74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    1/87

    KH TNG NNG NGHIPng ThHng ThyNXB i hc Quc gia H Ni, 2003

    Tkho: Kh h u, m, ma, gi, nhit , bc x, cy trng, quang hp, nh

    sng, ma, m, ch t i, sng mui

    Ti liu trong Th vin in ti hc Khoa hc T nhin c th c s

    dng cho mc ch hc tp v nghin cu c nhn. Nghim cm mi hnh thc sao

    chp, in n phc vcc mc ch khc nu khng c schp thun ca nh xut

    bn v tc gi.

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    2/87

    NG THHNG THY

    KH TNG NNG NGHIP

    Nh xut bn i hc Quc gia H Ni

    2

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    3/87

    MC LC

    LI NI U ................................................................................................... 6U

    CHNG 1. NHNG KHI NIM CBN ...............................................7

    1.2. Tm tt lch smn hc. ......................................................................... 7

    1.3. Nhim vcbn ca kh tng nng nghip:....................................... 9

    1.4. Cc nh lut cbn ca kh tng nng nghip:..............................10

    1.5. Cc phng php nghin cu kh tng nng nghip. ...................... 11

    1.5.1. Tnh c bit ca mi lin hgi a sn xut nng nghip vi thi tit

    v kh hu.......................................................................................... 11

    1.5.2. Phng php nghin cu. ................................................................11

    1.6. Lp kh quyn st t i vi sn xut nng nghip.........................13

    CHNG 2 . BC XMT TRI V CN CN BC X....................16

    2.1. Mt tri v cc dng dng bc xmt tri. ........................................ 16

    2.3. Thnh phn ph ca bc x mt tri. Hp th v tn x tia nng

    trong kh quyn khi cao mt tri thay i. ....................................18

    2.4. ngha sinh hc ca cc phn phcbn. Bc xquang hp.........21

    2.5. Cn cn bc xv cc thnh phn ca cn cn bc x. ....................23

    2.6. Phn ba l di ngy v cn cn bc x....................................27

    2.7. nh hng ca bmt nghing i vi bc xmt tri....................28

    2.8. Shp thv phn bbc xmt tri trong cnh ng. ................. 29

    2.9. Sdng bc xmt tri trong sn xut nng nghip........................30

    CHNG 3, CHNHIT CA T V KHNG KH................... 323.1. Tnh cht nhit ca t. .........................................................................33

    3.2. Bin trnh ngy v nm ca nhit t. nh lut Furie. ...............34

    3.3. nh hng ca a hnh v lp phthc vt i vi nhit t....36

    3.4. nh hng ca nhit t i vi ssinh trng v pht dc ca

    cy trng.................................................................................................. 36

    3

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    4/87

    3.5. Cc phng php tc ng ln chnhit ca t cho mc tiu sn

    xut nng nghip. ...................................................................................37

    3.6. Cc qu trnh lm nng v lm lnh lp khng kh gn mt t......383.7. Sthay i nhit khng kh theo chiu thng ng......................39

    3.8. Bin trnh ngy v nm ca nhit khng kh. ................................ 40

    3.9. Cc c tnh ca chnhit, chnhit trong lp ph thc vt,

    cn cn nhit. .......................................................................................... 41

    3.10. nh hng ca nhit khng kh i vi ssinh trng v pht

    dc ca thc vt. ....................................................................................43

    3.11. ngha ca chnhit khng kh v t trong sn xut nng

    nghip. ..................................................................................................... 45

    CHNG 4. NC TRONG KHNG KH V T. .............................49

    4.1. Tc dng ca nc trong i sng thc vt. .......................................49

    4.2. m khng kh. ...................................................................................50

    4.2.1. c im ca m khng kh.........................................................50

    4.2.2. Bin trnh ngy v nm ca m khng kh. ................................. 51

    4.3. Sbc thot hi. .....................................................................................53

    4.3.1. Sb c hi tb m t nc, t v thc vt......................................53

    4.3.2. Bin trnh ngy v nm ca vn tc bc hi nc. .......................... 54

    4.3.3. Cc phng php iu tit s b c hi nc phc v s n xut nng

    nghip................................................................................................55

    4.4. Sngng kt hi nc. ..........................................................................55

    4.5. Ging thy v ngha ca n i vi sn xut nng nghip. ............56

    4.5.1. Bin trnh ngy ca ging thy.................................................. 57

    4.5.2. Bin trnh nm ca ging thy. .........................................................58

    4.5.3. ngha ca ging thy i vi sn xut nng nghip ....................59

    4.6. m t. ...............................................................................................59

    4.6.1. Cc phng php xc nh m t. .............................................59

    4

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    5/87

    4.6.2. m hu hiu. ............................................................................... 60

    4.6.3. Cn cn nc ca ng rung. .........................................................62

    4.6.4. Phng php iu tit ch n c ca t......................................62CHNG 5. IU KIN NGOI CNH I VI CY TRNG........64

    5.1. Nhng qui lut cbn ca spht trin cy trng v shnh thnh

    ma mng................................................................................................ 64

    5.1.1. Spht tri n theo cc giai on sinh trng....................................64

    5.1.2. Cc bin php thm canh trong sn xut nng nghip. ....................64

    5.2. Yu cu ca cy trng i vi cc yu tkh tng. .......................... 65

    5.2.1. Bc x m t tri. ................................................................................ 65

    5.2.2. Nhit .............................................................................................65

    5.2.3. m................................................................................................ 66

    5.2.4. Mi lin hgi a cc yu t kh t ng vi su bnh gy hi cho cy

    trng. ................................................................................................. 67

    5.3. Nhng iu kin thi tit bt li i vi sn xut nng nghip.........69

    5.3.1. Tc hi ca cc dng thi tit bt li................................................69

    5.3.2. Nhng dng thi tit bt li i vi sn xut nng nghip Vi t

    Nam:..................................................................................................70

    CHNG 6. IU KIN T NHIN VI CNG C SN XUT V

    NG VT NUI. ...........................................................................................75

    6.1. nh hng ca iu kin kh tng nng nghip i vi shot ng

    ca my mc nng nghip v nng c..................................................75

    6.2. Cn cn nhit ca ng vt. ..................................................................77

    6.3. Nhu cu vnng lng ca ng vt. .................................................. 82

    6.4. M hnh ho snh hng ca mi trng ln sn lng ng vt.82

    TI LIU THAM KHO ................................................................................ 87

    5

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    6/87

    LI NI U

    Nng sut cy trng v hiu quc a sn xut nng nghip chu nh hng

    ca iu kin t nhin. nh gi chnh xc cc iu kin kh tng nng

    nghip v cc c im vi kh hu ca vng a l v sinh thi khc nhau nhm

    mc ch a ra quyt nh ti u gieo h t v thu hoch ma mng, cng nh

    th c hin cc cng vic k thu t nh nng ti u nht t ng nng sut v

    cht lng cy nng nghip, loi ngi v ang nghin cu cc lnh vc khoa

    hc khc nhau, trong kh tng nng nghip l mn khoa hc ng vai tr rt

    quan trng.

    Tht vy, c nh ng quyt nh ti u v qu trnh s n xut nng

    nghip (gieo ht, chm bn, s d ng cc k thu t canh tc... ), nh sn xutcn nm vng cs v t l cc hin tng kh tng kh quyn, cc iu kin kh

    hu, thuv n, mi trng, thi tit v vtr a l ca cc vng... l ni dung

    ca mn kh tng nng nghip, n gn cht vi cc lnh vc vt l kh quyn,

    kh tng dbo, kh h u hc cng nh a l, thnh ng v.v...

    Vit nam c mt nn nng nghip v cng a dng v phong ph, khng

    hon ton ging nn nng nghip ca bt kqu c gia no. Vic nghin cu kh

    tng nng nghip nhm gp phn nng cao hiu qu c a nn sn xut quantrng ny ca nc ta cha lm c bao nhiu. Nhim v nghin c u ca cc

    nh kh tng nng nghip cn v cng nng n.

    Gio trnh ny ch nu ln nh ng vn i cng ca kh tng nng

    nghip. Nhng ni dung chuyn su i vi tng loi cy trng, tng ma v,

    tng vng a l v.v... cn c p n cc gio trnh ring, i hi nhiu thi

    gian hn ng i hc v nghin cu.

    Tc gi xin chn thnh c m n s gip nhi t tnh cng nh nh ng kin ng gp ca cc bn ng nghip. Tuy nhin, gio trnh ny khng trnh

    khi nhng thiu st, rt mong sgp c a cc bn ng nghip v ca c gi.

    6

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    7/87

    CHNG 1. NHNG KHI NIM CBN

    1.1. i tng ca kh tng nng nghip.

    S s ng loi ngi ch y u da vo cc sn phm ca sn xut nngnghip. Hiu qus n xut nng nghip ph thu c vo mu m c a t, nh

    sng mt tri, nhit, m v k thu t canh tc.

    Khoa hc nghin cu cc iu kin kh tng, kh hu, thy vn v th

    nhng; s tc ng qua li gia chng i vi cc qu trnh v i tng ca

    sn xut nng nghip gi l kh tng nng nghip.

    Thin nhin, kh hu, ch nhi t, ch n c ca t, thc vt, ng

    vt nui v cc qu trnh ca sn xut nng nghip l cc i tng chnh cakh tng nng nghip. Gia chng v mi trng xung quanh c tc ng hu

    cqua l i vi nhau.

    Kh tng nng nghip l mn khoa hc a l, n nghin cu iu kin

    kh tng v kh hu trong kh quyn v lp t pha trn, v cc iu kin kh

    tng v kh hu c lin quan cht chv i ssinh tr ng v pht trin ca

    i tng sn xut nng nghip. Kh tng nng nghip cn l mn khoa hc c

    lin quan vi cc mn khoa hc khc nh: kh tng, nng hc, sinh hc, cito t, kh hu hc, sinh thi hc, a l...

    Trng thi kh quyn vo mt thi on ti mt khu vc nht nh trong

    lp hot ng ca con ngi c gi l thi tit. Thi tit c trng bng t

    hp cc i lng kh tng. Cc i lng kh tng l cc i lng c trng

    cho trng thi khng kh v qu trnh kh quyn: p sut kh quyn, nhit

    khng kh, m khng kh, my, ma, gi, bc xm t tri, tn xv ph n x

    ca t v ca kh quyn, di ngy...

    Ch th i tit nhiu nm ti mt vng no c gi l kh hu c a

    vng . i tng nghin cu ca kh tng nng nghip l nghin cu s tc

    ng qua li gia thc vt v ng vt vi kh hu v thi tit.

    1.2. Tm tt lch smn hc.

    Nhng nghin cu v nh hng ca kh hu, thi tit i vi sn xut

    nng nghip v s s ng ca ng vt c thc hin t th i trung c Trung

    quc v n . Cng vi spht tri n cng c s n xut, con ngi cng ngy

    7

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    8/87

    cng c nhiu nghin cu vs nh hng ca mi trng n sn xut v i

    sng. Vo thk 18 v th k 19, cc k t lun khoa hc cng chnh xc hn da

    vo s li u o c thc nghim v bng cc cng c o ngy cng c hon

    thin hn.

    Ngi t nn mng cho ngnh khoa hc kh tng nng nghip l

    Voycp A.I. , ng chng minh khn ng v sc n thit sd ng kin thc

    vkh h u trong sn xut nng nghip. Trong cng trnh khoa hc kh hu tri

    t trong iu kin ring ca nc Nga (1884), ng dnh hai chng m

    tm i lin hgi a kh hu v thc vt. Ln u tin ng nh gi ti nguyn

    kh hu ca nc Nga i vi sn xut nng nghip, ng ch trng ti s

    pht trin ti tiu, a ra lp lun kh hu nng nghip tr ng cc cy cnnhit i (ch, cc cy thuc loi cam, qut...)

    Brunp P.I. (1897) ra ph ng php quan trc song song s pht

    trin, ssinh tr ng cy nng nghip v iu kin kh tng cng nhcc hi n

    tng thi tit c mi lin quan n scanh tc cy nng nghi p. ng l ngi

    u tin xy dng bn vng kh h n lnh th chu u c a nc Nga.

    Sau Cch mng thng mi Nga, cc cng trnh ng gp ca vin s

    avt R.E. v cc cng s c a ng c ngha rt ln trong sn xut nngnghip, thnh lp cc vin nghin cu v trm nghin cu kh tng nng

    nghip. Trong nhng nm 30 sd ng phng php xc sut v thng k ton

    hc trong nghin cu kh tng nng nghip v dbo; em li cc kt qu

    c ngha to ln phc v s n xut nng nghip.

    Hin nay cng vi vic p dng my tnh in tv dng ph ng php

    thc nghim, cc nh bc hc avitaia v Khatrenc (Lin x c), Turc

    L.(Php), Penman H.(Anh), Torwayth (Canaa), Blany - Kriddle (M)... cnhng ng gp ln trong vic tm mi quan hgi a cc yu tkh t ng nng

    nghip vi cc loi cy trng v vt nui.

    M , Anh, H lan, Nht v mt sn c khc, cc nh khoa hc to

    cc yu t kh t ng (iu kin nhn to ti u) trong vic nghin cu spht

    trin cc loi cy trng v ng vt nui chnh, tm c mi quan hgi a nng

    sut cy trng vi cc yu t kh t ng, t tin hnh to iu kin vi kh hu

    nhm nng cao hiu quc a sn xut nng nghip.

    8

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    9/87

    Bng phng php m hnh ho ton hc - ng hc qu trnh to ra sn

    lng ca cy trng, cc nh nghin cu Devit, Bris (Hlan), Octin B. (Anh),

    Keri R.(M), Polevi (Nga) ... thu c cc kt qur t khquan.

    n c ta, txa x a c nhng cng trnh khoa hc m tquan h gi a

    cc yu t kh t ng nng nghip vi cy trng. L Qu n c cng trnh

    tng hp cc ging la vi iu kin kh hu v t ai tng vng. Trong

    khong thi gian gn y, c nhiu nghin cu v nh hng qua li gia cc

    yu t kh t ng vi cy trng, Vin nghin cu Kh tng thy vn (thuc

    Tng cc Kh tng thy vn), trng i hc nng nghip I, trng i hc

    Cn th v tr ng i hc Thy li c nhng kt qu nghin c u quan h

    gia cc yu t kh t ng i vi cy trng v vt nui chnh nh la, ng, cph v.v... c p dng trong thc ts n xut v c hiu qukinh t l n.

    1.3. Nhim vcbn ca kh tng nng nghip:

    - Nghin cu qui lut pht sinh cc iu kin kh tng v kh hu gy

    nh hng ti sn xut nng nghip (cy trng, vt nui, t trng, ch n c

    v su bnh) theo v tr a l v theo thi gian.

    - Nghin cu v tm ra cc phng php nh gi nh hng ca cc nhntkh t ng v kh hu i vi spht tri n, trng thi v sn lng cy nng

    nghip, i vi ng vt nui, i vi sphn b cn trng v cc lo i bnh c

    hi cho cy nng nghip; ng thi xc nh yu cu v iu kin kh tng,

    thi tit i vi chng.

    - Nghin cu v tm ra cc phng php dbo kh t ng nng nghip,

    cung cp cc thng tin dbo chi ti t cho mi vng sn xut nng nghip. D

    bo v kh n ng p dng cc bin php k thu t nng nghip trong iu kin

    thi tit khc nhau.

    - Lp lun s phn b cc gi ng mi v cc ging lai ca cy nng

    nghip; phn tch cc sli u kh hu t ng sn lng trng trt.

    - Nghin cu cc bin php phng chng hin tng thi tit, kh hu bt

    thng, nghin cu cc phng thc ci to tiu kh hu ng rung nhm hn

    ch n mc thp nht tc hi ca chng i vi sn xut nng nghip .

    - Chng minh s ng dng c s d ng k thu t nh nng ng vi iu

    9

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    10/87

    kin thi tit phc tp gieo tr ng cy nng nghip vi kthu t ti u nht.

    - Hon thin cc bin php cung cp thng tin kh tng nng nghip.

    th c hin cc nhim vtrn y cn phi hon thin cc phng php

    v cc phng tin nghin cu trn cs khoa h c kthu t tin tin nht.

    1.4. Cc nh lut cbn ca kh tng nng nghip:

    nh lut ti yu (khng ththay th) cc nhn tsng.

    nh sng, nhit , m, khng kh v cc cht nui dng cy trng

    (t v cc thnh phn cu thnh) l nhng yu tc n thit cho spht tri n ca

    cy trng. Khng mt yu tno c th m t i hoc i v tr cho nhau, t t c

    u c gi tr nh nhau v khng th thay th c.nh lut khng bng gi trcc nhn tsng ca cy trng.

    Theo s nh hng, cc nhn tmi tr ng c chia thnh cc nhn t

    bc mt v bc hai. Bc hai( hay cn gi l nhn tthm vo ) - lm t ng

    nhanh ln hay lm gim chm i s tc ng ca cc nhn tb c mt ln c

    thth c vt - l gi, my, hng v d c ca ni v.v...

    nh lut chu kkch bin trong ssng ca cy trng.

    Ngi ta thit lp nhu cu vl ng ca cy trng i vi cc nhn t c ami trng sng (di ngy, m v nhit) trong cc thi kpht tri n ca cy

    nng nghip. Chu kk ch bin l giai on sinh trng ca cy m khi

    s thi u ht hoc d th a m hay nhit u gy nn nh hng xu nht

    cho nng sut ca thc vt.

    nh lut ti thiu (hay nh lut cc nhn tgii hn).

    Trng thi ca cy trng, sn lng cui cng ca n c xc nh bi

    cc nhn tt i thiu, tc l trong iu kin cc gi trnh nh t ca nhit ,

    m, nh sng... Nu iu kin sng ca cy trng m nh h n cc gi tr ny th

    hiu qu s n xut nng nghip s th p v c khi gy mt ma; v d: thiu ht

    m khng kh hay m t trong thi k k ch bin ca cy nng nghip,

    tng tnh v y i vi nhit ...

    nh lut ti u.

    Sn lng ln nht ca cy trng nhn c ch trong iu kin th p ti

    u nht v l ng cc nhn tb c mt v bc hai trong thi kk ch bin

    10

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    11/87

    ca cy nng nghip.

    1.5. Cc phng php nghin cu kh tng nng nghip.

    1.5.1. Tnh c bit ca mi lin hgia sn xut nng nghip vi thitit v kh hu.

    c th ring ca kh tng nng nghip l tnh qui lut phn b theo

    khng gian v thi gian.mi quan hgi a thc vt vi thi tit - kh hu

    S pht tri n ca cy nng nghip cng nhcc qu trnh t nhin l s

    vn ng, bin i t n gin n phc tp, tth p ln cao, tc n mi. T

    lc gieo ht n khi thu hoch, cy nng nghip lun ln ln v pht trin cv

    chiu cao ln trng lng. Song, t ng giai on khc nhau th spht tri n nycng khc nhau.

    Spht tri n ca cy trng l s thay th c tnh k t c ca cc pha sinh

    trng (hay cn gi l thi kpht d c), cc thi ksinh tr ng khc nhau ca

    cy trng, i hi cc yu t kh h u cng khc nhau. Tnh a dng ca mi lin

    h gi a s sinh tr ng ca cy trng vi cc yu t kh h u c hnh thnh

    trong cqu trnh l ch spht tri n ca ss ng. Kt qunh n c chnh l qu

    trnh thch ng ca tng loi cy trng vi tng iu kin kh tng, l sthng nht bin chng gia spht tri n ca cy trng v kh hu.

    Ni chung, spht tri n ca cy trng l mt c trng c tnh qui lut

    bin i vch t lng trong cc thi k sinh tr ng khc nhau ( chnh l

    di sinh trng), chng c xc nh bi bn cht ca hin tng sinh hc

    cng nh iu kin ngoi cnh ca mi trng.

    Qui lut thi gian l mi lin hc tnh k th a lin tc cc thi k sinh

    trng.

    Qui lut khng gian biu hin s phn b a l ca cc yu tv cc

    hin tng kh tng nng nghip cng nh cc lo i cy trng tng ng vi

    tng iu kin .

    1.5.2. Phng php nghin cu.

    1. Phng php quan trc: dng thit b o c ti cc trm, ti cc im

    o trn bm t t ton bcc s li u hin tng kh tng v cc qu trnh kh

    tng nng nghip cng nhs n xut nng nghip.

    11

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    12/87

    2. Phng php thc nghim: tin hnh th nghim cc hin tng kh

    tng v cc qu trnh kh tng nng nghip trong phng th nghim hoc

    ngoi thc a ph c v s n xut nng nghip.

    3. Phng php l lun phn tch: da trn c s nghin c u cc hin

    tng kh tng v cc qu trnh ca kh tng nng nghip thng qua cc qui

    lut vt l, sinh l hc, nhit ng hc v cc mn khoa hc khc cng nhton

    hc tm qui lu t, mi tng quan cn thit... phc vs n xut nng nghip.

    i su nghin cu kh tng nng nghip, c ths d ng cc phng

    php cth h n nhsau:

    Phng php quan trc song song: l phng php quan trc thc

    nghim cho php thit lp mi quan hgi a cc iu kin thi tit vi s sinhtrng, pht trin v nng sut ca cy nng nghip. Tc l song song vi quan

    trc spht tri n ca cy trng, ngi ta o cc i lng kh tng v m

    t. Squan tr c i i ny cho php xy dng mi quan hv l ng gia s

    sinh trng, pht trin ca cy nng nghip vi cc iu kin kh tng, kh

    tng nng nghip. T cho php nh gi yu cu ca cy trng i vi nh

    sng, m v nhit , ng thi a ra cc gi tr c c trtrong t ng thi k

    sinh trng ca cy trng v.v...Phng php phn k gieo gi ng: cy trng c gieo vo cc thi k

    khc nhau ti mt a im no , v ti ngi ta quan trc song song s

    pht trin ca cy v cc yu tkh t ng. Khi ngi ta gieo mt loi ging

    cy trng no cch nhau 5 - 10 ngy, lc mt loi ging cy trng spht

    trin trong iu kin thi tit khc nhau. Kt quc a phng php ny s a ra

    nh gi nh hng th p khc nhau ca cc i lng kh tng i vi mt

    loi cy trng ti mt a im no . Phng php ny gip ta nghin cunhanh hn khn ng chng tri vi thin tai ca cy trng.

    Phng php gieo trng theo a l: ti cc v tr a l khc nhau (iu

    kin kh hu khc nhau) ngi ta gieo mt ging cy trng no . Phng php

    ny tng tnh ph ng php trn, tc l gieo mt cy trng trong cc vng a

    l vi cc iu kin kh hu khc nhau (trong iu kin khc nhau v m,

    nhit , di ngy ...).

    Phng php thc nghim ngoi ng rung: ngi ta tin hnh iu

    12

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    13/87

    chnh cc iu kin ngoi ng rung: nhit , m t...

    Phng php o txa: t my bay, t tr c thng, tv tinh cho php xc

    nh iu kin m, trng thi cy trng v cc c tnh khc ngoi ng rung

    trn din rng.

    Phng php dng lng knh: cho php thc hin nghin cu phn ng

    ca cy vi cc t h p khc nhau vnh sng, nhi t v m trong lng knh

    vi kh hu nhn to.

    Phng php thng k ton hc: ngi ta thnh lp mi lin h gi a s

    pht trin, sinh trng ca cy v s t o thnh nng sut trong mt chui thi

    gian di nhiu nm.

    Phng php m hnh ho ton hc: ngi ta xy dng cc m hnh tonhc cho php m tg n ng cc qu trnh nh hng ca iu kin kh tng,

    kh tng nng nghip i vi s pht tri n, hnh thnh nng sut v to sn

    lng ca cy nng nghip.

    Trong cc phng php k trn, ph ng php th nh t (phng php

    quan trc song song) l cs c a chng trnh quan trc kh tng nng nghip

    v c thc hin ti tt c cc tr m kh tng nng nghip. Cc s li u kh

    tng c chnh l ti cc trm theo phng php thng k ton hc. Trongnghin cu, ngi ta p dng cc phng php cn li; trong nhng nm gn

    y, ngi ta thng dng phng php lng knh, phng php m hnh ho

    ton hc v phng php quan trc txa.

    1.6. Lp kh quyn st t i vi sn xut nng nghip.

    Kh quyn c gi l b m t khng kh ca tri t, chnh l mi

    trng sng ca ton bTri t (trcc lo i vi trng, vi khun k sinh), v do

    lp di cng ca kh quyn c gi l mi trng ca sn xut nng

    nghip .

    Hn hp cc cht kh to nn kh quyn gi l khng kh. S cn b ng

    ng hc c thit lp gia kh quyn v sinh quyn. V vy, con ngi v i

    tng ca sn xut nng nghip thch nghi vi mt thnh phn khng kh no

    (hay chnh l iu kin cn thit) t n ti.

    Lp khng kh kh v sch t ng kh quyn di cng c c trng

    13

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    14/87

    bi thnh phn cc cht kh khng i, v trong mt n v th tch ch a

    78,08%Nit (N 2); 20,95%xy (O2); 0,93%Argn (Ar); 0,03%Cacbonic (CO2).

    Phn cn li 0,01% thtch g m Non (Ne), Heli (He), nc (H2O) v cc cht

    kh khc. Trong , N2, O2, CO2 v h i nc c ngha ln nht i vi sinh

    quyn cng nh i vi sn xut nng nghip.

    Nit(N2)l m t trong cc nhn tc b n nui s ng cy trng v tham

    gia vo thnh phn Prtt ca thc vt, ng vt. Nitt do c a kh quyn c

    lin kt bi mt vi tp khun trong t v cc a cc loi cy c c, chng lm

    giu t bng cc hn hp Nitv cc sinh v t dh p thNit . t mu m

    hn, ngi ta a vo t cc hn hp Nith u cv khong ch t di dng

    phn bn. Ma cng thm nhp vo t mt lng Nitkhng nh .xy (O2) r t cn thit cho sth c a cy trng. Khi lin kt cc cht hu

    cv i xy trong t bo s ng ssinh ra n ng lng bo m cho ss ng ca

    thc vt, ng vt. V vy i vi t giu xy khi tng kthu t canh tc t, s

    tng tc ng vi khun trong t, rcy s sinh tr ng nhanh v do s t ng

    cc cht nui dng cy trng.

    Ccbonic (CO2) chnh l ngun nui dng chnh ca khng kh i

    vi ss ng ca thc vt, l nhn tquan tr ng to nn sn lng cy trng. Cyxanh cng vi nng lng mt tri (nh sng) trong qu trnh quang hp snh n

    c cht hu c t n c (H2O) v Ccbonic (CO2). Khi ng, thc vt th

    hoc b t nng hay cc cht hu c b thoi ho, kh Ccbonic s to ra kh

    quyn. S t ng nng kh Ccbonic ( n gii hn no ) trong khng kh

    lm tng nng sut cy trng.

    Qu trnh lm mc nt cc cht hu c lm to ra kh Ccbonic v qu

    trnh hp thxy th ng xuyn din ra trong t. xy v Nit c c trongt do qu trnh tc ng sng ca vi khun. V vy, thnh phn kh trong t

    khc rt nhiu so vi thnh phn kh ca kh quyn. Kh Ccbonic c th c

    cha trong t ti 1,0 - 1,2%, v xy chc 20%.

    Strao i kh lin tc din ra gia kh quyn, t, nc v bm t thc

    vt. Strao i kh trong t vi khng kh gn mt t lm giu Ccbonic trong

    t.

    Hi nc l mt xch cb n ca tun hon nc trong tnhin. N c to

    14

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    15/87

    ra my, to ra ma... Kh n ng cha hi nc trong kh quyn gi l m

    khng kh. Hot ng sng ca thc vt, nng sut ca cy nng nghip v sn

    lng ca ng vt nui; cng nh s phn b v ho t tnh ca cn trng v

    bnh tt ca cy trng phthu c vo m khng kh. Khn ng cha hi nc

    trong khng kh b m t t dao ng t 0,01 n 4% th tch. Trung bnh,

    lng hi nc vng c c xp x0,02% th tch, trong vng nhi t i 2,5% th

    tch; tc l thay i ln hn 100 ln. T kh i hi nc theo chiu cao gim

    nhanh hn so vi tkh i cc cht kh to ra trong khng kh. cao 1,5 - 2

    km, t kh i hi nc nhh n 2 ln so vi tkh i hi nc ca lp khng kh

    gn mt t. cao 10 - 15 km h u nhkhng t n ti hi nc.

    Trong kh quyn tn ti cc hp cht kh khc nhau, chng xm nhp vokh quyn do sphn xu t ca ni la, chy rng, tc ng cng nghip, hng

    khng v ca cc phng tin giao thng. Cc phn tb i t, bi sn xut, bi

    v tr , khi, mui bin, cc vi cht hu c, cc bo t th c vt, git nc nm

    trong trng thi ll ng l thnh phn cb n ca cc tp cht ll ng.

    znt n ti cao 10 - 60 km. So snh v i xy, zn c cha trong

    khng kh khng ln lm nhng i vi s s ng c ngha rt ln. zn lm

    gim phn ln tia cc tm, c hi cho ss ng trn Tri t, khi lng zn tptrung phn ln cao 25 - 50 km. cao trn 1000 km, b t u l cc kh

    nh- He, sau l xy ...

    15

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    16/87

    CHNG 2 . BC XMT TRI V CN CN BC X

    2.1. Mt tri v cc dng dng bc xmt tri.

    Nng lng mt tri l ngun gc duy nht v ch y u nht cho mi ssng trn mt t. Nu khng c nh sng v nhit ca mt tri th trn tri t

    khng thc s s ng c. Nng lng mt tri c mt tc dng ln trong i

    sng thc vt. Nhit lng quyt nh mi hot ng sng ca thc vt, cn nh

    sng mt tri l nhn tc n thit th c vt to ra cht hu cb ng tc dng

    quang hp.

    Mt tri l mt khi kh nng bng m thtch c a n ln hn thtch tri

    t rt nhiu (khong 1300000ln); khi lng ca n chim 99,87% ton bkhi lng ca hm t tri. Mt tri ta ra khng gian xung quanh mt nng

    lng xp x 3,71.10 26W, ng i ta tnh c trn 1km2 b m t t (k c kh

    quyn) nhn c khong 3,3.108W, t ng ng vi cng sut 330000kW.

    Cng sut dng bc xm t tri c tnh bng W/m2.. Trong kh tng

    nng nghip cng sut dng bc xm t tri thng c biu th b ng Calo trn

    mt n v di n tch sau mt n v th i gian - Cal/(cm2.pht). Dng bc x

    bng 1 Cal/(cm

    2

    .pht) tng ng vi 698W/m

    2

    . Ti lp bin pha trn ca khquyn, vi khong cch bnh qun t tri t n mt tri th b m t tri t

    vung gc vi tia sng mt tri sh p thm t lng bc xm t tri bng 1,98

    Cal/(cm2.pht) = 1382 W/m2 - i lng ny gi l hng s m t tri.

    Trong kh quyn c ba dng bc xm t tri: trc x, tn xv ph n x.

    Bc xm t tri ti tri t trc tip t a mt tri trong dng chm tia

    song song c gi ltrc x.M t phn bc xm t tri i qua kh quyn c

    pht tn bi cc tp cht ngoi tri v xn kh - ltn x. B c xtr c tip ti

    bm t nm ngang v tn xtc ng ng thi to thnh bc xt ng cng. Mt

    phn bc xm t tri phn xl i bi bm t t, bi my ...c gi lphn x.

    2.2. nh hng ca bc xmt tri ln cc qu trnh kh quyn v lp sinh

    quyn.

    Bc xm t tri l ngun nng lng c b n ca hu ht tt c cc qu

    trnh sng t nhin di n ra hng ngy trong kh quyn v trn bm t t. Tia

    sng mt tri khi qua kh quyn pht sinh ra nhiu hin tng tnhin, h qu

    16

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    17/87

    ca spht tn l mu bu tri xanh, hong hn mu mt tri chn tr i.

    Khi cc tia mt tri i qua cc git nc v tinh thb ng chng ta nhn thy cu

    vng, nhng qung sng, vng trn quanh mt tri v mt s hi n tng quang

    hc khc. Bc xm t tri t nng bm t tri t v i dng khng ng

    u, to nn s tr n ln khi kh v to ra s chuy n ng ca khng kh ln

    trn. Di tc ng ca dng bc xm t tri, s b c hi din ra trn bm t

    sng, h, t v cy xanh. Hi nc c chuyn t i dng, bin do gi a

    n lc a v l ngun m chnh t o thnh ma cung cp cho sng, h, v

    dng t i cho cnh ng, vn v rng.

    Nng lng mt tri - l ngun sng trn tri t. Trung gian gia

    nng lng mt tri v s s ng ca con ngi l cy xanh. Nh bc hcngi Nga Timirazep a ra vai tr ca cy xanh - l s chuy n ho nng

    lng mt tri thnh cht hu cthng qua qu trnh quang h p. Tc l tCO 2,

    nc v cc cht khong trong t, cy xanh tng hp thnh cht hu cv th i

    ra kh quyn xy.

    Cc cht hu c ny dng nui t t c cc c quan s ng v l ngun

    nng lng chnh i vi loi ngi (than , du m, than bn ... l sn phm

    ca qu trnh quang hp cy xanh trong cc knguyn tr c y).nh sng mt tri - y l nhn ts ng khng th thay th c i vi

    thc vt v ng vt. V vy, cth s ng phi thch nghi vi s thay i cng

    b c xm t tri v thnh phn phc a n. di ngy, c ng b c xm t

    tri xc nh c tnh thc vt.

    Do stc ng ca cng b c xkhc nhau nn t t ccy xanh c

    chia thnh hai loi: a sng v chu ti. Trong iu kin khng nh sng, khi

    gieo ht (trong nhng ngy m u) lm cc tbo phn ho y u v c th lm cyr p. Trong cnh ng ng c gieo dy, nu cng b c xm t tri yu,

    st o bp ca cy b y u i.

    Bc xm t tri nh hng ln thnh phn ha hc ca cy xanh. V d:

    ng t ca cc i ng hoc nho, lng prtt ca cy ly ht phthu c vo

    sngy n ng.

    Lng ng ca to hay mt s cy khc ph thu c vo cng b c

    xm t tri. Tia cc tm ca mt tri chiu vo ng vt nui vma ng c

    17

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    18/87

    th tc d ng cha mt s b nh cho chng v t ng sn lng ca ng vt

    nui.

    2.3. Thnh phn phca bc xmt tri. Hp thv tn xtia nng trongkh quyn khi cao mt tri thay i.

    Bc xm t tri cu to tcc sng in tc di khc nhau. di

    sng d c biu din bng m. S phn b n ng lng mt tri theo di

    bc sng c gi l ph. Phm t tri c chia thnh ba phn:

    - cc tm ( < 0,40 m);

    - nhn thy c ( 0,40 m 0,76 m);

    - hng ngoi (> 0,76 m).l p bin pha trn ca kh quyn, phn nhn thy c chim 46% ton

    bb c x m t tri hp th c, hng ngoi - 47% v cc tm - 7%. Phn nhn

    thy c to ra sng. Khi i qua lng knh, nh sng mt tri c phn

    thnh cc tia sng c sp xp theo di b c sng gim dn nhsau: , da

    cam, vng, lc, lam, chm, tm. Cc tia sng ny tc ng ln mt con ngi nh

    mt mu trng. Tia hng ngoi khng nhn thy c n to thnh nhit.

    Khi qua lp kh quyn, nng lng mt tri b y u i do bcc ch t kh vcc tp cht ll ng trong hp thv tn x , nn thnh phn phc a n cng

    thay i. Trn hnh 2.1 a ra sphn b n ng lng trong phm t tri ti gii

    hn trn ca kh quyn v bm t t khi cao m t tri thay i. Bc x c c

    tm vi bc sng < 0,29 m khng th t i c bm t t, n bh p thb i

    tng zn ca lp kh quyn trn cao. Trong phn ph nhn th y c, phn

    sng ngn (tia chm, tm) b y u i mnh nht do tn xv ph n sng di (tia

    , da cam) - yu i t hn. Phn phh ng ngoi cng c mt dy thnh phnnng lng gim dn do sh p thh i nc v CO2.

    Khi cao m t tri thay i, qung ng i ca tia sng mt tri xuyn

    qua kh quyn khng ging nhau (bng 2.1). Mt tri cng thp, qung ng

    cng ngn th khi kh quyn nhn nng lng mt tri cng nhv khi i c

    mt n v qung ng, lng kh quyn c mt tri cung cp nng lng l

    m. Khi mt tri thin nh (tc l tia sng mt tri chiu vung gc ti bm t

    tri t ), m s c gi tr nh nh t. Khi mt tri ng chn tri, khi kh

    18

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    19/87

    quyn c mt tri xuyn qua ln hn so vi khi mt tri thin nh.

    Hnh 2.1. Sphn b n ng lng trong phm t tri.

    1- bin pha trn c a kh quyno 2- b m t t khi cao m t tri l 35

    o 3- b m t t khi cao m t tri l 15Bng 2.1 Khi lng kh quyn khi cao mt tri khc nhau

    cao m t tri so vi

    ng chn tri, 60 30 15 5 3 1 0o

    Khi lng kh quyn , m 1 1,15 2 3,82 10,4 15,36 25,96 35

    Nng lng mt tri qua khi khng kh cng ln th sh p th v pht

    tn cng mnh v thnh phn phc a chng thay i cng nhiu.Cc phn tkh gy ra s tn x trong kh quy n. Khi kch thc ca cc

    phn tkh nh h n 0,1 di sng b c xm t tri, th tun theo nh lut tn

    xphn t - nh lut Rely, tc l cng tn x phn t t l ngh ch vi

    di sng m4. Do tia sng nhn thy c bc sng nhnh t l tia mu tm,

    di sng c a n hu nh vo kho ng hai ln nh h n so vi tia mu ,

    nhng c th pht tn m nh hn khong 16 ln ( 24 = 16). B c sng ca tia

    mu tm ngn hn bc sng tia lam v chm, v chng pht tn mnh hn.

    19

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    20/87

    Trong sng nh sng, tn xm t tri c tia mu lam v chm; do nng lng

    ban u ca mt tri trc khi pht tn ln hn rt nhiu so vi tia mu tm , v

    vy bu tri khi c my chng ta quan st c l mu lam.

    Nhs tn x m t tri m ta c thgi i thch hin tng hong hn nh

    sau: sau khi mt tri ln, lp kh quyn pha trn cn c cc tia mt tri chiu

    sng v tip tc pht tn, mt phn bc xpht tn t i bm t t - chnh l

    nh sng hong hn. Hong hn di hay ngn ph thu c vo v a l v thi

    gian trong nm. pha nam th ng ko di 30 - 35 pht; v cng l n th

    hong hn cng lu; pha b c (>60o vb c) vo gia ma h c th ko di c

    m (m trng).

    S pht tn b c x b i bi, tinh th b ng, my v ma... m l n cachng thng ln hn di sng nh sng v h u nhkhng ph thu c vo

    di sng nh sng. Mt s ph n tm bn knh c a chng ln hn 10-3mm

    (git sng m v my) pht tn tt ccc ph n tph m t tri nhnhau nn

    sng m v my c mu trng.

    Kh n ng chiu sng ca mt tri vo trong lp ph th c vt ph thu c

    vo c tnh ca lp phth c vt. Ngoi ra, mt thn cy v s l ng l cy

    vc b n cng quyt nh skhc nhau v c im kh hu ca cc loi thcvt pha di. nh ng ni thc vt rm rp che mt phn ln nh sng mt

    tri, th ch cn m t lng nhnh sng m t tri c thchi u ti mt t

    Trong tt ccc nhn t kh t ng th bc xm t tri gy nh hng trc

    tip nht v ln nht i vi ssinh tr ng v pht dc ca thc vt. nh sng

    mt tri khng nhng nh hng trc tip ti thc vt trong qu trnh iu tit

    ng ho v qu trnh bc thot hi nc m cn gin tip t nng t trng v

    khng kh. Trong ton bqu trnh s ng ca thc vt u cn c nng lng mttri. Th dh t ging ang mc mm chu nh hng ca nhit t xung

    quanh. Thc vt tlc n y mm cho ti lc thn cy cng cp mun to ra c

    cht hu cv hnh thnh ton b ch t dip lc, u cn c nng lng mt tri.

    Trong ton bn ng lng mt tri chiu ln thn cy ch c m t phn rt nh

    dng t o ra cht hu c, cn sn ng lng cn li u dng vo qu trnh

    bc thot hi v mt phn chuyn thnh nhit. H s s d ng nng lng mt

    tri ca thc vt ca thc vt l 1-5%, rt t khi ti 10%.

    20

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    21/87

    2.4. ngha sinh hc ca cc phn phcbn. Bc xquang hp.

    nh sng mt tri c mt tc dng quan trng trong i sng ca thc

    vt, nh hng ti nhiu qu trnh sinh thi v trc tip hoc gin tip quytnh cht lng v s l ng ca sn phm. nh sng l iu kin cn thit

    thc vt to ra cht hu c, bph n mu xanh ca thc vt to ra cht hu ct

    CO2d i tc dng ca nh sng. Nng lng mt tri l ngun nng lng duy

    nht ca thc vt mu xanh to ra cht hu cb ng tc dng quang hp lm cho

    ng nng chuyn thnh tim nng.

    i vi cc qu trnh sinh hc ca cy xanh, bc x v i bc sng nh

    hn 4 m c ngha ln, l bc x c c tm, bc x quang h p v bc x

    hng ngoi.

    Bc xcc tmc kh n ng phn ho cc t bo v m, lm ch m ssinh

    sn ca t bo. L ng bc x c c tm m cy xanh hp th cao g n vi

    mc bin khng ln lm. Trong vng ni ( cao > 4km) n ng lng tia cc

    tm ln hn 2 - 3 ln so vi m c bin.

    Bc xhng ngoigy nn tc ng nhit. N c nc trong cy xanh

    hp th, lm tng khn ng bc hi v ng mt vai tr quan trng trong ch

    nng lng ca cy. Ti nhng vng ni cao, nh hng nng lng ca tia

    hng ngoi tng, n iu ho sthi u ht nhit ca cy xanh tmi tr ng xung

    quanh.

    Bc xquang hp. Trong qu trnh quang hp ca cy xanh, khng phi

    tt c ph c a bc xm t tri u c s d ng m chm t phn nm trong

    khong bc sng t 0,38 n 0,71 m; chnh l bc xquang hp. Trong

    qu trnh quang hp, t o ra cht hu c, cy xanh c thdng t i 10% bc x

    quang hp. ma mng t nng sut cao, bc xquang h p phi c phn

    b theo v tr a l v theo thi gian mt cch hp l v bc x quang h p l

    nhn tquan tr ng cho sn lng cy nng nghip.

    Cng b c x m t tri phi ln hn mt gi tr xc nh no cy

    xanh quang hp. Gi tr ny g i l im iu ho; i vi cc loi cy xanh

    khc nhau, n khc nhau; n dao ng t20,9 n 34,9 W/m2 . Nu thp hn gi

    trny cc ch t hu cm t i trong qu trnh h hp ca cy xanh s l n hn

    21

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    22/87

    nhiu so vi cht hu ct o thnh trong qu trnh quang hp.

    Trn hnh 2.2, ng cong nh sng ca cc loi cy xanh khc nhau th

    khc nhau trong sph thu c cng quang h p v cng b c xm t tri.

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    60

    70

    80

    0 35

    70

    105 140 185 210 245 280 315 350 385 420

    Cng bc x, W/m

    Cngquangh

    p,mgCO/(dm.gi)

    Hnh 2.2. ng cong nh sng ca cng quang h p ca mt s cy

    xanh: 1 - cy da chut

    2 - cy ng

    3 - cy cc i

    Khi cng b c x quang h p tng t im iu ho n 209,4 -

    279,2 W/m2, khn ng quang hp tng. Khi bc xquang h p tng tip, st ng

    quang hp chm li; ban ngy dng bc x quang h p thng ln hn gi tr

    ny, nhng khi gieo ht cng nhtrong ch rm ho c vo ngy m u, cng

    bc xquang h p thng khng . c bit, trong cnh ng gieo dy c, c

    th d n ti kh n ng quang hp yu v lm gim sn lng cy trng. Satilp

    I.S. nhn nh rng: cc l non ca cy xanh c im iu ho nhnh t.

    xc nh bc xquang h p theo sli u trc xv tn x , Guliep B.I.,

    22

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    23/87

    Toming Kh.G. v Ephimva N.A. a ra phng trnh:

    Q = 0,43S + 0,57D (2.1)bxqh

    trong S-

    lng trc xt i bm t nm ngang;

    D- lng tn x.

    2.5. Cn cn bc xv cc thnh phn ca cn cn bc x.

    Bc xm t tri i ti bm t tri t mt phn phn xl i, mt phn c

    t hp th. Song mt t khng ch h p th b c xm t n cn tn x ra kh

    quyn xung quanh. Kh quyn hp thm t phn no bc xm t tri v mt

    phn ln tn xt b m t t, v tn c ng pht ra tia hng ngoi; phn ln tn

    x ny c a kh quyn hng ti bm t t, n c gi l tn x ngh ch ca

    kh quyn.

    Hiu sgi a dng nng lng m mt hot ng nhn c v dng nng

    lng mt i gi l cn cn bc xc a mt hot ng.

    Cn cn bc xt o thnh tb c xsng ng n v bc xsng di, n bao

    gm cc thnh phn ca cn cn bc xnh sau:

    1- trc xS

    2- tn xD

    3- phn xR k4- pht xsng di c a mt t E5- pht xsng di ngh ch ca kh quyn Ekq

    Trc xS: c ng tr c xph thu c vo cao m t tri v trong

    sut ca kh quyn; n tng vi s t ng ca cao m t tri. cao 1km,

    cng b c xm t tri tng ln vo khong 69,8 - 139,6 W/m2; cao 4-

    5km, cng b c xm t tri xp x 1186,6 W/m 2. Trc xth ng b my t ngthp hp thhon ton ho c hu nhkhng xuyn qua c. Sthay i trc x

    trong ngy quang my c biu din bng ng cong vi gi tr c c i vo

    12 gitr a (hnh 2.3).

    Bin trnh nm ca bc xm t tri cc c c rt r rng v ma ng bc

    xm t tri y hu nhkhng t n ti, m ma h c khi t ti 907,4W/m2.

    Ti min v trung bnh, gi tr c c i ca trc xkhng vo ma h m vo

    ma xun, v vo cc thng ma h do st ng hi nc v bi nn trong su t

    23

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    24/87

    ca kh quyn gim.

    Tn xD: gi tr c c i ca bc xpht tn th ng nhh n gi trc c

    i ca bc x tr c tip, nhng c th t ti 150 - 250 W/m2. Mt tri cng

    thp, kh quyn cng bn v bc xpht tn trong b c x t ng cng cng ln.

    Mt tri khng bcc m my che ph, dng bc xpht tn c tng mt vi

    ln so vi tri y my.

    Lp tuyt phlm t ng khn ng phn xc a bm t hot ng, chng c

    th lm ph n hi ti 70 - 90% trc x, m sau lng phn xny ti p tc b

    kh quyn pht tn. Cng ln cao th tn xkhi b u tri sng, trong cng gim.

    0

    100

    200300

    400

    500

    600

    700

    800

    900

    1000

    2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

    Thi gian trong ngy, gi

    C

    ngbcx,W/m

    Hnh 2.3. Bin trnh ngy ca trc x

    1 - trn bm t vung gc vi cc tia sng mt tri2 - trn bm t nm ngang

    Bin trnh ngy v nm ca tn xkhi tr i sng v trong ni chung ging

    nh bi n trnh ngy v nm ca trc x. Song bui sng bc x pht tn xu t

    hin trc lc mt tri mc v kt thc vo bui chiu sau khi mt tri ln tc l

    vo lc hong hn. Gi tr c c i ca tn xth ng quan st c vo ma h.

    Tng xQ l tng cng ca trc x S v tn x D n bm t nm

    ngang:

    24

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    25/87

    Q = S + D (2.2)

    Mi lin quan gia trc x v tn x trong thnh ph n ca tng x ph

    thuc vo cao m t tri, my ph v nhi m bn ca kh quyn.

    Phn x R k: mt phn tng xt i mt hot ng v bb m t tri t phn

    hi li. Ts gi a phn phn xR kv ton b t ng xQ c gi l khn ng

    phn hi hay Albeo ca bm t . Albe ca mt bm t phn hi no

    c tnh theo cng thc:

    A = Rk/Q ,% (2.3)

    Albe ca bm t tnhin ph thu c vo mu sc, l i lm, m...

    ca bm t (bng 2.2).

    Bng 2.2 Albe ca bmt tnhin

    Bm t Albe,% Bm t Albe, %

    tuyt mi kh 80 95 cnh ng khoai 15 - 25

    tuyt bb n 40 50 cnh ng ng 20 - 25

    bng i dng 30 40 ng c 15 - 25

    t ti 5 15 tho nguyn 20 - 30t st kh 20 35 rng l kim 10 - 15

    t ct kh 25 45 rng xanh 15 - 20

    Albe ca cnh ng vo bui sng v bui chiu ln hn so vi cc

    thi gian khc trong ngy, bi v khi mt tri cng thp, khn ng phn hi cc

    thnh phn ca tng xcng m nh, i khi n mnh hn trc xdo c phn

    hi li tb m t khng bng phng ca cy nng nghip, t cy v ng c.

    Albe ca bm t nc nh h n ca bm t t, v tia sng mt tri, c

    bit khi mt tri cao, chiu xung nc bn c hp thv pht tn trong n v

    chcn m t phn nhph n hi li tb m t nc.

    Mt phn tng x c bm t t hp thth c gi l bc xh p th.

    Spht xsng di ca mt t v kh quyn: spht x m t t Enh

    hn pht xc a vt en hon ton trong cng mt nhit v t l v i nhit

    tuyt i m4, c biu din bng phng trnh Stephan-Bosman nhsau:

    25

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    26/87

    = ..T4 (2.4)E

    trong , - h s pht x t ng i ca b m t t so vi vt en

    tuyt i;

    .T4- c ng pht x t b m t ca vt en tuyt i.

    i vi cc bm t khc nhau th c gi tr khc nhau (b ng 2.3). Gi tr

    = 5,67.10 -8W/(m 2.k4 11) = 8,2.10 Cal/cm2 l h ng sStephan-Bosman.

    S pht x c a bm t t din ra lin tc, kh quyn hp thm t phn

    bc x m t tri v phn ln lng pht xt b m t t, v tn pht ra b c x

    sng di.

    Khong 62 - 64% lng pht xny h ng ti bm t t v chnh l

    pht xngh ch ca kh quyn Ekq. Hiu gia hai dng pht xny g i l pht x

    hu hiu:

    Ehh = E - .E (2.5) kq

    trong - h s h p th pht x ngh ch ca kh quyn bi b

    mt t (bng 2.3).

    Bng 2.3 Khnng pht x(hoc hp thpht xnghch) ca mt t

    Dng b m t mn kh 0,974

    ct kh 0,954

    ng c 0,984

    nc 0,893

    tuyt mi ri 0,986

    Pht x h u hiu ca mt hot ng ph thu c vo m, nhit ,

    trong sut ca khng kh v my. Nhit c a mt hot ng tng th Ehht ng,cn nu tng nhit v m khng kh th Ehhgi m.

    My lm nh hng rt ln ln Ehh, bi v cc git my pht xh u nh

    ging mt hot ng ca tri t. Nu my dy c v nhit c a my gn vi

    nhit c a mt hot ng th E E v khi E kq hh 0.

    Phng trnh cn cn bc xc dng:

    B = S+ D - Rk- E + E kq

    B = Q - Rk- E hh (2.6)

    26

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    27/87

    Trong iu kin thi tit m u: S = 0

    B = D - Rk- E +E kq- E = D - R k hh (2.7)

    - EBan m: B = Ekq = -E hhNu dng bc x t i mt hot ng ln hn dng phn hi tn th cn

    cn bc x d ng v mt hot ng ca tri t s c lm nng ln; v khi

    cn cn bc xm th l p ny sl nh i. Vo ma nng trong nm, cn cn bc

    xban ngy d ng, sau khi mt tri ln 1 - 2 gith cn cn b c xs t gi tr

    m; v bt u dng vo bui sng sau khi mt tri mc khong 1 ting. Bin

    trnh ngy ca cn cn bc xkhi tr i sng, trong gn ging bin trnh ngy ca

    trc x.Nghin cu cn cn bc xngoi cnh ng, c th tnh c lng bc

    xm cy h p th khi thay i cao m t tri, cu trc ca ng rung v chu

    ksinh tr ng ca cy. nh gi mc iu tit nhit c a t, ngi ta

    xc nh cn cn bc x c a ng rung vi cc dng lp ph th c vt khc

    nhau, m do cc lp phny nn Albe ca cnh ng thay i.

    2.6. Phn ba l di ngy v cn cn bc x.

    di chi u sng trong ngy thay i phthu c vo thi gian trong nm

    v v a l (bng 2.4).

    Trn xch o, di ngy trung bnh trong c n m l 12gi 30 pht.

    di ngy t xch o n cc cc sau ngy xun phn (21/III) tng pha

    Bc v gim pha Nam; sau ngy thu phn (23/IX) th ng c li. B c bn

    cu, ngy 22/VI l ngy di nht, di ngy vng B c cc l 24 ting.

    vng cc ngy c ko di lin tc vo ma h v m lin tc vo ma ng;vng v trung bnh, di ngy trong n m dao ng t7 n 17,5 ting.

    Ma h, thi gian mt ngy B c bn cu di lm thi kquang h p ca

    cy xanh di ra. Do c, tho nguyn v thc vt sng tch ly c lng

    nng lng ln trong ma h nui s ng thc vt.

    Tng cn cn bc x h u nh u c gi tr d ng, ch tr n i no c

    tuyt v bng bao phquanh n m (Bc cc v Nam cc).

    27

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    28/87

    Bng 2.4. di ngy sinh hc (thi gian sng, ..gi..pht) vo ngy 15

    hng thng( theo Shulghin)

    Thng Vtuy n,o

    0 10 20 30 40 50 60 70

    I 12 54 12 22 11 54 11 19 10 41 9 49 8 32 5 44

    II 12 51 12 35 12 18 12 01 11 39 11 16 10 42 9 40

    III 12 51 12 48 12 46 12 48 12 49 12 57 13 08 13 36

    IV 12 50 13 06 13 24 13 47 14 13 14 55 16 07 18 55

    V 12 53 13 21 13 55 14 35 15 27 16 45 19 16 24 00

    VI 12 53 13 31 14 12 15 02 16 08 17 50 22 19 24 00

    VII 12 54 13 26 14 04 14 48 15 51 17 24 20 46 24 00

    VIII 12 51 13 13 13 37 14 06 14 47 15 46 17 37 23 16

    IX 12 50 12 55 13 00 13 02 13 26 13 46 14 23 15 38

    X 12 51 12 39 12 27 12 17 12 06 11 57 11 41 11 18

    XI 12 51 12 25 12 00 11 31 11 00 10 19 9 26 7 12

    XII 12 53 12 21 11 47 10 09 10 26 9 26 7 54 4 16

    2.7. nh hng ca bmt nghing i vi bc xmt triDng bc x tr c tip n bm t tri t ph thu c vo gc chiu ca

    tia mt tri. Gi tr n ng lng cc i ti bm t tri t khi cc tia sng chiu

    bng gc 90o. Gc chiu cng nh ln n v b m t t th nng lng bc x

    cng yu.

    Dng trc x t i b m t nm ngang S bng dng bc x ln b m t

    vung gc vi tia sng S90nhn v i sin ca cao m t tri h(h - gc gia tia

    sng mt tri v bm t nm ngang):S = S90. sin h (2.8)

    Gis S 90 = 837,6W/m2 ov h= 30 th S = 418,8W/m

    2. Nu bm t t

    khng nm ngang th S ti bm t khng ch ph thu c vo hm cn vo

    nghing c a bm t v hng ca nh sng. Ngi ta tnh c rng khi S90

    = 837,6W/m2 , h = 30o, nghing c a dc 10o, hng vpha B c vo gia

    tra, th SB= 286,2W/m , cn h ng vpha Nam S2

    B N= -537,5W/m ; t ng2

    28

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    29/87

    ng vi SBB= 67%S v S N = 128%S.

    Bng tnh ton v kho st ngi ta nhn ra rng S ca mt tri bi dc

    vpha B c v vpha Nam khc nhau cn ph thu c vo thi gian trong nm (

    bng 2.5).

    Bng 2.5 Tsca tng xmt tri ca dc nghing hng Bc v hng

    Nam vi tng bc xtrc tip ti mt nm ngang.

    V Thng

    III IV V VI VII VIII IXoDc 10 , hng Bc

    50 0,75 0,86 0,91 0,94 0,93 0,90 0,80

    60 0,64 0,80 0,88 0,90 0,88 0,86 0,73oDc 10 , hng Nam

    50 1,22 1,11 1,04 1,01 1,02 1,07 1,14

    60 1,34 1,14 1,06 1,07 1,04 1,12 1,21oDc 20 , hng Bc

    50 0,48 0,70 0,83 0,87 0,85 0,76 0,60

    60 0,27 0,60 0,77 0,81 0,80 0,68 0,44oDc 20 , hng Nam

    50 1,38 1,18 1,07 1,02 1,04 1,12 1,28

    60 1,65 1,29 1,12 1,04 1,07 1,20 1,42

    2.8. Shp thv phn bbc xmt tri trong cnh ng.

    Din tch trng trt l mt h quang h c phc tp, n phn b l i dng

    bc xm t tri:

    Trong cnh ng gieo trng tha, khi tri sng r, trc xv tn x c th xm nhp ti lp l pha di, thm ch ti bm t t.

    Trong cnh ng c gieo trng dy c, cy trng pht trin cao, 20 -

    25% bc x c phn hi li (ch y u l tia mu xanh trong phn ph nhn

    thy), phn bc xcn l i hoc c hp thb i lp l pha trn (chy u l tia

    mu v chm), ho c xuyn qua cc tn l nhqua cc t m lc. Dng bc x

    trong cc lp l pha di c thnh h n nhiu ln so vi cnh ng tha, n

    lm xu i iu kin quang hp ca l thp; v khi iu kin thi tit m u - nh

    29

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    30/87

    hng n c l p l trung bnh. V d: lc gia tra khi dng bc xt ng cng

    942,3 - 977,2W/m2, trong cnh ng ng vi cao c a cy l 160 - 170 cm v

    mt gieo l 169 nghn cy/ha:

    cao 125cm so v i bm t t, lng bc xl 684 W/m 2;

    cao 20cm so v i bm t t, lng bc xl 390,9 W/m 2.

    Mt ch s quan tr ng ca tc ng quang hp l t s gi a din tch b

    mt l trn mt n vdi n tch cnh ng. Vo thi k u ca giai on sinh

    trng (gieo - ny mm ), din tch l cn t, chb ng 10 - 20% din tch cnh

    ng, iu ny c ngha l 80 - 90% din tch gieo trng khng hp thnh sng

    mt tri cho s quang h p. Cy xanh hp th b c xm t tri ch y u qua b

    mt l (hnh 2.4), v t gi tr l n nht khi din tch l 35000 - 45000m2/ha(phthu c vo cu trc ng rung v c tnh ca cy xanh). Din tch bm t

    l ln nht ca cy ly ht thng kho st c vo thi kra hoa c a cy.

    0

    10

    20

    30

    40

    50

    60

    70

    80

    0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

    Din tch l cy, nghnm /ha

    Shpthbcxmttri,%

    Hnh 2.4. Sh p thb c xm t tri (%) bi cnh ng

    phthu c vo din tch bm t l (nghn m2 /ha).

    2.9. Sdng bc xmt tri trong sn xut nng nghip

    Nhim v c b n ca sd ng bc xm t tri y nh t trong sn xut

    30

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    31/87

    nng nghip l tng h s tc ng c ch (I) ca bc x quang h p; h s

    ny chnh l t s gi a bc xm t tri trong qu trnh quang hp vi ton b

    bc x quang h p chung m cy xanh hp th.

    Theo tnh ton ca Nitriprvich A.A., h s tc ng c ch ca cnh

    ng xp x 0,5 - 1,5%, cnh ng tt 1,5 - 3% v c th t ti nh cao 3,5 -

    5%.

    Nguyn nhn ca nng sut cy trng thp trong sn xut nng nghip

    bao gm: mu m c a t thp, k thu t canh tc khng ng, ci to t

    km, cu trc gieo trng khng ti u...

    Nitriprvich A.A. khng nh rng, cnh ng gieo trng m tng

    din tch bm t l 40 - 50 nghn m2/ha hp thb c xl n nht v to c nngsut cao.

    Gn y ngi ta lai ging cy trng m trong iu kin khng thun li

    ca mi trng (v dnh thi u nc) vn c khn ng quang hp thch nghi

    li v trong iu kin thun li vn nhn c sn lng cao.

    iu kin chiu sng thay i lin tc theo thi gian trong ngy, theo kh

    nng pht dc, cao v m t cy xanh c ng nh my ph ... Lc chc

    nng quang hp ca cy xanh hot ng vi cng khc nhau. S n lng cacy trng tng t ngt nu chc nng quang hp ca chng hot ng vi hs

    I ln (khng tnh n hs chi u sng khc nhau ca cy ). V vy cc nh khoa

    hc ang nghin cu t o ra trong cy xanh mt khn ng mi v quan trng

    l thch nghi li nhanh ch c nng quang hp ca chng c thho t ng

    thng xuyn vi hs I l n trong iu kin chiu sng thay i.

    31

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    32/87

    CHNG 3. CHNHIT CA T V KHNG KH

    Bc x m t tri c lp kh quyn gn b m t t hp th t o thnh

    nhit. Mt phn lng nhit ny c dng lm nng lp kh quyn gn mt t

    v dng trong qu trnh bc hi nc cha trong lp kh quyn pha trn mt t

    v trn bm t thc vt; phn nhit cn li c truyn su xung di lng t.

    Do dng bc xm t tri khng ging nhau trong thi gian mt ngy v

    mt nm nn nhit khng kh v t cng thay i v i khi dao ng trong

    mt khong rt ln.

    Trong c th s ng ca thc vt, qu trnh quang hp, qu trnh th, qu

    trnh bc thot hi tim nng, qu trnh hp thcc ch t hu ctrong t v cc

    qu trnh sinh hc khc ca cy xanh ch di n ra trong khong nhit nh tnh.

    Khong nhit gy ra tc ng sng cho thc vt, khi s pht tri n

    ca cy v shnh thnh ma mng di n ra tch cc nht - l nhit t i thp

    sinh vt v nhit t i cao sinh vt. Nhng gi tr nhi t ny c a cc cy khc

    nhau th khc nhau.

    Nhit c a t gy nh hng rt ln n spht tri n ca h r , n

    hot tnh ca vi cht hu ctrong t v n sh p thPhtpht v Nit rat cacy xanh t t.

    Nhit khng kh t ng kch thch spht tri n ca cy xanh, nhng ch

    ti mt gii hn xc nh no ; nu nhit ti p tc tng cy xanh s b nh

    hng khng tt v c ths ch t.

    Khi thi tit nng v kh trong thi kt i sg p chng thg p ca cy

    xanh v ht sg y, m, lm gim nng sut v cht lng ca ht. Khi nhit

    t cao, ckhoai ty s b thoi ha v d n n cht lng ging thp. Sphnb su b nh v cn trng ca cy nng nghip cng gn cht vi ch nhi t.

    iu kin nhit trong ch ng mc no quyt nh ctr ng thi, hnh vi v

    sn lng ca ng vt nui.

    V d: thi tit nng, hn chho t ng ca ng vt v lm chm st ng

    cn, nn khi thi tit nng nng cn bo v ng vt nui chng nng. V vy,

    nghin cu qui lut ch nhi t ca t v lp kh quyn gn mt t c ngha

    quan trng i vi sn xut nng nghip.

    32

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    33/87

    3.1. Tnh cht nhit ca t.

    Ch nhi t ca t ph thu c vo nhit dung v d n nhit ca n.

    Nhit dung ca tbao g m nhit dung thtch v nhi t dung khi lng.Nhit dung th tch C v - l ng nhit (J) cn thit lm nng 1m3 t ln 1oC.

    Nhit dung khi lng (hay cn gi l nhit dung ring) CR - lng nhit (J)

    lm nng 1kg t ln 1oC. Gia nhit dung th tch v nhi t dung ring c mi

    quan hnh sau:

    Cv= C R.d (3.1)

    y, d - tkh i t.

    a s t trng, nhit dung th tch dao ng trong khong 2,05 -

    2,51J/(m3.oC).

    dn nhit ca t- l khn ng truyn nhit ca t tl p ny ti

    lp khc. Hs truy n nhit (khn ng truyn nhit) ca t bng lng nhit (J)

    i qua mt thit din 1m2 oc a mt lp dy 1m khi hiu nhit hai bin l 1 C

    sau khong thi gian l 1 giy. d n nhit phthu c vo thnh phn cc cht

    khong trong t, m ca t v sc cha khng kh trong cc khe h c a

    t. Nhit dung v d n nhit ca mt s lo i t v cc thnh phn cu thnh

    trong bng 3.1.

    Bng 3.1 Nhit dung v hsdn nhit ca cc phn cu thnh t

    Nhit dung th

    tch,J/(m

    H s d n nhit,

    (W/m.

    Cc phn cu thnh

    t

    Nhit dung ring,

    J/(kg.o 3 o oC) . C) C)

    ct v st 753,6 963 2,05 - 2,43 0,84 - 1,26

    mn 2009,7 2,51 0,84

    khng kh trong t 1004,8 0,0016 0,02nc trong t 4186,8 4,19 0,50

    Nhit dung ca t m cc khe hc a n cha ton nc th ln hn nhit

    dung ca t kh, v nhit dung ca nc ln hn nhiu so vi nhit dung ca

    khng kh chuyn ng. Mu sc cng lm nh hng n snng ln c a t:

    t sng mu c Albe ln hn t ti mu v v vy khi dng bc x nh

    nhau, t sng nng ln chm hn t ti, t di lp ph th c vt nng ln

    33

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    34/87

    chm hn so vi t trng.

    Nhit trung bnh c a lp t pha trn (0 - 5 cm) vo ma h, ban ngy

    ln hn nhit khng kh cao 2m. su 20cm d i lp ph th c vt,

    nhit c a t ct nhc ng ln hn nhit khng kh, cn t st nng

    su ny trong ton b th i gian ma h lnh hn nhit khng kh 1 - 2 oC.

    Ma v nc ti lm tng nhit dung ca t, lm gim nhit c a n. Mn

    kh c nhit dung thp hn so vi cc loi t khc, khi t c bo ho nc

    th t li c nhit dung ln nht.

    3.2. Bin trnh ngy v nm ca nhit t. nh lut Furie.

    Sthay i nhit t trong ngy gi l bin trnh ngy, bin trnh ngyca nhit t thng c mt gi tr c c i v mt gi tr c c tiu. Trn b

    mt t, gi tr nhi t c c tiu vo ngy sng r trc lc mt tri mc, lc

    cn cn bc xc gi tr m v s trao i nhit gia khng kh v t l khng

    ng k. Gi trnhi t c c i vo gn 13 gi, sau bt u gim n gi tr

    nhit c c tiu vo sng hm sau. Hiu gia gi tr nhi t t cc i v gi

    tr nhi t t cc tiu gi l bin c a bin trnh nhit trong ngy ( ng ).

    Cc nhn t nh hng ln bin c a bin trnh nhit ngy ( ng) baogm:

    1. thi gian ca nm: ma h - ngl n, ma ng -ngnh ;

    2. v a l: ng lin quan t i cao m t tri vo lc gia tra.Trong

    cng mt ngy, cao m t tri tng theo hng tc c ti xch o; v vy ti

    vng cc ng nh nh t, cn ti hoang mc nhit i ni m c tn xl n ng c

    th t ti 50oC.

    3. a hnh: so snh vi b ng phng, sn dc hng Nam nng ln

    mnh hn v hng Bc yu hn; cn hng Ty mnh hn hng ng v

    bin ng c ng thay i tng ng.

    .4. lp ph th c vt: n lm gim ng5. nhit dung v d n nhit ca t: ng t l ngh ch vi nhit dung v

    d n nhit ca t.

    6. mu sc ca t: ngc a bm t t ti mu ln hn so vi bm t t

    sng mu v sh p th b c xc a bm t t ti mu ln hn v phn hi yu

    34

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    35/87

    hn so vi bm t t sng.

    7. my ph: vo ngy c thi tit m u, ngnh h n nhiu ln so vi ngy

    sng, quang my.

    S bi n thin nhit t trong nm gi l bin trnh nhit t theo

    nm (n ) v xc nh theo nhit trung bnh thng c a b m t v lp t

    tng ng. n cn ph thu c vo dng bc xm t tri trong nm.

    Nhit trung bnh thng l n nht ca bm t t o c vo thng VII

    khi dng nhit ti t t gi trl n nht; v nh nh t vo thng I, thng II.

    Cc nhn t nh hng ln ngth c ng gy nh hng ln n(tr nhn t

    thnh t - thi gian ca nm). n t ng cng vi vtuy n a l, trong vng xch

    o nc gi tr kho ng 3oC, cn l c a trong vng cc nt ng ti 70oC (Iarcutria ).

    Nhit b m t t ca mt ngy v ca mt nm dao ng do khn ng

    dn nhit ca tng loi t, khi nhit c truyn su vo trong lng t. S

    phn bdao ng nhit theo su c a t din ra theo qui lut ca Furie sau

    y:

    1. Chu kc a cc dao ng vi su khng thay i, c ngha l trn b

    mt t cng nh su trong lng t, khong thi gian gia hai gi trl n nhtv nh nh t lin tip trong bin trnh ngy l 24 gi v bi n trnh nm l 12

    thng.

    2. Nu su t ng th bin gi m: nhit c a lp t no m

    khng i trong cngy (ho c cn m) th gi l lp t n nh nhit theo ngy

    (hoc theo nm), ti v trung bnh: l p t n nh nhit theo ngy su

    70 - 100cm; lp t n nh nhit theo nm su 15 - 20cm.

    3. Nhit l n nht v nh nh t su trong lng t thng kho stc mun hn so vi trn bm t t, v n tl thu n vi su; gi tr nhi t

    l n nht v nhnh t trong ngy mun hn 2,5 - 3,5gikhi su xu ng lng

    t 10cm, v trong nm 20 - 30 ngy khi su xung 1m.

    S li u v s thay i nhit b m t t v trong lng t c ngha

    thc tr t to ln: chng c dng trong sn xut nng nghip, phc v l i ch

    cng cng, dng trong cng nghip v xy dng ng x...

    35

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    36/87

    3.3. nh hng ca a hnh v lp phthc vt i vi nhit t.

    a hnh nh hng ln n ch nhi t ca t, dng bc xm t tri

    ln bm t t ph thu c vo nghing v h ng nghing ca sn dc. Bc bn cu, dc hng Nam nhn nhiu nhit hn, cn dc hng Bc nhn t

    nhit hn so vi bm t ngang.

    t trng trn sn dc nng ln mnh hn so vi t c lp phth c

    vt che ph ( b ng 3.2.). Lp ph th c vt che ti bm t t v hp thm t

    lng bc x l n v thm ch hp th ton b l ng bc x m t tri i ti.

    Nhng cng vo thi gian ny, n lm mt t nng ln v to ra tn x h u

    hiu; mc d vy pha di lp ph th c vt, ma h t lnh hn t trng v

    ma ng - m hn.

    Bng 3.2 Hiu nhit ca t ti sn dc hng Nam v hng Bc

    su 10cm vo thng VII ( dc nghing 20 - 22o).

    Bm t t 10 gi 12 gi 14 gi 16 gi ot trng 8,4 C 11,8oC 16,1oC 15,7oCo o o ot c cbao ph 3,2 C 4,3 C 6,2 C 7,4 C

    oVma h nhi t c a t bho su 20cm nng h n 5 - 6 C so vi

    t c trng cy cng su. R ng c nh hng c bit ln nhit c a

    t, nhit trung bnh n m ca t trong rng su 1m th p hn 1oC so vi

    ngoi ng, ma h t trong rng su 20cm mt h n 5 - 6o C so vi vng

    t trng.

    3.4. nh hng ca nhit t i vi ssinh trng v pht dc ca cy

    trng.

    Nhit t nh hng rt ln i vi hot ng sng ca thc vt v c ngha c bit quan trng i vi sn y mm ca ht ging, i vi ssinh

    trng ca mm non v i vi spht d c v hot ng ca hr . Ch khi t

    c mt nhit lng nht nh th ht ging c thn y mm, rnon c th pht

    dc c, mm non c thch i ln khi mt t. Cc loi ht ging khc nhau

    khi mc mm v khi mm non sinh trng i hi nhit khng gi ng nhau

    (bng 3.3).

    Nu khi ht ging bt u ny mm, nhit t cao hn nhit th p

    36

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    37/87

    nht thch hp th ny mm c th s m hn, cn trong iu kin nhit t i

    thch th ny mm c thr t nhanh. Nhng khi nhit t cao hn na th tc

    n y mm li chm v nu nhit ti p tc tng th ht ging c ths khng

    ny mm c. Nhit t tng (ti gii hn no ) lm rt ngn thi ky ny

    mm, lm r non sinh tr ng nhanh, ng thi lm rt ngn thi gian gieo -

    ny mm. t nng ln nhanh, mc mm nhanh v ngc li t nng ln

    chm th mc mm chm. Nu sau khi gieo, tri rt lu, t nng ln rt t th ht

    ging v khng nhi t lng nn ch tr ng ln v khng thn y mm c

    Bng 3.3 Nhit thp nht thch hp cho cc loi ht ging ny mm v

    mc mm

    Tn cy trng Nhit th p nht ca t,oC

    Ht ging ny mm Mc mm

    ay 0 1 2 - 3

    Mch en, tiu mch, i

    mch, yn mch...

    1 2 4 - 5

    Khoai ty 5 6 8 - 9

    Ng 8 10 10 - 11

    Bng, lc, vng, la... 12 14 14 - 15

    Cn cvo i hi nhit lng khc nhau ca ht ging trong thi kn y

    mm, c thchia cy tr ng ra lm nm loi:

    1. Cc cy trng cn nhit t nht, c thn y mm khi nhit t 1 - 2oC

    nhti u mch, i mch, yn mch...

    2. Cc cy trng cn nhit tng i t: nhit t 3 - 5oC nh ay...o

    3. Cc cy trng cn nhit tng i nhiu: nhit t > 6 C nhkhoai

    ty...

    4. Cc cy trng a nng: nhit t 9 10 oC nhng...

    5. Cc cy trng cn nhiu nhit nht: nhit t 10oC nhbng, l c,

    vng...

    3.5. Cc phng php tc ng ln chnhit ca t cho mc tiu sn

    xut nng nghip.

    Ch nhi t ca t trong cc vng khc nhau c iu tit tng ng

    37

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    38/87

    cho cc mc tiu khc nhau. pha B c, c th gieo tr ng sm v tn dng

    cc iu kin kh hu thun li sinh tr ng, to rv pht tri n cy nng

    nghip cn tng nhit t, c bit vo ma xun. pha Nam th ng c li

    lng nhit dth a c thlm h y hoi cy xanh, v vy y cn p dng bin

    php no lm gi m nhit b m t t v lp t su 20cm. Ngi ta

    dng cc bin php chnh sau y:

    lm t ti xp su 2 - 4cm c th gi m nhit l p trn cng

    xung 1 - 3oC ( ma h gim xung nhiu hn ma ng);o lm t mn c tht ng nhit ln 1 - 2 C;

    ph ln b m t t mt lp than bn hoc rm s lm gi m dao ng

    nhit c a t; sng c a cht phc ng lm nhit c a t tng ln hocgim i. V d: nhit trung bnh c a t trong thng VII su 3cm t i

    vng t khng c ph l 32 oC; ti vng c che ph b i bi than l

    36,2o oC; ti vng c che ph b i vi bt l 25,6 C.

    t ng nhit t ngi ta dng than bn lm en t; t cng ti

    Albe cng gim v vo nhng ngy sng r xung cn 5% v tng sh p th

    bc xln 15%.

    Cc tm nha trong sut bao phcy nng nghi p lm tng nhit v m ca lp t pha trn; trong nh knh, nhit c a t tng ln 5 - 6oC .

    Mt phng php quan trng na t ng nhit t l to ra cc rnh

    v lung, n lm tng din tch bm t hot ng ln 20 - 25% v do sh p

    thb c xm t tri tng.

    Ti nc cho cy xanh cng nh hng ln ti nhit c a t; nhit

    ca lp t bm t c thgi m 16 - 19o oC; su 10cm: gi m 5 - 7 C v

    su 20cm: gim 2 - 3oC.Sthot n c ca vng m ly vo ma h lm tng nhit l p t 0 -

    20cm v nhit c a bm t t.

    3.6. Cc qu trnh lm nng v lm lnh lp khng kh gn mt t.

    Ngun nng lng chnh lm nng l p kh quyn di cng l nhit

    ca mt hot ng. Ban ngy khi cn cn bc xc a mt hot ng dng, mt

    phn nhit c truyn vo khng kh; ban m do h qu c a s tn x h u

    38

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    39/87

    hiu, nhit c a mt hot ng trnn l nh hn khng kh v lm lnh lp kh

    quyn gn .

    Cc qu trnh cb n ca strao i nhit gia mt hot ng ca tri t

    v lp kh quyn gn mt t bao gm:

    1.Dng nhit thng - s d ch chuyn khi khng kh theo chiu cao, n

    xut hin khi cc bm t t nng ln khng ng u. Ni no bm t t nng

    hn, khng kh m hn v n nhh n xung quanh nn c s chuy n ng ln

    trn, khong khng gian m th tch khng kh nng chuy n ng ln s nng

    ln v li tip tc chuyn ng ln lp pha trn. V vy to ra dng khng kh

    chuyn ng ln trn v mt phn nhit c mang i tm t hot ng ca tri

    t ln cc lp pha trn ca kh quyn.2. S so trn ri - chuy n ng xoy hn lon ca mt th tch khng

    kh gy ra s trao i nhit gia bm t t v kh quyn. Khi xo trn ri, s

    dch chuyn phn tnhi t mnh ln hng ngn ln.

    3. Sngng tnc(khi ng ng t1kg h i nc sinh ra gn 2520.103Jun)

    - Lng nhit ny xm nhp vo kh quyn lm nng lp khng kh gn mt t

    v c bit l lp kh quyn trn cao - ni hnh thnh my.

    Khng kh nng ln hay lnh i ph thu c vo tnh cht ca mt hotng. Trn bm t t khng kh ban ngy m hn v ban m th lnh hn so

    vi bm t bin. Trn t lin, nhit khng kh pha trn cc d ng bm t hot

    ng khc nhau (ng rung, tho nguyn, rng, m ly...) th khc nhau; cng

    ln cao nh hng ca cc bm t ny i vi nhit khng kh cng gi m.

    3.7. Sthay i nhit khng kh theo chiu thng ng.

    Trong tng i lu, nhit khng kh cng ln cao cng gi m. S thay

    i nhit khng kh khi ln cao 100m c gi l Gradient nhit thng

    ng. Gradient nhit th ng ng thay i theo thi gian ca mt nm, theo

    thi gian ca mt ngy (l p kh quyn gn mt t) v theo cao. Gradient

    nhit th ng ng trong tng i lu xp x 0,5 - 0,6 oC/100m; gi tr ny

    dng nu nhit gi m theo chiu cao v m nu nhit t ng theo chiu cao.

    S t ng nhit theo chi u cao gi l nghch nhit. Nu nhit khng

    kh khng i theo chiu cao th Gradien thng ng bng 0oC/100m.

    39

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    40/87

    Trong lp kh quyn gn mt t, Gradient nhit th ng ng phthu c

    vo thi gian trong ngy, my ph v c tnh ca bm t m. Ban ngy

    Gradient nhit th ng ng hu nhd ng, c bit vo ma h trn lc a;

    nhng khi thi tit sng r Gradient nhit th ng ng ln hn 10 ln so vi

    khi thi tit m u. Lc gia tra ngy sng r vo ma h, nhit khng kh

    gn bm t t (cao 2cm) c th t 40 - 45oC, cn cao 2m t ng ng

    vi 28 - 30oC, v vy hiu nhit gi a chng l 12 - 15oC. t m lm gim

    Gradient nhit th ng ng trong lp kh quyn gn mt t. Ban m do s

    tn xh u hiu, c bit khi bu tri trong, bm t t bl nh i nhanh v lm

    lnh lp khng kh gn - to ra bc xngh ch, i khi c ths y ra cao

    vi chc mt.

    3.8. Bin trnh ngy v nm ca nhit khng kh.

    Nhit khng kh nh nh t cao 2m th ng vo trc lc mt tri

    mc v t gi trl n nht vo 2 - 3 gichi u. Bin trnh ny thay i khi c s

    xm nhp ca khi khng kh nng hoc lnh. V d: nu khng kh lnh trn

    ti vo ban ngy th nhit khng kh c th nh h n nhit c a m hm

    trc. Bin ngy c a nhit khng kh (K ng ) nh h n bin ngy c a

    nhit t (ng); bin ny l n nht trong vng nhit i v cn nhit i -

    ni m K trong cn m tng ti 20ong C. Trung bnh trong mt nm bin nhi t

    ngy vng nhi t i Kng= 12oC, trong vng n i Kng nh nh t vo ma

    ng v ln nht vo ma h. Trong nhng ngy sng r, Kng l n hn trong

    nhng ngy m u. Trn i dng, Kngtrung bnh vo kho ng 2 - 3oC, trong lc

    a 20 - 22oC. Trn mt t Kng

    ph thu c vo a hnh: Kng

    l n thung l ng kn

    v chn ni, K ngc gi tr nh nh ni ni m sso tr n khng kh din ra

    mnh. cao so v i mc nc bin cng ln th Kngcng gi m.

    Bin trnh nm ca nhit khng kh chnh l bi n trnh nhit c a b

    mt m theo nhit trung bnh thng. Bin c a bin trnh nm l hiu s

    gia nhit trung bnh thng c a thng nng nht v nhit trung bnh thng

    ca thng lnh nht (Kn ). K n thay i trong s ph thu c vo v a l,

    khong cch ti bin, cao so v i mc nc bin v my ph trong n m.

    40

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    41/87

    3.9. Cc c tnh ca chnhit, chnhit trong lp phthc vt, cn

    cn nhit.

    Khi nh gi ch nhi t ca mt vng hay mt v tr no cho snxut nng nghip, cho y t, cho xy dng cng nghip ..., ngi ta dng cc khi

    nim v l ng nhit trong mt nm hay trong mt chu kno (chu k sinh

    trng, ma trong nm, thng trong nm...) v v bi n trnh ngy v nm ca

    nhit khng kh.

    Nhit trung bnh.

    Nhit trung bnh ngy l trung bnh s h c nhit c a tt ccc l n

    o trong ngy. Ngy nay, ti cc trm kh tng, ngi ta o nhit khng kh

    8 ln trong ngy, tng cng tt ccc gi tr c a cc ln o ny ri chia cho 8, v

    nhn c nhit khng kh trung bnh ngy.

    Nhit trung bnh thng - trung bnh s h c tnhi t trung bnh ngy

    ca tt ccc ngy trong thng.

    Nhit trung bnh n m - trung bnh sh c tnhi t trung bnh ngy

    hoc nhit trung bnh thng trong c n m. Nhit trung bnh n m ch a ra

    khi nim th vl ng nhit chung m khng c trng cho bin trnh nhit

    ca nm. c trng cho bin trnh nm ca nhit t i mt v tr no ,

    ngi ta dng s li u v nhi t trung bnh c a thng nng nht v nhit

    trung bnh ca thng lnh nht.

    Nhit cc trv bin nhit.

    Nhng c tnh ny b sung thm vo khi ni m vnhi t trung bnh.

    V d, khi bit nhit nh nh t trong cc thng khc nhau, c thkh ng nh

    v iu kin sng qua ng ca cy trng ma thu v cy n qu, v th i k k t

    thc bng gi vo ma xun v bt u bng gi vo ma thu. S li u vnhi t

    l n nht vo ma ng a ra s l n tri tr m, cng c a chng, cn

    vo ma h - a ra sngy m th c vt v ng vt phi chu nng nc. Nhit

    l n nht cn a ra khi nim vkh n ng lm hng ht trong thi kt i...

    Bin c a bin trnh nhit ngy (K ng ) v n m (Kn) xc nh r tnh

    lc a ca kh hu. V d: trong kh hu bin Valeski (Ailen), bin c a bin

    trnh nm Kn l 7 - 9o oC, cn vng l c a (Iarcutria ) Kn= 67 C. Bin c a

    bin trnh ngy ca lp kh quyn gn mt t l ch s v ch nhi t rt quan

    41

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    42/87

    trng trong sn xut nng nghip.

    Tng nhit .

    Trong kh tng nng nghip, tng nhit c ng dng rng ri nh

    mt ch s cho m t iu kin vl ng nhit ti mt vtr no i vi mt chu

    kxc nh no . Tng cc gi trnhi t khng kh l n hn 10oC trong mt

    chu kno gi l tng nhit hot ng, n c tnh tt ng ca cc nhit

    trung bnh ngy m c gi tr l n hn 10oC. Buc M.I. khng nh rng: tn

    ti mi quan h gi a tng nhit hot ng v tng cn cn bc x trong m t

    nm. Khi nghin cu sphn b t ng nhit ho t ng ln hn 10oC trn tri

    t cho php xc nh chnh xc hn ti nguyn nhit ca cc vng kh hu khc

    nhau cho sn xut nng nghip.bi u din yu cu vnhi t ca cy trng, ngi ta sd ng tng nhit

    h u hiu - l tng cc nhit trung bnh ngy sau khi tr i nhit t i

    thiu sinh hc. Nhit t i thiu sinh hc l nhit m b t u tnhi t ny

    cy trng mi pht trin c v chng c cc gi trkhc nhau i vi cc loi

    cy trng khc nhau (ca u tng l 8oC, ca ng l 10oC, ca bng l 13oC,

    ca la l 15oC...). Tng nhit h u hiu c gi tr xc nh i vi cc loi

    ging v ging lai ca cc cy nng nghip chnh, cng nh i vi cc thi kpht trin ring ca chng, ng thi i vi ton b chu k sinh tr ng ca

    tng cy trng. Tng nhit ny c trng cho s i hi nhit tng cng ca cc

    loi ging v ging lai ca cy trng m khc nhau v chn.

    Chnhit trong lp phthc vt.

    Trong qun hth c vt, ch nhi t khc vi mi trng trng cy nng

    nghip hay trn cnh ng khng trng cy. Trong cnh ng gieo dy th t b

    che ph hon ton, m t hot ng sl l p l pha trn, v vy nhit l n nhtquan st c vo ban ngy t ng l pha trn; cn trong l p thc vt sdi n

    ra nghch nhit. Vo m sng trong, lp l pha trn chnh l lp tn x, n b

    lnh mnh hn lp l pha di v vo ma thu n bl nh u tin.

    Nu thc vt che phkho ng 50% din tch cnh ng hoc nhh n th

    nhit theo chi u cao trong lp ph th c vt khc t so vi cnh ng khng

    trng cy, mt hot ng trong trng hp ny chnh l lp t pha trn cng;

    v vy gi tr nhi t l n nht v nhnh t trong bin trnh ngy nhn c trn

    42

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    43/87

    b m t t.Nhit l cy c a cy trng trong bng rm th ng gn bng

    nhit khng kh, nhi t c a cc l cy khng trong bng rm th ng ln

    hn nhit c a mi trng xung quanh khong 1 - 2oC. vng ni cao, nhi t

    c a l cy c mt tri chiu thng ln hn nhit khng kh 3 - 5 oC.

    Cn cn nhit ca mt hot ng.

    chnh l dng nng lng m mt hot ng nhn c v dng nng

    lng m mt hot ng mt i sau khong thi gian no . Trong phng

    trnh cn cn nhit ca mt ngy bao gm: dng bc xm t ng ca n chnh l

    cn cn bc xB, dng nhi t trao i ri gia bm t m v kh quyn P, dng

    nhit tb m t m n lp t thp hn A, lng nhit dnh cho sb c hi LE

    (L - nhit ho hi, L = 2520.103 Jun/kg; E - l ng nc bc hi trong ngy).Phng trnh cn cn nhit c dng:

    B = LE + P + A (3.2)

    Trn cnh ng m t, lng nhit dnh cho s b c hi (LE) ln hn

    lng nhit lm nng khng kh (P) v cho s lm nng t (A). Trn cnh

    ng kh hn th ngc li: LE gim cn P v A tng.Khi xem xt cc thnh

    phn ca cn cn nhit, c th a ra nhng nhn xt vch kh t ng chnh

    xc cho ng rung nng nghip. Khi nim vcn cn nhi t c tm quan trngln nghin c u kh hu tri t v p d ng phng thc sn xut nng

    nghip (ti, tiu nc, bo vr ng... ) ph hp.

    3.10. nh hng ca nhit khng kh i vi ssinh trng v pht dc

    ca thc vt.

    Trong khong nhit t 0 n 35oC, nhit khng kh c m i ln tng

    10oC, ni chung c th lm cho qu trnh s ng ca thc vt mnh ln khong 1

    n 2 ln. Khi nhit t ng ln qu 35oC, th qu trnh sng gim yu i hoc

    ngng hn. Di nh hng lu di ca nhit cao (ch a vt qu nhit

    cao nht), thc vt pht dc rt nhanh v spht d c ny khng bnh thng.

    Nu nhit cao vo ng thi kpht tri n sing dng th thc vt sci c c,

    kh quan sinh dng pht trin khng tt, hoa n s m, qupht d c nhanh v

    sn lng thp. Nu nhit cao khng c l i xut hin vo thi ksinh tr ng

    sinh thc th sn lng cng c thgi m xung.

    43

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    44/87

    Khi thc vt chu nh hng trc tip v lu di ca nhit cao, th s

    b kh ho. Nguyn nhn: do nhi t cao, th c vt b m t khn ng khp kn l

    thot hi, v do bc hi mnh, thc vt mt nhiu nc lm cho cy bkh ho .

    nh hng ca nhit th p li khc. Thi k sinh tr ng vo ma xun

    v ma thu, sng gi c nh hng ln ssinh tr ng ca thc vt vng n

    i (sng gi xy ra khi nhit b m t t hoc bm t thc vt gim xung

    cho cy tr ng bh i hoc cht vo thi k m ca nm). Nguyn nhn: do

    nh hng ca sng gi, cht nguyn sinh ca tbo th c vt bm t nc; khi

    nhit gi m xung di 0oC, gia cc tbo th c vt b ng bng; bng thu

    ht ht nc lm cho cht nguyn sinh bm t nc, th keo c a nguyn sinh

    cht b ng li, tbo b kh i. Cc loi thc vt khc nhau chu ng csng gi khc nhau, khn ng chu ng sng gi ph thu c vo lng nc

    v lng ng cha trong n.

    Nhit khng kh khng ch nh hng n ssinh tr ng ca thc vt

    m cn nh hng ti qu trnh pht dc ca thc vt. Tc pht d c ph

    thuc vo nhit khng kh: nhi t khng kh cng cao, t c pht d c cng

    nhanh. V d: khi nhit 8 oC, bng khng thm c mm c; nhit 15 oC,

    bng mc mm sau 17 ngy; nhit 25 - 32 oC, bng mc mm sau 5 ngy.Trong cchu k sinh tr ng hoc trong tng giai on pht trin, cc loi

    thc vt khc nhau yu cu nhit khng gi ng nhau. Cn c vo nhu c u

    tng i vnhi t lng c thchia cy tr ng ra lm hai loi:

    Loi thnht: cc cy trng a nng pha Nam, bao g m:

    Cc cy trng c thi k sinh tr ng di, trong thi ksinh tr ng cn

    rt nhiu nhit v khng chu ni sng gi nh bng, thu c l, lc, vng, c

    chua, b ... hu ht cc loi cy ca vng nhit i v a scy c a vng cnnhit i. Chng sinh trng tt khi nhit khng kh 20 - 25 oC hoc cao hn;

    khi nhit khng kh 30 - 35 oC hoc cao hn th sinh trng chm nhng c

    th ch u ng c nhit 40 - 45 oC trong thi gian ngn. Khi nhit 3 -

    5oC, loi thc vt ny b h i nng.

    Cc cy trng c thi k sinh tr ng ngn, i hi nht lng tng

    i t, c thch u ng ni sng gi khng nng lm, nhm t sgi ng ng,

    khoai ty mun...

    44

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    45/87

    Loi thhai: cc loi cy trng chu rt (a lnh), i hi nhit th p,

    chy u l cc loi cy trng vng kh h u n i.

    Cc loi cy trng chu rt va v chu ng c sng gi loi va:

    u dqu t, u vn v mt sgi ng u...

    Cc cy trng tng i chu rt: mt s gi ng hng dng v mt s

    cy c c...

    Cc cy trng chu rt: tiu mch, yn mch, i mch, u vn, c rt,

    cc i... Nhng loi cy trng ny c thch u ng c nhit t -6C n -o9C, trong phn ln pht dc tt nht nhi t 12 - 18 oC; khi nhit 23 -

    26oC hoc cao hn th sinh trng chm chp v khng thch u ng ni nhit

    30 - 33 oC.

    3.11. ngha ca ch nhit khng kh v t trong sn xut nng

    nghip.

    Nhit c a mi trng xung quanh l mt trong nhng nhn t s ng

    quan trng ca cy trng v thc vt. V vy tnh ton ch nhi t rt quan

    trng i vi sn xut nng nghip v c bit l trong trng trt. tr n ln

    cc ging v ging lai ca cy trng, cn phi bit gii hn nhit sinh tr ngv pht trin; nhit t i u sinh tr ng v nhn c nng sut cao, cng

    nht ng nhit hu hiu tkhi gieo n khi chn. Tnh ton ch nhi t ca t

    v khng kh cn c tc dng i vi thi kgieo v thu ho ch, cng nh nh

    gi trng thi ca cy trng chu n b ch nhi t ti u nht trong nh knh...

    Nhit khng kh l m t trong nhng nhn t s ng quan trng cho s

    sng ca thc vt, c nh hng ln ti ssinh tr ng, pht trin v sn lng

    cy trng. Khi nhit lng y , thc vt sinh trng v pht trin bnh

    thng v sn lng tt, khi nhit lng khng ho c qu nhiu, th khn ng

    hot ng trong cc qu trnh sng ca thc vt gim i, cn vi nhit th p

    nht v cao nht th hot ng sng ca thc vt ngng hn. i vi mi mt

    qu trnh sng ca thc vt u c ba ngng chnh: nhit cao nh t, nhit

    thp nht v nhit t i thch. nhi t cao nh t v nhit th p nht th thc

    vt ngng sinh trng v pht trin, khi nhit gi m xung rt nhiu v nhit

    t ng ln rt nhiu th thc vt bt u cht tng bph n hoc cht hon ton;

    45

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    46/87

    nhi t thch h p nht th thc vt sinh trng v pht trin va nhanh li

    va tt. i vi cc loi thc vt khc nhau th cc gii hn vnhi t ni trn

    cng khng ging nhau. Tc dng ca nhit no i vi thc vt khng

    nhng c quyt nh bi cng nhi t lc (sc nng) m cn bi thi gian

    tc dng di hay ngn, ng thi bi iu kin tnhin, giai on pht dc ca

    thc vt v trng thi thc vt. Gii hn nhit cao nh t m thc vt c tht n

    ti l 75oC (nhi t ny lng tr ng trng b ng li) v nhit th p nht l -

    6oC ( l nhit th p nht ca tc dng ng ho). Nhng trong thc tph m

    vi nhit s ng ca cy trng hp hn nhiu. Gii hn ni chung l vo

    khong t0 oC ti 35 - 40oC. Nu nhit xu ng thp hoc ln cao qu gii hn

    ni trn th i sng thc vt b nh hng khng tt hoc c hi cho cytrng. Trong cc thi k pht d c, phn ng ca cy trng vnhi t c ng khc

    nhau. Trong thi kh t ging ny mm, a s th c vt i hi nhit khng

    kh v nhit t kh cao m bo cho tbo sinh tr ng. Nhit lc b t

    u sinh trng v pht dc ca cc loi cy trng khc nhau rt nhiu ty tng

    loi v ty tng ging. Phm vi nhit c th trong kho ng 0 - 20oC. C loi

    cy trng ngoi ng bt u sinh trng khi nhit khng kh g n bng

    0oC. Nhiu loi cy trng lc bt u sinh trng v pht dc i hi nhit cao: 10oC, 15o oC, 20 C. Th d ch khi nhi t trung bnh hng ngy c a khng

    kh bng 13-15oC, bng mi bt u sinh trng. Nhiu cy trng nhit i bt

    u sinh trng khi nhit th p nht bng 20oC. Trong lc mc mm, nhit

    khng kh tng i cao lm cho khn ng h hp ca thc vt mnh thm. V

    trong thi kny r ch a pht dc y , cha thht c y ch t dinh

    dng trong t, khi nhit t ng cao c thlm cho th c vt b i n tm thi

    v nh hng rt nhiu ti spht d c vsau. Cho nn nhi t khng kh r tcao khng c li cho thi k m i pht dc (thi km c mm, thi km i mc

    l) ca nhiu cy trng. Nhit t ng cao cng c li cho thi khnh thnh l

    ca thc vt a nng. Nhiu loi thc vt sau khi n hoa i hi v nhi t

    gim i. Khi nhoa nhi t khng kh khng c cao qu, v nhit cao lm

    cho sc sng ca phn bm t i. V dd i nh hng ca nhit cao h n 32

    - 35oC trong vng 1 - 2 giph n ca ng b ch t ri. Cn nhit khng kh

    thp cng c hi cho thi kn hoa. Nhi t th p nht trong kn hoa c a cc

    46

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    47/87

    cy trng ngoi ng l 14 - 15oC. Khi cy trng chn nhit khng kh ph i

    cao mt cht nhng khng c cao qu. Nhit t ng i cao (23 - 25oC) c

    thlm cho cy tr ng chn nhanh hn, v rt ngn thi ktr - chn. Nh v y

    lm rt ngn thi ktch l y cht hu c, do lm gim sn lng. i vi

    cc cy rau th cui ksinh tr ng, thn v nhnh cn nhit t ng i thp.

    Nhit t c nh hng rt ln ti hot ng sng ca thc vt v cng

    c ngha c bit quan trng i vi sn y mm ca ht ging, i vi ssinh

    trng ca mm non v i vi spht d c v hot ng ca hr . Ch khi t

    c mt nhit lng nht nh ht ging mi c th n y mm, r non m i pht

    dc c, mm non mi c th m c ln khi mt t. Qua nghin cu thy

    rng, cc loi ht ging khc nhau khi mc mm v khi mm non sinh trngi hi nhit c ng khng ging nhau. Nu khi ht ging bt u ny mm

    nhit t cao hn nhit th p nht thch hp th ny mm c ths m hn,

    cn trong iu kin nhit nh t nh (nhit t i thch) th ny mm c thr t

    nhanh. Nhng khi nhit t cao hn th tc n y mm li chm i v nu

    nhit cng cao h n th khng ny mm c. Khi nghin cu nh hng ca

    nhit t i vi sn y mm v mc mm ca ht ging cy trng, cn phi

    ch rng: mt sch tiu v nhi t khng ph i l c nh khng i, cc ch tiu phi tun theo iu kin kh hu, ging cy trng, trng thi nc trong t

    v cc nhn tkhc. Trong cc th i ksinh tr ng, gc ca thc vt v t xung

    quanh u nh hng ln nhau. Cho nn nhit t c nh hng rt ln n

    spht d c ca hr . Sau khi mc mm, nhit t khng cao lm th rpht

    dc thun li. Chm rb t u hot ng vo lc nhit th p hn so vi nhit

    sinh tr ng ca l. Ni chung, khi nhit h r c a thc vt thp hn nhit

    thn cy, th th c vt sinh trng v pht trin tng i tt. Nhng cn ch rng nu trong thi gian tng i di vma xun nhi t t lun lun thp

    th c thquan st th y hot ng ca thc vt b gi m yu i, nhit th p ko

    di lm trng i cho ssinh tr ng v pht trin ca thc vt. Chkhi t c y

    nhi t lng, thc vt mi c thh p tht t nc v cc cht dinh dng tan

    trong t. Nu nhit t gim xung mt mc nh t nh, th hot ng ca

    r gi m yu i, cn khi t rt lnh th r hon ton ng ng hot ng. Khi

    thc vt khng thht c cc cht dinh dng trong t, thc vt bt u ho

    47

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    48/87

    ri cht. Nhit t ngoi nh hng trc tip n ssinh tr ng v pht trin

    ca thc vt cn nh hng gin tip na. Th d nhi t t nh hng ti

    hot ng sng ca vi sinh vt trong t, v ch trong iu kin nhit nh t

    nh vi sinh vt mi hot ng bnh thng c. Hot ng ca vi sinh vt

    trong t c tc dng rt ln i vi i sng thc vt, nhit t c nh

    hng rt ln i vi s th i ra v tc phn gi i cc cht hu c trong t

    v sho tan cc ch t dinh dng vo nc trong t. Sbi n thin hng ngy

    ca nhit t lm cho khng kh trong t c s trao i vi khng kh bn

    trn mt t, do nh hng c n khng kh nui sng thc vt.

    48

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    49/87

    CHNG 4. NC TRONG KHNG KH V T.

    4.1. Tc dng ca nc trong i sng thc vt.

    Trung bnh 23% bc xm t tri ti bm t t dnh cho sb c hi nct i dng, bin v lc a. Mt phn hi nc ngng tl i trn i dng v

    to thnh ma ri quay tr l i i dng - l vng tun hon m nh. Hi

    nc c dch chuyn bi strao i khng kh vo su trong t lin v cui

    cng th cng ri xung thnh ma; ma mt phn ngm vo trong t v to

    thnh nc ngm, mt phn chy qua sui v sng ti bin v i dng - l

    vng tun hon m ln. Nc trong khng kh v t l ti nguyn cn thit cho

    ss ng ca ngi, ng vt v thc vt.Nc c mt ngha c bit quan trng i vi cy trng. Nc l mt

    trong nhng yu t c n bn khng th thay th c trong i sng thc vt.

    Nc m bo cho ton b qu trnh s ng ca cc cht hu c bn trong th c

    vt hot ng bnh thng. Tbo th c vt chkhi y n c mi c thsinh

    sn v pht trin. Hin tng thot hi th c vt khi bnng qu, kh n ng

    cung cp cht dinh dng cho thc vt, qu trnh quang hp v cc qu trnh

    sinh l sinh vt khc bn trong thc vt u phthu c rt nhiu vo lng ncm thc vt nhn c. Thc vt trong qu trnh hot ng sng lun lun tiu

    hao nc, v trong sut thi gian sng u cn nc.

    Trong thi gian sng thc vt ht rt nhiu nc. Ht nc nhiu hay t l

    ty theo iu kin sinh trng ca thc vt, v dmu n hnh thnh c mt t

    ng kh, th phi tiu hao mt 233 - 370 tn c. Trong iu kin bnh thng,

    thc vt nhn c 1000 gam nc ch hnh thnh c trung bnh khong 3 - 4

    gam cht kh. Nc d thiu hay qu nhiu u c hi cho i sng ca thc

    vt. Khi thiu nc l thc vt bkh ho, t bo b t u thiu nc, thc vt

    khng sinh trng c. Do lm cho sn lng gim xung rt nhiu, c khi

    cn lm cho thc vt b ch t. Nc qu nhiu cng c hi cho thc vt, v vy

    nu trong t c nhiu nc, lm cho trng thi xng hi ca t km, sc ht

    cc cht dinh dng ca rm t bnh thng, v lm yu hot ng ca vi sinh

    vt. Cc loi thc vt trong cc giai on pht dc khc nhau cn nc cng

    khc nhau. Din tch tng cng ca l ln hay nh, thi ksinh tr ng di hay

    49

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    50/87

    ngn, rpht d c tt hay xu v c im phn bh r trong t su hay nng

    ... th yu cu nc cng khng ging nhau; trong c tnh sinh vt hc ca

    thc vt c ngha quyt nh. Nc trong t l ngun m chy u ca nc

    bn trong thc vt. ngha quan trng ca nc i vi i sng thc vt va

    ni trn chng tr ng nc c mt tc dng kh quan trng trong sn xut nng

    nghip.

    4.2. m khng kh.

    4.2.1.c im ca m khng kh.

    m khng kh - l kh n ng cha hi nc trong khng kh. Hi

    nc thng c cha trong cc lp pha di ca kh quyn, n c tnh nhi ( hay p sut ring) v c o bng hPa. Gi tr t i hn ca p sut ring

    ca hi nc trong khng kh gi l p sut hi nc bo ho (hay sc trng

    hi nc bo ha E).

    Nhit khng kh cng cao th p su t bo ho cng ln. V d: khi nhit

    khng kh l 20 oC, th p sut hi nc bo ho bng 23,4 hPa (17,5mmHg);

    khi nhit khng kh l -20 oC, th p sut hi nc bo ho bng 1,3 hPa

    (1,0mmHg). Lng hi nc ln nht m khng kh c thgi c phthu cvo p sut ni nc bo ho E v do phthu c vo nhit (b ng 4.1).

    Bng 4.1 Cc c tnh vlng ca hi nc bo ha trong iu kin nhit

    khc nhau.

    p sut hi nc bo haNhit khng L ng hi nc ln nht

    kh ,oC trong 1m3 khng kh , gam mmHg hPa

    -30 0,33 0,38 0,51-20 1,08 0,94 1,25

    -10 2,35 2,14 2,86

    0 4,86 4,58 6,11

    10 9,41 9,20 12,27

    20 17,32 17,53 23,37

    30 30,38 31,82 42,43

    m khng kh vl ng c biu din thng qua cc c tnh sau:

    50

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    51/87

    p sut ring ca hi nc e- l p sut m hi nc trong khng kh

    t c; nu nhh i nc chim mt thtch no th vi thtch khng kh

    v nhit cho, e c biu din bng hPa (trc nm 1980 bng mmHg).

    m tuyt i a - kh i lng hi nc c cha trong mt n v th

    tch khng kh , biu din bng g/m3.

    m tng i f- t s gi a p sut ring ca hi nc e v p sut hi

    nc bo ho E trong iu kin cho trc nhit v p su t, c biu din

    bng %:

    fe

    E= .100%

    (4.1)

    m tng i f l c tnh quan trng dng nh gi mc thu n

    li ca iu kin sinh trng cy nng nghip vng kh h n. Vi cng mt

    gi trp su t ring ca hi nc e, m tng i ca khng kh c cc tr s

    khc nhau; v d: khi e = 12 hPa v nhit t = 10 oC, th f = 98%; khi e = 12

    hPa, nhit t = 30 oC th f = 28%. V vy khi e khng i, nhit cng gi m

    th f cng tng v ngc li khi nhit t ng th f gim.

    ht bo ho ca hi nc d(hPa) - hi u sgi a p sut hi nc bo

    ho trong iu kin nhit cho tr c E v p sut ring ca hi nc trong

    thc te :

    d = E - e (4.2)

    Khi m tng i tng th d gim v khi f = 100% th d = 0, iu ny

    c ngha l E ph thu c vo nhit khng kh, cn e ph thu c vo khn ng

    cha hi nc trong khng kh. V vy h t bo ho chnh l c trng ca t

    hp thhi n iu kin nhit v m ca khng kh.

    im sng td- l nhit m khi hi nc cha trong khng kht trng thi bo ho.

    4.2.2. Bin trnh ngy v nm ca m khng kh.

    Bin trnh ngy ca e (p sut ring ca hi nc) trn i dng, bin v

    cc vng bbi n thay i do sthay i nhit n c v khng kh, n t gi

    tr c c i vo 14 - 15 gi, cc tiu vo trc lc mt tri mc. Bin trnh ny

    thhi n r trn t lin vo tri k l nh trong nm. Ma h, c bit vo ngy

    nng trn lc a, lc tra p sut ring gn mt t gim do dng thng mnh,

    51

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    52/87

    n theo khng kh m tm t t trn ln trn. Trong trng hp ny, bin trnh

    ngy ca p sut ring c hai cc tiu: bui m v vo lc 15 - 16 gi.

    Bin trnh nm ca e trng vi bin trnh nm ca nhit khng kh trn

    i dng cng nh trn t lin. B c bn cu, gi tr c c i ca p sut

    ring vo thng VII v cc tiu vo thng I. V d: Matsc va p sut ring

    trung bnh ca hi nc vo thng VII l 15,6hPa, v thng I l 2,76 hPa.

    Bin trnh m tng i ca khng kh tl ngh ch vi bin trnh nhit

    khng kh. iu ny c gii thch nhsau: p su t hi nc bo ho tng

    cng vi st ng ca nhit nhanh h n so vi sd ch chuyn hi nc vo kh

    quyn do st ng vn tc bc hi. Do E tng nhanh hn e, nn f gim v gi

    tr nh nh t ca f vo lc 14 - 15 gi; gi tr l n nht quan st c vo mhoc sng sm gn vi thi gian mt tri mc. vng b bi n th khc: ban

    ngy gi thi tbi n v mang vo t lin nhiu khng kh m.

    Trong bin trnh nm, gi tr nh nh t m tng i nhn c vo

    ma h v gi tr l n nht vo ma ng. Trong cc vng c kh hu gi ma

    (Vin ng, n ) gi trf nh nh t vo ma ng, v ln nht vo ma h do

    sd ch chuyn khi khng kh m tbi n vo t lin.

    h t bo ho d t l thu n vi nhit khng kh. Trong bi n trnhngy, n t gi tr l n nht vo lc 14 - 15 gi, v gi tr nh nh t trc lc mt

    tri mc. Trong bin trnh nm d c gi trl n nht vo thng nng nc nht v

    nhnh t vo thng lnh nht.

    4.2.3. ngha ca m khng kh i vi sn xut nng nghip.

    m khng kh l mt trong s cc c tnh quan trng ca thi tit v

    kh hu, n nh hng ln n cy trng v vt nui. Khi h t bo ho ca hi

    nc ln, sb c hi tb m t t tng nhanh v sb c thot hi ca cy trngmnh ln. Khi h t bo ho d = 40 hPa, nc bc hi tb m t t m c th

    ti 60 tn/(ngy.ha) v dn ti lm t kh cn. m khng kh nh h n 30%

    tc ng ln cy xanh trong thi gian di lm kh ho l cy, lm gim khn ng

    quang hp v lm cho ht gy m.

    m khng kh nh hng ln cht lng sn phm ca nhiu cy nng

    nghip. V d: m nh lm gi m cht lng ca si lanh, nhng li lm tng

    cht lng bt mc a la m.

    52

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    53/87

    m tng i tng thc y spht tri n v phn bcc lo i bnh ca

    cy trng. h t bo ho ca hi nc gim lm la mch m chn v gy ra s

    kh ho ht.

    Hiu sut ca my thu thoch ht cng ph thu c vo m khng kh.

    Khi d 8 hPa hi u sut cao;

    d = 4 .. 7 hPa hiu sut t yu cu;

    d 3 hPa hi u sut km.

    Trong cn cn nhit ca ng vt nui, sm t nhit ca chng cng ph

    thuc vo m khng kh. Khi nhit khng kh t

  • 8/12/2019 74960579 Khi Tuong Nong Nghiep

    54/87

    t v lp ph th c vt. Sb c hi tng cng vi st ng ca m t. t

    ti mu c lm nng mnh hn v bc thot hi ln hn so vi t sng mu.

    Thc vt che ph t v lm yu i s so tr n khng kh v do lm gim

    vn tc bc hi tb m t t.

    Vn tc bc hi tcy xanh - l bc thot hi tim nng v c xc

    nh bi cc yu tnh nhi t , m khng kh, vn tc gi v lng nc

    bn trong thc vt. Do c hsinh thi t iu tit, c thgi m sb c thot hi

    tim nng. Lng nc chung dnh cho sb c hi tcy xanh l r t ln, t o

    ra 1kg cht kh cy xanh cn t300 n 800 kg nc cho bc hi tim nng.

    Tng lng nc bc hi tb m t t v lng bc hi tim nng gi l

    bc hi tng cng, n ph thu c vo ken st c a lp ph th c v