II Predmet proučavanja i Predmet proučavanja i

priroda discipline priroda discipline

Istorija diplomatijeIstorija diplomatije

AmbasadorAmbasador Oliver PotežicaOliver Potežica

Reč Reč diplomatijadiplomatija vodi poreklo od imena pod vodi poreklo od imena pod kojim su u davna vremena bili poznati kojim su u davna vremena bili poznati dokumenti, dokumenti, diplomadiploma, izdavani, izdavanimm ili ili prezentovaniprezentovanimm u cilju potvrde statusa i u cilju potvrde statusa i poverene misije. Izraz poverene misije. Izraz diplomadiploma je grčkog je grčkog porekla i koristila se za označavanje porekla i koristila se za označavanje isprave (povelje) isprave (povelje) „„presavijene na dva presavijene na dva deladela”, kojom je potvrđivan status njenog ”, kojom je potvrđivan status njenog nosioca. Tek će u vreme Rimske imperije nosioca. Tek će u vreme Rimske imperije ova reč postepeno početi da se koristi i u ova reč postepeno početi da se koristi i u kontekstu spoljne politike. kontekstu spoljne politike.

Institut održavanja (diplomatskih) odnosa Institut održavanja (diplomatskih) odnosa između država postoji milenijumima, već između država postoji milenijumima, već od nastanka prvih država. Stvoreni su, od nastanka prvih država. Stvoreni su, dalje, dalje, specijalizovanispecijalizovani organi i institucije u organi i institucije u cilju kvalifikovanog obavljanja pomenutih cilju kvalifikovanog obavljanja pomenutih aktivnosti i poslova. Izgrađena su, takođe, aktivnosti i poslova. Izgrađena su, takođe, pravila koja ovim organima i institucijama pravila koja ovim organima i institucijama omogućavaju da što uspešnije deluju u omogućavaju da što uspešnije deluju u sve sve učestaliučestalijijim kontaktima predstavnika m kontaktima predstavnika država i međunarodnih organizacija u država i međunarodnih organizacija u savremenom svetu.savremenom svetu.

Sama reč diplomatija korišćena je u Sama reč diplomatija korišćena je u mnogostrukim značenjima. Neki pod mnogostrukim značenjima. Neki pod diplomatijom, jednostavno, podrazumevaju diplomatijom, jednostavno, podrazumevaju spoljnu politiku, drugi, pak, međunarodne odnose, spoljnu politiku, drugi, pak, međunarodne odnose, a treći samo takt u odnosima.a treći samo takt u odnosima.

U našoj literaturi se diplomatija odreU našoj literaturi se diplomatija određđivala kao ivala kao „„grana politike koja se bavi odnosima među grana politike koja se bavi odnosima među državamadržavama; i ; i kao veština zastupanja interesa kao veština zastupanja interesa jedne državejedne države (vladara, vlade) u inostranstvu, u (vladara, vlade) u inostranstvu, u međunarodnom pregovorima, u spoljnoj politici međunarodnom pregovorima, u spoljnoj politici uopšteuopšte””.. Branimir Janković navodi da je Branimir Janković navodi da je „„diplomatija, diplomatija, grosso modogrosso modo uzevši, vođenje spoljne uzevši, vođenje spoljne politike jedne ili više država”.politike jedne ili više država”.

Postoje, inače, brojne Postoje, inače, brojne i različite i različite definicije definicije diplomatije. Harold Nikolson odrediplomatije. Harold Nikolson određđuje diplomatiju uje diplomatiju vrlo široko kao vrlo široko kao „„regulisano odvijanje odnosa regulisano odvijanje odnosa između dve grupe ljudskih bića koje su strane između dve grupe ljudskih bića koje su strane jedna drugoj”. Često se diplomatija povezuje sa jedna drugoj”. Često se diplomatija povezuje sa vođenjem pregovora i obezbeđivanjem vođenjem pregovora i obezbeđivanjem kompromisa (kompromisa („„umetnost i praksa vođenja umetnost i praksa vođenja pregovora među državama”). pregovora među državama”). Enciklopedija Enciklopedija AmerikanaAmerikana odre određđuje diplomatiju kao uje diplomatiju kao „„skup skup postupaka i procesa povezanim sa postupaka i procesa povezanim sa pregovaranjem, obično suverenih država” pregovaranjem, obično suverenih država” i kao i kao „„najvažniji instrument spoljne politike”.najvažniji instrument spoljne politike”.

Baron Ferdinand de Kisi navodi (1846. Baron Ferdinand de Kisi navodi (1846. godine) da je godine) da je „„diplomatija skup znanja i diplomatija skup znanja i načela koja su potrebna za dobro vođenje načela koja su potrebna za dobro vođenje javnih poslova između država”, dok Ser javnih poslova između država”, dok Ser Ernest Satou kaže (1917. godine) da je Ernest Satou kaže (1917. godine) da je „„diplomatija primena inteligencije i takta u diplomatija primena inteligencije i takta u vođenju zvaničnih odnosa između vlada vođenju zvaničnih odnosa između vlada nezavisnih država”. Džof Beridž naglašava nezavisnih država”. Džof Beridž naglašava (1998. godine) značaj pregovaranja u (1998. godine) značaj pregovaranja u diplomatiji i odrediplomatiji i određđuje ovu disciplinu kao uje ovu disciplinu kao „„vođenje međunarodnih odnosa, više vođenje međunarodnih odnosa, više pregovorima nego silom, propagandom ili pregovorima nego silom, propagandom ili primenom prava”.primenom prava”.

Za shvatanje diplomatije je značajno to što ona Za shvatanje diplomatije je značajno to što ona ima pomenuti ima pomenuti „„dvostruki karakter”. Ona je, s dvostruki karakter”. Ona je, s jedne strane, grana politike, koja jedne strane, grana politike, koja se se najčešće najčešće smešta u okvire proučavanja nauke o politici i smešta u okvire proučavanja nauke o politici i međunarodnog prava. A, s druge strane, ona je međunarodnog prava. A, s druge strane, ona je praktična (praktična („„tehnička”) disciplina, koja treba da tehnička”) disciplina, koja treba da stvori uslove, na temelju definisanih političkih stvori uslove, na temelju definisanih političkih platformi, za uspostavljanje i održavanje platformi, za uspostavljanje i održavanje konkretnih institucionalizovanih odnosa konkretnih institucionalizovanih odnosa određenog međunarodnog subjekta sa određenog međunarodnog subjekta sa predstavnicima drugih međunarodnih subjekata, predstavnicima drugih međunarodnih subjekata, tačnije rečeno država i međunarodnih tačnije rečeno država i međunarodnih organizacija. organizacija.

U svojoj knjizi U svojoj knjizi Rasprava o praksi Rasprava o praksi moderne diplomatijemoderne diplomatije, Baron Ž. de , Baron Ž. de Silasi (1928. godine) određuje Silasi (1928. godine) određuje diplomatiju samo kao veštinu – diplomatiju samo kao veštinu – „„diplomatija je veština umešnog diplomatija je veština umešnog vođenja poslova u inostranstvu i vođenja poslova u inostranstvu i predstavljanja interesa svoje zemlje; predstavljanja interesa svoje zemlje; diplomatija je više veština nego diplomatija je više veština nego nauka, to je posao stvaranja i nauka, to je posao stvaranja i izveštavanja”.izveštavanja”.

Zajednički elementi skoro svim pomenutim Zajednički elementi skoro svim pomenutim definicijama je njen praktični karakter – definicijama je njen praktični karakter – diplomatija se skoro uvek određuje kao umeće, diplomatija se skoro uvek određuje kao umeće, veština, odnosno svojevrsna veština, odnosno svojevrsna „„umetnost”, umetnost”, „„praksa” ili praksa” ili „„tehnika” u svrsishodnom i tehnika” u svrsishodnom i institucionalizovanom ostvarivanju institucionalizovanom ostvarivanju spoljnopolitičkih ciljeva i strategija određenih spoljnopolitičkih ciljeva i strategija određenih međunarodnih subjekata. Tek onda dolaze njena međunarodnih subjekata. Tek onda dolaze njena tumačenja u smislu grane politike, u smislu nauke tumačenja u smislu grane politike, u smislu nauke (kao grane međunarodnog prava ili nauke o (kao grane međunarodnog prava ili nauke o politici) ili u smislu organa i institucija koji se bave politici) ili u smislu organa i institucija koji se bave spoljnopolitičkim poslovima. Diplomatija kao spoljnopolitičkim poslovima. Diplomatija kao praktična delatnost počiva, zapravo, na praktična delatnost počiva, zapravo, na diplomatskom i konzularnom pravu.diplomatskom i konzularnom pravu.

Kada je reč o diplomatiji kao Kada je reč o diplomatiji kao praktičnoj disciplini, prilikom njenog praktičnoj disciplini, prilikom njenog određivanja (definisanja) bi trebalo određivanja (definisanja) bi trebalo imati u vidu član 3 Bečke konvencije imati u vidu član 3 Bečke konvencije o diplomatskim odnosimao diplomatskim odnosima (1961. (1961. godine)godine), u kojem se preciziranju , u kojem se preciziranju funkcije diplomatske misije. funkcije diplomatske misije.

Te funkcije su: a) Predstavljanje Te funkcije su: a) Predstavljanje države koja akredituje kod države države koja akredituje kod države kod koje se akredituje; b) Zaštita u kod koje se akredituje; b) Zaštita u državi kod koje se akredituje interesa državi kod koje se akredituje interesa države koja akredituje i njenih države koja akredituje i njenih državljana, u granicama koje državljana, u granicama koje dozvoljava međunarodno pravo;dozvoljava međunarodno pravo;

c) Pregovaranje sa vladom kod koje se c) Pregovaranje sa vladom kod koje se akredituje; d) Obaveštavanje, svim akredituje; d) Obaveštavanje, svim dozvoljenim sredstvima, o uslovima i dozvoljenim sredstvima, o uslovima i razvoju događaja u državi kod koje se razvoju događaja u državi kod koje se akredituje i podnošenje izveštaja o tome akredituje i podnošenje izveštaja o tome vladi države koja akredituje; e) vladi države koja akredituje; e) Unapređivanje prijateljskih odnosa i Unapređivanje prijateljskih odnosa i razvijanje privrednih, kulturnih i naučnih razvijanje privrednih, kulturnih i naučnih odnosa između države koja akredituje i odnosa između države koja akredituje i države kod koje se akredituje. države kod koje se akredituje.

Ove funkcije bi se, Ove funkcije bi se, mutatis mutandismutatis mutandis, , mogle primeniti i na odnose država mogle primeniti i na odnose država sa međunarodnim organizacijama, sa međunarodnim organizacijama, kao i na neke kao i na neke „„bilateralne” odnose bilateralne” odnose između međunarodnih organizacija.između međunarodnih organizacija.

U U Leksikonu međunarodnog pravaLeksikonu međunarodnog prava nabrojane su karakteristične odrednice nabrojane su karakteristične odrednice diplomatije: 1) modaliteti opštenja između diplomatije: 1) modaliteti opštenja između subjekata međunarodnog prava, koji subjekata međunarodnog prava, koji podrazumevaju korišćenje diplomatskih podrazumevaju korišćenje diplomatskih postupaka i metoda dopuštenih postupaka i metoda dopuštenih međunarodnim pravom; 2) spoljna politika međunarodnim pravom; 2) spoljna politika određene države; 3) skup lica koja rade u određene države; 3) skup lica koja rade u diplomatskoj službi neke zemlje; 4) diplomatskoj službi neke zemlje; 4) predstavljanje države na spoljnopolitičkom predstavljanje države na spoljnopolitičkom planu; 5) veštinu zastupanja države i planu; 5) veštinu zastupanja države i vođenja javnih i tajnih pregovora.vođenja javnih i tajnih pregovora.

Diplomatija je:Diplomatija je: Delatnost (spoljnopolitička)Delatnost (spoljnopolitička) umeće (veština)umeće (veština) teorijska disciplina (nauka)teorijska disciplina (nauka) metodi opštenja u međ. odnosimametodi opštenja u međ. odnosima karijera (profesija, služba)karijera (profesija, služba)

Kada je reč o izvršavanju složenih aktivnosti u Kada je reč o izvršavanju složenih aktivnosti u oblasti spoljne politike, mora se pomenuti, pored oblasti spoljne politike, mora se pomenuti, pored diplomatije, uloga konzulata i konzularnih diplomatije, uloga konzulata i konzularnih funkcionera. Funkcije konzula i konzularne službe funkcionera. Funkcije konzula i konzularne službe imaju svoje korene u zaštiti interesa stranaca u imaju svoje korene u zaštiti interesa stranaca u Srednjem veku od strane država njihovog Srednjem veku od strane država njihovog porekla, pre svega u zaštiti interesa trgovaca i porekla, pre svega u zaštiti interesa trgovaca i pomoraca u mediteranskim oblastima kojima je pomoraca u mediteranskim oblastima kojima je vladala Osmanlijska imperija. Kasnije su konzuli vladala Osmanlijska imperija. Kasnije su konzuli počeli da dobijaju sve značajnije i složenije počeli da dobijaju sve značajnije i složenije funkcije u zaštiti interesa država i njihovih funkcije u zaštiti interesa država i njihovih građana i pravnih lica u inostranstvu. građana i pravnih lica u inostranstvu.

Danas je obavljanje konzularnih funkcija Danas je obavljanje konzularnih funkcija regulisano brojnim međunarodnim aktima, regulisano brojnim međunarodnim aktima, međunarodnim običajima i tradicijama međunarodnim običajima i tradicijama država, preuzetim i u nacionalnim država, preuzetim i u nacionalnim zakonodavstvima. Konzularna služba je zakonodavstvima. Konzularna služba je imala sličan razvoj kao diplomatija. Ipak, imala sličan razvoj kao diplomatija. Ipak, danas je generalna tendencija da se danas je generalna tendencija da se konzularna služba konzularna služba „„smesti” u okvire smesti” u okvire diplomatske službe.diplomatske službe. Retke su zemlje u Retke su zemlje u kojima su diplomatska i konzularna služba kojima su diplomatska i konzularna služba još uvek razdvojene.još uvek razdvojene.

Istorija diplomatije, odnosno diplomatska Istorija diplomatije, odnosno diplomatska istorija je počela da se formira kao istorija je počela da se formira kao posebna disciplina istoriografije još u posebna disciplina istoriografije još u antička vremena. Ovu konstataciju antička vremena. Ovu konstataciju potvrđuju dela Platona, Aristotela, potvrđuju dela Platona, Aristotela, Herodota, Tukidida, Tacita, Apijana i Herodota, Tukidida, Tacita, Apijana i mnogih drugih istoričara koji su živeli u mnogih drugih istoričara koji su živeli u Starom veku. U modernom dobu, kao Starom veku. U modernom dobu, kao posebna istoriografska disciplina istorija posebna istoriografska disciplina istorija diplomatije se uobličava u drugoj polovini diplomatije se uobličava u drugoj polovini 19. veka i početkom 20. veka. 19. veka i početkom 20. veka.

Međunarodni odnosi su odMeđunarodni odnosi su od uvek uvek predstavljali složenu društvenu pojavu i predstavljali složenu društvenu pojavu i njihova polivalentnost njihova polivalentnost (višedimenzionalnost) (višedimenzionalnost) je doprinela da oni je doprinela da oni budu predmet probudu predmet prouučavanja niza naučnih čavanja niza naučnih discdisciiplina. Uspostavljena je tradicija plina. Uspostavljena je tradicija istorijskog proučavanja međunarodnih istorijskog proučavanja međunarodnih odnosa, koje je po svom metodološkom odnosa, koje je po svom metodološkom pristupu pre svega deskriptivnog pristupu pre svega deskriptivnog karaktera. Istorija je, uopšte gledano, karaktera. Istorija je, uopšte gledano, najviše doprinela saznavanjunajviše doprinela saznavanju, opisivanju i , opisivanju i objašnjenjuobjašnjenju pojava u okviru međunarodnih pojava u okviru međunarodnih odnosa i diplomatije.odnosa i diplomatije.

Najstarija istorijska disciplina koja se Najstarija istorijska disciplina koja se bavi proučavanjem odnosa između bavi proučavanjem odnosa između država je diplomatska istorija. Sve do država je diplomatska istorija. Sve do Francuske buržoaske revolucije Francuske buržoaske revolucije 1789. godine, međunarodni odnosi 1789. godine, međunarodni odnosi su bili odnosi između suverena su bili odnosi između suverena (monarha) i njihovih vlada.(monarha) i njihovih vlada.

Istorija i danas doprinosi saznanju i Istorija i danas doprinosi saznanju i naučnom, odnosno stručnom naučnom, odnosno stručnom objašnjenju pomenutih pojava. objašnjenju pomenutih pojava. Bez Bez korišćenja istorijskog metoda ne korišćenja istorijskog metoda ne može može da da se zamisli ozbiljnije se zamisli ozbiljnije proučavanje diplomatije i proučavanje diplomatije i međunarodnih odnosa. Ova međunarodnih odnosa. Ova konstatkonstataacija je aksiom u bavljenju cija je aksiom u bavljenju diplomatijom i međunarodnim diplomatijom i međunarodnim odnosima.odnosima.

Zadatak diplomatske istorije je bio da otkriva i Zadatak diplomatske istorije je bio da otkriva i objašnjava diplomatske dokumente – dakle, objašnjava diplomatske dokumente – dakle, službene ili tajne dokumente koje su vladari službene ili tajne dokumente koje su vladari koristili u međusobnim odnosima. Kasnije je ova koristili u međusobnim odnosima. Kasnije je ova disciplina širila polje svog proučavanja na disciplina širila polje svog proučavanja na osnovne komponente spoljne politike jedne osnovne komponente spoljne politike jedne zemlje, bilateralne (dvostrane) i multilateralne zemlje, bilateralne (dvostrane) i multilateralne (višestrane) odnose države, kao i politička i vojna (višestrane) odnose države, kao i politička i vojna sredstva koja su korišćena u sprovođenju te sredstva koja su korišćena u sprovođenju te politike. Glavni, ponekada i jedini, izvori politike. Glavni, ponekada i jedini, izvori proučavanja su bili diplomatski arhivi, proučavanja su bili diplomatski arhivi, mada se mada se koriste i podaci izkoriste i podaci iz dnevn dnevnee štamp štampe i dre i dr..

Ova ograničenost diplomatske istorije u pogledu Ova ograničenost diplomatske istorije u pogledu predmeta i izvora istraživanja imala je i svoje predmeta i izvora istraživanja imala je i svoje pozitivne i negativne strane. Ona nije pozitivne i negativne strane. Ona nije dozvoljavala proizvoljnost u analizi jer su njeni dozvoljavala proizvoljnost u analizi jer su njeni zaključci morali da budu potkrepljeni istorijskim zaključci morali da budu potkrepljeni istorijskim dokumentima. Podaci koji su iznošeni u dokumentima. Podaci koji su iznošeni u diplomatskoj istoriji uglavnom su bili tačni jer su diplomatskoj istoriji uglavnom su bili tačni jer su proizilazili iz istorijskih dokumenata. Ali, nisu proizilazili iz istorijskih dokumenata. Ali, nisu uzimani u obzir mnogi društveni, ekonomski, uzimani u obzir mnogi društveni, ekonomski, politički, kulturni i drugi faktori koji utiču na politički, kulturni i drugi faktori koji utiču na kreiranje spoljne politike svake zemlje. Zbog toga kreiranje spoljne politike svake zemlje. Zbog toga su ocene i zaključci diplomatske istorije često su ocene i zaključci diplomatske istorije često ostajali jednostrani.ostajali jednostrani.

Posle Prvog svetskog rata, uporedo sa Posle Prvog svetskog rata, uporedo sa diplomatskom istorijom razvija se diplomatskom istorijom razvija se proučavanje spoljne politike. Spoljna proučavanje spoljne politike. Spoljna politika, kao nauka, bavi se politika, kao nauka, bavi se objašnjavanjem aktivnosti pojedinih objašnjavanjem aktivnosti pojedinih država, njihovog delovanja u odnosima sa država, njihovog delovanja u odnosima sa drugim državama u okvirima opštih drugim državama u okvirima opštih okolnosti i uslova koji vladaju u okolnosti i uslova koji vladaju u međunarodnoj zajednici i međunarodnim međunarodnoj zajednici i međunarodnim odnosima. Spoljna politika se razvila u odnosima. Spoljna politika se razvila u posebnu disciplinu politikologije.posebnu disciplinu politikologije.

Posle Drugog svetskog rata, javlja se nova Posle Drugog svetskog rata, javlja se nova disciplina – istorija međunarodnih odnosa. disciplina – istorija međunarodnih odnosa. U samoj promeni naziva discipline – U samoj promeni naziva discipline – diplomatska istorija u istorija diplomatska istorija u istorija međunarodnih odnosa – otkriva se šta je međunarodnih odnosa – otkriva se šta je suština promene. Naime, osnovni subjekti suština promene. Naime, osnovni subjekti proučavanja diplomatske istorije jesu proučavanja diplomatske istorije jesu države, dok se posle Drugog svetskog rata države, dok se posle Drugog svetskog rata javljaju i novi subjekti međunarodnog javljaju i novi subjekti međunarodnog prava, a to su međunarodne prava, a to su međunarodne (međudržavne) organizacije.(međudržavne) organizacije.

Predmet istorije diplomatije mora da Predmet istorije diplomatije mora da bude određen (a) vremenski; (b) bude određen (a) vremenski; (b) prostorno; i (c) disciplinarno. Istorijprostorno; i (c) disciplinarno. Istorijaa diplomatije mora da pođe, između diplomatije mora da pođe, između ostalog, od verifikovanih saznanja i ostalog, od verifikovanih saznanja i kategorijalno–pojmovnog aparata kategorijalno–pojmovnog aparata izgrađenog u međunarodnom javnom izgrađenog u međunarodnom javnom pravu, diplomatologiji kao posebnoj pravu, diplomatologiji kao posebnoj disdiscciplini u okviru politikologije i iplini u okviru politikologije i nauci o međunarodnim odnosima. nauci o međunarodnim odnosima.

Cilj Cilj istraživanja u okviru istorije diplomatijeistraživanja u okviru istorije diplomatije je je naučna deskripcija naučna deskripcija porekla i istorijskog razvoja porekla i istorijskog razvoja diplomatije, kao i uslova i okolnosti koje su uticale diplomatije, kao i uslova i okolnosti koje su uticale na konstituisanje diplomatije u njenom na konstituisanje diplomatije u njenom savremenom vidu. Isto tako, deskripcija savremenom vidu. Isto tako, deskripcija modaliteta u kojima se diplomatija ispoljavala, modaliteta u kojima se diplomatija ispoljavala, kao i diplomatskih instututa, instituticija, metoda i kao i diplomatskih instututa, instituticija, metoda i tehnika pomoću kojih se obavljala diplomatija od tehnika pomoću kojih se obavljala diplomatija od antičkog doba do danas. Takođe, i opisivanje i antičkog doba do danas. Takođe, i opisivanje i objašnjenje karakteristika antičke, objašnjenje karakteristika antičke, srednjevekovne, klasične, tradicionalne, moderne srednjevekovne, klasične, tradicionalne, moderne i savremene diplomatije. i savremene diplomatije.

Cilj Cilj istorije diplomatije je istorije diplomatije je grupisanje, grupisanje, klasifikacija i tipologizacija klasifikacija i tipologizacija modaliteta u modaliteta u kojima se diplomatija ispoljavala, kao i kojima se diplomatija ispoljavala, kao i diplomatskih instututa, instituticija, diplomatskih instututa, instituticija, metoda i tehnika pomoću kojih se metoda i tehnika pomoću kojih se obavljala diplomatija od nastanka države obavljala diplomatija od nastanka države (odnosno prvih sačuvanih pisanih izvora) (odnosno prvih sačuvanih pisanih izvora) do danas. Indikatori koji se koriste u istoriji do danas. Indikatori koji se koriste u istoriji diplomatije su pravni i politički dokumenti.diplomatije su pravni i politički dokumenti.

Kada je reč o Kada je reč o opštim filozofskim opštim filozofskim metodima istraživanjametodima istraživanja, sa stanovišta , sa stanovišta istorije diplomatijeistorije diplomatije, bitni principi , bitni principi dijalektičke metodedijalektičke metode ((istorijski istorijski materijalizammaterijalizam) ) predstavljapredstavljajuju opšti opšti filozofski i najširi metodološki okvir.filozofski i najširi metodološki okvir.

Od Od opštih naučnih metodaopštih naučnih metoda u istoriji u istoriji diplomatije koriste sediplomatije koriste se, prvenstveno, , prvenstveno, komparativna (uporedna, istorijsko–komparativna (uporedna, istorijsko–uporedna) metodauporedna) metoda i i hipotetičko–hipotetičko–deduktivna metodadeduktivna metoda. .

Posebno je značajna Posebno je značajna kkomparativna metodaomparativna metoda jejer omogućava r omogućava upoređivanupoređivanje diplomatskih je diplomatskih instituticije i instituticije i modaliteta modaliteta u različitim fazama u različitim fazama razvoja razvoja diplomatije kao disciplinediplomatije kao discipline, što , što zatimzatim omogućomogućava ava njihovu kategorizaciju i njihovu kategorizaciju i tipologizaciju. tipologizaciju.

Kada je reč o Kada je reč o osnovnim naučnim metodimaosnovnim naučnim metodima koji koji se koriste u istoriji diplomatijese koriste u istoriji diplomatije, izbor opštenaučnih , izbor opštenaučnih metoda uslovljava, istovremeno, i izbor osnovnih metoda uslovljava, istovremeno, i izbor osnovnih metoda koje će biti korišćene. metoda koje će biti korišćene. PPosebno osebno je je značajnoznačajno korišćenjekorišćenje analize analize, , kakokako strukturalno–strukturalno–funkcionalne analize,funkcionalne analize, tako tako ii naročito naročito genetičkgenetičkee analizanalizee, jer ona omogućava sticanje saznanja o , jer ona omogućava sticanje saznanja o nastanku i istorijskom razvoju istraživane pojavenastanku i istorijskom razvoju istraživane pojave. . S obzirom na to da je cilj istraživanja S obzirom na to da je cilj istraživanja u istoriji u istoriji diplomatije diplomatije naučna deskripcija, koristiće se, naučna deskripcija, koristiće se, takođe, i takođe, i deskriptivna, odnosno eksplikativna deskriptivna, odnosno eksplikativna analizaanaliza..

SSpecifičnost metode pecifičnost metode istorije istorije diplomatije podrazumeva diplomatije podrazumeva izbor, izbor, konkretizacijkonkretizaciju u i primeni primenu u metoda metoda osnovnih društvenih nauka i opštih osnovnih društvenih nauka i opštih metodametoda. I. Istraživanjstraživanjaa u okviru istorije u okviru istorije diplomatije su diplomatije su po svojoj svrsi po svojoj svrsi heurističkheurističkaa, dok je naučn, dok je naučni i ciljcilj istorije istorije diplomatije diplomatije deskriptivnodeskriptivno i, u i, u određenoj meri, određenoj meri, eksplikativno eksplikativno istraživanjeistraživanje..

Za Za prikupljanje podatakaprikupljanje podataka koji se odnose na koji se odnose na problematiku naučne deskripcije problematiku naučne deskripcije predmeta predmeta istorije diplomatijeistorije diplomatije, kao i , kao i na naučni na naučni postupak postupak tipologizacijtipologizacije e i klasifikaciji klasifikacijee u u okviru ove discipline koristiokviru ove discipline koristi, pre svega, , pre svega, analizu sadržaja dokumenataanalizu sadržaja dokumenata, uz , uz oslanjanje i na kontekst iskazanog oslanjanje i na kontekst iskazanog sadržaja analiziranih dokumenata i sadržaja analiziranih dokumenata i okolnosti u kojima su oni nastajali.okolnosti u kojima su oni nastajali. Isto Isto tako, analiza istorijskih spomenika, tako, analiza istorijskih spomenika, memoara, istoriografske literature i memoara, istoriografske literature i podataka iz sredstava informisanja.podataka iz sredstava informisanja.

U savremenoj nauci se pravi razlika U savremenoj nauci se pravi razlika između diplomatske istorije i istorije između diplomatske istorije i istorije diplomatije. diplomatije. Diplomatska istorijaDiplomatska istorija se bavi izučavanjem političke istorije se bavi izučavanjem političke istorije kroz analizu diplomatskog delovanja kroz analizu diplomatskog delovanja pojedinih (međunarodnih) subjekata. pojedinih (međunarodnih) subjekata. Obično se deli na četiri razdoblja Obično se deli na četiri razdoblja (Stari vek, Srednji vek, Novi vek i (Stari vek, Srednji vek, Novi vek i najnovije doba). najnovije doba).

Dok diplomatska istorija izučava Dok diplomatska istorija izučava međunarodne političke odnose, predmet međunarodne političke odnose, predmet poručavanja poručavanja istorije diplomatijeistorije diplomatije je sama je sama diplomatija kao poseban društveni i diplomatija kao poseban društveni i politički fenomen. Oba predmeta se politički fenomen. Oba predmeta se redovno izučavaju na diplomatskim redovno izučavaju na diplomatskim akademijama ili političkim školama na akademijama ili političkim školama na kojima se obučavaju lica koja nameravaju kojima se obučavaju lica koja nameravaju da se bave diplomatskom službom.da se bave diplomatskom službom.

Istorijsko izučavanje diplomatije i Istorijsko izučavanje diplomatije i međunarodnih odnosa ima i danas veoma međunarodnih odnosa ima i danas veoma veliki značaj. U našoj zemlji ima relativno veliki značaj. U našoj zemlji ima relativno dugu tradiciju. Još u XIX veku se javljaju dugu tradiciju. Još u XIX veku se javljaju dela iz diplomatske istorije, kakva su na dela iz diplomatske istorije, kakva su na primer dela Jovana Ristića ili Svetozara primer dela Jovana Ristića ili Svetozara Markovića. Posle Prvog svetskog rata se Markovića. Posle Prvog svetskog rata se pojavljuje višetomna edicija „Srpski narod pojavljuje višetomna edicija „Srpski narod u XIX veku“ i, na primer, „Diplomatska u XIX veku“ i, na primer, „Diplomatska istorija moderne Evrope“ J. Jovanovića i dr. istorija moderne Evrope“ J. Jovanovića i dr. Posle Drugog svetskog rata objavljeno je Posle Drugog svetskog rata objavljeno je više značajnih dela koja se bave više značajnih dela koja se bave problematikom istorije diplomatije.problematikom istorije diplomatije.

Osnovna literaturaOsnovna literatura:: Miodrag MitićMiodrag Mitić, , DiplomatijaDiplomatija, „, „Službeni listSlužbeni list“, “,

BeogradBeograd, 1999, 1999 Đorđe LopičićĐorđe Lopičić, , DiplomatijaDiplomatija ( (zbornik radovazbornik radova), ), IPIP

„„Vaša knjigaVaša knjiga“, “, BeogradBeograd, 2006, 2006 DžDž. . RR. . BeridžBeridž, , DiplomatijaDiplomatija ( (Teorija i praksaTeorija i praksa), ),

„„Akademija za diplomatiju i bezbednostAkademija za diplomatiju i bezbednost“/ „“/ „Filip Filip VišnjćVišnjć“, “, BeogradBeograd, 2008, 2008

VV. . PP. . PotemkinPotemkin, , Istorija diplomatije Istorija diplomatije I–IIII–III, „, „Arhiv za Arhiv za pravne i društvene naukepravne i društvene nauke“, “, BeogradBeograd, 1949, 1949

Henri KisindžerHenri Kisindžer, , DiplomatijaDiplomatija I–II, „Verzal Press“, I–II, „Verzal Press“, BeogradBeograd, 1999, 1999

Dopunska literarturaDopunska literartura:: Velibor Gavranov i Momir StojkovićVelibor Gavranov i Momir Stojković, , Međunarodni odnosi i Međunarodni odnosi i

spoljna politika Jugoslavijespoljna politika Jugoslavije, „, „Savremena administracijaSavremena administracija“, “, BeogradBeograd, 1972, 1972

Ranko PetkovićRanko Petković, , Subjektivna istorija jugoslovenske Subjektivna istorija jugoslovenske diplomatijediplomatije, „, „Službeni listSlužbeni list“,“, Beograd Beograd, 1999, 1999

Volter LakerVolter Laker, , Istorija EvropeIstorija Evrope 19451945––19921992, , „Clio“, Beograd„Clio“, Beograd, , 19991999

Ranko PetkovićRanko Petković, , XX vek na BalkanuXX vek na Balkanu, „, „Službeni listSlužbeni list“, “, BeogradBeograd, 1999, 1999

Bogdan Lj. PopovićBogdan Lj. Popović, , Istorija ministarstva inostranih dela Istorija ministarstva inostranih dela SrbijeSrbije, „, „Službeni glasnikSlužbeni glasnik“/ „“/ „Diplomatska akademija MSPDiplomatska akademija MSP“, “, BeogradBeograd, 2005, 2005

Zbignjev BžežinskiZbignjev Bžežinski, , Velika šahovska tablaVelika šahovska tabla, , CID, PodgoricaCID, Podgorica, , 20012001

Andrija LainovićAndrija Lainović, , Studije i ogledi iz istorije i diplomatijeStudije i ogledi iz istorije i diplomatije, , IPIP „„Vaša knjigaVaša knjiga“,“, Beograd Beograd, 2007, 2007

Vladmir ĆorovićVladmir Ćorović, , Istorija SrbaIstorija Srba, „, „Dom i školaDom i škola“, “, BeogradBeograd, 2002, 2002 The History of DiplomacyThe History of Diplomacy, US State Department Study , US State Department Study

(Dostupno na Internetu)(Dostupno na Internetu) М. М. SS. . AndersonAnderson, , Evropa u osamnaestom vekuEvropa u osamnaestom veku, , „Clio“, „Clio“,

BeogradBeograd, 2003, 2003 Čarls Kegli i Judžin VitkofČarls Kegli i Judžin Vitkof, , Svetska politikaSvetska politika – – Trend i Trend i

treansformacijatreansformacija, „, „Centar za studije jugoistočne EvropeCentar za studije jugoistočne Evrope“/ “/ „„Diplomatska akademija MSPDiplomatska akademija MSP“, “, BeogradBeograd, , 22004004