UBND TỈNH QUẢNG NAM-------o0o-------

SỔ TAY HƯỚNG DẪN PHÂN LOẠI, THU GOM VÀ XỬ LÝ

RÁC THẢI KHU VỰC NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM

(Kèm theo Quyết định số: /QĐ-UBND ngày / /2014của UBND tỉnh Quảng Nam)

i

Quảng Nam, năm 2014

MỤC LỤC

Trang

Lời nói đầu

.........................................................................................................................................1

Phần 1 - Rác thải sinh hoạt - Rác thải nguy hại đồng ruộng ..............................................2

Phần 2 - Tác hại của xử lý rác thải không hợp vệ sinh ......................................................4

Phần 3 - Phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt ....................................................5

Phần 4 - Giới thiệu một số mô hình quản lý rác thải nông thôn.........................................8

Phần 5 - Hướng dẫn thành lập tổ thu gom rác thải, tổ tự quản vệ sinh môi trường ..........10

Phần 6 - Hướng dẫn thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt hộ gia đình..................................13

Phần 7 - Hướng dẫn thu gom, xử lý rác thải nguy hại đồng ruộng...................................15

Phần 8 - Công tác giáo dục và tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng ...................16

Phần 9 - Vai trò của các cấp, ngành và các tổ chức, gia đình, cá nhân trong quản lý rác thải nông thôn.................................................................................................................18

Phụ lục 1 – Hướng dẫn xây dựng Phương án quản lý rác thải nông thôn trên địa bàn xã/thị trấn.......................................................................................................................22

Phụ lục 2 – Quy chế tổ chức, hoạt động của Tổ thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn .................................................................................................................................26

Phụ lục 3 – Kế hoạch hoạt động của Tổ thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn... năm..29

ii

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Trang

Hình 1.1 – Rác thải hữu cơ dễ phân hủy ..............................................................2

Hình 1.2 – Rác thải khó phân hủy ........................................................................2

Hình 1.3 - Rác thải nguy hại đồng ruộng .............................................................3

Hình 2.1 – Đốt rác thải hỗn tạp ............................................................................4

Hình 2.2 – Rác thải vứt bừa bãi ............................................................................4

Hình 3.1 – Bảng hướng dẫn phân loại rác tại nguồn.............................................5

Hình 3.2 – Một số vật dụng chứa rác tại hộ gia đình ...........................................6

Hình 5.1 – Nhân viên tổ thu gom đang thực hiện nhiệm vụ...............................11

Hình 5.2 – Tổ tự quản phát động phòng trào giữ gìn vệ sinh chung ..................12

Hình 6.1 – Hố rác di động...................................................................................13

Hình 7.1 – Bể chứa rác thải nguy hại đồng ruộng...............................................15

iii

LỜI NÓI ĐẦU

Trong những năm qua, nền kinh tế của tỉnh Quảng Nam tăng trưởng rất nhanh và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng; việc phát triển kinh tế với tốc độ nhanh đã phát sinh ngày càng lớn lượng chất thải cả về khối lượng lẫn sự đa dạng phức tạp, sự nguy hại về tính chất của các loại chất thải, trong đó có chất thải rắn (CTR).

Dân số khu vực nông thôn của tỉnh chiếm hơn 80% tổng số dân của tỉnh. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, tăng dân số tại khu vực nông thôn là sự gia tăng về khối lượng và tính chất độc hại của CTR nông thôn (đặc biệt đối với bao bì thuốc bảo vệ thực vật, bao bì phân bón). Tuy nhiên, tỷ lệ thu gom CTR ở khu vực này còn rất thấp (trung bình chỉ đạt khoảng 25% lượng CTR nông thôn phát sinh), vấn đề xử lý CTR nông thôn vẫn chưa được quan tâm đúng mức, chưa được xử lý triệt để. Hầu hết các biện pháp thu gom và xử lý CTR nông thôn vẫn còn rất thô sơ, lạc hậu không đáp ứng yêu cầu và không đảm bảo vệ sinh môi trường. Đây thực sự là một áp lực đối với công tác quản lý, bảo vệ môi trường và cũng là mối đe dọa lớn đối với sức khoẻ cộng đồng.

Trước thực trạng trên, UBND tỉnh đã ban hành Chỉ thị số 30/CT-UBND ngày 28/9/2011 về công tác BVMT các khu dân cư tập trung, các vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam; Quyết định số 3983/QĐ-UBND ngày 06/12/2012 phê duyệt đề án quản lý CTR các vùng nông thôn tỉnh Quảng Nam đến năm 2020 với mục tiêu để triển khai xây dựng đồng bộ hệ thống quản lý, thu gom, xử lý rác thải các vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh nhằm kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ môi trường, sức khoẻ người dân; góp phần thực hiện tốt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững, xây dựng nông thôn mới. Để nhân rộng, triển khai mô hình quản lý chất thải rắn nông thôn trên toàn địa bàn tỉnh, UBND tỉnh ban hành Sổ tay hướng dẫn phân loại, thu gom và xử lý rác thải khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, làm cơ sở để các địa phương triển khai thực hiện.

1

Phần 1

RÁC THẢI SINH HOẠT – RÁC THẢI NGUY HẠI ĐỒNG RUỘNG

1.1. Khái niệm rác thải sinh hoạt

Chất thải rắn là chất thải ở thể rắn, được thải ra từ quá trình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc các hoạt động khác. Chất thải rắn phát thải trong sinh hoạt hằng này của cá nhân, hộ gia đình, nơi công cộng được gọi chung là chất thải rắn sinh hoạt hay còn gọi là rác thải sinh hoạt.

Rác thải sinh hoạt phát sinh ở mọi nơi, mọi lúc từ các khu dân cư, từ các hộ gia đình, chợ và các tụ điểm buôn bán, nhà hàng, khách sạn, công viên, khu vui chơi giải trí, trường học....

Dựa vào tính chất, có thể phân rác thải thải thành 2 loại là rác hữu cơ dễ phân hủy và rác thải khó phân hủy.

Rác hữu cơ dễ phân hủy là các loại rác thải có khả năng tự phân hủy trong môi trường tự nhiên sau một thời gian ngắn, như: lá cây, rau quả, vỏ trái cây, xác động vật, phân động vật,...

Hình 1.1 – Rác thải hữu cơ dễ phân hủy (Nguồn: Internet)

Rác thải khó phân hủy là các loại rác thải có khả năng tồn lưu trong môi trường tự nhiên rất lâu, như: vải vụn, bao nhựa, chai nhựa, bóng đèn, tóc, lốp xe, giấy kẹo, giầy da, xốp,...

Hình 1.2 – Rác thải khó phân hủy (Nguồn: Internet)

2

1.2. Khái niệm rác thải nguy hại đồng ruộng

Chất thải rắn nguy hại là chất thải rắn chứa các chất hoặc hợp chất có một trong những đặc tính: phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, dễ ăn mòn, dễ lây nhiễm, gây ngộ độc hoặc các đặc tính nguy hại khác. Rác thải nguy hại đồng ruộng là các loại rác thải nguy hại thải bỏ trong quá trình hoạt động sản xuất nông nghiệp, chủ yếu là các bao bì, chai lọ đựng hóa chất bảo vệ thực vật sau khi sử dụng.

Hình 1.3 - Rác thải nguy hại đồng ruộng (Nguồn: Internet)

3

Phần 2

TÁC HẠI CỦA XỬ LÝ RÁC THẢI KHÔNG HỢP VỆ SINH

Đối với các loại rác thải phát sinh trong đời sống hàng ngày, người dân ở các vùng nông thôn thường có thói quen loại bỏ bằng cách đốt hoặc đổ rác bừa bãi ngoài lề đường, ao, hồ, biển....

Tuy nhiên, việc thải bỏ và xử lý rác không đúng cách, không hợp vệ sinh sẽ gây ô nhiễm môi trường, làm mất mỹ quan công cộng và tác hại xấu ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống con người, sinh vật và chất lượng môi trường.

2.1. Tác hại của việc đốt rác thải không có sự phân loại

- Thói quen của người dân nông thôn là đổ đống và đốt rác thải ngay tại gia đình, đốt tất cả rác thải kể cả các loại chất dẻo như: chai nhựa, cao su, túi nilon… Khi đốt thủ công (nhiệt độ thấp), các vật liệu này cháy không triệt để sẽ sinh ra các khí độc như: Oxit cácbon, Hydrocacbon dễ bay hơi kể cả benzen, dioxin, furin là những chất rất độc hại.

- Đốt rác theo phương pháp thủ công không có sự phân loại trong khu dân cư, các chất độc hại phát sinh sẽ đe dọa trực tiếp đến sức khỏe, gây khó thở, viêm đường hô hấp,...

Trong trường hợp bất khả kháng, phải đốt rác thải thủ công thì cần phân loại tách riêng các loại chất dẻo như: chai nhựa, cao su, túi nilon,

…Hình 2.1 – Đốt rác thải hỗn tạp (Nguồn: Internet)

2.2. Tác hại của việc đổ rác thải bừa bãi

- Thói quen đổ rác thải bừa bãi ven đường làng, bờ sông, ao hồ đang rất phổ biến ở các vùng nông thôn, việc này không chỉ làm mất mỹ quan mà còn gây ra nhiều tác hại cho môi trường, ảnh hưởng sức khỏe con người,...chẳng hạn như:

+ Khí thải sinh ra từ các đống rác sẽ làm ô nhiễm môi trường không khí, gây mùi hôi, ảnh hưởng sức khỏe con người.

+ Nước rỉ rác sinh ra sẽ chảy xuống ao hồ, làm ô nhiễm nguồn nước. Hơn nữa, các chất độc hại trong nước tích lũy trong thực phẩm như: rau, tôm, cá... sẽ rất nguy hiểm nếu ta ăn phải các chất loại thực phẩm này.

+ Tạo nơi trú ngụ và phát triển lý tưởng của các loài gây bệnh hại cho người và gia súc.

4

Hình 2.2 – Rác thải vứt bừa bãi (Nguồn: Internet)

Cần xóa bỏ thói quen đổ rác thải bừa bãi ra môi trường.

5

Phần 3

PHÂN LOẠI, THU GOM VÀ XỬ LÝ RÁC THẢI SINH HOẠT

3.1. Phân loại rác tại nguồn

3.1.1. Phương pháp phân loại rác tại nguồn

Rác thải sinh hoạt trước khi được đưa đi xử lý, cần được phân loại ngay tại hộ gia đình. Cách nhận biết như sau:

- Rác hữu cơ dễ phân hủy: là các loại rác dễ bị thối rữa trong điều kiện tự nhiên sinh ra mùi hôi thối như: các loại thức ăn thừa, hư hỏng (rau, cá chết...), vỏ trái cây,....

- Rác thải khó phân hủy được chia làm 2 loại đó là rác tái chế và không tái chế. Rác tái chế là các loại rác có thể sử dụng lại nhiều lần trực tiếp hoặc chế biến lại như: giấy, các tông, kim loại (khung sắt, máy tàu hỏng,...), các loại nhựa.... Còn lại các loại rác không tái chế là phần thải bỏ.

Hình 3.1 – Bảng hướng dẫn phân loại rác tại nguồn

3.1.2. Vì sao phải phân loại rác tại nguồn

- Phân loại rác tại nguồn góp phần tiết kiệm được tài nguyên; mang lại lợi ích cho chính chủ nguồn thải từ việc tận dụng phế liệu tái chế và phân compost tự chế biến;

- Phân loại rác tại nguồn góp phần giảm thiểu ô nhiễm;

6

- Phân loại rác tại nguồn góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên và môi trường;

- Phân loại rác tại nguồn góp phần giảm thiểu tổng lượng rác thải trong cộng đồng thải ra môi trường nhằm giảm tải cho môi trường, tiết kiệm chi phí thu gom, vận chuyển, xử lý.

3.2. Phương pháp thu gom rác

- Thu gom rác hữu cơ dễ phân hủy: Thu gom riêng vào vật dụng chứa rác để tận dụng làm phân compost (tại gia đình hoặc đưa đến nhà máy xử lý chế biến tập trung thành phân compost).

- Thu gom rác khó phân hủy

+ Thu gom rác tái chế: Rác tái chế được tách riêng và đựng trong túi nilon hoặc túi vải để bán lại cho cơ sở tái chế.

+ Thu gom rác không tái chế: Các thành phần rác không có khả năng tái chế sẽ được thu gom, đựng trong dụng cụ chứa rác tại gia đình và đưa đến điểm tập kết để xe chuyên dụng đến vận chuyển đưa đi xử lý tại các khu xử lý rác thải tập trung theo quy định.

Dụng cụ chứa rác là các thùng rác chuyên dùng hoặc tận dụng các vật dụng có sẵn ở gia đình như thúng, sọt, bao tải, túi nilon,....

Hình 3.2 – Một số vật dụng chứa rác tại hộ gia đình (Nguồn: Internet)

3.3. Phương pháp xử lý rác thải

+ Chôn lấp hợp vệ sinh: Rác thải được rải thành từng lớp, đầm nén để giảm thể tích và phủ đất lên (phun hóa chất để tăng hiệu quả xử lý và hạn chế côn trùng) với sơ đồ quy trình như sau:

Rác được thu gom

San ủi Phun thuốc

Rắc vôi

Lấp đất (theo từng lớp)

Hoàn thổ mặt bằng, trồng cây xanh (sau khi đã đủ độ cao đầm nén)

7

Bãi chôn lấp hợp vệ sinh có lắp đặt hệ thống thu khí, hệ thống thu gom và xử lý nước rỉ rác.

Đây công nghệ đơn giản và chi phí thấp, phù hợp với các nước nghèo và đang phát triển nhưng tốn diện tích đất rất lớn.

+ Thiêu đốt: Quá trình dùng nhiệt độ cao (1.000-1.1000C) để phân hủy rác. Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là làm giảm đáng kể thể tích chất thải phải chôn lấp (xỉ, tro). Tuy nhiên, chi phí đầu tư, vận hành nhà máy đốt rác khá cao, phù hợp với các nước tiên tiến, phát triển. Các nước phát triển còn sử dụng nhà máy đốt rác để phát điện, biến rác thành nhiên liệu có ích. Một số tỉnh thành ở nước ta đã áp dụng phương pháp đốt nhưng chủ yếu là để xử lý rác thải nguy hại. Đối với tỉnh Quảng Nam, đang tiến hành đầu tư lò đốt rác thải sinh hoạt tại thành phố Hội An với công suất 96 tấn/ngày.

+ Chế biến phân compost: Chế biến rác hữu cơ dễ phân hủy thành phân compost dùng trong nông nghiệp.

Quy mô chế biến tập trung: Rác được phân loại, rác hữu cơ dễ phân hủy được tách ly, nghiền, ủ hiếu khí để tạo phân vi sinh. Thành lập nhà máy chế biến phân compost cần vốn đầu tư lớn, chi phí vận hành tương đối cao. Tại thành phố Hội An hiện đang có Nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt chế biến thành phân hữu cơ đặt tại xã Cẩm Hà với công suất thiết kế xử lý 55 tấn/ngày và 1 nhà máy quy mô nhỏ đặt tại xã đảo Tân Hiệp.

Quy mô hộ gia đình: Rác hữu cơ dễ phân hủy được phân loại riêng và ủ thành phân compost ngay trong sân vườn.

Phân compost là chất mùn ổn định thu được từ quá trình phân hủy các chất hữu cơ, không chứa các mầm bệnh, không lôi kéo các côn trùng, có thể được lưu trữ an toàn và có lợi cho sự phát triển của cây trồng. Phân hữu cơ rất cần cho cây trồng, nó vừa cung cấp chất dinh dưỡng cho cây, vừa duy trì độ phì cho đất.

8

Phần 4

GIỚI THIỆU MỘT SỐ MÔ HÌNH QUẢN LÝ RÁC THẢI NÔNG THÔN

4.1. Mô hình thu gom rác thải sinh hoạt

* Mô hình Tổ thu gom rác thải

- Mô hình này phù hợp với điều kiện vùng nông thôn vì tổ thu gom triển khai thu gom được trong các kiệt hẻm, những nơi mà xe chuyên dụng không đến được.

- Hoạt động mô hình có sự tham gia của cộng đồng trong công tác quản lý rác thải nói riêng và bảo vệ môi trường nói chung.

Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả và duy trì được hoạt động, chính quyền địa phương (UBND xã, thị trấn) phải quản lý tốt tổ thu gom (về kinh phí và tổ chức hoạt động).

Rác tái chế, tái sử dụng

Phần rác thải còn lại

Người dân

Rác thải

Phân loại

Thu gom

Tổ thu gom

Điểm tập kết

Rác hữu cơ dễ phân hủy

Ủ thành phân

Rác thải khó phân hủy

Bón cho cây trồng

Vận chuyển

Khu xử lý rác thải

Đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường

Tập kết

Bán phế liệu

9

* Mô hình Tổ tự quản vệ sinh môi trường

Đối với các địa phương vùng nông thôn xa xôi, giao thông cách trở không thể xây dựng điểm tập kết rác để xe cuốn ép rác chuyên dùng của các đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường tiếp cận vận chuyển rác, mà cộng đồng dân cư phải tự thu gom, xử lý tại chỗ.

Để quản lý công tác giữ gìn vệ sinh môi trường tại các địa phương này, mỗi thôn (hoặc xóm, tổ) thành lập các Tổ tự quản vệ sinh môi trường. Mỗi tổ có 01 tổ trưởng để kiểm tra, đôn đốc.

Tuy nhiên, việc để hộ dân tự xử lý rác thải nông thôn trong trường hợp này cũng chỉ là tạm thời, việc ô nhiễm môi trường do rác thải gây ra là điều không thể tránh khỏi. Vì vậy, hướng đến năm 2020 đạt được 90% khối lượng rác thải vùng nông thôn được thu gom xử lý, thì hình thức nhân dân tự xử lý chỉ dùng trong các trường hợp bất khả kháng (vùng đảo, vùng núi xa xôi), còn lại hầu hết phải được thu gom, vận chuyển xử lý theo đúng quy trình.

4.2. Mô hình thu gom rác thải nguy hại đồng ruộng

Rác thảiRác thải

Tập trung về bể chứa rác thải nguy hại

Thu gom

Vận chuyển

Xử lý

Người dân

Đơn vị dịch vụ

xử lý rác thải nguy

hại

10

Phần 5

HƯỚNG DẪN THÀNH LẬP TỔ THU GOM RÁC THẢI, TỔ TỰ QUẢN

VỆ SINH MÔI TRƯỜNG

5.1. Thành lập Tổ thu gom rác thải

Để thực hiện tốt công tác phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải nông thôn theo mô hình tổ thu gom rác thải, mỗi xã, thị trấn cần xây dựng phương án quản lý rác thải trên địa bàn theo hướng dẫn tại phụ lục 1.

UBND xã, thị trấn có quyết định thành lập tổ thu gom, quản lý và tổ chức thực hiện. Số lượng nhân viên tổ thu gom rác thải tùy thuộc vào quy mô địa bàn thu gom và khối lượng chất thải rắn phát sinh.

Các nhân viên của tổ thu gom được hưởng lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, được trang bị phương tiện bảo hộ lao động và có trách nhiệm thực hiện thu gom rác thải theo phương án quản lý rác thải của xã được phê duyệt.

UBND xã, thị trấn ban hành Quy chế tổ chức, hoạt động của tổ thu gom theo mẫu tại phụ lục 2 và hằng năm phải xây dựng Kế hoạch hoạt động của tổ thu gom theo mẫu tại phụ lục 3 kèm theo.

Phương thức thành lập, hoạt động của tổ thu gom rác thải như sau:TT Công việc Nội dung, giải pháp triển khai

1 Cơ quan thành lậpUBND xã, thị trấn có Quyết định thành lập, trên cơ sở phương án quản lý rác thải do UBND xã xây dựng và được UBND huyện phê duyệt.

2 Lực lượng lao độngTuyển dụng lao động tại địa phương (18 tuổi trở lên). Mỗi tổ thu gom có tối thiểu 03 lao động, trong đó bầu chọn 01 Tổ trưởng.

3Cán bộ quản lý của UBND xã, thị trấn

UBND xã, thị trấn cử cán bộ theo dõi hoạt động của Tổ và đề xuất các biện pháp thích hợp để hoạt động của Tổ ngày càng phát huy (phù hợp nhất là cán bộ địa chính – môi trường của xã).

4Trang bị phương tiện kéo rác, CCDC, BHLĐ

Phương tiện kéo rác: Xe đẩy rác.Bảo hộ lao động (quần áo, găng tay, khẩu trang, ủng).

5Nguồn thu bảo đảm hoạt động của Tổ

Từ nguồn thu phí vệ sinh các hộ dân và cơ quan đóng trên địa bàn xã, thị trấn

6 Mức thu phí vệ sinhMức thu theo Quyết định của UBND tỉnh ban hành.(quy định hiện hành theo Quyết định số 05/2013/QĐ-UBND ngày 05/4/2013 của UBND tỉnh)

7 Bộ phận thu phíSử dụng ngay lực lượng lao động của Tổ là hiệu quả nhất hoặc có thể phối hợp với Hội, đoàn thể của địa phương.

8Lựa chọn điểm trung chuyển, tập kết rác

Điểm trung chuyển: Theo quy hoạch các điểm trung chuyển được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định 154/QĐ-UBND ngày 12/01/2011;Điểm tập kết rác: UBND xã, thị trấn lựa chọn và thống nhất với đơn vị thực hiện dịch vụ vận chuyển.

9 Phương tiện lưu giữ rác tại điểm tập kết

- Thùng lưu giữ rác thải (phổ biến là loại 120lít/thùng, 240lít/thùng).

11

TT Công việc Nội dung, giải pháp triển khai- Xây dựng hộc chứa rác thải.

10Tần suất thu gom rác về điểm tập kết

- Vùng nông thôn có mật độ dân cư đông: Tối thiểu 3 lần/tuần; - Vùng dân cư thưa thớt, điểm tập kết xa: Tối thiểu 2 lần/tuần.

11Tần suất vận chuyển về khu xử lý

02-03 lần/tuần.

12Kinh phí vận chuyển rác thải

- Từ nguồn thu phí vệ sinh (trong những năm đầu ngân sách huyện hỗ trợ các xã, thị trấn phần kinh phí thiếu hụt do nguồn thu từ phí vệ sinh trong những năm đầu còn thấp, chủ yếu bù đắp cho hoạt động của Tổ thu gom).- Đơn giá vận chuyển rác thải theo Quyết định của UBND tỉnh ban hành. (quy định hiện hành theo Quyết định số 773/QĐ-UBND ngày 12/3/2013 của UBND tỉnh)

13Công tác tuyền truyền vận động

UBND xã, thị trấn phối hợp với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã, các hội, đoàn thể tổ chức tuyên truyền bằng các hình thức: Thảo luận; xây dựng nội dung cam kết giữ gìn vệ sinh môi trường; phát các tờ rơi, pano tuyên truyền; tuyên truyền tại các hoạt động của thôn, xóm như: các cuộc họp, các cuộc thi (thi tìm hiểu về môi trường, thi văn nghệ…) và bằng các quy định về văn hóa....

Hình 5.1–Nhân viên tổ thu gom đang thực hiện nhiệm vụ

5.2. Thành lập Tổ tự quản vệ sinh môi trường

Để hạn chế tối đa ô nhiễm môi trường do rác thải gây ra ở các địa phương vùng nông thôn xa xôi, giao thông cách trở, mỗi thôn (hoặc xóm, tổ) thành lập các Tổ tự quản vệ sinh môi trường. Mỗi tổ có 01 tổ trưởng để kiểm tra, đôn đốc (Tổ trưởng phù hợp nhất là Thôn trưởng, hoặc Công an viên của thôn, hoặc Tổ trưởng Tổ đoàn kết...). Nhiệm vụ của Tổ tự quản như sau:

- Phát động phong trào nhân dân trong tổ thực hiện công tác vệ sinh đường làng, ngõ xóm, cống rãnh thoát nước, mỗi tháng ít nhất 2 lần.

- Hướng dẫn các hộ dân tự phân loại rác tại nguồn, trong đó:

+ Tận dụng rác hữu cơ dễ phân hủy để làm phân bón tại nhà bằng hố rác di động. Hố rác di động là hố nhỏ được đào để hằng ngày người dân đổ phần rác hữu cơ dễ phân hủy xuống, dùng nắp đậy che kín mặt hố, sau một thời gian rác sẽ oai mục thành phân dùng để bón cho cây trồng hoặc cải tạo đất rất tốt.

12

+ Tận dụng lại hoặc bán phế liệu những loại có thể tái chế, tái sử dụng như: kim loại, giấy, cao su, nhựa,...

+ Lượng rác còn lại không tận dụng được, hướng dẫn nhân dân không được vứt ra nơi công cộng mà phải tự đào các hố tạm để chôn lấp tại vị trí phù hợp, vào mùa nắng có thể xử lý bằng phương pháp đốt (vị trí đốt phải cách xa nơi ở và lưu ý an toàn cháy nổ).

Hình 5.2 – Tổ tự quản phát động phòng trào giữ gìn vệ sinh chung (Nguồn: Internet)

13

Phần 6

HƯỚNG DẪN THU GOM, XỬ LÝ RÁC THẢI SINH HOẠT TẠI HỘ GIA ĐÌNH

Để giải quyết vấn đề ô nhiễm do rác thải gây ra tại các vùng nông thôn, mỗi hộ gia đình cần có trách nhiệm: phân loại rác thải thành các loại riêng biệt; phần rác thải có thể tái chế, tái sử dụng được bán phế liệu; phần rác hữu cơ dễ phân hủy tận dụng làm phân compost; phần rác khó phân hủy không tái chế thu gom để đưa đi xử lý. Cụ thể như sau:

6.1. Xử lý rác hữu cơ dễ phân hủy

Rác hữu cơ dễ phân hủy được tận dụng làm phân tại gia đình bằng hố rác di động. Hố rác di động là hố nhỏ được đào để hằng ngày người dân đổ phần rác hữu cơ dễ phân hủy xuống, dùng nắp đậy che kín mặt hố, sau một thời gian rác sẽ oai mục thành phân dùng để bón cho cây trồng hoặc cải tạo đất rất tốt.

Phần không hoai, không thành phân (do còn lẫn các chất khó phân hủy) sẽ được thu gom và xử lý cùng phần rác thải khó phân hủy không tái chế.

Được gọi là hố rác di động vì hố này thể tích nhỏ (cỡ vài trăm lít đến khoảng 1 m3), khi hố đầy có thể chuyển sang đào hố khác sử dụng, hố được chính người dân đào và duy trì hoạt động. Đây là hình thức xử lý rác thải đơn giản, dễ thực hiện, có hiệu quả và phù hợp với việc xử lý rác hữu cơ dễ phân hủy vùng nông thôn.

+ Vị trí đặt hố: Khu đất trong vườn, không quá ẩm ướt, cách xa nơi ở trên 3m.

+ Kích thước: Hố được đào theo hình trụ tròn với đường kính khoảng 0,5-1m, sâu 1-1,5m hoặc hình hộp với cạnh dài 0,5-1m, sâu 1-1,5m.

+ Phần nắp đậy: Kích thước và hình dáng phụ thuộc vào miệng hố, chất liệu thường bằng kim loại hoặc gỗ (tùy điều kiện từng hộ gia đình có thể chọn cách vật liệu khác nhau nhưng cần đảm bảo tính an toàn, kín để tránh cho vật thể lạ lọt vào cũng như mùi từ trong hố thoát ra).

Hình 6.1 – Hố rác di động

* Ưu điểm

+ Đơn giản, dễ thực hiện,

+ Giải quyết tại chỗ rác thải sinh hoạt hữu cơ dễ phân hủy của các hộ gia đình.

+ Mùn tạo ra từ rác thải hữu cơ có thể sử dụng cho việc cải tạo đất, trồng cây trong vườn.

14

* Lợi ích

+ Hạn chế tình trạng xả rác bừa bãi ra môi trường, lấy lại cảnh quan sạch đẹp cho vùng nông thôn.

+ Giảm thiểu ô nhiễm không khí (mùi rác phân hủy).

+ Hạn chế sự sinh sôi và phát triển của các bệnh truyền nhiễm (rác hữu cơ thường là nguồn thức ăn của ruồi, muỗi, nhặng…).

+ Giảm tải cho các bãi chôn lấp tập trung.

* Một số lưu ý

+ Tránh nước xâm nhập vào trong hố rác (nước mưa,…).

+ Tránh đào hố gần mạch nước ngầm.

+ Chỉ cần hố đủ rộng và không quá sâu.

+ Tuy lượng khí sinh ra trong quá trình ủ rác là không nhiều nhưng khi mở nắp hố, cần tránh đứng trực diện với miệng hố và nên đeo khẩu trang.

6.2. Xử lý rác khó phân hủy không tái chế

Tổ thu gom rác sẽ đến từng hộ gia đình, cơ sở để thu gom tập kết về các điểm tập kết để xe chuyên dụng của các đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường đến vận chuyển đưa đi xử lý tại các khu xử lý rác thải tập trung.

Đối với các vùng nông thôn xa xôi, giao thông cách trở không thể tiến hành thu gom, xử lý rác thải tập trung, các hộ gia đình phải tự thu gom, xử lý tại chỗ. Bằng cách đào các hố rác để chôn lấp tại vị trí phù hợp hoặc vào mùa nắng có thể xử lý bằng phương pháp đốt. Tuy nhiên, để hạn chế những tác hại do việc đốt rác tại gia đình cần phải tiến hành phân loại rác thải, tách riêng các loại chất thải như: chai nhựa, cao su, túi nilon… để tận dụng lại hoặc bán phế liệu cho các cá nhân có nhu cầu để tái chế thành sản phẩm hữu ích hoặc xử lý bằng các lò đốt chuyên dụng.

15

Phần 7

HƯỚNG DẪN THU GOM, XỬ LÝ RÁC THẢI NGUY HẠI ĐỒNG RUỘNG

Các loại bao bì, chai lọ đựng hóa chất bảo vệ thực vật thải bỏ trong quá trình hoạt động sản xuất nông nghiệp là chất thải nguy hại, do đó cần được thu gom, xử lý riêng; mô hình thu gom, xử lý rác thải nguy hại đồng ruộng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam như sau:

- Thu gom: Để thu gom rác thải nguy hại trên đồng ruộng, cần xây dựng các bể chứa bằng bê tông cốt thép đặt tại các vị trí thích hợp trên từng cánh đồng để người nông dân dễ dàng đem các vỏ chai lọ, bao bì thuốc BVTV bỏ vào các bể này.

Quy cách bể chứa rác thải nguy hại trên đồng ruộng phải đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật (vững chắc nhằm tránh tình trạng bể vỡ, hư hỏng, lũ lụt cuốn trôi; không thẩm thấu chất thải ra bên ngoài; không bị nước mưa tràn vào,...) cụ thể: Bể chứa được xây dựng bằng bê tông cốt thép, dung tích từ 0,5 – 1 m3, đáy bê tông xi măng, có nắp đậy đóng mở dễ dàng, bên ngoài có ghi dòng chữ “BỂ CHỨA RÁC THẢI NGUY HẠI ĐỒNG RUỘNG”.

Hình 7.1 – Bể chứa rác thải nguy hại đồng ruộng

- Vận chuyển, xử lý: UBND xã, thị trấn hợp đồng với đơn vị có chức năng thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải nguy hại để đến thu gom các vỏ chai lọ, bao bì thuốc BVTV từ các bể rác này đưa đi xử lý theo đúng quy trình xử lý chất thải nguy hại theo định kỳ hoặc theo thời vụ tùy vào khối lượng.

Đối với các địa phương có khối lượng chất thải nguy hại đồng ruộng phát sinh không đáng kể và địa hình khó bố trí bể chứa rác thải nguy hại cần linh động lựa chọn giải pháp phù hợp điều kiện thực tế và đề xuất lên cấp trên để xét duyệt và triển khai thực hiện.

16

Phần 8

CÔNG TÁC GIÁO DỤC VÀ TUYÊN TRUYỀN NÂNG CAO NHẬN THỨC CỘNG ĐỒNG

Hoạt động tuyên truyền giáo dục cộng đồng về quản lý rác thải nhằm mục tiêu tăng cường hiểu biết, nhận thức của người dân trong việc quản lý rác thải vùng nông thôn, nhằm tạo thói quen tiết kiệm, tận dụng và tái sinh chất thải để lượng rác thải thải vào môi trường là ít nhất.

8. 1. Nội dung giáo dục

- Chỉ rõ các loại rác hữu cơ dễ phân hủy, rác tái chế, rác khó phân hủy.

- Tác hại của việc vứt bỏ bừa bãi rác thải chưa được xử lý ra đường làng ngõ xóm, kênh mương tới sức khỏe cộng đồng, cảnh quan, môi trường.

- Cách thức thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải.

- Các điểm chính về luật BVMT, các qui định về phân loại và lịch thu gom rác thải, các qui định về xử phạt hành chính, trách nhiệm của cộng đồng, qui định về phí thu gom rác

- Tài liệu tập huấn về kỹ thuật phân loại rác và các qui trình xử lý rác hữu cơ và chôn lấp rác còn lại, …

- Việc tuyên truyền giáo dục cần nhấn mạnh đối với các hộ gia đình tại các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa chưa có hệ thống thu gom phải thực hiện xử lý chất thải rắn theo hướng dẫn của chính quyền địa phương, không được đổ chất thải ra đường, sông ngòi, suối, kênh rạch và các nguồn nước mặt. Các chất thải ở dạng bao bì chứa hóa chất độc hại hoặc sản phẩm hóa chất đã hết hạn sử dụng trong sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp phải được lưu giữ trong các túi riêng và tạp kết ra các bể chứa rác thải nguy hại đồng ruộng.

8. 2. Cách thức truyền thông

- Dán các pano, áp phích, băng rôn trên các trục đường chính, các điểm tập trung dân cư tuyên truyền thực hiện qui định về quản lý rác thải, tác hại của việc thải bừa bãi rác thải ra đường làng, ngõ xóm.

- Tổ chức diễu hành tuyên truyền về quản lý rác thải trong các thôn, tổ.

- Phổ biến các qui định về quản lý rác thải thường xuyên trên đài phát thanh đến từng thôn, tổ.

- Phát tờ rơi đến các hộ gia đình.

- Tổ chức hội nghị, hội thao, hội thi, tập huấn,…

Công tác truyền thông phải được thực hiện thường xuyên, liên tục.

17

8.3. Công tác tập huấn

- Tập huấn, hướng dẫn dân cư và trưởng thôn/khu phố về kỹ thuật phân loại rác thải tại nguồn, thu gom, xử lý rác hữu cơ dễ phân hủy thành phân compost tại hộ gia đình.

- Tập huấn, hướng dẫn các nhân viên thu gom về kỹ thuật phân loại rác thải, thu gom, vận chuyển.

* Người thực hiện

Đại diện UBND xã, trưởng thôn, mặt trận Tổ Quốc, Đoàn thanh niên, Hội cựu chiến binh, Hội Nông dân, Hội phụ nữ thực hiện tuyên truyền vận động.

Chuyên gia tư vấn: hướng dẫn nội dung, hình thức tuyên truyền giáo dục, hướng dẫn các buổi tập huấn.

18

Phần 9

VAI TRÒ CỦA CÁC CẤP, NGÀNH VÀ CÁC TỔ CHỨC, GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TRONG QUẢN LÝ RÁC THẢI NÔNG THÔN

9.1. Cấp tỉnh

- Sở Tài nguyên và Môi trường: Theo dõi, hướng dẫn các địa phương tổ chức triển khai công tác quản lý chất thải rắn cùng nông thôn theo Đề án của tỉnh; Phối hợp tuyên truyền, tập huấn đến cho cộng đồng dân cư nông thôn về công tác tổ chức thu gom, phân loại, xử lý rác thải.

- Các Sở, ban ngành, hội, đoàn thể: phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường trong quá trình triển khai thực hiện theo chức năng, nhiệm vụ của đơn vị và ngành.

- Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị Quảng Nam và các đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường trên địa bàn tỉnh thực hiện nhiệm vụ phối hợp với các địa phương tổ chức vận chuyển, xử lý lượng rác thải tại vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh.

9.2. Cấp huyện

- Chỉ đạo Phòng Tài nguyên và Môi trường và các ngành chức năng hướng dẫn và tạo điều kiện giúp đỡ các địa phương trong quá trình thực hiện phương án quản lý rác thải trên địa bàn.

- Chỉ đạo cụ thể, chặt chẽ tới cấp xã, thôn triển khai có hiệu quả các mô hình thu gom, xử lý chất thải rắn nông thôn.

- Chủ trì hoặc phối hợp tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân về bảo vệ môi trường trên địa bàn các vùng nông thôn để nhân dân hiểu được quyền lợi và trách nhiệm để cùng tham gia trong công tác quản lý rác thải tại địa phương; tổ chức các lớp tập huấn về kỹ thuật nhận biết và phân loại rác tại nguồn cho tổ thu gom và người dân địa phương.

- Xem xét hỗ trợ bù đắp phần thiếu hụt cho các địa phương trong khoảng những năm đầu tiên triển khai thực hiện phương án vì có thể việc thu gom và thu phí các hộ gia đình chưa đạt được chỉ tiêu (chú ý đặc thù mỗi vùng để có phương án hỗ trợ cho phù hợp).

- Đối với rác thải nguy hại đồng ruộng, hướng dẫn các địa phương lựa chọn vị trí, xây dựng các bể chứa nguy hại đồng ruộng với kích thước phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương nhưng phải đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật; phối hợp với đơn vị chức năng thu gom, vận chuyển đưa đi xử lý theo đúng quy định.

19

9.3. Cấp xã 9.3.1. UBND xã, thị trấn

Để việc triển khai giải quyết rác thải được đồng bộ và hiệu quả, UBND các xã, thị trấn vùng nông thôn nên thành lập Ban chỉ đạo triển khai công tác quản lý rác thải.

Thành phần Ban chỉ đạo gồm có:

- Chủ tịch UBND xã: Trưởng ban;

- Phó Chủ tịch UBND xã: Phó ban;

- Cán bộ địa chính - xây dựng – Môi trường: ủy viên thường trực.

- Các thành viên gồm: cán bộ Nông - lâm, cán bộ Văn hóa, cán bộ Thú y, Trưởng công an xã; đại diện Mặt trận tổ quốc, Ban chấp hành Đoàn xã, Hội Phụ nữ; Thôn trưởng, tổ trưởng các thôn, tổ.

Nhiệm vụ của Ban chỉ đạo cấp xã:

- Ban hành quy chế tổ chức hoạt động của tổ thu gom.

- Xem xét kế hoạch hoạt động của tổ thu gom; tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch và quản lý tổ thu gom hoạt động hiệu quả.

- Định kỳ hằng quý, năm có sơ kết, tổng kết tình hình thực hiện công tác BVMT trên địa bàn xã và có các giải pháp khắc phục hữu hiệu.

- Truyền thông, vận động để người dân, tổ chức trên địa bàn nhận thấy được ý nghĩa của việc phân loại, thu gom và xử lý rác thải đảm bảo vệ sinh môi trường; Giao Đài phát thanh của xã phát thanh bài tuyên truyền giữ gìn vệ sinh môi trường, phân loại rác tại nguồn (tối thiểu: 3-5 phút/lần, 2 lần/tuần).

- Chủ trì hoặc phối hợp tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho nhân dân trên địa bàn về bảo vệ môi trường.

- Bổ sung tiêu chí bảo vệ môi trường vào đánh giá bình chọn gia đình, thôn văn hóa của xã.

- Phối hợp chặt chẽ với đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường trong vận chuyển rác thải về bãi rác.

9.3.2. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể của xã/thị trấn

Mặt trận tổ quốc, Đoàn thành niên, Hội phụ nữ, Hội cựu chiến binh,… phối hợp với UBND xã, trưởng thôn tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện các qui định về vệ sinh môi trường và quản lý rác thải nông thôn.

Các trưởng thôn/khu phố

- Xây dựng hương ước, quy ước trong đó có quy định về quản lý rác thải.

- Phối hợp với tổ thu gom trong quá trình thực hiện; phổ biến các qui định về quản lý rác thải nông thôn của xã, thị trấn đến các tổ chức, hộ gia đình và cá nhân trên địa bàn quản lý.

20

- Tham gia giám sát việc thực hiện qui định quản lý rác thải của các hộ gia đình, cơ quan, tổ chức đơn vị thuộc địa bàn mình quản lý, thông báo kịp thời với cơ quan chức năng các vi phạm hành chính về quản lý rác thải trên địa bàn.

Trách nhiệm của Tổ thu gom

- Hằng năm, phải lập kế hoạch hoạt động của tổ thu gom trình lên UBND xã, thị trấn xem xét.

- Chủ động, tích cực thực hiện công tác thu gom và vận chuyển rác thải theo đúng lịch trình đã thống nhất.

- Hướng dẫn người dân nhận biết và phân loại rác thải.

- Lập kế hoạch dự phòng cho việc thu gom rác thải trong mùa mưa bão.

- Phối hợp chặt chẽ với các trưởng thôn trong việc thu tiền phí vệ sinh.

9.4. Các cá nhân, hộ gia đình, cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ

- Tích cực tham gia phân loại rác tại nguồn và xử lý rác thải tại hộ gia đình theo hướng dẫn của các tuyên truyền viên và tổ thu gom.

- Vỏ bao thuốc bảo vệ thực vật phải bỏ vào các điểm tập kết qui định, không vất bừa bãi ra bờ ruộng, lòng kênh, mương.

- Xác súc vật chết do dịch bệnh phải được để riêng và báo cơ quan thú y và tổ thu gom để thu gom riêng.

- Tham gia bỏ rác đúng quy định; nộp đầy đủ và đúng hạn phí vệ sinh theo quy định.

- Tham gia hoạt động vệ sinh môi trường khu phố, đường làng, ngõ xóm, nơi công cộng và hoạt động tự quản về bảo vệ môi trường của cộng đồng dân cư

- Thực hiện các quy định về bảo vệ môi trường đối với rác thải trong hương ước, quy ước và các qui định quản lý, xử lý rác thải do UBND tỉnh, huyện, xã ban hành.

21

PHỤ LỤC

22

Phụ lục 1HƯỚNG DẪN XÂY DỰNG PHƯƠNG ÁN QUẢN LÝ RÁC THẢI NÔNG

THÔN TRÊN ĐỊA BÀN XÃ/THỊ TRẤN

Để thực hiện tốt công tác phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải nông thôn theo mô hình tổ thu gom rác thải, mỗi xã, thị trấn cần xây dựng phương án quản lý rác thải trên địa bàn theo các bước sau:

Bước 1: Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã/thị trấn

- Điều kiện tự nhiên của xã (vị trí địa lý, đặc điểm địa hình, khí tượng thủy văn, khí hậu).

- Điều kiện về kinh tế - xã hội (số liệu thống kê về số thôn/khu phố, số hộ dân, tổng số dân, tình hình phát triển nông nghiệp, y tế, giáo dục, giao thông,...).

Bước 2: Xác định nguồn phát sinh, lượng và loại rác thải phát sinh

* Rác thải sinh hoạt:

- Nguồn phát sinh rác thải sinh hoạt: hộ gia đình, chợ, cơ quan, trường học, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ...

- Khối lượng và thành phần rác thải sinh hoạt phát sinh:

+ Khối lượng rác thải phát sinh: tùy theo điều kiện mỗi khu vực tính toán lượng rác thải phát sinh trên địa bàn xã/thị trấn.

+ Thành phần các loại rác thải sinh hoạt phát sinh chủ yếu trên địa bàn xã/thị trấn bao gồm rác hữu cơ dễ phân hủy và rác thải khó phân hủy.

* Rác thải nguy hại đồng ruộng

- Nguồn phát sinh: từ các hoạt động sản xuất nông nghiệp.

- Khối lượng và thành phần chủ yếu là các bao bì, chai lọ đựng hóa chất bảo vệ thực vật sau khi sử dụng.

Bước 3: Đánh giá hiện trạng quản lý rác thải trên địa bàn xã/thị trấn

Đánh giá tình hình phát sinh, thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải trên địa bàn xã/thị trấn trong thời gian qua (kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế).

Bước 4: Chọn cách thu gom, phân loại, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt

- Phân loại: Hộ gia đình, cơ quan, cơ sở phân loại rác tại nguồn thành các loại sau:

+ Rác hữu cơ dễ phân hủy: Hướng dẫn người dân/tổ chức tận dụng làm phân ngay tại nhà/cơ sở. Bằng cách, đào một hố nhỏ rồi đổ phần rác hữu cơ xuống, dùng tấm nilon hoặc một vật cứng che kín mặt hố, sau một thời gian rác sẽ oai mục thành phân dùng để bón cho cây trồng hoặc cải tạo đất rất tốt.

23

+ Rác thải khó phân hủy: Trong đó, một số loại có thể tái chế, tái sử dụng như: kim loại, giấy, cao su, nhựa,... sẽ được tận dụng lại hoặc bán phế liệu cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu. Phần rác thải còn lại được thu gom và vận chuyển đưa đi xử lý.

Việc phân loại rác tại nguồn còn khá mới đối với người dân, vì vậy trong giai đoạn đầu (khoảng 2 năm đầu triển khai thực hiện phương án) chúng ta sẽ chú trọng vào việc vận động người dân tham gia bỏ rác thải đúng nơi quy định và dần dần hình thành thói quen phân loại rác thải cho người dân, sau đó, sẽ quy định người dân phải nghiêm túc thực hiện phân loại rác tại nguồn.

- Thu gom: Ngoài phần rác hữu cơ dễ phân hủy được tận dụng làm phân hữu cơ ngay tại nhà/cơ sở, phần rác khó phân hủy sẽ được Tổ thu gom rác thải dùng xe đẩy rác thu gom, tập kết về các điểm tập kết.

UBND xã, thị trấn phối hợp với đơn vị vận chuyển chủ động lựa chọn các điểm tập kết để đặt những thùng rác hoặc xây các hộc chứa rác lưu chứa rác tạm thời trước khi được vận chuyển về khu xử lý theo quy định.

Đối với những hộ gia đình ở cách xa các trục đường giao thông, địa hình khó khăn, cách trở, ngoài phần rác hữu cơ dễ phân hủy được tận dụng làm phân hữu cơ ngay tại nhà, phần rác khó phân hủy có thể đào các hố tạm để chôn lấp (nếu diện tích vườn rộng) hoặc vào mùa khô có thể đem đốt (nhưng phải tách riêng, loại bỏ các loại chất dẻo như: chai nhựa, cao su, túi nilon… ).

- Vận chuyển, xử lý: Định kỳ xe của đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường sẽ đến các điểm tập kết thu gom vận chuyển rác thải về khu xử lý theo quy định.

Xây dựng tuyến thu gom và lịch trình thu gom, vận chuyển chất thải rắn từ các tổ dân phố, thôn, xóm tới nơi xử lý rác thải tập trung.

UBND xã, thị trấn làm việc cụ thể với đơn vị dịch vụ vệ sinh để xây dựng tuyến thu gom từ các tổ dân phố, thôn, xóm tới nơi xử lý rác thải tập trung và thống nhất lịch trình vận chuyển rác thải. Trên cơ sở lịch trình đó, Tổ thu gom rác thải của xã sẽ chủ động bố trí lịch trình thu gom rác các hộ gia đình, cơ quan, đơn vị.

Bước 5: Chọn cách thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải nguy hại đồng ruộng

- Thu gom: Để thu gom rác thải nguy hại trên đồng ruộng, cần xây dựng các bể chứa bằng bê tông cốt thép đặt tại các vị trí thích hợp trên từng cánh đồng để người nông dân dễ dàng đem các vỏ chai lọ, bao bì thuốc BVTV bỏ vào các bể này.

Quy cách bể chứa rác thải nguy hại trên đồng ruộng phải đảm bảo yêu cầu về kỹ thuật (vững chắc nhằm tránh tình trạng bể vỡ, hư hỏng, lũ lụt cuốn trôi; không thẩm thấu chất thải ra bên ngoài; không bị nước mưa tràn vào,...) cụ thể:

24

Bể chứa được xây dựng bằng bê tông cốt thép, dung tích từ 0,5 – 1 m3, đáy bê tông xi măng, có nắp đậy đóng mở dễ dàng, bên ngoài có ghi dòng chữ “BỂ CHỨA RÁC THẢI NGUY HẠI ĐỒNG RUỘNG”.

- Vận chuyển, xử lý: Định kỳ hàng tháng (hoặc theo thời vụ tùy vào khối lượng), đơn vị có chức năng thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải nguy hại sẽ đến thu gom các vỏ chai lọ, bao bì thuốc BVTV từ các bể rác này đưa đi xử lý theo đúng quy trình xử lý chất thải nguy hại.

Bước 6: Xác định nhu cầu đầu tư trang thiết bị thu gom rác thải

Trên cơ sở phân tích tình hình phát sinh rác thải tại địa phương, UBND xã, thị trấn xác định nhu cầu trang thiết bị thu gom rác thải (số lượng thùng rác bố trí tại các điểm tập kết, xe kéo rác, bể chứa rác thải nguy hại trên đồng ruộng) và tính toán chi phí đầu tư.

Ngoài phần kinh phí ngân sách tỉnh hỗ trợ cho các địa phương để đầu tư ban đầu (chi phí truyền thông, mua sắm thùng chứa rác, xe kéo rác, xây dựng các bể chứa rác thải nguy hại đồng ruộng), các địa phương sẽ huy động các nguồn kinh phí khác để bổ sung trang thiết bị cần thiết trong những năm tiếp theo.

Bước 7: Tính toán chi phí hoạt động

Nguồn kinh phí hoạt động của các tổ thu gom chủ yếu dựa vào nguồn thu phí vệ sinh môi trường hàng tháng của các đối tượng tham gia đóng góp (theo quy định của UBND tỉnh ban hành về mức thu phí vệ sinh môi trường tại Quyết định số 05/QĐ-UBND ngày 05/4/2013).

- Tính toán nguồn thu: Trên cơ sở danh mục các đối tượng tham gia phương án trên địa bàn xã, thị trấn (hộ gia đình có và không sản xuất kinh doanh, dịch vụ; cơ quan, đơn vị,...), UBND xã, thị trấn tính toán tổng nguồn thu phí vệ sinh hằng tháng và cả năm.

- Tính toán các khoản chi phí:

+ Chi phí nhân công kéo rác từ các hộ gia đình, cơ sở trong kiệt hẻm về tại điểm tập kết;

+ Chi phí trang bị bảo hộ lao động, công cụ dụng cụ thu gom rác;

+ Chi phí hợp đồng vận chuyển để đưa rác thải sinh hoạt về các bãi xử lý rác tập trung;

+ Chi phí hợp đồng vận chuyển, xử lý rác thải nguy hại đồng ruộng (hiện nay trên địa bàn tỉnh chưa có quy định đơn giá cụ thể về thu gom, vận chuyển, xử lý rác nguy hại từ thuốc BVTV. Tuy nhiên với thành phần chủ yếu là các vỏ chai lọ, bao bì thuốc BVTV (có phần tương đồng về quy trình xử lý so với chai lọ, bao bì rác thải nguy hại trong ngành y tế), nên có thể vận dụng đơn giá xử lý

25

rác y tế được UBND tỉnh đã ban hành tại Quyết định số 4456/QĐ-UBND ngày 30/12/2011 về phê duyệt đơn giá thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải y tế cho 12 huyện, thành phố trên địa bàn tỉnh để tính cho công tác xử lý rác thải nông nghiệp nguy hại);

+ Chi hỗ trợ người thu tiền phí vệ sinh.

+ Chí phí in ấn phiếu thu và các chi phí khác.Nguồn thu phí từ công tác thu gom rác thải tại khu vực nông thôn trong

những năm đầu khó có thể đủ bù đắp các khoản chi phí thường xuyên để cho các tổ thu gom rác hoạt động, nguồn chênh lệch cần bổ sung này là chi phí duy trì hoạt động thường xuyên và cần phải được ngân sách huyện hỗ trợ để công tác quản lý CTR vùng nông thôn dần đi vào ổn định.

26

Phụ lục 2QUY CHẾ TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ THU GOM RÁC TRÊN ĐỊA

BÀN XÃ/THỊ TRẤN..............(Ban hành kèm theo Quyết định số /QĐ-UBND ngày tháng năm của

UBND xã/thị trấn......)

Chương I - Những quy định chung

Điều 1. Tổ thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn (sau đây gọi tắt là Tổ thu gom) được thành lập theo Quyết định số ..... ngày tháng năm của UBND xã/thị trấn......

Điều 2. Tổ thu gom do UBND xã/ thị trấn ........ quản lý, tổ chức thực hiện. Tổ thu gom hoạt động theo cơ chế Tổ trưởng chịu trách nhiệm quản lý chung, các thành viên chịu trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ do Tổ trưởng phân công.

Chương II - Nhiệm vụ và quyền hạn

Điều 3. Nhiệm vụ của Tổ thu gom

1. Chịu trách nhiệm quản lý và thu gom toàn bộ rác thải trên địa bàn xã/thị trấn ........

2. Vận động người dân/tổ chức tham gia bảo vệ môi trường, theo dõi và nhắc nhở, hướng dẫn người dân/tổ chức phân loại rác thải và bỏ rác thải đúng nơi quy định.

3. Giám sát và đề xuất biện pháp đến UBND xã, thị trấn nhằm nâng cao hiệu quả trong việc phân loại rác và bỏ rác thải đúng nơi quy định của người dân/tổ chức. Khi phát hiện người dân/tổ chức có hành vi vi phạm trong quá trình thực hiện phải kiến nghị ngay với UBND xã, thị trấn và đề xuất biện pháp xử lý vi phạm.

4. Phối hợp với đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường thực hiện tốt công tác thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn theo đúng lịch trình.

5. Phối hợp với các trưởng thôn trong việc thu tiền phí vệ sinh của các hộ gia đình, cơ quan, đơn vị.

6. Thực hiện đầy đủ các chế độ báo cáo thống kê liên quan đến tình hình rác thải trên địa bàn xã, thị trnấ định kỳ (2 lần/năm) và theo yêu cầu của UBND xã/thị trấn.

7. Hằng năm phải xây dựng kế hoạch hoạt động của Tổ thu gom cho năm tiếp theo, báo cáo lên UBND xã/thị trấn.

8. Thực hiện một số nhiệm vụ khác liên quan đến vấn đề rác thải trên địa bàn do UBND xã/thị trấn giao.

Điều 4. Quyền hạn của Tổ thu gom

1. Đề xuất với UBND xã/thị trấn:

27

- Các giải pháp liên quan đến việc kiện toàn tổ chức, nâng cao năng lực hoạt động của Tổ thu gom để hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.

- Các biện pháp phù hợp tình hình thực tế tại địa phương nhằm thực hiện tốt công tác quản lý và thu gom rác thải sinh hoạt trên địa bàn xã/thị trấn.

2. Được UBND xã/thị trấn trả lương và các chế độ khác theo đúng quy định đã thỏa thuận ký kết.

Chương III - Cơ cấu tổ chức và tài sản

Điều 5. Cơ cấu tổ chức của Tổ thu gom

- Đội thu gom gồm .... thành viên trong đó có 1 Đội trưởng và .... thành viên.

- Đội trưởng do UBND xã/ thị trấnquyết định; chịu trách nhiệm trước UBND xã/thị trấn về mọi hoạt động của Tổ thu gom, quản lý và phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong Tổ thu gom.

- Thành viên Tổ thu gom do UBND xã/thị trấn quyết định dựa trên đề xuất của Tổ trưởng và các thôn trưởng của xã/thị trấn. Bố trí .... thôn 1 người chịu trách nhiệm thực hiện công tác thu gom rác thải trên địa bàn theo sự phân công của tổ trưởng và phải thống nhất với lịch trình vận chuyển của đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường.

- Tùy theo yêu cầu của nhiệm vụ, khối lượng công việc của từng giai đoạn, tổ trưởng có thể nghiên cứu tổ chức lại bộ máy cho phù hợp và đề xuất lên UBND xã/thị trấn xem xét.

- Việc tuyển dụng, hợp đồng lao động thực hiện theo quy định của Bộ Luật Lao động.

Điều 6. Hằng năm, tổ trưởng Tổ thu gom phối hợp với Ban Tài chính – Kế hoạch của xã/thị trấn và các thôn trưởng xây dựng kế hoạch tiền lương và phụ cấp (nếu có) trên cơ sở nguồn thu phí vệ sinh rác thải, trình UBND và HĐND xã/thị trấn phê duyệt và triển khai thực hiện.

Điều 7. Tài sản của Tổ thu gom (bao gồm: phương tiện, dụng cụ thu gom, thùng rác công cộng, bảo hộ lao động,...) thuộc sở hữu của Nhà nước, được quản lý và sử dụng theo đúng quy định hiện hành của Nhà nước.

Chương IV - Chế độ làm việc và báo cáo

Điều 8. Chế độ làm việc hằng ngày, thống nhất với lịch trình vận chuyển của đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường, có thể tăng cường khi cần thiết (như sau thiên tai bão, lụt,...) hoặc điều chỉnh hợp lý trong dịp lễ, tết,...

28

Điều 9. Chế độ báo cáo: định kỳ hằng tháng, quý, năm phải báo cáo kết quả công việc và mọi hoạt động của Tổ thu gom cho UBND xã/thị trấn.

Chương V - Điều khoản thi hành

Điều 10. Quy chế này có hiệu lực kể từ ngày ký, mọi hoạt động của Tổ thu gom phải tuân theo những nội dung quy định trong Quy chế này và các quy định khác của pháp luật.

TM. ỦY BAN NHÂN DÂN XÃ/THỊ TRẤN

CHỦ TỊCH

29

Phụ lục 3UBND XÃ/THỊ TRẤN.....

TỔ THU GOM RÁC THẢICỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

Số: /KH-TTG .........., ngày tháng năm KẾ HOẠCH

Hoạt động của Tổ thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn...... năm....

Thực hiện nhiệm vụ của Tổ thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn.... (sau đây gọi tắt là Tổ thu gom) quy định tại Điều 3, chương II Quy chế tổ chức, hoạt động của Tổ thu gom rác trên địa bàn xã/thị trấn...... (Ban hành kèm theo Quyết định số /QĐ-UBND ngày tháng năm của UBND xã/thị trấn.....) , Tổ thu gom kính báo cáo UBND xã/thị trấn hoạt động của Tổ thu gom năm ... với các nội dung cụ thể như sau:

I. MỤC ĐÍCH, Ý NGHĨA

Kế hoạch hoạt động của Tổ thu gom được xây dựng hằng năm nhằm mục đích định hướng và đề ra các mục tiêu cụ thể cho công tác quản lý và thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn.......

II. NỘI DUNG

1. Mục tiêu

- Thu gom rác thải trên địa bàn xã/thị trấn ......đạt tỷ lệ (...%).

- Vận động người dân/tổ chức tham gia bảo vệ môi trường, theo dõi và nhắc nhở người dân/tổ chức phân loại rác thải và hướng dẫn bỏ rác thải đúng nơi quy định.

- Giảm tỷ lệ vi phạm xuống dưới (...%), khi phát hiện người dân/tổ chức có hành vi vi phạm trong quá trình thực hiện sẽ kiến nghị kịp thời đến UBND xã/thị trấn và đề xuất biện pháp xử lý vi phạm.

- Giám sát và đề xuất biện pháp đến UBND xã/thị trấn nhằm nâng cao hiệu quả trong việc phân loại rác và bỏ rác thải đúng nơi quy định của người dân/tổ chức.

- Thu tiền phí vệ sinh đạt từ .....% tổng số hộ trở lên, thu - chi thường xuyên hợp lý và đúng quy định.

- Định kỳ 06 tháng/lần thực hiện tổng kết, đánh giá, nhận xét, rút kinh nghiệm nhằm phát huy những kết quả đạt được và khắc phục những tồn tại, báo cáo lên UBND xã/thị trấn.

2. Kế hoạch hoạt động

30

- Tổ chức thu gom rác thải: Tổ trưởng Tổ thu gom phân công nhiệm vụ cho các thành viên, cụ thể như sau:

TT Tên thôn Tên nhân viên thu gom

1

2

...

Sau khi thống nhất lịch trình thu gom đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường, Tổ thu gom xây dựng lộ trình, phân công tuyến đường thu gom hợp lý, hiệu quả, thích ứng với lượng rác thải từng khu vực và thời gian vận chuyển của xe rác.

Từng thành viên của Tổ thu gom sẽ dùng xe đẩy rác đi thu gom rác thải (rác thải tại mỗi hộ gia đình, cơ quan, đơn vị sẽ được thu gom .... lần/tuần). Nhân viên thu gom sẽ dùng kẻng ra hiệu cho người dân/tổ chức đem rác ra đổ. Sau đó, nhân viên thu gom tập trung rác thải ra các thùng rác công cộng để xe của đơn vị dịch vụ vệ sinh môi trường đến vận chuyển đưa đến bãi rác để xử lý theo quy định.

- Giám sát việc chấp hành phân loại rác tại nguồn và bỏ rác đúng nơi quy định của người dân/tổ chức. Nhắc nhở khi phát hiện hành vi vi phạm, nếu tình trạng lặp lại nhiều lần sẽ báo cáo lên UBND xã/thị trấn để có biện pháp xử lý thích hợp.

- Thông báo trước mức tiền phí vệ sinh cho đối tượng nộp phí và cố định ngày thu hằng tháng. Phối hợp với các thôn trưởng để việc thu phí đạt hiệu quả cao hơn.

- Hoàn thiện báo cáo 6 tháng đầu năm trước ngày 01/8 hằng năm và báo cáo năm trước ngày 01/02 năm sau.

- Kế hoạch tổ chức, hoạt động của Tổ thu gom năm sau sẽ được lập và hoàn thành trong tháng 11.

3. Tổ chức thực hiện

- Tổ thu gom do UBND xã/thị trấn ..... quản lý, tổ chức thực hiện.

- Tổ thu gom rác thải của xã/thị trấn gồm ..... người, trong đó:

+ 01 Tổ trưởng quản lý chung, phân công lao động và chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của Tổ thu gom trước UBND xã/thị trấn.....;

+ ..... nhân viên chịu trách nhiệm thu gom rác thải của các hộ gia đình, cơ quan, đơn vị trên địa bàn xã (bố trí ..... thôn 1 nhân viên thu gom).

Nơi nhận:

- UBND xã/thị trấn....;- Lưu: TTG

TM. TỔ THU GOMTỔ TRƯỞNG

31