Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(1)
บทท 1
ขอมลท วไปกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
วสยทศน (Vision): เปนศนยตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ ทมคณภาพคคณธรรม รวมสรางชมชนสขภาพด สวถ
พอเพยง
พนธกจ (Mission): ใหบรการตรวจวเคราะห ทางหองปฏบตการ อยางมคณภาพ ตามมาตรฐานวชาชพ รวมท งให
คาปรกษา พรอมสรางเสรมสขภาพ เปนศนยวจย รวมพฒนาเครอขาย และจดการความร ดวยบรการ
ทดเปนทยอมรบ
ขอบเขตการใหบรการ:
1. ตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ ในระดบปฐมภม ทตยภม ตตยภม รบผดชอบผ ปวยในเขตจงหวด
ขอนแกนและจงหวดขางเคยงครอบคลมการใหบรการในเขตสขภาพท 7
2. เปนทปรกษาทางดานวชาการเกยวกบการแปลผลและการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ
3. บรการสงตรวจตอไปยงหนวยงานภายนอก ทไดคณภาพ มาตรฐาน
4. พฒนาระบบการบรการอยางมคณภาพและตอเนองรวมกบเครอขายฯ
5. การจดระบบบรหาร และจดหาวสดวทยาศาสตรการแพทย ใหมประสทธภาพ เปดเผย โปรงใส
ตรวจสอบได
6. การสนบสนนการผลตบคลากรสาธารณสขและถายทอดองคความร
การรบรองมาตรฐาน (Laboratory Certify)
1. มาตรฐานสากล ISO15189 : 2012 และ ISO15190 : 2003 Accreditation number 4023/61
2. มาตรฐานงานเทคนคการแพทย 2555 (Laboratory Accreditation; RE-LA3)
3. มาตรฐานกระทรวงสาธารณสข (Ministry of Public Health Standardization)
ทะเบยน 005/2557
ภารกจหลกของกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
1. เปนศนยบรการหองปฏบตการทางการแพทยตตยภม และ Excellent Center
2. บรการตรวจทางหองปฏบตทางการแพทยและสาธารณสขในระดบปฐมภม / ทตยภม / ตตย
ภม และ Excellent Center
3. สนบสนนการผลตบคลากรสาธารณสขและถายทอดองคความร
4. พฒนากระบวนการคณภาพดวยมาตรฐานวชาชพ และมาตรฐานสากลอยางตอเนอง
5. พฒนาระบบบรการสความเปนเลศ สนบสนนงานวจย และเครอขายฯ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(2)
โครงสรางการบรหารกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
หวหนากลมงานเทคนคการแพทย
แพทยหญงจรรยาภรณ รตนโกศล
รองฯ ดานบรการ
ดร.กาญจนา โถมนาการ
รองฯ ดานบรหาร
ดร.มณฑนา มตรชย
รองฯ ดานพฒนาคณภาพ
นางนตฏยา ศรสราช
รองฯ ดานเทคนคการแพทยชมชน
นายดาร พลนามอนทร
รองฯ ดานวชาการ
นางวศนสนย การญบญญานนท
รองฯ ดานบคคลากร
นางสาวศรนทร มาเหม
หวหนางาน
หวหนาศนยประสานงานและรบตวอยางตรวจ ดร.กาญจนา โถมนาการ
หวหนางานหองเจาะเลอด ดร.กาญจนา โถมนาการ
หวหนางานเคมคลนกและภมค มกน(เครองอตโนมต) นางสาวสภกด แสนสหา
หวหนางานจลชววทยา นางนตฏยา ศรสราช
หวหนางานโลหตวทยา นางเนตรชนก มลมณ
หวหนางานจลทรรศนศาสตร นางสาวอญชล บญบาล
หวหนางานออโตอมมน นางวศนสนย การญบญญานนท
หวหนางานอณชวโมเลกล ดร.มณฑนา มตรชย
หวหนางานนตวทยาศาสตร นางสาวจนดามณ แสนบญศร
หวหนางานเทคนคการแพทยชมชน นายดาร พลนามอนทร
หวหนางานตรวจสขภาพ นายพทกษ อนธแสง
คณะทางานพฒนาระบบคณภาพ
ผ จดการคณภาพ นางนตฏยา ศรสราช
ผ จดการระบบประกนคณภาพ ดร.กาญจนา โถมนาการ
ผ จดการระบบเอกสาร นางสาวพรรณชา วงศสายเช อ
ผ จดการความเสยง นางสาวจนดามณ แสนบญศร
ผ จดการเครองมอ และวสดวทยาศาสตรการแพทย นางสาวอญชล บญบาล
ผ จดการดานสงแวดลอมและความปลอดภย นางสาวกฤตกา กาลงหาญ
ผ จดการระบบสารสนเทศ นายเกรยงไกร คงสข
ผ จดการวชาการสาขาตางๆ หวหนางาน
ผ อานวยการโรงพยาบาลขอนแกน
นายแพทยชาญชย จนทรวรชยกล
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(3)
บทท 2
การตดตอหองปฏบตการ
งานบรการ
1. งานหองเจาะเลอดและเกบส งสงตรวจ
การใหบรการเจาะเลอดและเกบตวอยางตรวจจากผ ปวยนอก
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1136
1. หองเจาะเลอด ช น 1 อาคารสมเดจพระเทพฯ
วนจนทร-ศกร เปดใหบรการ เวลา 06.00-20.00 น.
วนหยดราชการ เปดใหบรการ เวลา 07.00-12.00 น.
2. หองเจาะเลอด ช น 2 อาคารสมเดจพระเทพฯ เปดใหบรการ 08.00-16.00 น.
3. หองเจาะเลอด ช น 2 อาคารผ ปวยนอก (2) เปดใหบรการ เวลา 07.00-15.00 น.
4. หองเจาะเลอดช น 1 อาคารรงสรกษา
วนจนทร-ศกร เปดใหบรการ เวลา 07.30 - 20.00 น.
วนหยดราชการ เปดใหบรการ เวลา 07.30 - 16.00 น.
2. งานหองปฏบตการ อาคารสรนธร ช น 2
2.1 ศนยประสานงานและรบตวอยางตรวจ
ประสานงานกบหนวยงานตางๆ ในการรบ การตรวจสอบคณภาพตวอยางตรวจ
และการรายงานผลทางหองปฏบตการ รวมถงการตดตอประสานงานในการรบและ
สงตอภายนอก
เปดใหบรการตรวจ 24 ชวโมงทกวน
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1189 , 1331
2.2 หองปฏบตการกลาง
ใหบรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการแก ผ ปวยใน ผ ปวยนอก สถาน
บรการเครอขายของ รพ.ขอนแกน รพ.เอกชน รพ.ชมชน รพ.ทวไป ท งใน และ
นอกเครอขายฯ โดยเปดบรการตรวจทางเคมคลนก โลหตวทยา จลทรรศน
ศาสตร ปรสตวทยา และภมค มกนวทยา & ออโตอมมน
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(4)
เปดใหบรการตรวจ 24 ชวโมง
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1189 , 1331
2.3 หองปฏบตการจลชววทยา
ใหบรการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการเกยวกบ การตรวจเพาะเช อ
วนจฉยชนดของเช อ และทดสอบความไวตอยาของเช อแบคทเรยกอโรค เช อ
รากอโรค เช อวณโรค และโรคอบตใหม ในผ ปวย โดยใหบรการ ผ ปวยใน
ผ ปวยนอก, หนวยงานอน เชน โรงพยาบาลเอกชน และโรงพยาบาลชมชนท
อยในความรบผดชอบ รวมถงใหคาปรกษาดานวชาการ เกยวกบการเกบสง
สงตรวจทางจลชววทยา รวมในการเฝาระวงเช อด อยา โรคตดตอรายแรง
เปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง
หมายเลข (043) 232555 ตอ 3814(แบคทเรย) ,1330 (วณโรค)
2.4 งานอณชวโมเลกล
เปดใหบรการทกวน ต งแต 08.00-16.00 น. ยกเวนวนหยดราชการ
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 4001
2.5 งานตรวจทางนตวทยาศาสตร
ใหบรการตรวจพสจนระดบแอลกอฮอลในเลอด การตรวจสารเสพตด (เมท
แอมแฟตามน) ในปสสาวะ การตรวจวตถพยานในคดทางเพศ (Acid
Phosphatase, Wright stain for spermatozoa ) ฯลฯ
เปดใหบรการตลอด 24 ชวโมง
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1331
2.6 งานตรวจสขภาพ
การใหบรการเจาะเกบเลอดและเกบตวอยางผ มาตรวจ รวมถงการตรวจ
วเคราะหทางหองปฏบตการ ท งใน และนอกโรงพยาบาลขอนแกน โดยมการ
ประสานงานรวมกบสานกงานตรวจสขภาพของโรงพยาบาลขอนแกน
เปดใหบรการทกวน ต งแต 08.00-16.00 น. ยกเวนวนหยดราชการ
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1332
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(5)
2.7 งานการใหบรการคมครองผบรโภค
ใหบรการตรวจหาเช อจลชพปนเปอนในน าและอาหาร ไดแก หาเช อโคโร
ฟอรม เช อสาเหตอจจาระรวง ฯลฯตรวจหาสารเคมตกคางในอาหาร เชน สาร
บอแรกซ สารฟอกขาว สารฟอรมาลน ฯลฯ
เปดใหบรการทกวน ต งแต 08.00-16.00 น. ยกเวนวนหยดราชการ
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 3814,1332
3 งานหองปฏบตการ อาคารรงสรกษา และเทคนคการแพทยชมชน
ใหบรการตรวจทางหองปฏบตการสาหรบผ ปวยทมาใชบรการ ณ.อาคารรงส
รกษา รวมท งศนยแพทยฯ และ รพสต.
เปดใหบรการ วนจนทร-ศกร 07.30 - 20.00 น.
วนหยดราชการ 08.00 - 16.00 น.
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 88-5106 , 88-5107
4 สานกงานกลมงานเทคนคการแพทย
วนจนทร-ศกร 08.30 - 16.00 น.
หมายเลขโทรศพท (043) 232555 ตอ 1332
รายชอและเบอรโทรศพทเพอการตดตอประสานงานในกรณเรงดวน
- พญ.จรรยาภรณ รตนโกศล หวหนากลมงานเทคนคการแพทย มอถอ 0831418318
- ดร. กาญจนา โถมนาการ รองหวหนากลมงานฯ ดานบรการ มอถอ 081 7175793
- นางนตฎยา ศรสราช รองหวหนากลมงานฯ ดานพฒนาคณภาพ มอถอ 083 0865620
- นายเกรยงไกร คงสข ผ รบผดชอบดานสารสนเทศ มอถอ 095-6697925
- นางสาวกฤตกา กาลงหาญ ผรบผดชอบดานความปลอดภยฯ(LSO) มอถอ 084-5149827
- นางสาวศกรภาณ วมลกลาง งานหองปฏบตการอาคารรงสรกษา มอถอ 087-8551486
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(6)
บทท 3
คาแนะนาการใชบรการหองปฏบตการ
การเตรยมผปวย การเกบตวอยางตรวจ และการนาสงตวอยางตรวจทางหองปฏบตการ 1. การเขยนใบสงตรวจ และการขอใชบรการ
1.1 คาแนะนาท วไป
เพอใหการดาเนนการตรวจวนจฉยดานหองปฏบตการถกตองและรวดเรว ใบสงตรวจควรกรอก
ขอมลรายละเอยดของสงสงตรวจน น ๆ ใหชดเจนและครบถวน ไดแก
คานาหนา
ชอ - สกล
อาย
เพศ
หมายเลขประจาตวผ ปวย (Hospital Number : HN)
หองตรวจ / หอผ ปวย (ward)
การวนจฉยโรคเบ องตน
แพทยผ สงตรวจ
ชนดของตวอยางตรวจ
ผ เกบตวอยางตรวจ
วนท และเวลาเกบตวอยาง
เลอกหรอเขยนชนดของการทดสอบทตองการสงตรวจ
1.2 กรณท ตองการผลดวน
กรณทผ ใชบรการตองการทราบผลดวน ใหปฏบตดงน
ใชใบสงตรวจทางหองปฏบตการฉกเฉน (รายละเอยดตามภาคผนวก)
ทาเครองหมาย" "เพอเลอกประเภทความเรงดวนของคนไข ไดแก FAST
TRACT/ARREST , EMERGENCY พรอมระบภาวะของคนไข และตองมลายเซน
แพทยผ รกษา เลขท ว. (แพทยผ สงตรวจ)
หมายเหต ควรพจารณาสงตรวจเฉพาะคนไขทตองการผลตรวจเรงดวน (Emergency) โดย
แทจรง เพอใหไดผลตรวจทรวดเรวทนตอการรกษาชวต ไมรบกวนผ ปวยฉกเฉนอน ๆ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(7)
FAST TRACK/ARREST ประกอบดวยรายการทดสอบดงน
BUN Creatinine Electrolyte Troponin T CBC (without smear) PT/INR APTT
EMERGENCY ประกอบดวยรายการทดสอบดงน
Glucose BUN Creatinine Electrolyte Albumin Calcium Magnesium
Phosphorus CK-MP activity Troponin T Lactate Procalcitonin CBC PT/INR
APTT Urine analysis *** ถามการสงตรวจรายการอนๆนอกเหนอจากน จะถอวาเปน
การสงตรวจรายการทไมดวน
1.3 การสงตรวจ Complete Blood Count (CBC) มแนวทางการขอตรวจดงน
CBC without smear จะรายงานเฉพาะคาทตรวจวเคราะหโดยเครองอตโนมต โดยไม
มสเมยรเลอด
CBC complete จะทาการตรวจวเคราะหโดยครบถวนทกพารามเตอร รวมถงการไถส
เมยรเลอดเพอตรวจวเคราะหภายใตกลองจลทรรศน
CBC complete+ Request blood smear จะทาการตรวจวเคราะหโดยครบถวนทก
พารามเตอร และไถสเมยรเลอด เพอตรวจวเคราะหภายใตกลองจลทรรศน เมอ
รายงานผลจะ สงแผนสเมยรเลอด เยบตดกบใบรายงานผล CBC สงกลบหอผ ปวย
หมายเหต การขอแผนสเมยรเลอด จะสามารถขอไดกรณมการตรวจแบบ CBC complete
เทาน น
1.4 การขอเพมการทดสอบโดยใชส งสงตรวจเดม
โทรศพทตดตอเจาหนาทหองปฏบตการ เพอตรวจสอบวามสงสงตรวจทถกตองตาม
เกณฑทระบ และมปรมาณเพยงพอ และสามารถตรวจซ าไดโดยไมมผลกระทบตอ
คณภาพการตรวจวเคราะห หรอไม
เมอเจาหนาทหองปฏบตการ แจงวาสามารถขอตรวจเพมโดยใชตวอยางเดมได ให
เขยนใบสงตรวจพรอมระบ “ขอใชสงสงตรวจเดม” แลวสงมายงหองปฏบตการ และ
หองปฏบตการจะทาการตรวจวเคราะหเมอไดรบใบสงตรวจแลวเทาน น
ระยะเวลาทสามารถขอตรวจเพมหรอตรวจซ า(นบต งแตเรมเจาะเลอด) โดยใชตวอยาง
ตรวจเดม สามารถดไดใน บทท 5 รายการตรวจทเปดใหบรการ ในแตละรายการ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(8)
1.5 กรณ ส งสงตรวจ ถกสงมาจากคลนกเอกชน หรอโรงพยาบาลเอกชน
เมอเจาหนาทมาสงตวอยางตรวจและใบสงตรวจ ใหรอรบใบคดราคาคาตรวจทาง
หองปฏบตการ จากน นนาไปชาระเงนและนาหลกฐานการชาระเ งนยนตอเจาหนาท
หองปฏบตการทกคร ง ยกเวน กรณมการตกลงสญญาชาระเงนเปนงวดๆ สามารถสงตรวจได
โดยไมตองชาระเงนทนท
2. การสงตรวจทางวาจา และทางโทรศพท
ในกรณทเคยมการสงตรวจทางหองปฏบตการแลว และตองการขอเพม, ลดรายการตรวจ
วเคราะห หรอขอใหมการตรวจซ า โดยไมมการเขยนใบคาขอสงตรวจ สามารถกระทาไดโดยแพทย
หรอพยาบาลตองเปนผ ตดตอทางโทรศพทหรอวาจา มาทเจาหนาทศนยประสานและรบสงสงตรวจ
พรอมแจงชอผขอใหมการตรวจวเคราะห รายการตรวจวเคราะหทตองการและสงสงตรวจทจะใหทา
การตรวจวเคราะห จากน นรอการตอบรบการตรวจวเคราะหหรอปฏเสธรบการตรวจวเคราะหน น ๆ
เจาหนาทหองปฏบตการจะทาการตรวจสอบตวอยางตรวจเดมวาอยในสภาพ หรอมปรมาณ
พอเพยงทจะทาการตรวจวเคราะหใหไดหรอไม จากน นจะแจงผลการตอบรบการตรวจวเคราะห
หรอปฏเสธรบการตรวจวเคราะหน นๆ กบแพทยหรอพยาบาลผ ตดตอขอตรวจฯ ดวยวาจา
3. คาแนะนาท วไปในการเกบตวอยางตรวจ
3.1 การระบตวผ ปวย ( Patient identification )
ข นตอนทสาคญทสดในการเกบตวอยางตรวจคอการเกบตวอยางตรวจใหถกคน ดงน นควร
ตรวจสอบใบขอสงตรวจใหถกตองกอนดาเนนการเกบสงสงตรวจทกคร ง เพอใหแนใจวาไมเกด
ความคลาดเคลอน ผลการทดสอบทเกบจากผ ปวยผดคน จะมผลตอการแปลผลทางหองปฏบตการ
และเชอมโยงผ ปวยผดคน ซงอาจทาใหผ ปวยเสยงตออนตราย เนองจากการรกษาทไมเหมาะสม
3.2 การใหคาแนะนาเกยวกบการเกบตวอยางตรวจตามคมอแกผ ปวย
กรณทสงสงตรวจเปน อจจาระ เสมหะ ปสสาวะ หรอน าอสจ ซงบางคร งผ ปวยตองเกบตวอยาง
ตรวจเอง จาเปนตองอธบายวธการเกบตวอยางตรวจใหผ ปวยเขาใจ พรอมแนบเอกสารแนะนา
วธการเกบตวอยางตรวจ (ตดตอขอรบไดทหองปฏบตการ) และภาชนะปดฉลากทมรายละเอยด
ของสงสงตรวจครบถวนใหกบผ ปวย
3.3 การเจาะเลอด หรอการเกบตวอยางตรวจทตองทาโดยบคคลากรทางการแพทย
กอนทาการเกบตวอยางควรเตรยมอปกรณในการเจาะเกบตวอยางตรวจใหพรอม เลอก
ภาชนะทใชในการเจาะเกบทถกตอง พรอมปดฉลากทมรายละเอยดของสงสงตรวจครบถวน ถาม
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(9)
ชอ-สกลผ ปวยทกคร ง กอนทาการเจาะเกบดวยวธทถกตอง และการปองกนตวเองจากการ
ปฏบตงาน
หมายเหต
กรณสงตรวจ Blood sugar ตองแนะนาใหผ ปวยอดอาหารและเครองดม ยกเวนน า 6-8
ชวโมง
กรณสงตรวจ Lipid profiles ตองแนะนาใหผปวนอดอาหารและเครองดม ยกเวนน า 12-
14 ชวโมง
3.4 การตดปายชอผปวยบนภาชนะใสส งสงตรวจ
การตดปายชอผ ปวย ขอใหปฏบตดงน
1. ปด sticker เปนแนวตรง ไมมวนเกลยว
2. เมอปด sticker แลวตองมองเหนแนวแถบสทบอกชนดของหลอดเลอด เวนชองวางให
เหนขดบอกระดบเลอด
3. หาก sticker ยาวเกนหลอดเลอด ใหตดหรอพบสวนทเกนออกได โดยใหเหลอสวนท
เปน HN. และชอ
4. กรณขวด Hemoculture หามปดทบ barcode ขางขวด เนองจากเปนการตรวจ
วเคราะหดวยเครองอตโนมตซงตองใชการอาน barcode
3.5 การบนทกเวลาเกบตวอยาง/เจาะเลอด
ขอใหระบเวลาเกบตวอยาง และชอผ เกบตวอยาง ในใบสงตรวจทกคร ง เพอความถกตองใน
รายงานผล เนองจากบางรายการทดสอบคาสารชวเคมบางอยาง หรอปรมาณแบคทเรยจะ
เปลยนแปลงไปเมอเวลานาสงยาวนานเกนกาหนด (ตวอยาง “ ปสสาวะ ” จาเปนตองระบเวลาเกบทก
คร ง กรณไมมการระบ หองปฏบตการจะปฏเสธตวอยางน นๆ)
4. การนาสงส งสงตรวจ
ใสหลอดหรอภาชนะบรรจตวอยางในถงพลาสตกปดปากถงเยบตดกบใบสงตรวจ รวบรวมใส
กลองขนสงตวอยางของงานปฏบตการ และควบคมอณหภมตามกาหนด แลวนาสงหองปฏบตการเรว
ทสด กรณไมสามารถสงได ใหปฏบตตามแนวทางทระบไวตามการทดสอบแตละรายการในบทท 5
หมายเหต
การสงตรวจ Blood gas และ Lactate ขณะนาสง ตองแชหลอดเลอดในภาชนะทมน าและ
น าแขง และตองสงหองปฏบตการทนท
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(10)
การสงตรวจ PT/INR / APTT/ D-dimer ควรนาสงหองปฏบตการทนท และตองถง
หองปฏบตการ ภายใน 30 นาท หลงการเจาะเกบภายใตอณหภมหอง ไมตองแชน าแขง
5. การรบและปฏเสธตวอยางตรวจ
เกณฑการปฏเสธตวอยางตรวจทางหองปฏบตการ ซงไดมการตกลงรวมกบผ ใชบรการ
โดยเมอเจาหนาทหองปฏบตการ ตรวจพบความผดปกตหรอตวอยางตรวจพบวามความคลาดเคลอน
ไมเปนไปตามขอตกลงการใหบรการ อนจะกอใหเกดความผดพลาดในการแปลผล เจาหนาท
หองปฏบตการ จะโทรศพทแจงกลบทหอผ ปวย เพอใหมารบตวอยางตรวจและใบสงตรวจ เพอนา
กลบไปแกไข พรอมแนบแบบบนทกการปฏเสธตวอยางตรวจ (ตวอยางการปฏเสธตงอยางตรวจแสดง
ในภาคผนวก) เพอแจงสาเหตหรอความผดปกตของการสงตรวจน น ๆ โดยเกณฑการปฏเสธการสงสง
ตรวจ มดงน
1. ชอผ ปวยบนสงสงตรวจและใบสงตรวจไมตรงกนเชน เจาะเลอดสลบคน ตดสตกเกอรสลบ
ชอ
2. ไมมฉลากชอ-สกลผ ปวยตดสงสงตรวจหรอใบสงตรวจ
3. ไมมสงสงตรวจ
4. สงสงตรวจเกบใสTube ผด/ภาชนะไมถกตอง
5. สงสงตรวจมปรมาณนอยไมพอตรวจ/ไมพอดขดทกาหนด
6. สงสงตรวจหกเลอะเปรอะเปอนอาจเปนอนตรายตอผปฏบตงาน
7. สงสงตรวจม Hemolysis ทรบกวนปฏกรยาทาใหคาตรวจวดผดพลาดได
8. สงสงตรวจ Clot ในหลอดทมสารกนเลอดแขง เชน EDTA,3.2% Sodium citrate, Lithium
heparin , NaF ฯลฯ
9. สงสงตรวจทสงถงหองปฏบตการชาเกนเวลาทกาหนด เชนการทดสอบ Lactate,
Electrolyte, Urine culture, Urine examination
10. นาสงในอณหภมไมเหมาะสม เชน Lactate Blood Gas ตองแชในกระปอง 4o C
11. เสมหะมน าลายปนเปอน ไมเหมาะสมในการตรวจ Sputum culture, TB culture, Xpert
MTB/RIF ,Gram stain, AFB stain
12. ใบสงตรวจไมระบรายละเอยดทจาเปน เชน ประวตเจบปวย เลข ปชช. Diagnostis ชอ
แพทยผ สงตรวจ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(11)
13. เอกสารแนบไมครบถวน เชน ใบ VCT ใบบนทกขอความสงแลบภายนอก
14. อนๆระบ
6. การรายงานผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ
6.1 การรายงานผลท วไป
ไดแกการแจงผลการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ กลบไปยงผ ขอใชบรการในระบบปกต
ภายในระยะเวลาทตกลงกนไว หรอเสรจส นการวเคราะห โดยภายหลงการตรวจวเคราะหเรยบรอย
แลว เจาหนาทหองปฏบตการจะแยกผลการตรวจไวในกลองหอผ ปวยตาง ๆ จากน นเมอเจาหนาท
ประจาหอผ ปวยแจงความจานงตองการรบผลการตรวจวเคราะห เจาหนาทหองปฏบตการจะพบใบ
รายงานผล โดยเอาดานทมผลการตรวจวเคราะหเขาดานใน ใสซองพลาสตกพรอมปดผนกมดชด
และสงใหเจาหนาทหอผ ปวยนากลบหอผ ปวย
6.2 การรายงานผลการตรวจวเคราะหทางวาจาและทางโทรศพท
ในกรณทตองการผลเรงดวน ไมสามารถรอคอยผลตามปกตได สามารถประสานงาน เพอขอ
ทราบผลการตรวจวเคราะหทางโทรศพทได โดยตดตอโดยตรงทงานทใหบรการตรวจวเคราะหชนด
น นๆ โดยแจงชอผ ประสานตดตอรบทราบผลการตรวจวเคราะห, ผลการตรวจวเคราะหทตองการ
และเวลาทสงตรวจ จากน นเจาหนาทหองปฏบตการจะตรวจสอบและรายงานผลกลบ พรอมให
เจาหนาท ทโทรสอบถามทวนผลการตรวจวเคราะหทรายงานไป จากน นเจาหนาทหองปฏบตการ
จะบนทกวน และเวลาทรายงานผลกลบในแบบบนทกการประสานงานทางโทรศพท
6.3 การรายงานผลตามระบบราชการ
เปนการแจงผลกลบไปยงผ ขอใชบรการภายนอกโรงพยาบาลโดยมหนงสอนาสงตามระเบยบ
ราชการไปยงหนวยงานทเกยวของ
6.4 การรายงานผลทางเอกสารอเลกทรอนกส
กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน ไดนาระบบ LIS เขามาใชเพอความสะดวก
รวดเรวในการรายงานผล ดงน
กรณสงตรวจจากภายในโรงพยาบาล เมอผ ขอใชบรการตองการทราบผลการตรวจ
วเคราะห สามารถเขาไปในระบบเวชระเบยนผ ปวยในของโรงพยาบาลขอนแกน และเปดด
รายงานผลการตรวจวเคราะหได โดยผ ทจะสามารถเปดดผลไดจะตองเปนผ ทมรหสผาน
เทาน น
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(12)
กรณสงตรวจจากภายนอกโรงพยาบาล สามารถเขาไปในระบบของ Web Lab
โรงพยาบาลขอนแกน และเปดดรายงานผลการตรวจวเคราะหได โดยผ ทจะสามารถเปดด
ผลไดจะตองเปนผ ทมรหสผานเทาน น
6.5 การรายงานผลการตรวจทเปนความลบ (Confidential test)
การรายงานผลการตรวจวเคราะหทเปน Confidential test ไดแก การตรวจ Anti HIV, HIV
Viral load, Blood alcohol, การตรวจวตถพยานในคดความผดทางเพศ และการตรวจ
Methamphetamine เปนตน การรายงานผลการตรวจวเคราะหจะรายงานใน ระบบ LIS ซง
สามารถเปดดผล และรายงานผลได โดยนกเทคนคการแพทยทไดรบมอบหมาย ผลการตรวจ
วเคราะหจะไมแสดงในระบบ HIS แตจะแสดงผลเปน “รบผลท Lab” ซงจะตองมเจาหนาทผ ทไดรบ
มอบหมายมารบเทาน น
การรายงานผลการตรวจ Anti-HIV เมอมการมาขอรบผลโดยผ ไดรบมอบหมาย นกเทคนค
การแพทยทไดรบมอบหมายจะพมพใบรายงานผล พรอมลายเซนของผ ตรวจวเคราะห และ
ผ ตรวจสอบผลการตรวจวเคราะห กากบทกคร ง และ เยบผลปดผนกหรอใสซอง สงให
เจาหนาทไดรบมอบหมายจากหอผ ปวย หรอผ ใชบรการจากภายนอก
การออกใบแทนผลการตรวจ Anti-HIV หากดาเนนการโดยผ ทไมไดทาการตรวจวเคราะห
ตองทวนสอบผลการตรวจวเคราะหในสมดทะเบยนบนทกผลใหแนชด และตองมการเซนชอ
ของผ ออกใบแทนและผ ตรวจสอบผลการตรวจทกคร ง
การรายงานผล Methamphetamine
- ในระบบ LIS กรณเปนผ ปวยใน หรอตรวจสขภาพ จะรายงานเปน Negative หรอ รอ
ผลการตรวจยนยน และระบคา cut off เทากบ 1000 ng/ml
- กรณ case คด (เจาหนาทตารวจนาสง) จะสงตรวจ และ รายงานผลในแบบฟอรมท 1
โดยจะรายงาน เปน positive หรอ Negative (ดรายละเอยดในภาคผนวก)
6.6 การรายงานผล ทางหองปฏบตการสาหรบผปวยวณโรค
การรายงานผล : เปนไปตามการรายงานผลการตรวจอนๆ และมรายละเอยดเพมเตมดงน
ผลการทดสอบ Xpert MTB/RIF พบวา เปน MTB และด อตอ Rifampicin (MTB+/R+)
- กรณผปวยใหม ไมมความเสยงด อยา กลมงานเทคนคการแพทย จะแนะนาหอ
ผ ปวย และหรอโทรแจง ใหเกบเสมหะสงเพม 2 ตวอยาง เพอ 1) สงตรวจ Xpert
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(13)
MTB/RIFซ า 2) สงตอ สคร.7 สาหรบตรวจยนยนเช อด อยา (confirm MDR) และ
ทดสอบ SL-DST ดวยวธ Line Prop Assay (LPA) รวมถง เพาะเช อวณโรค ดวย
วธมาตรฐานตอไป
- กรณผปวยใหม/เกา ทมความเสยงด อยา กลมงานเทคนคการแพทย จะ
แนะนาหอผ ปวย และหรอโทรแจง ใหเกบเสมหะสงตรวจเพมเตม ไดแก การตรวจ
ยนยนเช อด อยา (confirm MDR-TB) , ทดสอบความไวตอยา SL-DST ดวยวธ
Line Prop Assay (LPA) และ เพาะเช อวณโรค ดวยวธมาตรฐาน ท สคร.7 โดยไม
ตองสงตรวจ Xpert MTB/RIFซ า (ถาตวอยางตรวจเหลอ หองปฏบตการจะ
ดาเนนการสงตอใหอตโนมต โดยจะแจงในใบรายงานผลวา “ อยระหวางสงตรวจ
LPA และเพาะเช อตามวธมาตรฐาน ”
ผลการตรวจทพบเช อ ไดแก ผลตรวจ AFB positive , Xpert MTB/RIF เปน MTB
detected และ/หรอ RIF-resistant หองปฏบตการจะโทรแจงแพทย หรอผ ขอใชบรการ
ทนท (รายละเอยดตามแนวทางการรายงานคาวกฤตของกลมงานเทคนคการแพทย)
และจะมการแจงเตอนใน “ไลนกลม” อตโนมต (Line Alert) ทงน เพอสอสารให
ผ เกยวของทราบ และดาเนนการตามแนวทางปฏบตของแตละสาขาตอไป
6.7 การรายงานคาวกฤต.
หมายถงการแจงผลการตรวจ ทมคาการตรวจวเคราะห “ ตาหรอสงกวาสญญาณเตอน ”
(critical value) ตามทไดตกลงไวกบผ ใชบรการ โดยเมอตรวจพบคาวกฤต เจาหนาทหองปฏบตการ
จะทาการตรวจซ าโดยใชตวอยางตรวจเดม และ/หรอตรวจโดยใชเครองตรวจวเคราะหอน รวมถง
ตรวจสอบความถกตองของตวอยางตรวจ เพอใหมนใจวาผลการตรวจในคร งน นถกตอง สวนใบ
รายงานผลจะระบขอความวามการ “ตรวจซ า” แลว และโทรแจงแพทยหรอผ ขอใชบรการทนท
พรอมกบลงรายละเอยดในบนทกการรายงานคาวกฤต (เกณฑหรอผลการตรวจวเคราะหทเปนคา
วกฤต แสดงรายละเอยดใน ภาคผนวก)
7. การบรการสงตรวจทางหองปฏบตการภายนอก
ในกรณทรายการตรวจทตองการสงตรวจวเคราะห ไมไดเปดใหบรการทหองปฏบตการ กลมงาน
เทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน เจาหนาทหองปฏบตการ จะดาเนนการสงตวอยางตรวจไปยง
หองปฏบตการ ซงเปนหองปฏบตการทถกคดเลอก และผานเกณฑการประเมนตามแนวทางการ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(14)
ประเมนหองปฏบตการทรบตรวจตอ ของกลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน (รายการ
ตรวจทสงตรวจตอภายนอก แสดงรายละเอยด ในบทท 5)
ระเบยบปฏบต การขอสงตรวจวเคราะหหองปฏบตการภายนอก (OUT LAB)
1. แพทยกรอกรายละเอยดลงในใบสงตรวจของหองปฏบตการภายนอกใหครบถวน
2. แพทยเขยนใบบนทกขอความขออนมตสงตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการภายนอก ระบ
รายละเอยดดงน
ชอแพทย เลขทใบประกอบวชาชพเวชกรรม(เลข ว.) สงกดกลมงาน
ขอมลผ ปวย HN หองตรวจ สทธ การรกษา ภาวะโรคเหตผลและความจาเปนทตองสง
รายการทตองการสงตรวจ พรอมระบราคา (สามารถดไดจากคมอหองปฏบตการ)
- กรณรายการทมราคาไมเกน 5,000 บาท แพทยผ รกษาสามารถสงตรวจไดเองโดยไม
ตองขออนมตจากหวหนากลมงานฯ
- กรณรายการทมราคาต งแต 5,000 บาทข นไป ตองไดรบการอนมตจากหวหนากลม
งานฯน นๆกอนทกคร ง
3. แนบตวอยางตรวจ พรอมใบบนทกขอความ สงไปทศนยประสานงานและรบสงสงตรวจ กลมงาน
เทคนคการแพทย ช น 2 อาคารสรนธร
4. เปดรบตวอยางตรวจทกวนทาการ เวลา 08.00 – 24.00 น. โดยจะทาการสงตอไปยงหองปฏบตการ
ภายนอก ดงน
การสงตรวจไปหองปฏบตการเวชศาสตรชนสตร โรงพยาบาลศรนครนทร
หองปฏบตการตรวจวเคราะหระดบยาคณะเภสชศาสตร คณะเทคนคการแพทย
ศนยวทยาศาสตรการแพทยท 7 ขอนแกน เวลา 10.00 น. ของทกวนราชการ
การสงตวอยางตรวจไปหองปฏบตการเอกชน เวลา 15.00 น.ของทกวนราชการ
5. เมอไดรบผลตรวจวเคราะหแลว จะพมพผลและสงไปหอผ ปวยทนท กรณไมไดรบผลตรวจวเคราะห
สามารถสงสมดตดตามผลไดทศนยประสานงานและรบสงสงตรวจ หองปฏบตการกลาง สาหรบ
ผ ปวยนอกใหตดตามผลไดทหองเจาะเลอด ช น 1 ตกพระเทพฯ ในวนและเวลาราชการ
6. ผลตรวจวเคราะหจะถกสแกนเกบในระบบคอมพวเตอรโรงพยาบาล ขณะน อยระหวางการพฒนา
โปรแกรมเพอเรยกดผลตรวจโดยแพทยผ รกษาโดยตรง
** หากมขอสงสยใหตดตอ งานสงตอภายนอก กลมงานเทคนคการแพทย เบอรภายใน 1331 , 1189
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(15)
บทท 4
คาแนะนาเกยวกบชนด และการเกบสงสงตรวจ
1. อปกรณในการเกบตวอยางเลอดดวยระบบสญญากาศ
หลอด EDTA (จกสมวง)
สาหรบสงตรวจทางโลหตวทยา เชน CBC, ESR, HbA1C, Hb typing , CD4 , CD8 HIV PCR
G-6-PD Flow Cytometryเปนตน
- ผ ใหญเจาะเลอดประมาณ 3-5 ml.
- สาหรบเดกเจาะเลอด 0.5 ml. ใสหลอดจกมวงหลอดเลกสาหรบเลอดเดก
- งานตรวจทางโลหตวทยา ใชหลอด EDTA ไดทกรายการตรวจ ยกเวนการตรวจ LE cell ใหใช
clotted blood และ coagulogramใช 3.2 % Sodium citrate
หลอด 3.2 % Sodium citrate (จกสฟา)
สาหรบการตรวจ coagulogram (PT, PTT, TT, Factor VIII , Factor VIII inhibitor test, Mixing test)
- เจาะเลอด 2.5 ml.
- เนองจากสารกนเลอดนอยกวาปรมาณทกาหนด จะมผลกระทบตอการตรวจวดคาการแขงตว
ของเลอด ดงน นจงตองเจาะเลอดใหไดตามปรมาณทกาหนด
- นาสงหองปฏบตการทนท โดยไมตองแชในน าทมน าแขงปน
หลอด Lithium heparin (จกสเขยว)
สาหรบงานตรวจทางเคมคลนก ภมค มกนวทยาและ Chromosome Study
- เจาะเลอดประมาณ 3-5 ml.
หลอด NaF (จกสเทา)
สาหรบการสงตรวจ Sugar และ Lactate
หลอด Serum clot activator (จกสแดง)
สาหรบงานตรวจทางเคมคลนก และภมค มกนวทยา
วธการเจาะเกบเลอดดวยระบบสญญากาศ
1. เตรยมผ ปวยและตาแหนงทเจาะเลอด ถอดปลอกเขม( needle shield ) แลวทาการเจาะหลอด
เลอดดาตามปกต
2. นาหลอดทเตรยมไวใสเขาไปในแกนยดเขม ( holder) ใชน วช และน วกลางอยทปกแกนยดเขม
(flange) สวนน วหวแมมออยตรงกนหลอด ดนหลอดเขาไปจนสดใหเจาะทะลจกหลอด แลวปลด
สายรดแขนออกทนททเลอดเรมไหลเขาไปในหลอด
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(16)
3. เมอสภาวะสญญากาศหมดและ เลอดหยดไหล ใชน วหวแมมอกดเบาๆ ทปกแกนยดเขม เพอปลด
หลอดออกจากเขมแลวนาหลอดออกจากแกนยดเขม หากตองการเกบหลายหลอดใหดาเนนการ
ตามขนตอนท 2 ซ าใหม
4. เมอนาหลอดออกจากแกนยดเขม ใหพลกหลอดกลบ ไป- มา 8-10 คร ง เพอใหเลอดผสมเขากบ
สารกนเลอดแขง หามเขยาแรงๆ เพราะจะทาใหเมดเลอดแดงแตก
หมายเหต
กรณทเจาะเลอดโดยไมมแกนยดเขม สามารถใช Syringe เจาะเกบตามวธการปฏบตทถกตอง ใหได
ปรมาณตามทกาหนด แทงเขมผานจกยาง เลอดจะไหลเขาหลอด โดยอตโนมตดวยระบบสญญากาศ ถา
เลอดยงไมถงขดทกาหนด ใหดน Syringe เพมปรมาณเลอดใหถงขดทกาหนด ดงเขมและ Syringe ออก
ควาหลอดกลบไปมาทนท 8 –10 คร งเพอใหเลอดผสมเขากบสารกนเลอดแขง
ตาแหนงท ดท สดสาหรบการเจาะหลอดเลอดดา
1. หลอดเลอดดาบรเวณขอพบขอศอก ( Median cubital vein ) นยมเจาะเปนอนดบแรก
เพราะเปนหลอดเลอดดาขนาดใหญยดใหอยกบทไดดเจบนอยกวาและไมทาใหเกด
hematoma
2. หลอดเลอดดาบรเวณปลายแขน ( Cephalic vein ) นยมเจาะเปนอนดบสอง แตยดใหอย
กบทไดไมคอยด
3. หลอดเลอดดาบรเวณดานในของแขน ( Basillic vein ) นยมเจาะเปนอนดบสาม คลาได
งายเพราะมขนาดใหญ แตอยใกลหลอดเลอดแดง และเสนประสาทมเดยน ซงตองระวง
ไมใหไปเจาะถกโดยไมต งใจ อกท งยงยดตดกบทไดไมคอยด ดงน นจะพจารณาเจาะเลอด
บรเวณน กตอเมอเจาะเลอดดาในสองตาแหนงขางตนไมด
รปท 2 แสดงตาแหนงทนยมในการเจาะหลอดเลอดดา
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(17)
ลาดบในการใสเลอดในหลอดทดสอบ
กรณมการเจาะเลอดเพอสงตรวจหลายการทดสอบ ในผ ปวยคนเดยวกน จาเปนตองเจาะเลอดใหม
ปรมาณมากพอในการตรวจวเคราะห จาเปนตองมการเรยงลาดบการใสเลอดในหลอดเลอดใหถกตองโดย
ไมใหมผลตอคณภาพการทดสอบ ดงน
การเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย (Capillary Puncture)
เพอเกบตวอยางเลอด ทตองการปรมาณเพยงเลกนอย
วธการ
1. ลางมอใหสะอาด เชดใหแหง และสวมถงมอการปฏบตทกข นตอนใหคานงถงวธปราศจากเชอ
2. เลอกตาแหนงทสามารถเจาะเสนเลอดฝอยได ไดแก ปลายน วมอ ใบห สนเทา น วเทา โดย
ตาแหนงทดทสดคอ ปลายน วมอ สาหรบสนเทาสามารถเลอกเจาะไดในทารกแรกเกด
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(18)
3. บรเวณปลายน วมอ นยมเจาะทปลายน วกลาง น วนาง หรอน วช ทางดานขาง ในทารกเจาะท
สนเทา ทางดานขาง โดยเฉพาะดานนอก หามเจาะตรงกลางสนเทา และอาจเจาะทน วหวแม
เทาได
4. นวดน วจากฝามอไปทปลายน วเพอเพมการไหลของเลอด โดยไมใชแรงมากเกนไปเนองจากทา
ใหผลการตรวจคลาดเคลอนได
5. เชดผวหนงดวยน ายาฆาเช อเปนวงกวาง 2 - 3 เซนตเมตร รอใหแหง
6. ใช lancet เจาะผานผวหนงในแนวต งฉาก ดวยความเรวโดยการกระตกขอมอ
7. เชดเลอดหยดแรกออกดวยสาลแหงเนองจากเลอดหยดแรกอาจมtissue fluid ผสมอย หลงจาก
น นเกบตวอยางเลอดโดยใช capillary tubeใหปลายแตะอยทหยดเลอดบบน วหรอเทา
เบาๆ เพอใหเลอดไหลเรวข นโดยไมบบเคนแรง
8. กดดวยสาลแหงไวสกคร
9. เกบอปกรณ ท งของมคมและวสดปนเปอนในภาชนะทเหมาะสม
แสดงตาแหนงบรเวณสนเทาสาหรบการเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย
แสดงตาแหนงบรเวณน วมอสาหรบการเจาะเลอดจากเสนเลอดฝอย
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(19)
2. อปกรณในการเกบตวอยางเพอเพาะเช อ
ขวดบรรจอาหารเหลวสาหรบเพาะเช อจากเลอด (สาหรบเครอง Automate)
การเลอกขวด Hemocultureท เหมาะสม (BACTEC)
ผ ใหญ ใชขวดแถบสเทา เจาะเลอด 8 -10 มล.ตอขวด
เดก ใชขวดแถบสชมพ เจาะเลอด 1 – 3 มล.ตอขวด
Fungus & TB ใชขวดแถบสแดง เจาะเลอด 1-5 มล.ตอขวด
Anaerobe ใชขวดแถบสทอง เจาะเลอด 3-10 มล.ตอขวด
ขวด Stuart’s transport medium /Amies transport medium
สาหรบสงสงตรวจทเปน swab จาก Wound,Vaginal,Cervical, Eye,Ear, Nasal,Throat, เปนตน
ขวด Carry Blair transport medium
สาหรบเกบ Rectal swab
ขวดปราศจากเช อ
สาหรบบรรจสงสงตรวจทเปนของเหลว เชน CSF, น าเจาะปอด , น าเจาะทอง, น าจากขอ, ช นเน อ
จาก biopsy ทสงเพาะเช อ
ขวดปราศจากเช อปากกวาง
สาหรบเกบปสสาวะ เสมหะทสงเพาะเช อ, สงทขดจากผวหนงเพอเพาะเล ยงเช อรา,
สงสงตรวจ เพอยอมหาเช อวณโรค
3. การเกบ การรกษาสภาพ และการนาสงตวอยางตรวจทางเคมคลนก
3.1 Clotted blood หมายถงเลอดทเจาะจากเสนเลอดดาและปลอยใหแขงตวทอณหภมหอง
วธเกบ เจาะเลอดประมาณ 3-5 มล. ใสในหลอดแกว ปดฝาจกใหแนน แลวรบนาสงหองปฏบตงาน
ทนท
กรณจะสงตรวจ Blood Alcohol หามใช 70% แอลกอฮอลทาความสะอาดผวหนงกอนเจาะเลอดให
ใช Betadine solution แทน
3.2 NaF blood หมายถงเลอดทมสารปองกนเลอดแขงตวชนด NaF ผสมอย
วธเกบ เจาะเลอดประมาณ 2-3 มล. ปดฝาจกใหแนน ผสมเลอดกบสาร NaFใหเขากนด โดยกลบ
หลอดไปมา 5-10 คร ง แลวรบนาสงทนท เพอปองกนการเกด glycolysis ของเมดเลอดแดง
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(20)
3.3 EDTA blood หมายถง เลอดทมสารปองกนโลหตแขงตว ชนด EDTA ผสมอย
วธเกบ ใชเลอด 2 มล. ผสมเลอดกบ EDTA ใหเขากนด โดยกลบหลอดไปมา 5-10 คร ง แลวรบนาสง
หองปฏบตการทนท ถาสงทนทไมได ใหเกบไวทอณหภมหองแตไมควรเกน 2 ชม. เมอพบวาเลอดทเกบ
มการแตกของเมดเลอดแดง ( hemolysis ) หรอมการแขงตวของเลอด (blood clot ) ตองเกบเลอดใหม
เพอสงตรวจ
3.4 Lithium heparin blood หมายถง เลอดทมสารปองกนโลหตแขงตวชนด heparin ผสมอย
วธเกบ ใชเลอด 3-5 มล. ผสมเลอดกบ heparin ใหเขากนดโดยกลบหลอดไปมา 5-10 คร ง แลวรบ
นาสงหองปฏบตการทนท ถาสงทนทไมไดใหเกบไวทอณหภมหองแตไมควรเกน 2 ชม.
3.5 Capillary blood หมายถง เลอดทเจาะจากเสนเลอดฝอย โดยเจาะจากบรเวณผวหนง ใชในการ
ทดสอบ ทใชเลอดปรมาณนอย เชน hematocrit
3.6 Citrate blood หมายถง เลอดทม 3.2 % sodium citrate เปนสารปองกนโลหตแขงตว
วธเกบ ปฏบตตามข นตอนการเจาะเกบเลอดใหไดคณภาพ เรองการเจาะเลอดจากเสนเลอดดา
และมวธปฏบตเพมเตมดงตอไปน
ไมควรใชสายยางรดแขนนานเกน 1 นาทหรอรดแนนเกนไปเพราะทาใหเกดภาวะเลอดขน
มการละลายลมเลอดเพมข น มการกระต นเกลดเลอดและปจจยการแขงตวของเลอดทซง
อาจทาใหผลการทดสอบคลาดเคลอนได
อปกรณและภาชนะทใชในการเจาะเกบเลอดตองเปนพลาสตก เพอไมใหเกดการกระต น
ปจจยการแขงตวของเลอดในระหวางเจาะเลอด ถาหากไมสามารถใชอปกรณหรอภาชนะ
ทเปนพลาสตก กควรใชเครองแกวทเคลอบดวยซลโคน
เลอดและสารกนเลอดแขงตองมสดสวนทถกตอง คอ ไตรโซเดยมซเตรตเขมขน 3.2% 1
สวน ตอเลอด 9 สวน ถาหากมสารกนเลอดแขงมากเกนไปจะทาใหคาการแขงตวของเลอด
นานกวาปกต โดยใชเลอด 1.8 มล. พอด ใสหลอดสญญากาศ ทม 3.2% sodium citrate
0.3 มล. ผสมใหเขากนโดยการกลบหลอดไปมา 5-6 คร ง แลวรบนาสงหองปฏบตการทนท
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(21)
3.7 Defibrinated blood หมายถง เลอดทมการขจดไฟบรนออก ใชในการทดสอบ Ham’s test
วธเกบ
ปฏบตตามข นตอนการเจาะเลอดใหไดคณภาพ เรองการเจาะเลอดจากเสนเลอดดา ใช
เลอดประมาณ 25 มล. เตมลงในขวดรปชมพขนาด 25 มล. ทมลกแกว ซงม
เสนผาศนยกลาง 3-4 มม. บรรจอย 20 ลก
เขยาขวดในลกษณะหมนวน จนกระทงไมไดยนเสยงลกแกวกระทบกนแสดงวามไฟบร
นเกาะอยรอบๆ ลกแกว
เขยาขวดในลกษณะเดมตอไปอก 2 นาท เพอใหแนใจวาไฟบรนถกขจดออกหมดแลว
แยกเลอดออกจากสวนทเปนลกแกว กจะไดเปนเลอดทขจดไฟบรนออกแลว(defibrinated
blood )
3.8 น าไขสนหลงและน าจากสวนตางๆ ของรางกาย
วธเกบ แพทยเปนผ เกบ โดยวธปราศจากเช อ ใสในภาชนะทมฝาปดมดชดปราศจากเช อ ปรมาณ 2-3
ml พรอมท งเขยนรายละเอยดตางๆ ขอผ ปวยบนกระดาษ sticker ตดขางภาชนะและระบหมายเลขขวด
ของการเกบดวย เมอไดตวอยางสงตรวจแลว ใหรบนาสงหองปฏบตการทนท
การเกบน าไขสนหลงโดยทวไปนยมเกบ 3-4 ขวดดงน
ขวดท 1 สาหรบตรวจทางเคม
ขวดท 2 สาหรบตรวจทางจลชววทยา
ขวดท 3 สาหรบตรวจทางเซลล
ขวดท 4 สาหรบตรวจพเศษอนๆ
4. การเกบ การรกษาสภาพ และการนาสงตวอยางตรวจ ดานจลทรรศนศาสตร
การเกบอจจาระ
ภาชนะทใชเกบอจจาระเพอนาสงตรวจ ควรมความเหมาะสม แหง สะอาด ปราศจากคราบ
ไขมน น าไมซม ควรมฝาเกลยวเพอใหปดสนทและเปดไดงาย และตองมรายละเอยดตดไว
ขางภาชนะเสมอ เชน ชอผ ปวย อาย เพศ
ข นตอนในการเกบอจจาระ ควรใหผ ปวยถายลงในภาชนะทแหงสะอาด แลวจงแบง
อจจาระใสลงในภาชนะทจะนาสงตรวจ หรออาจจะใหผ ปวยถายลงในภาชนะโดยตรงเลยก
ได แตควรใชภาชนะทปากกวางพอควร ไมควรใหผ ปวยถายลงในพ นดน เนองจากอาจจะม
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(22)
เศษดนหรอน าปะปนมากบอจจาระซงมหนอนพยาธบางชนดทมอยในดนหรอโปรโตซวทม
ชวตอสระในแหลงน าตดมาดวย ทาใหการวนจฉยผดพลาดได อจจาระทเหมาะสมไมควรม
การปนเปอนของน า เชน น าปสสาวะ เพราะจะทาใหเซลลโปรโตซวแตกได และตองเปน
อจจาระทเพงถายใหมๆ เกบมาในเวลาไมเกนครงชวโมง หรอไมบดเนาจนปรสตถกทาลาย
ไปหมด
ปรมาณอจจาระทใชในการตรวจ ใชประมาณ 1-5 กรม หรอประมาณน วหวมอ แตถา
ตองการตรวจโดยวธเขมขน ควรเพมปรมาณเปน 10-20 กรม และควรเลอกเกบมาจาก
หลายๆ บรเวณ หรอเลอกเกบจากสวนทผดปกตของอจจาระ เชนบรเวณทม มกเลอด หรอ
สวนทมสผดปกต
การรกษาสภาพและการนาสงอจจาระ
อจจาระทเกบแลวควรรบนาสงหองปฏบตการทนท โดยเฉพาะอจจาระเหลวทมมกเลอดทสงสยวา
อาจจะมโปรโตซวระยะเคลอนไหว ตองนาสงภายใน 15-30 นาท ถาท งไวนานกวาน โปรโตซวระยะน จะออน
กาลงหรอตายไป สวนอจจาระทมลกษณะแขงจนถงออนสามารถสงไดภายใน3-4 ชวโมง ถาพจารณาแลว
เหนวาไมสามารถสงไดทนเวลาทกาหนด ใหเกบไวในต เยน 3-5 องศาเซลเซยส หามเกบในชองแชแขงเปน
อนขาด เพราะจะทาใหโปรโตซวมการสลายตวอยางรวดเรว
การสงตรวจพเศษอนๆกรณสงสยการตดเช อทางปรสตวทยา
ในกรณทผ ปวยมอาการทางคลนกทสงสยจะมการตดเช อจากพยาธบางชนดทไมสามารถตรวจพบ
ไดทางอจจาระ หากมขอสงสยและตองการคาแนะนาในการตรวจทางหองปฏบตการใหตดตอท
หองปฏบตการ หมายเลขโทรศพท 1332,1189
การเกบปสสาวะชนดตาง ๆ
5.1 single specimen คอ การเกบปสสาวะคร งเดยวกสามารถใชทดสอบทางหองปฏบตการได มหลาย
ชนด ไดแก
Random urine เปนปสสาวะทเกบเมอใดกไดเพอสงตรวจทางหองปฏบตการ การเกบตวอยาง
แบบน นยมเกบสาหรบตรวจในงานประจาวน ซงตองการความสะดวกรวดเรว ไดแก analysis (
UA ) การหาน าตาล โปรตน และการทดสอบ ภาวะการต งครรภ เปนตน
First morning urine คอปสสาวะทถายออกมาคร งแรกหลงจากตนนอนตอนเชา เหมาะสาหรบ
การตรวจทางหองปฏบตการเปนอยางยง เพราะเปนปสสาวะทมความเขมขนมากทสด
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(23)
เนองจากมการสะสมมาตลอดคน ทาใหปรมาณสารหรอสงผดปกตทตองการตรวจสอบม
ปรมาณมากขน สามารถตรวจหาไดดข น การเกบ first morning urine เหมาะสาหรบผ ปวยท
อยตามหอผ ปวย ซงจะเกบไดสะดวกกวาผ ปวยนอก ปสสาวะชนดน นยมสงตรวจ
หองปฏบตการเพอทา urine analysis ( UA ) ตรวจน าตาลโปรตน การทดสอบภาวะการ
ต งครรภ เปนตน
วธการเกบ single specimen นยมเกบแบบ mid stream urine ซงมวธการเกบดงน คอ
ใหผ ปวยถายปสสาวะตอนแรกท งไปกอน ( ปสสาวะสวนแรกจะทาหนาทขจดสงปนเปอน
ภายในทอปสสาวะท งไป )
ใชภาชนะใส สะอาด แหง และปากกวางรองรบตอนกลางของปสสาวะใหไดปรมาณ 30 มล.(
ปสสาวะสวนนจะเปนปสสาวะทออกมาจากกระเพาะปสสาวะซงเปนปสสาวะทตองการ
ตรวจสอบ)
ปสสาวะสวนทายใหท งไป ( เนองจากสวนน อาจทาใหเกดการปนเปอนจากผวหนงรอบๆ ชอง
ขบถาย โดยเฉพาะในสตรอาจปนเปอนในชองคลอด หรอทวารหนก )
5.2 Time specimen คอ การเกบรวมปสสาวะภายในเวลาทกาหนด เชน การเกบรวมปสสาวะภายใน2-3
ชม. การ เกบปสสาวะหลงจากรบประทานอาหารในเวลาทกาหนด การเกบปสสาวะ 12 หรอ 24 ชม. การ
เกบรวมปสสาวะในเวลาทกาหนด มกนยมสงตรวจหาสารเคม หรอฮอรโมนทถกขบออกมาทางปสสาวะวา
มปรมาณมากนอยเทาใด เพอประโยชนในการวนจฉยโรคและการใหการรกษา
5.3 Hours urine คอปสสาวะทถายออกมาเทท งหมดภายใน 1 วน หรอ 24 ชม. ซงการเกบปสสาวะ
ประเภทน จะตองกาหนดเวลาเรมและเวลาสดทายและวธการเกบทชดเจนใหผ ปวยทราบ มฉะน นอาจจะ
ผดพลาด ทาใหผลการตรวจทางหองปฏบตการผดไป และอาจจะมผลเสยตอผ ปวย
ตวอยางวธการเกบปสสาวะ 24 ชม. มดงน คอ
กาหนดใหเกบต งแต 10.00 น. (วนทเรมเกบ) ถง 10.00 น. (ของวนถดไป)
10.00 น. ถายปสสาวะคร งแรกท งไปใหหมด
เรมเกบปสสาวะคร งตอไปและเกบทกคร งทมการถายปสสาวะ ตลอดไปจนถง 10.00 น.
ของวนถดไป
10.00 น. (ของวนถดไป) ใหถายและเกบปสสาวะเปนคร งสดทาย
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(24)
ขอควรระวงในการเกบ Time Specimen
ภาชนะทใชเกบจะตองมขนาดทเหมาะสม เชน ขนาด 3 ลตร สาหรบ การเกบปสสาวะ 24 ชม.
เปนตน
การเกบปสสาวะ 24 ชม. จะเรมเกบเวลาใดกได นยมใหเรมเวลา 08.00 น. และจะตองเกบ
ปสสาวะทกคร งทมการถายโดยเฉพาะผ ปวยมกจะลมเกบปสสาวะในขณะทมการถายอจจาระ
ดงน นควรช แจงใหผ ปวยทราบวธการเกบใหชดเจนและควรมใบรายงานการเกบปสสาวะให
ผ ปวยกรอกดวย
การเกบปสสาวะควรเกบในทเยน เชน ในต เยนหรอแชน าแขงหรออาจจะตองใสสารเคม
(Preservative) บางชนด เพอปองกนการสญสลายของสารทตองการตรวจ
เมอเกบครบเวลาแลวใหรบนาสงหองปฏบตการทนท
การรกษาสภาพและการนาสงปสสาวะ
เกบไวท 4 องศาเซลเซยส วธน เหมาะสาหรบเกบรกษาปสสาวะทมปรมาตรไมมากสวนมากจะ
เปน Single specimen ทสงตรวจทางหองปฏบตการจลทรรศนคลนก ซงไดแก การทา Urine
analysis (UA) , Benze Jones Protein , Hemosiderin หรอ Pregnancy test
การเกบรกษาโดยใสสารเคมกนเสย (Preservative) สาหรบการเกบรกษาโดยวธน มกใชการ
เกบ Time urine ทมปรมาตรมาก และใชเวลานานเชน ปสสาวะ 24 ชม. เนองจากการเกบ
ปสสาวะชนดน ตองใชเวลานาน ดงน นจงจาเปนจะตองใสสารกนเสย มฉะน นสงทตองการ
ตรวจสอบอาจถกทาลายหรอสญสลายไปได การเกบรกษาวธน เหมาะสาหรบปสสาวะทสง
ตรวจทางหองปฏบตการเคมคลนก เนองจากการทดสอบปสสาวะทางหองปฏบตการมหลาย
ชนด ดงน นสารกนเสยทใชจะตองเลอกใหเหมาะสมกบสงทตองการตรวจหา มฉะน นอาจจะไม
มประสทธภาพในการเกบรกษา หรออาจจะรบกวนผลการทดสอบได
6. การเกบ การรกษาสภาพ และการนาสงตวอยางตรวจทางจลชววทยาคลนก
6.1 Hemoculture
วธเกบ :
เตรยมอปกรณการเจาะเลอดใหพรอม
ลางมอใหสะอาดดวยสบหรอน ายาฆาเช อและใสถงมอ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(25)
เลอกตาแหนงของหลอดเลอดดาสวนปลาย(peripheral vein) ทจะเจาะ
เชดดวย2%Chlorhexidine gluconateใน 70% alcohol
ใชเขมและ syringe เจาะเลอดออกจากหลอดเลอดดา
ทาความสะอาดจกยางทฝาขวดhemoculture ดวย 70% alcohol (หามใช iodine) และรอ
ใหแหง
แทงเขมลงตรงกลางจกยางขวดhemoculture ฉดเลอดลงในขวดเบาๆ
เขยาขวดเบาๆ เปนวงกลมบนพ นโตะประมาณ 5 รอบและซายขวาขางละ 5 คร งเพอให
เลอดผสมกบอาหารเล ยงเช อ
ใช 70 % alcohol เชดจกยางดานบนของขวดอกคร ง
รบสงหองปฏบตการทนทขณะรอสงใหเกบไวทอณหภมหอง
6.2 Stool culture
Stool
o ถายอจจาระลงในภาชนะทแหงและสะอาดไมปนเปอนปสสาวะ
o เกบอจจาระใสภาชนะสะอาด เลอกบรเวณทเปนอจจาระเหลว มมกเลอด 1-3 กรม หรอใช
sterile swab ปายอจจาระโดยเลอกปายบรเวณทมมกหรอเลอดปน
o ใช sterile swab ปายอจจาระ โดยเลอกปายบรเวณทมมกหรอเลอดปน โดยจม swab ลง
ใน Carry Blair medium
Rectal swab
ใช sterile swab สอดเขาชองทวารหนกใหลกประมาณ 1-2 น วหมน swab 2-3 รอบ
ดงออกจม swab ลงใน Cary Blair medium
6.3 Pus culture
กรณแผลเปด (ไมตรวจเพาะเช อชนด Anaerobe)
ทาความสะอาดผวสวนบนของแผลโดยใช น าเกลอปราศจากเช อ
เชดหนองทอยสวนบนของแผลทง
ใช sterile swab ปาย หนองบรเวณแผลทอย ลกลงไปและบรเวณ ขอบแผล
จม swab ลงใน Stuart’s medium
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(26)
กรณแผลปด
ทาความสะอาดผวสวนบนของแผลโดยใช 70% alcohol
ใชเขมและ syringe เจาะดดหนองออกมา
ฉดใสภาชนะปราศจากเช อ
6.4 Eye
Conjunctiva
ใช sterile swab จมน าเกลอหมาดๆ ปายท conjunctiva โดยหมนไม swab ไปใหทว
นา swab จมลงใน Stuart’s medium
Cornea scraping ขออาหารเล ยงเช อจากหองปฏบตการดงน
Blood agar และ Chocolate agar สาหรบเพาะเช อแบคทเรยชนด aerobe
Thioglycolate broth สาหรบเพาะเช อแบคทเรยชนด anaerobe
Sabouraud dextrose agar (SB) และ Sabouraud dextrose agar with cycloheximide
(MS) สาหรบเพาะเช อรา
6.5 Ear
กรณหช นใน(inner)
ลางชองหใหสะอาดโดยใชสบและน า
ใชเขมและ syringe ดดน าในชองหออกมาใสภาชนะปราศจากเช อ
ในกรณท ear drum แตกใหเกบโดยใช sterile swab ปายน าในชองหจม swab ลงใน
Stuart’s medium
กรณหช นนอก (outer)
ใช sterile swab จมน าเกลอหมาดๆเชดรอบๆชองหเพอขจดเศษเซลลตางๆออก
แลวใช swab อนใหมปายโดยกดใหแรงและหมนใหทวชองห (outer canal)
จม swab ลงใน Stuart’s medium
6.6 Genital tract
กรณ Female
ทาความสะอาดบรเวณรอบๆชองคลอดดวยน าเกลอปราศจากเช อ
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(27)
เชดใหแหงดวยสาล
ใช sterile swab สอดเขาไปในชองคลอด
ปาย secretion หรอ discharge
จม swab ลงใน Stuart’s medium
กรณ Male
รนหนงห ม gland penis
ทาความสะอาดรอบๆดวยสบและน าแลวเชดใหแหง
ใช sterile swab ขนาดเลก หรอใช sterile loop สอด เขาไปในทอปสสาวะหมนเบาๆและ
คาไวประมาณ 2 วนาท
นา swab จมลงในStuart’s medium
6.7 ผวหนง เลบ เสนผม สาหรบ KOH preparation
ใช 70% alcohol เชดบรเวณทสงสย ใชใบมด sterile ขดผวหนงให epithelium cell หลด
ออกมา ใสลงบน Slide แลวใช Slide อกแผนประกบ หอดวยกระดาษสงหองปฏบตการ กรณทเปนเลบหรอ
เสนผมตดบรเวณทสงสยใสขวดทสะอาดปราศจากเช อ ปดจกใหสนท
6.8 Respiratory tract
Upper respiratory tract
Nasal
ใช sterile swab จมน าเกลอปราศจากเช อ
สอดเขาไปในรจมกลกประมาณ 2 cm
หมน swab ใหสมผสกบผนงดานในของรจมกจม swab ลงใน Stuart’s medium
Nasopharynx
ใช sterile nasopharynx swab วดปลาย swab จากรจมกถงค วแลวงอลวดใหโคงหรอหก
เปนมม 90 องศา
ใหผ ปวยเงยหนาประมาณ 45 องศาหายใจเขาลกๆและหายใจออกจนสด แลวกล นหายใจ
สอด swab เขาไปทางรจมกจนสดแลวหมนโดยรอบประมาณ 3 วนาท
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(28)
จม swab ลงใน Stuart’s medium หรอปายลงบน อาหารเพาะเล ยงโดยตรงกรณท
ตรวจหาไวรสใสใน VTM (สามารถตดตอขอรบ VTM ไดทศนยประสานงานและรบ
ตวอยางตรวจ)
Throat
ใชไมกดล นผ ปวยไว
นา sterile swab ปายบรเวณ tonsil ท งสองขางหรอบรเวณทมการอกเสบ
จม swab ลงใน Stuart’s medium
Lower respiratory tract
Bronchoalveolar lavage, Bronchailwash,Tracheal aspirate
เกบใสภาชนะปราศจากเช อ แพทยเปนผ เกบโดยใชวธปราศจากเช อ
Sputum (เสมหะ)
เสมหะตอนเชา หลงตนนอน จะมโอกาสตรวจพบเช อมากทสด
ทาความสะอาดในชองปาก โดยการบวนปากดวยน าสะอาด แลวไอแรงๆ ลกๆ เพอให
ไดเสมหะจากสวนลกของหลอดลม (true sputum)
เอาเน อเสมหะใสภาชนะทเตรยมไว เสมหะทไดควรมปรมาตรมากกวา 2 มลลลตร
(ครงชอนชา) สาหรบตรวจ AFB stain, มากกวา 2 - 5 มลลลตร สาหรบสงเพาะเช อ
และ PCR for TB (Xpert MTB/RIF , LPA , AnyplexTM)
นาสงหองปฏบตการเรวทสด
กรณไมสามารถนาเสมหะมาสงทนท ใหเกบไวในต เยน (ไมใสในชองแชแขง) แตไมควร
เกบนานเกนกวา 5 วน ในกรณไมมต เยนใหวางไวทรม ไมโดนแสงแดด และรบสงตรวจ
ใหเรวทสดไมควรเกบนานเกนกวา 1 วน
หมายเหต มแนวทางดงน
กรณสงตรวจหาเช อวณโรคดวยกลองจลทรรศน (AFB stain) ควรเกบเสมหะทมคณภาพอยางนอย
2 คร ง และตองเปนเสมหะตอนตนนอนเชา (collected sputum)อยางนอย 1 คร ง
ในกรณทเสมหะไมมคณภาพ เชน น าลายปนเสมหะหรอน าลาย/เสมหะปนเลอดควรสงตรวจซ า
LAB-ML-SD046 แกไขครงท 04 วนทมผลบงคบใช 1 ตลาคม 2561
คมอการใชบรการหองปฏบตการทางการแพทย กลมงานเทคนคการแพทย โรงพยาบาลขอนแกน
(29)
ในกรณทผ ปวยไมสามารถไอเอาเสมหะออกมาไดหรอไมมเสมหะอาจพจารณาเกบเสมหะโดยวธ
ตางๆ ดงตอไปน (ท งน แลวแตดลพนจของแพทยและศกยภาพของสถานพยาบาล)
- สดดมละอองน าเกลอเขมขน (3% saline via nebulization) เพอใหไอเอาเสมหะสง
ยอมและเพาะเช อ(ทาในบรเวณทไมเสยงตอการแพรกระจายเช อในสถานพยาบาล
เทาน น เชน ในหองเฉพาะทมระบบปองกนการแพรกระจายเช อวณโรคผานละออง
ฝอย หรอบรเวณโลงทมการถายเทอากาศตามธรรมชาต เปนตน) แตการตรวจน ไม
แนะนาใหทาในผ ทมความเสยงตอภาวะหลอดลมตบเฉยบพลนเชน ผ ทมภาวะภมไว
เกนของหลอดลม ผ ปวยโรคหด ผ ปวยโรคถงลมโปงพองหรอหลอดลมอกเสบเร อรง
6.9 Urine
Female
ทาความสะอาดบรเวณรอบๆทอปสสาวะ (urethra) ดวยสบ ลางสบออกและเชดใหแหง
ใชน ว 2 น วแยก labia ให หางออกจากกนถายปสสาวะ ชวงแรกท งไป
ถายปสสาวะชวงกลางลง ในภาชนะปราศจากเช อ
Male
รนหนงห มปลาย gland penis แลวทาความสะอาดดวยสบ ลางสบออกและเชดใหแหง
ถายปสสาวะชวงแรกท งไป
ถายปสสาวะชวงกลางลง ในภาชนะปราศจากเช อ
6.10 CSF
เกบตวอยาง 1-3 ml ใสภาชนะปราศจากเช อ แพทยเปนผ เกบโดยใชวธปราศจากเช อ
6.11 body fluids
เกบตวอยาง 1-3 ml. ภาชนะปราศจากเช อแพทยเปนผ เกบโดยใช วธปราศจากเช อ
6.12 Pus & Fluid for Anaerobic culture
เจาะดดสงสงตรวจดวยกระบอกฉดยา เมอเจาะแลวไลอากาศออกจากเขมและกระบอกฉดยา แลว
เสยบปลายเขมกบจกยาง ทปราศจากเช อหรองอปลายเขมฉดยาหรอ
เกบสงสงตรวจใสหลอดทบรรจ Thioglycolate broth สงหองปฏบตการภายใน 30 นาท เพราะออกซเจน จะ
ซมผานกระบอกฉดยาได จะทาใหเช อตาย และหามใสต เยน