w w w . t e m h k 2 0 1 6 . o r g

11 - 15 MAYIS 2016

14 MAYIS 2016

&

38.TRKYEENDOKRNOLOJ VEMETABOLZMAHASTALIKLARIKONGRES

2. ULUSAL LPD SEMPOZYUMU

CORNELIA DIAMOND HOTELANTALYA

KONGRE KTABI

2

NDEKLERKURULLAR 4

KURS PROGRAMI 5

BLMSEL PROGRAM 6

KONUMA METNLER 13Pars Distalis ve Pars tuberalis tsH Farkllklar ve klinik Yansmas - bir bilimsel merak Yks 15Do. Dr. Sibel ertek Yaln

POstmenOPOZal HirsutiZme Yaklam 18Prof. Dr. kraD nlhzarc

testesterOn rePlasman: Yaam kalitesi, Demans, PrOstat kanseri riski? 20Prof. Dr. nuri akr

sarkObeZite 23Do.Dr. Gonca taMer

Gebelik ve HiPOFiZ: akrOmeGalili OlGular 27Do. Dr. zleYha karaca

Gebelikte HiPOFiZ Hastalklar bilateral aDrenalektOmili OlGu 30Prof. Dr. zeliha hekiMSoY

Pankreas kanseri ve DiYabet 35Prof. Dr. evki etinkalP

ramaZan ve DiYabet 38Do. Dr. okan bakner

stres ve aDrenal beZ 41Dr. fatih tanrverDi

stres ve GOnaD 44Dr. zleM elik

stres ve ObeZite 46Prof. Dr. raMazan Sar

Yeni inslinler 48Do. Dr. Meral Mert

tiP 2 DiYabette Yeni teDaviler Yeni PePtiDler 51Do. Dr. aSl nar

insiDental HiPOFiZ tmrleri 53Prof. Dr. zeYneP cantrk

HiPOParatirOiDiZm tan ve teDavisi 54Do. Dr. ihSan Stn

HiPerParatirOiDiZm 57Prof. Dr. erturul taan

bbrek YetmeZlii ve DiYabet bbrek ve GlukOZ HOmeOstaZisi 59Prof. Dr. eSen akbaY

karacier YetmeZlii ve Diabet 61Prof. Dr. haSan altunba

kalP YetmeZlii 62Prof. Dr. berrin etinarSlan

selektiF tirOiD resePtr mODlatrleri 66Do. Dr. M. fatih kll

selektiF strOJen resePtr mODlatrleri 69Do. Dr. haMiYet YlMaz Yaar

Graves HastalnDa teDavi strateJileri 71Prof. Dr. erSin akarSu

beniGn tirOiD nODllerinDe kltc Giriimler 73Prof. Dr. ahMet Seluk can

aklc ila kullanm: GereinDen FaZla tetkik ve teDavi YaPYOr muYuZ? 81Do. Dr. SerPil SalMan

GDa bamll 83Do. Dr. MehMet ak

3

NDEKLERseks krOmOZOmu anOrmallikleri, teDavi ve Fertilite Ynetimi 84Do. Dr. DiDeM zDeMir

HiPOGOnaDOtrOPik HiPOGOnaDiZm mi? Puberte tarDa m? 90Do. Dr. nee nar

transPlantasYOn sOnras kemik 96Prof. Dr. aYSen akaln

krOnik bbrek YetmeZliinDe OstePOrOZ teDavisinDe kullanlan ilalar 98Prof. Dr. alPer Grlek

FGF23 DOst mu Dman m? 100Do. Dr. haSan aYDn

cusHnG senDrOmu ve OsteOPOrOZ 102Prof. Dr. refik tanakol

GeP-net tan ve teDavisinDe nkleer tP 104Prof.Dr. nuri arSlan

2. ULUSAL LPD SEMPOZYUMU KONUMA METNLER 111DisliPiDemiDe Primer kOruma; kime, nasl, ne Zaman? 112Dr. eMre bozkrl

DisliPiDemiDe sekOnDer kOruma, kime, ne Zaman, nasl? 115Prof. Dr. cuMali Gke

DisliPiDemiDe klavuZ karmaas ve temD nerileri 116Prof. Dr. YuSuf zkan

liPiD metabOliZma bOZukluklarnDa Yakn Gelecekte kullanma Girecek Yeni ilalar 123Prof. Dr. habib bilen

HiPerliPiDeminin teDavisinDe FarmakOlOJik OlmaYan teDavi Ynetemleri - DiYet ve eGZersiZ 126Do. Dr. aYDoan aYDoDu

kOmbinasYOn teDavisi: kime, ne Zaman, nasl? 129Do. Dr. MehMet ali eren

HiPerliPiDemi teDavisi srasnDa salk uYGulama tebliinDe karlalan sOrunlar 131Do. Dr. YuSuf aYDn

SZEL BLDRLER 133

POSTER BLDRLER 157

DZN 380

4

TRKYE ENDOKRNOLOJ VE METABOLZMA DERNE YNETM KURULU

BakanProf. Dr. M. Sait Gnen

Bakan YardmcsProf. Dr. Nilgn Gvener Demira

Genel SekreterProf. Dr. Okan Blent Yldz

Aratrma SekreteriProf. Dr. Abdurrahman mleki

SaymanProf. Dr. Fahri Bayram

VeznedarProf. Dr. lhan Yetkin

yeProf. Dr. Ouzhan Deyneli

TRKYE ENDOKRNOLOJ VE METABOLZMA DERNE BLMSEL KURULU

Bilimsel Kurul BakanProf. Dr. M. Sait Gnen

Bilimsel Kurul SekreteriProf. Dr. Nilgn Gvener Demira

Bilimsel Kurul yeleriProf. Dr. Ali Rza Uysal

Prof. Dr. Demet orapoluProf. Dr. Dilek Gogas Yavuz

Prof. Dr. Erol BoluProf. Dr. lhan Satman

Prof. Dr. Murat Faik ErdoanProf. Dr. Tevfik Sabuncu

5

KURS PROGRAMI

11 MAYIS 2016 / ARAMBA

UYGULAMALI TEMEL TROD ULTRASONOGRAFS KURSU SALON C

12:50-13:00 Al - Nilgn Gvener Demira

13:00-13:30 Dnyada ve lkemizde Endokrinoloji Kliniklerinde Ultrasonografi Uygulamalar, Endokrinologlar Niin Boyun ve Tiroid Ultrasonografisi Yapabilmeli ve Yapmaldr? Ultrasonografinin Temelleri, Terminoloji, Boyun Anatomisi, Boyunda Ultrasonografi Nasl Uygulanr? - Murat Faik Erdoan

13:30-14:10 Tiroid Nodllerinde Ultrasonografi, Biyopsi ve Ykama Uygulamalarnn Teorisi - Alptekin Grsoy

14:10-14:30 Tiroiditlerde Gri Skala ve Doppler Ultrasonografi Bulgular - Hasan Altunba

14:30-15:00 Kahve Molas

15:00-16:00 Gerek Hastalarda Operatrler Eliinde Projeksiyonla Grsel Eitim Alptekin Grsoy, Murat Faik Erdoan

16:0017:30 Gerek Hastalarla Sekizli Guruplar Halinde Ultrasonografi almalar Grup 1 - Bar Aknc Grup 2 - Dilek Berker Grup 3 - Tevfik Demir Grup 4 - zgr Demir Grup 5 - Mustafa Kulakszolu

17:3018:00 Katlm Belgelerinin Datm, Genel Deerlendirme ve Kapan Alptekin Grsoy, Hasan Altunba, Murat Faik Erdoan

6

BLMSEL PROGRAM

11 MAYIS 2016 / ARAMBASALON A

18:00-18:15 Al Konumalar

18:15-19:15 Ustalara Sayg Oturumu ve Gen Aratrmac dl Oturum Bakanlar: Olcay Gedik, Grbz ErdoanKonumaclar: Ahmet Sadi Gndodu, Metin Arslan

12 MAYIS 2016 / PEREMBE 12 MAYIS 2016 / PEREMBESALON A SALON B

08:30-09:15 ENDO Konferans: Polikistik Over Sendromu 2016Oturum Bakan: M. Sait GnenKonumac: Blent Okan Yldz

09:15-10:00 Konferans: Microbiota and Bone HealthOturum Bakanlar: Tmay Szen, Sema AkalnKonumac: Rene Rizzoli

10:00-11:00 Panel: AkromegaliOturum Bakanlar: Sebile Dkmeta, Demet orapoluAkromegali Klavuzundaki Yenilikler: Hangisi Gerek? - Tomris ErbaAkromegali Tans: Ne Zaman Genetik nceleme stenmeli? - Mustafa ahinGH-IGF-1 ve Kanser likisi - Mjde Aktrk

10:00-11:00 Panel:Yalanan ErkekOturum Bakanlar: Engin Gney,Yaln AralTestesteron ve Kardiyovaskler Risk - Abdullah TalpnarTestesteron Replasman: Yaam Kalitesi, Demans, Prostat Kanseri Riski? - Nuri akrSarkobesite: Tehis ve Tedavi - Gonca Tamer

11:00-11:30 Kahve Molas 11:00-11:30 Kahve Molas

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTip 2 Diyabette Liraglutid ile TEDAVDE OKLU HEDEF, STN SONULAR Konumaclar: Seluk Dadelen, Bar Aknc

11:30-12:30 Uydu Sempozyumunsline Balarken Yol AyrmOturum Bakan: Krsad nlhzarcKonumaclar: Hasan Aydn, Levent Kebaplar

12:30-13:30 Uydu SempozyumuVeriler Ne Diyo?Klinik almalar ve Gerek Yaam Verileriyle Dyabette Yeniliki Tedavi OpsiyonlarOturum Bakan: Rfat EmralKonumaclar: Dilek Gogas Yavuz, Neslihan Bal Ttnc, Vedat Sansoy

12:30-13:30 le Yemei ve Poster Sunumlar-1Poster Deerlendirme Kurulu: Mjde Aktrk, Sebile Dkmeta, Kamile Gl, Nee Ersz Glelik,

Mustafa Kulakszolu, Mustafa ahin, lhan Tarkun, Serkan Yener

13:30-14:30 Panel: Molekler Biyolojiden Klinie Tiroid-Hipofiz Aks ve Tiroid Hormon Sentezine Yeni BakOturum Bakanlar: Gksun Ayvaz, Mustafa KulakszoluPars Distalis ve Pars Tuberalis TSH Farkllklar ve Klinik Yansmas - Sibel ErtekDeiyodinazlar Aras Genetik ve Fonksiyonel Farkllklar ve Kanser - Fsun Balo TrnerHipotiroid Anne Fetsnde Beyin Geliimi Bozukluklar ve Nrolojik Malformasyonlar - Cengiz Kara

13:30-14:30 Panel: Gebelikte Hipofiz HastalklarOturum Bakanlar: Ferihan Aral, Fulya AknAkromegalili Olgular - Zleyha KaracaBilateral Adrenalektomili Olgu - Zeliha HekimsoyProlaktinomal Olgu - Erdin Ertrk

14:30-15:30 Vakalarla TartyoruzModeratr: Nee Ersz GlelikPostmenopozal Hirsutisme Yaklam - Krad nlhzarcBilateral Adrenal Kitleye Yaklam - Serkan Yener

14:30-15:30 Vakalarla TartyoruzModeratr: Nevin Dina, Abdurrahman mlekiPankreas Kanseri ve DM - evki etinkalpRamazan ve Diyabet - Okan Bakner

15:30-16:00 Kahve Molas 15:30-16:00 Kahve Molas

16:00-17:00 Uydu SempozyumuOsteoporozda Neden Anabolik Tedavi?Oturum Bakan: Dilek Gogas YavuzKonumac: Refik Tanakol

16:00-17:00 Uydu Sempozyumunslin Tedavisinde Erken ntensifikasyon, Ge KomplikasyonOturum Bakan: Ahmet KayaKonumaclar: Sevim Gll, Alper Grlek

17:00-17:45 Konferans: Adipoz Doku ve GonadOturum Bakanlar: Aydan Usman, Mustafa KutluKonumac: lhan Tarkun

17:00-17:45 Konferans: Erkek Osteoporozu Oturum Bakanlar: azi mamolu, Belgin EfeKonumac: Dilek Gogas Yavuz

17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 01 - S 05)Oturum Bakanlar: Kamile Gl, zcan Karaman

17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 06 - S 10)Oturum Bakanlar: Oya Topalolu, Banu Kale

18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Diyabet 18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Osteoporoz ve Dier Metabolik Kemik Hastalklar

SALON C21:00-22:00 TEMD Yeterlik Kurulu Re-sertifikasyon Sreci Bilgilendirme Toplants 13:30-14:30 Uydu Sempozyumu

Diyabetik Retinopati Endokrinoloji ve Hastalklar Uzmannn Tedavide Gz Hekimine KatksOturum Bakan: azi mamoluDiyabetik Komplikasyonlar - Mustafa KutluDiyabetik Retinopati - Bora Eldem

18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Adrenal ve Gonadal Hastalklar

7

BLMSEL PROGRAM

11 MAYIS 2016 / ARAMBASALON A

18:00-18:15 Al Konumalar

18:15-19:15 Ustalara Sayg Oturumu ve Gen Aratrmac dl Oturum Bakanlar: Olcay Gedik, Grbz ErdoanKonumaclar: Ahmet Sadi Gndodu, Metin Arslan

12 MAYIS 2016 / PEREMBE 12 MAYIS 2016 / PEREMBESALON A SALON B

08:30-09:15 ENDO Konferans: Polikistik Over Sendromu 2016Oturum Bakan: M. Sait GnenKonumac: Blent Okan Yldz

09:15-10:00 Konferans: Microbiota and Bone HealthOturum Bakanlar: Tmay Szen, Sema AkalnKonumac: Rene Rizzoli

10:00-11:00 Panel: AkromegaliOturum Bakanlar: Sebile Dkmeta, Demet orapoluAkromegali Klavuzundaki Yenilikler: Hangisi Gerek? - Tomris ErbaAkromegali Tans: Ne Zaman Genetik nceleme stenmeli? - Mustafa ahinGH-IGF-1 ve Kanser likisi - Mjde Aktrk

10:00-11:00 Panel:Yalanan ErkekOturum Bakanlar: Engin Gney,Yaln AralTestesteron ve Kardiyovaskler Risk - Abdullah TalpnarTestesteron Replasman: Yaam Kalitesi, Demans, Prostat Kanseri Riski? - Nuri akrSarkobesite: Tehis ve Tedavi - Gonca Tamer

11:00-11:30 Kahve Molas 11:00-11:30 Kahve Molas

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTip 2 Diyabette Liraglutid ile TEDAVDE OKLU HEDEF, STN SONULAR Konumaclar: Seluk Dadelen, Bar Aknc

11:30-12:30 Uydu Sempozyumunsline Balarken Yol AyrmOturum Bakan: Krsad nlhzarcKonumaclar: Hasan Aydn, Levent Kebaplar

12:30-13:30 Uydu SempozyumuVeriler Ne Diyo?Klinik almalar ve Gerek Yaam Verileriyle Dyabette Yeniliki Tedavi OpsiyonlarOturum Bakan: Rfat EmralKonumaclar: Dilek Gogas Yavuz, Neslihan Bal Ttnc, Vedat Sansoy

12:30-13:30 le Yemei ve Poster Sunumlar-1Poster Deerlendirme Kurulu: Mjde Aktrk, Sebile Dkmeta, Kamile Gl, Nee Ersz Glelik,

Mustafa Kulakszolu, Mustafa ahin, lhan Tarkun, Serkan Yener

13:30-14:30 Panel: Molekler Biyolojiden Klinie Tiroid-Hipofiz Aks ve Tiroid Hormon Sentezine Yeni BakOturum Bakanlar: Gksun Ayvaz, Mustafa KulakszoluPars Distalis ve Pars Tuberalis TSH Farkllklar ve Klinik Yansmas - Sibel ErtekDeiyodinazlar Aras Genetik ve Fonksiyonel Farkllklar ve Kanser - Fsun Balo TrnerHipotiroid Anne Fetsnde Beyin Geliimi Bozukluklar ve Nrolojik Malformasyonlar - Cengiz Kara

13:30-14:30 Panel: Gebelikte Hipofiz HastalklarOturum Bakanlar: Ferihan Aral, Fulya AknAkromegalili Olgular - Zleyha KaracaBilateral Adrenalektomili Olgu - Zeliha HekimsoyProlaktinomal Olgu - Erdin Ertrk

14:30-15:30 Vakalarla TartyoruzModeratr: Nee Ersz GlelikPostmenopozal Hirsutisme Yaklam - Krad nlhzarcBilateral Adrenal Kitleye Yaklam - Serkan Yener

14:30-15:30 Vakalarla TartyoruzModeratr: Nevin Dina, Abdurrahman mlekiPankreas Kanseri ve DM - evki etinkalpRamazan ve Diyabet - Okan Bakner

15:30-16:00 Kahve Molas 15:30-16:00 Kahve Molas

16:00-17:00 Uydu SempozyumuOsteoporozda Neden Anabolik Tedavi?Oturum Bakan: Dilek Gogas YavuzKonumac: Refik Tanakol

16:00-17:00 Uydu Sempozyumunslin Tedavisinde Erken ntensifikasyon, Ge KomplikasyonOturum Bakan: Ahmet KayaKonumaclar: Sevim Gll, Alper Grlek

17:00-17:45 Konferans: Adipoz Doku ve GonadOturum Bakanlar: Aydan Usman, Mustafa KutluKonumac: lhan Tarkun

17:00-17:45 Konferans: Erkek Osteoporozu Oturum Bakanlar: azi mamolu, Belgin EfeKonumac: Dilek Gogas Yavuz

17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 01 - S 05)Oturum Bakanlar: Kamile Gl, zcan Karaman

17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 06 - S 10)Oturum Bakanlar: Oya Topalolu, Banu Kale

18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Diyabet 18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Osteoporoz ve Dier Metabolik Kemik Hastalklar

SALON C21:00-22:00 TEMD Yeterlik Kurulu Re-sertifikasyon Sreci Bilgilendirme Toplants 13:30-14:30 Uydu Sempozyumu

Diyabetik Retinopati Endokrinoloji ve Hastalklar Uzmannn Tedavide Gz Hekimine KatksOturum Bakan: azi mamoluDiyabetik Komplikasyonlar - Mustafa KutluDiyabetik Retinopati - Bora Eldem

18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Adrenal ve Gonadal Hastalklar

8

BLMSEL PROGRAM

13 MAYIS 2016 / CUMA 13 MAYIS 2016 / CUMASALON A SALON B SALON C

08:30-09:15 Klavuzlarda Neyi, Neden Deitirdik?Oturum Bakanlar: Nilgn Gvener Demira, lhan Satmanalma GruplarDiyabet - lhan SatmanHipofiz - mer AzalOsteoporoz ve Dier Metabolik Kemik Hastalklar - Ayegl Atmaca

09:15-10:00 Konferans: Tip 1 Diyabette mmunoterapiOturum Bakanlar: Kubilay Karda, Nilgn BakalKonumac: Neslihan Bal Ttnc

09:15-10:00 Konferans: IgG4 likili Hastalklar ve TiroidOturum Bakanlar: Faruk Alagl, Bekir akrKonumac: Murat Faik Erdoan

Aklc la Kullanm: Gereinden Fazla Tetkik ve Tedavi Yapyor Muyuz?Oturum Bakanlar: Harika Boztepe, Ayenur zol TorunKonumac: Serpil Salman

10:00-11:00 Panel: StresOturum Bakanlar: Fahrettin Keletemur, Bilgin zmenStres ve Adrenal Bez - Fatih TanrverdiStres ve Gonad - zlem elikStres ve Obezite - Ramazan Sar

10:00-11:00 Panel: Metabolik Kemik Hastalklarnda GncellemeOturum Bakanlar: Betl Ugur Altun, Dilek YazcPaget Hastal - Aye Kubat zmHipoparatiroidism - hsan stnHiperparatiroidism - Erturul Taan

Panel: Santral Kilo Reglasyonunda MekanizmalarOturum Bakanlar: Volkan Yumuk, Yksel AltuntaHipotalamik nflamasyonun Beslenme Reglasyonundaki Rol Sibel GldikenMaternal Nutrisyonun Hipotalamik Geliimdeki Rol Hlya Ilksu GzGda Bamll - Mehmet Ak

11:00-11:30 Kahve Molas 11:00-11:30 Kahve Molas

11:30-12:30 Uydu SempozyumuLantus'un Dn BugnOturum Bakan: azi mamoluKonumac: Nevin Dina

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTip 2 Diyabet Tedavisi ve Sitagliptinin Glenen YeriOturum Bakan: Hasan lkovaKonumaclar: Demet orapolu, Halil nder Ersz

12:30-13:30 Uydu Sempozyumu Deiim Balad!Tip 2 Diyabet Tedavisinde SGLT2 nhibisyonu ve ok Boyutlu EtkileriOturum Bakan: Sema AkalnKonumaclar: Zeynep Oar Siva, Tevfik Ecder

12:30-13:30 le Yemei ve Poster Sunumlar-2Poster Deerlendirme Kurulu: evki etinkalp, Hlya Ilksu Gz, Engin Gney, Asl Nar, Gonca Tamer, Fatih Tanrverdi,

Abdullah Talpnar, Dilek Gogas Yavuz

13:30-14:30 Panel: Erikin Metabolik HastalklarOturum Bakanlar: Ali Rza Uysal, lhan YetkinErikin Kaltsal Metabolizma Hastalklarnda Belirti ve Bulgular - Seluk DadelenErikin Kaltsal Metabolizma Hastalklarnda Tan ve Tedavi Yaklam - Gabor Linthorst

13:30-14:30 Panel: Organ Yetmezlii ve DMOturum Bakanlar: Nezaket Adalar, mit KarayalnBbrek Yetmezlii - Esen AkbayKaracier Yetmezlii - Hasan AltunbaKalp Yetmezlii - Berrin etinarslan

Panel: HipogonadismOturum Bakanlar: Erol Bolu, Ferhat DenizSeks Kromozomu Anormallikleri, Tedavi ve Fertilite Ynetimi Didem zdemirHipogonadotropik Hipogonadism mi, Puberta Tarda m?Nee nar

14:30-15:30 Panel: Tip 2 DM da Yeni TedavilerOturum Bakanlar: Sabri Saynalp, Serdar GlerYeni nslinler - Meral MertYeni OADler - Bar nder PamukYeni Peptidler - Asl Nar

14:30-15:30 Panel: Endokrinolojide Reseptr ModlatrleriOturum Bakanlar: Hulusi Atmaca, Seda SancakSelektif Tiroid Reseptr Modlatrleri - Mehmet Fatih KllSARM - Muammer Karadeniz SERM - Hamiyet Ylmaz

15:30-16:00 Kahve Molas 15:30-16:00 Kahve Molas

16:00-17:00 Uydu SempozyumuDiferansiye Tiroid Kanserinde Gncel GelimelerOturum Bakan: Mustafa Kemal BalcKonumac: Jan Smit

16:00-17:00 Uydu Sempozyumunslin Direnci altay n RaporuOturum Bakan: Ahmet Kayanslin Direnci Nedir? Tan Yntemleri Nelerdir? - Seluk Dadelennslin Direncinin Molekler Mekanizmalar Nelerdir? Neslihan Bal Ttncnslin Direncinde Primer Defekt; Kastadr, Karacierdedir, Ya Dokusundadr - Sevim Gllnslin Direncinin Kardiyometabolik ve Kardiyovaskler Risk Faktrleri zerindeki Etkisi - Zeynep Oar Sivanslin Direncinin Tedavi Yntemleri - Frat Bayraktar

17:00-17:45 Vakalarla TartyoruzModeratr: Ouzhan DeyneliHipofiz Hastalklarnda Radyoloji - Ayenur Cilansidental Hipofiz Tmrleri - Zeynep Cantrk

17:00-17:45 Vakalarla Tartyoruz Moderatr: nan AnaforoluGraves Hastalnda Tedavi Stratejileri - Ersin AkarsuBenign Tiroid Nodllerinde Kltc Giriimler - Ahmet Seluk Can

Vakalarla Tartyoruz Moderatr: M. Kemal BalcTransplantasyon Sonras Kemik - Aysen AkalnBariatrik Cerrahi Sonras Kemik - Frat Bayraktar

SALON D17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 11 - S 15)

Oturum Bakanlar: Ayten Ouz, Alev Altnova17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 16 - S 20)

Oturum Bakanlar: Mediha Ayhan, Uur nltrkSzel Sunumlar (S 21 - S 25)Oturum Bakanlar: enay Arkan Durmaz, Feridun Karakurt

18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Hipofiz 18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Tiroid alma Grubu Toplantlar - Nadir Grlen Metabolizma Hastalklar

9

BLMSEL PROGRAM

13 MAYIS 2016 / CUMA 13 MAYIS 2016 / CUMASALON A SALON B SALON C

08:30-09:15 Klavuzlarda Neyi, Neden Deitirdik?Oturum Bakanlar: Nilgn Gvener Demira, lhan Satmanalma GruplarDiyabet - lhan SatmanHipofiz - mer AzalOsteoporoz ve Dier Metabolik Kemik Hastalklar - Ayegl Atmaca

09:15-10:00 Konferans: Tip 1 Diyabette mmunoterapiOturum Bakanlar: Kubilay Karda, Nilgn BakalKonumac: Neslihan Bal Ttnc

09:15-10:00 Konferans: IgG4 likili Hastalklar ve TiroidOturum Bakanlar: Faruk Alagl, Bekir akrKonumac: Murat Faik Erdoan

Aklc la Kullanm: Gereinden Fazla Tetkik ve Tedavi Yapyor Muyuz?Oturum Bakanlar: Harika Boztepe, Ayenur zol TorunKonumac: Serpil Salman

10:00-11:00 Panel: StresOturum Bakanlar: Fahrettin Keletemur, Bilgin zmenStres ve Adrenal Bez - Fatih TanrverdiStres ve Gonad - zlem elikStres ve Obezite - Ramazan Sar

10:00-11:00 Panel: Metabolik Kemik Hastalklarnda GncellemeOturum Bakanlar: Betl Ugur Altun, Dilek YazcPaget Hastal - Aye Kubat zmHipoparatiroidism - hsan stnHiperparatiroidism - Erturul Taan

Panel: Santral Kilo Reglasyonunda MekanizmalarOturum Bakanlar: Volkan Yumuk, Yksel AltuntaHipotalamik nflamasyonun Beslenme Reglasyonundaki Rol Sibel GldikenMaternal Nutrisyonun Hipotalamik Geliimdeki Rol Hlya Ilksu GzGda Bamll - Mehmet Ak

11:00-11:30 Kahve Molas 11:00-11:30 Kahve Molas

11:30-12:30 Uydu SempozyumuLantus'un Dn BugnOturum Bakan: azi mamoluKonumac: Nevin Dina

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTip 2 Diyabet Tedavisi ve Sitagliptinin Glenen YeriOturum Bakan: Hasan lkovaKonumaclar: Demet orapolu, Halil nder Ersz

12:30-13:30 Uydu Sempozyumu Deiim Balad!Tip 2 Diyabet Tedavisinde SGLT2 nhibisyonu ve ok Boyutlu EtkileriOturum Bakan: Sema AkalnKonumaclar: Zeynep Oar Siva, Tevfik Ecder

12:30-13:30 le Yemei ve Poster Sunumlar-2Poster Deerlendirme Kurulu: evki etinkalp, Hlya Ilksu Gz, Engin Gney, Asl Nar, Gonca Tamer, Fatih Tanrverdi,

Abdullah Talpnar, Dilek Gogas Yavuz

13:30-14:30 Panel: Erikin Metabolik HastalklarOturum Bakanlar: Ali Rza Uysal, lhan YetkinErikin Kaltsal Metabolizma Hastalklarnda Belirti ve Bulgular - Seluk DadelenErikin Kaltsal Metabolizma Hastalklarnda Tan ve Tedavi Yaklam - Gabor Linthorst

13:30-14:30 Panel: Organ Yetmezlii ve DMOturum Bakanlar: Nezaket Adalar, mit KarayalnBbrek Yetmezlii - Esen AkbayKaracier Yetmezlii - Hasan AltunbaKalp Yetmezlii - Berrin etinarslan

Panel: HipogonadismOturum Bakanlar: Erol Bolu, Ferhat DenizSeks Kromozomu Anormallikleri, Tedavi ve Fertilite Ynetimi Didem zdemirHipogonadotropik Hipogonadism mi, Puberta Tarda m?Nee nar

14:30-15:30 Panel: Tip 2 DM da Yeni TedavilerOturum Bakanlar: Sabri Saynalp, Serdar GlerYeni nslinler - Meral MertYeni OADler - Bar nder PamukYeni Peptidler - Asl Nar

14:30-15:30 Panel: Endokrinolojide Reseptr ModlatrleriOturum Bakanlar: Hulusi Atmaca, Seda SancakSelektif Tiroid Reseptr Modlatrleri - Mehmet Fatih KllSARM - Muammer Karadeniz SERM - Hamiyet Ylmaz

15:30-16:00 Kahve Molas 15:30-16:00 Kahve Molas

16:00-17:00 Uydu SempozyumuDiferansiye Tiroid Kanserinde Gncel GelimelerOturum Bakan: Mustafa Kemal BalcKonumac: Jan Smit

16:00-17:00 Uydu Sempozyumunslin Direnci altay n RaporuOturum Bakan: Ahmet Kayanslin Direnci Nedir? Tan Yntemleri Nelerdir? - Seluk Dadelennslin Direncinin Molekler Mekanizmalar Nelerdir? Neslihan Bal Ttncnslin Direncinde Primer Defekt; Kastadr, Karacierdedir, Ya Dokusundadr - Sevim Gllnslin Direncinin Kardiyometabolik ve Kardiyovaskler Risk Faktrleri zerindeki Etkisi - Zeynep Oar Sivanslin Direncinin Tedavi Yntemleri - Frat Bayraktar

17:00-17:45 Vakalarla TartyoruzModeratr: Ouzhan DeyneliHipofiz Hastalklarnda Radyoloji - Ayenur Cilansidental Hipofiz Tmrleri - Zeynep Cantrk

17:00-17:45 Vakalarla Tartyoruz Moderatr: nan AnaforoluGraves Hastalnda Tedavi Stratejileri - Ersin AkarsuBenign Tiroid Nodllerinde Kltc Giriimler - Ahmet Seluk Can

Vakalarla Tartyoruz Moderatr: M. Kemal BalcTransplantasyon Sonras Kemik - Aysen AkalnBariatrik Cerrahi Sonras Kemik - Frat Bayraktar

SALON D17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 11 - S 15)

Oturum Bakanlar: Ayten Ouz, Alev Altnova17:45-18:45 Szel Sunumlar (S 16 - S 20)

Oturum Bakanlar: Mediha Ayhan, Uur nltrkSzel Sunumlar (S 21 - S 25)Oturum Bakanlar: enay Arkan Durmaz, Feridun Karakurt

18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Hipofiz 18:45-19:45 alma Grubu Toplantlar - Tiroid alma Grubu Toplantlar - Nadir Grlen Metabolizma Hastalklar

10

BLMSEL PROGRAM

14 MAYIS 2016 / CUMARTES 14 MAYIS 2016 / CUMARTESSALON A SALON B

08:30-09:15 Konferans: Clinical Implications of Accurate Subtyping of Pituitary Adenomas: Perspectives from the Treating Physician Oturum Bakanlar: Pnar Kadolu, Ercan TuncelKonumac: Sylvia Asa

08:30-08:45 2. ULUSAL LPD SEMPOZYUMU Al

08:45-09:15 Konferans: Dislipidemi GereiOturum Bakanlar: Ahmet Kaya, Ramis olakKonumac: Alper Snmez

09:15-10:30 Panel: Kronik Renal Yetmezlik - Metabolik Kemik Hastaligi YnetimiOturum Bakanlar: Miyase Bayraktar, Gl GrsoyOsteoporoz lalarnn Kullanm - Alper GrlekFGF 23 Dost mu Dman m ? - Hasan Aydn25 oh Vitamin D Eksikli Tedavi Edilmeli mi? - Fsun Saygl

09:15-10:30 Panel: Dislipidemide Primer ve Sekonder KorumaOturum Bakanlar: Hsrev Hatemi, Tamer TetikerPrimer Koruma, Kime, Nasl, Ne zaman? - Emre BozkrlSekonder Koruma; Kime, Nasl, Ne zaman? - Cumali GkeDislipidemide Klavuz Karmaas ve TEMD nerileri - Yusuf zkan

10:30-11:00 Konferans: Diyabet D Kronik Hastalklar iin Kullanlan lalarn Kilo EtkileriOturum Bakanlar: Rt Serter, Berrin DemirbaKonumac: Mustafa Araz

10:30-11:00 Konferans: Trkiyede Familyal Hiperkolesterolemi Taramasnda Son DurumOturum Bakanlar: Adnan Gkel, H. nder ErszKonumac: Tevfik Sabuncu

11:00-11:30 Kahve Molas 11:00-11:30 Kahve Molas

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTRAJENTA ile Zorlu Diyabet Yolunda Salam Balang Yeni ve Farkl bir DPP4 IOturum Bakan: Sadi GndoduKonumaclar: Serkan Yener, zlem elik, Dilek Yazc

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTip 2 Diyabet Tedavisinde Madalyonun ki YzKonumaclar: Bar Aknc, Blent Altun

12:30-13:30 Uydu SempozyumuDiyabetli Hastalarda Pankreasn Karanlk YzPankreas Ekzokrin Yetmezlik ve Tedavisi Konumaclar: Mustafa Cesur, Emre Yldrm

12:30-13:30 le Yemei ve Poster Sunumlar-3Poster Deerlendirme Kurulu: Okan Bakner, Zeynep Cantrk, zlem elik, Eda Ertrer, Meral Mert, Bar Pamuk,

Ramazan Sar, Fsun Saygl

13:30-14:00 13:30-14:00 Konferans: Homozygous FH and Familial Hypercholesterolemia; Diagnosis, Screening and Clinical Approach Oturum Bakanlar: Fahri Bayram, Meral KaykoluKonumac: Anja Vogt

14:00-15:00 Panel: Hipofiz Hastalklar ve Kemik Oturum Bakanlar: Yasemin Ttnc, Fulden Sara Cushing - Refik TanakolPituiter Yetmezlik - Dilek BerkerProlaktinoma - zgr Demir

14:00-15:00 Panel: Lipodistrofi PaneliOturum Bakanlar: Ahmet orak, brahim ahinLipodistrofiler ve Leptin Replasman Tedavisi - Elif OralTrkiye de Lipodistrofiler: Klinisyen iin Tan, zlem ve Tedavi Algoritmas - Bar Aknc

15:00-15:30 Kahve Molas 15:00-15:30 Kahve Molas

15:30-16:00 Konferans: Ar Cushing Hastalnda Problemler ve TedavisiOturum Bakanlar: Alpaslan Kemal Tuzcu, Mine AdaKonumac: Rfat Emral

15:30-16:00 Panel: Hiperlipidemide Aferez Tedavisi; Kimlere, Nasl Uygulanmal?Oturum Bakan: Derun ErturulKonumac: Mustafa Cesur

16:00-17:00 Panel: Tiroid KanseriOturum Bakanlar: Reyhan Ersoy, Arif YnemTiroid Kanserinde Tan, Tedavi ve Kr: Hasta Takip Algoritmalar - Sevim GllHashimoto Hastal ve Tiroid Kanseri - Alptekin Grsoy

16:00-17:00 Panel: Lipid MetabolizmasOturum Bakanlar: Gonca rk, Zeynel BeyhanLipid ve Lipoprotein Metabolizmasnn Deerlendirilmesinde Kullanlan Klasik ve Yeni Belirteler - Kubilay kinLipid Metabolizma Bozukluklarnda Yakn Gelecekte Kullanma Girecek Yeni lalar - Habib Bilen

17:00-18:30

Panel: GEP-NET Oturum Bakanlar: Eda Ertrer, zlem TarnEpidemioloji, Tan Yntemleri, Prognostik Faktrler - Mehtap akr Tedavi Prensipleri: Medikal - Tevfik DemirCerrahi - Birol BostancGiriimsel Radyoloji - Saim YlmazNkleer Tp - Nuri Arslan

17:00-18:30 Vakalar Eliinde Dislipidemide Sk Karlalan Sorunlar Oturum Bakanlar: Murat Ylmaz, Cihangir EremNonfarmakolojik Tedaviyi Yeterince Uyguluyor muyuz? - Aydoan AydoduStatin Tedavisinin Yan Etkileri - Ufuk zuuz Yal Karacier ve Bbrek Yetmezlii Durumlarnda Dislipidemi Tedavisi - Mesut zkayaKombinasyon Tedavisi; Kime, Ne zaman, Nasl? - M. Ali Eren Dislipidemi Tedavisinde SUT Uygulamalar ve Problemler - Yusuf Aydn

18:30 KAPANI

11

BLMSEL PROGRAM

14 MAYIS 2016 / CUMARTES 14 MAYIS 2016 / CUMARTESSALON A SALON B

08:30-09:15 Konferans: Clinical Implications of Accurate Subtyping of Pituitary Adenomas: Perspectives from the Treating Physician Oturum Bakanlar: Pnar Kadolu, Ercan TuncelKonumac: Sylvia Asa

08:30-08:45 2. ULUSAL LPD SEMPOZYUMU Al

08:45-09:15 Konferans: Dislipidemi GereiOturum Bakanlar: Ahmet Kaya, Ramis olakKonumac: Alper Snmez

09:15-10:30 Panel: Kronik Renal Yetmezlik - Metabolik Kemik Hastaligi YnetimiOturum Bakanlar: Miyase Bayraktar, Gl GrsoyOsteoporoz lalarnn Kullanm - Alper GrlekFGF 23 Dost mu Dman m ? - Hasan Aydn25 oh Vitamin D Eksikli Tedavi Edilmeli mi? - Fsun Saygl

09:15-10:30 Panel: Dislipidemide Primer ve Sekonder KorumaOturum Bakanlar: Hsrev Hatemi, Tamer TetikerPrimer Koruma, Kime, Nasl, Ne zaman? - Emre BozkrlSekonder Koruma; Kime, Nasl, Ne zaman? - Cumali GkeDislipidemide Klavuz Karmaas ve TEMD nerileri - Yusuf zkan

10:30-11:00 Konferans: Diyabet D Kronik Hastalklar iin Kullanlan lalarn Kilo EtkileriOturum Bakanlar: Rt Serter, Berrin DemirbaKonumac: Mustafa Araz

10:30-11:00 Konferans: Trkiyede Familyal Hiperkolesterolemi Taramasnda Son DurumOturum Bakanlar: Adnan Gkel, H. nder ErszKonumac: Tevfik Sabuncu

11:00-11:30 Kahve Molas 11:00-11:30 Kahve Molas

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTRAJENTA ile Zorlu Diyabet Yolunda Salam Balang Yeni ve Farkl bir DPP4 IOturum Bakan: Sadi GndoduKonumaclar: Serkan Yener, zlem elik, Dilek Yazc

11:30-12:30 Uydu SempozyumuTip 2 Diyabet Tedavisinde Madalyonun ki YzKonumaclar: Bar Aknc, Blent Altun

12:30-13:30 Uydu SempozyumuDiyabetli Hastalarda Pankreasn Karanlk YzPankreas Ekzokrin Yetmezlik ve Tedavisi Konumaclar: Mustafa Cesur, Emre Yldrm

12:30-13:30 le Yemei ve Poster Sunumlar-3Poster Deerlendirme Kurulu: Okan Bakner, Zeynep Cantrk, zlem elik, Eda Ertrer, Meral Mert, Bar Pamuk,

Ramazan Sar, Fsun Saygl

13:30-14:00 13:30-14:00 Konferans: Homozygous FH and Familial Hypercholesterolemia; Diagnosis, Screening and Clinical Approach Oturum Bakanlar: Fahri Bayram, Meral KaykoluKonumac: Anja Vogt

14:00-15:00 Panel: Hipofiz Hastalklar ve Kemik Oturum Bakanlar: Yasemin Ttnc, Fulden Sara Cushing - Refik TanakolPituiter Yetmezlik - Dilek BerkerProlaktinoma - zgr Demir

14:00-15:00 Panel: Lipodistrofi PaneliOturum Bakanlar: Ahmet orak, brahim ahinLipodistrofiler ve Leptin Replasman Tedavisi - Elif OralTrkiye de Lipodistrofiler: Klinisyen iin Tan, zlem ve Tedavi Algoritmas - Bar Aknc

15:00-15:30 Kahve Molas 15:00-15:30 Kahve Molas

15:30-16:00 Konferans: Ar Cushing Hastalnda Problemler ve TedavisiOturum Bakanlar: Alpaslan Kemal Tuzcu, Mine AdaKonumac: Rfat Emral

15:30-16:00 Panel: Hiperlipidemide Aferez Tedavisi; Kimlere, Nasl Uygulanmal?Oturum Bakan: Derun ErturulKonumac: Mustafa Cesur

16:00-17:00 Panel: Tiroid KanseriOturum Bakanlar: Reyhan Ersoy, Arif YnemTiroid Kanserinde Tan, Tedavi ve Kr: Hasta Takip Algoritmalar - Sevim GllHashimoto Hastal ve Tiroid Kanseri - Alptekin Grsoy

16:00-17:00 Panel: Lipid MetabolizmasOturum Bakanlar: Gonca rk, Zeynel BeyhanLipid ve Lipoprotein Metabolizmasnn Deerlendirilmesinde Kullanlan Klasik ve Yeni Belirteler - Kubilay kinLipid Metabolizma Bozukluklarnda Yakn Gelecekte Kullanma Girecek Yeni lalar - Habib Bilen

17:00-18:30

Panel: GEP-NET Oturum Bakanlar: Eda Ertrer, zlem TarnEpidemioloji, Tan Yntemleri, Prognostik Faktrler - Mehtap akr Tedavi Prensipleri: Medikal - Tevfik DemirCerrahi - Birol BostancGiriimsel Radyoloji - Saim YlmazNkleer Tp - Nuri Arslan

17:00-18:30 Vakalar Eliinde Dislipidemide Sk Karlalan Sorunlar Oturum Bakanlar: Murat Ylmaz, Cihangir EremNonfarmakolojik Tedaviyi Yeterince Uyguluyor muyuz? - Aydoan AydoduStatin Tedavisinin Yan Etkileri - Ufuk zuuz Yal Karacier ve Bbrek Yetmezlii Durumlarnda Dislipidemi Tedavisi - Mesut zkayaKombinasyon Tedavisi; Kime, Ne zaman, Nasl? - M. Ali Eren Dislipidemi Tedavisinde SUT Uygulamalar ve Problemler - Yusuf Aydn

18:30 KAPANI

KONUMA METNLER

15

KONUMA METNLER

tiroidi uyaran Hormon (tsH), alfa ve beta alt-nitelerinden oluan, non-kovalent bal, heterodi-mer bir glikoprotein olarak tiroid hormonu negatif feedback etkisi ve trH uyars ile salglanmas dzenle-nerek kana verilir. ayn alfa-altnitesi Folikl uyaran Hor-mon (FsH) ve lteinletirici Hormon (lH)da da ortak ola-rak bulunur, ama beta-altniteleri farkldr.

n hipofiz, anatomik olarak Pars tberalis (Pt) ve Pars Distalis (PD) ile ok ince bir blge olan Pars intermedia (Pi)dan oluur. 1990larn sonundan beri yaplan incele-melerde ilgin bir veri tesbit edilmitir; Pt hcrelerinde trH reseptr yoktur, tsH salnmas trHdan bamsz olarak yaplmaktadr.

tiroidektomize hastalarn hipotiroidi tablosu srasnda ykselen tsHlarna bakldnda majr hipofizer tsH glukoformlarndan farkl rezidler ierdikleri ve glikozi-lasyondaki bu farkllklarn tsH etkisi ve yarmrn et-kiledii bulunmutur.

Pineal bez, uzak Dou felsefelerinde nc gz olarak kabul edilen, Descartes tarafnca ruhun oturduu yer olarak tanmlanan endokrin glanddr. memelilerde gz-den gelen k bilgisi suprakiyazmatik nkleustan geerek pineal bezin melatonin sentezini dzenler ve melatonin sayesinde gece uzunluu bilgisi beyindeki dier merkez-lere iletilerek sirkardian ritm dzenlenir.

tm canllar mevsimsel evre deiimlerine adapte ola-rak savunma sistemi deiiklikleri, k uykusu, reme faaliyetleri ve byme aktivitelerini dzenlerler. ou organizma mevsim deiikliklerini zannedilenin aksine scaklktan deil, gndz uzunluundan anlar. nk scaklk gibi deikenler mevsimsel dnemi her zaman doru yanstmayabilir. kk memeliler ve kular bahar ve yaz aylarnda rer, gebelik ve inkbasyonlar ksadr, yavrular bahar ve yaz mevsimlerinde domu olur. bu tr hayvanlarabu yazda/konumada uzun gndzcler

diyeceiz. koyun, kei gibi daha byk memelilerde ges-tasyon dnemi uzun olduu iin reme sonbaharda olur, yavrular yine bahar ve yaz aylarnda doar. bu hayvanlara da ksa gndzcler diyeceiz.

melatonin, mt1 reseptr araclyla Ptde tsH-beta zinciri ekspresyonunu basklar. Yani Pt hcrelerinin tsH salnm fotoperiyodik reglasyon altndadr. Farelerde melatonin enjeksiyonu ile Ptde tsH salnm azalrken PDde deiim olmam, perifer kanda ise tsH dzeyle-ri azalm, ancak t4 dzeyleri etkilenmemitir. Halbuki PDde tsH konsantrasyonu Ptden yaklak 10,000 kat daha fazladr. elektron mikroskopik incelemeleri Pt ve PD tirotrof hcrelerinin yapsal olarak birbirinden farkl olduunu, Pt hcrelerinin daha az granll, gelimi Gol-gi cisimcikli, mikrovezikll hcreler olduunu, PD tiro-torplarnn ise ok sayda dens sekretuar granl ierdiini gstermitir.

ksa gndz koullarnda bytlen farelerde Pt-tsH-beta ekspresyonu azalr, ama PD-tsH-beta ekspresyonu deimez. bu farelere t3 enjekte edilerek tsH basklan-maya allrsa PD-tsH ve serum tsH azalr. ayn fareler uzun gndz koullarna alndnda Pt-tsH-beta ve se-rum tsH artar ama t4 deimez.

bu almalardan u iki sonu karlabilir: 1) Pt-tsH ve PD-tsH reglasyon mekanizmalar farkldr, 2) Pt-tsHn periferde biyoaktivitesi ok azdr.

bu aamadan sonra sorulmas gereken soru her iki tr tsH arasndaki farkn nereden kaynaklanddr. Wes-tern blot (Wb) yntemi ile PD-tsH 37kDa, Pt-tsH ise 40 kDa bulunmutur, yani molekler arlklar farkldr. an-cak deglikozile edilmi ekilde lldnde molekler arlklar ayndr. Pt-tsH ok dall, siyalize n-glikanlar iermektedir. Yani iki molekl arasnda glikozilasyon fark mevcuttur. ayrca Pt-tsH dolamda gG ile balanp yk-sek molekl arlkl makrotsH biyokompleksi olutu-

PARS DSTALS vE PARS TUBERALS TSH FARKLILIKLARI vE KLNK YANSIMASI - BR BLMSEL MERAK YKS

Do. Dr. Sibel ertek YalnMeMoral ankara haStaneSi enDokrinoloJi ve MetabolizMa haStalklar bD.

16

KONUMA METNLERrur. bu byk molekln biyoaktivitesi dktr. bu bilgiyi nceki sonularla birlikte test etmek iin yine farelerde uzun gndz ve ksa gndz artlarnda yine Wb ynte-mi ile hem gG altsnflar hem de makro-tsH lmleri yaplm ve ksa gndz-uzun gece koullarnda makro-tsH ve gG anlaml oranda dk bulunmutur. Yine bu almalarda Pt-tsHnn albmin ve gG2bye balanarak makro-tsH oluturduu grlmtr.

cHO (chinese Hamster Ovary) hcre kltrndeki hc-relerde tsH reseptr olduu iin Pt-tsH ve PD-tsH bu hcreler zerinde denenmi ve beklendiinin tersine bi-yoaktivitelerinin ayn olduu bulunmutur. ancak ayn kl-tr hcrelerinde ksa gndz-uzun gece (PD-tsH fazla, k mevsimi koullar) ve uzun gndz-ksa gece (Pt-tsH fazla, yaz mevsimi) koullarnda yetitirilmi farelerin tsHlar denendiinde makro-tsH fraksiyonunun primer kltr hcrelerinde biyoaktivitesinin minimum olduu gzlenmitir.

siyalize tsHn hepatik klerensi aynen FsH gibi yava olur, dolaysyla yarmr daha uzundur. Pt-tsHnn albminle kompleks oluturmas da yarmrn uzatyor ve serum-da daha yksek tesbit ediliyor olabilir. Hipotiroid farelerde de PDde 2-3 sialiltransferaz gen ekspresyonu artar, si-yalize tsH artar, sulfasyon azalr.

kular, balklar ve baz memelilerde tiroidektomi mevsim-sel testis bymesini veya regresyonunu nler, lt4 rep-lasman verilmesi de uzun-gndz etkisi yapar. (PD-tsH basklar ama Pt-tsH etkilenmez). Fotoperiyodizme ceva-b hzl ve belirgin olduu iin bu tr almalarda Japon bldrcn (coturnix Japonica) kullanlmaktadr. 1970li yl-lardan beri bu hayvann medibazal hipotalamusunu (mbH) lokal olarak aydnlatnca testikler byme gerekletii ve mbH lezyonlarnda fotoperiyodik dnem lH salgsnn bloke olduu, gonadal bymenin olmad gzlenmitir. mbH ventrolateral duvarlarndaki ependimal hcrelerde uzun gndz uyarsyla tip 2 deiyodinaz (DO2) aktivitesi-nin art, tip3 deiyodinaz (DO3) altivitesinin azald g-rlmtr. DO2 prohormon t4 biyoaktif triiyodothyro-nin (t3)e evirir, DO3 ise tiroid hormonunu inaktive eder, t4 ve t3 inaktif reverset3 ve 3,3-diiyodothyronin (t2)e evirir. mbHdaki lokal hormon konsantrasyonu DO2 ve DO3 tarafnca dzenlenmektedir. uzun gndz-ksa gece koullarnda mbHdaki t3 konsantrasyonu ksa gndze gre 10 kat daha fazladr. sere, tavuk, kanarya ve byk batankara kularnda intraserebroventrikler t3 en-jeksiyonu ile testikler hacim artar. Yani mbHda tiroid hormon aktivasyonu uzun-gndz mesaj verir.benzer ekilde memelilerdeki almalarda uzun-gndzclerde

(sibirya ve suriye hamsterlarnda, sanlarda, farelerde) ve ksa-gndzc keilerde, koyunlarda DO2 ve DO3n fotoperiyodik reglasyonu gsterilmitir. Gnlk subku-tan t3 enjeksiyonlar uzun-gndzc sibirya hamsterla-rnda testikler gelime ve bymeye neden olur, hipo-talamusa kronik t3 replasman yaplmas ise testikler regresyonu nler. ayn durum ksa-gndzclerde t4n DO2 ile t3e evrilmesi ve reme sezonunun sona ermesi olarak yorumlanr.

bldrcn, ksa-gndzden uzun-gndz ortamna alnr-sa ilk uzun-gndz afandan 22 saat sonra plazma lH dzeylerinde art gzlenir. bunun ncesinde hipofizde pars tberaliste DO2 aktivasyonundan 4 saat kadar nce tsH- subunit ve transkripsiyon ko-aktivatr eYa3 (eyes absent 3) genlerinin indksiyonu tesbit edilmitir.

kular ve memeliler arasndaki en byk farklardan bi-risi de memelilerdeki tek fotoreseptif organn gzler ol-mas, ama kularda bu basamaklarn olumas iin alglayan gzlerin olmasnn gerekmemesi, derin beyin fotoreseptrlerinin olmasdr.

memelilerde hem ksa gndzc, hem de uzun gndzc-de pinealektomi ve gzlerin karlmas bu fotoperiyodik cevab yok eder. melatonin verilmesi ise tekrar balatr.

Farelerde intraperitoneal melatonin verilmesinin ksa gndz etkisi yapp yapmayaca aratrlm, tsHr ol-mayan farelerde melatonin cevab olmamtr. mt1 ve mt2 reseptr olmayan farelerde yaplan almalar DO2/DO3 reglasyonunda mt1 aracl melatonin etkisinin ol-duunu gstermektedir.

Hem memelilerde hem de kularda ksa gndzde birok GnrH sinir ucu glial glial processleri ile median emi-nence blgesindedir ama bazal lamina ile temas etmez. uzun-gndzde ise bazal membrana temas ederler. Pe-rikapiller bolukla dorudan temas ile bu hipotalamik nrohormonu portal kapillerlere verirler. bylece GnrH sekresyonu modle edilebilmektedir.

Hamsterlarla yaplan almalar, ksa gndz koullarnn hipotalamus ve dalakta birok immn faktrn ekspres-yonunu etkilediini ve periferik lkosit saysn artrdn gstermitir. Gonadektomize hayvanlarda yaplan al-malara gre de fotoperiyodik immn sistem ve hastalk davranlarnn (anoreksiya, kilo kayb, yuva yapma dav-rannda azalma vb) altnda yatan nro-immn ilikiler, pineal bez-gonadal hormon-t3 balantl grnmektedir. Fotoperiyodik DO3 transkripsiyon reglasyonu lenfoid hcrelerdeki t3 uyarsn etkileyerek immn fonksiyonlar

17

KONUMA METNLERzerindeki endokrin etkilerin orkestrasyonunu balatr ve gerekli mevsimsel immn sistem deiikliklerinin dzen-lenmesini salar. Dolaysyla pineal bez-t3-GnrH aracl olarak gonadal geliim, reme dnemleri ve immn sis-tem etkilenmektedir.

bu bilgiler zellikle hayvanclkta mevsimsel remele-rin kstlayc bir faktr olmamas iin kullanlabilir. uzun gndzc hayvanlar ksa gndzcye evirmek mmkn olabilir. insanlarda nro-endokrin-immn balant ve tsH farkllklar ile ilikili alma yoktur. Grme engel-lilerdeki melatonin ykseklii ve bunun sirkardiyan ritm-

adenohipofizer hormolar, uyku dzeni zerine etkileri ile ilgili almalar grme engellilerin hepsinde ayn so-nular vermemitir. ayrca insanlarda reme zellikleri fotoperiyodik dzenlenmemektedir. ancak tiroid hormon kullanmnn nrolojik etkileri, gebelerdeki antitiroid ila veya lt4 kullanmnn fetal beyin zerine etkileri, mela-tonin tabletlerinin nroendokrin etkileri, tiroid hormon rezistansnda grlen nrolojik belirtilerde melatonin aracl yolaklarn rol, vF teknikleri iinde rol ve uzay almalarnda kullanm halen bilimsel aratrmaya ak alanlardr.

kaynaklar1. stevenson tJ, Onishi kG, bradley sP, et al. brain be-

hav mmun 2014.2. Prendergast bJ, baillie sr, Dhabhar Fs. am J Physiol

regul ntegr comp Physiol. 2008.3. banks r, Delibegovic m, stevenson tJ. J biol rhythms

2016.4. Prevot v, croix D, et al. neuroscience 1999.

5. Yasuo s, Yoshimura t,et al. J neurosci 2009.6. Ono H, et al. Proc natl acad sci usa 2008.7. Wilson Fe, reinert bD. J neuroendocrinol. 2000.8. klosen et al, J Histochem cytochem 2002.9. Dawson a, king vm, bentley Ge, et al. J biol rhythms

2001.10. bockmann et al. endocrinology 1997.11. Yamada et al. Proc natl acad sci 1997.

18

KONUMA METNLER

Postmenopozal hirsutizm premenopozal dneme gre daha az grlmesi, menstruel disfonksiyo-nun elik etmemesi ve bazen de yalanmaya bal doal bir belirti olarak grlmesi nedeniyle daha az nemsenmektedir. Postmenopozal hirsutizm daha ok yz-boyun blgesinde kllanma ve sata seyrekleme ile kendini gsterir. Postmenopozal hirsutizm vakalarnda menar ya, pemenopozal dnemde menstruel sikluslarn durumu, me-nopoz ya ve hirsutizmin ne zamandan beri olduu sorgu-lanmaldr. elik eden akne ve virilizasyon bulgular mutlaka sorgulanmaldr. Hiperkortizolemi bulgular ve galaktore ba-klmaldr. androjen-strojen dzeylerini etkileyebilecek ila kullanm hikayesi sorgulanmaldr. Postmenopozal hirsu-tizm etiyolojisinde yer alan hastalklar tabloda zetlenmitir. Postmenopozal hirsutizle bavuran hastada etiyolojik tan algoritmas da ekilde sunulmutur.

Postmenopozal hirsutizmde tedavi:tedavi etiyolojiye bal olarak deiir. cushing sendromu, hiperprolaktinemi ve tiroid disfonksiyonu premonopozal hastalarda olduu gibi uygun medikal/cerrahi yntem-lerle tedavi edilir. Postmenopozal hirsutizmde en nemli unsur adrenal ve ovaryan tmrlerin ekarte edilmesi, t-mral bir oluum varlnda cerrahi olarak karlmasdr. Hipertekozis de ou zaman cerrahi olarak karlr. Poli-kistik over sendromunda menstruel kayg olmadndan tedavide oral kontraseptifler tercih edilmez; spironolak-ton, finasterid ve nadiren flutamidden yararlanlr. nonk-lasik adrenal hiperplazi de fertilite beklentisi bu dnemde olmayaca iin PkOs tedavisinde olduu gibi antiandro-jenlerle tedavi edilir.

POSTMENOPOZAL HRSUTZME YAKLAIMProf. Dr. kraD nlhzarc

erciYeS niverSiteSi tP faklteSi, enDokrinoloJi bD., kaYSeri

tablo: Postmenopozal hirsutizm etiyolojisinde yer alan hastalklar

tan Postmenopozal kadnda klinik tablo

Polikistik over sendromu Premenopozal dnemde de oligo-amenore varltestosteron/DHeas yksekliiPolikistik ovaryan deiiklik (deerlendirmek bu dnemde zordur)

Hipertekozis Ovaryan stromadan ar androjen salgs olurok yksek testosteron/lml DHeas yksekliiPelvik usGde ovaryan grnm tanda nemli

Ovaryan tmr (leydig-sertoli-steroid hcreli tmrler)

adrenal tmrler

Gemite hikaye olmamasani balayan-hzl ilerleyen hirsutizmvirilizasyon bulgular elik edebilirok yksek testosteron/DHeas yksekliiOvaryan/adrenal kitlebaz over tmrleri grntlemede glk arzedebilir

cushing sendromu cushing belirti ve bulgular vardridrar kortizol, deksametazon supreson testi vb. testler yaplmaldruygun hipofiz/adrenal grntlemeactH bamsz cushing + hirsutizmde adrenal ca ekarte edilmelidir

konjenital adrenal hiperplazi (kaH)

Genelde bu dneme kadar tannmam ge balangl kaH vakalardr17-OHP (bazal veya stimle) lm ile tan konur.Genetik konfirmasyon gerekebilir.

19

KONUMA METNLERekil: Postmenopozal hirsutizmde etiyolojik tan yaklam

Postmenopozal hirsutizm

ila kullanmtiroid disfonksiyonuHiperprolaktinemicushing sendromu

ekarte edilmelic

Premenopozal hiperandrojenemi

Prenemopozal oligoamenore varsa

artm ovaryan stromaHiperandrojenemi

Yeni balayan hirsutizmHzl ilerlemevirilizasyon

Hipertekozis

Polikistik over sendromu

bazal/stimule yksek 17-OHP varlndanonklasik adrenal hiperplazi tans

Over tmrtestosteron yksek

Ovaryan kitle

adrenal tmrDHeas yksekadrenal kitle

20

KONUMA METNLER

late-onset hipogonadism (lOH), ge aa kan hi-pogonadizm, erkeklerde, yaa bal olarak ortaya kan, biyokimyasal ve klinik belirtileri tanmlar. Ya-n ilerlemesi ile birlikte, testosteron eksiklii ile birlikte libido ve cinsel aktivitede, ereksiyonda azalma, scak bas-mas terleme, dk kemik mineral dansitesi ile birlikte, az travma ile kemiklerde krlma, enerji azl, fiziksel gszlk aa kar ve yaam kalitesi olduka etkilenir. bu durum tanmlayan, andropoz, erkek klimakteriumu, androgen deficiency in aging man (aDam) veya parsiyel androgen deficiency in aging man (PaDam) gibi terimler-de kullanlmaktadr. altmbe zerindeki kiilerin says, 1900l yllardan beri 10 kat artmtr. Yaam sresinin uzamas ile birlikte bu ya grubundaki kiilerin artmas, lOH grlme skln arttrmtr. zellikle son yllarda ou lkede, bu olgularn tannmas, testosteron lmle-rin yaplmas ile testosteron yerine koyma tedavisi yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. Hatta, amerika birle-ik Devletlerinde, testosteron eksiklii saptanmamasna karn, bu rnlerin kullanm giderek artmaktadr. son be ylda, yal erkeklerde, testosteron kullanm % 170 artmtr. testeron kullanmnn getirdii yararlar, dnda yan etkileri de nemlidir, dikkatli kullanlmas gereklidir. testosteron yerini koyma tedavisinin, yaam kalitesi, de-mans zerine etkileri ve prostat kanseri riski gzden ge-irilecektir.

erkeklerde serum testosteron dzeyi, 40 l yalarda azal-maya balamaktadr. serum total testosteron dzeyinin 12nmol/l (3, 5ng/ml) dan dk olmas, 40-60 ya aras % 7 iken, 60-80 ya aras bu oran % 21 ykselmekte, 80 ya ve zerinde % 35 kmaktadr. son yllarda yalar 40-79 olan 2599 erkekte yaplan european male aging study (emas) almasnn sonucuna gre, dk testosteron dzeyi ile birlikte, libido ve spontan ereksiyonda azalma ve erektil disfonksiyon l semptomu olan, lOH prevalans % 2, 1 olarak bulunmutur. son olarak, emas, yalar 40-79 olan 3369 erkekte yaplan almaya gre , lOH , en az

cinsel semptomla (libido , ereksiyon azl, erektil dis-fonksiyon) birlikte, total testosteron dzeyinin 11nmol/l (3, 2ng/ml), serbest testosteron dzeyinin 220 pmol/l (64pg/ml) dk olmas olarak tanmlamtr. nternatio-nal society fort he study od the aging male (ssam), ra-poruna gre, lOH, hem primer (testis) hemde sekonder (hipotalamo-hipofizer) kaynakladr. lOH bir ok nedenle oluabilmektedir; rnein leyding hcre saysnda azal-ma, gonadotropin uyarsna, leyding hcre yantnda azal-ma, lH salnmnda bozulma, testis kan akmnda azalma, bu yalarda sk birlikte grlebilen sistemik hastalklar ve ila kullanm buna neden olabilmektedir. Olgularda dk dereceli depresyon, konsantrasyon azl, unut-kanlk, uyku bozukluu, anemi, kas gcnde azalma, ya dokusunda artma grlr. lOH, belirti ve bulgular ile testosteron dzeyi arasnda iliki vardr. libido kayb se-rum total testosteron dzeyi 15-12nmol/l (4, 3-3, 5ng/ml) aasnda gzlenirken, dier halsizlik, kas gszl gibi belirtiler daha dk total testosteron dzeylerinde geliir (

21

KONUMA METNLERdan, tedaviye baladktan sonra 3. , 6. ve 12. ayda kontrol edilmelidir. Olgularda kendini iyi hissetme, libido, cinsel aktivite sorgulanmal, olgulardan, serum testosteron d-zeyi, hemoglobin, hematokrit, prostatspesifik antijen (Psa) istenmeli , prostat muayenesi, yllk kemik mineral dansitesi lm yaplmaldr. alt ay sonraki deerlendir-meye gre tedaviye, devam edilip, edilmeyeceine karar verilmelidir. testosteron tedavisinin yan etkileri; eritro-sitoz, akne, ciltte yalanma, subklinik prostat kanserini alevlendirme, metastatik prostat kanserinde byme, sperm retiminde ve fertilitede azalmadr. Daha az ola-rakta jinekomasti, erkek tipi sa dklmesi, meme kanse-ri, uyku apnesinde ktlemedir. metastatik prostat kan-seri ve meme kanseri olan erkeklerde, ciddi olumsuz yan etkileri nedeniyle mutlak kontrendikedir. Prostatta deer-lendirilmemi kitlesi, nodl, serum Psa dzeyi > 4 ng/ml, hematokriti > %50 zerinde, alt riner sistem semp-tomlar birlikte benign prostat hipertrofisi ve kontrolsuz kalb yetmezlii olan olgularda, testosteron tedavisinin ciddi yan etkileri olabileceinden tedaviden saknlmaldr.

lOHde testosteron tedavisinin, erektil disfonksiyon, obezite parametreleri, metabolik sendrom, yaam kalitesi zerine etkilerinin incelendii ya ortalamas 59, 5 olan 261 olguyu ieren almada, be yllk izlemde, tedavinin obezite para-metrelerini azaltt, metabolik sendromda dzelme olduu, yaam kalitesi arttrd gzlenmitir. bu almada, testos-teron (testosterone undecanoate) tedavisinin, vcut arl, vcut kitle indeksini bel evresini azaltt ve total koleste-rol, lDl-k, trigliseriti, alk kan ekerini, Hba1c ve kan basncn drd, HDl-k artrd grlmtr. erektil fonksiyonda, kas ve eklem arlarnda, yaam kalitesi indek-sinde dzelme saptanm, be yllk tedavide, prostat kan-seri riskinde art gzlenmemitir. Yal erkeklerde, testos-teron replasman tedavisinin, alzhemier ve demans zerine etkileri konusundaki alma verileri elikilidir. in vitro ve in vivo almalarda, testosteron tedavisinin, amiloid- d-zeyini drerek, alzheimer hastal nledii gzlenmitir. bu konuda yaplm, plasebo kontroll ift kr bir alma-da, tedavi ile eritrosit saysnda, hemoglobin, Psa dzeyinde art grlm, amiloid-, strodiol, seks hormon balayc globlin, inslin dzeyi, vcut ya orannda, vcut kitle in-deksinde anlaml farkllk olamad saptanmtr, tedavinin gvenilir olduunu ancak demans zerine etkileri iin uzun sreli almalara ihtiya olduu belirtilmitir. testostero-nun, depresyon ve bilisel fonksiyon lar zerine etkilerinin incelendii bir dier almada ise, testosteron tedavisinin, Geriatric Depression scale ile deerlendirilmesi ile depresif semptomlarda ok az azalma yapt, rey-Osterrieth comp-lex Figure test ile deerlendirildiinde, grsel meknsal ha-

fzada lml dzelme yapt saptanmtr. son zamanlarda yaynlanm, altm be ya zeri 790 erkei kapsayan bir almada, testosteron tedavisinin, cinsel ilevlerde, ruh ha-linde ve depresyon belirtilerinde dzelme yapt, zindelik ve yrme mesafesinde bir etkisinin olmad gsterilmi-tir. son metanalizler, testosteron yerine koyma tedavisinin depresyonlu olgularda, faydal olumlu etkisinin olduunu gstermektedir. testosteron tedavisinin, bilisel ilevler ko-nusundaki veriler elikilidir.

testosteron, prostat kanseri ilikisi iyi bilindiinden, testos-teron replasman tedavisinin, prostat kanseri uyaraca hep endie konusu olmutur. almalarda edinilen son kantlar, testosterun tedavisinin, prostat kanser riskini artrmad-n, gizli kanserde hzl bymeye neden olmadn gster-mektedir. Daha nceki, az sayda olgu ieren almalarda, prostat kanserinin ilerlemesine, tedavi edilmi kanserlerde nkse neden olabilecei ileri srlmtr. testosteron te-davisinin, subklinik prostat lezyonunu, klinik prostat kan-serine dntrd konusunda kant yoktur. Dnyann eitli yerlerinde yaplan, 18 prospektif almann (3000den fazla olgu, 6000 kontrol) topland verilerin analizinde, se-rum testosteron dzeyi ile prostat kanseri riski arasnda bir iliki saptanmamtr. ok merkezli, 1493 erkekte yaplan almada, testosteron tedavisinin, hematokrit ve Psa dze-yinde % 51 art yapmasna ramen, prostat kanser riskin-de art grlmemitir. uzun sreli (ortalama 5-6 yl), 1023 olguyu ieren gzlemsel almada, uzun sreli testosteron yerine koyma tedavisinin, prostat kanseri riskini artrmad gzlenmitir. Geni kapsaml, uzun sreli almalar yeterli olmadndan, olgular prostat kanser riski asndan mutla-ka deerlendirilmeli, serum Psa dzeyine baklmal, tedavi alan olgularda da Psa dzeyi izlenmelidir. Prostat kanseri asndan riskli olan olgular, muayenede veya ultrasonog-rafide pheli bulgu olmas, serum Psa dzeyinin > 4 ng /ml zerinde olanlardr. bun olgular rolojiye danlmal, ge-rekirse biyopsi yaplmaldr. bir almada, prostat kanseri olan ve testosteron tedavisi olan olgularda , tedavinin kan-ser zerine etkisi incelenmitir. 1991-2007 yllar arasnda , prostat kanseri tans alan 149354 olgu incelenmi, testoste-ron yerine koyma tedavisinin, prostat kanserinden mortalite-yi artrmad gzlenmitir.

androjen eksiklii ve belirtileri olan lOH olgularda, tedavi planlarken, tedavinin yararlar ve zararlar o olgu iin gz-den geirilmeli, getirecei faydalar daha fazla ise tedavi balanmal olgular iyi izlenmelidir. tedavinin yararlar ve zararlar konusunda, randomize kontroll, uzun sreli nitelikli almalara gereksinim vardr.

22

KONUMA METNLERkaynaklar1. a. tajar, . t. Huhtaniemi, t. W. Oneill, J. D. Finn, s. r.

Pye, D. m. lee, emasGroup, et al. , characteristics of androgen deficiency in late-onsethypogonadism: re-sults from the european male aging study (emas), J. clin. endocrinol. metabol. 97 (2012) 15081516.

2. F. c. Wu, a. tajar, J. m. beynon, s. r. Pye, a. J. silman, J. D. Finn, emas Group, et al. , dentification of late-onset hypogonadism in middle-aged and elderlymen, n. engl. J. med. 363 (2010) 123135.

3. s. bhasin, G. r. cunningham, F. J. Hayes, a. m. mat-sumoto, P. J. snyder, r. s. swerdloff, et al. , task For-ce, endocrine society. testosterone therapy in men with androgen deficiency syndromes: an endocrine society clinical practiceguideline, J. clin. endocrinol. metabol. 95 (2010) 25362559

4. Yassin DJ, Doros G, Hammerer PG, Yassin aa. long-term testosterone treatment in elderly men with hypogona-dism and erectile dysfunction reduces obesity parame-ters and improves metabolic syndrome and health-re-lated quality of life. J sex med. 2014 Jun;11(6):1567-76. doi: 10. 1111/jsm. 12523. epub 2014 apr 8.

5. christina Dimopoulou, uliana ceausu, Herman Depypere, rene lambrinoudaki, alfred mueck, Fa-ustino r. Prez-lpez, margaret rees, Yvonne t. van der schouw, levent m. senturk, tommaso simonsini, John c. stevenson, Petra stute, Dimitrios G. Goulis. emas position statement: testosterone replacement therapy in the aging male. maturitas 84 (2016) 9499

6. Prita r. asih, eka J. Wahjoepramono, vilia aniwiyanti, linda k. Wijaya, karl de ruyck, kevin taddei, stephanie

J. Fuller, Hamid sohrabi, satvinder s. Dhaliwal, Giusep-pe verdile, malcolm carruthers and ralph n. martins. testosterone replacement therapy in Older male sub-jective memory complainers: Double-blind rando-mized crossover Placebo-controlled clinical trial of Physiological assessment and safety. cns & neurolo-gical Disorders - Drug targets, 2015, 14, 576-586

7. stephen e borst, Joshua F Yarrow, carmen Fernan-dez, christine F conover, Fan Ye, John r meuleman, matthew morrow, baiming Zou, Jonathan J shuster. cognitive effects of testosterone and finasteride ad-ministration in older hypogonadal men. clinical n-terventions in aging 2014:9 13271333

8. P. J. snyder, s. bhasin, G. r. cunningham, a. m. et al. effects of testosterone treatment in Older men. n engl J med 374;7 February 18, 2016

9. bruno lunenfeld, George mskhalaya, michael Zitz-mann et al. recommendations on the diagnosis, treatment and monitoring of hypogonadism in men. aging male, 2015; 18(1): 515

10. Yousef almehmadi , aksam a. Yassin , Joanne e. nettleship et al. testosterone replacement therapy improves the health-related quality of life of men di-agnosed with late-onset hypogonadism. arab Journal of urology (2016) 14, 3136

11. alan l. kaplan, andrew t. lenis, adit shah, et al. testosterone replacement therapy in men with Prostate cancer:a time-varying analysis. J sex med 2015;12:374380.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Yassin%20DJ%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24712761http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Doros%20G%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24712761http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Hammerer%20PG%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24712761http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Yassin%20AA%5BAuthor%5D&cauthor=true&cauthor_uid=24712761http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24712761

23

KONUMA METNLER

bm bazl obezite tanmlamas, zellikle yallarda ve erkeklerde ya kitlesi fazlal olan insanlarn %50 sinden fazlasn gzden karmaktadr. erkeklerde bm nn, total vcut yana kyasla; yasz vcut kitlesi ile daha gvenilir paralellii vardr. kadnlarda ise; bunun tam tersine; ya kitlesinin deerlendirilmesinde bm daha gvenilir bir gstergedir. bu durum bm ile overweight ka-dnlarda, overweight erkeklere kyasla neden mortalitenin yksek olduunu aklar.

Obezlerin % 30 unun diyabet, hipertansiyon, dislipidemi gibi hibir metabolik komplikasyonu olmayabilir ve bu kiiler, metabolik olarak salkl obez bireyler olarak tanmlanrlar. bm ya gre normal kilolu olarak tanmlanan bireylerde kar-diyo metabolik risk ve insulin rezistans tanmlanmtr ve bu durum ya kitlesi birikimi ile orantldr. Daha ileri almalar, mortalite ve kardiyovaskler hastalklarn, visceral obezite ile bm ya kyasla daha sk ilikili olduunu gstermitir.

nHanes ve nHanes longitudunal, prospektif , kohort 10169 kiide yaplan bir almada ya kitlesi ile btn nedenlere bal lm + ilikili, yasz vcut kitlesi ile b-tn nedenlere bal lm - ilikili bulunmutur.

bm dan daha nemli olarak kiisel fenotipin; yasz vcut kitlesi, kas kitlesi, ya kitlesi komponentleri ile daha de-tayl tanmlanmas gerektiine dair kantlar giderek art-maktadr. sarkopeni ve obezite birlikteliinin prevalans artarken yasz vcut kitlesinin enerji balansndaki nemi hatrlanmaldr. nk;

enerji balans = enerji alm + enerji harcamas + enerji deposu ndan oluur.

enerji harcamas = Dinlenme srasndaki enerji harcamas (ree) + egzersiz srasndaki enerji harcamas ndan oluur.

Yasz vcut kitlesi, ree nn ana kaynadr, adipoz doku-nun enerji harcamas dktr. adipoz dokunun vcut kit-lesindeki oran obezler ve overweight lerde artmtr.

Sarkopeni tanm ilk kez 1989 ylnda rosenberg tarafndan tanmlanan sar-kopeni latince sarx (kas) ve penia (kayp) kelimele-rinin birleiminden olumaktadr. rosenberg tarafndan yaplan tanm yallarda istemsiz kas kayb ve bunun so-nucunda ortaya kan kas fonksiyonlarnda azalma ek-lindedir. baumgartner ve arkadalarnn sarkopeni tanm ise kas kitlesinin salkl gen bireylerin kas kitlesi orta-lamasnn iki standart sapma altnda olmas eklindedir.

sarkopeniyi avrupa konsensusu ve uluslar aras konsen-sus 2 farkl biimde tanmlamtr:

avrupa konsensusu (the Working Group on sarcopenia in Older People): iskelet kas ve gcnde generalize azalma.

uluslararas (nternational) konsensus (the international Working Group on sarcopenia): kas kitlesinde azalma + Yrme hznda azalma

sarcobesity (sarkopenik obezite): kas kitlesi azalmasna adipoz dokusu artnn elik etmesi.

Genlerde total vcut ktlesinin %45-50sini iskelet kas oluturmakta iken yallarda bu oran yalnzca %35dir. ilerleyen yalarda kas dokusunun yerini ya dokusu al-maktadr. sarkopeniden en ok etkilenen grubun yallar olduu dnlrse sarkopeni tannmas ve tedavi edil-mesi gereken nemli bir salk sorunudur.

Ya ilerledike, kaslardaki yapsal ve fonksiyonel gerileme ile mobilite azalr, krlganlk, dmeler ve morbidite ar-tar, yal birey giderek bamszln kaybeder. ayrca ya-la belirginleen kas kayb, vcudun stres ve hastalklara kar metabolik adaptasyonunu bozmaktadr.

Obezlerde artm ya oran ve azalm kas kitlesi nedeniy-le vcut kompozisyonu deiirken vcut arlnda dei-iklik olmad durumlarda yanltc bir fenotip oluabilir.

SARKOBEZTEDo.Dr. Gonca tamer

MeDeniYet niverSiteSi GztePe eitiM ve aratrMa haStaneSi enDokrinoloJi Poliklinii, iStanbul

24

KONUMA METNLERSarkobezitenin Saptanmasvcuttaki adipoz doku ve kas kitlesinin miktarn sapta-mak yani vcut kompozisyon analizi iin eitli teknikler bulunmaktadr. bunlar:

anthropometry, Hidrostatik tartm,invivo ntron aktivasyon analizi,anthropogammametrynukleer mr,Dual-energy X-ray absorptiometry (DeXa)ctbioelectrical impedans (ba)

ba dnda dier yntemler bilimsel almalarla snr-ldr. klinik pratikte, ba vcut kompozisyonunu deer-lendirmede kullanlr. ba, elektriksel enerjinin iletilmesi iin hidrate dokularn kapasitesini baz alr. total vcut su-yundan hesapla yal ve yasz vucut kitlesi hesaplanabil-mektedir.

bununla birlikte ciddi obezlerde ba nn geerliliini e-itli faktrler kstlar.

Sarkobezitenin fizyopatolojisi:sarkopeninin oluumu ve ilerlemesiyle ilgili eitli sebep-ler ortaya konmutur. bunlar protein sentezi, proteoliz, nromuskuler btnlk ve kas ierii ile ilgili patoloji-lerdir. Yaa bal sarkopeninin patofizyolojisinde anabolik hormonlarda azalma, miyofibrillerin apopitotik aktivite-sinde artma, proinflamatuvar sitokinlerde artma, serbest radikal akmlasyonuna bal oksidatif stres art, kas hcrelerinin mitokondriyal fonksiyonlarnda deiiklikler ve -motor nronlarn saysnda azalma gibi nedenler ileri srlmtr.

Obezite ve insulin rezistans sarkopeni gelimesini indkler.

Ya dokusu fazlal tek bana sarkopeniyi indkleyen bir faktrdr. nk; aminoasit utilizasyonunu azaltr. kas fibrillerindeki protein sentezini azaltr.

iskelet kas insulinin ana hedef organdr. kas kayb insu-lin rezistansna yol aar. inslinin kas sentezi zerindeki etkisi tartmal olsa bile sarkopeninin patogenezinde oy-nad rol nemlidir. sarkopeniye tm vcut ve intramiye-loselller ya kitlesinde art elik eder. bu birlikteliin ana sebebi inslin direncidir. bir dier nemli mekanizma da inslinin yala birlikte kas sentezi zerindeki anabolik etkisinin bozulmasdr.

iskelet kas lifleri tip ve tip olmak zere 2 eittir tip ler yava kontraktilite kabiliyetine fakat fazla sayda mi-

tokondriye ve yksek oksidatif enerji metabolizmasna sa-hiptir. tip ler hzla kaslabilme kabiliyetine sahiptirler, glikolitik proesi kolaylatrrlar.

Obez ve diyabetik kiilerde iskelet kas daha ok tip lif-leri ihtiva eder, bu kiilerde iskelet kasndaki tip lifler ve glukoz transportu azalr. sarkopenide de kas lifleri ve zellikle tip lifler azalmtr.

Protein yapm ve ykm oranlar arasndaki denge kas kit-lesinin korunmas asndan nemli bir yere sahiptir. a-lmalar kas metabolizmas ile sarkopeni arasnda yakn iliki olduunu gstermektedir. Ya ile kas protein sentezi azalmakta, zellikle mixed kas proteinleri ve miyozin ar zincir sentezi %40 orannda azalmaktadr. bu seici azal-mann hcre ii protein sentezi iin gerekli olan mrna (mesengar ribonkleik asit) dzeyinde azalma ile ilikili olduu ileri srlmtr.

spinal kord dzeyinde alfa motor nron kaybnn sarko-peni oluum mekanizmasnda en nemli katky yapt birok aratrmac tarafndan iddia edilmitir..

Yalanma ile sarkopeninin balamasn uyaran tetikleyi-ci faktrlerden birisi de reaktif oksijen rnlerinin (rOs) birikmesidir. rOs birikmesinden; solunum zincirindeki fonksiyonel deiiklikler ve hcresel antioksidan meka-nizmalarndaki yetersizlik sorumludur. mitokondriler ae-robik metabolizma srasnda ortaya kan rOs retimi iin ana kaynak durumundadr. bu sebeple oksidatif hasardan en fazla etkilenen yap mitokondridir. sonu olarak mito-kondrilerin sarkopeninin olumasndaki rol nemlidir. almalarda fizik egzersiz ile mitokondrial hasarn geri-letilebileceini fakat genlerde gzlenen dzeylere ulal-masnn mmkn olmad saptanmtr.

ar kilolu kiilerde l-6 nn katabolik rol sarkopeniyi iddetlendirir. l-6 dzeyleri abdominal ya art ile ili-kilidir.

artan ya kitlesi ayn zamanda dk testesteron ve GH dzeyleri ve artm kortizol dzeyi ile ilikilidir.

androjenler, byme hormonu ve GF-1 gibi iskelet kas geliiminde nemli rol oynayan hormonlarn yalanma ile dzeyleri azalr.

serbest testesteron dzeyi yllk %3 orannda azalmaktadr. bu oran ayn zamanda yasz kas kitlesi ve kas gc kay-bna paraleldir.

Yalanma ile tnF-, l-1 ve l-6 gibi sitokinlerin artt gsterilmitir. artm ya kitlesi ve periferik kanda dola-

25

KONUMA METNLERan seks hormonlarnn azalmas proinflamatuar sitokin-lerin artmasna katkda bulunur. kronik inflamasyon ile bu artan proinflamatuvar sitokinler yala ilikili katabolik uyaranlar oluturur.

epidemiyolojik ve deneysel almalara dayanarak stro-jenin kas kitlesi kaybn nledii ileri srlmtr. bu et-kisini yala birlikte artan proinflamatuvar sitokinler olan tnF alfa ve l-6 dzeylerini azaltarak yapar. ayrca etki gsterdii dier ilgin mekanizma da serum seks hormon balayc globlin seviyesini artrarak serbest testosteron dzeylerini azaltmasdr. bu iki mekanizma sarkopeni ge-liim srecinde farkl rol alrlar.

Yalanma ile 25-OH vitamin D dzeyleri azalr. almalar D vitm eksiklii ile kas kitlesi ve kas gc kayb, denge kayb, dme riski art arasnda iliki olduunu bildir-mektedir. D vitamini dzeyinin azalmas sonucunda kas dokusunda anabolik etkinin azald ayrca inslin salg-lanmasnn azalmasna sebep olarak kas dokusunda pro-tein turnoverinin etkilendii ileri srlmtr.

Genetik faktrler kas gcnde meydana gelen deiiklik-lerde nemli rol oynarlar. bu etkilerini byk olaslkla sarkopenik ajanlara kar kas dokusunun duyarlln ar-trarak yaparlar. sarkopeni ve zayflam kas fonksiyonlar dk doum arl ile ilikili iken yetikin dnemdeki kilo ve boydan bamszdr.

Sarkobezitenin tedavisiegzersiz: egzersizle hem tip hem de tip kas liflerinin artt gsterilmitir.

Yala iskelet kasndaki mitokondriler saysal ve yapsal deiime urar ve O2 kapasiteleri azalr. bu durum myo-selller lipidlerin birikmesine yol aar ve btn vcutta insulin rezistansn uyarr.

Fizik egzersizin mitokondri biogenesisini uyard, iske-let kas gen expresyonunu upregle ettii, protein sentezi-ni uyard, iskelet kas oxidatif kapasitesini hem yallarda hem de sedanter yaam srenlerde arttrd gsterilmitir.

kas dokusu eitli dokularla sitokinler ve myokinler denilen peptidler araclyla irtibata geerler. irisin yeni tanmlanan sitokinlerden biridir. Fizik egzersizden sonra dzeyi 2 katna kar, ve beyaz adipozitleri brite hcre-lerine ykseltger. brite hcrelerinin fenotipi kahverengi adipozitlere benzer. kahverengi adipozitler mitokondri ucP-1 araclyla termogenesisi aktive ederler.

Diyet: Obezitenin en sk nerilen tedavisi gda kstlamas-dr. tek bana enerji kstlamas hzl ve nemli miktarda

kilo kaybn baarmak iin efektif bir stratejidir. Hem ya hem de kas kitlesinde azalma ile sonulanr, mortaliteyi artran sarkobeziteye doru gidii hzlandrr. ksa sreli dk enerji diyetlerinden elde edilen kilo kaybn % 25i yasz kas kitlesinden olur. Dk enerji diyetlerinden sonra kilo kaybnn korunmasmdaki baarszlk ve reji-min hemen akabinden geri kazanlan kilonun %80 e varan kadarnn ya kitlesinden olmas zararl, istenmeyen bir vcut kompozisyonu ile sonulanr. bu nedenle obezite ile ilgili hastalklarn risk profilinin azaltlmas iin kilo kayb tek ama olmamaldr. ok dk kalorili diyetlerle, dk kalorili diyetlere kyasla yasz vcut kitlesinden daha fazla kayp olduu ve iyi uzun sreli sonularn daha mtavazi diyetlerle (2000-4000kj/gn) baarldn gs-terilmitir. bu nedenle gnlk fiziksel aktivitenin artt-rlmas tevik edilmelidir. aerobik antrenman kas doku-sundaki faydal deiiklerle beraber ya kitlesinden kayb salar. rezistans ve aerobik egzersizlerin kombinasyonu ile birlikte orta karar enerji kstlamasnn iskelet kasnn korunmas ile birlikte ya dokusunun anlam kayb iin baarl olduu gsterilmitir.

testosteron: testosteronun kastaki protein sentezi ile birlikte kas kitlesini artrdn ileri sren almalar bu-lunmakla birlikte kas kitlesini artrmakta iken kas gcn artrmadn ileri sren almalar da bulunmaktadr.

strojen: Hormon replasman tedavisi, perimenopozal dnemde ortaya kan kas ktlesi kaybn azaltabilir.

tibolon strojen ve tibolonun kas gc ve kompozisyonu zerine etkileri almalar ile gsterilmitir.

byme hormonu(Gh): GF-1 araclyla kas kontraktil proteinlerinin retiminin artmasna yardmc olarak kas fonksiyonlarn artrr.

D vitamini: iskelet kasnda bulunan D vitamini reseptr-ne balanmas ile kas protein sentezini tevik eder. 25(OH)D seviyesinin kemik ve kas sal iin 75 nmol/l seviye-sinin zerinde olmas nerilmektedir. zellikle vitamin D eksiklii olanlarda yerine koyma tedavisinin kas gcn dzelttii, dmeleri azaltt ve krklar nledii saptan-mtr.

angiotensin-converting enzim inhibitrleri: ace inhi-bitrlerinin kas fonksiyonlar zerine etkisi birok farkl mekanizma ile aklanmtr.

26

KONUMA METNLERkaynaklar 1. muscaritoli m, anker sD, argils J, aversa Z, bauer

Jm, biolo G, et al. consensus definition of sarcopenia, cachexia and pre-cachexia: joint document elabora-ted by special nterest Groups (sG) cachexia-ano-rexia in chronic wasting diseases and nutrition in geriatrics. clin nutr. 2010;29:154-159

2. balagopal P, rooyackers Oe, adey Db, ades Pa, nair ks. effects of aging on in vivo synthesis of skeletal muscle myosin heavy-chain and sarcoplasmic prote-in in humans. am J Physiol 1997;273(4Pt1):e790e800.

3. balagopal P, schimke Jc, ades P, adey D, nair ks. age effect on transcript levels and synthesis rate of muscle mHc and response to resistance exercise. am J Physiol endocrinol metab 2001;280(2):e203e8.

4. roubenoff r. sarcopenia and its implications for the elderly. eur J clin nutr 2000;54(suppl. 3):s40e7.

5. Yuan H, Goto n, akita H, shiraishi n, He HJ. morp-hometric analysis of the human cervical motoneu-rons in the aging process. Okajimas Folia anat Jpn 2000;77(1):1e4.

6. Heinrich m, Prieto J. Diet and Healthy ageing 2100: Will we globalise local knowledge systems? ageing research reviews 2007.

7. cruz-Jentoft aJ, baeyens JP, bauer Jm, boirie Y, ce-derholm t, landi F, et al; european Working Group on sarcopenia in Older People. sarcopenia: european consensus on definition and diagnosis: report of the european Working Group on sarcopenia in Older Pe-ople. age ageing. 2010;39:412-423.

8. Griggs, rc, kingston W, Jozefowicz rF, Herr be, For-bes G, Halliday D. effect of testosterone on muscle mass and muscle protein synthesis. J appl Physiol. 1989;66:489503.

9. Gruenewald Da, matsumoto am. testosterone supp-lementation therapy for older men: potential benefits and risks. J am Geriatr soc. 2003;51:101115.

10. schneider bk, Pickett ck, Zwillich cW, et al. nfluen-ce of testosterone on breathing during sleep. J appl Physiol. 1986;61:618623.

11. rhoden el, morgentaler a. medical progress risks of testosteronereplacement therapy and recommen-dations for monitoring. n engl J med. 2004;350:482492.

12. Dionne . sarcopenia and muscle function during me-nopause and hormone replacement therapy. J nutr aging Health. 2000;4:156161

13. thompson Jl, butterfield Ge, Gylfadottir uk, et al. ef-fects of human growth hormone, insulin-like growth factor , and diet and exercise on body composition of obese postmenopausal women. J clin endocrinol metab. 1998;83:14771484

14. Welle s, thornton c, statt m, mcHenry b. Growth hormone increases muscle mass and strength but does not rejuvenate myofibrillar protein synthesis in healthy subjects over 60 years old. J clin endocrinol metab. 1996;81:32393243.

15. vittone J, blackman mr, busbyWhitehead J, et al. effects of single nightly injections of growth hormo-ne-releasing hormone (GHrH 1-29) in healthy elderly men. metab clin exp. 1997;46:8996.

16. Pollak m.: nsulin-like growth factor physiology and cancer risk. eur J cancer 2000; 36: pp. 1224-1228

17. bischoff Ha, borchers m, Gudat F, et al. n situ detec-tion of 1,25-dihydroxyvitamin D-3 receptor in human skeletal muscle tissue. Histochem J. 2001;33:1924.

18. Geneva World Health Organization and Food agri-cultural Organization. World Health Organization: vitamin and mineral requirements in Human nutriti-onss. 2nd ed. 2004.

19. bischoff-Ferrari Ha, Dawson-Hughes b, staehelin Hb, Orav Je, stuck ae, theiler r, et al. Fall preventi-on with supplemental and active forms of vitamin D: a meta-analysis of randomised controlled trials. bmJ 2009; 339:b3692

20. Henriksen eJ, Jacob s. modulation of metabolic cont-rol by angiotensin converting enzyme (ace) inhibiti-on. J cell Physiol. 2003;196:171179.

21. short kr, bigelow ml, kahl J, et al. Decline in ske-letal muscle mitochondrial function with aging in hu-mans. Proc natl acad sci u s a. 2005;102:56185623.

22. Fabre Je, rivard a, magner m, silver m, sner Jm. tissue inhibition of angiotensin-converting enzyme activity stimulates angiogenesis in vivo. circulation. 1999;99:30433049.

23. rotello cm, Dicembrini . measurement of body com-position as a surrogate evaluation of energy balance in obese patients. World J methodol. 2015 26;5(1):1-9.

27

KONUMA METNLER

Gebelikte hipofiz bezi laktotrof hiperplaziye bal olarak byr ve terme doru hipofiz bezi boyutu 2 katna ular (1;2). Postpartum 6 ay iinde de eski boyutlarna dner (3). Gebelik srasnda hipofiz bezinde meydana gelen fizyolojik deiiklikler, plasentann yeni bir hormonal kaynak olarak ortaya k ve fetusun varl- hipofiz bezi hastalklarnn tansn, seyrini ve tedavisini etkilemektedir.

byme hormonu (GH) fazlal ile karakterize olan ak-romegalinin tansnda karlalan problemler, gebelik srasnda karlaabilecek problemler ve ynetimi, fetus zerine etkiler ve postpartum seyir konular bu blmde vakalarla tartlacaktr. Genel yaklam ekil 1 de zet-lenmitir.

Fertilitenin eitli nedenlerle etkilenmi olmas gebelik-te akromegalinin nadir grlmesine neden olmaktadr. akromegalide gonadal disfonksiyon sebebi olarak % 29 hastada hiperprolaktinemi, % 18 hastada GH ve GF-1 fazlal, % 16 hastada kitlenin dorudan etkisi ve % 38 hastada da ikiden fazla faktr sorumlu tutulmaktadr (4). te yandan akromegalinin daha erken tan alp daha etkin tedavi edilmesi ve gelimi yardmc reme teknikleri artk daha sk olarak gebelikte akromegali vakalaryla karlamamza neden olmaktadr.

akromegalinin gebelikte tans ve izleminde bir takm glkler sz konusu olabilir. GF-1 retiminin plasenta-dan salglan GH-varyant (GH-v) ile de uyarlabiliyor olmas GF-1 lmnn tan ve izlemdeki gcn azaltmaktadr (5). GH-vn hipofizer GH zerinde ksmen de korunmu olsa negatif geri besleme etkisi beklenenden daha dk GF-1 dzeylerine yol aabilir. GF-1 dklnn dier nedenleri arasnda daha nceden kullanlmakta olan so-matostatin analoglar (sa)nn etkisi, artan strojenin ka-racierde GH sinyalizasyonunu Jak/stat yola zerinden inhibe etmesi ve tmr infarkt saylabilir (6). GH lm ise mevcut GH kitlerinin GH-v ile etkileimi sebebiyle so-

runlu olabilmektedir. bunun iin GH-v ile etkileim gs-termeyen immunometrik kitler kullanlabilir (7). Glikoz yklemeye GH cevab baz vakalarda kullanlmtr, ancak standardize edilmemitir (8;9). GH-v glikoz verilmesiyle suprese olmaz. bu nedenle spesifik olmayan kitler kul-lanldnda GH dzeylerini yorumlamak problem olutu-rur (10). GH-vn diurnal deiimi olmadndan artm ve pulsatil GH dzeyleri tanda yol gsterici olabilir (5). Gebe bir hastada tan glkleri nedeniyle bas bulgular yoksa akromegali tans iin doum sonras beklenebilir (11).

Gebelikte akromegaliyle ilgili endieler hipofizdeki t-mrn bymesi, GH ve GF-1 fazlalnn anne ve fetus zerine etkileri ve perikonsepsiyonel dnem veya gebelik srasnda verilen medikal tedavinin olas yan etkileridir (12). Gebelikte tedavisiz izlenen akromegali vakalarnn ounluu sorunsuz ilerlemektedir, ancak apopleksi veya grme kayb durumunda acil cerrahi gerekebilir (8;13-16). mikroadenomlarda ve daha nce opere olmu ya da rad-yoterapi alm hastalarda tmr byme riski dktr (13;14;17). Gebeliin akromegalinin seyrine olumlu etki-leri olduu da bildirilmektedir (18).

GH ve GF-1 fazlal metabolik deiikliklerle anne ve fetusu olumsuz etkileyebilir. caron ve ark kontrolsz ak-romegalide gestasyonel diyabet ve hipertansiyonun genel poplasyona gre daha sk grldn bildirmilerdir (14). Diyabet ve hipertansiyon gelimesi GF-1 dzeyi nor-mal limitin st snrnn 1.3 katndan fazla olanlarda daha sktr (19). akromegalili annelerin yenidoanlarnda mak-rozomi veya gebelik haftasna gre kk bebekler gr-lebildii halde majr malformasyonlar bildirilmemitir (8;13-16).

akromegali tedavisinde kullanlan ilalarn fetus zerine olas etkileri de endie edilen konulardan biridir. medikal tedavi alan hastada konsepsiyon olabilecei gibi gebelik srasnda da ila gereksinimi olabilir. Gebelikte bromoc-riptine ve cabergoline kullanm ile ilgili deneyimlerin ou

GEBELK vE HPOFZ: AKROMEGALL OLGULARDo. Dr. zleYha karaca

erciYeS niverSiteSi tP faklteSi, enDokrinoloJi ve MetabolizMa haStalklar, kaYSeri

28

KONUMA METNLERprolaktinoma vakalarna aittir. mevcut bilgiler nda do-pamin agonist kullanmyla gebelik komplikasyonlarnda ve majr konjenital malformasyonlarda belirgin bir art olmad sylenebilir (20). Dopamin agonist kullanmnn (zellikle bromocriptine) gebelikte akromegali tedavisin-de de gvenli kullanm bildirilmektedir (21). sa akrome-gali tedavisinde yaygn kullanlan ilalardr. Octreotide ge-belik boyunca baz akromegali vakalarnda kullanlmtr (22;23). Octreotide transplasental gei gstermektedir, ancak plasental somatostatin reseptrlerine afinitesinin dk olmas sebebiyle GH-v dzeyleri deimemektedir (24). ayrca yenidoann tsH, tiroid hormonu ve GF-1 d-zeylerini etkilemedii gzlenmitir (23;25), ancak gebelik boyunca octreotide kullanan annenin kolostrumunda var-l saptanmtr (26).

Yenidoann doum arl akromegali tedavisinin ti-pinden etkilenmektedir. Dopamin agonist kullanmn-da makrozomi grlebilirken sa kullanmnda dk doum arl ortaya kabilmektedir (18). bu durum octreotidein fetoplasental nitede yol at hemodina-mik deiikliklerle aklanabilir (26). Gebelik dorulanana kadar kullanldnda octreotidein fetus zerine olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Pegvisomant ile de gebelik saptanana kadar veya gebelik boyunca kullanmnda her-hangi bir olumsuz etki bildirilmemitir. Pegvisomantn transplasental veya anne stne geii de sz konusu de-ildir (17;27).

Gebeliin dorulanmasyla beraber sann kesilmesiyle gebeliin erken dnemlerinde GF-1 azalrken 20 haf-tadan sonra tekrar artmakta postpartum dnemde de gebelik ncesi haline ulamaktadr. sa kesilmesi tmr bymesine neden olmazken ila kesildiinde en sk karlalan problem baars olarak bildirilmekte-dir (19). Doumdan ksa bir sre sonra akromegali re-krensi grlebilir (8;13). Postpartum dnemde tmr bymesinin problem olmad belirtilirken (15-17), 27 akromegalili kadnn retrospektif analizinde doumdan 6 ay sonra hastalarn % 11.1inde tmr bymesi bildiril-mitir (14).

sonu olarak, akromegalili kadnlarda gebelik klinik pra-tikte daha sk karmza kmaktadr. akromegali bilini-yorsa gebelik ncesi akromegalinin tedavisi salanmal-dr. Gebelikte akromegali phesi varsa ve bas bulgular yoksa tansal testler postpartum dneme ertelenebilir. Gebelik srasnda tmr bymesi sk karlalan bir problem deildir. beklenmeyen bir gebelik durumunda medikal tedaviler bas bulgular yoksa kesilmelidir. Gebelik srasnda hormonal kontroln salanamam ol-mas gestasyonel diyabet ve hipertansiyon gibi problem-lere neden olabilse de bu nedenle rutin tedavi nermek uygun deildir. bas bulgular durumunda bulgularn id-detine gre medikal tedavi veya cerrahi dnlebilir.

akromegalide fertilite istemi aktif akromegalide gebelik

nce akromegali tedavisi bas bulgularnn deerlendirilmesi

bas bulgusu yok bas bulgusu var

medikal tedaviyi kesip izle

Dopamin agonistlerisomatostatin analoglar

cerrahi

ekil 1: Gebelikte akromegali ynetimi

29

KONUMA METNLERkaynaklar1. Dinc H, esen F, Demirci a, sari a, resit GH. Pituitary

dimensions and volume measurements in pregnancy and post partum. mr assessment. acta radiol 1998; 39(1):64-69.

2. Gonzalez JG, elizondo G, saldivar D, nanez H, todd le, villarreal JZ. Pituitary gland growth during nor-mal pregnancy: an in vivo study using magnetic reso-nance imaging. am J med 1988; 85(2):217-220.

3. elster aD, sanders tG, vines Fs, chen mY. size and shape of the pituitary gland during pregnancy and post partum: measurement with mr imaging. radi-ology 1991; 181(2):531-535.

4. Grynberg m, salenave s, Young J, chanson P. Female gonadal function before and after treatment of acro-megaly. J clin endocrinol metab 2010; 95(10):4518-4525.

5. beckers a, stevenaert a, Foidart Jm, Hennen G, Frankenne F. Placental and pituitary growth hormone secretion during pregnancy in acromegalic women. J clin endocrinol metab 1990; 71(3):725-731.

6. lau sl, mcGrath s, evain-brion D, smith r. clinical and biochemical improvement in acromegaly during pregnancy. J endocrinol nvest 2008; 31(3):255-261.

7. Dias ml, vieira JG, abucham J. Detecting and solving the interference of pregnancy serum, in a GH immu-nometric assay. Growth Horm GF res 2013; 23(1-2):13-18.

8. Herman-bonert v, seliverstov m, melmed s. Preg-nancy in acromegaly: successful therapeutic outco-me. J clin endocrinol metab 1998; 83(3):727-731.

9. Hisano m, sakata m, Watanabe n, kitagawa m, mu-rashima a, Yamaguchi k. an acromegalic woman first diagnosed in pregnancy. arch Gynecol Obstet 2006; 274(3):171-173.

10. mcntyre HD, russell a, serek r et al. Placental growth hormone is not suppressed by oral glucose loading in normal human pregnancy. Horm metab res 2002; 34(5):250-253.

11. karaca Z, tanriverdi F, unluhizarci k, kelestimur F. Pregnancy and pituitary disorders. eur J endocrinol 2010; 162(3):453-475.

12. karaca Z, kelestimur F. Pregnancy and other pituitary disorders (including GH deficiency). best Pract res clin endocrinol metab 2011; 25(6):897-910.

13. atmaca a, Dagdelen s, erbas t. Follow-up of preg-nancy in acromegalic women: different presentations and outcomes. exp clin endocrinol Diabetes 2006; 114(3):135-139.

14. caron P, broussaud s, bertherat J et al. acromegaly and pregnancy: a retrospective multicenter study of 59 pregnancies in 46 women. J clin endocrinol metab 2010; 95(10):4680-4687.

15. colao a, merola b, Ferone D, lombardi G. acrome-galy. J clin endocrinol metab 1997; 82(9):2777-2781.

16. cozzi r, attanasio r, barausse m. Pregnancy in ac-romegaly: a one-center experience. eur J endocrinol 2006; 155(2):279-284.

17. Qureshi a, kalu e, ramanathan G, bano G, croucher c, Panahloo a. vF/cs in a woman with active ac-romegaly: successful outcome following treatment with pegvisomant. J assist reprod Genet 2006; 23(11-12):439-442.

18. cheng s, Grasso l, martinez-Orozco Ja et al. Preg-nancy in acromegaly: experience from two referral centers and systematic review of the literature. clin endocrinol 2012; 76(2):264-271.

19. Dias m, boguszewski c, Gadelha m et al. acromegaly and pregnancy: a prospective study. eur J endocrinol 2014; 170(2):301-310.

20. molitch me. Prolactinoma in pregnancy. best Pract res clin endocrinol metab 2011; 25(6):885-896.

21. Jaspers c, Haase r, Pfingsten H, benker G, reinwein D. long-term treatment of acromegalic patients with repeatable parenteral depot-bromocriptine. clin n-vestig 1993; 71(7):547-551.

22. blackhurst G, strachan mW, collie D, Gregor a, stat-ham PF, seckl Je. the treatment of a thyrotropin-secreting pituitary macroadenoma with octreotide in twin pregnancy. clin endocrinol 2002; 57(3):401-404.

23. Fassnacht m, capeller b, arlt W, steck t, allolio b. Octreotide lar treatment throughout pregnancy in an acromegalic woman. clin endocrinol 2001; 55(3):411-415.

24. caron P, buscail l, beckers a et al. expression of so-matostatin receptor sst4 in human placenta and ab-sence of octreotide effect on human placental growth hormone concentration during pregnancy. J clin en-docrinol metab 1997; 82(11):3771-3776.

25. caron P, Gerbeau c, Pradayrol l. maternal-fetal trans-fer of octreotide. n engl J med 1995; 333(9):601-602.

26. maffei P, tamagno G, nardelli Gb et al. effects of oct-reotide exposure during pregnancy in acromegaly. clin endocrinol 2010; 72(5):668-677.

27. brian sr, bidlingmaier m, Wajnrajch mP, Weinzimer sa, nzucchi se. treatment of acromegaly with pegvi-somant during pregnancy: maternal and fetal effects. J clin endocrinol metab 2007; 92(9):3374-3377.

30

KONUMA METNLER

Gebelikte hipotalamus-hipofiz-adrenal aks deiiklikleriGebelikte maternal hipofizde laktotrof hcre saysnda art olurken, somatotrof ve gonadotrof hcre saysnda azalma olur. tirotrof ve kortikotrof hcre says ise sa-bit kalr. kortikotrof hcre says deimemesine karn, normal gebelik artm maternal hipotalamus-hipofiz-ad-renal aks aktivitesi ile ilikilidir. bu aksn en nemli mo-dlatrlerinden biri kortikotropin salglatc hormondur (crH). Hipotalamik crH maternal adrenokortikotropik hor-mon (ACTH) sekresyonunu, ACTH da adrenal kortizol sekres-yonunu uyarr. crH sadece hipotalamusta retilmemekte-dir. ayn zamanda overin korporalutea hcrelerinde, teka ve stromal hcrelerde crH saptanmtr. ek olarak endo-metriyumun epitelyal hcreleri, crH ierdii ve bu hc-relerde spesifik crH reseptrleri olduu gsterilmitir. Gebelikte plasentada crH ve ACTH retilmesine bal ola-rak, plazma CRH ve ACTH dzeyi 1. trimesterden itibaren progresif olarak art gstermektedir. Plasental crHnn molekler yaps hipotalamik formuna benzerlik gsterir. Plasental crHnn, plasental actH sekresyonunu regle ettii gsterilmi olup, maternal hipofizi etkileyip etki-lemedii belirsizdir. crHnn sistemik maternal etkileri, gebeliin ilk 2 trimesterinde art gsteren crH-balayc protein tarafndan snrlanr. Plasental crHnn sirkadyen ritmi yoktur ve kortizol tarafndan uyarlr. Gebelik sre-since crH ve actH dzeyindeki fizyolojik art, kortizol (serum, tkrk ve idrar) dzeyinde arta neden olur. kortizol dzeyinin maksimum seviyeye ulat 3. trimes-terde bile, kortizol sekresyonunun pulsatil ve sirkadyen ritmi korunmutur (1-4).

Gebelikte artm estradiol dzeyine bal olarak karaci-erde kortizol balayc globulin (cbG) retimi de artar ve en yksek seviyesine gebeliin sonunda ular. artm cbG sekresyonu, serum total kortizol dzeyinin artmas-na ve serbest kortizol dzeyinin geici azalmasna neden olur. normal serbest kortizol dzeyinin salanmas iin

maternal actH dzeyi artar. Gebelikte artm hipotala-mus-hipofiz-adrenal aks aktivasyonuna bal olarak ge-beliin 11. haftasna doru serbest kortizol dzeyi artmaya balar, 2. trimesterde zirveye ular ve 3. trimesterde ayn dzeyde kalr. takiben idrardaki serbest kortizol dzeyi normal araln katna kadar art gsterir. Gebelikte serbest kortizol dzeyindeki art, kortizol direnci, artm plasental progesteronun antiglkokortikoid etkisi, hipo-fizer actHnn kortizole daha refrakter olmas. actHnn plasentadan otonom salglanmas gibi nedenlere balan-maktadr (1-4).

Gebelikte artm crH ve actH dzeyine paralel olarak to-tal ve serbest plazma kortizol dzeyinde de 2-3 kat art olur. bu nedenle gebelikte geici, fizyolojik bir hiperkor-tizolemi durumu sz konusudur. ilgin olarak plasenta 11 beta-hidroksisteroid dehidrogenaz tip 2 (11 beta-HsD 2) enzimini retir ve bu enzim, kortizol kortizona evi-rerek fetusu yksek maternal kortizol dzeyinden korur. Plasental 11 beta-HsD 2, fetal kortizol dzeyini maternal kortizol dzeyinden dk olmasn salar. Gebeliin so-nuna doru enzim aktivitesi fetal akcier maturasyonu iin nemli ve gerekli olan aktif kortizol retimi tarafta-rdr. Yine, gebeliin ilk 2 trimesterinde artm olan crH-balayc protein dzeyi son trimesterinde azalma gste-rirken, bioavailable crH dzeyi artar. crH dzeyindeki bu art da fetal akcier maturasyonunda ve doum s-recinde nemli rol oynamaktadr. Fetal adrenal bezlerin rettii ana steroid dehidroepiandrosteron sulfat (DHeas)tr. Fakat fetal dolamdaki ana steroid maternal dolamdan gelen kortizoldr. ek olarak fetal adrenal bezler plasen-tal progesteronu kortizole evirmektedir. kortizoln dier bir kayna, koryodesidua tarafndan kortizonun kortizole evrildii amniyotik svdr.

Gebelikte aktive olmu hipotalamus-hipofiz-adrenal aks postpartum dnemde kademeli olarak dzelir. Doum srasnda artm maternal crH, actH, kortizol dzeyi 4.

GEBELKTE HPOFZ HASTALIKLARI BLATERAL ADRENALEKTOML OLGUProf. Dr. zeliha hekimSoY

celal baYar niverSiteSi tP faklteSi i haStalklar aD, enDokrinoloJi ve MetabolizMa haStalklar bD, ManiSa

31

KONUMA METNLERpostpartum gn civarnda aama aama bazal seviyeye doru azalma gsterir. cushing hastalarnda baarl ope-rasyondan sonraki erken dneme benzer ekilde, post-partum dnemde adrenal bezler hafif olarak supresedir ve bu durum postpartum 12. haftada normale dner.

Gebelikte renin-anjiotensin-aldosteron sistemiGebelik, artm renin-anjiotensin-aldosteron sistemi (raas) aktivasyonu ile karakterizedir (5,6,7). Gebelikte al-dosteron sekresyonu artmtr. bu durum ilerleyici plazma hacmi artna neden olur (8). Progesteron, mineralokor-tikoid reseptr dzeyinde antagonist etki gsterir. ancak gebelikteki artm progesteron dzeyine ramen aldoste-ron hala gl bir mineralokortikoid etkiye neden olabilir (9). bu durum ksmen progesteronun mineralokortikoid reseptrlerine daha az afinitesi olan 17 hidroksiproges-terona etkin dnm ile aklanabilir. ek olarak, bb-reklerdeki 11 beta-HsD tip 2 enziminin progesteron tara-fndan basklanmas ve bbreklerde kortizoln kortizona inaktivasyonunda azalmaya neden olarak, kortizoln mi-neralokortikoid reseptrlerinde artm aktivasyona neden olduu da ne srlr. normal gebelik srasnda, bbrek-lerde, overler ve maternal decidua gibi bbrek d doku-larda renin salnm artmtr (6,10). Plazma renin aktivi-tesinde 3 ile 7 kat art olduu gsterilmitir. karacierde anjiotensinojen sentezi de artmtr. bu serum anjiotensin 2 ve aldosteron dzeyinde arta neden olur. anjiotensin 2 dzeyinde art olmasna karn, anjiotensin 2nin vazop-ressr etkisi dktr. bu dk etki uteroplasental ni-teden salglanan vazodilatr prostaglandinlerin olutur-duu eitli kompensatuvar mekanizmalara bal olduu dnlr (7).

bilateral adrenalektomi endikasyonlarbilateral adrenalektomi primer adrenal yetmezlik nede-nidir (11). bilateral feokromositoma, mikro ve makrono-dler adrenal hiperplaziye bal gelien actH bamsz cushing sendromu, dier tedavi seeneklerine (transsfe-noidal cerrahi, radyoterapi, medikal tedavi) cevap verme-yen persistan veya rekrren cushing hastal, ektopik actH sekresyonuna bal gelien cushing sendromunda ektopik actH odann bulunamamas gibi durumlar bila-teral adrenalektomi endikasyonlardr (12-14).

cushing hastal sklkla gen dourganlk andaki ka-dnlarda grlr. bu hastalarda fertilite hiperkotizolemiye bal azalmtr. Gebelik gerekleirse hiperkortizolemi hipertansiyon, preeklampsi, gestasyonel diyabet, oste-oporoz, frsat infeksiyonlar, spontan abortus, perinatal lm, intrauterin gelime gerilii gibi maternal ve fetal komplikasyonlara neden olabilir. Hipofiz cerrahisi bu has-

talarda her zaman baarl olmayabilir. alternatif tedavi seenekleri (ila tedavisi, radyoterapi) ise gebelerde ok uygun deildir. bu durumda bilateral adrenalektomi, hi-pofiz fonksiyonlarn riske atmadan