03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    1/265

    Muhammed GAZALI

    KARAKTERII MUSLIMANIT

    Prishtin, 2004

    1

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    2/265

    Titulli n origjinal:

    Hulukul-muslim

    Titulli:

    Karakteri i muslimanit

    Prkthyes:

    Bashkim ALIU

    Redaktor gjuhsor:

    Arian Koi

    Recenzent:

    Rufat SHERIFI

    Faqosja dhe kopertina:PLAKU DeSiGn - Bashkim Svirca

    Shtypi:

    Tirazhi:

    Boton:

    KOMITETI I BASHKUAR SAUDIT NDIHM KOSOVS

    Prishtin

    2

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    3/265

    HYRJE

    Kto fragmente t shkputura nga Kurani dhe Suneti eudhzojn muslimanin n vlerat t cilat ia plotsojn atij fendhe ia rregullojn jetn n t dy botrat.

    Ktyre u bra nj hyrje t shkurtr dhe ua dhash disa sqari-me koncize, t cilat i prekin devijimet dhe rniet q i kan pr-shkuar muslimant n kto koh si rezultat i nyjave dhe s-mundjeve q e kan goditur moralin e tyre U ndala vetm najetet dhe hadithet q i prmenda, e nuk u zgjerova n prmen-djen e fakteve t tjera prej prononcimeve t eruditve, urtsivet dijetarve dhe kshillave t njerzve t devotshm epedagogve, edhe prskaj asaj se ato jan t bollshme n tra-

    shgimin ton kulturore klasike, ngase pr qllim pata q tkthehemi ekskluzivisht n dy burimet primare t fes (sheriat) eta prezantojm aspektin pedagogjik nga ato q jan udhzimhyjnor t cilit duhet ti prmbahet muslimani, dhe n rast tshmangies nga ato, ai konsiderohet jo i prpikt.

    Mirpo, ka dallim n mes t asaj q t krkosh q njeriu tiprmbahet nj rregulle me motiv, se ajo sht sjellje e pr-gjith-shme, dhe ta ngarkosh me at rregull, me bindje se ajo shtsikur t gjitha normativat obligative n kt fe.

    Gjat shkollimit ton kemi msuar filozofin e moralit dhemetodologjit e filozofve, si dhe parametrat e tyre pr precizi-min e sjelljes s njerzve

    Prandaj edhe u mahnitm nga idet e thella, nuhatja e reali-tetit dhe pasimi i shembujve t lart, gjra kto t cilat i hasmte ta, dhe nuk tentojm ta injorojm vlern e askujt q ua do tmirn njerzve dhe q u orvat n ndriimin e rrugve prparatyre, por ua bjm me dije metodat e edukats perfeksionale

    dhe sjelljes s shklqyeshme, t cilat i solli bartsi i misionit

    3

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    4/265

    Hyjnor prfundimtar, dhe me t cilat e transferoi botn prejhumners n rrug t mbar. Me kt, ata do ta shohin se Islamizotron nj thesar t madh t vlerave, t cilave as pr s afrmi

    nuk mund tu afrohen ato q kan trashguar njerzit prejfilozofis greke dhe romake.

    Nj dijetari islam i kan thn: A e ke lexuar Edukatn eshpirtit t Aristotelit? Ai tha: Jo, por e kam lexuar eduka-tne shpirtit t Muhammed Ibn Abdull-llahut [sal-lAllahu alejhi vesel-lem] !

    Po, e kemi lexuar edukatn e shpirtit t Aristotelit dhe filo-zofve t tjer t llojit t tij, por po ashtu e kemi lexuar edheedukatn e shpirtit t Muhammed Ibn Abdull-llahut [sal-lAllahualejhi ve sel-lem], dhe pam se ato q imagjinuan dhe pasuan tpart jan tablo, disa prej t cilave jan komplete e disa tmangta, kurse Ai i shndrroi n t vrteta t gjalla, n t cilat umishrua prsosmria dhe u ndriua karakteri i nj njeriu,kultura e nj populli dhe ritualet e nj feje madhshtore.

    Kjo pra ishte edukata shpirtrore e Muhammed Ibn Abdull-llahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem].

    E falnderojm Allahun, i Cili na mundsoi ti msojm disanga veorit e tij dhe q na dha rast ti ekspozojm n nj rrafsht ri.

    Ky libr konsiderohet seria e dyt, pas librit ton Besimi imuslimanit.

    E filluam me nj parathnie pr moralin n Islam dhe lidhjete tij me msimet dhe ritualet e tjera, pr natyrn e shpirtit dhegjurmt e mjedisit

    Pastaj i prmendm vlerat me t cilat urdhroi Islami, pornuk patm pr qllim ndonj klasifikim special n renditjen ektyre vlerave.

    N kt libr, i dham rndsi prmendjes s burimeve tteksteve, pr dallim nga ajo q sht msuar lexuesi t shohprej nesh n librat e mparshm.

    Pr baz i marrim hadithet e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhive sel-lem], nse jan t grads s vrtet sahih, qoft vet-vetiu (li dhatihi) apo nga faktor t tjer (li gajrihi), dhe t mirhasen vetvetiu (li dhatihi) ose nga faktort e tjer (li gajrihi),

    4

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    5/265

    ashtu si e potencojn kt shkenctart e terminologjis shadithit.

    Hadithet e prmendura ktu i kemi shnuar ashtu si i kemi

    marr prej dy librave Tejsirul-vusul dhe Et-Tergib ve Et-Terhib. Nse hadithi ka pasur m tepr burime, ne jemi ndalurn prmendjen e vetm nj burimi.

    N kt vepr nuk kemi dhn kushedi far mundi t madhpr tu prmendur, por vetm se e kemi shfrytzuar shkrimin e tmirs dhe ia kemi lehtsuar at lexuesit.

    Mbetet mundi m i madh t cilin e bartin bashkrisht autoridhe lexuesi, e ai sht dashuria e s mirs dhe pasimi i s vrte-

    ts.MUHAMMED GAZALI

    5

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    6/265

    SHTYLLAT E ISLAMIT DHE PARIMET EMORALIT

    Pejgamberi i Islamit e ka prcaktuar qllimin parsor tdrgimit t tij dhe metodologjin e qart t misionit t tij mefjalt: Me t vrtet jam drguar ti plotsoj virtytet e mo-ralit. /Transmeton Maliku/

    Kjo, sikur edhe misioni i cili e shnoi rrjedhn e vet n histo-rin e jets dhe bartsi i t cilit dha mund t madh n prhapjene rrezeve t tij dhe tubimin e njerzve rreth tij, nuk pretendonm tepr se mbshtetjen e vlerave t tyre dhe ndriimin ehorizonteve t prsosmris para syve t tyre, ashtu q t ecinn t me dituri.

    Ritualet fetare t miratuara n Islam, t cilat u konsideruankondita t besimit n t, nuk jan ceremoni dogmatike t llojit icili e lidh njeriun me metafizikn e padukshme dhe e obligon att kryej vepra dhe lvizje t cilat nuk kan kuptim. Jo, assesi,por detyrat obligative, me t cilat Islami e obligoi do pjestar tvet, jan strvitje e prsritur me qllim t adaptimit t njeriutq t pajiset me vlera t shndosha dhe t jet konsekuent nkto vlera, kushedi sa t ndrrohen para tij rrethanat. Kto m

    s shumti u ngjajn strvitjeve fizike, t cilave njeriu iu qasetme dshir t madhe, duke pretenduar nga praktika e tyre evazhdueshme shndetin e trupit dhe jetn stabile.

    Kurani Famlart dhe Suneti i pastr i shpalojn qart ktot vrteta. Allahu i Madhrishm kur na detyroi me namazinobligativ, e tregoi edhe urtsin e kryerjes s tij, duke thn: fal namazin, vrtet namazi largon nga t shmtuarat dhe tirituarat(El-Ankebut: 45)

    Pra, largimi nga mbrapshtit dhe pastrimi nga fjala e keqedhe vepra e keqe jan esenca e namazit. N hadithin e trans-

    6

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    7/265

    metuar nga Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nga Allahu iMadhrishm prmendet: Un e pranoj namazin e Atij q me tm sht nnshtruar Mua, nuk u sjell t kqija krijesave t Mia,

    nuk sht transparent n mkate, tr ditn m prmend Muadhe e mshiron t ngratin, udhtarin, t vejat dhe nevoj-tarin. /Transmeton Bezzari/

    Zekati i obliguar nuk sht tatim i cili rrmbehet prej xhepa-ve, por ai n radh t par sht mbjellje e ndjenjave tmshirs dhe butsis dhe forcim i lidhjeve t njohjes reciprokedhe dashuris n mes shtresave t ndryshme. Qllimin e nxjerr-jes s zekatit Kurani e ka theksuar me fjalt: Merr prej pasu-ris s tyre (t atyre q pranuan gabimin) lmosh q ti

    pastrosh me t dhe tu shtosh (t mirat) (Et-Teube: 103)Urtsia parsore, pra, qenka pastrimi i shpirtit nga njollat e

    mosprsosmris dhe ngritja e shoqris n piedestale m tlarta.

    Pr kt Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i dha njkuptim m t gjer domethnies s fjals lmosh, t cilnduhet ta jap muslimani, dhe thot: Buzqeshja n fytyrn evllait tnd sht lmosh, urdhrimi n t mir dhe ndalimi

    nga e keqja sht sadaka (lmosh), ta udhzosh nj njeri q eka humbur rrugn sht lmosh, ta largosh nj penges, ferrdhe asht nga rruga sht lmosh, ti ndihmosh nj vllai tnxjerr uj sht lmosh dhe ti ndihmosh nj njeriu me tpar t dobt sht lmosh. /Transmeton Buhariu/

    Kto instruksione n mjedisin shkretinor, i cili me shekuj jetoin hasmri dhe mendjelehtsi, tregojn pr qllimet t cilat itrasoi Islami dhe n t cilat i priu arabt n injorancn e errt.

    Po ashtu, Islami e obligoi edhe agjrimin. Islami kt nuk ekonsideron abstenim t prkohshm nga disa ushqime dhe pije,por e konsideron nj hap kah ndalimi i njeriut nga epshet endaluara dhe pasionet e shmtuara.

    Si konfirmim t ktij kuptimi, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhive sel-lem] thot: Kush nuk i l fjalt e kota dhe veprimet sipastyre, le ta dij se Allahu nuk ka nevoj q ai ta lr hajen dhepijen. /Transmeton Buhariu/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve

    sel-lem] po ashtu thot: Agjrimi i vrtet nuk sht tndaluarit prej hajes dhe pijes, por agjrimi i vrtet sht t

    7

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    8/265

    ndaluarit nga fjalt e kota dhe punt e ndyta; nse t shandikush,apo tregohet ndaj teje injorant,thuaj: Un jam agjrue-shm. /Transmeton Ibn Huzejme/

    Kurani Famlart e prmend frytin e agjrimit n ajetin: agjrimi ju sht br obligim sikurse q ishte obligimedhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni tdevotshm.(El-Bekare: 183)

    Ndoshta njeriu mund t kujtoj se shkuarja n vendet eshenjta, me t ciln sht obliguar ai q ka mundsi dhe kon-siderohet prej detyrave islame pr disa pjestar t tij, shtthjesht nj udhtim i zbrazt nga kuptimet etike dhe shembull iritualeve metafizike t cilat ndonjher i prmbajn fet. Kjosht gabim, pasi q Allahu i Madhrishm lidhur me kt ritualthot: Haxhi sht n muajt e caktuar, e kush bn (ia fillont zbatoj) haxhin n kta muaj, nuk duhet t'i afrohet gruas,nuk bn t marr npr kmb dispozitat e sheriatit, as nukduhet shkaktuar grindje. ka punoni nga e mira, Allahu di prto. Dhe prgatituni me furnizim (pr rrug), e furnizimi m imir sht devotshmria, e ju t zott e mendjes keni dronTime.(El-Bekare: 197)

    Nga ky prezantim i prgjithsuar i disa ritualeve me t cilatu identifikua Islami, dhe t cilat u njohn se jan shtyllat e tijthemelore, e kuptojm qart fuqin e raporteve t cilat e lidhinfen me karakterin. Po, kto jan rituale t ndryshme n formndhe mnyrn e vet, por t gjitha bashkohen n qllimin t cilin etheksoi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] me fjalt: Unjam drguar ti plotsoj vlerat e moralit.

    Namazi, agjrimi, zekati, haxhi dhe msimet e tjera islame

    t ngjashme me kto rituale fetare jan pidestalet e prso-smris s dshiruar dhe bartsit e pastrtis q mbrojn jetndhe lartsojn vlern e saj. Ndrkaq, ktyre vetive fisnike, tcilat lidhen me to apo zhvillohen prej tyre, u sht dhn pozite lart n fen e Allahut.

    Pr at, nse njeriu nuk i shfrytzon ato q ta pastroj zem-rn, ta kulloj qenien dhe ti kalit lidhjet e tij me Allahun dhenjerzit, ai ka devijuar. Allahu i Madhrishm thot: Ai q iparaqitet Zotit t vet si kriminel, e ka Xhehenemin, n tcilin as nuk vdes as nuk jeton. Ndrsa ai q i paraqitet Atij

    8

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    9/265

    besimtar, e q ka br vepra t mira, t tillt i presin meritat larta. (do ta presin) Xhenete t Adnit, npr t ciltrrjedhin lumenj dhe aty do t jen prjet. Ky sht

    shprblim i atij q sht pastruar nga mosbesimi. (Ta Ha:74-76)

    9

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    10/265

    DOBSIA E KARAKTERIT, ARGUMENTPR DOBSIN E BESIMIT

    Besimi sht fuqi mbrojtse nga poshtrsit dhe shtytsdrejt vlerave fisnike, andaj edhe kur Allahu i Madhrishm ithrret robrit e Vet n at q sht produktive, ose kur i largonnga gjrat destruktive, kt e paraqet si krkes t imanit stabiln zemrat e tyre. Ai shpesh n Librin e Tij thot: O ju t ciltkeni besuar, pastaj e prmend obligimin me t cilin i detyron,si p.sh.: Ta keni n kujdes Allahun dhe t jeni me ata tdrejtit.(Et-Teube: 119)

    Pejgamberi i Allahut ka sqaruar qart se besimi i fort padyshim prodhon karakter t fort dhe se rnia rapide e moralit

    prfundimin e ka n dobsimin e besimit, n baz t madhsiss t keqes apo dobsis s saj. Lidhur me njeriun e pandr-gjegjshm me sjellje brutale, i cili bn pun t ndyta pa u bren-gosur prej askujt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]thot: Turpi dhe besimi jan t dyja t prbashkta, nsengritet njra, ngritet edhe tjetra. /Transmetojn Hakimi dheTaberaniu/

    Po ashtu, pr njeriun q shqetson fqinjt e vet dhe i dm-

    ton feja ka qndrim t ashpr, dhe pr t Pejgamberi [sal-lAllahualejhi ve sel-lem] ka thn: Pr Allahun, nuk beson, prAllahun, nuk beson, pr Allahun, nuk beson! I than: Kush, oPejgamber i Allahut?Tha: Ai, nga t kqijat e t cilit nuk jant sigurt fqinjt e vet! /Transmeton Buhariu/

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] kur i mson ithta-rt e vet q tu shmangen punve t kota, fjalve t pamatura dhet pavend thot: Kush i beson Allahut dhe Dits s Fundit, le tflas mir ose le t hesht. /Transmeton Buhariu/

    10

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    11/265

    Kshtu vazhdon n mbjelljen e vlerave dhe mbikqyrjen etyre, derisa ti japin frytet e veta duke u bazuar n sinqeritetindhe prsosmrin e besimit.

    Mirpo, duhet ditur se disa pjestar t fes e shohin si tleht kryerjen e ritualeve fetare obligative; ata para masstregohen se jan aq t prpikt n kryerjen e tyre, por nj-kohsisht bjn vepra t cilat i injoron karakteri fisnik dhe besimii vrtet. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] iu krcnuaatyre njerzve t dyfisht dhe ia trhoqi vrejtjen umetit pr ta.Pr at se imitimin e forms s ritualeve fetare mund ta bj ai icili nuk e ka absorbuar shpirtin e tyre apo nuk sht ngritur nnivelin e tyre.

    Ndoshta edhe fmija i vogl mund ti imitoj veprimet e na-mazit dhe prsrit fjalt q thuhen n t. Ndoshta edhe njartist mund t ekspozoj nnshtrimin dhe t aktroj ceremonitm t rndsishme, mirpo as kjo e as ajo e para nuk i ndihmoj-n me asgj besimit t shndosh dhe qllimit fisnik.

    Gjykimi pr shkalln e t mirs dhe shklqyeshmrin esjelljes i takon nj peshoje e cila asnjher nuk gabon, e ajosht: karakteri i lart.

    N kt kontekst transmetohet se nj njeri i ka thn Pej-gamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: Filania prmend seshum falet, agjron dhe jep lmosh, mirpo ajo i dmton mefjal fqinjt e saj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]tha: Ajo sht n zjarr. Pastaj njeriu tha: O Pejgamber iAllahut, filania prmend se pak falet, agjron dhe se jep lmo-shdisa copa djathi, por nuk i dmton fqinjt e saj. Ai tha: Ajosht n Xhenet. /Transmeton Ahmedi/

    N kt prgjigje mohet vlera e karakterit t lart, e poashtu ngrihet lmosha si ritual me karakter shoqror, dobia e scils transferohet te t tjert, andaj edhe nuk sht kushtzuarpaksimi i saj si sht kushtzuar paksimi i namazit dhe agj-rimit, t cilat, nga aspekti ezoterik, jan rituale personale.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk u ndal vetmn prgjigjen e ksaj pyetjeje n ndriimin e lidhshmris skarakterit me besimin e vrtet dhe adhurimin e sinqert, por

    at e bri baz t prosperimit n kt bot dhe t shptimit nbotn tjetr.

    11

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    12/265

    shtja e karakterit sht m e ndrlikuar se kjo dhe patje-tr duhet t ket udhzim kontinuitiv dhe kshilla t njpas-njshme q t thellohet n zemra dhe ide, dhe se besimi, mir-

    qenia dhe morali jan elemente unike t pandara dhe asgj nukmund ta coptoj litarin e tyre.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nj dit i pyetishokt e vet: A e dini cili sht i falimentuar? Than: Te ne, ifalimentuar sht ai i cili nuk ka para dhe pasuri. (Pejgamberi)Tha: Njeri i falimentuar prej umetit tim sht ai i cili n Ditne Gjykimit do t vij me namaz, zekat dhe agjrim, por dik eka shar, pr dik ka shpifur, dikujt ia ka rrmbyer pasurin,dik e ka vrar e dik e ka goditur, dhe donjrit prej tyre do ti

    jap prej t mirave t veta, e nse i harxhohen t mirat, para seti paguaj borxhet, merren prej mkateve t tyre e i hidhenatij, e pastaj ai hidhet n zjarr. /Transmeton Muslimi/

    Ky pra sht i falimentuari. Sikur tregtari i cili n shitoren evet ka artikuj n vler prej nj mij e ndrkaq ka borxhe, vlera et cilave sht dy mij; ather si ky i ngrati mund t konsi-derohet pasanik? Po ashtu, edhe njeriu i cili i kryen disa ritualefetare, por prsri pas tyre mbetet i gatshm pr t keq, fy-

    tyrmrrolur e i disponuar pr armiqsi, si mund t konsideroheti devotshm? Transmetohet se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi vesel-lem] pr kto situata ka prmendur nj shembull mjaft tprshtatshm, edhe at duke thn: Morali i vyeshm i shkrinmkatet si e shkrin uji born, ndrkaq morali i prishur ideformon veprat ashtu si e prish uthulla mjaltin. /Transme-ton Bejhekiu/

    Prandaj, kur zhvillohen ndytsirat n shpirt, prhapet e

    keqja e tyre dhe shtresohet rreziku i tyre, njeriu del prej fes svet ashtu si del lakuriqi prej rrobave t veta, e me ktpretendimi i tij n besim sht trillim, sepse far vlere ka fejapa moral? Dhe do t thot plangprishsia krahas thirrjes sate sei takon Allahut?

    Duke i konfirmuar kto parime t qarta t lidhshmris sbesimit me karakterin e drejt, Pejgamberi i ndershm thot:Personi tek i cili gjenden tri gjra sht munafik (hipokrit),edhe nse agjron, falet dhe e kryen haxhin e umren, dhe tho-

    t: Un jam musliman. Ato jan: kur flet, rren, kur premton,

    12

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    13/265

    mashtron, dhe kur i besohet dika, tradhton. /TransmetonMuslimi/ Sipas nj versioni tjetr thot: Shenjat e munafikut(hipokritit) jan tre: kur flet rren, kur premton e then premti-

    min dhe kur t jep bes tradhton, edhe pse falet, agjron dhekujton se sht musliman. Po ashtu thot: Personi tek i ciligjenden katr veti, sht munafik i plot, kurse personi tek i ciligjendet nj prej atyre vetive, tek ai gjendet nj shenj ehipokrizis, derisa nuk e l: Kur i besohet dika tradhton, kurflet rren, kur ia jep besn dikujt nuk e mban dhe kur armiq-sohet me dik e tepron. /Transmeton Buhariu/

    13

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    14/265

    DREJT NJ BOTE M T VYESHME

    Prej ktyre udhzimeve u pa se Islami erdhi q ta transferojnjerzimin me hapa t mdhenj n nj jet t ndritshme mevlera dhe rregulla dhe kto faza, t cilat ojn n kt qllim

    fisnik, i konsideroi thelb t misionit t vet, ashtu si e konsideroimosprfilljen e ktyre metodave kundrshtim dhe largim nga ai.

    Morali nuk sht luks pa t cilin mund t jetohet, por shtesenca e jets t ciln feja e pranon dhe i respekton bartsit etij. Pastaj, Islami i prmblodhi vlerat dhe i nxiti ithtart e tij qtu prmbahen atyre nj nga nj. Sikur ti kishim prmbledhurfjalt e Pejgamberit pr zbukurimin me veti fisnike t moralit, dot prpilonim nj libr t cilin nuk mbahet mend ta ket shkruar

    asnj prej eruditve reformues.Por, para se ti prmendim hollsit e ktyre vlerave, dheat q sht prmendur pr seciln prej tyre n veanti, do tiprezantojm disa prej thirrjeve t tij t flakta n moralin e vye-shm dhe karakterin e fort.

    Transmetohet prej Usame Ibn Sherikut, i cili thot: Ishimulur te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] sikur mbi kokattona kishte shpend. Asnj prej nesh nuk fliste dhe erdhn disa

    njerz dhe than: Cilt prej robrve jan m t dashur tekAllahu? (Pejgamberi) Tha: Ata q kan karakter m tvyeshm. /Transmeton Taberaniu/

    N nj transmetim tjetr prmendet se i sht thn: Cilasht gjja m e vlefshme q i sht dhn njeriut? Tha:Morali i vyeshm. /Transmeton Ibn Hibbani/

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] po ashtu thot:Me t vrtet, mbrapshtia dhe paturpsia nuk kan asgj tprbashkt me Islamin; njeriu m i denj n Islam sht ai i cilika moral m t vyeshm. /Transmeton Tirmidhiu/ Po ashtu

    14

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    15/265

    sht pyetur: Cilt besimtar kan besim m t kompletuar?Tha: Ata q kan moral m t vyeshm. /Transmeton Tabera-niu/

    Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Amrit i cili thot: E kamdgjuar Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn:A tju tregoj se cili prej jush sht m i dashur pr mua dhe cilido t jet m afr meje n Ditn e Gjykimit? Kt e prsritinja dy a tri her. Than: Po, o i Drguar i Allahut. Ai tha:Ata prej jush q kan moral m t vyeshm. /TransmetonAhmedi/

    Po ashtu thot: N Ditn e Gjykimit nuk ka asgj m trnd se morali i vyeshm n peshojn e besimtarit, Allahu eurren mbrapshtanin e pafytyr. Njeriu i cili ka moral t vye-shm, me t do ta arrij gradn e agjruesit dhe namazxhiut./Transmeton Ahmedi/

    Po t kishin dal kto deklarata nga nj filozof q merretvetm me shtjet e reformimit moral, nuk do t ishte habi, porhabia vjen nga ajo se kjo del nga bartsi i nj feje madhshtore,ndrkaq fet, si zakonisht, qllimin e tyre parsor e kan tprqendruar (fokusuar) ekskluzivisht n adhurim.

    Pejgamberi i Islamit thirri n adhurime t ndryshme dhengriti nj shtet q u prqendrua n xhihad t gjat kundr shumarmiqve. Nse, edhe krahas gjersis s fes dhe fushave tshumta t veprimit para pjestarve t saj, Pejgamberi i lajm-ron se gjja m e rnd n peshojat e tyre n Ditn e Llogarissht morali i vyeshm, ather t dshmuarit e ksaj pr po-zitn e moralit n Islam sht mjaft transparent.

    sht realitet se, nse feja sht sjellje e mir n mes vet

    njerzve, ajo n natyrn e vet qiellore sht lidhje e mir mesnjeriut dhe Zotit, ndrkaq t dyja kthehen n nj esenc tprbashkt.

    Ka disa fe t cilat prgzojn se prqafimi i nj besimi i anu-lon mkatet dhe se kryerja e ritualeve t caktuara i fshingabimet.

    Ndrkaq, Islami nuk e thot kt pa qen besimi bosht i vep-rimit t s mirs dhe i kryerjes s obligimit, si dhe pa qen rituali

    i parapar pastrim nga e keqja dhe prgatitje pr prsosurin e

    15

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    16/265

    dshiruar, gjegjsisht, veprat e kqija mund t fshihen vetmnga veprat e mira q kryen njeriu dhe me to ai ngjitet n njpiedestal m t lart.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ishte konsekuentn konfirmimin e ktyre parimeve t drejta, ashtu q ti kuptojqart umeti i tij dhe q t mos e zhvlersojn besimtart peshne moralit e ta ngren peshn e dokeve.

    Transmeton Enesi [radijAllahu anhu]: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Njeriu me moralin e mirdo ti arrij gradat e mdha t bots tjetr dhe piedestalet mt larta, edhe po t jet i dobt n rituale; ndrkaq, me sjelljene tij t keqe, ai do ta arrij shkalln m t ult n Xhehe-nem. /Transmeton Taberaniu/

    Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], e cila thot: Ekam dgjuar Pejgamberin e Allahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]duke thn: Besimtari me sjelljen e mir t tij do ta arrijgradn e agjruesit namazli. N nj version tjetr qnd-ron:Besimtari me sjelljen e mir do ti arrij gradat e atij i cilinatn falet e ditn agjron. /Transmeton Ebu Davudi/

    Transmetohet prej Ibn Omerit [radijAllahu anhu], i cilithot: E kam dgjuar Pejgamberin e Allahut duke thn: Mus-limani mesatar n adhurim, me moralin e vyeshm dhe natyrnfisnike, do ta arrij gradn e atyre q agjrojn dhe falenshum. /Transmeton Ahmedi/

    Ebu Hurejra [radijAllahu anhu] transmeton nga Pejgamberi[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] se ka thn: Nderi i besimtaritsht feja, burrria e tij sht mendja, ndrkaq i mjaftonmorali. /Transmeton Hakimi/

    Ebu Dherri [radijAllahu anhu] transmeton prej tij se kathn: Ka shptuar ai q e ka pranuar sinqerisht besimin nzemr, e ka zemrn e shndosh, gjuhn korrekte, shpirtin tqet dhe karakterin e drejt. /Transmeton Ibn Hibbani/

    Por, karakteri i vyeshm n shoqri nuk ndrtohet me inst-ruksione t predikuara ose vetm me urdhra dhe ndalesa, pasi qpr tiu prshtatur vlerave njerzve nuk u mjafton q vetmmsuesi tu thot:"Bje kt,apo mos e bj kt." Edukata fryt-

    16

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    17/265

    dhnse ka nevoj pr pun t gjat edukuese dhe krkonmbikqyrje t vazhdueshme.

    Asnj edukat nuk mund t jet efikase pa u mbshtetur n

    shembullin e mir, sepse njeriu i keq nuk l prshtypje t miran shpirtrat e atyre q i ka prreth. Por prshtypje t mira pritenprej atij n karakterin e t cilit shikojn njerzit dhe magjepsenme edukatn e tij, e i robron shklqyeshmria e tij, kursethjesht nga mahnitja kopjojn nga natyra dhe shkojn me dashurit sinqert pas hapave t tij.

    Por, sht e domosdoshme q t arrij pasuesi deri te njkst i madh i mirsis, t ket n t pasuarin sasi m t madhedhe kst edhe m t lart.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n mesin e shokvet tij ka qen shembulli m i lart pr moralin n t cilin ithirrte: Ai, pra, e mbillte n mesin e shokve t tij kt moral tlart prmes biografis s tij t kndshme, para se ta mbillte meurtsit dhe kshillat q ua kumtonte. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Amrit, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi vesel-lem] nuk ka qen mbrapshtan, e as i paturpshm, dhethoshte: Njerzit m t dalluar prej jush jan ata q kan

    moral m t vyeshm. /Transmeton Buhariu/Transmetohet prej Enesit, i cili thot: I kam shrbyer

    Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhjet vjet dhe, prAllahun, asnjher nuk m ka thn mua Oh, e as q m kathn pr dika: "Pse e bre kshtu? Ose, pse nuk e brekshtu!! /Transmeton Muslimi/

    Po ashtu, transmetohet prej tij se ka thn: Robresha ekapte pr dore Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe

    me t shkonte ku t dshiroj; kur takohej me ndonj njeri dheia jepte dorn, nuk e hiqte dorn prej tij, derisa njeriu nuk ehiqte vet, nuk e kthente shikimin prej tij n an tjetr, derisaai ta kthej vet i pari dhe nuk sht par ti nxjerr gjunjtpara atij me t cilin sht ulur. /Transmeton Tirmidhiu/, q dot thot se ka qen i kujdesshm dhe nuk sht treguarkryelart.

    Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], se ka thn:

    Sa her q i sht ofruar Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] t zgjedh n mes dy gjrave, ai e ka zgjedhur m t

    17

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    18/265

    lehtn, nse nuk ka qen mkat, e nse ka qen mkat, ka qenm larg se donjri prej saj. Pejgamberi asnjher nuk shthakmarr (ka ndshkuar) pr shkak t vetes, prvese kur jan

    shkelur normat e Allahut, ather ka ndshkuar. Pejgamberiasnjher askujt nuk i ka mshuar me dorn e vet, qoft gruaapo shrbtor, prve se kur ka br xhihad n rrug t Alla-hut. /Transmeton Muslimi/

    Transmetohet prej Enesit i cili thot: Isha duke ecur mePejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], i cili kishte t veshurnj gun me skaje t ashpra. At e arriti nj beduin dhe e hoqifort pr t, dhe kur shikova mbi shpatulln e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], n t kishin ln gjurm skajet e

    guns nga trheqja e fort, pastaj tha: O Muhammed, m jepmua prej pasuris s Allahut q ke n disponim! Pejgamberi[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u kthye kah ai, buz-qeshi dheurdhroi ti jepet dika. /Transmeton Buhariu/

    Transmetohet prej Aishes, e cila thot: Pejgamberi iAllahut ka thn: Allahu sht i but dhe e do butsin; Ai jeppr butsin at q nuk e jep pr vrazhdsin dhe ka nuk jeppr t tjerat./Transmeton Muslimi/N nj version tjetr qnd-

    ron: N do gj ku gjendet butsia, e zbukuron, dhe prej dogjje q ajo privohet, e shmton.

    Transmetohet prej Xheririt, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhive sel-lem] ka thn: Allahu i Lartsuar e jep pr butsin atq nuk e jep pr koktrashsin. Allahu kur e do nj njeri, i jepbutsi; ajo familje q privohet nga butsia, sht privuar nga tgjitha t mirat. /Transmeton Taberaniu/

    sht pyetur Aishja [radijAllahu anhu]: ka bnte Pejgam-

    beri [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n shtpin e vet? Tha:Ishrbente familjes s vet, e kur vinte koha e namazit, merrteabdest dhe dilte n namaz. /Transmeton Muslimi/

    Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Harithit i cili thot: Nukkam par asnj njeri m t buzqeshur se Pejgamberi i Allahut!/Transmeton Tirmidhiu/

    Transmetohet prej Enesit i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka qen njeriu me karakter m t

    vyeshm. Un kisha nj vlla t vogl q quhej Ebu Umejr, e icili kishte nj bilbil t smur q quhej Nugejr, e Pejgamberi

    18

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    19/265

    [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e prkdhelte kt fmij t vogldhe i thoshte: O Ebu Umejr, u b me Nugejrin? /Tran-smetonBuhariu/

    Prej tipareve t Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]dihet se ka qen njeri bujar, asnjher nuk ka qen koprrac prdika; ka qen trim, asnjher nuk ka hequr dor nga ndonj edrejt; ka qen i drejt, nuk ka br padrejtsi n gjykimasnjher; ka qen i sinqert dhe besnik n t gjitha etapat ejets s vet.

    Allahu i Madhrishm i urdhron muslimant q ta ndjekinPejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n cilsit e mre-kullueshme dhe natyrn e tij t thell dhe thot: Ju e kishitshembullin m t lart n t Drguarin e Allahut, kuptohet, aiq shpreson n shprblimin e Allahut n botn tjetr, ai qat shpres e shoqron duke e prmendur shum shpeshAllahun.(El-Ahzab: 21)

    Kadi Ijadi thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]ka qen njeriu m i mir, m bujar, m trim. Nj nat, nj z itrishtoi medinasit dhe njerzit u nisn n drejtim t zrit, por atai takoi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], i cili ishte duke

    u kthyer. Kishte shkuar atje para t gjithve dhe ua kumtoi lajminse kishte qen kali i Ebu Talhs duke u valvitur n tok me njshpat t ngulur n qaf, dhe u tha: Mos u shqetsoni.

    Aliu [radijAllahu anhu] thot: Ne, kur ashprsohej lufta,mbroheshim me Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem];asnj nuk ishte m afr armikut se ai.

    Transmetohet prej Xhabir Ibn Abdull-llahut [radijAllahuanhu] i cili thot: Asnjher, kur i sht krkuar Pejgamberit

    [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], nuk ka thn: Jo!Hadixheja i ka thn atij: Ti kujdesesh pr t varfrit, e

    kompenson t humburn dhe e ndihmon t drejtn.

    I arritn atij 70 mij dirhem dhe iu vun mbi nj hastr e aiu ngrit ti ndaj dhe nuk ktheu asnj lyps derisa i harxhoi ttra.

    I erdhi nj njeri ti lyp dika, e ai i tha: Momentalisht nukkam kurrgj, por huazo n emrin tim, e kur do t na arrij

    dika, ne do ta kompensojm. Omeri i tha: Allahu nuk t ka

    19

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    20/265

    ngarkuar me nj gj q ske mundsi ta realizosh! Pejgamberitnuk i plqeu kjo, kurse nj prej ensarve (banorve vendas tMedines) i tha: O Pejgamber i Allahut, shprndaj dhe mos u

    frikso q Pronari i Arshit do ta paksoj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] buzqeshi, u pa sihariqi n fytyrn e tij,dhe tha: Me kt jam urdhruar.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i bashkonte sho-kte vet, e nuk i prante; t parin e do populli e nderonte dhe ecaktonte udhheqs t tyre.

    I prcillte shokt e vet dhe donjrit q e shoqronte ia jep-te hisen e vet; shoqruesi i tij nuk mendonte se ndonjri prej ttjerve sht m i ndershm te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi vesel-lem] se ai.

    Kush ulej me t, apo i afrohej pr ndonj nevoj, ai tregohejdurimtar ndaj tij dhe nuk largohej derisa t largohej vet ainjeri.

    Kush i lypte dika, nuk e kthente pa i dhn apo pa i thnfjal miradije.

    Modestia dhe morali i tij i prfshiu njerzit, u b prind i

    tyre, tek ai t gjith kishin t drejta t barabarta.doher ka qen i gzuar, ka pas natyr t leht, ka qen ibut, nuk ka qen i ashpr apo i vrazhd, nuk ka qen zhurmues,as mbrapshtan, nuk ka qen qortues i madh e as lavdru-es imadh, ai q i drejtohej, atij nuk ia humbte shpresat.

    Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anhu], e cila thot:Asnjri nuk ka qen m i karaktershm se Pejgamberi i Alla-hut. Sa her q e ka thirrur ndonjri prej shokve apo familjess vet, thoshte: Urdhro.

    Xherir Ibn Abdull-llahu [radijAllahu anhu] thot: Qkur ekam prqafuar Islamin, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]asnjher nuk m ka penguar dhe nuk m ka treguar gj tjetr,prve buzqeshjes.

    Ai bnte shaka me shokt e vet, przihej me ta dhe bnte ga-ra me ta, luante me fmijt e tyre dhe i ulte n prehrin e vet.

    I prgjigjej ftess s robit dhe t zotriut, robreshs dhe t

    ngratit, e vizitonte t smurin n skajin m t largt t Medines,dhe i pranonte arsyetimet e njerzve.

    20

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    21/265

    Enesi thot: Asnjri nuk i sht drejtuar me ndonj bisedPejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], e q ai ta largontekokn, vetm ather kur vet bashkbiseduesi sht larguar. Kur

    e ka kapur dikush pr dore, ai nuk ia ka lshuar dorn, derisa talshoj dorn vetm tjetri. Cilin e takonte, i jepte selam, e sho-kve t vet ua jepte dorn.

    Asnjher nuk sht par ti shtrij kmbt n mes shokvet vet, e me kt ta ngushtoj dik.

    Shokve t vet u jepte ofiqe dhe i thirrte me emrat e tyrem t dashur, n shenj respekti, askujt nuk ia ndrpriste bise-dn, derisa nuk gabonte.

    Transmetohet prej Enesit, i cili thot: Kur i dhuronin dikaPejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], ai thoshte: Drgo-jeni kt te shtpia e filan gruas, sepse ajo ishte shoqja e Hadi-xhes, ajo e donte Hadixhen.

    Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], e cila thot:Asnj grua nuk e kam xhelozuar, si e kam xhelozuar Hadixhen,kur e dgjoja se e prmendte. Pejgamberi therrte ndonj deledhe ua dhuronte shoqeve t saj. Motra e saj krkoi q t hyjtek ai dhe ai u gzua pr kt. Tek ai hyri nj grua, e ai i tregoimikpritje dhe pyeti mjaft pr t, e kur doli tha: Kjo vinte kurishte Hadixheja gjall; t qenit korrekt ndaj bess sht ngaimani.

    E respektonte farefisin e vet, por nuk u jepte prparsi aty-re, ndaj atyre q jan m meritor se ata.

    Transmetohet prej Ebu Katades, i cili thot: Kur arriti de-legacioni i Nexhashiut, Pejgamberi u ngrit tu shrbej vet. Nkt shokt e vet i than: Ne do ta kryejm kt pun dhe ai u

    tha: Kta na i nderuan shokt tan dhe un dshiroj tuakthej.

    Transmetohet prej Ebu Umames, i cili thot: Doli n mesinton Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i mbshtetur nnj shkop, e ne iu ngritm atij, por ai tha: Mos u ngritni siveprojn jomuslimant, e adhurojn njri-tjetrin.

    Po ashtu thot: Un jam njeri, ha sikur ha njeriu dhe ulemsikur ulet njeriu. I hipte gomarit, i shkonte pas atij, i vizitonte

    21

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    22/265

    t ngratt, i shoqronte t varfrit, ulej n mes shokve t vet iprzier me ta, ku t gjente vend ulej.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e kreu haxhin me

    nj kafsh t plogsht me t ciln udhtoi. Mbi t kishte njmburoj q nuk kushtonte as katr dirhem dhe tha: O Allah, kysht haxh q nuk sht br pr sy e faqe.

    Kur u lirua Mekka dhe hyri n t me ushtrit muslimane,vari kokn pr kafshn e vet dhe gati sa nuk e preku qafn e saj.Tr kt e bri nga prultsia ndaj Allahut t Madhri-shm.

    Shum heshte, nuk fliste pa nevoj, distancohej nga ai i cilinuk fliste si duhet.

    T qeshurit e tij ishte buzqeshje, fjalt e tij ishin t rrjedh-shme, nuk kishte fjal t teprta e as t mangta.

    T qeshurit e shokve t tij tek ai ishin buzqeshje, n she-nj respekti dhe pasimit t tij.

    Tubimi i tij ishte tubim i butsis, mirsis dhe bess, n tnuk ngriheshin zrat, nuk prekeshin nderet; kur fliste, i heshtteshoqruesit e vet, sikur mbi kok t ken shpend.

    Ishte stabil n ecje; n ecje shihej se nuk sht i ngushtm e

    as prtac.Ibn Ebi Hale thot: Ai heshtte n katr momente: n

    butsi, n vrejtje, n vlersim dhe n rezonim.

    Aishja [radijAllahu] anha thot: Ai kur fliste, po t donte,dikush do tia numronte fjalt.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e donte miskundhe ern e kndshme, andaj edhe e prdorte shum.

    Atij iu nnshtrua bota me tr pasurit e saj, lirimet i vininnjri pas tjetrit, por ai u distancua nga luksi i saj, vdiq duke epatur kmishn e tij t hekurt te nj ifut, t cilit ia kishte lngaranci pr borxhin e marr pr furnizimin e famil-jes.

    22

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    23/265

    NJERIU NDRMJET S MIRS DHE SKEQES

    Islami, ashtu sikur shpalljet e tjera qiellore, n reformn esaj t prgjithshme, para s gjithash, mbshtetet n kalitjen e

    shpirtit njerzor; ai jep mund t madh q t deprtoj nthellsit e tij dhe ti mbjell msimet e veta n esencn e tij,ashtu q t transformoj nj pjes t tij.

    Shpalljet e Pejgamberve u bn t amshueshme dhe rrethtyre u tubuan masa t mdha muslimansh, vetm n saj t asajse shpirti njerzor ka qen lnd e puns dhe bosht i aktivitetitt tyre. Msimet e tyre nuk kan qen lvore t ngjitura, t cilatkan rn gjat turbulencave t jets s lvizshme,e as ngjyra t

    improvizuara,t cilat jan zhdukur me kali-min e kohs Jo!Ata isintetizuan parimet e tyre me thellsin e shpirtit, ashtu q ktoparime u bn fuqi dominuese mbi cytjet e natyrs njerzore dhedirigjojn me drejtimet e saj.

    Ndoshta shpalljet hyjnore kan folur pr shoqrin dhegjendjen e saj, pushtetin dhe llojet e tij, dhe ofruan barna prsmundjet t cilat i goditin kto rrafshe.

    Mirpo, edhe prskaj ksaj, fet nuk kan dal nga natyra etyre n trajtimin e shpirtit t shndosh si program i avancuar ido reforme, ndrsa karakterin e fort si garanci e amshueshmet do civilizimi.

    Kjo nuk sht degradim e as hedhje e veprimtaris s vep-rimtarve pr ngritjen e shoqris dhe shtetit, por sht lart-sim i vlers s reforms shpirtrore n mbrojtjen e jets dhelumturin e njerzve.

    Shpirti i hutuar shkakton rregullime n sistemet m t pr-sosura dhe mund t deprtoj prmes tij n lakmit e ulta t

    shpirtit, ndrkaq shpirti fisnik i konsolidon plasaritjet n situatat

    23

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    24/265

    e hutuara dhe e ndrion fisnikrin e tij nga brenda, kshtu erregullon sjelljen dhe marshimin n mes shtrngatave dhe stu-hive.

    Gjykatsi objektiv me drejtsin e tij e plotson boshllkune ligjit me t cilin gjykon, ndrkaq gjykatsi tiran mund ti keq-prdor ligjet e drejta. Kshtu sht edhe me shpirtin e njeriutkur ballafaqohet me rrymat, idet, dshirat dhe interesat qekzistojn n bot.

    Konsolidimi shpirtror sht shtylla e par pr dominimin es mirs n kt jet.

    Nse nuk konsolidohen shpirtrat, errsohen horizontet dhetrazirat e zotrojn t tashmen dhe ardhmrin e njerzve. Prkt Allahu i Madhrishm thot: Allahu nuk e prish gjendj-en e nj populli (nuk ua largon t mirat), derisa ata ta ndry-shojn veten e tyre. Po, kur Allahu vendos ta ndshkoj njpopull, at nuk ka kush q ta zmbraps. Ata (njerzit) nukkan mbrojts tjetr pos Tij.(Er-Rrad: 11) Po ashtu, duke earsyetuar shkatrrimin e popujve t prishur,thot:Edhe idhuj-tart, si e kishin tradit populli i faraonit, e edhe ata qishin para tyre, i mohuan argumentet e Allahut, e pr shkak

    t mkateve Allahu i shkatrroi. Allahu sht i plotfuqi-shm,ndshkues i ashpr. Kt (mas ndshkuese) e bri ngaseAllahu nuk ishte ndryshues i nj begatie, t ciln ia kadhuruar nj populli, derisa t ndryshoj ai vet n vetvete(t bhet prbuzs i s mirs) dhe ngase Allahu dgjon (kathon) dhe di (ka punojn).(El-Enfal: 52-53)

    Islami, n shrimin e tij t shpirtit, duke tentuar ta konsoli-doj at, shikon nga dy rrafshe:

    a. se n t ekziston natyra e s mirs, e cila anon kah e miradhe gzohet me arritjen e saj, ndrkaq shmanget nga e keqja dhezemrohet nga kryerja e saj; n t vrtet e sheh zgjatjen eekzistencs dhe vlefshmrin e jets s vet;

    b. se n shpirt, prskaj ksaj, ekzistojn pasione t trbua-ra, q e largojn shpirtin nga rruga e drejt, ia zbukurojn vep-rn q atij i sjell dm dhe e shpien at n nj gremin t pafund.

    Neve nuk na intereson ti gjurmojm rrnjt e ktyre pa-sioneve destruktive nga aspekti historik, q ta dim se a thua ato

    rastsisht e prshkojn natyrn e njeriut apo jan t kriju-ara me

    24

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    25/265

    t, por ajo q na intereson sht se q t dyja gjenden te njeriu,garojn mes vete n marrjen e komands mbi t, ndrkaqardhmnia e tij sht e varur nga rrafshi t cilit ai do ti

    nnshtrohet. Allahu i Madhrishm thot: Pasha njeriun dheAt q e krijoi at! Dhe ia msoi se cilat jan t kqijat dhet mirat e tij. Pra, ka shptuar ai q e pastroi vetveten. E kadshtuar ai q e poshtroi vetveten. (Esh-Shems: 7-10)

    Puna e Islamit sht q njeriut ti ofroj prkrahje t plot,me qllim q ta ndihmoj natyrn e tij dhe ti shprndaj rrezete saj e t ec n rrugn e saj. Po ashtu, ti shporr cytjet emkatit t cilat e sulmojn at dhe tentojn ta mposhtin.

    Islami e cilsoi veten se sht fe e natyrs s pastr nga kto

    njolla t tra. Allahu i Madhrishm n librin e Tij thot:Prqendro n vetveten tnde sinqerisht n fen, i larguarprej do t kote, (e ajo fe), feja e Allahut n t ciln i krijoinjerzit, ska ndryshim (mos ndryshoni) t asaj natyrshmriet krijuar nga Allahu, ajo sht feja e drejt, por shumica enjerzve nuk e din.(Er-Rum: 30)

    Funksioni i syrit sht t shikoj, derisa nuk verbohet; funk-sioni i veshit sht t dgjoj, derisa nuk shurdhohet; ndrkaq

    funksioni i natyrs sht t prqendrohet n t vrtetn dhe tlshohet n t, ashtu si lshohet uji kur derdhet, e kjo ndodhderisa nuk e godet njollosja, ta kthej dhe zmbraps nga orienti-mi i saj i par n prsosmri, mirsi dhe prestigj.

    Kto elemente destruktive pr natyrn e pastr njerzorendodh q t formohen nga mbeturinat e shekujve t kaluar osenga traditat e shoqrive t rrnuara, apo nga t dyjat. Kto janmjaft t rrezikshme pr smundjet q ia sjellin natyrs nje-rzore, andaj prpjekja reale e reformatorve sht e drejtuar

    n luftimin dhe mposhtjen e tyre, si dhe shptimin e natyrs ngat kqijat e saj, kshtu derisa t kthehet n pastrtin e sajesenciale dhe ta kryej funksionin e saj real. Islami e sqaroi ktrrug.

    Pasi t lexosh n Kuranin Famlart ajetin e siprprmen-dur, se feja sht natyra, e lexon ajetin: (Prqendrohuni n atfe) T kthyer sinqerisht tek Ai, kini frik prej Atij dhe falnienamazin e mos u bni nga idhujtart, t cilt e pr-an fen

    25

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    26/265

    e tyre dhe u ndan n grupe, ku secili grup i gzo-het ides svet.(Er-Rum: 31-32)

    Imani (besimi), e jo ateizmi, devotshmria e jo plangprish-

    sia, bashkimi i fetarve te Zoti e jo shkaprderdhja e tyre tek Ai,jan kreu i kthimit t njeriut n natyrn e tij t drejt. Kur-anie ka prsritur kt kuptim n ajetin: Vrtet, Ne e kriju-amnjeriun n formn m t bukur. Pastaj e zbritm at n m tultin e t ultve. Prve atyre q besuan dhe bn vepra tmira; ata kan shprblim t pandrprer.(Et-Tin 4-6)

    Ky krijim i bukur, sht njohja e s vrtets, prqendrimi nt dhe ndjekja e saj, mahnitje me vlera dhe prestigj, si dhekultivimin e tyre n sjelljen e njeriut ndaj vetvetes dhe ndaj

    njerzve. Po ashtu, ky sht krkim i prsosmris n harmo-nine tij t lart dhe dominimi i tij mbi do gj n jet.

    Megjithat, prsri shum njerz i ngarkojn pasionet e tyrenn kt piedestal t lart; kshtu ata hidhen n tok, pastaj idevijojn epshet e tyre dhe me kt futen n nj gre-min tthell, e kjo sht m e ulta e t ultve n t ciln i zbretAllahu.

    Kjo zbritje hyjnore i sht e nnshtruar ligjeve t udhzimit

    dhe devijimit, t cilat jan ligje t drejta precize, e q iprmend Kurani: Allahu nuk e humb nj popull pasi q taket udhzuar at para se tu sqaroj atyre se prej ka duhetruajtur. Allahu sht i Gjithdijshm pr secilin send. (Et-Teube: 115)

    Un do ti zmbraps nga argumentet e Mia ata t cilt papasur t drejt bjn kryelartsi n tok, t cilt, edhe nseshohin do argument, nuk besojn, dhe nse shohin udhn eshptimit, nuk e marrin at rrug, nse e shohin rru-gn e ga-buar at e marrin rrug. Kt (kt verbrim t tyre), ngaseata i konsideruan t rreme faktet Tona dhe ngase i lan pasdore ato.(El-Araf: 146)

    E cili sht ai q mbetet n formn e tij t bukur dhe shp-ton nga ngulfatja n botn e ult? Prgjigja e ksaj gjendet najetin: Prve atyre t cilt besuan dhe bn vepra tmira(Et-Tin: 6)

    E kuptove pra, se karakteri i vyeshm sht fryti i afrt i

    besimit t qart dhe veprs s mir.

    26

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    27/265

    Ky ishte qndrimi i Islamit ndaj natyrs s mir t njeriutdhe metodologjia e tij n ndihmimin e saj.

    Ndrkaq puna e tij, me tiparet e tjera destruktive t njeriut,

    sht q ti vetdijsoj njerzit pr ato, ti disiplinoj dhe tannshtroj njeriun prirjes s mendjes s shndosh dhe logjikss natyrs s mir.

    N disa prej ktyre tipareve Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi vesel-lem] tregoi me fjalt e veta:

    Njeriu plaket, e me t edhe dy veti: lakmia dhe shpresa egjat. /Transmeton Muslimi/

    Gjja m e keqe te njeriu sht frika trishtuese dhe lakmiatrbuese. /Transmeton Ebu Davudi/

    Sikur ti jepej njeriut nj kodr me ar, do ta donte t dy-tn; sikur ti jepej e dyta, do ta donte t tretn, por barkun enjeriut e mbush vetm toka, e Allahu ia fal atij q pendo-het. /Transmeton Buhariu/

    N disa prej ktyre vetive tregoi Kurani Famlart najetin: Njerzve u sht zbukuruar dashuria ndaj t knd-shmeve, ndaj grave, ndaj djemve e ndaj pasuris s grumbu-lluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve t stolisur, bagtis e

    bujqsis. Kto jan knaqsi t ksaj bote, po tek Allahusht e ardhmja m e mir. (Ali Imran: 14)

    Gjja e par pr t ciln Islami ia trheq vrejtjen njeriutsht se pasimi i epshit dhe dalldisja pas cytjeve t tij, t cilatnuk kan t sosur, nuk do ta ngop shpirtin dhe nuk do ta knaqt vrtetn.

    Ashtu sht shpirti: sa e ambienton nj vend pr epshet etij, dshiron t transferohet prej tij n nj vend tjetr. Ai, n

    prjetimet e tij t prhershme, nuk brengoset pr kryerjen emkateve dhe pr brjen e padrejtsive. Pr kt, Kurani natrhoqi vrejtjen pr pasimin e ktyre pasioneve t ndaluara: e mos shko pas dshirave, se ato t shmangin prej rrugs sAllahut. Ata q largohen prej rrugs s Allahut i pret dn-im irnd pr shkak se e harruan ditn e prgjegjsis.(Sad: 26)

    Lidhur me rrugt e mosbesimtarve dhe domosdoshmris skundrshtimit t tyre thot: E sikur t prputhej e vrteta medshirat e tyre, do t shkatrroheshin qiejt e toka dhe dogj q gjendet n to. E megjithat q Ne atyre u sollm (me

    27

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    28/265

    kt Kuran) famn e tyre, ata u zmbrapsn ndaj prkujtimitt vet.(El-Muminun: 71)

    Mirpo sht e domosdoshme t bjm dallim mes dshirave

    t ndaluara t shpirtit dhe krkesave t tij t logjikshme e tmiratuara, sepse shum njerz t devotshm kto dy gjra iprziejn shum keq.

    Ngase, nse njeriu ka krkesa pr t mirat e ksaj bote, dhelukset e saj q nuk jan t ndaluara, kuptohen gabimisht, sekinse jan prej mbrapshtive t ndaluara, rezultati do t jet qtu qaset ktyre krkesave t imponuara me vetdijen e atij i cilii lejon krimet dhe knaqet tu afrohet atyre, ndrkaq vetdija etij n fakt sht sakrific e nj gabimi trashanik.

    Mirpo, pasi e kupton se ka gabuar dhe se e keqja sht njpjes e jets s tij, do t transferohet n kryerjen e kundr-vajtjeve edhe m t rnda, gjegjsisht ksaj radhe do t bjkundrvajtje reale.

    Kurani Famlart i ka kushtuar kujdes ktij rrafshi, andajqart e ka potencuar lejimin e dshirave t shndosha t shpirtit;i la atij mundsi t prjetimit t kndshm, dhe e konsideroindrhyrjen me ndalim apo privim pr shpirtin, n kt domen

    fisnik, shoqrues t veprs s keqe dhe t mbrapsht! Sepse kjoon n veprat e kqija dhe t liga. Allahu i Madhrishm thot:O ju njerz, hani nga ajo q sht n tok e q sht elejuar dhe e mir, e mos shkoni hapave t djallit se ai shtarmik i hapt i juaji. Ai ju urdhron vetm me t kqi-ja eturpsi dhe ju shtyn t thoni pr Allahun at q nuk e dini.(El-Bekare: 168-169)

    Po, gjithsesi, ndalimi i s lejuars s kndshme sht thniepr Allahun pa dituri; ky sht vllai i s ligs dhe turpsis tcilat urdhron shejtani.

    Islami nuk dshiron q t shuhen instinktet me ndrprerje tashpr, dhe t nivelizohen me harxhim maksimal, por ai pr ktmiratoi metodologji mesatare ndmjet dy ekstremizmave.

    Ashtu si jan parimet e natyrs s dalluar n besim dhekonsolidim, e jo n ateizm dhe anarki, po ashtu edhe parimet ektyre instinkteve jan t luhatshme.

    N t dy rastet thurrja nuk do t jet e fort, prve se n

    moralin stabil.

    28

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    29/265

    Kurani, kur e prshkruan njeriun me dobsi, luhatje dheegoizm, prmend se pastrimi nga kto ligsi prmes fes dheporosive t saj mjafton: sht e vrtet se njeriu sht i pri-

    rur t jet i padurueshm. Pse kur e godet ndonj e keqe, aiankohet s teprmi. Ndrkaq, kur e gjen e mira, ai bhettepr koprac. Prve atyre q falen, t cilt jan t rregulltn faljen e namazit t tyre. Dhe ata q n pasurin e vet ka-n ndar nj pjes t caktuar. Pr lypsin dhe pr nevojtarinq nuk lyp. Edhe ata q e besojn bindshm Ditn e Gjykimit.Edhe ata q i friksohen dnimit nga Zoti i tyre. Sepse shte vrtet se nuk ka shptim prej dnimit t Zotit t tyre.Edhe ata q jan ruajtur prej punve t ndyra (amorale).

    (El-Mearixh: 19-29)Dihet se morali nuk formohet te njeriu befas dhe nuk lind i

    fort e i kompletuar, por formohet me kalimin e kohs dhe komp-letohet n disa periudha. Ky sht sekreti i lidhjes s tij meveprime t vazhdueshme dhe rituale t cilat kan karakter kon-tinuitiv, si; namazi, zekati, besimi i Dits s Llogaris, frika ngadnimi i Allahut etj.

    Nse veset e liga do her tentojn kah njeriu dhe prpiqen

    ti devijojn sjelljet e tij koh pas kohe, pr ta nuk mjafton barii prkohshm.Ato mund ti shuaj nj faktor i cili jo m i dobt se ato dhe

    do ta kthej shpejt baraspeshn kur ajo t rregullohet.Si prfundim del se Islami e nderon natyrn e pastr, msi-

    met e tij i sheh si mbrojtje t saj, na trheq vmendjen ngaepshet e prdhosura dhe v barriera para tyre. Ritualet, t cilat ibri obligative, jan ndihmim i natyrs dhe mposhtje e epshit,por kto rituale nuk do t kompletohen dhe nuk do ta kryejn

    rolin e vet, vetm nse t gjitha jan bartse t formimit tkarakterit t lart dhe rrugs s drejt.

    29

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    30/265

    NDSHKIMET PR KRIMET ETIKE

    Imponimi i s mirs nuk e bn njeriun t vyeshm, ashtu sinuk e bn njeriun besimtar imponimi i besimit, andaj liria shpir-trore dhe mendore sht baz e prgjegjsis. Ndrkaq, Islami

    e mon kt t vrtet dhe e respekton duke e ndrtuar pirgun emoralit.

    Pse t prdor imponim n t kuptuarit e njeriut, dome-thnien e t mirs apo orientimin e sjelljes s tij n t mir, kurai ka konsiderat ndaj natyrs njerzore dhe supozon se,eliminimi i barrierave para tij mjafton pr formimin e nj brezit vyeshm?

    Natyra e njeriut sht e mir, por kjo nuk do t thot se ai

    sht engjll q di t bj vetm mir. Kjo do t thot se e miraprputhet me natyrn e tij esenciale dhe se ai e do m teprprqafimin dhe veprimin e saj, ashtu si e do m tepr shpendifluturimin, kur lirohet nga prangat dhe barrat.

    Puna e shndosh, sipas Islamit, sht q s pari t flakenprangat dhe t eliminohen barrat, e kur njeriu t lshohet pas-tajn tok dhe nuk mund t ngrihet, at e konsideron t smu-rdhe ia mundson medikamentet shruese.

    Islami nuk do t marr vendim t izolimit t ktij njeriu ngashoqria, por kt e bn vetm ather kur ekzistimi i tij do tjet nxits i s keqes ndaj t tjerve.

    N korniza t ksaj fushe Islami i lufton krimet etike; ai spari kushtzon q njeriu duhet t jetoj n mnyr t ndershmedhe t jetoj me frytet e puns dhe mundit t tij personal,gjegjsisht, ai nuk e ndrton ekzistencn e vet n vjedhje.

    ka e shtyn at t vjedh? Nevoja pr t ngritur konakun? Le

    ti ofrohen atij prej gjrave t domosdoshme jetsore dhelukseve, ashtu q t mos ket nevoj pr vjedhje.

    30

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    31/265

    Kjo sht obligim pr shoqrin, e nse ajo nuk e kryen ktdetyr si duhet dhe e detyron ndonj njeri t vjedh, mkati iktij krimi bie mbi shoqrin e pakujdesshme e jo mbi individin e

    humbur.Nse individit i sigurohen gjrat e domosdoshme jetsore, eai prsri e zgjat dorn e vet (vjedh), para se ti shqiptohet atijdnimi duhet t studiohet mir gjendja e tij; ndoshta ka ndonjshkndij shprese se tek ai gjendet ndonj damar i cili rreh prmirsi. Mosnxitimi n shqiptimin e dnimit sht krkes fetare,deri n at mas saq Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]thot: Pr gjykatsin m mir sht t gaboj n falje, se sa tgaboj n ndshkim.

    Nse pas gjurmimit t personalitetit dhe rrethanave t tijshihet qart se natyra e tij e pastr sht ndotur, e ai sht brburim i armiqsis pr mjedisin i cili e mbikqyri dhe e strehoi,dhe se butsin e kujdesin ua ka kthyer me turbullimin e asajkthjelltsie dhe trazimin e siguris. Ather ky mjedis nuk qor-tohet nse mbrohet nga armiqsia e ndonjrit prej pjesta-rvet vet dhe ia thyen armt me t cilat ai i dmton t tjert.

    Vjedhjen, e cila meriton prerjen e dors, Kurani e cilson si

    dhun dhe rregullim dhe pr vjedhsin e ndshkuar thot: Ekush pendohet pas puns s keqe (vjedhjes) dhe prmirsohet,ska dyshim, Allahu ia pranon atij pendimin, Allahu sht qfal shum, sht Mshirues.(El-Maide: 39)

    Masa ndshkuese, t ciln e prcaktoi Islami, sht mbrojtjee shoqris s shndosh e t konsoliduar nga orekset e pr-dhosura t ndonj antari t saj, i cili drejtsin do tua kthejme dhun dhe konsolidimin me rregullim.

    Kt shembull e prmendim q ta sqarojm sepse, normatndshkuese pr krimet etike nuk jan prcaktuar pr ta imponuart vyeshmen dhe t detyrohen njerzit q prmes dhuns tindjekin rrugt e mira.

    Rruga m e prshtatshme pr Islamin sht komunikimi mezemrn e njeriut, ngritja e aspiratave t tij t fshehta drejtekselencs dhe prsosmris, dhe kthimin e tij tek Allahu, Kri-juesi i tij m i madh, me metod adekuate t bindjes, dashuris

    dhe lidhjes s tij pr vlerat e larta me bindje se ato jan frytnatyror i tr ksaj.

    31

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    32/265

    Patjetr duhet t dirigjohen rrethanat e mjedisit t cilat errethojn njeriun, ashtu q t ndihmohet ai n formimin e plott prirjeve dhe tipareve t vyeshme.

    Nuk sht dm nse i hedhim parazitt prej t cilve nuk kadobi, pasi ne n arat tona ua mundsojm zhvillimin kultura-vekryesore duke shkulur shum kullosa dhe barishte t panevoj-shme.

    Mbrojtja e interesit t prgjithshm t njerzimit nuk shthi m pak e rrezikshme se kjo, andaj, nuk ka kuptim mohimi inormave ndshkuese q i miratoi Islami, e me to parapriu Teu-rati, dhe t u konsideruan ligje t shpalljeve qiellore n prgji-thsi.

    Islami ia ngarkon mjedisit nj pjes t madhe t prgje-gjsis s udhzimit n t mir apo n t keqe, si dhe prhapjess veseve t kqija apo vlerave t vyeshme.

    Orientimi i tij n marrjen e frenave t pushtetit, duke ipasur parasysh shkaqet e tr ksaj, ka t bj me dshirn prformimin e shoqris, n at mnyr q t ndihmoj n mbroj-tjen e nderit dhe dinjitetit.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e ka transmetuarrrfimin e vrassit i cili krkonte pendim pr krimet e bra, qpyeti pr njeriun m t menur n bot dhe i treguan nj dije-tar. Ai i tha atij se ka vrar njqind njerz, andaj, a ka pendimpr t? Dijetari tha: Po, ka mund t t pengoj ty nga pendi-mi? Shko n filan vend, sepse atje ka njerz t cilt e adhu-rojnAllahun, e ti bashkangjitju atyre n adhurim, dhe mos u kthe nvendin tnd, se ai sht vend i keq. /Transmeton Buhariu/

    N nj transmetim tjetr qndron se ai ka shkuar te nj

    dijetar dhe e ka pyetur: A ka pr mua pendim? Ai i ka thn:Nuk e di, e ke tepruar, por ktu afr ka dy fshatra, njri fshatquhet Nasre, ndrkaq tjetri Kefre. Banort e Nasres veprojnsikur Xhenetlinjt, n t nuk mund t qndroj tjetrkush pr-ve tyre, ndrkaq banort e Kefres veprojn sikur Xhehenem-linjt, n t nuk mund t qndroj tjetrkush prve tyre, e tishko te banort e Nasres, e nse qndron n t dhe punon sikuredhe popullata e atjeshme, ather nuk ka dyshim se pendimi yt

    sht pranuar. /Transmeton Taberaniu/

    32

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    33/265

    Prej ktu edhe Islami e trajton kujdesin ndaj mjedisit dherndsin e gjurmve t tij n formimin e karakterit, faktor i cilii bashkohet asaj q miratuam m par pr mbrojtjen e naty-rs

    s pastr dhe pr kalitjen e epsheve t prdhosura.Mendojm se kujdesi ndaj gjith ktyre aspekteve sht ga-ranci pr formimin e nj shoqrie t pastr, e cila do t jet epajisur me tiparet m t iltra dhe me sjelljet m stabile.

    33

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    34/265

    RRAFSHI I MORALIT I PRFSHIN TGJITHA

    do religjion i ka ritet e tij t veanta t cilat konsiderohenkarakteristika t tij dalluese.

    Nuk ka dyshim se n Islam ka rite t caktuara fetare, me tcilat jan t obliguar ithtart e tij, dhe kto n mes tyre konsi-derohen shtje t miratuara me t cilat nuk kan lidhje t the-rt.

    Mirpo, instruksionet etike nuk jan t ktij lloji, sepse mus-limani sht i obliguar t jet i vyeshm ndaj gjith njerzve dhen kt t mos ket asnjfar dileme. Kshtu, muslimani sht iobliguar t jet korrekt edhe me muslimanin edhe mejomuslimanin, po ashtu edhe fleksibil, besnik, i njerzishm,bashkpunues dhe i ndershm.

    Kurani i Ndershm na urdhron q t mos lshohemi me i-futt dhe krishtert n debate t cilat ngjallin armiqsi dhe nuk usjellin asnj t mir feve. Allahu i Madhrishm thot: Ithta-rte librit mos i polemizoni ndryshe (kur i thirrni n fen tuaj),vetm ashtu si sht m s miri, prve atyre q jan mizordhe thuajuni: Ne i besuam asaj q na u zbrit neve dhe q u

    zbriti juve dhe se Zoti yn dhe Zoti juaj sht nj, dhe se ne ijemi dorzuar Atij.(El-Ankebut: 46)

    Po ashtu, ua zuri pr t madhe ithtarve t Musait [alejhis-selam] dhe Isait [alejhis-selam] pse u ngatrruan me muslimantn kso polemikash t ashpra: Thuaj:A doni t grindeni mene pr Allahun, e Ai sht Zoti yn dhe Zoti juaj dhe ne kemiveprat (shprblimin e veprave) tona, e ju keni veprat tuaja. Porne jemi (besimtar) t sinqert ndaj Tij.(El-Bekare: 139)

    34

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    35/265

    Njher, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i kishteborxh nj ifuti, e ky erdhi tia krkoj borxhin dhe i tha: Ju obijt e AbdulMutalibit, jeni njerz q i zvarritni punt!! Omeri

    [radijAllahu anhu] menjher e nxori shpatn dhe deshi tavras, sepse e pa t arsyeshme t edukohet ky njeri q ishte ipasjellshm ndaj Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem].Mirpo, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e heshtiOmerin [radijAllahu anhu] duke i thn: Un dhe ky meritojmq ti t na drejtohesh m ndryshe: ta urdhrosh kt q ta lypborxhin n mnyr t njerzishme, ndrkaq t m kshi-lloshmua q tia kthej n mnyr t denj.

    Islami ka urdhruar pr drejtsi, madje edhe me nj njeri t

    prishur apo jobesimtar.Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Lutja e

    atij q i sht br e padrejt pranohet, edhe po t jet idmtuari i prishur; ngase ajo (prishja) do ta dmtoj vetat. /Transmeton Ahmedi/ dhe Para lutjes s atij q i shtbr e padrejt, edhe po t jet jobesimtar, nuk ka perde. Lreat n t ciln je i dyshimt, dhe kapu pr at n t ciln nuk kedyshim. /Transmeton Ahmedi/

    Me kto imperative t qarta, Islami i ndaloi bijt e vet q tusjellin fardo t keqe pjestarve t feve t tjera.

    Prej dshmive t sjelljes s mir me pjestart e feve ttjera, sht edhe transmetimi i prcjell prej Ibn Omerit[radijAllahu anhu], se atij iu pre nj dele n familje dhe kurerdhi tha: A i dhuruat fqinjit ton ifut? A i dhuruat fqinjitton ifut? E kam dgjuar Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn: Xhibrili vazhdimisht m porosiste pr fqi-njin,

    saq mendova se do ti jap hise n trashgimi. /Trans-metonBuhariu/

    Po ashtu, Islami urdhron q t respektohet farefisi, edhepse ata mund t jen jasht fes t ciln e prqafon njeriu,ngase prqendrimi i njeriut n t vrtetn nuk nnkuptonbraktisjen e familjes: po n shtjet e jets s ksaj bote,t kesh mirkuptim ndaj tyre, e ti ndiqe rrugn e atij qsht i kthyer kah Un, mandej kthimi juaj sht tek Un, eUn do tju njoftoj pr at q keni punuar.(Lukman: 15)

    35

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    36/265

    Kjo ka t bj me aspektin personal, ndrkaq n aspektin eprgjithshm Islami konfirmon se ekzistimi i popujve, lulzimi icivilizimit t tyre dhe vazhdimsia e mbrojtjes s tij sigurohet

    nse garantohet jeta morale n to, e nse rrnohet morali,rrnohet edhe shteti bashk me t.

    Popujt mund t ekzistojn derisa kan moral.

    E nse humbet morali i tyre, humben edhe ata.

    Kt t vrtet e konfirmojn edhe fjalt e Pejgamberit[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] drejtuar popullit dhe fisit t tij, tcilt pozita e tyre n Gadishullin Arabik i avanconte n domi-nimin n t dhe marrjen e pushtetit mbi t. Mirpo Pejgamberi

    [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ua bri t qart se mbretria e tyrenuk mund t ekzistoj ndryshe, vetm se me moral.

    Transmetohet prej Enesit, i cili thot: Ishim n nj shtpiku kishte disa muhaxhir (mekas t shprngulur) dhe ensar(medinas), kur ia behu Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]dhe donjri prej nesh filloi ti bj vend me shpres se do tulet pran tij. Pastaj u ngrit te dera, u kap pr t dy skajet e sajdhe tha: Udhheqsit jan prej Kurejshve, juve u sht dhnnj obligim i madh; ata e meritojn kt nse i bjn tri gjra:kur tu krkohet mshir, t jen t mshirshm; kur tgjykojn, t jen t drejt; e kur t japin premtim, taplotsojn at. E kush nuk i bn kto, mbi t sht mallkimi iAllahut,i melekve dhe njerzve n prgjithsi. /TransmetonTaberaniu/

    Ky hadith sht decid se nj popull, shtet dhe familje do tket aq pozit, sa prfaqson n bot vlera t larta dhe sa qlli-me fisnike ka realizuar.

    Nse nj qeveri bart vuln e Islamit dhe Kuranit, mirpo nuksht e drejt n asnj shtje, nuk sht e mshirshme n asnjnevoj dhe nuk plotson asnj premtim, ajo n emr t Islamitdhe Kuranit sht zhveshur nga vlerat e tij t larta dhe e kamerituar t mallkohet n thellsit e toks dhe horizontet eqiellit.

    Transmetohet prej El-Hasenit, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kur ia do Allahu t mirn

    nj populli, udhheqsin e tij ua jep t urtve, e pasurin

    36

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    37/265

    njerzve bujar; por kur ia do Allahu nj populli t keqen,udhheqsin e tij ua jep mendjelehtve, e pasurin koprrac-ve. /Transmeton Ebu Davudi/

    Ibn Tejmije thot: Allahu e mban nj shtet t drejt,edhe po t jet jobesimtar, e nuk e mban nj shtet tiran, edhepo t jet musliman.

    Morali, n burimet parsore t Islamit, Kuran dhe Sunet,sht e tr feja, e po ashtu edhe e tr bota. Nse nj popull kahise t mangt n lartsin e lidhjes s tij me Allahun, apo npozitn e tij n mes njerzve, kjo sht n saj t mungess svlerave t tij dhe rnies s moralit.

    37

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    38/265

    KORREKTSIA

    Allahu i Madhrishm i ka krijuar qiejt dhe tokn me drej-tsi, e po ashtu krkoi prej njerzve q ta ndrtojn jetn e tyrembi drejtsi, ashtu q t flasin vetm drejt dhe t punojn

    vetm drejt.Shqetsimi dhe dshprimi i njerzve sht rezultat i mos-

    prfilljes s tyre t ktij fundamenti t qart, si dhe i dominimitt gnjeshtrave dhe paragjykimeve mbi shpirtrat dhe idet etyre, t cilat i larguan nga rruga e drejt dhe i rrmbyen nga tvrtetat t cilat patjetr duhet t ndiqen.

    Korrektsia n do shtje, problematik dhe gjykim, shtshtyll e fort n karakterin e muslimanit dhe ngjyr konstante

    n sjelljet e tij. Po ashtu, ndrtimi i shoqris n Islam ngritetmbi luftimin e paragjykimeve, flakjen e dezinformatave dhebraktisjen e dyshimit. Vetm t vrtetat e qndrueshme jan atoq duhet t jen transparente, dominuese dhe mbshtetje nkonfirmimin e relacioneve t ndryshme.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ruajuniparagjykimit, se paragjykimi sht gnjeshtra m e madhe./Transmeton Buhariu/, dhe Lre at q t v n dyshim dhe ka-

    pu pr at q nuk ke dyshim; korrektsia sht qetsim, kursegnjeshtra dyshim. /Transmeton Tirmidhiu/

    Kurani ua zuri pr t madhe disa popujve q i pasuan para-gjykimet, t cilat i mbushn mendjet e tyre me gnjeshtra, e mekt ua shkatrruan t tashmen dhe t ardhshmen me trilli-me,dhe thot: Po ata (idhujtart), nuk ndjekin tjetr vetm separagjykime dhe ka duan vet, megjithq prej Zotit t tyreu pat ardhur udhzimi. (En-Nexhm: 23); Ata nuk din asgjpr at (emrtim), ata nuk ndjekin tjetr vetm paragjykime,

    38

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    39/265

    e paragjykimi nuk sht asgj ndaj s vrtets.(En-Nexhm:28)

    Islami, nisur nga respekti i tij i lart ndaj t vrtets, i

    braktisi gnjeshtart dhe qe shum injorues ndaj tyre.Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], nns s

    besimtarve, e cila thot: Asnj veti nuk ka qen m e urrejturpr Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], sesa gnje-shtra;sa e merrte vesh se dikush posedon di prej saj, e nxirrte prejzemre, derisa e merrte vesh se ishte penduar. /Trans-metonAhmedi/

    N nj transmetim tjetr qndron: Asnj veti nuk ka qen

    e urrejtur pr Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], sikurrrena. Njeriu rrente tek ai ndonj gnjeshtr, e kjo mbetej nshpirtin e tij, derisa ta merrte vesh se sht penduar ngaajo. /Transmeton Ibn Hibbani/

    Nuk ka udi n kt, pasi q gjenerata e par bashkoheshinn kto vlera t larta dhe njiheshin me to; nse dikush fillonte tsillej keq dhe tentonte t ndahet me ndonj rrug t gabuar meveprn e tij, dukej si zhugani n mes t shndoshve, e ai nukgjente vend n mes tyre derisa nuk shrohej nga smundja.

    Shenjat e para t shoqris muslimane kan qen: korrekt-sia e fjalve, preciziteti i shprehjes dhe verifikimi i biseds.

    Ndrkaq, gnjeshtra dhe trillimi, pshtjellimi dhe shpifjajan simptoma t hipokrizis dhe ndrprerje e lidhjes me fen,apo jan lidhje me fen n mnyrn e pshtjelluesve dhe shipfs-ve! Gjegjsisht, n stilin e gnjeshtarve n kundrshtimin erealitetit.

    Gnjeshtra sht flliqsir ekskluzive q sinjalizon prdeprtimin e ligsis n shpirtin e bartsit t saj dhe pr karak-terin i cili menjher e pjell t keqen dhe shpie n mkat panevoj shqetsuese apo natyr imponuese.

    Ka disa ligsi q e njollosin njeriun, t cilat u prngjajnsmundjeve q e godasin trupin dhe nuk mund t shrohet ai prejtyre vetm se pas nj terapie t gjat, si frika e cila i zvarrit tfriksuarit apo lakmia e cila i shtrngon duart.

    Disa njerzve, kur prgatiten pr xhihadin e obliguar, urrnqethet lkura e po ashtu disa t tjer, kur e nxjerrin zeka-tin

    39

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    40/265

    e detyruar e numrojn, ndrkaq gishtat e tyre dridhen; ktokaraktere, q ndikohen nga frika dhe koprracia, nuk jan atokaraktere t cilat marshojn drejt vdekjes me hov dhe e

    shprndajn pasurin pa llogari.Ndoshta ata t cilt i ndjejn cytjet e friks dhe lakmis ka-n arsye kur qndrojn n fushn e sakrifikimit!! Mirpo, assesinuk kan arsye ata t cilt e marrin rrenn tipar t vetin dhejetojn me t n mashtrimin e njerzve. Pejgamberi [sal-lAllahualejhi ve sel-lem] thot: Njeriu sht prirur pr t gjithatiparet, prve tradhtis dhe gnjeshtrs. /TransmetonAhmedi/ Po ashtu, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]sht pyetur: A mund t jet besimtari frikacak? Tha: Po! I

    than: A mund t jet besimtari koprrac? Tha: Po! I than:A mund t jet besimtari gnjeshtar? Tha: Jo! /TransmetonMaliku/

    Kto prgjigje tregojn pr at q e sqaruam m par prtendencat e dobsis dhe vlers s ult, t cilat i mashtrojn disanjerz e pastaj dominojn mbi ta pr do gj, kur kta ba-llafaqohen me nj obligim t prkryer apo tatim definitiv. Kjoassesi nuk do t thot legjitimim i koprracis apo lehtsim i fri-

    ks; si t mendohet kjo, kur ndalimi i zekatit dhe lnia e xhihaditjan dyer pr n kufr (mosbesim)?

    Sa m tepr q zgjerohet rrethi i dmit pas gnjeshtrs snj rrenacaku t vrazhd, mkati tek Allahu sht m i madh.Kshtu, gazetari i cili ua shprndan mijra njerzve nj lajm trrejshm, politikani i cili u paraqet njerzve nj pasqyr tshtrembruar pr shtjet madhore dhe njeriu me prapavij, icili me qllim u ngjet etiketa njerzve t mdhenj, qofshin bu-

    rra ose gra, bjn krime m t rnda ndaj njerzve prkats dheme pasoja m t kqija.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Natnpash dy njerz t cilt m erdhn dhe m than: At q e peduke i coptuar buzt e veta sht gnjeshtar i cili e lshon njrren, q transmetohet prej tij, derisa t mbushet krejt bota;me t veprohet kshtu deri n Ditn e Gjykimit /TransmetonBuhariu/

    T ksaj kategorie jan gnjeshtrat e pushtetarve ndajpopullats, sepse gnjeshtra e folsve sht e larmishme dhe e

    40

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    41/265

    njohur. N hadith prmendet: Tre lloj njerzish nuk do t hyjnn Xhenet: plaku i cili bn amoralitet, udhheqsi gnjeshtardhe varfanjaku mendjemadh. /Transmeton Bezzari/

    Gnjeshtra n fen e Allahut sht prej t kqijave m tshmtuara, kurse e para prej tyre sht q ti mveshet dikaAllahut ose Pejgamberit t Tij pa e thn. Kjo lloj shpifje, nesenc sht e lig dhe me rezultate katastrofale. Pejgamberi[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Gnjeshtra ndaj meje nuksht sikur gnjeshtra ndaj ndonjrit prej jush. Andaj, kushtrillon me qllim dika ndaj meje, le ta prgatit nj ulse prejzjarri. /Transmeton Buhariu/

    N kt fush hyjn edhe gjrat e tjera t cilat i kanshpikur injorantt dhe ia imponuan fes s Allahut risit q nukkan baz, ndrkaq masa e gjer i konsideroi ato se jan prejfes, kurse ato nuk i takojn fes, por jan tallje dhe loj!

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ia trhoqi vrej-tjen umetit t vet pr burimet e ktyre risive irituese dhe q tmos i nnshtrohen rryms s tyre, por i prqendroi fort n aje-tet e Kuranit dhe rrugn e t parve, dhe tha: N fund tumetit tim do t ket njerz t djallzuar, gnjeshtar t m-

    dhenj; do tu flasin pr at q nuk e keni dgjuar as ju e as prin-drit tuaj! Ruajuni prej tyre q mos tju mashtrojn dhesprovojn. /Transmeton Maliku/

    Islami porosit q t mbjillet korrektsia n shpirtin e fmij-ve, ashtu q t rriten me t e ta bjn shprehi n t gjitha fjaltdhe gjendjet e tyre.

    Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Amirit, i cili thot: Mthirri nj dit nna ime, ndrkaq Pejgamberi ishte ulur n sht-

    pin ton, dhe m tha: Eja t t jap dika. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: ka deshe ti japsh? Tha:Desha ti jap hurme. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]i tha: Sikur mos ti kishe dhn asgj, do t shkruhej njgnjeshtr! /Transmeton Ebu Davudi/ Transmeton Ebu Hurejreprej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], se ka thn:Kush i thot nj fmije: eja, merre kt e pastaj nuk ia jep,kjo sht gnjeshtr. /Transmeton Ahmedi/

    Shih pra, se si i mson Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] prindrit q ti edukojn fmijt e vet n at mnyr q ta

    41

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    42/265

    shenjtrojn korrektsin dhe t pastrohen nga gnjeshtra. Esikur ai ti kishte tejkaluar kto gjra dhe ti kishte konsideruarprej imtsive t lehta, kanoset rreziku q fmijt t rriten e ta

    konsiderojn gnjeshtrn mkat t vogl, ndrkaq tek Allahusht mkat i madh. Ai ka qen i vendosur n krkimin e tvrtets dhe kultivimin e korrektsis, saq i ka prfshir edheshtjet e vogla shtpiake.

    Transmetohet prej Esma binti Jezidit, e cila ka thn: OPejgamber i Allahut, nse ndonjra prej nesh i thot ndonjsendi q e ka qejf, nuk e kam qejf, a konsiderohet kjo rren?Pejgamberi[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]tha:Gnjeshtra shkru-het gnjeshtr, bile edhe gnjeshtra e vogl shkruhet gnje-

    shtr e vogl. /Transmeton Muslimi/Ligjdhnsi i ka treguar rreziqet e gnjeshtrs dhe i ka sqa-

    ruar pasojat e saj t liga, ashtu q mos ti mbetet askujt ndonjvrim q t ik nga realiteti, apo ta minimizoj miratimin e saj.

    Ndoshta njeriut i duket e leht gnjeshtra kur bn shaka!Duke menduar kshtu se n shaka nuk ka rrezik pr lajmrim aposhpifje. Mirpo, Islami, i cili e lejoi relaksimin e zemrave, nuk eka parapar asnj mnyr jasht kufijve t korrektsis s

    pastr, ngase n hallall ka alternativ n vend t haramit, dheme t vrtetn nuk ke nevoj pr t pavrtetn. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Mjer pr at i cili flet dikaq i bn pr t qeshur njerzit dhe gnjen, mjer pr at, mjerpr at! /Transmeton Tirmidhiu/ Un ia garantoj nj shtpi nmes t Xhenetit atij q edhe n shaka e l rre-nn./Transmeton Bejhekiu/ Nuk do ta ket njeriu besimin e plot,derisa nuk e l rrenn n shaka dhe n znka, edhe nse sht

    korrekt. /Transmeton Ahmedi/Mirpo, sot sht realitet se njerzit ia lshojn frenat fan-tazis n shpikjen e gjrave qesharake dhe nuk e zn pr tmadhe trillimin e fjalve pr armiqt apo shokt e tyre, meqllim q t dfrehen apo ti nnmojn ata ndrkaq feja e kandaluar plotsisht kt mnyr, sepse sht realitet se loja megnjeshtra shum her mbaron n pikllime dhe armiqsi.

    Lavdrimi i teprt i njerzve sht rrug pr n gnjeshtr.Muslimani duhet t ket kujdes kur i lavdron t tjert, duhet taprmend vetm at mirsi q e di, e nuk duhet t jepet n

    42

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    43/265

    teprim duke i strzmadhuar ant pozitive i duke fshehur antnegative. Sado q t jet i lavdruari meritor pr kt, teprimin ngritjen e tij sht nj lloj i gnjeshtrs s ndaluar. Pejgam-

    beri [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u ka thn lavdruesve t vet:Mos e teproni (n lavdrata) me mua, si e tepruan tkrishtert me birin e Merjems! Sepse un jam njeri; dhe thoni,robi i Allahut dhe Pejgamberi i Tij. /Transmeton Rezini/

    Ka disa njerz t cilt i marrin lvdatat e zbrazta, artikujme t cilt i miklojn t mdhenjt, dhe pr ta thurrin poezi tgjata e fjalime t rrjedhshme. Kshtu, lavdimin e masin n m-nyr jo t drejt dhe trumbetojn at q nuk e din, e ndoshtaua atribuojn drejtsin edhe prijsve tiran dhe trimrin t

    marrve frikacak duke dashur t arrijn ndonj interes t ksajbote te t dy palt.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] na ka porositur qti braktisim kta lloj servilash gnjeshtar, derisa t kthehennga trillimet e tyre me fytyra t cilat ua ka shmtuar turpi dheprivimi. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: Na kaurdhruar Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], q nfytyrat e lavdruesve q e teprojn t hedhim pluhur. /Trans-

    meton Tirmidhiu/Komentuesit e hadithit prmendin se ktu jan pr qllim

    ata lavdrues t cilt e kan br tradit lavdrimin e njerzve,me t cilin e shkatrrojn t lavdruarin. Ndrkaq, ai i cili lav-dron pr nj pun t mir dhe vepr t lavdruar, me qllim qt nxis pr to, dhe t stimuloj njerzit q ta pasojn at nuksht lavdrues i teprt.

    Kufijt n t cilt ndalet muslimani dhe me t cilat del nga

    barra e miklimit dhe teprimit, e i ndihmon t lavdruarit dukemos e shpjer n vetmahnitje dhe mendjemadhsi, i ka treguarPejgamberi i urt.

    Transmetohet prej Ebu Bekrit, i cili thot: Nj njeri elavdroi nj tjetr te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem],e ai i tha: Mjer pr ty, e ove kot mikun tend! E pr-sritikt tri her, pastaj tha: Kush e ka patjetr ta lavdro-jvllain e vet, le t thot: Mendoj se filani, e Allahu shtllogarits i tij dhe nuk idealizohet asnj tek Allahu, sht ksh-

    43

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    44/265

    tu e kshtu, nse e di se me t vrtet sht ashtu. /Trans-meton Buhariu/

    Tregtari mund t gnjej n prezantimin e mallit t vet dhe

    mimit t tij; tregtit te ne ngrihen mbi lakmi t larta. Shitsidshiron mim t lart, ndrkaq konsumatori do mim t ult,pra egoizmi sht ai i cili dominon mbi transaksionet n tregje.Islami e urren kt transaksion t etshm,si dhe gnjeshtrat edyshimet q e karakterizojn.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Shitsi dheblersi kan t drejt t zgjedhin derisa nuk jan ndar, nseata t dy jan korrekt dhe ia sqarojn njri-tjetrit, u bekohetshitblerja, e nse gnjejn dhe fshehin, ndoshta mund t arrijnndonj profit material, por fshihet bereketi i shit-blerjes styre. N nj transmetim tjetr qndron: sht fshi-r bereketii shitblerjes s tyre Betimet e rrejshme shpejt e shesin mallin,por e fshijn fitimin. /Transmeton Ahmedi/

    Ka blers t cilt e marrin mallin, ndrkaq kan pak prvoj,dhe shpejt e besojn at q u thuhet atyre; andaj, prej besimitsht q mos t shfrytzohet dobsia e tyre n profit t shtuarapo kamuflim t ndonj mangsie. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi

    ve sel-lem] thot: Tradhti e madhe sht q ti tregosh dikavllait tnd, ai t beson, e ti e gnjen. /Transmeton Buhariu/Nuk i lejohet nj muslimani ta shes nj arti-kull i cili kandonj mangsi, pa lajmruar pr t. /Transme-ton Buhariu/

    Transmetohet prej Ibn Ebu Eufas, se nj njeri e nxori njmall n treg dhe u betua n Allahun, q ta mashtroj me t njmusliman, me ka arriti mim sa me asnj tjetr, andaj zbritiajeti: Ata q pr nj vler t pakt e shesin besn e dhn

    Allahut, ndryshojn edhe zotimet e tyre, t tillt nuk kanpjes (mshir) n botn tjetr, dhe n Ditn e KijametitAllahu nuk u flet atyre, nuk i shikon ata dhe nuk i pastron(prej barrs s gabimeve), ata kan nj dnim t dhemb-shm.(Ali Imran: 77)

    Shtrembrimi i dshmis sht prej gnjeshtrave m flag-rante. Muslimani nuk brengoset kur jep ndonj dshmi q takonfirmoj t vrtetn, edhe po t jet ajo n disfavor t njeriutm t afrt dhe m t dashur t tij; at nuk e luhat afrsia, e asfarefisnia dhe nuk mund ta devijoj ndonj dshir apo frik.

    44

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    45/265

    Karakteristikat e mira t kandidatve pr n kshillin konsul-tativ apo funksionet publike jan nj lloj dshmie, andaj, kushzgjedh njeri jokompetent profesionalisht dhe jobesnik, ai ka

    gnjyer, ka falsifikuar dhe nuk ka punuar me drejtsi. Allahu iMadhrishm thot: O ju q besuat, vazhdimisht t jenidshmues t drejt pr hir t Allahut edhe nse sht kundr(interesit) vetvetes suaj, kundr prindrve ose kundr tafrmve, le t jet ai (pr t cilin dshmohet) pasanik ose var-fanjak, pse Allahu di m mir pr ta. Mos ndiqni pra emo-cionin e ti shmangeni drejtsis. Nse shtrembroni osetrhiqeni, Allahu hollsisht di ka punoni.(En-Nisa: 135)

    Transmetohet prej Ebi Bekrete, se Pejgamberi [sal-lAllahu

    alejhi ve sel-lem] ka thn: A tju lajmroj pr m t mdhe-njt e mkateve t mdha? Kt e tha tri her. Tham: Gjith-sesi. Tha: T brit Zotit shok, mosrespektimi i prindrve,vrasja e njeriut Ishte i mbshtetur, pastaj u drejtua, dhe tha:Po, edhe fjala e rrejshme dhe dshmia e rrejshme. Dhevazhdimisht e prsriste kt, saq ne tham; A thua, kur do thesht? /Transmeton Buhariu/

    Falsifikimi sht gnjeshtr me errsir t dendur. Ai jo ve-

    tm q e mbulon t vrtetn, por edhe e fshin krejtsisht, q nvend t saj t qndroj e pavrteta. Po ashtu, edhe rreziku i tijpr individt, n shtjet e veanta, dhe pr popujt, n shtjete prgjithshme, sht i madh dhe shkatrrues. Pr kt edhefrika e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] prej tij qe nkt form t zshme.

    Zejtart dhe prodhuesit duhet q prej fjals s tyre t bjnligj i cili do t respektohet, do t ndalen n t dhe do t kapen

    pr t; sht tragjike q t jen premtimet e shkelura dhevendimet rrjedhse tradit e trashguar nga shum musliman,edhe pse feja e tyre i ka br premtimet e rrejshme si shenja thipokrizis.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e shenjtronte fja-ln e thn, e respektonte fjaln q e dgjonte. Kjo ka qensimbol i burrris s plot t tij, qysh para se t drgohet Pej-gamber te njerzit.

    Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Ebil-Hamsaa, i cili thot:I premtova Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] para

    45

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    46/265

    pejgamberis, se do ti shes dika, dhe ai mbeti pa marr edhedika, premtova q tia sjell n vendin ku qndronte, por harrova.Pastaj pas tri ditsh, mu kujtua dhe shkova, kur ai qndronte te

    vendi i vet. Ai tha: O djalosh, m mundove! Un q tri dit jamduke pritur ktu. Ai paraqitej n kohn e caktuar. /TransmetonEbu Davudi/

    Njher Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i premtoiXhabir Ibn Abdil-lahit se do ti jepte dika prej pasuris sBahreinit, por vdiq para se ta realizoj at q kishte premtuar. Ekur arriti pasuria e Bahreinit, halifja i tij, Ebu Bekri, e drgoi njnjeri t thrras n popull duke thn: Cilit i ka premtuar Pej-gamberi dika apo ka ndonj borxh, le t vij. /Transmeton

    Buhariu/Shih si peshohet fjala dhe obligohet realizimi i saj, ashtu q

    mos t shkoj kot, si rrena e humbur. Duhet ditur se premtimet errejshme nuk jan vetm fjal t cilat shkojn kot, por ato janshkelje e interesave, dmtim i njerzve, humbje e kohs.Korrektsia e premtimit nuk sht karakteristik pa pesh, porsht veti e lavdruar t ciln e prmendi Allahu i Madhrishmn vetit e pejgamberis: Prkujtoju n kt Libr Ismailin!

    Ai ka qen shum besnik n premtim (premtoi t bhej kurban)dhe i Drguar, Pejgamber. Ai urdhronte familjen e vet mefaljen e namazit dhe me zekat, dhe ishte shum i pranishmte Zoti i tij.(Merjem: 54-55)

    Renditja e vetive t vyeshme n kt mnyr tregon se farpozite ka besnikria n premtim. Ismaili [alejhis-selam] ka qennjeriu m besnik n premtim, kur i tha babait t vet: e ti dot m gjesh mua, nse do Allahu, prej t durueshmve! (Es-

    Safat: 102), kur i tha atij babai i vet: O djali im, un kampar (jam urdhruar) n ndrr t pres ty. Shiko pra, kamendon ti? (Es-Safat: 102)

    Ndoshta njeriu shpejton t gnjej, kur dshiron t arsyeto-het nga ndonj gabim q ka br dhe kur tenton t ik prejpasojave. Kjo sht marri dhe diskreditim, kjo sht ikje nga eliga, n t ngjashme me t, apo m t keqe. sht obligim injeriut q ta pranoj gabimin e vet, e ndoshta korrektsia e tijn prkujtimin e realitetit dhe keqardhja e tij pr at q ka

    46

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    47/265

    vepruar n t kaluarn do ta fshijn gabimin dhe do tia falinmkatin.

    Kushedi sa t pshprit n shpirt frika kur thuhet e vrteta;

    pr muslimanin sht m mir q t jet guximtar dhe t mbro-het nga mashtrimet e gnjeshtrs. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhive sel-lem] thot: Jini korrekt, po edhe n qoft se e shihni sen t sht shkatrrimi, sepse n t sht shptimi./Transmeton Ibn Ebi Dunja/, si dhe Rrena e njeriut e largonnga ai melekun nj milje, nga qelbsia e asaj q ka br./Transmeton Tirmidhiu/

    Korrektsia n fjal e shpie njeriun n vepra korrekte dhekonsolidim t gjendjes, sepse kureshtja e njeriut pr korrektsin at q e publikon, bn q drita e t vrtets t shklqej mbizemrn dhe mendimin e tij. Pr kt edhe Allahu i Madhrishmthot: O ju besimtar, prmbajuni msimeve t Alla-hut dhethuani fjal t drejta. Ai (Allahu) iu mundson t bni veprat mira, ju shlyen juve mkatet tuaja, e kush res-pektonAllahun dhe t drguarin e Tij, ai ka arritur nj sukses tmadh.(El-Ahzab: 70-71)

    Vepra korrekte sht ajo vepr n t ciln nuk ka dyshim,

    sepse ajo sht rezultat i bindjes; me t nuk mund t ket epshe,sepse ajo sht simotr e sinqeritetit; ajo nuk ka asnjshtrembrim, sepse ka buruar nga e vrteta.

    Suksesi i popujve n kryerjen e misionit t tyre sht rezul-tat i asaj q kan br bijt e tyre prej veprave korrekte. Nsepotenciali i veprave korrekte sht i madh, ather ata do tshkojn shum para, e prndryshe do t bien n rrug, sepse ho-ket dhe devijimet, dezinformatat dhe talljet askujt nuk i

    ndihmojn kurrgj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]thot: Ju duhet t jeni korrekt, sepse korrektsia udhzon npun t mira, e punt e mira udhzojn n Xhenet; dhe njeriuvazhdimisht do t jet korrekt dhe do ta favorizoj korrekt-sin, derisa t shkruhet tek Allahu korrekt Dhe ruajuni g-njeshtrs! Sepse gnjeshtra shpie n ligsi e ligsia shpie nzjarr. Te njeriu vazhdimisht do t gnjej dhe do ta favorizojrrenn, derisa t shkruhet tek Allahu gnjeshtar. /TransmetonBuhariu/

    47

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    48/265

    Ligsia, n t ciln udhzoi konsumimi i gnjeshtrs, shtshkalla e fundit e dobsis shpirtrore dhe humbjes s besimit.

    Maliku transmeton prej Ibn Mesudit, i cili thot: Njeriu

    vazhdimisht do t gnjej dhe do ta favorizoj gnjeshtrn,ashtu q do ti vhet n zemrn e tij nj pik e zez, derisa tnxihet e tr zemra, dhe kshtu do t shkruhet tek Allahu prejgnjeshtarve. Pr t vlen fjala e Allahut n librin e Tij:Gnjeshtrn e trillojn vetm ata q nuk i besojn argumen-tet e Allahut; t tillt jan ata gnjeshtart.(En-Nahl: 105)

    Ndrkaq, mirsia n t ciln udhzoi korrektsia, sht kul-minacioni i s mirs, n t ciln mund t ngjiten vetm njerzit edalluar. Pr kt mjafton t prmendet ky ajet gjithprfshi-rs:Nuk sht e tr e mira (e kufizuar) t ktheni fytyrat tuajakah lindja ose perndimi, por mirsi e vrtet sht ajo e atijq i beson Allahut, Dits s Gjykimit, engjjve, librit,pejgamberve, dhe pasurin q e do ua jep t afrmve,bonjakve, t varfrve, udhtarve, lypsve dhe pr lirimin erobrve, dhe ai q e fal namazin, e jep zekatin, dhe ata qkur premtojn e zbatojn, dhe t durueshmit n skamje, nsmundje dhe n flakn e lufts. T tillt jan ata t

    sinqertt dhe t tillt jan ata t devotshmit. (El-Bekare:177)

    48

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    49/265

    BESNIKRIA

    Islami krkon prej ithtarit t vet q ai t ket ndrgjegje tzgjuar me t ciln do ti mbroj t drejtat ndaj Allahut dhe do tiruaj veprat nga motivet e skajshmrive t teprimit dhe neg-

    lizhencs. Prej ktu, edhe e obligoi muslimanin t jet besnik.Besnikria, n kndvshtrimin e Ligjdhnsit, ka domethnie

    t gjer. Ajo simbolizon shum kuptime, kurse rezultati i gjithksaj sht q njeriu t ndjehet se sht prgjegjs pr gjithat q i besohet, si dhe t jet i vetdijshm plotsisht se ai dot prgjigjet pr t para Zotit t vet, n mnyrn t ciln e kasqaruar hadithi fisnik: donjri prej jush sht bari, dhedonjri do t prgjigjet pr kopen e vet; prijsi sht bari dhe

    prgjegjs pr kopen e vet, burri sht bari n familjen e vetdhe sht prgjegjs pr kopen e vet, po ashtu edhe gruaja nshtpin e burrit t vet sht baresh dhe ajo sht prgjegjsepr kopen e saj, robi sht bari n pasurin e zotriut t vetdhe ai sht prgjegjs pr kopen e vet. /Transmeton Buhariu/

    Ibn Omeri, transmentuesi i hadithit, thot: Kt q pr-menda, e dgjova prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]. Mendoj se e tha edhe kt: Njeriu sht bari n pasurine babait t vet, dhe ai sht prgjegjs pr kopen e vet.

    Njerzit e thjesht e kufizojn besnikrin n kuptimet esaja m t ngushta dhe t fundit n tabel, e kjo sht ruajtja egjrave t lna n mbrojtje, edhe pse esenca e saj sht mgrandioze dhe m e rnd n fen e Allahut.

    Besnikria sht obligimi pr kultivimin e s cils porositenmuslimant dhe krkojn ndihm prej Allahut pr ruajtjen e saj,saq kur sht dikush n prag t udhtimit, vllai i vet i thot:Allahu ta mbrojt fen, besn dhe prfundimin e pun-ve

    tuaja. /Transmeton Tirmidhiu/

    49

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    50/265

    Transmetohet prej Enesit, se ka thn:Sa her q na shtdrejtuar Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], na ka thn:Nuk ka besim (t plot sh.p.), ai i cili nuk ka bes, dhe nuk ka

    fe, ai q nuk e mban premtimin. /Transmeton Ahmedi/Pasi lumturia kulminante sht q njeriu t mbrohet ngajetesa e rnd n kt bot dhe fundi i lig n botn tjetr,Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n krkimin e mbrojtjesi ka bashkuar t dy rastet, kur thot: O Zot, un krkojmbrojtje nga uria, sepse ajo sht shoqruese e keqe, dhe mruaj nga tradhtia, se kjo sht kshilltare e lig. /TransmetonEbu Davudi/ Uria sht humbje e ksaj bote, e tradhtia shthumbje e fes.

    Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], n rinin e tij,para pejgamberis, n mesin e popullit t vet njihej me pseu-donimin Emin-Besniku.

    Po ashtu, u pan shenjat e besnikris n Musain [alejhis-selam], kur ua mundsoi dy vajzave t njeriut t devotshm tijapin uj kopes s tyre dhe i shoqroi ato, i respektoi se ishinfemra dhe ishte me to i ndershm dhe fisnik: Ather ai u dhauj (kafshve) t atyre, pastaj u largua anash nn nj hije, e

    tha: O Zoti im, un kam nevoj pr kado q t m japsh! Enjra prej tyre erdhi tek ai, ecte e turprueshme, e tha:Babai im t thrret q t t paguaj shprblimin pr at qna u dhe (bagtis) uj! E kur shkoi (Musai) tek ai dhe ia tre-goi atij ngjarjen, ai i tha: Mos ke frik, paske shptuar ngapopulli zullumqar! Njra prej atyre dyjave tha: O babai im,merre kt n shrbim me pag, pse m i miri i atij q do tamarrsh n shrbim sht ai i fuqishmi, e besniku!(El-Kasas:

    24-26) Kjo ndodhi para se ti vij pejgamberia Musait [alejhis-selam] dhe t drgohet te Faraoni.

    Kjo nuk duhet t habis, sepse pr Pejgamber t Zotitzgjidhen njerzit q kan karakter m t lart, gjenez m tpastr; shpirti i cili sht i kapur pr vlerat, krahas varfris srnd dhe pezmit t kurbetit, sht i njeriut t fort besnik.Respektimi i obligimeve ndaj Allahut dhe ndaj njerzve krkonkarakter i cili nuk ndryshon me ndryshimin e ditve n mesbollkut dhe skamjes; kjo, pra, sht thelbi i besnikris.

    50

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    51/265

    Prej kuptimeve t besnikris sht vnia e do sendi nvendin meritor dhe adekuat. Kshtu, nuk i jepet post dikujt the-tr por vetm se njeriut i cili sht kompetent pr t, dhe nuk i

    besohet nj funksion dikujt, por vetm se njeriut t cilin aftsiae tij e lartson deri tek ai.

    Konsiderimi i funksioneve dhe punve publike, gjra t be-sueshme me prgjegjsi konfirmohet nga shum aspekte:

    Transmetohet prej Ebu Dherrit, i cili thot: I thash Pej-gamberit: O Pejgamber i Allahut, a nuk m jep ndonj funk-sion? M ra me dor shpatullave, pastaj tha:O Ebu Dherr, ti jei dobt, e funksioni sht amanet, ndrkaq Ditn e Gjykimit dot jet turprim dhe pendim, prve atij i cili e meriton dhe ekryen obligimin e vet q ka n t. /Transmeton Muslimi/

    Prgatitja profesionale apo praktike nuk sht e domos-doshme pr konsolidimin shpirtror. Nj njeri mund t ketsjellje solide dhe besim t mir, mirpo mos t ket aftsi tduhura t cilat e bjn produktiv n nj funksion t caktuar.

    A nuk e sheh Jusufin e sinqert? Ai nuk e propozoi veten prudhheqjen e shtjeve ekonomike vetm me pejgamberin dhedevotshmrin e vet, por, gjithashtu edhe me besnikrin dhediturin e tij: M cakto mua prgjegjs t depove t ven-dit, un jam besnik i dijshm.(Jusuf: 55) Po ashtu, edhe EbuDherri, kur krkoi funksion, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk e pa t aft pr t dhe i tha t trhiqet.

    Besueshmria krkon q pr funksione ti zgjedhim njerzitt cilt m s miri e kryejn at, e nse zgjedhim njeri tjetr,pr shkak t epshit, korrupcionit apo afrsis, ather, me elimi-nimin e t aftit dhe zgjedhjen e t paaftit, kemi br tradhti

    flagrante.Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kush e

    cakton nj njeri udhheqs t nj grupi, e n mesin e tyre kanjeri me t cilin sht m i knaqur Allahu, ai e ka tradhtuarAllahun, Pejgamberin e Tij dhe besimtart. /Transmeton Haki-mi/

    Transmetohet prej Jezid Ibn Ebi Sufjanit, i cili thot: EbuBekri [radijAllahu anhu], kur m drgoi n Sham, m tha: O

    Jezid, ti ke t afrt, ndoshta mund tu japsh prparsi n

    51

  • 8/2/2019 03 KarakteriIMuslimanit-Gazali

    52/265

    udhheqje, kjo sht gjja pr t ciln m s shumti frikohempr ty, pasi ka thn Pejgamberi i Allahut: Kujt i jepet ndonjkompetenc n shtjet e muslimanve, e ai e cakton udhheqs

    t tyre ndonj nga simpatia, mbi t do t jet mallkimi iAllahut. Allahu prej tij nuk pranon kthim e as kompensim, derisata fus n Xhehenem. /Transmeton Hakimi/

    Populli n t cilin nuk ka bes sht populli n t cilin n-prkmben ndrmjetsimet me interesat e miratuara. Aty ngul-faten aftsit e njerzve t aft, me qllim q mos ti prfillinata dhe tu japin prparsi atyre q jan nn ta. Suneti na katreguar qart se kjo sht prej simptomave t plangprishsis qdo t ndodh n fund t bots.

    Erdhi nj njeri dhe e pyeti Pejgamberin e Allahut: Kur do tbhet Kija