เรอง ระบบตอมไรทอ

(EDOCRINE SYSTEM)

อาจารย รภทร เอกนธเศรษฐ

สารบญ

เรอง หนา

ระบบตอมไรทอ (EDOCRINE SYSTEM) ตอมไรทอ (ENDOCRINE หรอ DUCTLESS GLANDS) 1 ตอมใตสมอง (PITUITARY GLAND) 3 ตอมใตสมองสวนหนา (ANTERIOR PITUITARY) 5 ตอมใตสมองสวนหลง (POSTERIOR PITUITARY) 6 จลกายวภาคของตอมใตสมอง (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PITUITARY GLAND) 7 ตอมไพนล (THE PINEAL GLAND) 9 จลกายวภาคของตอมไพนล (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PINEAL GLAND) 10 ตอมธยรอยด (THE THYROLD GLAND) 10 จลกายวภาคของตอมธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYROID GLAND) 13 ตอมพาราธยรอยด (PARATHYROID GLANG) 13 จลกายวภาคของตอมพาราธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PARATHYROID 14 GLANG) ตอมหมวกไต (ADRENAL GLAND) 14 จลกายวภาคตอมหมวกไต (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE SUPRERENAL GLAND) 16 ตอมธยมส (THE THYMUS) 17 จลกายวภาคของตอมธยมส (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYMUS GLAND) 18 ตบออน (PANCREAS) 19

จลกายวภาคของตบออน (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PANCREAS) 20 เอกสารอางอง 21

ระบบตอมไรทอ EDOCRINE SYSTEM

สงมชวตทกชนดจะสามารถด ารงชวตอยไดจะตองมระบบคอยปรบสภาพภายในรางกายใหคงทไมเปลยนแปลงตามสงแวดลอมน าในเน อเยอและของเหลวในเลอดคงอยในสภาวะสมดลไดโดยการควบคมของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ ซงท ง 2 ระบบน ท างานในระดบเซลล แตแตกตางกนในแงของลกษณะการท างาน และความเรวของการปรบของการปรบสสมดล ระบบประสาทอตโนมตสงกระแสประสาทไปตามบรเวณของเสนประสาทสวนปลายไปยงอวยวะเปาหมาย อวยวะทถกกระตนจะตอบสนองและยตไป สวนระบบตอมไรทอฮอรโมนทหลงฮอรโมนทหลงออกจะไปสอวยวะเปาหมายทไกลออกไปทางกระแสเลอด และการตอบสนองเปนไปอยางคอยเปนคอยไปชาๆแตคงอยนาน ท งระบบประสาทอตโนมตและระบบตอมไรทอจะถกควบคมอกช นหนงโดยสมองสวน Hypothalamusโดยการควบคมน จะท าใหระบบท งสองท างานรวมกนในการควบคมการเผาผลาญตาง ๆในรางกายและปรบสภาพสภาวะรางกายใหอยในสมดลตลอดเวลา

ตอมไรทอ (ENDOCRINE หรอ DUCTLESS GLANDS)

ค าวา Ductless แปลวา ทอ ใชกบตอมเฉพาะทผลตสารและหลงสารเขาสระบบไหลเวยนโดยไมผานทอใด ๆ ตอมเหลาน จากตอมมทอ ( Exocrine glands ) ทไมมทอตดตอกบเยอบผวทตอมน นไดพฒนามาแตกลบสมผสอยางใกลชดกบหลอดเลอดภายในตอม มเซลลเรยงตวกนหลายแบบเชนเปนแถว ( Columns ) เปนถง ( Vesicles ) หรอเปนกลมกอน ( Clusters ) และมหลอดเลอดมาเล ยงมากมาย มการเชอมตอโดยตรงระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดด าขนาดเลก ตอมหนงอาจเปนท งตอมมทอและตอมไรทอได เชน ตบออน ( Pancreas ) และตอมเพศ ( Gonads ) โดยทสวนตอมไรทอสรางฮอรโมนขบออกสกระแสเลอดในขณะทสวนทเปนตอมมทอสรางน ายอยหรอเซลลเพศแลวหลงออกไปตามทอโดยเฉพาะ

ตอมไรทอแบงออกได 3 ชนด 1.ชนดทตอมอยเดยวตางหาก คอ

– Pituitary gland – Thyroid gland – Parathyroid gland

– Adrenal gland – Pineal gland – Thymus gland

2.ชนดทพบอยรวมกบตอมมทอ คอ – Islets of Langerhans ใน Pancreas – Ovary และ Testis – Kidney – Placenta

3.ชนดทเซลลกระจายอยตามอวยวะตางๆ เรยกวา Diffuse neuroendocrine gland ประกอบดวยเซลลทสรางฮอรโมนทเปนสารประกอบพวก Peptides และ Amine ซงเซลลเหลาน จะกระจายอยในเน อผวทบในทางเดนอาหาร ตอมไรทอสรางสารทเรยกวาฮอรโมน ควบคมและปรบการท างานของเซลลเปาหมายในเน อเยอหลายชนดการท างานน เปนแบบทเฉพาะเจาะจงตอเน อเยอเปาหมายเทาน น

ตอมใตสมอง (PITUITARY GLAND)

ตอมใตสมองหรอตอมพทอทาร หรอไฮโปไฟซส (pituitary หรอ hypophysis) รปราง คอนขางกลม คลายถว (bean-shaped) ขนาดประมาณ 1.2 x 1.5 เซนตเมตร ในผใหญหนก ประมาณ 0.4-0.6 กรม ต งอยใน

แองเรยกวาเซลลา เทอรซกา (sella turcica) ของกระดก สฟนอยด (sphenoid) โดยอยใตสวนไฮโปทาลามส มสวนตดตอ กบไฮโปทาลามส เปนกานยาว ซงถาเปน ภาพสามมตจะมรปรางเปนกรวยเรยกวา กานตอมใตสมองหรอ อนฟนดบลม (infundibulum)

ตอมใตสมองแบงตามโครงสรางและหนาทออกเปน 2 สวน คอ 1. ตอมใตสมองสวนหนา (anterior pituitary) หรออะดโนไฮโปไฟซส (adenohypophysis) ประกอบดวยสวนทอยหางไกลออกไป เรยกวาพารส ดสตาลส (pars distalis) ซงเปนสวนใหญ ของตอม สวนทม ลกษณะเปนทอเรยกวาพารส ทเบอราลส (pars tuberalis) และสวนทอย ตรงกลาง เรยกวา พารส อนเทอรมเดย (pars intermedia) ซงไมมบทบาทแลวในมนษย แตมบท บาทในสตว 2. ตอมใตสมองสวนหลง (posterior pituitary) หรอนวโรไฮโปไฟซส (neurohypophysis) ประกอบดวย มเดยน เอมเนนส (median eminence) สวนทมเสนประสาทอยมากเรยกวา พารสเนอโวซา (pars nervosa) ท งสองสวนเชอมดวยสวนทสาม คอกานอนฟนดบวลม ( infundibulum) ซงถาเปนภาพสามมตจะเหนวามรปรางคลายกรวย

การควบคมการหลงฮอรโมนม 2 แบบ คอ 1. การควบคมแบบยอนกลบ คอ การทฮอรโมนทมปรมาณมากเกนไปยบย งการหลง ของตวเอง หรอไปยบย งฮอรโมนตวอน ทมหนาทกระตนการหลงของฮอรโมนน น โดยวธทางตรงหรอวธ ทางออม เชนไทโรโทรปน รลสซงฮอรโมน (TRH) ไปกระตนตอม ใตสมอง สวนหนาใหหลง ไทรอยดสตมวเลตงฮอร- โมน(TSH) ออกมาแลวฮอรโมนน ไป กระตนการท างานของตอม ไทรอยดใหสรางไทรอยดฮอรโมน (T3 หรอ T4) เมอไทรอยด ฮอรโมนมระดบทสงแลวจะไปยบย งการสราง ของ TSH หรอไปยบย งการสราง TRH 2. การควบคมดวยระบบประสาท คอ การควบคมจากระบบประสาทเมอระบบประสาท ถกกระตน จะท าให มการหลงฮอรโมนทนท เชน ฮอรโมนจากตอมใตสมอง ถามการ กระตนระบบประสาท จะมการหลงฮอรโมนทชวยใน การหลงของฮอรโมนอนหรอรลสซง แฟคเตอร (releasing factor) หรอฮอรโมนท ยบย งการหลงของฮอรโมนอนหรออนฮบทง แฟคเตอร (inhibiting factor) จากสมองสวน ไฮโปทาลามส เขาสกระแสเลอด แลวสาร เหลาน ไปกระตน หรอยบย งการหลงฮอรโมน จากตอมใตสมองสวนหนา เสนเลอดทเล ยงตอมใตสมองมาจากเสนเลอดแดง (internal carotid arteries) 3 เสน คอ ซพเรยไฮโพไฟเซยล (superior hypophyseal arteries) มาทมเดยน เอมเนนส (median eminence) แลวไปตามเสนเลอดพอรทลแบบยาวทตอมใตสมองสวนหนา ตอมใตสมองสวน หลงไดรบเลอดมาจาก เสนเลอดแดงชอมดเดลและอนฟเรยไฮโพ ไพเซยล (middle และ inferior hypophyseal arteries)

ตอมใตสมองสวนหนา (ANTERIOR PITUITARY)

ตอมใตสมองสวนหนา เซลลของตอมใตสมองสวนหนาจะสรางฮอรโมนไดตองถกกระตนจากฮอรโมนประสาทหรอรลสซงฮอรโมน ( releasing hormone ) ทสรางจากนวโรซครทอรเซลล ( neurosecretory cell) ทมตวเซลลอยทสมองสวนไฮโพทาลามสเสยกอนสรางและหลงฮอรโมน 7 ชนด คอ

1. ACTH( Adenocorticotropic hormone or Corticotropin) กระตนการเจรญเตบโตสงเคราะหฮอรโมนจากเลอกตอมหมวกไต คอ ฮอรโมนคอรตซอลกระตนการกระจายตวของเมลานนใตผวหนง กระตนการสลายตวของ ไขมน กระตนการสงผานกรดอะมโนและกลโคสทกลามเน อ

2. MSH (Melanocyte stimulating hormone) ควบคมสผว 3. GH (Growth hormone) ควบคมการเจรญเตบโตตามปกตของรางกาย ลดการสะสมไขมนรกษา

ระดบน าตาลกลโคสใหคงท 4. PRL กระตนตอมน านมใหสรางน านมในผหญงทต งครรภและขณะเล ยงทารกและพบวาขณะททารก

ดดนมแมจะมการกระตนใหหลงฮอรโมนน เพมมากข นท าใหมน านมเล ยงทารกตลอดเวลาแตถามารดาทไมใหนมทารกการหลงฮอรโมนน จะนอยลงมผลท าใหตอมน านมหยดสรางน านม

5. FSH (Follicle stimulating hormone) กระตน และควบคมการเจรญเตบโตและสรางฮอรโมนเพศหญงของรงไข การตก ไข (Ovulation) การสรางเช ออสจในเพศชาย

6. LH (Luteinizing hormone) ในผชายท าหนาทกระตนให กลมเซลลอนเตอรสตเชยล หรอ เซลลเลยดกสรางฮอรโมนเพศชาย คอ เทสโทสเทอโรน ในผหญงท าหนาทกระตนการตกไขจากฟอลลเคลและกระตนใหเกดคอรปสลเทยมและสรางฮอรโมนโพรเจสเทอโรน ท าหนาทรวมกบฮอรโมนอสโทรเจนท าใหมการเปลยนแปลงทรงไขและมดลกเพอรอรบการฝงตวของเอมบรโอ

7. TSH หลง มากตอนกลางคนขณะหลบ ลดลงหลงตน กระตนและควบคมการท างานของตอมไทรอยด โดยกระตนการเจรญเตบโตของตอมใหมการสรางและการหลงฮอรโมนจากตอมคอ T3 และ T4 กระตนการสลายไขมนจากเน อเยอไขมน

ตอมใตสมองสวนหลง (POSTERIOR PITUITARY)

ตอมใตสมองสวนหลง ไมไดสรางฮอรโมนไดเอง แตมปลายแอกซอนของนวโรซครทอรเซลล จากสมองสวนไฮโปทาลามสมาส นสด และหลงฮอรโมนประสาทออกมาสกระแสเลอดเขาสเสนเลอดทมาเล ยงตอม ใตสมองสวนหลงดงน นฮอรโมนทหลงออกมาจากตอมใตสมองสวนหลงกคอ ฮอรโมนประสาทนนเอง เปนทเกบและหลง ฮอรโมน 2 ชนดซงสรางจากเซลลประสาทใน ไฮโปธาลามส คอ 1. Oxytocin คอ ฮอรโมนทมสตรเคมคลายกบ ADH มาก แตมหนาทแตกตางกน ออกซโทซนจะถกหลงออกมามากในหญงต งครรถทใกลคลอด โดยมผลกระตนใหมดลกหดตวเปนระยะ ๆ ซงชวยใหเกดกระบวนการคลอด นอกจากน นภายหลงคลอด การดดนมของทารกจะเปนการกระตนการหลงออกซโทซน นอกจากน นจะท าใหมดลกเขาอเรว เนองจากมการหดตวของมดลก 2. วาโสเพรสซน (Vasopressin antidiuretic hormone = ADH) ท าหนาทกระตนการดดซมน ากลบสกระแสเลอดบรเวณทอรวม (collecting duct) ของหนวยไต ซงชวยรกษาสมดลน า ถาขาดจะเปนโรคเบาจด จะปสสาวะบอยเนองจาก ทอหนวยไตดดน ากลบเขาสทอไดนอย

จลกายวภาคของตอมใตสมอง (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PITUITARY GLAND)

ตอมใตสมอง (Pituitary gland หรอ Hypophysis) เปนตอมไรทอทมขนาดเลก ขนาดประมาณ 1 เซนตเมตร หนกประมาณ 0.5 กรม อยตรงกลางในสวนทเปนฐานของกะโหลกศรษะซงเปนฐานรองรบสมองท งหมด ตอมน จงไดชอวา ตอมใตสมอง

ตอมใตสมองสรางฮอรโมนส าคญท งหมด 9 ชนดเพอควบคมการท างานของตอมไรทอเกอบท งหมดทวรางกายโดยอยในการควบคมของฮอรโมนจากสมองไฮโปธาลามส

ตอมใตสมองแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนหนาและสวนหลง 1. ตอมใตสมองสวนหนา (Anterior pituitary หรอ Adenohypophysis): ตอมสวนน ถกควบคมโดยสมองไฮโปธาลามส มหนาทสรางฮอรโมนท งหมด 7 ชนด ไดแก

– Adenocorticotropic hormone หรอ Corticotropin เรยกยอวา ACTH มหนาทควบคมการท างานของตอมหมวกไต

– Beta-endorphin ท าหนาทเกยวของกบความเจบปวดของรางกาย – Thyroid stimulating hormone หรอ Thyrotropin เรยกยอวา TSH/ทเอสเอช มหนาท

ควบคมการท างานของตอมไทรอยด – Follicle stimulating hormone เรยกยอวา FSH/เอฟเอสเอช มหนาทควบคมการเจรญเตบโต

และการท างานของรงไขในผหญงและของอณฑะในผชาย โดยจะท างานรวมกบฮอรโมน LH – Luteinizing hormone หรอ Lutropin เรยกยอวา LH/แอลเอช มหนาทควบคมการท างานของ

รงไขในผหญงและของอณฑะในผชาย – ฮอรโมนเพอการเจรญเตบโต (Growth hormone หรอ Human growth hormone) เรยกยอ

วา GH/จเอช หรอ HGH/เอชจเอช – Prolactin หรอ Lactogenic hormone (ไมนยมเรยกยอ) หนาทควบคมการสรางฮอรโมนเพศ

ของรงไขและการสรางน านมของเตานม

อนง ปจจบนพบวา เน อเยอสวนทอยระหวางตอมใตสมองสวนหนาและตอมใตสมองสวนหลงเรยกวา Intermediate lobe (ซงการศกษาเชอวา นาจะเปนสวนของตอมใตสมองสวนหนา) จะสรางฮอรโมนชอ Melanocyte stimulating hormone เรยกยอวา MSH/เอมเอสเอช ทมหนาทกระตนการท างานของเซลลเมดส (Melanocyte) เชน ทผวหนง ผม ขนตางๆ และยงชวยกระตนความรสกหวและความรสกทางเพศ

2. ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior pituitary): สรางฮอรโมน 2 ชนดคอ – Oxytocin มหนาทชวยการบบตวของมดลกและในการหลงน านม และอาจเกยว ของกบความ

เสยวสดยอดทางเพศ (Orgasm) – Vasopressin หรอ Antidiuretic hormone เรยกยอวา ADH/เอดเอช มหนาทชวยไตในการคง

สมดลของน าในรางกายโดยการชวยดดซมน ากลบเขาหลอดเลอด ไมใหไตขบปสสาวะ/น าออกในปรมาณมากเกนไป, ชวยการบบตวของหลอดเลอดแดง เพอคงความดนโลหตใหอยในภาวะปกตดวย, และเปนตวกระตนใหเกดความกาวราวในผชาย

ท งน ตอมใตสมองมกไมคอยเกดโรค เมอเกดโรคมกเกดจากเน องอกหรอเซลลตอมใตสมองท างานเกนปกต ซงท ง 2 กรณจะสงผลใหมการสรางฮอรโมนผดปกต ซงมไดท งการสรางฮอรโมนตางๆลดลงหรอการสรางฮอรโมนตางๆในปรมาณเพมข น

ตอมไพนล (THE PINEAL GLAND)

ตอมไพนล เปนอวยวะเลกๆ สน าตาลแดงรปลกแพร ซงวางอยเหนอสมองสวนกลาง (midbrain) อยใต splenium ของ corpus callosum ตอมน วดความยาวได 8 ม.ม. และสวนฐานช ไปทางดานหนา และตดอยกบข ว (peduncleหรอ stalk) แบงออกเปน 2 ช น คอ superior และ inferior lamina โดยตรงกลางระหวางสองช นน เปน pineal recess ของ third ventricle inferior lamina อยตดกบ posterior commissure สวน superior lamina ไปยดตดกบ habenular commissure ตอมไพนล ในสตวเล ยงลกดวยนมเปนตอมไรทอหลกทส าคญในการปรบแตงการท างานของตอมไรทออนๆ ตอมทถก pineal gland ควบคมคอ adenohypophysis, neurohypopysis, endocrinepancreas, parathyroids , adrenal cortex, adrenal medulla และ gonads ผลของฮอรโมน ทหลงจากตอมไพนลตอตอมไรทออนๆโดยทวไปเปนผลในการยบย งการท างาน (inhibitory) เมอเสนประสาทตาถกกระตนแลวจะมการยบย งการท างานของตอมน ดงน นตอมน จะท างานมากในเวลากลางคน เปนผลใหมการพกผอนของตอมไรทออนๆทถกควบคมอย

จลกายวภาคของตอมไพนล (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PINEAL GLAND)

ถงหม(capsule) ตอมน ตอเนองมาจากเยอหมสมองช นใน(pia mater) จากถงหมนจะมผนงก นยนเขาไปในเน อตอม แบงตอมออกเปนกลบ(lobe) และกลบยอย(lobule) กลบยอยแตละกลบ ประกอบดวยเซลลหลกทเปลยนแปลงมาจากเซลลประสาท (modified neurons) เรยกวา pinealocyte หรอ pineal chief cells การยอมธรรมดาดวย H&E จะเหนนวเคลยส กลมมnucleoli เดนชดเหมอนเซลลประสาท แต cytoplasm มองเหนไมชด แตเมอยอมพเศษดวย silver stain จะเหนสวนยนของเซลลยาว แตกแขนงและปลายพองเปนกระเปาะไปเกาะกบหลอดเลอดฝอยในไซโทรพลาซม ม granules และ lipid droplets นอกจากน นสามารถพบ supporting cells ทพบในระบบประสาทสวนกลางได คอ neuroglial cells พวก astrocyte และ microglia ได ในเน อตอมมโครงสรางลกษณะเปนวงซอนกน (lamellated bodies) มขนาดตางๆกน ยอมตดสน าเงน เรยกโครงสรางน วา Brain sand หรอ Corpora arenacer หรอ Acervuli

ตอมธยรอยด (THE THYROLD GLAND)

ตอมธยรอยด เปนตอมสน าตาลแดงทมเลอดมาเล ยงมาก อยทสวนลางของคอทางดานหนาตรงกบกระดกสนหลงสวนคอ ต งแตอนท 6 ถงกระดกสนหลงสวนอกอนท 1 ถกหมดวยเยอพงผดทหมกลองเสยงและหลอดลม ทเรยกวา Pretracheal layer of deep cervical fascia ประกอบดวยกลบขวา (right lobe) และกลบซาย(left

lobe) ตดตอถงกนขามแนวกลางตวโดยสวนคอดทเรยกวา isthmus น าหนกแตกตางกนไดบางแตปกตหนก 25 กรม โตเลกนอยในเพสหญง และจะโตมากข นเมอมประจ าเดอนหรอต งครรภ กลบขางเปนรปกรวยมยอดช ข นไปทางดานบนคอนมาทางดานหลงจนถงระดบ oblique line ของกระดกออน thyroid ฐานอยประมาณระดบกระดกออนของหลอดลมวงทหาหรอหก ความกวางทางดานขาง 3 ซม. และมความหนาตามแนวหนาหลงวดได 2 ซม. ทางดานในคอนมาทางดานหลงของท งสองกลบยดตดดานขางของกระดกออน cricoid โดยเยอพงผดเปนแถบเหนยวเรยกวา lateral ligament ของตอมธยรอยด ทางดานขางและดานผวหนานนออก ถดอกไปจาก pretracheal fascia ดานน ของตอมถกหมทบอกช นอยางมดชดโดยกลามเน อ sternothyroid และจดเกาะของกลามเน อน เองท oblique line ของกระดกออน thyroid ปองกนไมใหสวนบนของ lobe ขยายข นไปมากกวาน น ทางดานผวในทาบไปกบกลองเสยง (larynx) และหลอดลม (tracher) ทางดานผวดานนอกคอนไปทางดานหลงจะสมพนธกบ carotid sheath ทคลมอยบน common carotid artery ตอมพาราธยรอยดมกอยทางดานผวนอกคอนไปทางดานหลงน สวนคอดเชอมสวนลางของท งสองกลบ เขาดวยกนวดตามขวางได 1.25 ซม. และวดไดเทากนในแนวดง และมกคลมอยบนกระดกออนของหลอดลมวงทสองและสาม แตอาจสงหรอต ากวาน ได ในบางคร งสวนคอดน อาจไมมกได กลบสดทายทมรปรางเปนกรวยแหลมคอ pyramidal lobe อาจพบไดในบางคน โดยยนข นไปจากสวนบนของสวนคอดไปยงกระดก hyoid หรอจากสวนทตดกนของกลบใดกไดกบสวนคอด ซงมกจะเปนกลบซายอาจพบวาแยกออกจากตอม หรอม 2 หรอ 3 สวนแยกกนได แถบพงผดหรอกลามเน อปนพงผดบางคร งเชอมสวนกลางของกระดก hyoid เขากนสวนคอดของตอมหรอเชอมเขากบ pyramidal lobe เมอเปนกลามเน ออาจถกเรยกวา levator of thyroid gland บางคร งมกอนเน อเยอของตอมธยรอยด อยในบรเวณกลบขาง หรออยทางดานบนของสวนคอดมกถกเรยกวา accessory thyroid gland รองรอยทเหลอของ thyroglossal duch ทเกดจากการเจรญเตบโตของ thyroid gland อาจยงคงอยระหวางสวนคอดกบ foramen caecum ของล นและอาจท าใหเกดกอนเน อ หรอถงน าของเน อเยอตอมธยรอยดอยใกลแนวกลางตวหรอแมแตในเน อของล น บรเวณทซงเคยเปนจดก าเนดของตอมไรทอตอมน ในตวออน

จลกายวภาคของตอมธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYROID GLAND)

ตอมธยรอยดมถงหม (capsule) เปนเน อเยอตดตอชนดเสนใยบางๆ มสวนของถงหมดานในยนเปนผนงก น เขาไปแบงตอมออกเปนกลบและกลบยอย แตละกลบยอยประกอบดวย เซลลรปลกบาศก (follicular cell) เรยงตวช นเดยวเปนถงน าเลกๆมากมายมขนาดแตกตางกนไป ภายในถงน าทเรยกวา follicle น มสาร colloid ทสรางและหลงจากเซลลเหลาน บรรจอย สารเหลาน คอ hyoid hormone นนเอง รอบๆ follicle เปน reticular network เปนโครงรางรองรบถงน าเหลาน และมหลอดเลอดฝอยแทรกอยมากมายทวไป follicular cell มนวเคลยสกลมใส cytoplasm ม granules เลกๆตดสฟา ทผวของเซลลดานทสมผสกบ colloid ม microvilli ทมองไมเหนดวยกลองจลทรรศนธรรมดายนออกไป ในชองระหวาง follicles ทตดกนจะมเซลลอกชนดหนงมขนาดใหญ cytoplasm มมากและใสมองไมเหน granules เรยกเซลลชนดน วา Parafollicular cells หรอ C-cells เซลลชนดน มหนาทสราง thyrocalcitonin

ตอมพาราธยรอยด(PARATHYROID GLANG)

ตอมพาราไทรอยด เปนตอมเลกๆมท งหมด 4 ตอมโดยทอยตดกบดานหลงของตอมธยรอยด 2 ขางซงพบ ขางละ 2 ตอม มความส าคญในสตวเล ยงลกดวยนมเทาน น ตอมพาราไทรอยดสรางพาราไทรอยดฮอรโมน (parathyroid hormone) หรอ พาราฮอรโมน (parathormone) เรยกชอยอวาพทเอช (PTH) ท าใหระดบความเขมขน ของแคลเซยมในกระแสเลอดเพมข น และลดระดบของฟอสเฟตทกระดก ไต และล าไสเลก เพมกระบวนการสลายแคลเซยมออกจากกระดก และยบย งกระบวนการสรางกระดก ในขณะ เดยวกนกเพมการดดกลบของแคลเซยมทไตท าใหระดบแคลเซยมในกระแสเลอด เพมข น กระตนการขบฟอสเฟตออกไปกบปสสาวะ พาราฮอรโมนเรงอตราการดดซม แคลเซยมจากอาหารท ล าไสเลกโดยการท างานรวมกบวตามนด พาราฮอรโมนเพมการ สลายแคลเซยมจากกระดกและ เพมการดดซมแคลเซยมกลบทไต เรงการขบฟอสเฟตท ไต ท าใหระดบของแคลเซยม(Ca2+) ในกระแสเลอดเพมข น

จลกายวภาคของตอมพาราธยรอยด (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PARATHYROID GLANG)

ตอมพาราธยรอยดมถงหมบางมากและหมอกช นทถงหมของตอมธยรอยดจากถงมแผนก น (septa) ยนเขาไปในเน อตอม มเสนใยสานเปนรางแห (reticular network) ค าจนเซลลแลวมหลอดเลอดฝอยแทรกอยทวไป

เซลลทพบในตอมพาราธยรอยดม 2 ชนด เรยงตวเปนแทงแทรกดวยหลอดเลอดฝอย บางแหงเกาะกนเปนกลมแนน เซลลชนดแรกทพบคอ Principal cells หรอ Chief cells มจ านวนมากมาย ลกษณะเปนทรงกลม ม nucleus ใหญเกอบเตมเซลล cytoplasm นอยตดสจาง principal cells คอเซลลทสราง parathormone อกชนดหนงเปนเซลลขนาดใหญมจ านวนนอยพบเกาะกนเปนกลม ม nucleus เลกสเขม cytoplasm ม granules ตดสชมพ เรยกเซลลชนดน วา Oxyphils หรอ Acidophilic cells เซลลชนดน คอ principal cells ทเสอมสภาพไปจะพบไดมากข นเรอยๆ เมออายเพมข น

ตอมหมวกไต (ADRENAL GLAND)

ตอมหมวกไตมลกษณะเปนตอมขนาดเลกรปสามเหลยมครอบอยทางสวนบนของไตท ง 2 ขางประกอบดวย เน อเยอ 2 ช นทแตกตางกนและแยกออกจากกนอยางชดเจนคอ

1. เน อเยอช นนอก เรยกวาอะดรนลคอรเทกซ (adrenal cortex) เจรญมาจากเน อช นกลาง (mesoderm) สรางฮอรโมนประเภทสารสเตยรอยดไดมากชนดทสด

อะดรนลคอรเทกซ(Adrenal cortex) สรางฮอรโมน 3 กลม คอ

– กลโคคอรตคอยด (Glucocorticoids) เชน คอรตซอลCortisol hormone ท าหนาท กระตนการสลาย glycogen ไปเปน glucose กระตนการสลายไขมนไปเปนกรดไขมน เพมการดด Na+ กลบททอของหนวยไต ถา cortisol มากเกนไปจะเปน Cushing’s syndrome

– มเนอราโลคอรตคอยด (Mineralocorticoids) เชน Aldosterone hormone ท าหนาท ควบคมเมตาโบลซมของเกลอแรเปนส าคญ เพมการดด Na+ กลบ และเพมการขบ K+ และ Cl- ท งไปกบปสสาวะ

– อะดรนลเซกส ฮอรโมน (Adrenal sex hormone) ไดแก ฮอรโมนเพศตางๆ คอ Estrogen , Progesterone และ Testosterone ถาตอมหมวกไตสวนนอกถกท าลายจนไมสามารถสรางฮอรโมนได จะท าใหเปน Addoson’s disease ซงมอาการ คอ คนไขจะซบผอม ผวหนงตกกระ รางกายไมสามารถรกษาสมดลของแรธาต อาจถงแกความตาย

2. เน อเยอช นใน เรยกวาอะดรนลเมดลลา (adrenal medulla) เจรญมาจากเน อช นนอก (ectoderm) สรางฮอรโมนจ าพวก Amine , Polypeptide

อะดรนล เมดลลา(Adrenal medulla) เปนตอมทอยภายใตการควบคมของระบบซมพาเธตกสรางฮอรโมนส าคญ 2 ชนด คอ

– Adrenalin หรอ Epinephrine มปรมาณมาก มอวยวะเปาหมายคอ ตบกลามเน อหวใจ และกลามเน อเรยบ หนาทของ adrenalin คอ เพมอตราการเตนของหวใจ เพมระดบน าตาลในเลอด เพมการใช O2 ของเซลล ท าใหเซลลมพลงงานมาก กระตนให artery เลกๆทอวยวะภายในขยายตว ชวยใหการล าเลยงอาหาร O ไปใหอวยวะไดมากข น หลงออกมามาก เมอรางกายอยในภาวะฉกเฉน จงเรยก adrenal medulla ทสรางฮอรโมนน วา“ตอมฉกเฉน (The gland of Emergency)”

– Noradrenalin หรอ Norepinephrine มปรมาณนอย มอวยวะเปาหมาย คอตบ กลามเน อหวใจ และกลามเน อเรยบ หนาทของ Noradrenalin มหนาทเชนเดยวกบ Adrenalin แตมฤทธต ากวาและผลทไดตางไปจาก Adrenalin คอท าใหartery หดตว

จลกายวภาคตอมหมวกไต (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE SUPRERENAL GLAND)

ตอมหมวกไตมถงหมเปนเน อเย อตอชนดทมเสนใยหนาแนน (dense fibrous connective tissue) เปนเน อตอมแบงเปน 2 สวน คอ adrenal cortex ซงอยใตตอถงหมเขาไปและ adrenal medulla ซงถก adrenal cortex หมไว สวนของ adrenal cortex แบงออกเปน 3 สวน ตามลกษณะการจดเรยงตวของเซลลในเน อตอมจากดานนอกเขาไปดานในคอ Zona glomerulus, Zona fasciculate และ Zona reticularis

– Zona glomerulus เปนช นนอกสดอยตดกบถงหม เปนช นทบางประกอบดวยเซลลทรงกระบอกเรยงตวเปนรปวงร ม nucleus สเขม cytoplasm นอยสฟาจางมหลอดเลอดฝอยแทรกอยระหวางวงของเซลล

– Zona fasciculate เปนช นกลางหนาทสด มเซลลรปหลายเหลยมขนาดใหญเรยงตวเปนแทนคนดวยหลอดเลอดฝอย cytoplasm เปนฟองเพราะม lipid droplets มาก เซลลแทบไมตดส แตในช นลางๆตดสฟาจาง

– Zona reticularis เปนช นในสดของช น adrenal cortex มเซลลเรยงตวตอกนเปนรางแห เซลลมขนาดเลกกลม ม nucleus เลก cytoplasm ตดสแดงเขมในเซลลลางๆ เพราะม granule ทตดส

สวนของ adrenal medulla ทอยกลางตอม มหลอดเลอดด าขนาดใหญแทรกอย เซลลเปนรปไขเรยงตวเปนรางแห ลอมรอบดวยหลอดเลอดฝอยมากมาย nucleus ของเซลลใส (vesicular nucleus) cytoplasm ม granules ตดสน าเงนเขม เมอยอมพเศษดวย potassium bicromate จะเหน granules เปนสน าตาล จงเรยกชอเซลลชนดน วา Chromaffin cell หรอ Pheochromes นอกจากน ยงอาจพบ sympathetic ganglion cells เปนกลมปะปนใน adrenal medulla ลกษณะของเซลลคลาย chromaffin cells แต granules ใน cytoplasm ตดสชมพ

ตอมธยมส (THE THYMUS)

Thymus มขนาดเปลยนแปลไปตาอาย จากการทดลองเปนจ านวนมากพบวา Thymus เปนอวยวะแรกทเปนหลกของระบบน าเหลอง แรกเกดมน าหนกระหวาง 10 – 15 กรม และยงคงโตข นเรอยๆ จนกระทงเขาสวยรน ในวยน จะมน าหนกอยระหวาง 30 – 40 กรม จากน นจงเรมลดขนาดลงเรอยๆ โดยการเหยวลงและถกแทนทดวยเน อเยอไขมน จนเมอถงวยกลางคนอาจหนกเพยง 10 กรม เทาน น แมกระน นยงคงใหญและหนกไดระหวาง 28 – 50 กรม โรคเฉพาะบางอยางเรงการลดขนาดของตอมใหเรวข น จงอาจเปนสาเหตของขนาดทแตกตางกนไดมากในแตละคน

ในชวงแรกของชวตเน อตอมน มสเทาอมชมพ นมและผวเปนลอนนนละเอยด ประกอบดวยกลบรปกรวยสองขางทมขนาดตางกน ยดไวดวยกนดวยเน อยดตอแมวา Thymus มกถกกลาวในลกษณะอวยวะเดยว แตแทจรงแลว แตละกลบพฒนามาจาก third pharyngeal pounch แตละขาง และตดอยทต าแหนงปกตในลกษณะเปนกลบสองกลบ แยกจากกนอยางแทจรงออกเปนกลบซายและขวา Thymus วางใน anterior และ superior mediastinum ของชองอกและยนออกไปดานลางจนถงกระดกออนของซโครงซทสและสวนบนทมลกษณะเลยบเลกยนเขาไปในคอบางคร งไกลถงระดบข วลางของตอมธยรอยดหรอสงกวา รปรางธยรอยดประกอบดวยโครงสรางตางๆ ทอยลอมรอบ ทางดานหนาถกปดทบดวยกระดกอก (sternum) และกระดกออนของซโครงสซบน และดานบนเปนกลามเน อคอ ดานหนาและดานหลงทาบอยกบเยอหมหวใจและหลอดเลอดใหญทข วของหวใจ และโอบรอบดานหลงและดานขางของหลอดลม หลงวยกลางคนตอมน จะกลายเปนสเหลองเนองจากมการแทรกตวจากเน อไขมน

จลกายวภาคของตอมธยมส (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE THYMUS GLAND)

ถงหมตอมธยมสเปนเน อเย อตอทเรยงตวหลวม (loose connective tissue) มผนงก น (septa) ยนเขาไปแบงเน อตอมออกเปนกลบยอยเลกยอยๆมากมาย ในแตละกลบยอยประกอบไปดวยช นนอกทเรยกวา cortex และสวนเน อในเรยกวา medulla Cortex ช นนอกประกอบไปดวย small lymphocyte อยกนหนาแนนเหน nucleus มากมายเปนจดสเขมอยชดกนเรยกเซลลพวกน วา Thymocytes

Medulla เปนเน อในกลบยอย มสจางกวาสวน cortex เพราะเซลลสวนใหญเปนพวก reticular cells ม lymphocytes ปนอยเลกนอย ในบรเวณ medulla น มโครงสรางเปนวงซอนกนเปนช นๆ (connective lamellae of epithelial structure) ยอมตดสชมพเรยกวา Hessal’s corpuscle หรอ Thymic corpuscle กระจายอยหางๆทวไป

ตบออน (PANCREAS)

ตบออนเปนอวยวะทประกอบดวยตอมมทอและตอมไรทออยรวมกนในสวนของตอมมทอ รปรางคลายปลาดก สวนหวอยทางดานขวาของเจาของ ทอดอยในออมกอดของล าไสเลกสวนตนทเรยกวา ดโอดนม สวนหางอยทางซายจอตดกบมาม ตรงกลางมหลอดเลอดใหญทอดผานหลายเสน ตบออนท าหนาทสรางน ายอยอาหาร และสรางฮอรโมนอนซลนและกลคากอน ซงชวยใหรางกายสามารถใชน าตาลในรางกายไดเปนปกต ตบออนท าหนาทส าคญเกยวของกบการผลตเอนไซมไวยอยอาหาร โดยหลงน ายอยเขาไปในล าไสเลก ผานทางทอตบออน น ายอยจดเปนเอนไซมทยอยสลายไขมน โปรตน และคารโบไฮเดรตในอาหาร โดยปกตน ายอยทสรางจากตบออนจะยงไมออกฤทธ จนกระทงเมอถกหลงเขาสล าไสเลกสวนดโอดนม จงจะเรมท าหนาทยอยสารอาหารไขมน โปรตน และคารโบไฮเดรต แตเมอใดกตามทเอนไซม หรอน ายอยเหลาน นออกฤทธภายในตบออน หรอถกกระตนใหเขาสภาวะแอกทฟ กจะเหมอนกบวาน ายอยทสรางมาจากตบออน ก าลงท าการยอยเน อตบออนเอง ท าใหเกดพยาธสภาพข น ปรากฏอาการและอาการแสดงทชดเจน ตอมไรทอในตบออนประกอบดวยกลมเซลลกระจดกระจายอยระหวางของกระเปาะของตอมมทอ เรยกวากลมเซลลเหลาน วา Islets of Langerhans

จลกายวภาคของตบออน (MICROSCOPIC ANATOMY OF THE PANCREAS)

เมอดจากกลองจลทรรศนธรรมดาจะเหนบรเวณทเปน Islets of Langerhans มลกษณะใสกวาบรเวณอน มการเรยงตวของเซลลเปนแทง คดเค ยว และพบหลอดเลอดฝอยแทรกอยเปนจ านวนมาก เมอยอมดวยส Mallory Azan พบวาประกอบดวยเซลล 3 ชนด คอ

1. Alpha or A cell พบประมาณ 15 – 20% ตดสแดง สวนมากอยบรเวณของกลมเซลล ท าหนาทสรางและหลงฮอรโมน Glucagon เพอเพมระดบน าตาลในเลอด

2. Beta or B cell พบประมาณ 60 – 70% ตดสเหลองน าตาล กระจายอยทวไป ท าหนาทสรางและหลงฮอรโมน Insulin เพอลดระดบน าตาลในเลอด ถาขาดจะเปนโรคเบาหวาน (Diabetes Mellitus)

3. Delta or D cell พบประมาณ 5% ตดสน าเงน ท าหนาทสรางฮอรโมน Somatostatin

อางอง

1. วไล ซนธเนศ, ธนวา ตนสถตย, และ มนตกานต ตนสถต. (2559). กายวภาคศาสตรของมนษย HUMAN ANATOMY. กรงเทพมหานคร: หจก.สามลดา.

2. ศาสตราจารยเกยรตคณ, และ แพทยหญงพวงทอง ไกรพบลย. (n.d.). กายวภาคและสรรวทยาระบบ ตอมไรทอ (Anatomy and physiology of endocrine system). สบคนจาก http://haamor.com/th/

3. ระบบตอมไรทอ (Endocrine System). คนเมอ 18 พฤศจกายน 2559. สบคนจาก http://www.student.chula.ac.th/~56370890/pituitary%20gland.html

4. ตอมใตสมองสวนหลง ( posterior pituitary ). คนเมอ 19 พฤศจกายน 2559. สบคนจาก http://www.thaigoodview.com/node/49304

5. ตอมใตสมองสวนหนา ( anterior pituitary ). คนเมอ 19 พฤศจกายน 2559. สบคนจาก http://www.thaigoodview.com/node/49302