1

Les 4Psychotische stoornissen

en strafbaar gedrag

2

Indeling

1. Inleiding

2. Schizofrenie

3. Andere psychotische stoornissen

4. Besluit

3

1. Inleiding

-Juridische categorie (wet 1 juli 1964): krankzinnigheid: vooral psychotische stoornissen

(Zie GP p 47-48 en Int p41, 67-70, 102)

-Psychotische stoornissen zijn ernstige psychiatrische stoornissen met als prototype schizofrenie

-Ook enkele andere psychotische stoornissen zijn van belang in verband met strafbaar gedrag

4

2. Schizofrenie

2.1. Terminologie

2.2. Kenmerken

2.3. Verband met SG

5

Schizofrenie (vervolg)2.1. Terminologie

Schizofrenie (Eugen BLEUER, Zürich, 1911)

Letterlijk: gespleten geest of persoonlijkheid (Schizein: splijten en phrèn: geest, inborst)

Eerder: verbrokkeling van het psychisch functioneren: de eenheid, de samenhang van de psychische functies (denken, voelen, gedragen) in hun totaal functioneren is verloren gegaan

6

Schizofrenie (vervolg)2.2. Kenmerken

a) Beginsymptomen (vaak tijdens de adolescentie)Aanvankelijk vertoont de betrokkene zelf geen, of slechts vage, lichamelijke of psychische klachten (bijvoorbeeld schrik om ‘zijn zinnen te verliezen’); Later weinig of geen ziektebesef meerDe omgeving merkt wel geleidelijk, of soms vrij abrupt, veranderingen op (bijvoorbeeld: zich isoleren, minder contact hebben, studies plots afbreken, zich verwaarlozen, ongewone ervaringen, bizar gedrag, zich bekeken of besproken voelen)De evolutie kan zeer verschillend zijn in aard en duur

7

Schizofrenie (vervolg)b) Volontwikkeld syndroom

(Cfr. DSM-IV: niet zonder problemen)Grondige verstoring van denken, voelen en zich gedragenBelangrijk onderscheid:(1) Positieve verschijnselen

Ervaringen die aan het normaal psychisch functioneren worden toegevoegd: -wanen (onjuiste overtuigingen, onweerlegbaar) -hallucinaties (zintuigelijke waarnemingen zonder externe prikkel van één of verschillende zintuigen)-incoherentie (wartaal, draad kwijtraken,verzanden)

8

Schizofrenie (vervolg)

(2) Negatieve verschijnselen (tekorten in / verminderd psychisch functioneren)-gebrekkig sociaal contact-afgevlakt affect-stereotiep en vrij abstract denken-psychomotorische armoede

(1)&(2): +/- Criterium A in DSM-IVPlus: (Criterium B) duidelijk sociaal/beroepsmatig onder

een te verwachten niveau functioneren

9

Schizofrenie (vervolg)2.3. Verband met SG

De frequentie en de ernst van SG (en vooral van geweldmisdrijven) bij schizofrenen wordt vaak overdrevenWel ongeveer 10% uiteindelijk suicide (autoagressie)Dankzij adequatere behandelingsmogelijkheden kunnen zij vlugger ontslagen worden uit een psychiatrische instelling en worden hierdoor een aantal misdrijven medebepaald of gewoon maatschappelijk meer zichtbaar

10

Schizofrenie & SG (vervolg)

a) De stoornis zelf

b) Leefklimaat

c) Comorbiditeit

11

Schizofrenie & SG (vervolg)

a) De stoornis zelfVoor slechts één derde de stoornis zelf

Vooral direct gevolg van wanen en hallucinaties (positieve symptomen)

-Vooral paranoide wanen (bijvoorbeeld beïnvloedingswanen en achtervolgingswanen)

significant verband met geweldadig gedrag

-Meestal auditieve of gehoorshallucinaties,

vooral gebiedende bevelende hallucinaties

12

Schizofrenie & SGG (vervolg)

b) Het leefklimaat Omgevingsfactoren zijn zeer belangrijk

(overstimulerende stresssituaties lokken herval in de stoornis en eventueel misdrijven uit)

NB: Gevangenispsychose

Schizofrenie (of andere psychotische stoornis) manifesteert zich soms in de aanvangsperiode van een opsluiting in een gevangenis: het gepleegde misdrijf en de opsluiting kunnen als stressvolle ‘live events’ een psychotische opstoot mede uitlokken

13

Schizofrenie & SGG (vervolg)

c) Comorbiditeit (ook hier van belang)

In het verleden te weinig aandacht voor het samengaan met bijvoorbeeld een persoonlijkheidsstoornis

Vaak was er dan reeds een criminele carrière vast te stellen vooraleer de schizofrenie tot stand kwam

en deze criminaliteit kan grotendeels in verband gebracht worden met een persoolijkheidsstoornis

14

3. Andere psychotische stoornissen

3.1. Verschillende soorten

3.2. Verband met SG

15

Andere psychosen (vervolg)

3.1. Verschillende soorten(1) Ernstige stemmingsstoornissen

-depressieve syndromen (depressieve stemming, verminderde interesse, slaapstoornissen, geen eetlust, schuldwaan, suicidegedachten) -manische syndromen (spreekdrang, gedachtenvlucht,

hyperactieviteit, ontremming, grootheidswaan)

16

Andere psychosen (vervolg)

- Ook gemengde syndromen (depressieve en manische perioden): bipolaire stoornis (vroeger manisch-depressieve psychose)

(2) Kortdurende psychotische stoornis (in het postpartum d.i. binnen de vier weken na een bevalling)

(3) Psychose door misbruik en afhankelijkheid van psychoactieve middelen (alcohol en andere drugs)

17

Andere psychosen & SG

A) Ernstige stemmingsstoornissen(1) Depressieve stoornissen Over het algemeen verminderde agressiviteit

of in elk geval veel meer autoagressiviteitToch -homicide, infanticide (eventueel alle gezinsleden gevolgd door gelukte of mislukte zelfdoding: doding/zelfdoding)-diefstallen, brandstichting, seksuele misdrijven?-comorbiditeit (alcoholproblemen, persoonlijkheidsstoornis)

18

Andere psychosen & SG (vervolg)

(2) Manische episode-Diverse misdrijven van geweldmisdrijven en vermogensmisdrijven, geldverkwisting-Vaak meer accidenteel dan gericht geweld

(Bijv. ravage door roekeloos met auto rijden)-Sommigen zeer euforisch, veel grandeur en weinig destructief, anderen meer wantrouwig, zich beknot voelen en ook meer destructief

19

Andere psychosen & SG (vervolg)

B) Postpartum psychoseKortdurende psychotische stoornis(hormonaal onevenwicht, uitputting, gevoel leven en opvoeding van het pasgeboren kind niet aankunnen)Eventueel aanleiding tot een wanhoopsdaad (infanticide en gelukte of mislukte zelfdoding)

20

Andere en SGG (vervolg)

C) Psychose bij middelenmisbruik en middelenafhankelijkheid (alcohol, andere drugs)

NB: Intoxicatie: geen psychose

-Ontwenningssyndroom (delirium tremens met wanen, hallucinties)

-Paranoïde waan, jaloersheidswaan

21

4. BesluitPsychotische stoornissen kunnen mede bepalend zijn voor

allerlei misdrijven, inclusief geweldmisdrijven

Toch minder frequent voorkomend dan meestal gedacht (met name meestal een te sterke associatie met gevaarlijkheid)

Naast de stoornis zelf in strikte zin zijn omgevingsfactoren en comorbiditeit vaak van doorslaggevende invloed

Niet voor elk misdrijf automatisch volledig ontoerekeningsvatbaar

22

VIDEO & CASUSSEN

Video

De grote verwarring

Casussen

Vijf opgenomen psychotische patiënten