1

BASISVORMING

VEILIGHEIDK.B. 17 mei 2007

GEVAARLIJKE PRODUCTEN

2

Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap G.O.

GEVAARLIJKE PRODUCTEN

Beringen 22 januari 2008

Oostende 20 maart 2008

Melle 15 april 2008

Jette 27 mei 2008

Theo WeversPreventiedeskundige

3

1. INLEIDING

a) Gevaarlijke producten = stoffen met gevaarlijke eigenschappen

Brandgevaarlijk

Gezondheidsschadelijk

Milieubedreigend

4

b) Het gevaar van de gevaarlijke stof is niet enkel de stof maar ook:

de dosis

en

concentratie

onveilige

omstandigheden

5

c) Aggregatietoestand waarin de stof zich bevindt

VAST

VLOEIBAAR

GAS

Enkel risico bij aanraking.

Kunnen bewegen.

Kunnen verdampen.

De meeste kunnen niet worden waargenomen door de mens.

6

2. OPNAME VAN SCHADELIJKE STOFFEN

Hoe komen ze het lichaam binnen

Luchtwegen

Oraal (vuile handen - eten/roken)

Huid (invloed op de huid/doorheen

de huid verspreiding door

het lichaam)

Open wonden

7

BRAND OF EXPLOSIE VEROORZAKEN BRAND AANWAKKEREN

SCHADELIJK VOOR DE GEZONDHEID

CORROSIEF (BIJTEND)

GEVAARLIJK VOOR HET MILIEU

Diverse risico’s

8

Enkele voorbeelden

Oplosmiddelen (thinners) via de huid, via de longen

CO (koolstofmonoxide)= giftig reukloos, kleurloos, smaakloos, onzichtbaar

Asbest veroorzaakt asbestose of longkanker

Lassen giftige metalen in lasdampen

ventilatie, PBM

9

3. OMSCHRIJVING RISICO’S EN SYMBOLEN

Ontplofbaar

Stoffen en preparaten die bij aanraking met een vlam kunnen ontploffen of voor stoten en wrijvingen gevoeliger zijn dan dinitrobenzeen.

Kenmerk E

10

Oxiderend

Stoffen en preparaten die bij aanraking met andere stoffen, met name ontvlambare stoffen sterk exotherm kunnen reageren.

Kenmerk O

Zeer licht ontvlambaar

Stoffen en preparaten die in vloeibare toestand een vlampunt beneden 0°C en een kookpunt van 35°C of lager hebben.

Kenmerk F+

11

bij omgevingstemperatuur aan de lucht blootgesteld, zonder toevoer van energie, in temperatuur kunnen stijgen en tenslotte kunnen ontbranden;

in vaste toestand, door kortstondige inwerking van een ontstekingsbron gemakkelijk kunnen worden ontstoken en na verwijdering van de ontstekingsbron blijven branden of gloeien;

in vloeibare toestand, een vlampunt beneden 21°C hebben;

in gasvormige toestand, bij normale druk met lucht ontvlambaar zijn;

bij aanraking met water of vochtige lucht, licht ontvlambare gassen in een gevaarlijke hoeveelheid ontwikkelen.

Kenmerk F

Licht ontvlambaar

Stoffen en preparaten die:

12

Ontvlambaar

Stoffen en preparaten die in vloeibare toestand een vlampunt hebben gelegen tussen 21°C en 55°C

13

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale dosis 50 (LD50), bij opname langs de mond bij de rat, =< 25 mg per kg lichaamsgewicht is;

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale dosis 50 (LD50), bij opname langs de huid bij de rat of het konijn, =< 50 mg per kg lichaamsgewicht is;

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale concentratie 50 (LD50), bij inademing bij de rat, =< 0.5 mg per liter lucht gedurende vier uur is.

Kenmerk T+

Zeer giftig

Stoffen en preparaten:

14

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale dosis 50 (LD50), bij opname langs de mond bij de rat, tussen de 25 en 200 mg per kg lichaamsgewicht ligt;

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale dosis 50 (LD50), bij opname langs de huid bij de rat of het konijn, tussen de 50 en 400 mg per kg lichaamsgewicht ligt;

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale concentratie 50 (LD50), bij inademing bij de rat, tussen 0.5 mg en 2 mg per liter lucht gedurende vier uur ligt.

Kenmerk T

Giftig

Stoffen en preparaten:

15

Schadelijk

Stoffen en preparaten:waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale dosis 50

(LD50), bij opname langs de mond bij de rat, tussen de 200 en 2000 mg per kg lichaamsgewicht ligt

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale dosis 50 (LD50), bij opname langs de huid bij de rat of het konijn, tussen de 400 en 2000 mg per kg lichaamsgewicht ligt

waarvan de acute toxiciteit, uitgedrukt door de letale concentratie 50 (LD50), bij inademing bij de rat, tussen 2 mg en 20 mg per liter lucht gedurende vier uur ligt

Kenmerk Xn

16

Corrosief

Stoffen en preparaten die bij aanraking met levende weefsels een vernietigende werking erop kunnen uitoefenen.

Kenmerk C

Irriterend

Niet corrosieve stoffen die door directe, langdurige of herhaalde aanraking met de huid of slijmvliezen een ontsteking kunnen

veroorzaken..

Kenmerk Xi

17

Milieubelastend

Stoffen en preparaten waarvan het gebruik onmiddellijk of na verloop van tijd gevaar voor het milieu oplevert of kan opleveren.

Kenmerk <<N

18

Enkele aansluitende begrippen

Acute giftigheid

Er treden meteen ziekteverschijnselen op, bv. misselijkheid, hoofdpijn, braken, …

Chronische giftigheid

Gevolg van een langdurige en herhaalde blootstelling aan de stof, bv. Stoflong, OPS,…

19

Persoonlijk hygiëne:

Niet eten - drinken op het werkHanden wassen voor het etenDouche gebruiken na het werkPropere toilettenOpletten werkkledij

Schadelijk product dan:

Kledij uittrekkenSpoelen met waterArts raadplegen.

20

Explosiegrenzen (volume % in lucht)

X = onderste explosiegrens

Y = bovenste explosiegrens

Te arm mengsels

Ontploffingsgebied

Te rijk mengsels

X Y

0 % gas100 % lucht

0 % lucht100 % gas

OPGELET

21

4. ETIKETTERING

a) Duidelijk zichtbaar en leesbaar (recht geplaatst).

b) Volgende minimale afmetingen hebben:

Voorstelling van het etiket

Inhoud van de verpakking Afmetingen etiket(minimum)

É.=< 3liter 52 x 74 mm

3liter < É..=<50 liter 74 x 105 mm

50 liter <É..<=500 liter 105 x 148 mm

500 liter < É. 148 x 210 mm

22

Onuitwisbaar zijn; contrasterende kleur. Taal of talen van de streek. Op elke deelverpakking aanbrengen. Goed vastzitten op de verpakking. De buitenverpakking (transportetikettering); de

binnenverpakking moet voorzien zijn van de normale etikettering.

23

a) De naam van de gevaarlijke stof(fen).

b) De specifieke vermeldingen der risico’s, en de symbolen die erop betrekking hebben (als ze er zijn).

c) De “R-zinnen.

d) De "S-zinnen.

e) De naam en het adres van de fabrikant.

Inhoud van het etiket

Een etiket is samengesteld uit volgende elementen.

24

R-

en S

-ZIN

NE

NR-ZINNEN:

Vermelden de Risico’s van het product Voorbeelden:

zeer giftig bij inademing en aanraking met de huid kan kanker veroorzaken bij inademing ontvlambaar veroorzaakt ernstige brandwonden ...

S-ZINNEN: Vermelden hoe de risico’s kunnen beperkt worden Voorbeelden van S (Safety)-zinnen:

aanraking met de ogen en de huid vermijden bij aanraking met de ogen onmiddellijk de ogen spoelen en een dokter raadplegen buiten het bereik van kinderen bewaren niet eten of drinken tijdens het werk

25

26

TOLUEEN

Schadelijk bij inademingLicht ontvlambaar

Licht ontvlambaar Schadelijk

Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – niet rokenAfval niet in de gootsteen werpenMaatregelen treffen tegen het ontstaan van statische elektriciteit.

Naam en adres van de fabrikant of van elke persoon die het desbetreffende product ter beschikking stelt van de werknemers.

27

5. HET VEILIGHEIDSINFORMATIEBLAD

Elke leverancier is verplicht u een veiligheids - informatieblad (MSDS) te bezorgen

De MSDS (Material Safety Data Sheet) ten laatste bij de levering.

De praktijk leert echter dat er moet worden achter gevraagd.

Het veiligheidsinformatieblad bevat 16 wettelijk vastgelegde rubrieken, waarbij niet van de volgorde mag worden afgeweken.

28

1. Identificatie van het product en de onderneming

2. Samenstellingen informatie over de bestanddelen

3. Mogelijke gevaren

4. Eerste hulpmaatregelen

5. Brandbestrijdingsmiddelen

6. Maatregelen bij het accidenteel vrijkomen van de stof

7. Hantering en opslag

8. Blootstellingbeheersing en persoonlijke bescherming

9. Fysische en chemische eigenschappen

10. Stabiliteiten reactiviteit

11. Toxicologische informatie

12. Ecologische informatie

13. Instructies voor verwijdering

14. Vervoersinformatie

15. Wettelijke informatie

16. Overige informatie

29

6. VEILIGHEIDS- EN GEZONDHEIDSKAART

MSDSMSDS

Bevatten vaak overbodige informatie. De taal is vaak te ingewikkeld of te wetenschappelijk De vorm van de informatie is vaak ook verschillend.

Veiligheids- en gezondheidskaart

Verkorte versie (10-11 punten) in huisstijl. Gemakkelijker herkenbaar en dus beter bruikbaar zijn. Voorbeeld

30

Veiligheid- en gezondheidskaart

1. Identificatie van de stofProductienaam: Bison tegellijm

Toepassing: Dispersiepastalijm voor keramische wandtegels

Leverancier: Perfecta Chemie BV Philipsstraat 9 Nl 4462 EW GOES

Tel: 0113 - 248248

Fax: 0113 – 232077

Telefoon noodgeval: 0113 - 236724

2. Samenstelling

Niet aanwezig

3. Risico's Gering

Langdurig contact met de huid of inademing van damp kan irritatie veroorzaken

5. Brandbestrijding

Niet brandbaar (slechts gedroogde lijm is brandbaar)

Blusmiddel: Alcoholbestendig schuim; CO2; poeder; waternevel Niet gebruiken: waterstraal

4. Eerste hulp

Algemeen: bij twijfel of aanhoudende verschijnselen een arts raadplegen

Inademing: in buitenlucht brengen, warm houden, inspanningen vermijden, geen eten of drinken geven, Indien bewusteloos: zijdelingse houding leggen

Contact met de ogen: 10 min. in open ogen spoelen met stromend water een arts raadplegen

Contact met de huid: De huid grondig wassen met water en zeep Geen oplosmiddelen of verdunners gebruiken

Opname door de mond: Arts verwittigen, laten rusten, geen braken opwekken

31

7. Hantering en opslag

Hantering:

- vermijd contact met de ogen en huid

- roken, eten en drinken verboden

- veiligheids- en gezondheidsformulieren bij de hand

- steeds in de originele verpakking bewaren

Opslag:

- houdt u aan de aanbevelingen op het etiket

- opslagtemperatuur tussen 5 en 30ºC, droge ruimte, goed geventileerd, uit de buurt van warmtebron en direct zonlicht

- vermijd contact met oxidatie middelen

8.Maatregelen ter beheersing van blootstelling/pers.bescherming

Technische veiligheidsmaatregelingen:zorg voor voldoende luchtverversing

Blootstellinglimieten: geen

Persoonlijke beschermingen:

Ademhaling: voldoende verse luchtHanden: beschermende cremeOgen: veiligheidsbrilHuid: blootgestelde lichaamsdelen grondig wassen

13. Instructies voor verwijdering

Niet in riool of oppervlaktewater

Verpakking afvoeren als KGA

**. Andere opmerkingen

9. Fysische en chemische eigenschappen

Vorm: pasteus

Vlampunt: nvt

Viscositeit: ca: 110Pa.s (20ºC)

Dichtheid: ca: 1800 Kg/m³

Dampdichtheid: nvt

Onderste explosiegrens: nvt

Oplosbaarheid met water: niet mengbaar

PH-waarde: ca: 8

32

7. EERSTE HULP VOOR ALS HET MISLOOPT

EHBO Een arts en/of ambulance bellen Etiket laten zien

Als er een ongeval met gevaarlijke producten gebeurd

Eerste hulp na brandwonden

EERST WATER DE REST KOMT LATER

Anti-gifcentrum070 245 245

33

Eerste hulp na ongeval met corrosieve stoffen

De mond laten spoelen met water. Enkele slokjes water laten drinken. Geen braken opwekken.

Na in slikken

Spoelen met veel water.

Na contact met de huid en ogen

34

Eerste hulp na vergiftiging door een giftig of schadelijk product

Luchtwegen vrijmaken. Eventueel kunstmatige beademing toepassen.

Na in slikken

Afspoelen met veel water. Zorgen dat u zelf niet met de stof in aanraking komt.

Na contact met de huid

Zorgen dat u zelf het giftige gas niet inademt. De luchtwegen vrijmaken. Eventueel kunstmatige beademing toepassen.

Na inademing van gas of damp

35

Indeling volgens de risico’s voor de gezondheid van de werknemers

1. Prikkelende stoffen

Werken in op de huid, de ogen, de neus en de keel. Hun werking is dus vrij direct of acuut.Mate van prikkeling en de plaats van inwerking kan echter sterk verschillen.

Enkele voorbeelden: ammoniak, chloor, zoutzuur, formaldehyde, azijnzuur, zwaveldioxide (SO2), fosgeen, enz..

36

2. Bijtende stoffen

Kunnen bij aanraking ernstige schade veroorzaken aan de lichaamsweefsels. Vooral de ogen en de huid

Enkele voorbeelden: zwavelzuur, fluorwaterstofzuur, salpeterzuur, natriumhydroxide, enz.

37

3. Allergenen

Bij sommige gevoelige werknemers één of andere vorm van allergie of overgevoeligheid veroorzaken. Hierdoor wordt hij/zij ook eventueel allergisch voor een ganse reeks gelijkaardige producten.Huideczeem en astma zijn de meest bekende.

Enkele voorbeelden: chroom, nikkel, bepaalde kleurstoffen, lijmen en harsen, sommige oplosmiddelen, enz. kunnen een allergische aandoening van de huid veroorzaken. Chroom, nikkel, platina, wolfraam, epoxyharsen, formol, isocyanaten, enz. kunnen een allergie van de luchtwegen (zoals astma) veroorzaken.

38

4. Verdovende stoffen

Hebben een tijdelijke verlammende werking op de hersenen en/of op andere delen van het zenuwstelsel. Sommige oplosmiddelen kunnen net zoals alcohol een dronken gevoel veroorzaken.

Enkele voorbeelden: ether, chloroform en mengsels van oplosmiddelen zoals thinner, tolueen, trichloorethyleen.

39

5. Zuurstofverdringers

Veroorzaken verstikkingsverschijnselen door een gebrek aan zuurstof. Geven geen prikkeling en vormen dus een sluipend gevaar (gesloten ruimtes, tanks, ...).

Enkele voorbeelden: stikstof, koolstofdioxide (CO2), aard- of stadsgas.

40

6. Stikgassen

Beletten dat de zuurstof in het bloed wordt opgenomen, of dat de aanwezige zuurstof wordt gebruikt.

Enkele voorbeelden: een zeer bekend voorbeeld is Koolstofmonoxide(CO), dat voorkomt in uitlaatgassen van motoren, in gassen van slecht werkende geisers, enz.Ook blauwzuurdampen, anilinedampen, enz. veroorzaken deze vergiftigingen en verstikkingen.

41

7. Systeemgiften

Die een schadelijke werking uitoefenen op een of ander orgaan- of weefselsysteem. Die gevolgen kunnen hebben voor de lever, nieren, bloedvormende organen, enz.

Enkele voorbeelden: tetrachloorkoolstof, arsenicum, zwavelkoolstof, lood, cadmium, kwikzilver, enz.

42

Dosis

De hoeveelheid van een bepaald gevaarlijk product over een bepaalde tijd in het organisme opgenomen wordt (vb. dagdosis, weekdosis, .).

Enkele bijkomende verklarende begrippen i.v.m. gevaarlijke producten

Effect

Afhankelijk van de mate waarin gevaarlijke producten worden opgenomen kunnen verschillende effecten optreden (vb. prikkeling, adem- en/of hartstilstand, ...

43

Toxiciteit en risico

De toxiciteit van een stof is het inherente vermogen van die stof om het menselijk lichaam schade te berokkenen. De kans dat een bepaald effect in de gegeven omstandigheden optreedt is het risico.

Metingen

Diverse eenheden: Mg/m3, ppm, volume%, Mg/cm3

Metingen worden meestal uitgevoerd door de arbeidsgeneesheer met objectieve meettechnieken zowel voor de gebruiker als de omstaander.

44

Asbesthoudende stoffen

Elke school is verplicht om een asbestdossier te hebben en bij te houden. De plaatsen waar de asbestvezels kunnen vrijkomen moeten ingekapseld of door een gespecialiseerde firma worden verwijderd.

Bij braak- of renovatiewerken dient men steeds het asbestdossier te raadplegen om te zien of men tijdens de werken niet met asbest in contact kan komen.

45

VEILIG OPSLAAN VAN GEVAARLIJKE PRODUCTEN

Bewaren van gevaarlijke producten

Enkel in de daarvoor voorziene verpakking

Etiket aanwezig op het recipiënt Is ruiken veilig? “NEEN” omdat:

VerkoudenGewend aan de geurReukloos bv. Koolstofmonoxide.

46

Aandachtspunten bij opslag

Kleef de nodige pictogramman bv. Verboden te roken, verboden voor onbevoegden..

Zo brandgevaarlijk zorg voor een aangepaste opslagplaats (zie art. 52 Codex)

Stoffen die kunnen reageren apart houden. Zorg voor een koele, droge en goed verluchte

opslagruimte

Zorg voor de nodige lekbakken.

Vermijd stapeling boven schouderhoogte

Orde en netheid..

47

VEILIG WERKEN MET GEVAARLIJKE PRODUCTEN

Beschermingsmaatregelen

“VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN”

48

PRIMAIRE PREVENTIE

Risico aan de bron uitschakelen (weren of vervangen).

Aankoopprocedure met vrijgave toepassen voor gevaarlijke producten.

Advies deskundige (o.a.externe dienst voor preventie en bescherming, …) inwinnen.

49

Geen producten zonder etiket.

Juiste manier gebruiken (niet experimenteren).

Vermijd overtappen.

Hou een actuele lijst bij met alle producten (zie bijlage).

Ook op kleine verpakkingen etiketten aanbrengen.

Eten, drinken en roken is verboden in combinatie met gevaarlijke producten.

Persoonlijke hygiëne, handen wassen, douchen.

Algemene maatregelen

50

Collectieve bescherming

Verlichting, verluchting, afzuiging, signalisatie, pictogrammen, instructies, zwangerschaps-bescherming, medisch onderzoek, oogdouche, nooddouche, ….

SECUNDAIRE PREVENTIE

Persoonlijke bescherming

Veiligheidsbril, handschoenen, masker, schoenen, werkkledij, gelaatscherm, …

51

CHECKLIJST GEVAARLIJKE STOFFENChecklijst voor een goede communicatie

52

CHECKLIJST GEVAARLIJKE STOFFEN

Informatiechecklijst voor leraars en studenten

53

Collectieve Noodnummers 24u/24u, antigifcentrum 070/245 245.(www.antigifcentrum.be)

Elke wonde - ook de kleinste - goed laten verzorgen door bekwaam personeel.

Bij spatten overvloedig spoelen met water.

Bij incident of accident met producten vraag gespecialiseerde hulp.

NOODGEVAL

54