Upload
ola
View
50
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
terapia behawioralna scan
Citation preview
Poznań, 30 XI 2006
Terapia behawioralno – poznawcza w leczeniu zaburzeń zachowania
dr med. Artur Kołakowski
Centrum CBT
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Czy zawsze agresja jest zaburzeniem?
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Agresja może być zachowaniem całkowicie adaptacyjnym.
agresja w obronie własnego życiaagresja w obronie bliskiej osobywojna nastolatka, która uciekła z domu, by nie być ofiarą maltretowania.
Rozróżnienie pomiędzy agresją jako zachowaniem adaptacyjnym, a jako zachowaniem dezadaptacyjnym jest związane z decyzją czy wiąże się ona z indywidualną psychopatologią sprawcy, czy teżwynika z konieczności przystosowania się do warunków środowiska.
Rozpoznaniem pomiędzy tymi dwoma rodzajami agresji niesie ze sobąkonieczność zastosowania różnych strategii terapeutycznych, społecznych i prawnych.
Connor 2002
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Agresja Zaburzenia zachowania
Konflikt z prawem
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Kontinuum trudnych zachowań
Brak zasad Agresjaimpulsywna CD
Celoweprzekraczanie
normODD Agresja
socjalizowanazKonflikt zprawem
ODD = zachowania opozycyjno – buntownicze
CD = poważne zaburzenia zachowania
Skuteczność działań terapeutycznych maleje wraz z pojawianiem się nowych zachowań
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Same zaburzenia zachowania stanowiąniejednorodną grupę zaburzeń
CDODD
ODD = zachowania opozycyjno – buntownicze
CD = poważne zaburzenia zachowania
•Przewlekłe irytowanie innych•Kłótliwość w relacjach z dorosłymi•Próby przekraczania granic
•Kradzieże•Wyrządzanie krzywdy fizycznej innym osobom•Ucieczki z domu •Celowe niszczenie przedmiotów
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Problemy z zachowaniem mają teżróżną etiologię
Czynnikibiologiczne
Schematypoznawcze
Relacje rówieśnicze
Czynniki społeczne
Kontekstrodzinny
Problemy z zachowaniem
Frick 1994; Lochman 2003
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model leczenia problemów z zachowaniem, agresji
Leczenie farmakologiczne
agresji impulsywnej
ATR
Wyspa kompetencji
Leczeniepodstawowego
zaburzenia
Terapia indywidualna
lub grupowa
Warsztaty dlarodziców
ODD
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
ART – Trening zastępowania agresji
ART
Trening kontroli złości
Trening umiejętności
prospołecznych
Treningwnioskowania
moralnego
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening umiejętności prospołecznych
Metoda ta składa się z serii procedur instrukcji społecznego uczenia sięMłodzież w małych grupach
Ogląda przykłady wzorcowych zachowań(modelowanie)Ma możliwość ćwiczenia i próbowania takiego
zachowaniaOtrzymuje pochwały i inforamcje zwrotne za
odgrywanie rólJest zachęcana do testowania tych
umiejętności w realnym życiu.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening kontroli złościUczy młodzież co robić zamiast agresjiJego celem jest podniesienie poziomu
kontroli i ograniczenie agresji.W trakcie treningu młodzież jest
uczona alternatywnych sposobów radzenia sobie ze złością.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening wnioskowania moralnego
Agresywna młodzież często nie posiada w swoim repertuarze zachowań faktycznych umiejętności prospołecznego działania. Z drugiej strony nie ma też możliwości skutecznego powstrzymania się od zachowań antyspołecznych. Dyskutowanie przez młodzież w grupie , składającej się z osób o różnym poziomie wnioskowania moralnego serii dylematów moralnych wywołuje dysonans poznawczy, którego analiza podnosi wnioskowanie moralne do najwyższego poziomu rówieśników w grupie.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Skuteczność leczenia?Kazdin i Weisz (1998) zidentyfikowali trzy
grupy obiecujących podejśćterapeutycznych prowadzących do istotnej redukcji zachowań agresywnych i aspołecznych:
Treningi rodzicielskie (Patterson 1992)Terapia wielosystemowa (Henggeler 1992)Trening poznawczych umiejętności rozwiązywania
problemów (Brestan i Eyberg 1998)
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Terapia behawioralna (modyfikacja zachowań)
Jej celem jest modyfikacja lub zmiana określonych zachowań, a nie rozwiązywanie ukrytych konfliktów lub reorganizacja osobowości. Ponieważ większość zachowańnieprzystosowawczych jest wyuczona można się ich oduczyć lub w inny sposób je zmienić dzięki zastosowaniu procedur opartych na uczeniu.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
B. F. Skinner (1904-1990)Skinner oparł się na teorii Thorndike’a
E. L. Thorndike B. F. Skinner
Na zachowanie ma wpływ środowisko zewnętrzne,
natomiast nie mają wpływuwewnętrzne myśli i uczucia
jednostki
Prawo efektu:“Nagradzane zachowanie
będzie się powtarzało częściej”
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Podstawowe, uproszczone wzory kształtowania zachowań - modyfikacja
Zachowanie pożądane
Pochwała lub Nagroda (wzmacnianie)
Zachowanie pożądane
Brak uwagi (wygaszanie)
Zachowanie pożądane
Kara Konsekwencja
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Podstawowe, uproszczone wzory kształtowania zachowań - modyfikacja
Zachowanie niepożądane
Pochwała lub Nagroda (wzmacnianie)
Zachowanie niepożądane
Brak uwagi (wygaszanie)
Zachowanie niepożądane
Brak kary
Zachowanie niepożądane
Kara, Konsekwencja
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening behawioralny ułatwiający radzenie sobie z trudnymi dziećmi (1)
Wierson i Forehand (1994) twierdzą, że nieposłuszeństwo jest zachowaniem wyuczonym i wzmacnianym w interakcjach z innymi osobami w otoczeniu.
Wierson, M., & Forehand, R. (1994). Parent behavioral training for child noncompliance: Rationale, concepts, and effectiveness. Current Directions in Psychological Science, 5, 146-150.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening behawioralny ułatwiający radzenie sobie z trudnymi dziećmi (2)
Dorośli zwykle wzmacniająpozytywnie trudne zachowania u nieposłusznych dzieci, dając im uwagą w trakcie tych zachowań.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening behawioralny ułatwiający radzenie sobie z trudnymi dziećmi (3)
Poza tym dziecko otrzymuje negatywne wzmocnienie przez to, że rodzice ustępują dziecku, aby powstrzymać jego protesty. Tym samym wzmacniają zachowanie, którego starają się uniknąć.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening behawioralny ułatwiający radzenie sobie z trudnymi dziećmi (4)
Nieposłuszeństwo służy dziecku do wyjścia ze stresującej sytuacji –nauczyciele ustępują i wycofująpolecenie.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening behawioralny ułatwiający radzenie sobie z trudnymi dziećmi (5)
Dodatkowo, jeśli nauczyciele zachowują się w sposób niekonsekwentny i zmienny, to kształtują silną reakcjęnieposłuszeństwa u dziecka, która jest odporna na wygaszanie.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Jeśli dziecko, które pragnie uwagi ze strony matki (wartość docelowa) wierzy, że wybuch emocjonalny wywoła taką reakcję (wysokie oczekiwania docelowe), wtedy będzie wykorzystywało wybuchy emocjonalne jako sposób realizacji swoich oczekiwań.
Jessor, 1954
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
WIEK7 lat 14 lat 18 lat
NASILENIE OBJAWÓW
Nawyk, trudne zachowanie
Mobilizujemy się by zmienić sposób
zachowania, myślenia
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Problemy z zachowaniem o niskim poziomie agresji są czynnikiem ryzyka pojawienia się zachowań
agresywnych i poważnych zaburzeń zachowania.
Problem ignorowania łamania zasad lub drobnych wykroczeń np. przeciwko szkolnym zasadom
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
„Wahadłowe wychowanie”Agresja u dziecka może mieć początek w
integracji z rodzicami nazwanej przez Pattersona(1975) „wahadłowym wychowaniem”Zachowanie rodziców cechuje wówczas skłonność
do irytacji i brak konsekwencji. Rodzicielskie ciepło i czułość są rzadko okazywane. Momentami nadzór rodziców nad dzieckiem jest
niewielki lub nie ma go wcale a czasem jest ścisły i surowy. Przymus przybiera formę gróźb, nagan i
regularnych kar cielesnych.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Treningi rodzicielskieW trakcie warsztatów rodzice uczą
się w odmienny sposób postępowaćze swoimi dziećmi. Zastępują sposób wychowania
polegający na wymuszaniu zachowań, uczeniem zachowańprospołecznych.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Treningi rodzicielskieRodzice mają za zadania
wprowadzać w domu metody, których nauczyli się na sesji.
Rodzice uczą się skupiać na zachowaniach pożądanych, zamiast na niepożądanych.Rodzice uczą się stosowania
konkretnych technik behawioralnych.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Skuteczność interwencji opartych na treningach umiejętności rodzicielskich zmniejsza się wraz z
wiekiem dziecka
0
10
20
30
40
50
60
70
przedszkolaki dzieci (szkoła) nastolatki
Barkley i i sp. 1993, Barkley 1997
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model poznawczy zaburzeń psychicznych(Beck; 1979)
SYTUACJAMYŚL
AUTOMATYCZNAEMOCJA
ZACHOWANIE
ODPOWIEDŹFIZJOLOGICZNA
PRZEKONANIA
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Zniekształcenie poznawczeZniekształcenia poznawcze to
irracjonalne interpretowanie wydarzeńi sytuacji, zgodne ze schematem klienta. Ich zmiana jest jednym z podstawowych celów klasycznej terapii poznawczej.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Albert Bandura (1973) Babo doll experiment
W tym eksperymencie dzieci oglądały kasetę video z agresywnym atakiem na lalkę BaboPotem dzieci były zaprowadzone do pomieszczenia z atrakcyjnymi zabawkami, ale nie mogły się nimi bawić.Sfrustrowane dzieci były prowadzone do pomieszczenia z lalką Babo88% dzieci imitowało agresywne zachowanie. 8 miesięcy później 40% tych dzieci powtórzyło obserwowana reakcje.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Zachowania agresywne mogą utrwalaćsie jako rezultat uczenia
Po pierwsze obserwując innych człowiek może wyuczyć się nowych, nieznanych mu dotąd wzorców agresywnego zachowania. Po drugie obserwowanie skutków cudzej agresji (np. poniesienie konsekwencji przez inną osobę lub ich brak) może nasilić lub osłabić zachowania agresywne, których obserwator już się wyuczył. Po trzecie uczenie się zachowań agresywnych jest „wstępem” do tworzenia się zachowań na poziomie poznawczym. Czyli agresywne sposoby rozwiązywania problemów stają się stylem życia.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Egocentrycznemu przekonaniu agresywnych osób towarzyszy przekonanie, że inni ludzie mają wobec nich wrogie zamiary, nawet wtedy kiedy tak nie jest. Źle interpretują neutralne zachowania innych, traktując je jako agresywne. Dlatego tak wielu młodych ludzi uważa przyglądanie się (zachowanie neutralne) za wyzwanie, zagrożenie lub ubliżanie (zachowanie wrogie). Podobnie, jeśli przypadkowo zostaną potrąceni w zatłoczonym korytarzu szkolnym uważają, że to było celowe.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Ponad 90 % rodziców stosuj kary cielesne (Straus 1994)
Uderzone dziecko przestaje robić to, co było powodem ukarania. Jednak na poziomie uczenia się zachowań (i na poziomie kształtowania się schematów poznawczych) rozpoczyna się bardzo niekorzystny proces:
„Silniejszy ma rację, inni muszą go słucha攄Uderzenie jest dobrym argumentem w dyskusji”„Jeśli ty nie uderzysz, inni uderzą Ciebie”
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Schematy poznawcze pacjenta 14 lat, leczonego z powodu zachowań agresywnych
Tylko osoby agresywne są silne i mogąporadzić sobie w życiu. Jeżeli spróbuję innej metody (z terapii), a druga osoba nie ustąpi to i tak musze byćagresywny Jeżeli ustąpię, to okaże się słabą osobą. Nie warto się starać, bo i tak mi się nie uda. Nie mam możliwości i zdolności by mi sięudało.Jeżeli ustąpię, to okaże się słabą osobą. Bez agresji jestem bezbronny
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model przetwarzania inforamcjispołecznej Dogde 1993; 1996
Kodowaniewskazówekspołecznych
Interpretacjawskazówek
Generowaniepotencjalnych
rozwiązań
Ewaluacjarozwiązań
Wprowadzaniew życie
wybranegorozwiązania
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model przetwarzania inforamcjispołecznej Dogde 1993; 1996
Dzieci agresywne pamiętają mniej wskazówek na temat wydarzeń(Lochman; Dogde 1994)
Wybiórczo zwracają uwagęna raczej wrogie niżneutralne wskazówki (Milich; Dogde 1984)
Kodowaniewskazówekspołecznych
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model przetwarzania inforamcjispołecznej Dogde 1993; 1996
U dzieci agresywnych występuje wrogie zniekształcenie stylu atrybucji, ponieważ są przewrażliwione i przekonane, że inni ludzie zachowująsię wobec nich wrogo i prowokacyjnie (Katsurada, Sugawara 1998)Agresywni chłopcy nie dostrzegająwłasnych agresywnych zachowań, z zarazem mają zniekształconą, nadmierną percepcję zachowańagresywnych u innych (Lochman, Dogde 1994)To inni, (nie ja) ponosząodpowiedzialność za pojawiające siękonflikty i problemy.
Interpretacjawskazówek
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model przetwarzania inforamcjispołecznej Dogde 1993; 1996
trzeci etap obejmuje proces przywoływania z pamięci potencjalnych rozwiązań postrzegania danego problemu. Na tym etapie agresywne dzieci cechuj deficyty pod względem jakości i ilości rozwiązańproblemów (Lochman 1991)Agresywne dzieci proponują znacznie mniej niż ich rówieśnicy rozwiązańopartych na działaniach werbalnych i próbach osiągnięcia kompromisu (Asarnow, Callan 1985) oraz więcej rozwiązań nacechowanych agresjąfizyczną (Pepler i in. 1998)
Generowaniepotencjalnych
rozwiązań
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model przetwarzania inforamcjispołecznej Dogde 1993; 1996
Agresywne dzieci oceniajązachowania agresywne jako mniej negatywne (deluty 1983) i bardziej pozytywne (Crick, Werner 1998) niżdzieci u których nie występująproblemy z zachowaniem.
Przekonania poznawcze dzieci dotyczące przydatności agresji i ich własnej umiejętności wprowadzenia w życie udanej agresywnej reakcji może zwiększyć prawdopodobieństwo prezentowania agresji.
Ewaluacjarozwiązań
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Model przetwarzania inforamcjispołecznej Dogde 1993; 1996
Agresywne dzieci mają większe trudności z podjęciem pozytywnych czy prospołecznych zachowań(Dogde 1986).
Wprowadzaniew życie
wybranegorozwiązania
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Skuteczność terapii poznawczo –behawioralnej wzrasta wraz z wiekiem dziecka
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
5 - 7 lat 7 - 11 lat 11-13 lat
Durlak i sp. 1991
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Poznawczo – behawioralny trening umiejętności społecznych
Osoby z zachowania agresywnymi / aspołecznymi mają deficyty umiejętności społecznych (np. Majągorsze relacje z innymi oraz nieprawidłowo oceniają sytuację społeczną). Konsekwencją tego jest odrzucenie przez rówieśników. Badania wykazują, że przyczyną deficytów
społecznych są zniekształcenia i deficyty procesów poznawczych, Tak więc terapia poznawcza, nastawiona na modyfikację schematów poznawczych może byćleczeniem przyczynowym tego problemu.
Kazdin 2000; Lachman 2005
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening w technikach rozwiązywania problemów
Krok 1. Określ problem jak najdokładniej potrafisz. Jeśli w czasie tego kroku znajdziesz kilka problemów zajmij się na początek jednym z nich. Krok 2. Jakie możesz znaleźć alternatywne do dotychczasowego sposoby radzenia sobie z problemem? Spróbuj wypisać ich tak dużo jak to tylko możliwe. Jeśli przychodzi Ci do głowy bezsensowne lub szalone rozwiązanie także umieść je na liście.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening w technikach rozwiązywania problemów
Krok 3. Oceń praktyczną przydatność i efektywnośćkażdego z zapisanych potencjalnych rozwiązań. Krok 4. Wybierz rozwiązanie – może to też byćkombinacja kilku wypisanych powyżej czynników. Krok 5. Zastanów się i napisz, jakie musisz podjąćkroki, by to rozwiązanie móc zastosować. Zapisz je.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Trening w technikach rozwiązywania problemów
Krok 6. Zastanów się czy akceptujesz tak wymyślone rozwiązanie (Akceptujesz = spróbujesz tak działać). Krok 7. Oceń skuteczność swoich działań. Zastanów się nad ewentualnymi modyfikacjami dalszych etapów planu.
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Interwencje poznawczo -behawioralne
U podstawy wielu współczesnych interwencji poznawczo –behawioralnych przeznaczonych dla agresywnych dzieci leży założenie, że należy zmienić zarówno ogólne (behawioralne) wzorce reakcji danej osoby, jak i treści poznawcze towarzyszące zachowaniom lub je poprzedzające
Lochman, Magee,Pardini 2005
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Montrealski Program Prewencji Przestępczości Młodocianych
Program składał się z dwóch elementów:
Treningu umiejętności rodzicielskich (Paterson 1982)Szkolenie dla dzieci (trening umiejętności
społecznych + zastępowanie agresji)
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Montrealski Program Prewencji Przestępczości Młodocianych
Okazało się, że w przypadku dwunastoletnich chłopców:
malało prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych problemów z funkcjonowaniem w szkole, rzadziej przyjaźnili się z osobami aspołecznymi, rzadziej pojawiały się próby naruszenia mienia i
kradzieży. byli mniej narażeni przystąpieniem do ganguRzadziej sięgali po substancje psychoaktywny.
Temblay 1992, 1995, 1996, Vitaro 1994