆ แตกยงไมเปนทนยมมากนกเมอเปรยบ

เทยบกบการน�าไปใชเพอความบนเทง สาเหตอาจมาจากการขาดการชแนะหรอตวอยางทด ไมมระบบสนบสนนหรอขาดสภาพแวดลอมในการใชไอซทอยางสรางสรรค ทงน ผใหญสามารถมบทบาทไดในการจดการเรยนไอซทและกระบวนการสรางเสรมศกยภาพใหกบเดกและเยาวชน

เกมนนไดรบการพฒนามาเพอตอบสนองความตองการพนฐานของมนษย โดยเกมนนตงอยบนพนฐานของการทดลองท�าและขอผดพลาด (เราสามารถตงเกมใหมเพอเลนใหมเมอจบ ซงตรงขามกบชวตจรง) นอกจากนเกมยงท�าใหคนรสกวาตนเองเปนทยอมรบและมความส�าคญ (ไดคะแนนเพมเมอเลนชนะ หรอไดโบนสเมอสามารถผานไปเลนเกมทยากขนได) ทงน เกมท�าใหผเลนตดกบดกวาดวยความอยากรอยากเหนของตนเอง (ระดบความยาก/งาย ค�าใบ การเลนเกมทยากขน) และจนตนาการ (การผจญภยในโลกจนตนาการ การสวมบทบาทและตวละคร) อกทงสรางสถานการณจ�าลองขนซงในชวตจรงไมอาจเกดขนได (แชมปเทนนส หรอเปนนกรบผสามารถ) นอกจากนผเลนกยงสามารถหาเพอนใหมซงมเปาหมายเดยวกน โดยไมมขอจ�ากดทางสงคมหรอการเมอง

เกมในปจจบนนมความสนกสนานและแทบเหมอนกบเรองในชวตจรง อกทงยงท�าใหผเลนมความรสกรวมราวกบเปนเรองจรง นอกเหนอจากสภาพแวดลอมอนเสมอนจรง แทจรงแลว เกมกมประโยชนหลายประการ สามารถท�าใหคนไดผอนคลายและพฒนาทกษะชวต (การพมพหรอภาษา) หรอทกษะทางเทคนค (เกมฝกขบเครองบนหรอฝกผาตด) อยางไรกตาม เกมกมอนตรายและอาจเปนภยส�าหรบเดกได หากมการผลตมาอยางไมเหมาะสม รนแรง หรอไมสงเสรมศลธรรม นจะท�าใหเดกคอยๆ ซมซบพฤตกรรมเหลานนและใชเวลาเลนมากเกนควรอนจะน�าไปสการเสพตดเกม การแปลกแยก โรคซมเศรา การตอตานสงคม และไมสนใจทจะเลาเรยนหรอท�ากจกรรมอยางอน ผเลนเกมบางคนประกอบอาชญากรรมเพอหาเงนมาเลนเกม ดงนน พอแมผปกครองควรระมดระวงและตดตามควบคมเพอให มนใจวา เดกไมไดใชเวลาเลนเกนมากเกนควร ทงน พอแมผปกครองอาจสนบสนนใหเดกเลนเกมทเหมาะสมและหลกเลยงเกมทอนตราย มเนอหาทไมเหมาะสมทางเพศ หรอมตวอยางการกระท�าอนผดกฎหมาย

ขอเทจจรงวาดวยเกมคอมพวเตอรm อายต�าสดของเดกทเรมเลนเกมคอ 3 ขวบ โดยพอแมผปกครองใชเกมเปนรางวลเมอเขาประพฤตตวด m เกมทเดกๆ นยมเลนนนรอยละ 70 เปนเกมการตอสทมความรนแรงตงแตระดบกลางจนถงสง m พบวา มเดกซงจรถแทกซ สารภาพวาไดตวอยางจากเกมขโมยรถยนตชอ “Grand Theft Auto”m ในป พ.ศ. 2550 พบวา มเดกรอยละ 13.3 เลนเกมมากเกนไป (โดย 2 ใน 3 เปนเดกชาย) ทงน ไดประมาณ

วา มเดกไทยอายตงแต 15 ปลงมาราว 200,000 คน ในไทยเลนเกมมากเกนไป

โทรศพทมอถอเดกสวนใหญเดกมโทรศพทมอถอและใชโทรศพทเพอคย สงขอความ เลนเกม ถายภาพ ฟงเพลง หรอรบขาวสาร

ทงน โทรศพทมอถอสามารถตอกบอนเตอรเนตและเขาเวบไซตตางๆ เฟซบก (Facebook) ไฮไฟว (Hi5) ทวตเตอร (Twitter) และสนทนาออนไลน (แชต) ได

โทรศพทมอถอเปนชองทางการสอสารทสะดวกโดยเฉพาะในสถานการณทส�าคญหรอจ�าเปน นเปนเครองมอทชวยในการเกบขอมล ใหความบนเทงและรกษาสมพนธภาพ แตอกนยหนง การใชอยางไมเหมาะสมกมผลเสย เชน การใชโทรศพทมอถอขณะขบรถอาจท�าใหเกดอบตเหต การใชโทรศพทมากเกนไปท�าใหมเวลาอานหนงสอ อยกบครอบครว หรอชวยครอบครวนอยลง และมคาใชจายเพมขน! นอกจากนยงมการใชโทรศพทมอถอในทางทไมด เชน การแอบถายภาพเพอน การดาวนโหลดคลปลามกอนาจาร การเลนพนน สงขอความขมข หรอแมกระทงประกอบอาชญากรรม

ขอเทจจรงวาดวยโทรศพทมอถอm ปกตพอแมผปกครองเปนผซอโทรศพทมอถอใหเยาวชน เมออาย 14 ป m เดกและเยาวชนใชโทรศพทนาน 1-5 ชวโมงตอวน m เดกและเยาวชนใชโทรศพทมอถอตามเวลาทตนสะดวก โดยตองการใชระหวางเวลา 18.00-24.00 น.

ตวอยางของกจกรรมดานไอซทซงนยมกระท�า

1. กจกรรมถายภาพเพอน�าอลบม หรอการบนทกคลปภาพโดยใชโทรศพทมอถอ และเผยแพรในเครอขายสงคมออนไลน

2. ท�าการดอเลกทรอนกสเพอสงใหเพอน 3. เลนเกมทางโทรศพทมอถอหรอทางออนไลน4. ดาวนโหลดเพลงในรปแบบเอมพ 3 ซงสามารถเลนในคอมพวเตอรได 5. สงอเมลเรองตลก คลปตลก หรอสงทเปนประโยชนใหเพอน 6. ใชงานการบรการตางๆ ทมอยในอนเตอรเนต เชน การสมครเปนสมาชกเพอขอรบการ

บรการ (เชน การสมครเปนอาสาสมคร) 7. สรางหรอจดการเวบไซตหรอเวบลอก (บลอก) 8. หาความรใหมๆ เกยวกบการบรการทใหออนไลน เชน สารานกรม หองสมดดจตอล บทความ

ตางๆ ขอมลดานงานอดเรก พพธภณฑเสมอนจรง งานหตถกรรม เปนตน9. ใชเซรช เอนจน ส�ารวจโลกไซเบอร

เกมคอมพวเตอร“เกม” ในหลกสตรน หมายถง เกมคอมพวเตอรและเกมออนไลน โดยเกมคอมพวเตอรนนมตนก�าเนดจากเกม

วดโอซงมมากวา 40 ปแลว ไดมการจดเกมเปนหมวดหมตางๆ อาท เกมทเลนบนเครองเลน (เชน เพลยสเตชน) เกมทพกพาได (เชน นนเทนโด (Nintendo) เกม PSP หรอเกม DS) เกมคอมพวเตอร เกมออนไลน เกมทใชกบโทรศพทมอถอ หรอเกมทเลนในศนยการคา (เชน เครองเลนเกมหยอดเหรยญ) เปนตน นอกจากนยงมการจดประเภทตามแนวทาง เชน เกมบ เกมผจญภย เกมวางแผนหรอกลยทธ เกมสถานการณจ�าลอง หรอเกมบทบาทสมมต เปนตน


ภาคผนวกท2:การเชอมตออนเตอรเนตและการท�างานของเทคโนโลยเกดขนอยางไร?

m รอยละ 83.2 ของเดกใชโทรศพทมอถอแบบเตมเงนและมคาใชจายเฉลย 355 บาทตอเดอน m พบวา มเดกซอโทรศพทไอโฟนหรอแบลกเบอรรปลอม (จากอ�าเภอแมสาย จงหวดเชยงราย ใกลชายแดน

พมา) หรอใชซมโทรศพทเพอแชตและสนทนา/แชตกบเพอนโดยไมตองใชคอมพวเตอร m มโฆษณาในนตยสารทชกชวนใหใชโทรศพทดาวนโหลดสอลามกอนาจารm ในบางพนท ชางซอมโทรศพทรบดาวนโหลดสอลามกอนาจารลงโทรศพทมอถอของลกคาโดยไมคดคา

ใชจายและพบวามเดกทสงตอสอเหลานไปใหเพอนm เดกใชกลองในโทรศพทมอถอเพอท�าภาพยนตรสนและสงขอความสนถงเพอนเพอขอความชวยเหลอหรอ

เตอนภย

เดกใชโทรศพทมอถออยางไร?

1. สงขอความสนถงครอบครว เพอน แฟน2. ถายภาพหรอฟงเพลง3. เลนเกม4. ดาวนโหลดคลป5. เลน MSN หรอใชอนเตอรเนต

วธการ/บรการเชอมตออนเตอรเนตทพบทวไป

1. การเชอมตออนเตอรเนตโดยผานสายโทรศพท (Dial up)22 โดยใชอปกรณทเรยกวา โมเดม (MODEM) ซงใหความเรวในการรบสงขอมลประมาณ 56 กโลบตตอวนาท (Kbps) การเชอมตอแตละครงจะเปนการขอเขาใชงานกบเครองรบโมเดม 1 เครอง ของผใหบรการอนเตอรเนต ถาเครองรบโมเดมของผใหบรการเตมกจะไมสามารถเชอมตออนเตอรเนตได ในปจจบน บรการดงกลาวจะขายในลกษณะเปนแพคเกจ (Package) อนเตอรเนตส�าเรจรป ตามจ�านวนชวโมงการใชงาน สามารถหาซอไดตามรานสะดวกซอทวไป

2. การเชอมตออนเตอรเนตความเรวสง (Asymmetric Digital Subscriber Line (ADSL)) ซงเปนเทคโนโลยทใชสายโทรศพททท�าจากลวดทองแดงเปนสอสญญาณน�าสงขอมลความเรวสง (ระหวาง 256 กโลบตตอวนาท (Kbps) ถง 24 เมกะบตตอวนาท (Mbps) ) โดยระบบ ADSL ในปจจบนสามารถจดสงขอมลจากผใหบรการไปยงผรบบรการดวยความเรวทสงกวาโมเดมระบบเสยง (voice band modem) แบบเดม ทงน ความเรวของการเชอมตอทไดจรงในขณะใชงานขนอยกบปจจยหลายประการ เชน ระยะทางระหวางจดทอยผใชงานถงชมสายของการเชอมตอ คณภาพของสายโทรศพท คณภาพของอปกรณ (ทใชสญญาณโทรศพทจากสญญาณดจตอล กอนเขาโมเดม) เปนตน การเชอมตออนเตอรเนตจะเปนไปในลกษณะเปดตลอดเวลา (Always - On Access) เนองจากการแยกสญญาณจากสญญาณโทรศพทหรอโทรสารท�าใหผใชไมเกดปญหาจากสาเหตสายไมวาง

3. การเชอมตออนเตอรเนตผานซมมอถอ (NetSIM/GPRS/EDGE/CDMA/EV-DO) เปนอกทางเลอกหนงในการตออนเตอรเนต โดยเฉพาะเมอใชเทคโนโลยใหม เชน 3จ (3G) เปนตน

22 การเชอมตอนเตอรเนตโดยผานสายโทรศพท (Dial-up Internet access) เปนการเขาสอนเตอรเนตอกรปแบบหนง ซงตองอาศยเครอขายโทรศพททตองมการสลบสายของรฐ (PTSN) เพอเชอมตอสญญาณจากสายโทรศพทของตนไปยงสายโทรศพทของผใหบรการอนเตอรเนต (ISP) คอมพวเตอรของผใชหรอเราเตอร (router) จะใชโมเดมในการถอดรหสและเขารหสของอนเตอรเนตโปรโตคอล ควบคมขอมลน�าเขา-ออกจากสญญาณความถเสยงในระบบอนาลอกตามล�าดบ

20 สมาคมอนเตอรเนต (Internet Society (ISOC)) เปนองคกรสากลทไมแสวงหาผลก�าไร ซงกอตงขนในป พ.ศ.2535 เพอใหแนวทางในดานมาตรฐานทางอนเตอรเนต การศกษา และนโยบาย องคกรไดก�าหนดวสยทศนของตนวา “เพอใหเกดการพฒนา การววฒน และการใชอนเตอรเนตอนเปดกวางอนจะน�ามาซงประโยชนแกคนทวโลก”21 http://en.wikipedia.org/wiki/Internet

การเชอมตออนเตอรเนตและเทคโนโลยอนเตอรเนตนนไมมใครเปนเจาของอยางแทจรงหรอมผทคอยตดตามควบคม ทงน เครอขายอนเตอรเนตแตละ

แหง มอสระในการจดการตนเองและเปนผรบผดชอบในดานคาใชจายเพอตดตงระบบหรอใหเชาวงจรการสอสาร ท�าใหเราไดเหนวา อนเตอรเนตมโครงสรางการจดการในลกษณะทกระจายอ�านาจ อยางไรกตาม ยงมองคกรหนงทด�าเนนการอยทางอนเตอรเนตคอ สมาคมอนเตอรเนต (Internet Society (ISOC))20 ซงเปนองคกรนานาชาตทกอตงขนเพอประสานความรวมมอระหวางสมาชก

การเชอมตออนเตอรเนตและการบรการผใหบรการทางอนเตอรเนต (ISP) เปนบรษททเสนอใหบรการกบลกคาเพอเชอมตออนเตอรเนต21 โดยบรษท

ไดเชอมตอลกคา (ทงทผานคอมพวเตอรสวนบคคลหรอผานเครอขายของส�านกงาน) เขากบเครอขายอนเตอรเนตโลก ทงน ผใชบรการขององคกรใหบรการนนจ�าตองมแอพพลเคชนส�าหรบการเชอมตออนเตอรเนต สวนการคดคาบรการของแตละองคการทบรการกมความแตกตางกนไป

Plan International “Because I am a Girl”

Plan Thailand


m ระบบGPRS(General Packet Radio Service) เปนบรการรบสงขอมลส�าหรบโทรศพทมอถอในเครอขาย GSM (Global System for Mobile Communication) โดย ระบบ GPRS นมกถกเรยกวาเปนโทรศพทมอถอยค 2.5G ซงอยระหวาง 2G (มาตรฐานเทคโนโลยยคทสองของโทรศพทเคลอนท ทมการแปลงสญญาณเสยงใหเปนสญญาณดจตอล ท�าใหมการสงขอมลผานเครอขายไดนอกเหนอจากสญญาณเสยง) และ 3G (เทคโนโลยยคทสามของโทรศพทเคลอนท) ซงเนนการรบสงขอมลความเรวสงไรสาย โดยใชชองสญญาณทมความถและความจกวางขน รวมถงการใหบรการขนสง เชน ทวผานเนต การประชมทางไกล หรอ การดาวนโหลดหรอฟงเพลงผานเนต ไดอยางมประสทธภาพ) ในทางเทคนคแลว ระบบ GPRS ใชชองสญญาณของเครอขาย GSM ในการสงขอมล ซงสามารถรองรบความเรวไดมากถง 171 กโลบตตอวนาท แตในการใหบรการจรงแลว ระบบ GPRS มความเรวอยทประมาณ 32-48 กโลบตตอวนาทเทานน

m ระบบเอดจยอมาจาก Enhanced Data rates for GSM Evolution เปนเทคโนโลยส�าหรบการเชอมตออนเตอรเนตไรสายบนเครอขายโทรศพทมอถอ มความเรวสงกวาระบบจพอารเอส (GPRS) กลาวคอ สามารถรองรบการสอสารขอมลดวยอตราเรวสงสด 384 กโลบตตอวนาท (Kbps) แตในทางปฏบตแลว ความเรวทเปดใหบรการจรงอยในชวง 100-200 กโลบตตอวนาท ทงน ในบางพนททไมรองรบการเชอมตอแบบเอดจ โทรศพทกจะเปลยนไปใชจพอารเอสเอง

m ระบบCDMA ยอมาจาก Code Division Multiple Access เปนระบบเทคโนโลยการสอสารอกรปแบบหนงทมการใหบรการแบงเปนระบบยอย อาท CDMA2000 1x และ CDMA2000 1xEV-DO ทงน ผ ใหบรการ CDMA2000 1x ในเมองไทย ปจจบนมสองราย คอ HUTCH และ CAT Telecom ทงน ความเรวส�าหรบรบสงขอมลของ CDMA2000 1x สงสดอยท 153 กโลบตตอวนาท

m ระบบEV-DO ยอมาจาก Evolution Data Optimized เปนเทคโนโลยส�าหรบการสอสารไรสายทมการสงผานขอมลดวยประสทธภาพและความเรวสง ตนทนต�า ผานชองสญญาณ CDMA ดวยความเรวสงสดไดถง 2.4 เมกะบตตอวนาท (Mbps) อยางไรกตาม ในการเชอมตอตองท�าผานเครอขายผใหบรการทรองรบเทคโนโลยนเทานน ซงในปจจบนมผใหบรการเครอขายมอถอทรองรบ EV-DO ในประเทศไทยรายเดยวคอ CAT Telecom เทคโนโลยนเหมาะกบผใชทอยไมเปนหลกแหลงหรอเปลยนจดเชอมสญญาณอยเสมอ ระบบนสามารถใชไดขณะเดนทางโดยอาศยสญญาณโทรศพท มอถอ สวนคาใชจายคดตามระยะเวลาทใชหรอความจทใชผานระบบ GPRS ระบบเอดจ ระบบ CDMA หรอระบบ EV-DO ขอแนะน�าส�าหรบผใชคอ ตองไมลมปดเมอใชเสรจ หรอเลอกซอการบรการทไมมการจ�ากดชวโมงการใชงานหรอขนาดขอมล

4. อนเตอรเนตไรสายไวไฟ(Wi-Fi) ใหความเรวในการรบสงขอมลสงกวาอนเทอรเนตผานมอถอ 20-100 เทา โดยเครองคอมพวเตอรหรออปกรณพกพาของผใชบรการจะตองมอปกรณทรองรบการเชอมตอแบบ Wi-Fi ท�าใหสามารถเชอมตออนเตอรเนตไดเมอผใชบรการอยในบรเวณทผใหบรการมการตดตงเครองรบสงสญญาณ (Wi-Fi HotSpot) ไวเทานน ซงในปจจบน ผใหบรการไดท�าการตดตง HotSpot ไวบรเวณ

ภาคผนวกท3:คมอวาดวยความปลอดภยในการใชอนเตอรเนตและคอมพวเตอร

ในการสงเสรมใหเกดความปลอดภย และใชงานอนเตอรเนตอยางปลอดภยสรางสรรค มขอพงระวงและกตกาพนฐานทเดก เยาวชน พอแมผปกครองและครอาจารยสามารถน�ามาใชได โดยขอพงระวงและกตกาพนฐานเหลานสามารถแบงเปน 6 หมวดหมดงตอไปนคอ

1. กตกาพนฐานทางเทคนค 2. กตกาพนฐานและขอพงระวงวาดวยเนอหาในอนเตอรเนต3. กตกาพนฐานวาดวยมารยาททางสงคมออนไลน4. ขอพงระวงวาดวยขอมลสวนตว5. ขอพงระวงในการสนทนาออนไลน 6. กตกาพนฐานวาดวยการใชบลอก

1. กตกาพนฐานทางเทคนค ก.การใชคอมพวเตอร:a พงสงเกตสภาพแวดลอมเมอใชคอมพวเตอร ตงแตวนาททเปดใชa ลอกจอคอมพวเตอรเพอใหเครองปดเมอไมใชงานและก�าหนดใหใชรหสผานa เมอใชอนเตอรเนต พงระลกวา ความเปนสวนตวจะถกกระทบไดงายและเกดขนไดโดยไมมการเตอน

ลวงหนา ข.การตงคาและการใชรหสผานa เมอเปดเขาใชคอมพวเตอร ตองแนใจวา ไมมใครเหนรหสผานa ตงคารหสผานใหเดาไดยาก พยายามใชเครองหมายหรอตวอกษรอยางนอย 8 ตว โดยอาจใชตวอกษร/

สญลกษณพเศษชวย ใชค�าทคดขนใหม และหลกเลยงการใชค�าทจะบงบอกถงตนเอง (เชน วน เดอน ปเกด ชอสตวเลยง เปนตน)

http://www.it24hrs.com/2011/portable-hotspot-with-mobile/

ชมชนทมผ ใชงานจ�านวนมาก (เชน หางสรรพสนคา โรงแรม ถนนสายหลกๆ ในกรงเทพฯ เปนตน) การใชงานประเภทนเหมาะส�าหรบผใชงานทอยไมเปนท มการเปลยนสถานทเชอมตออนเตอรเนตบอยๆ สวนทางเลอกในการรบบรการมทงระบบบรการแบบเหมาจายรายเดอน และแบบเตมเงน (Prepaid) ซงเปนการซอจ�านวนชวโมงเทาทผใชคดวาตองการใชงาน เชน 10 ชวโมง เปนตน การใชงานเมอหมดจ�านวนชวโมงแลว ผใชบรการจะไมสามารถใชงานตอได จนกวาจะซอจ�านวนชวโมงเพม ในการใชบรการทง 2 ประเภท ผใชบรการควรปดโปรแกรมหรอปดการเชอมตอเมอการใชงานเสรจ

เพอใหการออกแบบกจกรรมทง การจดการความเสยง และการเพมพลงเชงบวก ไดอยางมประสทธภาพ จ�าเปนทจะตองร และเขาใจสทธเดกกบไอซท และกฎเกณฑพนฐานในการใชงานไอซท ซงกเปนสงส�าคญทจะพฒนาไดจากจดแขงและโอกาสของไอซท


a ใชรหสผานทตางกนส�าหรบการใชงานในสถานทตางกน (เชน กรณรหสผานส�าหรบอเมล เวบไซต หรอคอมพวเตอร)

ค.สญญาณวาเครองอาจตดไวรสaเมอเปดคอมพวเตอร ใหสงเกตดภาพปอบ-อพaหากคอมพวเตอรใชเวลานานผดปกตในการอนเครอง อาจเปนสญญาณวา คอมพวเตอรตดไวรสแลว aตดตงซอฟตแวรสแกนไวรสและสแกนอยางสม�าเสมอ

ง. หมนอพเดตโปรแกรมอยเสมอaใชโปรแกรมทมลขสทธaตรวจสอบและหมนอพเดตโปรแกรมและซอฟตแวรอยเสมอaหมนอพเดตโปรแกรมแอนตไวรส (anti-virus) และซอฟตแวรปองกนภยตางๆ ใหทนสมยอยเสมอ

จ. ตดตงโปรแกรมทจ�าเปนเทานนaหลกเลยงการตดตงโปรแกรมและซอฟตแวรทไมจ�าเปนเพอไมใหคอมพวเตอรมขอมลมากเกนไปaตอไปนคอ สงจ�าเปนตองใชทควรตดตงในคอมพวเตอร ไดแก

m โปรแกรมเขาอนเตอรเนตหรอเวบ เบราเซอร (Web browser) m อเมล m โปรแกรมเวรดm ซอฟตแวรเพอใชงานในการชม/ฟงหรอปรบแตงภาพและเสยงm โปรแกรมปองกนไวรส

aซอฟตแวรตอไปนมความเสยง โดยอาจเปนสงผดกฎหมาย และไมควรน�ามาตดตงใชกบคอมพวเตอร :m ซอฟตแวรของโปรแกรมทขโมยเจาะมา m ซอฟตแวรทไดจากการเจาะขอมลหรอไมมลขสทธm ซอฟตแวรทใชเพอเจาะขอมลm ซอฟตแวรทใชเพอปกปดขอมลสวนตว (คาไอพ แอดเดรส (IP address)23)

2. กตกาพนฐานและขอพงระวงวาดวยเนอหาในอนเตอรเนตก.หลกเลยงเวบไซตทมความเสยงaหลกเลยงการเขาเวบไซตทมสถานะทางกฎหมายอนนาสงสย อาจท�าใหเกดความเสยงแกผใช อาทเชน

เวบไซตตอไปนaเวบไซตลามกอนาจารaเวบไซตการพนนaเวบไซตโฆษณาการใหบรการ “โดยไมคดคาใชจาย” aเวบไซตใหโปรแกรมโดยไมมคาใชจาย โดยวธแนบแฟม (นามสกล .exe, .dll, .vbs)aเวบไซตซงแจกเลขจดทะเบยนชดสนคา (serial numbers) รหสซดหรอเครองมอในการเจาะขอมลอนๆ aเวบไซตทใชขอมลเครองมอการเจาะขอมล

23 เมอเขาใชเวบ คอมพวเตอรจะตอกบเซรฟเวอรปลายทางโดยการตอหนาเวบทมขอมลไอพ แอดเดรสของผใช และแลกแปลยนขอมลกบคอมพวเตอรเครองอน อาท รนเบราเซอร และชดปฏบตการ ขอมลนสามารถน�ามาใชตดตามตวผใชได อยางไรกตาม กยงมระดบของการเปนบคคลนรนามอย ซงอาจท�าไดโดยใชเซรฟเวอร พรอกซ หรอวพเอน ส�าหรบเครองมอแรกนนท�างานโดยจดการสอสารผานตนเอง นท�าใหขอมลทอย (ไอพ แอดเดรส) ของเบราเซอรจะแลกเปลยนไดกตอเมอฝานเซรฟเวอรพรอกซ และเวบไซตทตองการเขากจะเหนเฉพาะขอมลของเซรฟเวอรพรอกซเทานน

เซรฟเวอรรกษาความเปนสวนตว (Anonymous Web Servers) ท�างานโดยการสรางก�าแพงกนระหวางผใชกบเวบไซตทเขาไปใชบรการ เซรฟเวอรเหลานอาจใชเพอเลยงขอหามและท�าใหสามารถเขาเวบไซตทตองหามในหลายประเทศ หรอถกหามในโรงเรยนหรอส�านกงาน มคนไมมากนกทน�ามาใชเพอปกปดขอมลสวนตวออนไลน

การเขาเวบโดยปกปดขอมลนมประโยชนในกรณทผใชตองการสรางความมนใจวา ตนเองจะไมถกตดตาม เชน กรณทพนกงานตองการหลกเลยงการตดตามตรวจสอบขององคกรทตองการทราบวา พนกงานเขาไปใชเวบไซตใดบาง

aเวบไซตเกยวกบสารเสพตดaเวบไซตซงมชอตางจากสงทเชอมตอ (ลงก) (ซงจะน�าคณไปยงทซงคณไมไดตองการไป)aเวบไซตทมภาพปอบ-อพมาก

m เวบไซตทมชอจดทะเบยนยาวและสบสนซงไมสอถงเนอหาในเวบ (ตวอยางเชน เวบไซต http://www.abc-xyz-xxx.com)

m เวบไซตทท�างานเหมอนพรอกซ โดยอนญาตใหผใชมสถานะเปนบคคลนรนามได ข.ศกษาขอกฎหมายทเกยวของกบอนเตอรเนตและการใชสอaภายใตกฎหมายวาดวยการกระท�าผดทางคอมพวเตอร หลกการส�าคญคอ ใหใชสตและความเขาใจ

บคคลอนทใชงาน ใหเคารพผอนเมอสนทนากนออนไลนเสมอ aใชความระมดระวงอยเสมอaใชความระมดระวงในดานเนอหาทแปลก ประหลาด หรอมาจากแหลงทผดปกต เมอมขอสงสย ใหคน

วา แหลงขอมลมาจากไหน หรอตองมนใจวา เปนขอมลทเชอถอได

3. ขอพงระวงในดานมารยาททางสงคมออนไลนแมวาจะยงไมมองคกรภาครฐหรอกรอบกฎหมายอยางเปนทางการเกยวกบอนเตอรเนตโดยรวม แตมธรรมเนยม

วธการปฏบตทเกดขนเพอเปนแนวทางในดานพฤตกรรมออนไลนและการใชงานอยางเหมาะสม วธปฏบตเหลานเปนทรจกกนวา เปน “มารยาททางสงคมออนไลน” อนประกอบดวยหลกตางๆ เหลาน

ก. เมอเขาออนไลนใหใชมาตรฐานดานพฤตกรรมเดยวกนกบชวตจรง:พงระลกวา ผใชคนอนๆ กมตวตนจรง พงรกษามาตรฐานทางจรยธรรมเมอออนไลนใหเปนมาตรฐานเดยวกบทใชในชวตจรง

ข. รวาตวเองอยทไหนในไซเบอรสเปซ :พฤตกรรมบางประการอาจเหมาะสมกบโลกออนไลนแตไมใชกบสถานทอนๆ ใหสงเกตและวเคราะหท�าความเขาใจสภาพแวดลอมในโลกไซเบอรวา อะไรเหมาะกบกาลเทศะในสถานทนน

ค. เคารพเวลาและการใชแบนดวธ :หลกเลยงการท�าใหผอนเสยเวลาโดยพดคยในสงทเปนประโยชนและซอสตยในการพดคย

ง. รกษาภาพลกษณในโลกออนไลน:ภาพลกษณออนไลนนนจะดหรอไมขนอยกบคณภาพของสงทเราเขยน (เชน ความชดเจนของภาษา เปนตน)

จ. แบงปนความร: เปดใจใหกวางในการแลกเปลยนและพรอมทจะแบงปนความรฉ. รจกควบคมอารมณ : ใชศลปะในการแสดงความคดเหนเพอหลกเลยงความตงเครยด หรอความขดแยง

โดยเฉพาะอยางยงในกรณการพดคยถงสงทเปนขอโตเถยง ช. เคารพความเปนสวนตวของผอน:ไมพยายามหาขอมลสวนตวหรอเปดอเมลของผอนซ. ยอมรบวาคนเรากผดพลาดได :พยายามท�าความเขาใจและใหอภย โดยเฉพาะกรณของผทเรมใชหนา

ใหมเมอเขาพลงพลาด หรอแสดงมารยาทไมด ใชโอกาสเชนนในการหาทางออก และสอนเขาวา ควรท�าอยางไรเมอเขาใชอนเตอรเนต!


4. ขอพงระวงในดานขอมลสวนบคคลก.ระมดระวงในการใหขอมลสวนบคคลaหลกเลยงการเปดเผยขอมลสวนบคคลออนไลน โดยเฉพาะขอมลตอไปน

m เลขทบตรประชาชนm หมายเลขโทรศพทสวนตวm หมายเลขบตรเครดตm หมายเลขหนงสอเดนทางm ขอมลทางการแพทยm ประวตการท�างาน

aเมอจ�าเปนตองแลกเปลยนขอมลสวนตว ตงมนในใจวา เวบไซตนนเชอถอได ถกกฎหมาย และมความมนคงปลอดภย (และเปนทรจก) เหลานชวยลดความเสยงในการถกขโมยขอมล

aควรใชชอเลนและสมญานามชวยในการปองกนขอมลสวนตว

5. ขอพงระวงในการสนทนาออนไลน ก.ระมดระวงในการสนทนาออนไลนaอยาใหขอมลสวนตวกบเพอนทางอนเตอรเนตaอยาพบปะกบผทเราสนทนาออนไลนดวยแตเราไมรจกaระลกไวเสมอวา สงทเพอนแชทบอก อาจไมใชเรองจรงเสมอไป

ข.รตววาควรหยดการสนทนาเมอใด aถารสกอดอด รสกไมดขณะแชท กเลกแชทไดทนทaเปดชองทางการสอสารไวเสมอและท�าใหเดกรสกสะดวกใจและปลอดภยทจะพดคยกบพอแมผปกครอง

และครอาจารยเกยวกบประสบการณอนแปลกประหลาดหรอไมนาอภรมยเนองจากการสนทนาออนไลน

6. กตกาพนฐานในการเขยนบลอก (blog) ปลอดภยขอแนะน�าในการเขยนบลอก(blog)อยางปลอดภยaอยาใสขอมลสวนตวลงบนเวบลอกaอยาเขยนหรอใสอะไรทอาจท�าใหเสยใจภายหลง (ทงวนน และในอนาคต)

ก.รวาควรท�าอยางไรเมอไหรaเรยนรท�าความเขาใจวธการใชบลอก อยางละเอยดอยางละเอยดกเรมใชงาน

ภาคผนวกท4:ระบบการจดระดบความเหมาะสมของเกมคอมพวเตอร

Plan Thailand

ท�าไมตองจดระดบความเหมาะสมของเกมคอมพวเตอร?เนองจากมเกมคอมพวเตอรหลากหลายประเภทส�าหรบเดกและเยาวชน นบตงแตเกมเพอสรางเสรมความคด

สรางสรรค เกมเพอความรและเพอพฒนาทกษะการแกไขปญหา ไปจนถงเกมทใชความรนแรง เกมแสดงกจกรรมอาชญากรรมและมเนอหาทางเพศอยางโจงครม ดงนน จงมความส�าคญทจะตองเกณฑก�าหนดวา เกมคอมพวเตอรใดทเดก ครอาจารย และผปกครองสามารถเลอกน�ามาใชไดอยางเหมาะสมเพอการศกษาซงจะตองมเนอหาทปลอดภย เพอการศกษาและสรางสรรค

ระบบการก�าหนดและจดระดบความเหมาะสมควรมดงนm ใหค�าแนะน�ากบผเลนและพอแมผปกครองถงความเหมาะสมของเนอหาส�าหรบผเลนในแตละชวงอาย

ซงมรายละเอยดงน m “ระบบการจ�าแนกตามชวงวย” ใชเกณฑวาดวยประเภทของพฤตกรรม ความรนแรงของเนอหา

เนอหาทางเพศ และภาษาทใชซงจดระดบความเหมาะสมตามชวงอาย (เชน ตงแต 3 ปขนป ตงแต 6 ปขนไป เหมาะกบทกวย ตงแต 13 ปขนไป ตงแต 15 ปขนไป ตงแต 18 ปขนไป และตงแต 20 ปขนไป)

m สนบสนนการการพฒนาเกมคอมพวเตอรอยางสรางสรรคm “ระบบคณคาเนอหาของเกม”พจารณาจากเกณฑ 6 ขอคอ การพฒนาทกษะการคดทเปน

ระบบ คณคาทางวชาการ สงเสรมคานยมและวฒนธรรมอนด พฒนาทกษะชวต ความหลากหลายในสงคม และครอบครว

m สรางและสนบสนนเครอขายสงคมของผเลนอนจะน�าไปสการพฒนาทางสงคมอนสรางสรรค m “ระบบคณคาสงคมในเกม” เปนหนงในหวใจส�าคญของการสรางเครอขายสงคมออนไลนและ

การท�ากจกรรมอนๆ นอกเหนอจากการพฒนาเกมคอมพวเตอร

เกณฑในการพจารณาตามระบบการจ�าแนกตามชวงวยระบบการจ�าแนกตามชวงวยอาศยเกณฑดงน

ก. เนอหาสาระของเกม (ภาพและเสยง)ข. เปาหมายและวตถประสงคค. วธการน�าเสนอ (ภาพและเสยง) ง. พลอตเรองจ. ผลกระทบทเกดจากเกมตอคานยมและพฤตกรรมของผใชงาน

หลกเกณฑการพจารณาตามระบบการจ�าแนกเนอหา1. พฤตกรรมและความรนแรงพจารณาภาพ เสยง และเนอหา ทอาจท�าใหเกดการเรยนรทไมเหมาะสม ในเรองพฤตกรรมทรนแรง หรอน�าไป

สความรนแรงและอนตราย ตลอดจนการเรยนร เชน เกมทมฉากสอใหเหนถงการใชความรนแรง มฉากทแสดงความ


ภาคผนวกท5:แบบทดสอบการตดเกม24

รนแรงอยางโจงครม การยกยองเชดชพฤตกรรมอนตรายหรอมความเสยงสง หรอฉากทแสดงอคต ความเกลยดชง การเหยยดผว การดหมนเหยยดหยาม ลดทอนหรอละเมดศกดศรความเปนมนษย ละเมดสทธมนษยชน เปนตน

2. เนอหาทางเพศภาพ เสยง หรอเนอหาบางประเภทอาจไมเหมาะสมเนองจากสงเสรมวฒนธรรมทเกยวของกบเรองเพศ หรอ

สรางทศนคตทางลบเกยวกบเนอหาทางเพศในประเดนตางๆ เชน ฉากทมการแตงกายทโชวสดสวนชดเจน การแตงกายโปเปลอย แสดงความสมพนธทางเพศของตวละคร และเนอเรองในเกมหรอฉากทท�าใหเกดทศคตทไมดวาดวยเพศหรอการการเหยยดเพศ

3. การใชภาษาภาพ เสยง หรอเนอหาบางสวนอาจไมเหมาะสมเนองจากการใชภาษาทหยาบคาย กาวราว หรอรนแรง เกมบาง

อยางอาจมฟงกชนสนทนาซงผเลนสามารถพดคยกบผเลนคนอนได นเปนความเสยงตอการใชภาษาอนไมเหมาะสม เชน การใชภาษาทรนแรงและหยาบคาย หรอการสนทนาหรอใชค�าพดเกยวกบเนอหาทางเพศทลอแหลมและรนแรง

ตารางตอไปนแสดงการจดระดบความเหมาะสมของเนอหาตามเกณฑอาย 7 กลม โดยเกณฑแตละขนมการใหคะแนน 4 ระดบคอ “ไมม (0)” – หรอ “นอย (1)” “กลาง (2)”หรอ “มาก (3)” ตามระดบความเหมาะสมของเนอหากบชวงอาย

หลกเกณฑการพจารณา ระบบการจ�าแนกคณคาของสงคมในเกมคอมพวเตอรเกมคอมพวเตอรพบมากขนในเครอขายสงคมของผใชงาน ทงออนไลนและในโลกอน จงไดมการน�าระบบการ

จ�าแนกคณคาทางสงคมมาใชโดยเนนหนกไปทเกณฑการสรางเครอขายทสรางสรรค ปลอดภย ตวอยางเชน:1. การสรางสรรคและพฒนาเครอขายสงคมของผเลนเกมคอมพวเตอรในเครอขายออนไลน (การก�ากบดแล

ผเลนเกมใหมวฒนธรรมในการเลนเกมทสรางสรรค มารยาทในการใชงาน และการดแลการใชภาษาในเกมทเหมาะกบระดบของเกมตามชวงอายตางๆ )

2. การสรางสรรคเครอขายสงคมโลกจรงในการเชอมตอผเลนเกมมาสการจดท�ากจกรรมทสรางสรรคสงคมในโลกจรง

ผปกครองและครควรตดตามและศกษาระบบประเมนความเหมาะสมของเกมทลกหลานเลน และอธบายแลกเปลยนความคดเหนกบเขา

กลมอายทเหมาะสม พฤตกรรมความรนแรง เนอหาทางเพศ การใชภาษา

3ปขนไป ไมม (0) ไมม(0) ไมม(0)

6ปขนไป นอย (1) ไมม (0) ไมม (0)

ทวไป นอย (1) นอย (1) นอย (1)

13ปขนไป กลาง (2) นอย (1) นอย (1)

15ปขนไป กลาง (2) กลาง (2) กลาง (2)

18ปขนไป มาก (3) มาก (3) มาก (3)

20ปขนไป มาก (3) มาก (3) มาก (3)

ตารางแสดงระดบของความเหมาะสมโดยใชเกณฑวาดวยความรนแรงเพศและภาษากบกลมอายตางๆ

แบบทดสอบนจดท�าขนเพอเปนแนวทางใหกบพอแมผปกครองในการประเมนวา บตรหลานของตนมพฤตกรรมการเลนเกมอยางไร ทงน ตงอยบนสมมตฐานทวา พอแมผปกครองไมอาจรวา บตรหลานรสกอยางไรหรอมพฤตกรรมอยางไรไดอยางถกตองแนนอน จงไดมการน�าแบทดสอบมาใชเพอเปนจดเรมตนในการสนทนาซกถามเดก

วธการใชงานแบบทดสอบค�าถามแตละขอตอไปน ใหเลอกค�าตอบทเหมาะสม กลาวคอ ค�าถามแตละขอมค�าตอบ 4 ขอใหเลอกคอ “ไมใช

เลย” “ไมนาใช” “นาจะใช” และ “ใชแนนอน” โดยค�าอธบายเกณฑการเลอกค�าตอบมดงน ไมใชเลย - พอแมผปกครองมนใจวา ลกหลานไมเคยมพฤตกรรมดงกลาวแนนอนไมนาใช- พอแมผปกครองมนใจมากกวาครง (แตไมเตมรอย) วา ลกหลานไมเคยมพฤตกรรมดงกลาวนาจะใช - พอแมผปกครองมนใจมากกวาครง (แตไมเตมรอย) วา ลกหลานมพฤตกรรมดงกลาวใชแนนอน - พอแมผปกครองมนใจวา ลกหลานมพฤตกรรมดงกลาวแนนอน

ท�าแบบทดสอบ!แบบทดสอบนประกอบดวยชดขอมลพฤตกรรมทเดกหรอวยรนอาจแสดงใหเหนวาดวยการเลนเกม กรณาอาน

แตละขออยางละเอยดกอนตอบค�าถามโดยกาลงในชองทแสดงพฤตกรรมของผเลนในชวงสามเดอนทผานมาไดดทสด

24 คดคนโดย ผศ.นพ.ชาญวทย พรนพดล

หลกเกณฑการพจารณาตามระบบการจ�าแนกเชงคณคาของเกมคอมพวเตอรระบบการจ�าแนกเชงคณคาของเกมคอมพวเตอรอาศยเกณฑทพจารณาถงคณคาของเนอหา และคณคาในการ

สงเสรมสนบสนนดานการศกษาและการพฒนาการเรยนรของผใช ดชนชวดม 6 ขอดงน 1. สงเสรม การคด อยางเปนระบบบ คดอยางเปนเหตเปนผล รวมถงการสงเสรมใหเกดการสรางจนตนาการ

อยางสรางสรรค 2. สงเสรม ความรในศาสตรสาขาตางๆ ใหสามารถเรยนร ตลอดจนน�าไปประยกตใชในชวตประจ�าวน3. สงเสรมการพฒนาดาน คณธรรมและจรยธรรม4. สงเสรม ทกษะในการใชชวตของคนแตละชวงวยอยางถกตอง เหมาะสม 5. สงเสรมใหเกดคานยมอนด เชน การเรยนร ยอมรบ เขาใจ และผสานความแตกตางและความหลาก

หลายในสงคม และ6. สงเสรมความรก ความเขาใจ รวมถง สมพนธภาพ ของคนในครอบครว

ค�าถามไมใชเลย(0 คะแนน)

ไมนาใช(1 คะแนน)

นาจะใช(2 คะแนน)

ใชแนนอน(3 คะแนน)

ตงแตลกชอบเลนเกม...

1. ลกสนใจหรอท�ากจกรรมอยางอนนอยลงมาก O O O O

2. ลกมกเลนเกมจนลมเวลา O O O O

3. ความสมพนธระหวางลกกบคนในครอบครวแยลง O O O O

4. ลกเคยเลนเกมดกมากจนตนไปโรงเรยนไมไหว O O O O


ภาคผนวกท6:วธการเลอกซอโทรศพทมอถอ

คะแนนรวม กลมพฤตกรรม ระดบความรนแรงของการเสพตด

ต�ากวา20คะแนน ปกต ยงไมมปญหาในการเลนเกม

ระหวาง20-29คะแนน คลงไคล เรมเกดปญหาในการเลนเกม

ตงแต30คะแนนขนไป นาจะตดเกม มปญหาในการเลนเกมมาก

aซอโทรศพทมอถอจากแหลงทเชอถอไดเทานน (รานคาทรบอนญาต หางสรรพสนคา)aขอการประกน (ระบบนใบเสรจรบเงนหรอบรรจภณฑ)aเปรยบเทยบราคากอนซอ เนองจากโทรศพทมหลายยหอหลายรน แตละรนกมคณภาพและราคาทขนลง aมนใจวา ซอโทรศพทใหมจรง (ตรวจสอบวา กลองมการปดผนกเรยบรอย) aสรางความมนใจวา ไดเครองมอครบทกชนและอยในสภาพด (เครองชารจไฟ สายสงสญญาณ แบตเตอร

การดความจ�า คมอและหฟง)aขอใหพนกงานขายทดสอบเครองมอทกชนกอนซอ ทดลองวาโทรศพทท�างานไดตามปกต aซอโทรศพทมอถอทเหมาะสมกบความจ�าเปนและราคา สงทจ�าเปนในการใชงานมดงนคอ

m ขนาดหนาจอ m กลองถายรปหรอวดโอm เครองเลนหนงหรอดนตรm การตออนเตอรเนต m ระบบการใชงาน

aเลอกแผนคาบรการทเหมาะสมกบตนเอง (จายรายเดอน หรอแบบเตมเงน) พจารณาความถ และระยะเวลาในการใชงานของตนเองวาเหมาะสมกบคาใชจายทก�าหนดหรอไม

a หากโทรศพทสามารถเชอมตออนเตอรเนตได อยาลมตรวจเชกวา แผนคาบรการเปนอยางไร (จายงานเดอนหรอแบนดวธการใช) อยาลมปดการตอสญญาณทกครงเมอไมใชงาน

การใหคะแนน ใหคะแนนแตละขอค�าถามดงน

‘ไมใชเลย’ ให 0 คะแนน‘ไมนาใช’ ให 1 คะแนน‘นาจะใช’ ให 2 คะแนน‘ใชแนนอน’ ให 3 คะแนน

หลงจากนนจงคดคะแนนรวมทงหมดโดยรวมคะแนนในชอง A, B และ C เขาดวยกน

การแปลผล

หลงท�าแบบทดสอบแลว ควรพดคยกบลกหลาน เขาอาจมทรรศนะทตางออกไป หรออาจตอบค�าถามตางกน ใหใชแบบทดสอบนเปนจดเรมตนในการพดคยกน ไมควรน�าแบบทดสอบไปกลาวหาวาเขามความประพฤตทไมด

5. ลกมกเลนเกมเกนเวลาทฉนอนญาตใหเลน O O O O

6. ลกมกอารมณเสยเวลาทฉนบอกใหเลกเลนเกม O O O O

7. ลกเคยหนเรยนเพอไปเลนเกม O O O O

8. เรองทลกคยกบเพอนๆ มกเปนเรองเกยวกบเกม O O O O

9. ลกใชเวลาวางสวนใหญไปกบการเลนเกม O O O O

10. การเรยนของลกต�าลงกวาเดมมาก O O O O

11. กลมเพอนทลกคบดวยชอบเลนเกมเหมอนกบลก O O O O

12. เวลาทฉนหามลกไมใหเลนเกมมาก ลกมกท�าไมได O O O O

13. ลกใชเงนสวนใหญหมดไปกบเกม (เชน ซอบตร ชวโมง, ซอหนงสอเกม, ซออาวธในเกม ฯลฯ)

O O O O

14. อารมณของลกเปลยนไป (เบองาย, หงดหงดงาย, ขร�าคาญ ฯลฯ)

O O O O

15. พฤตกรรมของลกเปลยนไป (เถยงเกง, ไมเชอฟง, ไมรบผดชอบ ฯลฯ)

O O O O

16. ฉนคดวาลกฉนตดเกม O O O O

คะแนนรวม A............ B............ C............

ค�าถามไมใชเลย(0 คะแนน)

ไมนาใช(1 คะแนน)

นาจะใช(2 คะแนน)

ใชแนนอน(3 คะแนน)

ใหพดคยแลกเปลยนความคดเหนและกรอกขอความท�าขอตกลงกบลกหลาน

หน/ผมตองการใชอนเตอรเนต หน/ผมเปนผเลนอนเตอรเนตทฉลาดและเลนอยางปลอดภย ตลอดจนรกฎทตองปฏบตและขอควรระวงเมอเขาใชอนเตอรเนต หน/ผมยนดทจะปฏบตตามขอตกลงตอไปนเชนเดยวกบพอแมผปกครอง

1. หน/ผมจะไมใหขอมลสวนตวของตน (หรอของผอน) ใหกบคนอนทางอนเตอรเนตโดยไมไดรบอนญาตจากพอแมผปกครองกอน รวมถงการสงรปภาพหรอคลปดวย

2. หน/ผมจะบอกพอแมผปกครองทนทหากเหนสงทเปนการขมข สงนากลว หรอสงใดกตามทไมสมควรใน อนเตอรเนต

3. หน/ผมจะไมบอกรหสผานของตนกบใคร (แมแตเพอนสนท) ยกเวนพอแมผปกครอง 4. หน/ผมจะไมนดพบกบใครสองตอสองทไดรจกกนทางอนเตอรเนต นอกจากไดรบอนญาตจากพอแมผ

ปกครองซงจะไปพบคนผนนกบหน/ผม 5. หน/ผมจะไมเปดอเมลจากใครทไมรจก และจะไมคลกตอเขาลงกใดๆ หากไมรจกทมา และไมแนใจวา

เวบไซตนนพาไปยงเวบทปลอดภยในโลกออนไลนหรอไม

ภาคผนวกท7:การท�าขอตกลงในการเขาใชอนเตอรเนตจากเวบไซตsafesurfingkids.com25

25 ดดแปลงจาก Safe Surfing Kids. The Safesurfingkids.com Online Agreement.


6. หน/ผมจะสอนพอแมผปกครองเกยวกบการใชอนเตอรเนต และจะบอกเขาตรงๆ วา หน/ผมท�าอะไรเมอเขาใชอนเตอรเนต

7. หน/ผมจะไมซอสนคาหรอลงชอไวดวยเหตผลใดๆ นอกจากเมอพอแมผปกครองอยดวยและอนญาตใหท�าได

8. หน/ผมเขาใจดวา มคนหลากหลายเขาใชอนเตอรเนตทไมพดความจรงวา ตนเองเปนใคร ผใหญหลายคนทใชอนเตอรเนตกบอกวา ตวเองเปนเดก หน/ผมจะบอกพอแมผปกครองเกยวกบคนทพบออนไลนเสมอ

9. หน/ผมจะคยกบพอแมผปกครองและรวมกนตงกฎการใชอนเตอรเนตของตนเอง เราจะตดสนใจวา จะใชงานนานเทาใด และเมอไหร ตลอดจนพนททเขาไปใชงานได หน/ผมจะไมไปเขาพนทอนหรอเวบอนทไมไดรบอนญาต

10. (พอแมผปกครอง) ขาพเจายนดทจะสนบสนนลกหลานของตนในการปฏบตตามกฎกตกาน ขาพเขาอนญาตใหใช อนเตอรเนตทสมเหตสมผลตราบเทาทกฎและขอตกลงในครอบครวนไดรบการปฏบตตาม

ลงชอ (เดก) _________________________ ลงชอ (พอแมผปกครอง) ______________________

ภาคผนวกท8:แบบฟอรมโครงงาน26

26 ดดแปลงจากคมอของ Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

แบบฟอรมโครงงาน

ค�าถาม กรอกลงในชองวาง

ชอโครงการ

เรมโครงการเมอไร?

เสรจสนโครงการเมอไร?

สงทตองการด�าเนนการคออะไร?

มขนตอนการด�าเนนการอยางไร?

ใครทเราควรปรกษาเพอขอการสนบสนน?

เกณฑในการตดสนวา เราด�าเนนการไดดคออะไร?

โครงการนจะเชอมโยงกบไอซทไดอยางไร?

อนๆ

แหลงขอมลตอไปน บางสวนไดมการกลาวถงตลอดคมอนและไดน�ามาจดรวมไวเพอเปนแหลงขอมลในการคนควาตอไป

แหลงขอมลและเวบไซต ภาษาไทยชาญวทย พรนภดล. 2551. การศกษาหาปจจยปองกนการตดเกมในเดกและวยรน (A Study to Find Positive

Factors for Game Addiction Prevention in Children and Youth) ส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

สถาบนคมครองผบรโภคในกจการโทรคมนาคม. 2552. ชดความรเพอคมครองผใชอนเทอรเนต และ ชดการสอนเพอจดกจกรรมการเรยนรคมครองผใชอนเทอรเนต.

เวบไซต http://www.tci.or.th

ศรดา ตนทะอธพานช. 2551. ชดการสอนเสรมทกษะการใชอนเทอรเนตสรางสรรคและปลอดภย เวบไซต http://www.inetfoundation.or.th

อทธพล ปรตประสงค. 2553. ความรในการจดการสอเพอเดก เยาวชน และครอบครว เวบไซต http://gotoknow.org/blog/archangoh/430334

แหลงขอมลและเวบไซตจากตางประเทศBlanchet-Cohen, N., Mack, E. and Cook, M. (2010). Changing the Landscape: Involving Youth in Social Change: A Guidebook. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

Bown, K. (2009) Stand Up for Children’s Rights: A Teacher’s Guide for Exploration and Action with 11-16 year olds. Geneva, Switzerland: UNICEF.

Canadian Centre for Child Protection. The Door That’s Not Locked.http://www.thedoorthatsnotlocked.ca/app/en/

Child Exploitation and Online Protection Centre (CEOP) UK. Think U Know.www.thinkuknow.co.uk

Childnet International. Internet Safety Programme. http://www.kidsmart.org.uk

Currie, V. & Heykoop, C. (2011). Circle of Rights: Intentional Planning for Social Change Manual. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

The Department for Education and Skills (DfES) and British Educational Communications and Technology Agency (Becta). Teaching e-safety at Key Stages 3 and 4.http://www.education.gov.uk/publications/standard/publicationdetail/page1/BEC1-15489

แหลงขอมลเพมเตม

88 I หลกสตรการเรยนรเทาทนสอไอซท

European Commission. Safer Internet Programme: Empowering and Protecting Children Online. http://ec.europa.eu/information_society/activities/sip/index_en.htm

European Network of Awareness Centres. Insafe.www.saferinternet.org

GIAD Committee of Youth Leaders, TakingIT Global and Youth Unit of Organisation Internaitonale de la Francaphonie. (2009). A Digital Shift: Youth and ICT for Development Best Practices. New York, NY: United Nations.http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/gaid/unpan036084.pdf

Heykoop, C., Cook, P., Williams, S., Anuntavorasakul, A., Vibulphol, J., & Charungkiattikul, S. (2011). Ex-ploring ICT Enabled Child Sexual Exploitation through the Lived Realities of Young People. CPP Thailand Circle of Rights Report. Victoria, BC: International Institute for Child Rights and Development.

Hinduja, S. and Patchin, J. W. (2009). Bullying Beyond the School Yard: Preventing and Responding to Cyber Bullying. Cyber Bullying Research Centre.http://www.cyberbullyingbook.com/Cyberbullying_Scenarios.pdf

International Telecommunications Union. Child Online Protection Guidelines.www.itu.int/osg/csd/cybersecurity/gca/cop/

Lane, P. and Ramer, J. (2011). Utilizing the Digital 4th Way as a Platform for Building a People-Centred ASEAN. Four Worlds International Institute, Four Directions International and The Interra Project.

Livingstone, S. and Hadden, L. (Ed.) (2009). Kids Online: Opportunites and Risks for Children. Bristol, UK: The Policy Press. http://books.google.ca/books?hl=en&lr=&id=aPsXzcjf9vMC&oi=fnd&pg=PA8&dq=Basic+risks+and+opportunities+of+ICT+for+children&ots=VamOLd3iqI&sig=0tA3anubvPzxTUq14toEV3NzPtE#v=onepage&q=Basic%20risks%20and%20opportunities%20of%20ICT%20for%20children&f=true

The National Center for Missing & Exploited Children (NCMEC) and Boys & Girls Clubs of America (BGCA). NetSmartz Workshop : Keeping Kids and Teens Safer on the Internet.http://www.netsmartz.org

McAfee. (2009). A Parents Guide to Social Networking Sites: Five Lessons to Kepp Your Kids Safe When they Socialize Online. Santa Clara, CA: McAfee Inc. http://us.mcafee.com/en-us/local/docs/SocialNetworkinge-guide.pdf

Plan International. Because I am a Girl 2010: Digital and Urban Frontierswww.plan-international.org/girls/resources/digital-and-urban-frontiers-2010.php

Safe Surfing Kids. The safesurfingkids.com Online Agreement. http://www.safesurfingkids.com/online_rules.htm

Documents

หลักสูตร ICT