Eser Ad�

Stratejik DGS Konu Anlat�m�

Yazar

Komisyon

Türü Alt Ba�l�k

S�navlara Haz�rl�k DGS Haz�rl�k

ISBN Numaras� Barkod978-605-329-912-7 9786053299127

Kapak Tasar�m Bask�ya Haz�rl�k

Uzman Kariyer Uzman Kariyer

Grafik Birimi Dizgi Birimi

Bas�m Yeri

Tarcan Bas�mevi

0312 384 34 35

�leti�im Bilgileri

Uzman Kariyer Yay�nlar�

Adres: Turan Çi�dem Cad. No:5

Ostim/Ankara

Ça�r� Merkezi: 0312 231 12 89

Faks: 0312 231 41 99

Web: www.uzmankariyer.com

Bu kitab�n her türlü yay�m hakk� uzmankariyer Ltd. �ti.’ye aittir. Bu kitab�n bask�s�ndan 5846 ve

2936 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas� Hüküm-leri gere�ince al�nt� yap�lamaz, fotokopi yöntemiy-le ço�alt�lamaz, resim, �ekil, �ema, gra� k vb.ler

yay�nevinin izni olmadan kopya edilemez.

Ön Söz

Değerli Arkadaşlar,

Lisans Tamamlama için Dikey Geçiş Sınavı’nda (DGS) belirli bir başarı seviyesine ulaşmanız ge-

rekmektedir.

Önemli bir sınav öncesinde edinmiş olduğunuz konu anlatımlı bu kitap sizleri başarıya ulaştır-

mada rehberlik etmek için hazırlanmıştır. Uzun ve yorucu bir çalışmanın ürünü olan DGS konu anlatım-

lı kitap, sınav kapsamına uygun olarak çalışmanız için hazırlanmıştır.

İncelemekte olduğunuz DGS konu anlatımlı kitabı, yenilenen sınav kapsamı göz önünde bulun-

durularak kolay anlaşılır hâli ile sınavda Türkçe, Matematik, Geometri ve Mantık sorularının hızlı, doğru

şekilde çözülmesine ve ağırlığını sizin lehinize çevirmek amacıyla hazırlanmıştır.

Sınavda sorulan soruların doğru ve pratik çözümü ile elde edilecek başarı büyük olacaktır. Bu amaçla

öncelikli olarak kitap;

� Konu anlatımında özgün, kolay ve anlaşılabilir dil kullanımı,

� Çözümlü örnekler ile konuyu pekiştirme,

� Pratik yollarla soru çözümü,

� Yenilenen sınav formatına uygun cevaplı testlerle,

sınavda istenilen düzeyde başarıyı elde edebilmeniz üzerine yapılandırılmıştır.

Kitabın hazırlanması sırasında emeği geçen Uzman Kariyer Yayınları Dizgi Birimi’ne teşekkürleri-

mizi sunarız.

Size yol göstermek için hazırlanan bu kitap, kapsam genişliği, sınava uygunluğu ve kolay anlaşı-

lırlığı ile sizin için vazgeçilmez bir kaynak olacaktır.

Başarılarınızın sürekli olması dileğiyle…

Uzman Kariyer Yayın Kurulu

�çindekiler

TÜRKÇE

1. SÖZCÜKTE ANLAM ...............................................................................................................................................2

» Bağlam ve Anlam İlişkisi .....................................................................................................................................................3

ÇOK ANLAMLI SÖZCÜKLERİN ANLAM ÇERÇEVESİ ...........................................................................................4

� 1. GERÇEK ANLAM .................................................................................................................................................4

» a) Temel (Başat) Anlam ......................................................................................................................................................4

» b) Yan Anlam ......................................................................................................................................................................4

� 2. MECAZ ANLAM ..................................................................................................................................................5

» Sözcüklere Mecaz Anlam Kazandırma Yolları ...................................................................................................................8

� 1. Somutlaştırma ..................................................................................................................................................8

� 2. Deyim Aktarması ..............................................................................................................................................8

» a) Organ Adlarının, İnsana Özgü Kavramların Doğaya Aktarılması .................................................................................8

» b) Doğaya Özgü Kavramların İnsana Aktarılması .............................................................................................................8

» c) Duyularla İlgili Kavramların Birbirinin Yerine Kullanılması .............................................................................................8

� 3. Ad Aktarması ....................................................................................................................................................8

» a) Parça söylenir, bütün anlatılır; bütün söylenir parça anlatılır .........................................................................................9

» b) Varlığın içindeki söylenir, dışındaki anlatılılır; dışındaki söylenir, içindeki anlatılır .........................................................9

» c) Yer söylenir, o yerde yaşayanlar anlatılır ........................................................................................................................9

» d) Sanatçı söylenir, yapıtları anlatılılır .................................................................................................................................9

» e) Bir nesnenin adı söylenir, onu kullanan anlatılır .............................................................................................................9

» f ) Bir şeyin sonucu söylenir, nedeni anlatılır ......................................................................................................................9

» g) Bir nesnenin ya da varlığın özelliği söylenir, kendisi anlatılır ..........................................................................................9

� 4. Benzetme .........................................................................................................................................................9

» a) Ayrıntılı Benzetme ........................................................................................................................................................10

» b) Kısaltılmış Benzetme ....................................................................................................................................................10

» c) Pekiştirilmiş Benzetme .................................................................................................................................................10

» d) Yalın Benzetme.............................................................................................................................................................10

� 5. Eğretileme (İstiare) ........................................................................................................................................10

» a) Açık İstiare ....................................................................................................................................................................11

» b) Kapalı İstiare .................................................................................................................................................................11

� 6. Kinaye ............................................................................................................................................................11

� 7. Kişileştirme ve Konuşturma ...........................................................................................................................11

� 8. Abartma (Mübalağa).......................................................................................................................................12

� SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ ..................................................................................................................12

» 1. Anlamdaş (Eş anlamlı) Sözcükler .................................................................................................................................12

» 2. Yakın Anlamlı Sözcükler ...............................................................................................................................................13

» 3. Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ......................................................................................................................................14

» 4. Eş Sesli Sözcükler .........................................................................................................................................................15

�çindekiler » 5. Nicel ve Nitel Anlam ....................................................................................................................................................15

» 6. Özel ve Genel Anlamlı Sözcükler ................................................................................................................................15

Sözcükte Anlam - I .......................................................................................................................................................................16

Sözcükte Anlam - II ......................................................................................................................................................................18

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri - I ....................................................................................................................................................20

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri - II ...................................................................................................................................................22

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri - III ..................................................................................................................................................24

Kalıplaşmamış Söz Öbekleri - IV ..................................................................................................................................................26

Söz Öbeklerinde Anlam - I ..........................................................................................................................................................28

Söz Öbeklerinde Anlam - II .........................................................................................................................................................30

Söz Öbeklerinde Anlam - III ........................................................................................................................................................32

Söz Öbeklerinde Anlam - IV ........................................................................................................................................................34

Söz Öbeklerinde Anlam - V .........................................................................................................................................................36

Söz Öbeklerinde Anlam - VI ........................................................................................................................................................38

2. CÜMLEDE ANLAM ...............................................................................................................................................40

� 1. Cümlenin Konusunun Belirlenmesi .................................................................................................................40

� 2. Cümlede Anlamın Belirlenmesi .......................................................................................................................43

» a) Sözcüğün cümleye kattığı anlam ..................................................................................................................................43

» b) Sözün cümleye kattığı anlam ........................................................................................................................................44

» c) Ekin cümleye kattığı anlam ...........................................................................................................................................44

» d) Noktalama işaretlerinin cümleye kattığı anlam ...........................................................................................................44

� 3. Cümlede Yan ve Temel Yargıların Anlamlarının ve Bunlar Arasındaki Anlam İlişkilerinin Belirlenmesi .............45

» a) Neden-sonuç ilişkisi .....................................................................................................................................................45

» b) Amaç-sonuç ilişkisi .......................................................................................................................................................46

» c) Koşula Bağlılık ilişkisi .....................................................................................................................................................47

� 4. Cümlelerin Anlamları Arasındaki Bağlantıların Belirlenmesi ...........................................................................48

» a) Anlamdaş (Aynı Anlamlı) Cümleler .............................................................................................................................48

» b) Yakın Anlamlı Cümleler ...............................................................................................................................................49

» c) Anlamca Çelişen Cümleler ..........................................................................................................................................50

� 5. Cümlenin Söz Dizimsel Özelliğinin Belirlenmesi ..............................................................................................50

� 6. Cümlenin Anlam Kapsamının ve Kesin Olarak Çıkarılabilecek Yargının Belirlenmesi .......................................51

� 7. Özel Tanımlı Cümleler ...................................................................................................................................52

» a) Olasılık Cümleleri .........................................................................................................................................................52

» b) Varsayım Cümleleri ......................................................................................................................................................53

» c) İçerik Cümleleri ............................................................................................................................................................53

» d) Üslup Cümleleri ...........................................................................................................................................................54

» e) Eleştiri Cümleleri ..........................................................................................................................................................54

Cümlede Anlam - I .......................................................................................................................................................................56

Cümlede Anlam - II ......................................................................................................................................................................58

Cümlede Anlam - III .....................................................................................................................................................................60

�çindekilerCümlede Anlam - IV.....................................................................................................................................................................62

Cümlede Anlam - V......................................................................................................................................................................64

Cümlede Anlam - VI.....................................................................................................................................................................66

Cümlede Anlam - VII....................................................................................................................................................................68

Cümlede Anlam - VIII...................................................................................................................................................................70

Cümlede Anlam - IX ....................................................................................................................................................................72

Cümlede Anlam - X .....................................................................................................................................................................74

Cümlede Anlam (Yakın Anlam) - I .............................................................................................................................................76

Cümlede Anlam (Yakın Anlam) - II ............................................................................................................................................78

Cümlenin Anlam Boyutu - I .........................................................................................................................................................80

Cümlenin Anlam Boyutu - II ........................................................................................................................................................84

Cümle Oluşturma - I ....................................................................................................................................................................88

Cümle Oluşturma - II ...................................................................................................................................................................90

3. ANLATIM BİLGİSİ .................................................................................................................................................92

� I. Anlatım İlkeleri ...............................................................................................................................................92

» 1. Açıklık ...........................................................................................................................................................................92

» 2. Duruluk .........................................................................................................................................................................92

» 3. Yalınlık ...........................................................................................................................................................................93

» 4. Akıcılık...........................................................................................................................................................................94

» 5. İçtenlik...........................................................................................................................................................................94

» 6. Özgünlük ......................................................................................................................................................................94

» 7. Yoğunluk .......................................................................................................................................................................94

» 8. Etkileyicilik ....................................................................................................................................................................94

» 9. Tutarlılık ........................................................................................................................................................................94

� II. Anlatım Yolları ................................................................................................................................................94

» 1. Öznel ve Nesnel Anlatım .............................................................................................................................................94

» 2. Doğrudan ve Dolaylı Anlatım ......................................................................................................................................96

� III. Anlatım Biçimleri ..........................................................................................................................................97

» 1. Açıklayıcı Anlatım .........................................................................................................................................................97

» 2. Tartışmacı Anlatım .......................................................................................................................................................97

» 3. Öyküleyici Anlatım .......................................................................................................................................................98

» 4. Betimleyici Anlatım .......................................................................................................................................................98

� IV. Düşünceyi Geliştirme Yolları ........................................................................................................................100

» 1. Tanımlama ..................................................................................................................................................................100

» 2. Tanık Gösterme .........................................................................................................................................................101

» 3. Karşılaştırma ...............................................................................................................................................................101

» 4. Örnekleme .................................................................................................................................................................102

» 5. Sayısal Verilerden Yararlanma ....................................................................................................................................102

Anlatım Bilgisi - I .........................................................................................................................................................................104

Anlatım Bilgisi - II ........................................................................................................................................................................106

�çindekiler4. PARAGRAFIN İÇERİĞİ .......................................................................................................................................108

� Paragraf Bilgisi .................................................................................................................................................108

� Paragraf Bütünlüğünü Sağlayan Unsurlar .........................................................................................................108

» a) Bağlaşıklık (Yüzey Yapı) ..............................................................................................................................................109

» b) Bağdaşıklık (Derin Yapı) .............................................................................................................................................110

� PARAGRAFTA İÇERİK ..........................................................................................................................................111

» a. Konu ............................................................................................................................................................................111

» b. Ana Düşünce ..............................................................................................................................................................114

» Tümdengelim Paragrafl arı ve Ana Düşünce İlişkisi .....................................................................................................115

» Tümevarım Paragrafl arı ve Ana Düşünce İlişkisi ........................................................................................................115

» Ana Düşüncenin Belli Bir Cümlede Belirtilmediği Paragrafl ar ...................................................................................116

� C) Yardımcı Düşünceler ....................................................................................................................................118

» Yardımcı Düşüncelerin Özellikleri..................................................................................................................................118

Paragrafın İçeriği - I .....................................................................................................................................................................122

Paragrafın İçeriği - II ....................................................................................................................................................................124

Paragrafın İçeriği - III ...................................................................................................................................................................128

Paragrafın İçeriği - IV ..................................................................................................................................................................132

Paragrafın İçeriği - V ...................................................................................................................................................................134

Paragrafın İçeriği - VI ..................................................................................................................................................................136

Paragrafın İçeriği - VII .................................................................................................................................................................138

Paragrafın İçeriği - VIII ................................................................................................................................................................142

5. PARAGRAFIN YAPISI .........................................................................................................................................146

� 1. Giriş Bölümü ................................................................................................................................................146

� 2. Gelişme Bölümü ...........................................................................................................................................149

» Biçim (Yüzey) Bağı ..........................................................................................................................................................149

» Anlam (Derin Yapı) Bağı .................................................................................................................................................149

� 3. Sonuç Bölümü ..............................................................................................................................................151

Paragrafın Yapısı - I .....................................................................................................................................................................156

Paragrafın Yapısı - II ....................................................................................................................................................................158

Paragrafın Yapısı - III ...................................................................................................................................................................160

Paragrafın Yapısı - IV ...................................................................................................................................................................162

Paragrafın Yapısı - V ....................................................................................................................................................................164

Paragrafın Yapısı - VI ...................................................................................................................................................................166

Paragrafın Yapısı - VII ..................................................................................................................................................................168

Paragrafın Yapısı - VIII .................................................................................................................................................................170

Paragrafın Yapısı - IX ..................................................................................................................................................................172

Paragrafın Yapısı - X ...................................................................................................................................................................174

�çindekiler

MATEMATİK

1. Temel Kavramlar

� Temel Kavramlar ..............................................................................................................................................178

» Sayı Kümeleri ..................................................................................................................................................................178

» Sayma Sayıları .................................................................................................................................................................178

» Doğal Sayılar ...................................................................................................................................................................178

» Tam Sayılar ......................................................................................................................................................................178

» Rasyonel Sayılar ..............................................................................................................................................................178

� Pozitif ve Negatif Sayılar ..................................................................................................................................182

» Asal Sayılar ......................................................................................................................................................................184

» Aralarında Asal Sayılar ....................................................................................................................................................185

� Ardışık Sayılar ..................................................................................................................................................185

» Ardışık Sayıların Sonlu Toplamı ......................................................................................................................................188

� Tek ve Çift Sayılar ............................................................................................................................................192

� Faktöriyel .........................................................................................................................................................194

Temel Kavramlar - I ....................................................................................................................................................................202

Temel Kavramlar - II ...................................................................................................................................................................204

� Taban Aritmetiği ..............................................................................................................................................206

» 10 tabanında verilen sayının başka tabanlara çevrilmesi ...............................................................................................207

� SAYI BASAMAKLARI ...........................................................................................................................................210

» Sayıların Çözümlenmesi .................................................................................................................................................210

» Çözümlemede Toplama .................................................................................................................................................211

» Çözümlemede Çıkarma .................................................................................................................................................215

Taban Aritmetiği .........................................................................................................................................................................220

Sayı Basamakları .........................................................................................................................................................................222

2. Bölme - Bölünebilme

� Bölme ..............................................................................................................................................................224

» Bölünebilme Kuralları .....................................................................................................................................................229

Bölme - Bölünebilme - I .............................................................................................................................................................238

Bölme - Bölünebilme - II ............................................................................................................................................................240

3. Asal Çarpanlara Ayırma Ebob - Ekok

� Asal Çarpanlara Ayırma ....................................................................................................................................242

� En Büyük Ortak Bölen (Ebob) ..........................................................................................................................246

� En Küçük Ortak Kat (Ekok) .............................................................................................................................246

� Ekok ve Ebob Özellikleri ..................................................................................................................................247

�çindekiler �EBOB - EKOK PROBLEMLERİ ..............................................................................................................................254

Asal Çarpanlara Ayırma Ebob - Ekok - I ...................................................................................................................................258

Asal Çarpanlara Ayırma Ebob - Ekok - II ..................................................................................................................................260

4. Rasyonel Sayılar

� RASYONEL SAYILAR ...........................................................................................................................................262

» Kesir Çeşitleri .................................................................................................................................................................262

� ONDALIKLI SAYILAR ..........................................................................................................................................268

» Ondalıklı Sayılarda Dört İşlem .......................................................................................................................................268

» Toplama - Çıkarma İşlemi ..............................................................................................................................................268

» Çarpma İşlemi ................................................................................................................................................................268

» Bölme İşlemi ...................................................................................................................................................................269

� Devirli Ondalıklı Sayılar ....................................................................................................................................270

� Rasyonel Sayılarda Sıralama .............................................................................................................................271

» A) Pozitif Kesirlerde Sıralama ........................................................................................................................................271

» B) Negatif Kesirlerde Sıralama .......................................................................................................................................272

Rasyonel Sayılar - I......................................................................................................................................................................276

Rasyonel Sayılar - II.....................................................................................................................................................................278

5. Basit Eşitsizlikler - Mutlak Değer

� BASİT EŞİTSİZLİKLER .........................................................................................................................................280

� İKİNCİ DERECEDEN EŞİTSİZLİKLER ....................................................................................................................288

Basit Eşitsizlikler ..........................................................................................................................................................................290

� MUTLAK DEĞER ................................................................................................................................................292

» Mutlak Değerin Özellikleri .............................................................................................................................................292

Mutlak Değer ..............................................................................................................................................................................304

6. Üslü Sayılar

� Üslü Sayılar ......................................................................................................................................................306

» Üslü Sayılarda Sıralama ...................................................................................................................................................316

Üslü Sayılar - I .............................................................................................................................................................................318

Üslü Sayılar - II ............................................................................................................................................................................320

7. Köklü Sayılar

� KÖKLÜ SAYILAR ................................................................................................................................................322

» Köklü Sayılarda Sıralama .................................................................................................................................................332

Köklü Sayılar - I ...........................................................................................................................................................................334

Köklü Sayılar - II ..........................................................................................................................................................................336

8. Çarpanlara Ayırma ve Özdeşlikler

� ÇARPANLARA AYIRMA ........................................................................................................................................338

» Ortak Çarpan Parantezine Alma ...................................................................................................................................338

�çindekiler �ÖZDEŞLİKLER ....................................................................................................................................................338

» Tam Kareye Çevirme .....................................................................................................................................................344

» Son Terimden Faydalanma .............................................................................................................................................346

» Küp Özdeşikleri ..............................................................................................................................................................348

Çarpanlara Ayırma - I .................................................................................................................................................................350

Çarpanlara Ayırma - II ................................................................................................................................................................352

9. Oran - Orantı

� ORAN - ORANTI ................................................................................................................................................354

» Orantının Özellikleri .......................................................................................................................................................354

» Doğru Orantı..................................................................................................................................................................357

» Ters Orantı .....................................................................................................................................................................359

» Bileşik Orantı ..................................................................................................................................................................362

� Aritmetik Ortalama .........................................................................................................................................364

� Geometrik Ortalama ........................................................................................................................................366

� Harmonik Ortalama .........................................................................................................................................367

Oran - Orantı - I .........................................................................................................................................................................368

Oran - Orantı - II ........................................................................................................................................................................370

10. Birinci Dereceden Denklemler

� DENKLEM ÇÖZME ..............................................................................................................................................372

� Denklem Sistemlerinin Çözüm Yöntemleri ........................................................................................................377

� Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler .................................................................................................380

� Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklem Sistemleri ....................................................................................380

Birinci Dereceden Denklemler - I ..............................................................................................................................................382

Birinci Dereceden Denklemler - II .............................................................................................................................................384

11. Sayı - Kesir Problemleri

� Sayı Problemleri ...............................................................................................................................................386

� Kesir Problemleri .............................................................................................................................................392

Sayı - Kesir Problemleri - I ..........................................................................................................................................................396

Sayı - Kesir Problemleri - II .........................................................................................................................................................398

12. Yaş Problemleri

� Yaş Problemleri ................................................................................................................................................400

Yaş Problemleri - I ......................................................................................................................................................................406

Yaş Problemleri - II .....................................................................................................................................................................408

13. İşçi - Havuz Problemleri

� İşçi Problemleri ................................................................................................................................................410

� Havuz Problemleri ............................................................................................................................................416

İşçi - Havuz Problemleri - I.........................................................................................................................................................418

İşçi - Havuz Problemleri - II........................................................................................................................................................420

�çindekiler14. Hareket Problemleri

� Hareket Problemleri .........................................................................................................................................422

Hareket Problemleri - I ..............................................................................................................................................................428

Hareket Problemleri - II .............................................................................................................................................................430

15. Yüzde - Kâr - Zarar - Faiz Problemleri

� Yüzde Problemleri ............................................................................................................................................432

� Kâr - Zarar Problemleri ...................................................................................................................................436

� Faiz Problemleri ...............................................................................................................................................441

Yüzde - Kâr - Zarar - Faiz Problemleri - I ..................................................................................................................................444

Yüzde - Kâr - Zarar - Faiz Problemleri - II .................................................................................................................................446

16. Karışım Problemleri

� Karışım Problemleri .........................................................................................................................................448

Karışım Problemleri - I ...............................................................................................................................................................454

Karışım Problemleri - II ..............................................................................................................................................................456

17. Kümeler

� KÜMELER ..........................................................................................................................................................458

� Kümelerin Gösterimi ........................................................................................................................................458

» Liste Yöntemi ..................................................................................................................................................................458

» Ortak Özellik Yöntemi ...................................................................................................................................................458

» Venn Şeması Yöntemi .....................................................................................................................................................459

� Kümelerle İlgili Tanımlar ..................................................................................................................................459

» Eşit Kümeler....................................................................................................................................................................459

» Denk Kümeler ................................................................................................................................................................459

» Boş Küme........................................................................................................................................................................459

» Evrensel Küme ................................................................................................................................................................459

» Alt Küme .........................................................................................................................................................................459

» Öz Alt Küme ...................................................................................................................................................................459

� Kümelerde İşlemler ..........................................................................................................................................460

» Birleşim ,^ h İşlemi ..........................................................................................................................................................460

» Kesişim k̂h İşlemi .........................................................................................................................................................460

» Tümleyen Kavramı ..........................................................................................................................................................461

» Fark ( \ ) İşlemi ...............................................................................................................................................................461

Kümeler ......................................................................................................................................................................................468

18. İşlem ve Modüler Aritmetik

� İŞLEM ...............................................................................................................................................................470

» Birim (Etkisiz) Eleman.....................................................................................................................................................472

» Ters Eleman ....................................................................................................................................................................473

�çindekiler » Yutan Eleman ..................................................................................................................................................................474

� MODÜLER ARİTMETİK .......................................................................................................................................478

İşlem ve Modüler Aritmetik - I ...................................................................................................................................................482

İşlem ve Modüler Aritmetik - II ..................................................................................................................................................484

19. Permütasyon - Kombinasyon - Olasılık

� PERMÜTASYON - KOMBİNASYON - OLASILIK ......................................................................................................486

» Saymanın Temel İlkesi .....................................................................................................................................................486

» Toplama Yolu İle Sayma .................................................................................................................................................486

» Çarpma Yolu İle Sayma ..................................................................................................................................................487

� PERMÜTASYON (SIRALAMA) ...............................................................................................................................491

» Tekrarlı Permütasyon .....................................................................................................................................................493

» Dairesel (Dönel) Permütasyon ......................................................................................................................................495

� KOMBİNASYON (SEÇİM) .....................................................................................................................................497

� OLASILIK ..........................................................................................................................................................500

» Olasılıkla ilgili terimler ....................................................................................................................................................500

» I. Deney ..........................................................................................................................................................................500

» II. Sonuç ..........................................................................................................................................................................500

» III. Örnek Uzay ...............................................................................................................................................................500

» IV. Olay ...........................................................................................................................................................................500

� Bağımlı ve Bağımsız Olaylar .............................................................................................................................502

� Koşullu Olasılık ................................................................................................................................................504

� Çarpma Kuralı ..................................................................................................................................................505

Permütasyon ...............................................................................................................................................................................508

Kombinasyon ..............................................................................................................................................................................510

Olasılık ........................................................................................................................................................................................512

�çindekiler

GEOMETRİ

1. DOĞRUDA VE ÜÇGENDE AÇI - AÇI KENAR BAĞINTILARI

� Doğruda Açılar .................................................................................................................................................516

» Nokta ..............................................................................................................................................................................516

» Doğru .............................................................................................................................................................................516

» Doğru parçası .................................................................................................................................................................516

» Işın ...................................................................................................................................................................................516

» Düzlem ...........................................................................................................................................................................516

» Açı ...................................................................................................................................................................................516

� Açı Çeşitleri ......................................................................................................................................................517

» a) Dar Açı .......................................................................................................................................................................517

» b) Dik Açı .......................................................................................................................................................................517

» c) Geniş Açı ....................................................................................................................................................................517

» d) Doğru Açı ..................................................................................................................................................................517

» e) Tam Açı ......................................................................................................................................................................517

» f ) Komşu Açılar ..............................................................................................................................................................517

» g) Açıortay ......................................................................................................................................................................517

» h) Tümler Açılar .............................................................................................................................................................518

» I) Bütünler Açılar ............................................................................................................................................................518

» i) Ters Açılar ...................................................................................................................................................................518

� Paralel İki Doğrunun Bir Kesenle Yaptığı Açılar ................................................................................................518

» a) Yöndeş Açılar .............................................................................................................................................................518

» b) İç Ters Açılar ..............................................................................................................................................................518

» c) Dış Ters Açılar ............................................................................................................................................................518

» d) Karşı Durumlu Açılar .................................................................................................................................................519

» e) Z - Kuralı ....................................................................................................................................................................519

» f ) M Kuralı .......................................................................................................................................................................519

� ÜÇGEN ..............................................................................................................................................................521

� Üçgen Çeşitleri .................................................................................................................................................521

� 1. Açılarına Göre Üçgenler ................................................................................................................................521

» a) Dar Açılı Üçgen ..........................................................................................................................................................521

» b) Dik Açılı Üçgen ..........................................................................................................................................................521

» c) Geniş Açılı Üçgen .......................................................................................................................................................521

� 2. Kenarlarına Göre Üçgenler ...........................................................................................................................522

» a) Çeşitkenar Üçgen .......................................................................................................................................................522

�çindekiler » b) İkizkenar Üçgen ..........................................................................................................................................................522

» c) Eşkenar Üçgen ............................................................................................................................................................522

� ÜÇGENDE AÇILAR ..............................................................................................................................................523

� Üçgende Yardımcı Elemanlar ............................................................................................................................523

» a) Açıortay ......................................................................................................................................................................523

» b) Kenarortay .................................................................................................................................................................524

» c) Yükseklik .....................................................................................................................................................................524

� Üçgen Açı Kenar Bağıntıları ..............................................................................................................................525

Üçgende Açı ...............................................................................................................................................................................528

Üçgende Açı (Çözümler) ...........................................................................................................................................................530

Açı - Kenar Bağıntıları .................................................................................................................................................................534

2. ÜÇGENDE UZUNLUK

� AÇIORTAY ..........................................................................................................................................................536

� Açıortaya Ait Özellikler ....................................................................................................................................536

� KENARORTAY ....................................................................................................................................................539

� Kenarortaya Ait Özellikler ................................................................................................................................539

� ÖZEL ÜÇGENLER ...............................................................................................................................................542

� Dik Üçgen .........................................................................................................................................................542

� Dik Üçgende Bağıntılar.....................................................................................................................................542

» 1. Pisagor Bağıntısı ..........................................................................................................................................................542

» 2. Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ........................................................................................................................543

» 3. Öklid Bağıntıları ..........................................................................................................................................................543

» 4. Açılarına Göre Dik Üçgenler .....................................................................................................................................545

� Kesen Teoremleri ..............................................................................................................................................548

» 1. Menelaus Teoremi ......................................................................................................................................................548

» 2. Seva Teoremi ..............................................................................................................................................................548

» 3. Stewart Teoremi ........................................................................................................................................................549

» 4. Carnot Teoremi .........................................................................................................................................................550

� İkizkenar Üçgen ...............................................................................................................................................550

� Özellikler ..........................................................................................................................................................550

� Eşkenar Üçgen ..................................................................................................................................................554

� Özellikler ..........................................................................................................................................................554

Üçgende Uzunluk .......................................................................................................................................................................556

Üçgende Uzunluk (Çözümler) ...................................................................................................................................................558

3. ÜÇGENDE BENZERLİK VE ALAN

� Benzerlik Teoremleri ........................................................................................................................................562

» 1. Açı - Açı - Açı - Benzerlik Teoremi ............................................................................................................................562

» 2. Kenar - Açı - Kenar - Benzerlik Teoremi ...................................................................................................................562

» 3. Kenar - Kenar - Kenar - Benzerlik Teoremi ...............................................................................................................563

�çindekiler �TEMEL BENZERLİK TEOREMLERİ ........................................................................................................................563

� ÜÇGENDE ALAN .................................................................................................................................................567

� 1. Açılarına Göre Üçgende Alan .........................................................................................................................567

» a. Dar Açılı Üçgende Alan ..............................................................................................................................................567

» b. Dik Üçgende Alan ......................................................................................................................................................567

» c. Geniş Açılı Üçgende Alan ...........................................................................................................................................568

» d. Eşkenar Üçgende Alan ...............................................................................................................................................568

� 2. Kenar Uzunlukları Bilinen Üçgende Alan .......................................................................................................568

� 3. Bir Açısı ve Açıyı Oluşturan Kenarları Bilinen Üçgende Alan .........................................................................568

� 4. Çevresi ve İç Teğet Çemberinin Uzunluğu Bilinen Üçgende Alan ....................................................................569

� 5. Kenar Uzunlukları ve Çevrel Çemberin Yarıçapı Bilinen Üçgende Alan ..........................................................569

� 6. Benzerlik - Alan ............................................................................................................................................569

Üçgende Benzerlik ve Alan ........................................................................................................................................................574

Üçgende Benzerlik ve Alan (Çözümler) ....................................................................................................................................576

4. ÇOKGENLER - DÖRTGENLER

� Çokgenler - Dörtgenler .................................................................................................................................580

� Çokgenler .......................................................................................................................................................580

» Konveks (Dışbükey) Çokgen .........................................................................................................................................580

» Konkav (İçbükey) Çokgen ..............................................................................................................................................580

� Çokgenlerin Elemanları ...............................................................................................................................580

� Dışbükey Çokgenlerin Özellikleri ................................................................................................................580

» 1. İç açılar toplamı ..........................................................................................................................................................580

» 2. Dış açılar toplamı ........................................................................................................................................................581

» 3. Köşegen Sayısı ............................................................................................................................................................582

� Düzgün Çokgenler ..........................................................................................................................................582

� Düzgün Çokgenlerin Özellikleri ..................................................................................................................582

� Düzgün Çokgenin Alanı ...............................................................................................................................584

� Dörtgenlerin Genel Özellikleri ......................................................................................................................587

Çokgenler - Dörtgenler .............................................................................................................................................................592

Çokgenler - Dörtgenler (Çözümler) .........................................................................................................................................594

� Paralelkenar ..................................................................................................................................................598

� Paralelkenarın Özellikleri ............................................................................................................................598

� Paralelkenarın Alanı ve Çevresi ..................................................................................................................602

� Eşkenar Dörtgen ...........................................................................................................................................606

� Eşkenar Dörtgenin Özellikleri......................................................................................................................606

Paralelkenar - Eşkenar Dörtgen .................................................................................................................................................610Paralelkenar - Eşkenar Dörtgen (Çözümler).............................................................................................................................612

� Dikdörtgen ....................................................................................................................................................616

� Dikdörtgenin Özellikleri ..............................................................................................................................616

� Kare ................................................................................................................................................................621

� Karenin Özellikleri ........................................................................................................................................621

�çindekilerDikdörtgen - Kare ......................................................................................................................................................................626Dikdörtgen - Kare (Çözümler) ..................................................................................................................................................628

� Yamuk ..............................................................................................................................................................634

� Yamuğun Özellikleri .....................................................................................................................................634

� İkizkenar Yamuk ...............................................................................................................................................640

� İkizkenar Yamuğun Özellikleri ..........................................................................................................................640

� Dik Yamuk ........................................................................................................................................................642

� Deltoid .............................................................................................................................................................644

Yamuk - Deltoid .........................................................................................................................................................................646

Yamuk - Deltoid (Çözümler) .....................................................................................................................................................648

5. ÇEMBER VE DAİRE

� Çemberde Açılar ...............................................................................................................................................652

� Çemberde Açı Özellikleri ..................................................................................................................................652

Çemberde Açı ............................................................................................................................................................................662

Çemberde Açı (Çözümler) ........................................................................................................................................................664

� Çemberde Uzunluk ...........................................................................................................................................668

Çemberde Uzunluk ....................................................................................................................................................................676

Çemberde Uzunluk (Çözümler) ................................................................................................................................................678

� Dairede Uzunluk ve Alan ..................................................................................................................................682

� Daire Diliminin Alanı ........................................................................................................................................682

� Yay Uzunluğu ...................................................................................................................................................682

� Daire Kesmesinin Alanı .....................................................................................................................................682

� Daire Halkasının Alanı ......................................................................................................................................682

� Çemberde Benzerlik .........................................................................................................................................686

Çemberde Benzerlik ve Dairede Alan .......................................................................................................................................688

Çemberde Benzerlik ve Dairede Alan (Çözümler) ..................................................................................................................690

6. KATI CİSİMLER

� Prizma .............................................................................................................................................................694

� Dik Prizma .......................................................................................................................................................694

� Dikdörtgenler Prizması ....................................................................................................................................695

� Küp ..................................................................................................................................................................699

� Silindir .............................................................................................................................................................702

� Küre .................................................................................................................................................................705

� Piramitler ........................................................................................................................................................707

� Kare Dik Piramit ..............................................................................................................................................708

� Koni ................................................................................................................................................................710

Katı Cisimler ...............................................................................................................................................................................714Katı Cisimler (Çözümler) ...........................................................................................................................................................716

7. ANALİTİK GEOMETRİ

� Noktanın Analitik İncelenmesi..........................................................................................................................720

� Koordinat Sistemi ............................................................................................................................................720

�çindekiler �İki Nokta Arası Uzaklık .....................................................................................................................................721

� Orta Nokta.......................................................................................................................................................722

� Bir Doğru Parçasını Belirli Oranda Bölen Nokta ...............................................................................................722

� Üçgenin Ağırlık Merkezi ....................................................................................................................................723

� Üçgenin Alanı ...................................................................................................................................................724

� Paralelkenar .....................................................................................................................................................725

Noktanın Analitiği .......................................................................................................................................................................726Noktanın Analitiği (Çözümler) ..................................................................................................................................................728

� DOĞRUNUN ANALİTİK İNCELEMESİ ....................................................................................................................732

� Doğrunun Eğimi ...............................................................................................................................................732

� İki Noktası Bilinen Doğrunun Eğimi .................................................................................................................733

� Doğrusallık .......................................................................................................................................................733

� Doğru Denklemi ...............................................................................................................................................734

» 1. Eğimi ve Bir Noktası Bilinen Doğru Denklemi ..........................................................................................................734

» 2. İki Noktası Bilinen Doğru Denklemi .........................................................................................................................734

» 3. Eksenleri Kestiği Noktaları Bilinen Doğru Denklemi ................................................................................................735

» 4. Orijinden Geçen Doğruların Denklemi .....................................................................................................................736

» 5. Açıortay Doğruları .....................................................................................................................................................736

� Denklemi Bilinen Doğrunun Eğimi ....................................................................................................................737

� İki Doğrunun Paralelliği ve Dikliği ....................................................................................................................738

� Denklemi Verilen Bir Doğrunun Grafi ğinin Çizilmesi .........................................................................................739

� İki Doğrunun Durumları ...................................................................................................................................741

� İki Doğrunun Kesişim Noktası ..........................................................................................................................742

� Kesişen İki Doğrunun Açıortay Denklemleri .....................................................................................................744

� SİMETRİ ............................................................................................................................................................745

» 1. Noktanın Noktaya Göre Simetriği ............................................................................................................................745

» 2. Noktanın Orijine Göre Simetriği ...............................................................................................................................746

» 3. Noktanın x ve y Eksenlerine Göre Simetriği .............................................................................................................747

» 4. Noktanın y = x ve y = - x Doğrularına Göre Simetriği ............................................................................................747

» 5. Bir Noktanın x = a ve y = b Doğrularına Göre Simetriği .........................................................................................748

» 6. Bir Noktanın Bir Doğruya Göre Simetriği .................................................................................................................749

» 7. Doğrunun Noktaya Göre Simetriği ...........................................................................................................................750

» 8. Doğrunun Orijine, Eksenlere, y = x ve y = - x Doğrularına Göre Simetriği ...........................................................752

» 9. Doğrunun Doğruya Göre Simetriği ...........................................................................................................................753

� Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Eşitsizlikler .................................................................................................754

� Grafi kler ...........................................................................................................................................................758

Analitik Geometri .......................................................................................................................................................................760Analitik Geometri (Çözümler) ..................................................................................................................................................762

�çindekiler

MANTIK

1. SAYISAL MANTIK ..............................................................................................................................................768

» 1. Sayı Dizileri .................................................................................................................................................................768

» 2. Şekil, Sembol ve Şifre Yazımlama ...............................................................................................................................773

» 3. Mantıksal Akıl Yürütme ..............................................................................................................................................779

Sayı Dizileri - I ............................................................................................................................................................................788

Sayı Dizileri - II ...........................................................................................................................................................................790

� Grafi k Türleri ....................................................................................................................................................792

» 1. Çizgi Grafi ği ................................................................................................................................................................792

» 2. Sütun Grafi ği ...............................................................................................................................................................795

» 3. Daire Grafi ği ...............................................................................................................................................................798

� Tablo Yorumlama .............................................................................................................................................805

Grafi k ve Tablo Okuma - I ........................................................................................................................................................810

Grafi k ve Tablo Okuma - II .......................................................................................................................................................812

Grafi k ve Tablo Okuma - III ......................................................................................................................................................814

Grafi k ve Tablo Okuma - IV ......................................................................................................................................................816

Grafi k ve Tablo Okuma - V .......................................................................................................................................................818

Grafi k ve Tablo Okuma - VI ......................................................................................................................................................820

Grafi k ve Tablo Okuma - VII .....................................................................................................................................................822

Grafi k ve Tablo Okuma - VIII ....................................................................................................................................................824

Grafi k ve Tablo Okuma - IX .....................................................................................................................................................826

Şekil - Yetenek ............................................................................................................................................................................828

Sayı - Şifreleme - I .......................................................................................................................................................................832

Sayı - Şifreleme - II ......................................................................................................................................................................834

Sayı - Şifreleme - III .....................................................................................................................................................................836

Mantıksal Akıl Yürütme - I ..........................................................................................................................................................838

Mantıksal Akıl Yürütme - II .........................................................................................................................................................842

Sayısal Mantık - I .........................................................................................................................................................................846

Sayısal Mantık - II ........................................................................................................................................................................848

Sayısal Mantık - III .......................................................................................................................................................................850

2. SÖZEL MANTIK ..................................................................................................................................................852

» 1. Verilen Öncüllerle ve Çıkarımlarla Sorunun Tamamının Çözülmesi ........................................................................852

» 2. Verilen Öncüllerle ve Çıkarımlarla Sorunun Tamamen Çözülememesi ...................................................................852

� Soru Çözümlerinde Uygulanabilecek Yöntemler ................................................................................................852

» 1. Tablo Oluşturma ........................................................................................................................................................852

» 2. Yer ve Yön Tespiti Yapma ..........................................................................................................................................864

» 3. Sıralama Yapma ..........................................................................................................................................................868

Sözel Mantık - I ..........................................................................................................................................................................878

Sözel Mantık - II .........................................................................................................................................................................880

Sözel Mantık - III ........................................................................................................................................................................882

Sözel Mantık - IV .......................................................................................................................................................................884

Sözel Mantık - V ........................................................................................................................................................................886

Sözel Mantık - VI .......................................................................................................................................................................888

TÜRKÇE

dgs � türkçe

Sözcükte Anlam

Hazırlık Stratejisi

2

� Bu konu ba�l���nda sözcükte anlam ve söz öbeklerinde anlam konular� yer almaktad�r. Daha önceki y�llarda sözcü�ün çok anlaml�l��� ve sözcükte anlam ili�kileri ba�l�klar�yla ilgili çe�itli sorular gelmekteyken, son birkaç y�ld�r ÖSYM’nin di�er s�navlar�na paralel olarak, bu ba�l�klar� irdeleyen sorulara pek yer verilmemektedir. Bu konu ba�l���na dair sorular daha çok, sözcük öbeklerinde anlam konusuna kaym��t�r. Fakat sözcük öbeklerinde anlam, cümlede anlam, paragrafta anlama dair sorularda, sözcükte çok anlaml�l�k özelli�i, çözümü kolayla�t�-rabildi�i için bu konunun önemsenmesi gerekmektedir.

� Bu konu ba�l���nda soru frekans� en çok olan ba�l�k kal�pla�mam�� sözcük öbeklerinde anlam-d�r. Günlük dilde pek kullan�lmayan, mecaz anlaml�, al���lmam�� ba�da�t�rmalara dayanan bu so-rularda, t�rnak içindeki veya alt� çizili sözün parçaya katt��� anlam ya da parça içerisinde kazan-d��� anlam sorgulanmaktad�r. Bu tipteki sorularda sözü, paragraf�n anlam�yla birlikte dü�ün-mekte fayda vard�r. Bu tarz sorularda do�ru ve h�zl� okumak, soruda verilen sözcük ve sözcük öbe�ini verilen metnin ba�lam�ndan koparmadan anlamland�rmak gerekmektedir.

SÖZCÜKTE ANLAM

Sözcük bir kavram bir de ses yönü olan kayna�m��

bir dü�ünce ve ses birimidir. Bu durumda sözcü�ün

anlam bilgisiyle ve ses birli�iyle ilgili iki yönü vard�r.

Anlam bilgisel yönüyle sözcük dildeki ba�ka ö�eler-

le birlikte bir anlama ve anlatma, bir kavratma birimi-

dir. Bu özelli�iyle sözcük anlam bilgisinin ana öge-

lerinden biridir.

"Sözcük" ve onun kar��l��� olarak zihinde beliren

"kavram" ve "anlam�" birbirinden ayr� dü�ünemeyiz.

Kavram bir nesnenin, bir duygunun ya da dü�ünce-

nin zihindeki soyut ve genel tasar�m�d�r. Sözcükler

arac�l���yla yans�t�lan bu kavramlar dilsel olarak ayn�

kültürü payla�an topluluklarda ortak bir kullan�m sergi-

ler. Kavramlar soyut olabilece�i gibi somut anlamlar

da sergileyebilir. Sözcü�ün yans�tt��� kavram zihni-

mizde bir görüntü veya bir resim olu�turuyorsa "so-

mut"; olu�turmuyorsa "soyut"tur. Somut kavramlar,

duyular arac�l���yla zihinsel bir �ekle dönü�ebilirken

soyut kavramlar sadece bir ses imgesinden ibarettir,

bir görüntüye kar��l�k gelmez.

Sözcük, kavram ve soyutluk-somutluk ili�kisini bir

görselle somutlayal�m:

Bu çizelgeyi yorumlayacak olursak;

Sözcük, ses ile birlikte bir dü�ünceyi ifade eden bi-

çimdir. Kavramlar, zihnimizde sözcüklerin yaratt�-

�� somut ya da soyut ça�r���mlard�r. Anlam ise zih-

nimizde ça�r���m durumunda olan kavramlar�n dile

gelmi�, yorumlanm�� biçimidir. Örnekten yola ç�kar-

sak insan kavram� baz�lar� için "bir canl� türü" ola-

rak, baz�lar� için "dü�ünme özelli�iyle di�er canl�lar-

dgs � türkçe

Sözcükte Anlam

3

dan ayr�lan bir varl�k" olarak anlam kazanabilir; yani

kavram farkl� yorumlarla farkl� anlamlar üretebilir.

Kavram, anlam ve sözcük ili�kisi üzerinde durduk-

tan sonra s�navda kar��m�za ç�kacak olan "anlam"

kavram�n� ve bu kavram�n farkl� boyutlar�n� ayr�nt�-

layal�m:

Sözcükte anlam konusuna dair DGS sorular�nda ge-

nellikle sözcü�ün metin içerisindeki yeri ve kazan-

d��� yeni anlamlar sorgulanmaktad�r. Bu bak�mdan

sözcü�ün metne yükledi�i anlam ya da metinden

edindi�i anlam yani "ba�lam" konusunu anlatman�n

sorular�n çözümünde faydal� olaca�� kan�s�nday�m.

Bağlam ve Anlam İlişkisi

Sözcük, sözcük grubu ya da cümlelerin metinde bu-

lundu�u yere göre veya farkl� farkl� metinlerde ka-

zand��� yeni anlama "ba�lam" denir. Bir sözcük

Türkçede birçok anlama gelebilir. Sözcükteki bu çok

anlaml���n nedeni, kullan�ld��� metnin sözcü�e yön

vermesi, sözcü�ün metin taraf�ndan yeniden yara-

t�lmas�d�r. Bu bak�mdan baz� dilbilimciler sözcü�ün

anlam�n�n olmad���n�, ba�lam�n sözcüklere anlam

katt���n� dile getirirler. Bir örnekle "ba�lam" kavra-

m�n� somutlayal�m:

Bakış Açısı

"Vefat etmek, dünyas�n� de�i�tirmek, Mevla's�na ka-

vu�mak, hayata gözlerini yummak, tahtal� köye git-

mek, �ehit olmak, gebermek" gibi kelime ya da keli-

me gruplar�n�n hepsi "ölüm" ortak paydas�nda birle-

�ir. Anlamsal olarak bu sözler birbirine benzese de

birbirlerinin yerine kullan�lamazlar. E�er bu sözleri

kullan�rsak bunlarla beraber kullan�lacak di�er söz-

cük ya da sözcük gruplar� da de�i�ir. Örne�in sevi-

len bir ki�inin ölümünde "tahtal� köye gitti" ya da "e�-

�ek cennetini boylad�" gibi kullan�mlar uygun bulun-

maz. Bunun nedeni bu sözlerin ba�lam�n�n bu kulla-

n�ma uygun olmamas�d�r.

Soru Tipi

Houston’da bir Çin mahallesi oldu�u ----. ---- Los

Angeles’tan sonra Asyal� nüfusun en çok bulun-

du�u yer, buras�d�r.

A) söylenir – Ne var ki

B) bilinmez – Hâlbuki*

C) zannedilir – Oysa

D) bilinir – Bu yüzden

E) dü�ünülmez – Sanki

Çözüm Stratejisi

Metin bir bütün olarak dü�ünülmelidir. Soru bu dü-

�ünceyle de�erlendirildi�inde B seçene�inin en uy-

gun oldu�u görülür. "Hâlbuki" ba�lac�n�n önceki

cümleye z�t bir dü�ünce söyledi�i bilgisi de soru çö-

zümü için bize ipucu olacakt�r.

Do�ru yan�t "B" seçene�idir.

�����

DGS sorular�nda özellile bo�luklara gelecek sözcü�ü

tespit etme, ba�lam�n önemsenmemesi ya da met-

nin ba�lam�na dikkat edilmemesi, yak�n anlaml� se-

çeneklerde yanl�� cevap vermeye neden olmaktad�r.

dgs � türkçe

Sözcükte Anlam

4

Sözcüklerin farkl� metinlerde farkl� anlamlara gelme-

sinden yeni sözcü�ün ba�lam�ndan kaynakl� olarak

sözcü�ün "çok anlaml�l�k" özelli�i ortaya ç�kar. Çok

anlaml�l�k bir sözcü�ün temel anlam�na ba�l� kala-

rak, çe�itli yollardan temel anlam�yla ili�kili yeni kav-

ram ya da anlamlar� kar��lar duruma gelmesidir.

�imdi sözcü�ün anlam çerçevesini olu�turan bu de-

�i�iklikleri ve çok anlaml�l��� inceleyelim:

ÇOK ANLAMLI SÖZCÜKLERİN ANLAM ÇER-ÇEVESİ

1. GERÇEK ANLAM

Sözcük tek ba��na kullan�ld���nda akla gelen ve dile

yerle�mi� anlamlar�na "gerçek anlam" denir.

Bakış Açısı

"D��" sözcü�ünün tek ba��na kullan�ld���nda dü�ün-

dürdü�ü anlamlar�n baz�lar�n� görelim.

� Yabanc� ülkelerle ilgili:

K�z�m "d��arda" okuyor..

� Herhangi bir cismin veya alan�n s�n�rlar� içinde

bulunmayan yer, iç kar��t�:

Anahtar�n� evin "d���nda" bulmu�.

� �çte bulunmayan yüzey:

Taba��n "d���nda" kir art�klar� vard�.

� Bir konunun kapsam�na girmeyen �ey:

Konunun "d���na" pek ç�kmazd�.

Örnek cümlelerde görüldü�ü üzere "d��" sözcü�ü

akla gelen ilk anlam�yla ya da yayg�nla�m�� anla-

m�yla kullan�lm��t�r. Ayn� sözcük farkl� cümlelerde

farkl� anlamlara gelmi� ve anlamsal boyutunu geni�-

letmi�tir.

Sözcüklerde gerçek anlam özellli�i iki ba�l�kta ince-

lenir: temel anlam, yan anlam.

a) Temel (Başat) Anlam

Sözcü�ün, herkes taraf�ndan bilinen, yaln�z ba��na

kullan�ld���nda akla ilk gelen anlam�d�r.

Bakış Açısı

Nisan ya�murlar� ba�lad���nda "do�mu�um".

"Yan�k" ekmekleri bir kenara ay�rd�.

Kirli giysileri "temizledi".

Dikkat edecek olursak t�rnak içinde kullan�lan ifade-

ler cümle içerisinde ilk akla gelen anlamlar�yla, yani

temel anlamlar�yla kullan�lm��t�r.

�����

Temel anlam sözcü�ün zihnimizde belirginle�en ilk

anlamd�r. Sözcü�ün temel anlam� saptan�rken söz-

cük cümleden ç�kar�lmal�, tek ba��na dü�ünüldü�ün-

de akla ilk gelen anlam temel anlam olarak de�er-

lendirilmelidir.

b) Yan Anlam

Ba�lang�çta tek bir varl�k ya da kavram� kar��layan

sözcükler, zamanla bu kavramla biçimsel, i�levsel

aç�dan benzerlik ya da bir ilgi ta��yan di�er kavram-

lar için de kullan�lm��t�r. ��te sözcü�ün temel anla-

m�yla yak�n ilgi ta��yan temel anlamdan büsbütün

s�yr�lmadan olu�an ve dile yerle�mi� anlamlar�na

"yan anlam" denir.

dgs � türkçe

Sözcükte Anlam

5

Bakış Açısı

Yukar�da temel anlamlar�yla örnekledi�imiz sözcük-

leri bir de yan anlamlar�yla görelim:

Güne� "do�arken" yola ç�kt�k.

Arkada�� "yan�k" tenli birisiydi.

A�aç kuruyan dallar�ndan "temizlendi".

Sözcüklerin yan anlamlar� tespit edilirken temel an-

lamla yan anlam aras�ndaki ili�kiye dikkat edilmesi

gerekir. Sözcü�ün yan anlam�yla temel anlam� ara-

s�nda "biçimsel" veya "i�levsel" bir ili�ki bulunur. Yu-

kar�daki örnekleri bu aç�dan inceleyelim;

"Yan�k" sözcü�ünün temel anlam� "�s�n�n etkisiyle

renk ve kimyasal de�i�im" olarak belirlenebilir. "Ya-

n�k" sözcü�ü temel anlam�nda kullan�ld���nda belirt-

ti�imiz anlam� tam olarak kar��lar. Fakat yan anlam-

da kulland���m�zda, "yan�k tenli" ifadesinde renk aç�-

s�ndan bir biçimsel benzerlik ortaya ç�kar. Yan�k ek-

me�in de yan�k tenin de rengi normal olandan koyu-

dur. Bu nedenle " yan�k" sözcü�ü temel anlamla yan

anlam aras�nda "biçimsel" benzerli�e örnektir.

Di�er örnekte ise temizlemek sözcü�ü ele al�n-

m��t�r. Temizlemek sözcü�ünün temel anlam� "kir-

den veya fazlal�klardan ar�nd�rmak"t�r. Temel an-

lam ba�l���ndaki örnekte bu anlamda kullan�lm��t�r.

Fakat yan anlam ba�l���ndaki kullan�mda "temizle-

mek" sözcü�ü "a�ac�n fazlal�klar�ndan ar�nd�r�lma-

s�" anlam�nda kullan�lm��t�r. Bu örnekte ise "biçim-

sel" benzerlikten çok "görevsel veya i�levsel" ben-

zerlik söz konusudur.

Soru Tipi

Benimle konu�urken bir taraftan da elindeki b�çak-

la oynuyordu.

"Oynamak" sözcü�ü a�a��dakilerden hangisinde

bu cümledeki anlam�yla kullan�lm��t�r?

A) Hava karar�ncaya kadar sokakta arkada�lar�yla

oynar.

B) Tik gelmi� gibi göz kapa�� oynad�.

C) Küçük k�z, elindeki kovas�yla küre�i, kumda oy-

nuyordu.

D) Dü�ünde, bütün gece hiç oturmadan oynad�.

E) Ba��n� önüne e�mi� saatin kordonuyla oynu-

yordu.

Aralık-2001

Çözüm Stratejisi

"Oynamak" sözcü�ü verilen cümlede "evirip çevir-

mek, me�gul etmek, kurcalamak, oyalanmak" an-

lamlar�nda kullan�lm��t�r. Bu aç�dan dü�ünüldü�ün-

de "i�levsel benzerlik" yönüyle yan anlam olu�tur-

mu�tur. Seçenekleri inceledi�imizde A'da akl�m�za

ilk gelen anlam yani temel anlamda kullan�lm��t�r.

B'de sözcük yan anlamda kullan�lm��t�r. Fakat "is-

temsiz olarak hareket etme" anlam�nda kullan�lm��-

t�r. C'de yine temel anlamda kullan�lm��t�r. D'de "oy-

namak" sözcü�ü yan anlamda "dans" sözcü�ü yeri-

ne kullan�lm��t�r. E seçene�inde ise öncülde verilen

anlamla kullan�lm��t�r.

Do�ru yan�t "E" seçene�idir.

2. MECAZ ANLAM

Bir sözcü�ün ya da sözcükler toplulu�unun gerçek

anlam� d���nda, bir anlam elde etme, söyleyi�i daha

etkili, daha çarp�c� k�lma amac�yla bir ba�ka anlam-

da kullan�lmas�na "mecaz anlam" denir.

dgs � türkçe

Sözcükte Anlam

6

Bakış Açısı

Yukar�da temel ve yan anlamlar�yla verdi�imiz söz-

cükleri �imdi de mecaz anlam yönüyle inceleyelim:

Yeni � kirler daha çok kaos ortamlar�nda "do�du".

Bu, "yan�k" sesli gence herkes hayran olmu�tu.

Zavall� kad�n� yolun ortas�nda "temizlemi�lerdi".

Örnek cümlelerde t�rnak içinde kullan�lan sözcük-

ler temel anlamlar�ndan tamamen s�yr�larak yeni an-

lamlar kazanm��lard�r. Mecaz anlam belirlenirken,

incelenen sözcük metinden ç�kar�lmal�. Temel an-

lam� bulunmal�d�r. E�er sözcü�ün temel anlam�yla,

cümlede kullan�lan anlam� aras�nda bir ilgi söz ko-

nusu de�ilse sözcük mecaz anlamda kullan�lm��t�r.

Örne�in üçüncü cümlede verilen "temizlemek" söz-

cü�ünün temel anlam� "kirlerden ve fazlal�klardan

ar�nd�rmak"t�r. Fakat cümlede "öldürmek" anlam�yla

kullan�lm��t�r. "Öldürmek" ve "temizlemek" sözcük-

lerinin ilk anlamlar� aras�nda bir ili�ki yoktur. Bu ba-

k�mdan sözcük mecaz anlam�yla kullan�lm��t�r.

�����

Sözcü�ün yan anlam�yla mecaz anlam� birbirine ka-

r��t�r�lmamal�d�r. Sözcü�ün temel anlam�yla onun

çevresinde olu�an yan anlamlar� aras�nda s�k� bir

ili�ki vard�r. Yan anlamlar, temel anlamla biçim veya

i�lev bak�m�ndan benzerlik olu�tururlar. Buna kar��n

sözcü�ün mecaz anlam�yla temel anlam� aras�nda

hiçbir ili�ki yoktur. Mecaz anlamlar, temel anlamdan

tamamen s�yr�larak yani bir sözcü�ün anlam�n�n ye-

rine geçerek olu�ur.

Soru Tipi

Yazar, kendi tiyatro anlay���na dayal� bir tragedya

olu�turuyor eserlerinde. Çünkü o; görselle�tirdi�ini

kavramsalla�t�rmak, kavramsalla�t�rd���n� görsel-

le�tirmek için çabal�yor. Bu yolda ilerleyip buna ula�-

man�n ta�lar�n� dö�üyor sürekli.

Bu parçadaki alt� çizili sözle anlat�lmak istenen

a�a��dakilerden hangisidir?

A) Sanattaki amac�n� gerçekle�tirmek için gerekli

ön haz�rl�klar� yapmak*

B) Bir eseri ilginç k�lacak farkl�l�klar olu�turmaya

çal��mak

C) Kar��tl�klardan yola ç�karak do�all��� sa�lama-

ya çal��mak

D) Anlat�lmak isteneni görünür k�larak onlar�n etki

gücünü art�rmay� amaçlamak

E) Anlam birimleri üzerinde yo�unla�arak eseri

dü�ünce aç�s�ndan güçlendirmek

Çözüm Stratejisi

Bu tip sorularda sadece alt� çizili bülümü dü�ün-

mek soruyu yanl�� çözdürebilir. Bunu engellemek

için metni tam okumak gerekir. Alt� çizili bölüm me-

tin içinde ne anlama gelmi�tir, ona bak�lmal�d�r. Bu

dü�ünceyle soruyu inceldi�inizde alt� çizili sözle ki�i-

nin "amac�na ula�mak için çal��t���" anla��lmaktad�r.

Buna en yak�n ifade A'da verilmi�tir.

Do�ru yan�t "A" seçene�idir.

dgs � türkçe

Sözcükte Anlam

7

Soru Tipi

Ne zaman çocukluk ça��m�n o sisli y�llar�n� aralasam

I II III

hep o kenar� t�rt�kl�, sararm�� foto�raf gözümün önüne

IV V

gelir.

Bu cümledeki alt� çizili sözcüklerin hangilerinde

mecazl� söyleyi�e yer verilmi�tir?

A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.*

D) II. ve V. E) III. ve IV.

Çözüm Stratejisi

Bu tip sorularda sözcüklerin cümle içindeki anlam-

lar�na dikkat edilmelidir. Kendi anlam� d���nda kulla-

n�lan sözcü�ün belirlenmesi gerekir. Bu dü�ünceyle

soru incelendi�inde "sisli" ve "aralasam" sözlerinin

kendi anlamlar� d���nda yani mecaz anlamda kulla-

n�ld��� görülecektir.

Do�ru yan�t "C" seçene�idir.

Soru Tipi

Yaln�zl�klar�, umutsuzluklar�, günlük hayat�n s�k�c�

yanlar�n� hüzünlü bir dille anlatan yazar, bu roma-

n�nda "ya�am� tüketmi�" emekli bir bankac�n�n sav-

rulu�lar�n�, kendini ve çevresini sorgulay���n� dingin

bir üslupla sunuyor okuruna.

Bu cümlede geçen "ya�am�n� tüketmi�" sözüyle

anlat�lmak istenen a�a��dakilerden hangisidir?

A) Kar��la�t��� zorluklarla mücadele etti�i

B) Her türlü duyguyu ya�ad���

C) Ya�l� ve yorgun oldu�u

D) Çevresinde e�i dostu olmad���

E) Hiçbir beklentisinin kalmad���

2010-DGS-SONBAHAR-SÖZEL 2

Çözüm Stratejisi

Daha önce de söyledi�imiz gibi bu tip sorularda t�r-

nak içindeki ifadenin gerçek anlam� dü�ünülür daha

sonra metin içerisinde mecaz anlama göre yorum-

lan�r.

T�rnak içinde verilen "ya�am� tüketmi�" sözü metnin

içerisinde de�erlendirildi�inde "emekli bir insan için,

ya�am� tüketmi� sözüyle, o ki�inin hayattan bir bek-

lentisi kalmad���" anlat�lmak istenmi�tir.

Do�ru yan�t "E" seçene�idir.

NotDGS'de kar��m�za seçenek olarak pek ç�kmayan,

yaln�z mecaz anlam ve buna ba�l� sorular� daha ko-

lay görmemizi sa�layan mecaz anlam kazand�rma

yöntem ya da yollar� vard�r. Bu bak�mdan konu an-

lat�m�nda bu yöntemlere yer vermeyi uygun bulmak-

tay�z.