การใชงานโปรแกรม ArcGIS เบองตน 1. การเขาสโปรแกรม ArcGIS หลงจากตดตงโปรแกรม ArcGIS เรยบเรอยแลว สามารถเรยกใชงานไดดวยวธการตอไปน

1. คลกเมาสทปม 2. เลอนเมาสเลอกค าสง Program > ArcGIS > ArcMap 3. โปรแกรมจะแสดงผลการท างานหนาแรก

ภาพท 1 การเขาโปรแกรม ArcGIS

2. ระบบการทางานของโปรแกรม ArcGIS หนาตางแรกทโปรแกรมแสดง เปนการเลอกการใชงานครงแรก ผใชสามารถเลอกใชงานตาม ตองการโดยมเงอนไขการใชดงน 2.1 A new empty map สราง Project แลวกด OK 2.2 Browse for map. เปนการเปดแฟม Project ทมอยแลวขนมาใชงาน

1

2

3

ภาพท 2 หนาตางแรกของโปรแกรม ArcGIS

ภาพท 3 หนาตางการทางานหลกของโปรแกรม ArcGIS

3. ไอคอนหรอปม (button) ค าสงซงมกลมค าสงทส าคญ คอ

Zoom In ใชขยายภาพออกโดยการก าหนดขอบเขตพนททตองการ

Zoom out ใชยอภาพเขาโดยการก าหนดขอบเขตพนททตองการ

Zoom In ขยายแผนทจากหนาจอ ทละสเตป

Zoom out ยอแผนทจากหนาจอ ทละสเตป

Pan ใชเมาสจบเลอนแผนทเคลอนยายไปต าแหนงทตองการ

Full extent ขยายแผนทเตมพนทของหนาตาง View

Go back previous extent ใชยอนกลบไปแสดงภาพกอนหนาน

Go to next extent ใชแสดงภาพในหนาถดไป

Select Features ใชสาหรบเลอกขอมล

Clear Select Features ยกเลกบรเวณทไดวาดแนวเขตไว

Select Element การใชเมาสเลอกต าแหนงของวตถในแผนท

Identify Iใชสาหรบดค าอธบายใน Theme ตางๆ ทแสดง

Find ใชส าหรบคนหาขอมลทตองการ

Go to XY การก าหนดคาพกดทแสดงต าแหนงในแผนท

Measure ใชส าหรบวดระยะในแผนท โดยผลการวดแสดงเปน

2 สวน คอ 1. สวน Segment Lengthคอ ความยาวของจดสดทายทลากมายงจดสดทายทตองการวด 2.สวน Length คอ ความยาวของเสนทงหมดทลากในการวดระยะทางครงนน

Hot Link ใชส าหรบเชอมโยงขอมลแผนทกบขอมลอนๆ เชน

โปรแกรม Script ขอมลภาพ และขอมลทเปนค าอธบาย

Button Bar คอ สวนทอยใต Menu barเปนปมทใชเพอใหสะดวกตอการเขาถงค าสงตางๆ อยางรวดเรว Tools Bar คอ สวนทอยดานลาง Button Bar ทบรรจรปภาพตางๆ เพอใหสะดวกตอการใชงาน โดยสารบญของ Tools Bar จะเปลยนไปตามสงทอยในหนาตาง Viewท Activeอยถาตองการทราบวาปมไหนใชท าอะไรกใหใชลกศรชไปยงเครองมอนนกจะปรากฏค าอธบายสนๆ ดานลาง

Status Bar คอ สวนทอยดานลางสด ของโปรแกรม ArcMap ซงจะบอกสถานการณท างานของโปรแกรมในขณะนน

Menu Bar เมนหลก เปนเมนค าสง ทควบคมการท างานของ Project

4. เมนค าหลก (main menu) 4.1เมนค าสงแฟม (File) เปนค าสงใชงานเกยวกบการจดการ Project เชน การสรางใหม การเปดใช การปด การจดเกบ และการจดเกบเปนชออน ดงภาพท 4

ภาพท 4 เมนค าสงแฟม

4.2 เมนค าสงวนโดว (Window) เปนรายการค าสงควบคมการท างานของหนาตางทเปดใชงาน ประกอบดวยค าสง ดงภาพท 5

ภาพท 5 ค าสงวนโดว

5. การเปดใชขอมลแผนท กรณแฟมขอมลทเปน Shapefile (คอ ชนขอมลทมนามสกล.shp) ทใชงานทวไปอาจอยในหรอนอกไฟล Project กสามารถทจะน าเขาโปรแกรมได ทส าคญ ขอมลแฟมตางๆ ทจะใชงานควรสรางโฟลเดอรใหมแลวคดลอกแฟมตางๆ ทจะใชงานมาเกบไวโดยเฉพาะ เพอความสะดวกในการน าขอมลไปใชกบเครองอนๆ ในตวอยางจะใชขอมลของต าบลสวนหลวง ซงมขนตอนการท างาน ได 2 วธ ดงน วธท 1 1. เขาโปรแกรม ArcMap เลอก A new empty map คลก OK 2. เลอกไอคอนค าสง Add Data 3.เลอกเปดแฟม 48364.img ซงเปนแฟมขอมลแผนท L7018 ระวาง 48364 แลว คลก Add ขอมลขอบเขตหมบานจะปรากฏขน ดงภาพท 6 4. การออกจากโปรแกรม เลอกเมน File เลอก Exit บนโปรแกรม วธท 2 1. เปด ArcCatalog ทอยบนเมนของโปรแกรม ArcMap ขนมา 2. คลกเมาสซาย ชนขอมล ทตองการเลอก (48367.img) คางไว แลวท าการลากขอมลทเราตองการมาไวในLayers ของ ArcMap แลว กด OK ดงภาพท 6 3. การออกจากโปรแกรม เลอกเมน File เลอก Exit หรอ คลกยอหนาจอโปรแกรมลง และถาจะใชงานอกกสามารถเปดขนมาใชงานใหมได

ภาพท 6 การเปดแฟม

6. การเปดชนขอขอมลเพม ในกรณทมการเพมชนขอมลเขามาใน Layer แลวไมสามารถ มองเหนชนขอมลนน สามารถท า ได โดยดงภาพท 7 1. คลกเมาสซายคางไว 2. ลากชนขอมลทตองการขนไปอยดานบนล าดบแรกใน Layersชนขอมลดงกลาวจะปรากฏ

ภาพท 7 การเปดชนขอขอมล

7. การปรบเปลยนสใหแผนท (Layer Properties) เปนเครองมอแกไขปรบแตงขอมลกราฟฟกแผนท (Point, Line, Polygon) ใหมรปแบบแสดงผลทตอองการ เชน พนสของพนท ขนาดของเสน และสของเสนและจด มขนตอนดงน 1. เลอกดบเบลคลกท ชนขอมล หรอคลกขวา เลอกLayer Properties 2. ทLayer Properties เลอก Symbology 3. คลกทชองส Symbol หนาตางขอมลการแกไขตางๆ จะปรากฏขน (Symbol Selector) ดงภาพท 8 4. ถาตองการแกไขพนส (Symbol Selector) ใหเลอกสทตองการ ขนาดเสนขอบเขตต าบล (Outline Width) สของเสนขอบเขตต าบล (Outline Color) แลว กด OK แลวปดหนาตาง ถาตองการจดเกบขอมลทก าหนด กท าไดโดยการเลอกค าสง Saveท Menu File จะไดรปแบบขอมล ซงนามสกลจะเปน .avl

5. ถาตองการตรวจสอบพนสทแกไข ใหเลอกค าสง Apply ถาไมตองการแกไขพนทสแลว ให กด OK แตถาตองการแกไขใหมอก กท าตามขนตอน 3 และ 4

ภาพท 8 การปรบเปลยนสใหแผนท

8. การแสดงชอหรอขอความ (Label) ให Featureตางๆดงน 1. ดบเบลคลกท ชนขอมลทตองการ (ชนขอมลขอบเขตหมบาน) 2. เลอกเมน Labels 3. คลกเครองหมาย 2 ท Label Features in this Layer 4. ท าการเลอก TAM_NAM_T ในชอง Label Field 5. เปลยนตวหนงสอ ขนาด ส ตามความตองการ 6. กด OK (ถาตองการลบชอหรอขอความในแผนทใหคลกเครองหมาย 3 ท Label Features in this Layer ออก) หมายเหต : ในกรณทตองการปรบแตงตวหนงสอใหเปนเงา และนนขนมา สามารถท าไดดงน 7. เลอก Symbol 8. ดบเบลคลกท Preview ตรงกรอบสเหลยม 9. เลอก Maskท าการการคลกท Halo แลวคลกท Symbolท าการเลอกส ขนาด และตวอกษรได ตามความตองการ กด OK

ภาพท 9 การแสดงชอหรอขอความ

9. การ Zoomแผนท (การยอ-ขยายสวนทตองการ) 1. คลก Zoom In ท Tool Bar เพอขยายดสวนทตองการไดเมอเลอน Cursor ไปท View Cursor จะเปลยนเปนรปแวนขยายใหเลอน Cursor ไปทบรเวณทตองการขยายภาพ 2. คลกเมาสซายคางไว และลากกรอบบรเวณทตองการ เมอปลอยปม Mouse ภาพใน View จะถกขยายขนดงภาพท 10

ภาพท 10 การ Zoom แผนท (การยอ-ขยายสวนทตองการ)

3. คลก Zoom out ท Tool barตองการยอภาพใหเลกลง

4. ถาตองการเคลอนยายภาพ คลก Pan ท Tool Bar แลวเลอน Cursor เขาไปในViewทบรเวณกลางภาพ Cursor จะเปลยนเปนรปมอ (การเคลอนยายภาพ ซาย –ขวา –บน - ลาง) 5. ถาตองการจะ Save Project คลก File menu ท Menu bar เลอก Save As จะปรากฏหนาตาง Save As ซงจะเปนการระบ Directory ทจะเกบ Project ของคณ 6. ดบเบลคลกเขาไปท E:\ตามดวยไดรทเราตองการเกบขอมล แลวพมพชอ File name 7. คลกท Saveดงภาพท 11

ภาพท 11 การ Save Project

10. การหาพกดต าแหนง (X,Y)ในแผนท 1. คลกต าแหนงท Viewเพอดคาพกด แลวท าการจดคาพกดไว 2. คลก ทเครองหมาย go to XY

3. คลกเครองหมาย Units เลอกคลก ท Meters (ในกรณท แถบUnits ตวหนงสอเปนสเทา โดยปกตตวหนงสอจะขนเปนสด า เพราะขอมลยงไมไดท าการแกไขจาก Unknown Units ใหเปนMetersทงสองชอง เราสามารถท าการแกไขโดย 3.1 ดบเบลคลกท Layers 3.2 คลกท General ท าการเปลยน Map: Meters และ Display: Meters 4. ท าการพมพคาพกดทไดท าการจดไวลงในชอง X และY 5. คลกทปม go to XY 6. คลกทปม Pan เพอดต าแหนงทเราไดใสคาพกด 7. ต าแหนงทไดท าการหาโดยการใสคาพกด X,Y

ภาพท12 การคนหาพกดต าแหนง X,Yในแผนท 11.การสรางและแกไขขอมล

11.1 การน าเขาขอมล แบบจด (Point) , แบบพนทปด (Polygon) และ แบบเสน (Poly line) เปดโปรแกรม ArcCatalog ขนมาดงภาพท 13 1. ลากแผนท L7018 ระวาง 48364 มาวางไวท ArcMap 2. ท าการสราง ShapeFileใหม โดย คลกขวา เลอก New เลอก ShapeFile 3. เปลยนชอ Name

4. Feature Type เปน Point หรอ แบบPolygon หรอ แบบ Poly line 5. คลก Edit 6.เลอก Import 7.ไปยงไดรทเราเกบแผนท L7018 แลวคลกเลอกภาพแผนทแลวคลก Add 8. กจะทราบคาภาพนอยทพกดเทาไหร และโซนอะไร กด OKหมายเหต :ขนตอนการน าเขาขอมลแบบจด (Point)สามารถน าไปใชกบการน าเขาขอมล แบบพนทปด (Polygon)และ แบบเสน (Poly line)

ภาพท13 การเปดแผนทและการสราง ShapeFileใหม

9. ท าการลาก ShapeFile ทเราสรางขนมาใหมมาวางไวทโปรแกรม ArcMap 10.สามารถเปลยนสญลกษณทใชแทนจดได โดยเลอกดบเบลคลกท ชนขอมล เลอกSymbolหรอคลกตรงจด จากนนเลอกสญลกษณและขนาด (Size) ทตองการ จากนน กดปม OK ดงภาพท 14

ภาพท 14 การท างาน ShapeFile และการเปลยนสญลกษณ ขนาด และส

11.2 วธการ Digitize Point (การน าเขาขอมลแบบจด) 1. คลกท Editor เลอก Start Editing 2.เลอกรปเครองมอ ทเปนรปดนสอปากกา 3. แลวท าการ Digitizeขอมลทเราตองการไดเลย ดงภาพท 15

ภาพท 15 การ Digitize Point

11.3การDigitize Polygon (การน าเขาขอมลแบบพนทปด) การน าเขาขอมลทเปน โพลกอน วธการตอนแรกจะคลายกบการน าเขาแบบจด Point จะมแตวธการน าเขาจะไมเหมอนกนโดยการเปลยนชอและเปลยนชนดของชนขอมล (ดวธการน าเขาในหวขอท 11.1) การน าเขาแบบ Polygonมวธการ ดงภาพท 16 1. เปด ArcCatalog ท าการลาก Shape Fileทเราไดสรางไวมาท ArcMap 2. คลก Editor เลอกStart Editing

3. ท าการขยายภาพใหใหญขนและเหนพนทไดชดเจน โดยเลอกเลอกมอ Zoon In 4. เลอกเครองมอ ทเปนรปดนสอ 5. ท าการ Digitizeขอมลทเราตองการไดเลย พอใกลจดทจะปดให Double Click

ภาพท 16 การ Digitize Polygon (การน าเขาขอมลแบบพนทปด)

6. การเปลยนส Polygo ให Double Clickท Theme หรอ พนทสเหลยมทตองการจะเปลยนส 7. คลก Symbology จากนนให Double Click ทกรอบสเหลยมในชอง Symbolกจะขนหนา Symbol Selector 8. เลอก Hollow คอ ไมเตมสลงไป ทหนาตาง Preview จะได Polygon ทไมมส 9. ถาตองการใสสของเสนขอบ Polygon ใหเลอกท Outline Color แลวเลอกขนาดของเสน กด OK และ กด OK อกครง 10. ผลลพธทไดจากการเปลยนสเสนขอบ

ภาพท 16 การเปลยนส polygon

16. การแกไข Polygon (พนทแบบปด) 1. คลกทเครองมอ Edit Tool 2. แลวมา Double Click ท Polygonเพอใหขนจด 3. ท าการเคลอนลากเสนทเปนจดเพอแกไข 4. ถาจะเพมจดให คลกขวาทเสน เลอก Insert Vertex และ ถาจะท าการลบจดออกให คลกขวาทจด แลวเลอก Delete Vertex 5. เมอท าเสรจแลวใหไปท Editor เลอก Stop Editing

ภาพท 17 การแกไข Polygon

11.5 การ Digitize Polyline (การน าเขาขอมลแบบเสน) การน าเขาขอมลทเปน โพลลาย วธการตอนแรกจะคลายกบการน าเขาแบบจด Point จะมแตวธการน าเขาจะไมเหมอนกนโดยการเปลยนชอและเปลยนชนดของชนขอมล (ดวธการน าเขาในหวขอท 11.1) การน าเขาแบบ Polyline มวธการ ดงภาพท 19 1. เปด ArcCatalog ท าการลาก Shape File ทเราไดสรางไวมาท ArcMap 2. คลก Editor เลอกStart Editing

3. ท าการเปลยนสเสน โดย Double Clickท Theme หรอ Click ทเสนโดยตรง เพอใหหนาท Layer Priorities แสดงขนมา จากนน Double Click ไปท Symbol เลอกประเภทเสน ท าการเปลยนสท Colorและขนาด ท Widthกด OK และ กด OK อกครง

ภาพท 19 การเปลยนส polygon แบบเสน

4. ท าการตงระยะ Snap (ระยะทท าให Featureตดกน)คลก Editor เลอก Snapping

5. ท าการ คลกเครองหมาย ทชองสเหลยมของ layer (Themeทเราก าลงท างานอย)ใหคลกทสเหลยมทกชอง 6. ท าการปดเครองหมาย ภาพท 20 การตงระยะ Snap

ภาพท 20 การตงระยะ snap

7. ท าการขยายภาพใหใหญขนและเหนพนทไดชดเจน โดยเลอกเลอกมอ Zoon In 8. เลอกเครองมอ ทเปนรปดนสอ 9.ท าการ Digitize ไปเรอยๆ พอเสรจให Double Click 10. การแกไขเพอยาย Vertex ใหคลกทเมน Edit Tool จากนนคลกทตองการ แลวลากดง Vertex ไปยงต าแหนงทตองการ 18

ภาพท21 การ Digitizeแบบเสน (Potyline)

วธการลบเสนทเราไมตองการ 1. คลกทเครองมอ Edit Tool แลวกไปคลกตรงจดทจะตดออก 2. เมอท าการคลกทเสน เสนจะขนเปนสฟา 3. จากนนกกดปม Delete บนแปนพมพไดเลย ดงภาพท 22

ภาพท 22 การลบเสนทเราไมตองการ

12.การค านวณพนท 12.1 การค านวณหาพนทเปนตารางเมตร ในกรณทตองการหาพนทของขอบเขตโครงการกอสรางวาในแตละโครงการมพนทเทาไหรนน มขนตอนการท าดงภาพท 23

1. เปดชนขอมลพนทโครงการกอสรางขนมา 2. คลกขวา พนทโครงการกอสรางเลอก Open Attribute Table 3. คลก Options ทตาราง Attribute พนทโครงการกอสรางเลอก Add Field 4. ชอง Nameตงชอarea ชอง Typeเปน Double (หนวยค านวณออกมาจะเปน ตารางเมตร)

ภาพท 23 การเพม Fieldเพอค านวณหาพนทเปนหนวยตารางเมตร

5. คลกขวาบน Field area เลอก Calculate Geometry 6. เลอก Use coordinate system of the data frame: ชอง Unit เลอก square Meters [sq m] กด ok

ภาพท 24 การค านวณหาพนทเปนหนวยตารางเมตร

12.2 การค านวณพนทเปนไร การหาพนทเปน area โดยเอาคาตวเลขใน FieldAreaทอยในตาราง Attribute พนทโครงการกอสรางมาหารดวย1600 (Area/1600) 1. สราง Field ขนมาใหมชอง Nameตงชอเปน ไร ชอง Typeตงชอเปน Double ใหสราง Fieldไว 3 Field เลย คอ ในตารางจะม Fieldของ ไร , งาน , วา (ขนตอนการ Add Field เหมอนกบการสรางตารางของarea) 2. คลกขวา ท Field ไร เลอก Properties 3. เลอก Numeric

4. ท าการเปลยนตวเลขทศนยมใหเปน 2 ต าแหนงกด OK 5. คลกขวาท Fieldไร เลอก Field Calculator ตอบ Yes 6. ใสสตรการค านวณหาพนทไร [area]/1600 กด Ok

ภาพท 25 ขนตอนการค านวณพนทเปน ไร

12.3 การค านวณพนทเปน งานทำ เชนเดยวกบการหาพนทของ area(โดยเรมตงแตขนตอนท 2-4)การหาพนท เปน งาน โดยเอาเศษทศนยมของพนทไร มาคณดวย 4 ดงภาพท 26 1. คลกขวาท Fieldงาน เลอก Field Calculator ตอบ Yes 2. ใสสตรการค านวณหาพนทงาน ([ไร]- Int ( [ไร] ))*4 2.1 คลกเลอก ไร แลวใสเครองหมาย - 2.2 เลอกค าสง Int()ในชอง Functions 2.3 คลกเลอก ไร (ใสใน ()ค าสง Int) 2.4 .ใสเครองหมาย วงเลบ()ครอบปดทงหมด 2.5 พมพ *4 ดานหลงสดของวงเลบ

3. กด o2212.3 การค านวณพนทเปน งานท าเชนเดยวกบการหาพนทของ area (โดยเรมตงแตขนตอนท 2-4)การหาพนท เปน งาน โดยเอาเศษทศนยมของพนทไร มาคณดวย 4 ดงภาพท 26

1. คลกขวาท Fieldงาน เลอก Field Calculator ตอบ Yes 2. ใสสตรการค านวณหาพนทงาน ([ไร]- Int ( [ไร] ))*4 2.1 คลกเลอก ไร แลวใสเครองหมาย - 2.2 เลอกค าสง Int()ในชอง Functions 2.3 คลกเลอก ไร (ใสใน ()ค าสง Int) 2.4 .ใสเครองหมาย วงเลบ()ครอบปดทงหมด 2.5 พมพ *4 ดานหลงสดของวงเลบ 3. กด ok

ภาพท26 ขนตอนการค านวณพนท เปน งาน

5. คลกขวาบน Field areaเลอก Calculate Geometry 6. เลอก Use coordinate system of the data frame: ชอง Unit เลอก square Meters [sq m] กด ok 12.4 การค านวณพนทเปน วา ท าเชนเดยวกบการหาพนทของ area(เรมตงแตขนตอนท2-4)การหาพนท เปน วา โดยเอาเศษทศนยมของพนทงาน มาคณดวย 100ดงภาพท 27 1. คลกขวาท Field วา เลอก Field Calculator ตอบ Yes 2.ใสสตรการค านวณหาพนทวา ([งาน]- Int ( [งาน] ))*100 2.1 คลกเลอก งาน แลวใสเครองหมาย - 2.2 เลอกค าสง Int()ในชอง Functions 2.3 คลกเลอก งาน (ใสใน ()ค าสง Int) 2.4 ใสเครองหมาย วงเลบ()ครอบปดทงหมด 2.5 พมพ *100 ดานหลงสดของวงเลบ 3. กด ok

ภาพท27 ขนตอนการค านวณพนท เปน วา

13. การค านวณหาระยะความยาวของเสน ในกรณทตองการหาความยาวของระยะทางวาในแตละระยะมความยาวเทาไหรนน มขนตอนการท าดงภาพท 28 1. เปดชนขอมลระยะทางขนมา 2. คลกขวา ขอมลระยะทางเลอก Open Attribute Table 3. คลก Options ทตาราง Attribute พนทโครงการกอสรางเลอก Add Field 4. ชอง Nameตงชอความยาวชอง Typeเปน Double (หนวยค านวณออกมาจะเปน เมตร)

ภาพท 28 การเพม Field เพอค านวณหาระยะความยาวหนวยเปนเมตร

5. คลกขวาบน Field area เลอก Calculate Geometry

6. ชอง Property เลอก Length กด ok 255. คลกขวาบน Field area เลอก Calculate Geometry

ภาพท 29 ขนตอนการค านวณหาระยะความยาวเปนเมตร