24
 Y YA AZ ZM MA A S SA AN NA AT TI I  :  AÇIKLAYICI ANLATIM ( E X P O S I T O R Y W R I T I N G ) Batılı Kaynaklara Göre Aç ıklayıcı Anlatım “Açıklama”, muhatabımız için bir konuyu açmak, netli ğe kavuşturmak, tanımlamakt ır. Açıklama (exposition) kelimesi, “resmetmek” anlamında Latince bir fiilden gelir ve “genel tefti ş için gösterilen baz ı şeyler” manasında İngilizce bir isme kar şılık gelir. Vazife ba şında, okulda, bilim ve teknolojide, adalette, t ı  pta vb. pek çok uzmanl ık alanında açıklama yapmaya gerek duyulur. Memurlar bir evrak ı teslim ederken, jeologlar bir konuda röportaj verirken, hastane personeli yeni ekipmanlar ı hakk ında bilgi aktar ırken, yöneticiler rakiplerinin faaliyetleri hakk ında rapor haz ırlarken hep açıklayıcı yazı yazarlar.” 1  “Açıklama(exposition), bir kelimenin ya da bir yolun tarifini, bir bitkinin yapısını, bir gözlem mekanizmas ını, tarihsel bir olayın yorumunu, bir faaliyeti, felsefi  bir yorumu izah etmeye uygun en genel yaz ım metodudur. Açıklama metodu üzerinde dururken akl ımızın doğal işleyiş yollar ını öğreniriz. Bu yollardan ikisi olaylar ve nesneler kar şısında sağduyulu ve dikkatli olmakt ır. Nesneleri ve olaylar ı ıklarken onlar ı şünmemiz gerekir. İnsanlarla ileti şim kurarken, kendimizi anlat ırken; konuşurken ve yazarken ve di ğer insanlar ın ne yazı  p söylediklerini anlamaya çal ışırken ıklama metotlar ına gerek duyar ız.” 2  1  Writing Well,Donald Hall and Sven Birkerts, Seventh edition, New York, 1991, s.257 2  Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork/Burlingame, s.40

açıklayıcı anlatım

Embed Size (px)

DESCRIPTION

açıklayıcı anlatım

Citation preview

  • YYAAZZMMAA SSAANNAATTII ::

    AIKLAYICI ANLATIM ( E X P O S I T O R Y W R I T I N G )

    Batl Kaynaklara Gre Aklayc Anlatm

    Aklama, muhatabmz iin bir konuyu amak, netlie kavuturmak,

    tanmlamaktr. Aklama (exposition) kelimesi, resmetmek anlamnda Latince bir

    fiilden gelir ve genel tefti iin gsterilen baz eyler manasnda ngilizce bir isme

    karlk gelir. Vazife banda, okulda, bilim ve teknolojide, adalette, tpta vb. pek ok

    uzmanlk alannda aklama yapmaya gerek duyulur. Memurlar bir evrak teslim

    ederken, jeologlar bir konuda rportaj verirken, hastane personeli yeni ekipmanlar

    hakknda bilgi aktarrken, yneticiler rakiplerinin faaliyetleri hakknda rapor hazrlarken

    hep aklayc yaz yazarlar.1

    Aklama(exposition), bir kelimenin ya da bir yolun tarifini, bir bitkinin

    yapsn, bir gzlem mekanizmasn, tarihsel bir olayn yorumunu, bir faaliyeti, felsefi

    bir yorumu izah etmeye uygun en genel yazm metodudur. Aklama metodu zerinde

    dururken aklmzn doal ileyi yollarn reniriz. Bu yollardan ikisi olaylar ve

    nesneler karsnda saduyulu ve dikkatli olmaktr. Nesneleri ve olaylar aklarken

    onlar dnmemiz gerekir. nsanlarla iletiim kurarken, kendimizi anlatrken;

    konuurken ve yazarken ve dier insanlarn ne yazp sylediklerini anlamaya alrken

    aklama metotlarna gerek duyarz.2

    1 Writing Well,Donald Hall and Sven Birkerts, Seventh edition, New York, 1991, s.257 2 Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork/Burlingame, s.40

  • esastr8. Aklayc anlatmda akln (clearness) nemli bir husus olduunu

    vurgulayan Tanner, daha sonra aklayc anlatmn trlerini aktarr. Aklama trlerini

    sekiz maddede ele alan Tanner, bu trleri syle sralamtr: a) tanmlama, b) sre

    aklamas, 3) olgularn ve fikirlerin tartlmas, 4) makaleyi yazma, 5) aklayc

    biyografi, 6) yeniden gzden geirme ve eletiri, 7) editrlk, 8) aklayc mektuplar.

    Bu trlerin her birini ayrntl olarak aklayan Tanner, sz konusu trlerle ilgili

    rnekler vermi, ardndan rencilerin konuyu anlayp anlamadklarn len sorular

    hazrlamtr9.

    Herzberg ve Lewine Gre Aklayc Anlatm

    Herzberg ve Lewin Speaking and Writing English10 balkl mterek

    hazrladklar ve 1925te yaymlanan kompozisyon kitabnda aklayc anlatm

    Expositiom bal altnda ele almlardr. Aklayc anlatm konuma ve yazmada

    yaplan her trl aklama olarak gren Herzberg ve Lewin, bu anlatmn okurun veya

    dinleyicinin bilmek istedii olgular aklama amac tadn belirtirler. Herzberg ve

    Lewine gre aklayc anlatm nasl (how) sorusuna cevap verir. Bir retme

    biimidir. retmen zor bir konuyu daha nce bilinenlerden hareketle adm adm

    retirken aklayc anlatm ynteminden faydalanr ve aklayc anlatm gnlk

    hayatn her aamasnda kullanlan bir yntemdir11. Herzberg ve Lewine gre aklayc

    anlatmn bir takm kurallar vardr ve bu kulalar yazarlar be maddede toplamlardr:

    1)Aklanmas dnlen konunun dikkatli bir ekilde tanmlanmas

    2)Konunun blmlerinin dzenlenmesi

    3)Bu dzene uygun bir taslak plan oluturulmas

    4)En nemli ayrntlarn seilmesi ve daha nce yaplan dzenlemenin basitten

    karmaa doru anlatlmas 8William M. Tanner, age, p.388. 9 William M. Tanner, age, pp.389-414. 10 Max J. Herzberg William Lewin, Speaking and Writing English, Allyn and Bacon, Boston:1925. 11 Max J. Herzberg William Lewin, Speaking and Writing English, Allyn and Bacon, Boston:1925, pp.129-130.

  • 5)Aklamann ak ve ilgin bir ekilde verilmesi iin mecazlardan ve dier

    renkli anlatm vastalarndan yararlanlmas.12

    Yukardaki her bir maddeyi ayr balklar hlinde ele alan Herzberg ve Lewin,

    bu maddelerle ilgili ksa aklamalar yapmlar ve her bir maddenin nasl uygulandna

    dair rnekler vermilerdir.13 Herzberg ve Lewin aklayc anlatma klasik bir

    bakmlardr. Speaking And Writing English 20. Yzyln ilk eyreinde yazldnda,

    kitapta yirminci yzylda retorik ve dilbilim alanndaki gelimelerle ilgili herhangi bir

    bilgi yoktur.

    John E. Warrinere Gre Aklayc Anlatm

    John E. Warriner English Gramer and Composition balkl kitabnda aklayc

    anlatm Expository Writing bal altnda ele alr ve bu anlatm tarzn tam

    kompozisyon14 (The Whole Composition) olarak niteler. Warriner yukardaki

    kaynaklardan farkl olarak aklayc anlatm kompozisyonun bizzat kendisi olarak

    grr ve konuya compose (dzenleme) kelimesini tanmlayarak balar. Warrinere gre

    compose (dzenleme) kelimesi bir araya getirerek biim verme anlamna gelir.

    Kompozisyon (composition) ise bir konu hakknda toplanm fikirlerin belirli bir

    biimde sunulduu yaz parasdr15. Daha sonra kompozisyon yazmann artlarna

    deinen Warriner, kompozisyon yazmann iki art olduunu vurgular: 1) Kompozisyon

    yazacak kiinin yazaca konuya dair fikirlerinin bulunmas; 2) Bu fikirlerin etkili bir

    btnlk iinde biimlendirilerek bir araya toplanmas.16 Daha sonra kompozisyonda

    planlamaya geen Warriner, bu balamda konunun snrlanmas gerektiini zellikler

    vurgular. Ardndan fikirlerin sralanmas, taslak plan, eitli taslak plan rnekleri, taslak

    12 Max J. Herzberg William Lewin, Speaking and Writing English, Allyn and Bacon, Boston:1925, p.131. 13 Max J. Herzberg William Lewin, Speaking and Writing English, Allyn and Bacon, Boston:1925, p.129-154. 14 John E. Warriner, English Gramer and Composition, Harcourt Brace Jovanovich, New York: 1977, p.339. 15John E. Warriner, English Gramer and Composition, Harcourt Brace Jovanovich, New York: 1977, p.339. 16 John E. Warriner, English Gramer and Composition, p.339.

  • cmleler ve taslak cmle rnekleri zerinde durur17. Bu konular rneklerle aklayan

    Warriner, ardndan aklayc yaz yazmaya dair ilk adma geer.

    Warrinere gre snrl bir konu seilip, dikkatli bir plan hazrlandnda,

    aklayc bir yaznn en nemli sorunlar zlm demektir18. Daha sonra, Warriner,

    aklayc anlatmla yazlm bir kompozisyonda bulunmas gereken giri, paragraflar,

    paragraflar arasndaki balantlar, anahtar kelimeler, dorudan alntlar, dolayl alntlar,

    balama edatlar, gei paragraf ve sonu zerinde durur. Herhangi bir bilimsel yaznn

    yazl tarznn da anlatld bu blmle ilgili rnekler veren Warriner, daha sonra

    aklayc anlatmn temel niteliklerini vurgular. Bu blmde tanm ve tanmlama

    eitleri, tarif, analiz, tasnif ve sre analizi gibi konular hakknda bilgi verir19.

    Aklayc anlatmn ele aln tarz ve seilen rnekler dikkate alndnda, Warrinerin

    kitab yukarda sz edilen dier kompozisyon kitaplarndan daha stn bir kaynaktr.

    Brooks ve Warrena Gre Aklayc Anlatm

    Brooks ve Warren, Modern Rhetoric balkl mterek eserlerinde aklayc

    anlatm, yukarda ele aldmz kaynaklara gre, biraz daha ayrntl bir ekilde ele

    almlardr. Bu bakmdan aratrmamzda, aklayc anlatm deerlendirilirken, Brooks

    ve Warrenn grleri esas alnacaktr.

    Bir aklama yazsn yazarken kullanmamz gereken bir takm kalplar vardr.

    Bu kalplar bazen gelitirme metotlar (methods of development) ya da retoriksel

    modeller (rhetorical modes)/retoriksel kalplar (rhetorical patterns) retoriksel sorular

    diye de adlandrlr. Bunlar bir aklama yazsnn ieriinin dzenlenmesinde yardmc

    faktrlerdir20.

    17 John E. Warriner, English Gramer and Composition, pp.340-348. 18 John E. Warriner, English Gramer and Composition, , p.348. 19 John E. Warriner, English Gramer and Composition, pp.361-68. 20 Bkz.www.principles of organization/webster.comment.edu./grammar/composition/organization.htm.

  • Aklama yazs her eyden nce bir sorunun cevaplandrlmasyla ilikilidir.

    Kimya ile neden megul oluyorsunuz ya da Tanzimat inklbnn sebepleri nelerdir gibi

    zel konularla ilgili bir soru sorulduunda, bu tr sorulara szl olarak rahatlkla cevap

    verilebilir. Fakat sorularn yazl bir ekilde cevaplandrlmas istenildii zaman, bir

    takm zihn tereddtler ortaya kar ve hesap tamamen karr. Brooks ve Warrena gre,

    byle bir soru ile ilgili daha nce bilinenler sorularn cevaplandrlmas iin asla yeterli

    deildir. ncelikle karlalan zel sorunun neyle ilgili olduuna karar vermek gerekir.

    nk sorunun nasl cevaplanaca, sorunun neyle ilgili olduuna baldr21. Brooks ve

    Warren, bir konunun aklanmas iin rehber niteliinde 10 soru hazrlamlardr.

    Sorular gayri resmdir ve her konu iin sorulmas mmkn deildir. Brooks ve

    Warrenn belirledii ve bir konunun aklanmasna rehberlik eden ayn zamanda her

    biri birer retorik kalp olan sorular aaya alnmtr:

    1.Bu nedir?

    2.Bu ne demektir/ne anlama gelir?

    3.Bu nasl bir araya getirilmitir?

    4.Nasl alr?

    5.Bununla amalanan nedir?

    6.Bu noktaya nasl getirilmitir?

    7.Ne zaman meydana getirilmitir ya da ne zaman olmutur?

    8.Bunun deeri nedir?

    9.Bunun nemi nedir?

    10.Amalanan ilevini daha iyi bir ekilde nasl gerekletirir?22

    Bir konu hakknda sorulabilecek baka sorular elbette vardr. Fakat Brooks ve

    Warren bir konuyu aklamada en nemli sorularn yukardaki 10 soru olduunu

    vurgularlar.23 Daha sonra aklayc anlatmn kendine has metotlar olduunu belirten

    21Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork:1958, p.41. 22 Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork:1958, p. 41. 23 Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork:1958, p. 41.

  • Brooks ve Warrena gre, bu metotlar ayniyet (identification), tanm (definition), tasnif

    (classification), sre analizi (process analysis) ve nedensel analizdir (causal

    analysis).24

    Herhangi bir aklama yazsnda yukarda belirtilen sorularn tamamn grmek

    pek mmkn deildir. Yazda sz konusu kalplardan hangisinin kullanlaca yazarn

    amacna veya muhatabn kimliine gre deiir. Retorik sorularn seviyesi ihtiyaca gre

    ayarlanr. Dier bir deyile retorik sorular son derece esnek aralardr. Bu aralarn her

    biriyle bir giri yazs hazrlanabilir ya da yaznn bir ksm desteklenebilir. yi yazlar,

    yaznn amacnn istedii bir dzen iinde retorik kalplar harmanlar. Bu kalplar

    genellikle birletirmeye yarar. Eer bir elma bahesinin dikim srecini yazacak ve

    muhatabmza yabanc bir terim ya da kavram kullanacaksak sre analiziyle ilgili bir

    tanma (definition) ihtiyacmz vardr; bir terimi tanmlayacamz zaman tanmlama

    metotlarndan biri olan rnek(example)i kullanrz.() te yandan i seerken, bir kitap

    ya da gemi bir olay incelerken en ok sre analizini, snflandrmay ya da rnei

    kullanabiliriz. Bu sorularn bir yorumlama, yani dnce eitleri olduu gzden

    karlmamaldr. Retorik sorular biimleriyle konunun anlatlmasna yardmc olabilir.

    Baka bir ifadeyle konuya dair dnme yollarn gsterebilir.25

    Tarif / Ayniyet (Identification)

    Brooks ve Warrena gre, en basit aklama metotlarndan biri olan tarif bu

    nedir sorusunun cevaplandrma yntemidir. Baka bir ifadeyle bir noktann konuma

    diliyle tarifidir26. rnein, byk bir yemek salonunda, ayn masada oturan iki

    arkadatan biri dierine, Ayten Grbzn kim olduunu sorabilir. Sorunun muhatab

    arkadana, aksakall yal adamn sanda oturan siyah sal esmer hanm cevabn

    verir. Hatta konuyu daha da belirginletirmek iin parman Ayten Grbze doru 24 Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork:1958, p.47. 25 sz konusu sorularn ieriine dair daha geni bilgi iin bk. Writing Well, pp.259-260 26 Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork:1958, p.47.

  • ynlendirir. Fakat Ayten Hanm parmayla gsterme imkn olmayabilir. Bu durumda

    Ayten Hanmn ehirde geen yl yaplan golf turnuvasnn kazanan hanm olduunu ve

    iki hafta nce ei Osman Grbzn vefat ettiini belirtebilir. Her iki durumda da

    konuma Ayten Grbz zerine younlam; bylece Ayten Hanm byk lde tarif

    edilmi olur.

    Bu tr basit tariflerle szl anlatmda her zaman karlamak mmkndr. Yazl

    anlatmda da zaman zaman bu tr tariflere bavurulur. rnein Bergamaya dair

    yazlacak bir makaleye, u ifadelerle balanabilir: Bergama zmirin Kuzeybatsnda bir

    yerleim merkezidir. Antik dnemde byk bir kralla ev sahiplii yapan ehir,

    Timurun zmiri fethediinden be yl sonra Mslman Trklerin eline gemitir

    denildiinde, Bergama ehri ksaca tarif edilmi olur. Tarif edilen nesneye dair ayrntl

    bilgi verilmesi gerektiinde, aklayc anlatmn dier metotlar devreye girer. rnein

    tanmlama, analiz ve mukayese gibi yntemlere bavurulabilir. Bu yntemlerle konu

    hakknda, tariften daha ayrntl bilgi verilecei doaldr27.

    Tanmlama (Definition)

    Modern mantkta, tanm bir fikrin veya bir terimin niteliklerini bildiren nerme28

    anlamna gelir. Tanmlama bir kavramn cins, tr vb sralamas iindeki yerinin

    belirtilmesidir. Bir baka ifadeyle, bir kavramn ilemini ortaya koyan zihin ilemidir.29

    Tanmlamann nasl yapldna gemeden nce, tanm yaplacak nesnenin ne olduuna

    karar verilmesi gerekir. Daha ak bir ifadeyle, tanm bir ey deil bir kelimedir.

    rnein kedi tanmlanrken, biz kedi kelimesini nasl kullanlacan sylemeye

    alrz. Ksaca, yukarda verilen sorulardan ilk soru, baka bir ifadeyle bu nedir sorusu

    tanmn da karldr.

    27 Cleanth Brooks and Robert Penn Warren, Modern Rhetoric, , Second Edition, Harcourt, Brace&world, Inc., Newyork:1958, p.48. 28 Osman Pazarl, Mantk, Remzi Kitabevi, stanbul: 1970, s.25. 29 slam ve batl mantklara gre tanmn ne olduunu ve hangi unsurlar ierdiine dair daha geni bilgi iin bk. Rza Filizok, Anlam Analizine Giri, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Yaynlar, zmir 2001. s.25.

  • Tanmlama, aslnda tanmlanan nesnenin veya varln snrlanmasn ya da

    snrlarnn izilmesini beraberinde getirir. Yani tanmlamada, tannan bir eyi

    tannmayandan ayrt etmek, dier bir ifadeyle o eyin snrlarn izmek ve dierlerinden

    ayrmak esastr. Zaten kelimenin ngilizcesi de snrlamayla ilikilidir. definition

    kelimesi Latince ilikili anlamna gelen de kelimesiyle snrlama veya tahdit anlamna

    gelen finis kelimesinin birleiminden olumutur.30 Kelimenin snrlandrlmas ile

    ilikilendirilen bu tr bir tanmlama fikrinde gizli bir takm talepler vardr. Bu talepler

    ikna etme sreci boyunca devam eder. nk birilerini bir eyin doruluuna ikna

    etmek aslnda belirli bir amaca ulamak gayesi gder. Tanmlamada ite bu amalar gz

    nne alnr. rnein demokrasi, din, drstlk veya iyilik gibi kelimelerin

    tanmlanmas kedi kelimesinin tanmlanmasyla ayn ey deildir. Her eyden nce bu

    kelimelerin anlam kaygandr ve kelimelere verilecek anlam bizim dnya grmzle,

    dnya grmzn snrlaryla yakndan ilikilidir. ncelikle bu tr terimlerin nasl

    kullanldn bilmek, bu n bilgiden sonra tanmlamaya girimek daha akllcadr.

    Burada terimle bir nesneye veya bir fikre gnderme yapan anlam birimlerinin meydana

    getirdii herhangi bir kelimeyi ve kelime grubunu kastediyoruz31. Ksaca tanmlamada

    belirli bir ama olmaldr ve tanm sz konusu amaca uygun bir ekilde yaplmaldr.

    Tanmlama belirli bir bilgi gerektirir. Terimin gnderme yapt nesneye dair

    bilgi yoksa veya nesneye dair bilgi eksiklii varsa, sz konusu nesne tanmlanamaz.

    Tanmlama bir dengelemedir. A terimini tanmlamak istediimiz zaman, A Bdir veya

    X,Y ya da Zdir deriz. Dengeleme iki terimden meydana gelir: a)tanmlayan,

    b)tanmlanan. Bu durumda tanmlayan ile tanmlanann birbirine eit olmas gerekir.32

    Dier bir deyile, ifadenin anlamnda herhangi bir deiiklie gitmeksizin bir terim

    dierinin yerine ikme edilebilmelidir:yer deitirme ilkesi.

    30 Daha geni bilgi iin bk. Cleanth Brooks-Robert Pen Warren, Modern Rhetoric, Second Edition, New York: 1958. pp.48-50. 31 Daha geni bilgi iin bk Brooks &Warren, Modern Rhetoric, Second Edition, p.48. 32 Brooks &Warren, Modern Rhetoric, Second Edition, p. 49.

  • Szgelimi kle kelimesini bir bakasnn yasal mlkiyetinde olan insandr diye

    tanmlar ve bu tanma dengeleme kuralna asndan bakarsak yle bir tabloyla kar

    karya kalrz:33

    Kle = bir bakasnn yasal mlkiyeti altnda olan insandr

    Tanmlanan = Tanmlayan

    Burada tanmlayan baa alnp tanmlanan sona alnsa bile, anlamda herhangi bir

    deiiklik olmaz. Kle olmak lmden ktdr nermesi de birinin yasal mlkiyeti

    altnda olmak lmden ktdr ifadesiyle hemen hemen yakn anlamldr. Fakat her iki

    nermede de tanmlama kurallarna tam olarak uyulmamtr.

    Kle kelimesine dair baka bir nermeyle konu biraz daha geniletilebilir: Kle

    bir insandr. Cmlesinin doruluunu herhalde hi kimse tartmaz. Bununla beraber

    bu ifade bir tanm mdr? Soruya iki toplumsal grup ve snf dikkate alarak bakalm:

    Bunlardan birisi insan dieri kle snf olsun. nsan snf kle snfndan daha byk

    bir gruptur. Yani kle olmayan insanlar da vardr. Orijinal nclmz olan kle bir

    insandr nermesi, byk snf olan insan snf kk snf olan kle snfn kaplam

    iine ald iin, doru bir nermedir.

    33 rnek Brooks &Warrenn Modern Rhetoric balkl kitabndan alnmtr. P. 50.

  • 1. ekil34

    1. ekilde grld gibi, insan snfna dair sylenilen her ifadenin kle snfn

    da kapsad aktr. nk kle snf insan snfnn kaplam iindedir. Fakat kleler

    iin sz konusu olan zelliklerin tamam btn insanlar iin geerli deildir. Kleler iki

    ayakldr nermesi belki btn insanlar iin sz konusu olabilir. Fakat btn insanlar

    iin ortak olmayan, sadece kleler iin doruluu geerli olan pek ok nitelik vardr.

    nsan olmak lmekten ktdr nermesi her zaman doruluu olan bir nerme deildir;

    sadece baz durumlar iin geerli olan bir ifadedir. te yandan Kle bir insandr

    nermesi dnml bir nerme deildir. Tanmlayann kaplam tanmlanandan daha

    genitir. Bu bakmdan Kle bir insandr nermesi doru bir tanm deildir. nk bu

    nermede tanmlayan ve tanmlanan birbiriyle ayn genilikte deildir. Dier bir

    ifadeyle tanmlayan ve tanmlanann snrlar rtmemektedir. Tanmlayan ile

    tanmlanann snrlarnn nasl olmas gerektii 2. ekilde gsterilmitir:

    34 ekil Brooks &Warren, Modern Rhetoric balkl kompozisyon kitabndan alnmtr. Bk. Brooks &Warren, Modern Rhetoric, Second Edition, p.49.

    Kle Snf

    nsan Snf

    Kle Snf

  • 2. ekil

    zetlersek, tanmlama uzay ve zaman belirtilerek bu nedir sorusunun

    cevaplandrlmasdr. Tanm, bir nesneyi kendisiyle ilgili genel bir snftan ayrarak sz

    konusu nesneyi belirli bir snfa yerletirme almasdr. Tanmlamadaki bu sre keyfi

    bir sre deildir. Zihnin doal bir alma tarzdr.Belirli bir bilgi birikimi ve n

    aratrmay gerektirir. ncelikle nesnenin nasl olduunu dnlmeli, nesnenin

    mahiyeti ortaya konulmaldr. Tanmlama ile ilikili bu doal sre en basit rnekleri

    tanmlarken de gz nne alnmaldr.

    Tanmlamann birtakm kurallar vardr. Her nerme bir tanm deildir. Her

    nerme de tam ve mantkl bir tanm saylmaz. Tanm temel niteliklerle yaplr.

    Tanmlanan nesne veya varln btn nitelikleri tek tek saylmaz. Ayarca geici

    niteliklerden tanmlama olmaz. Tanm, tanmlayan terimin btnn kapsar ve yalnz

    tanmlanan terimin niteliklerini ierir. Bu bakmdan tanmlayan ile tanmlanan yer

    deitirdiinde yine tanm doru olur. Baka bir ifadeyle tanmn tersi de dorudur. Bir

    x x x x x x x x x x x x x x

    x x x X x X x x x x x x x x

    +

    =

    Tanmlayan Tanmlanan Tanm

  • tanm yakn cinsiyle trsel ayrmn iinde bulundurmal ve bu trsel ayrm baka

    trlerde olmamaldr35.

    Tasnif / Snflama (Classification)

    Snflama, ksaca, varlklarn veya eyann cins ve trlerine gre ayrlp,

    sralanmasdr. Tasnifte varlklar veya eyalar benzerliklerine veya farkllklarna gre

    birbirinden ayrlr. yi bir tasnifte uyulmas gereken iki kural vardr. Bu kurallardan

    birincisi, snflandrlacak btn varlklar veya eyay yalnz bir tr iine almak; ikincisi

    ise snflandrlacak varlklardan hibirini ayn zamanda iki ayr trn iinde

    bulundurmamaktr36

    Snflandrma veya tasnif bir dzenleme aracdr. Snflandrrken btn

    nesneler pay edilip kesin bir karakteristikle birlikte gruplandrld iin ayr

    kategorilerdeki eyleri ayr yerletiririz. () Bir video kasetisi, filmleri; piyasaya yeni

    kanlar, mzikaller, korku filmleri, bilim-kurgu, macera ya da romantik vs. diye pek

    ok balk altnda snflandrr. Ksacas insanlar dzenlemek ya da ayr eyleri uygun

    gruplara toplamak istediklerinde snflandrmay kullanrlar.37

    Bir yazya balamadan nce neler anlatabileceimizi kafamzda tasarlarz ya da

    bir msvedde kadna sralarz. Konu hakknda bildiimiz pek ok ey olabilir; ancak

    onlar bir ayrma tabi tutmayp, aklmza geldii gibi sralarsak, okurumuzun bizden

    bekledii mantk tutarll ve akl ihll etmi oluruz. Bunun olmamas iin

    uygulayabileceimiz en basit zm, dncelerimizi snflandrmak ve bir pln

    dahilinde sralamak olacaktr. Zaten aklmz otomatik bir snflandrcdr.

    Snflandrma bir dnce biimidir. Aklmz nesneleri daima kategorilerine uygun

    hale getirir: elmalar, ehirler, otomobiller, solaklar, mzik aletleri vs. Hepimiz yaygn

    olan samimi konuma tarzn biliriz: ki eit insan vardr Benzerliklere gre

    35 Tanmlama kurallar iin bk. Osman Pazarl, Mantk, s. 26. 36 Bk. Tasnif ve tasnif eitleri hakknda daha geni bilgi iin bk. Osman Pazarl, Mantk, Remzi Kitabevi, stanbul:1970, s.28. 37 The Resourceful Writer A Basic Writing Course, p.180

  • gruplandrrz daha sonra farkllklar gzetiriz. Eer oy kullananlar snflandrrken

    insanlar Demokratlar, Muhafazakarlar, Sosyalistler vs. diye ayrrsak bu fark gzetme

    bir karakteristie dayanr. Kullandmz arabalar dnrsek, onlar kat ettii mile,

    cretine, retildii lkeye, llerine ya da ayrt edici bir baka zellie gre

    snflandrrz.38 Anlalaca gibi gnlk hayatmzda farknda olmadan hemen hemen

    her eyi snflandrrz: Renkleri, kokular, sesleri; hatta soyut olduunu dndmz

    duygularmz bile fke, korku, sevin, mutluluk diye belirleyici zelliklerini dnerek

    ayrrz.

    Snflandrma dncemizi tertipli tutar. Snflandrmada iyi bir dzenlenmenin

    esas, benzer kategorileri himaye eden paralelizmdir. Eer edeb formlar

    snflandrrsak, kurgu, drama ya da iirden sz edebiliriz ve snflandrma paralel gider.

    Eer romanda, dramda, ksa hikayede, iirde ve sonede snflandrma yapmaya

    zorlansaydk aklmz karrd. Drama genel bir kategoridir; fakat roman ve ksa hikaye

    genel olarak kurgu kavramnn alt kategorisidir; iir genel bir kategoridir ve sone iir

    kategorisi iinde zel bir biimdir. Paralellik, dncemizin aka tanmlad snrlar

    himaye eder.

    Bir konunun taslan izerken, paralel saylar ya da harfler kullanarak paralel

    kategorilere sadk kalrz- Roman rakam, byk harf, Arap rakamlar, kk harf:

    I

    A.

    1.

    a.

    rnein sava zaman ekonomilerini yle snflandrabiliriz:

    I.Endstri

    A.Askeriye iin retim

    ve

    B.Siviller iin retim

    A ve Bnin altnda coraf blgeler iin konuyu ayrmak gerekebilir: 38 Writing Well, s.264

  • 1.Dou blgesi

    2.Gney blgesi

    3.Orta bat blgesi

    4.Dalk blge

    5.Bat ky blgesi

    deyip ilerleyebiliriz:

    II.Tamaclk

    ve sonra, Denizde ve Karada diye alt blm ap Karaya ek olarak Demiryolu ve

    Karayolunu da ilave edebiliriz. Burada snflama ve blme, snrlar, ereveleri ve

    konteynrlar oluturan dnce modelleridir.39 Burada rnek olarak aldmz

    snflandrma modeli aklayc bir yazda balang iin yaplacak bir taslaktr. Elbette

    tasnif edilen bu blmleri aklarken aklama yazsnn dier gelitirme yollarna da

    tanmlama, rnekleme, mukayese vb.- bavurulmaldr.

    Snflandrrken dikkat edilmesi gereken bir hususun, daha sonra ele alacamz

    mukayese ve tezat gibi baz eyleri benzerliklerine ve farkllklarna gre

    ayrma/blme olduunu belirtmitik. Ancak blme ile snflandrma arasndaki fark

    hatrlatmamz gerekir. Blme ayn zamanda insan dncesinin karakteristiidir.

    Snflandrma pek ok eyi dzenli bir hale koyarken; blme, onlarn paralarn tek

    eylere ayrr. Blme bize bir nesnenin anatomisini verir, unsurlar araclyla bir eyi

    anlamak analizdir ya da paralara ayrmaktr. rnein bir elma; kabuk, sap, et ve

    ekirdekten oluur. Federal devleti analiz etmek iin onu yasama, yrtme ve yarg diye

    ksma ayrrz.40

    Snflandrma ve blmeyi birbirine kartrmak bir yazda olabilecek muhtemel

    hatalardan biridir. ki kalbn birbirinden farkl olduu unutulmamaldr. Genellikle

    yazarken dikkatsizce bir kalb kullanarak balayp ne yaptmz bilmeden anormal

    sonularla dierini kullanarak bitiririz. Bir yazya Federal devletin unsurlarn analitik

    39 Writing Well, s.264 40 Writing Well,s.265

  • olarak blmeyle balayp sonra nc blm olan yasamay kartarak yerine

    dnyadaki farkl yasama organlarn snflamaya giriirsek tutarszlk yapm oluruz.41

    Snflandrmaya Bir Prensiple Balama: Bir konuyu snflandrrken onun pek

    ok kategorisi olduunu tespit edebiliriz. Bunun iin kendimize bir snflandrma

    prensibi belirlememiz gerekir. Kitaplmzdaki kitaplar tasnif ederken yazarlarn,

    konusunu, dnemini, alann, okunu skln vs. dnerek bunlardan birini belirleriz.

    Her tasnifte yalnzca bir snflandrma prensibi kullanabiliriz. Nesneleri birden fazla

    snflandrma prensibiyle dzenlemek, sadece her eyi baladnz anki kadar kark

    yapacaktr. Prensip, amacnza bal olarak nesneleri tasnif etme seimidir.42

    Balangta Snflandrma Prensibini Kurma: Bu prensip okuru daha yaznn

    banda bilgilendirmek iindir. Mesela bir mzakerede, snflandrma prensibi

    snavlara hazrlk yollarn tasnif etmekse, yle bir eyler sylenebilir: Bir snava

    almann pek ok iyi yolu vardr43

    Kategorilere Gre Snflandrma: Snflandrma kategorileri olutururken,

    mantk olmakla beraber uygun olmasna ve ayn ya da paralel formlarda olmasna

    dikkat edilmelidir.44 rnein kitaplarnz yazarna, dnemine ve konusuna gre yle

    kategorilere ayrabilirsiniz:

    Yazarna gre Dnemine gre Temasna gre

    Nabizade Nazm Tanzimat Dnemi Ky Yaam

    Yakup Kadri Karaosmanolu Milli Edebiyat Dnemi Kurtulu Sava

    Halit Ziya Uaklgil Servet-i Fnn Dnemi Ak

    Uygun Snflandrma Kategorilerini Dahil Etme: Basit bir kompozisyonda,

    ok sayda snflandrma kategorisi bulunduunu kefettiyseniz, snflandrma

    41 Writing Well.s.265 42 The Resourceful Writer A Basic Writing Course, s.181 43 a.e.,s.181 44 a.e.,s.182

  • prensibinizi yeniden gzden geirmek gerektiini de bulabilirsiniz.45 Kategorilere

    ayrrken en gerekli olanlar belirlediimizden emin olmalyz. Kategorileri atlamamal

    ya da snflandrma prensibi dnda bir ey eklememeliyiz. rnein, kitaplar

    snflandrrken kaynak kitaplar ya da szlkleri unutmamalyz. te yandan kitaplar

    fiyatna ya da sayfa saysna gre snflandrmak gereksiz bir snflandrma prensibi

    olabilir.

    Anafikri Belirleyen Kategorileri Kullanma: Konu cmlesinde ya da tez

    ifadesinde ferdi snflandrma kategorileri ayrntl bakla verilmelidir. Bir konu

    cmlesi ya da tez ifadesinin bir fikrin desteklenmesi ya da aklanmas olduu

    unutulmamaldr.46 Bu snflandrma ifadesi kiisel bir yargya dayanmaldr. Yani

    tarafl bir bak asn yanstmaldr. rnein, en sevilen meyve ilektir. ifadesi znel

    bir ifade deildir.

    rneklerin Tam Kullanmn Salamak: Okurun, snflandrmaya dahil edili

    sebebini anlamas iin, snflandrma yazsnda her bir kategoriyi btnyle tasvir

    etmeye zellikle dikkat edilmelidir.47 Tasvir edilen her bir kategori bir birine paralel

    olmaldr. rnein retmenleri, stajyerler, tecrbeliler ve uzmanlar diye ayrdysanz,

    her birinin ders anlatmadaki baarsn deerlendirmelisiniz. Birini anlatp dierini

    anlatmamak inandrcl azaltabilir.

    Kategoriler ve rnekler Arasndaki Geileri Kullanma: Geiler bir paragraf

    dierine balayan balant szckleri ya da bekleridir. Bir kural olarak gei szlerinin

    bir birine paralel olmas gerekir. Aada bir snflandrmalarn olduu bir tez

    cmlesinden sonra ayr ayr paragraflandrlan cmleler arsndaki geileri

    grebilirsiniz:

    45 a.e.,s.182 46 The Resourceful Writer A Basic Course, s.183 47 a.e.,s.183

  • Tez cmlesi: nsanlarn tatile kmalarnn pek ok sebebi vardr: Dinlenmek,

    monotonluktan kurtulmak, uzun zamandr grlemeyen aile byklerini ziyaret etmek,

    memlekete gitmek, havann alma motivasyonunu azaltacak kadar scak olmas vb.

    Gei cmlesi: Dinlenmek, her alan insann arada bir yapmas gereken biyolojik ve

    psikolojik bir ihtiyatr. Bu anlamda tatil szc dinlenmekle zdeletirilebilir.

    Gei cmlesi: hayatnn devaml ayn periyotlarla, ayn tempoyla srmesi de

    insanlarn kendilerini bir sre sonra makine gibi hissetmelerine sebep olabilir. Tatile

    kmak bu monotonluu kracak en iyi aredir.

    Gei cmlesi: Herkes doduu ve byd yerde almayabilir. nsanlar

    eitli sebeplerle memleketlerinden ok uzaklarda yaamak zorunda kalabilirler. Ancak

    gittikleri yere anne, baba karde ve dier yaknlarn gtremezler. Sosyal bir varlk

    olan insan hayatnn bir blmn paylat yaknlarn ara sra grmek ister. Tatile

    kmak, ou zaman memlekete gidip aile byklerini ve eski dostlar ziyaret etmek

    olabilir.

    Baz paragraflar nce, sonra, daha sonra, ardndan, nihayet gibi ok klasik gei

    ifadeleriyle birbirine balanabilir. Ancak Bu ifadeleri sk tekrar etmek okuru skabilir ve

    yazda ocuka bir anlatm havas uyandrabilir. Onun iin deiik gei ifadeleri

    aranmaldr.

    rnekleme veya rnek Verme (Illustration)

    Warren ve Brooks aklayc anlatmn drdnc aamasnn rnekleme ve rnek

    verme olduunu belirtir48. rnekleme veya rnek verme aklayc anlatmn temelini

    oluturur. rnekleme, szlkte, bir metinde resim, fotoraf, diyagram vb. aklayc

    malzemelerin kullanlmas anlamna gelir. Bu malzemeler kullanlarak anlatlan ey

    daha ak bir hle getirilir49. Herhangi bir konuda genel bir ey syledikten sonra onu

    48 ekil Brooks &Warren, Modern Rhetoric balkl kompozisyon kitabndan alnmtr. Bk. Brooks &Warren, Modern Rhetoric, Second Edition, p.78. 49 Sally Wehmeier, Oxford Advanced Learners Dictionary, Oxford University Pres, Sixth Edition, New York:2000, pp.595-596.

  • bir ya da birka rnek vererek daha ak hale getiririz. () rnek dier kalplarn

    byk bir blmn oluturur. Mukayese yaparken ve ztlklar gsterirken genellikle

    rnekleri mukayese eder ve farkllklar gsteririz. Analiz srecinde, bir rnek sayesinde

    genel bir yntemi aklarz. Asl aklama biimlerinden birini rnekle tanmlarz.50 Bu

    durum rneklemenin hem yazl anlatmda hem szl anlatmda daima bavurulan bir

    aklamam tarz olduunu gstermektedir. Nitekim gnlk hayatta veya yazl

    anlatmda, rnein, mesel, rnek vermek gerekirse, sz misali vb. aklamay

    pekitirici kalplara daim rastlanmaktadr.

    rnek bir btnn grup temsilcisidir; soyut bir fikri somut ve anlalr hle

    getirmek iin bir misal olarak seilir. Souk hava, ifadesine tek bana bakldnda, bu

    ifade, sfrn altnda on derece ya da donmu yamur ve buz frtnas eklinde

    dnlebilir. Kt bir gn geirdim ya da Konser mkemmeldi gibi genel ifadelere yaz

    yazarken sklkla kullanlan ifadelerdir. Bu gibi kullanmlar, zel rneklerinin ne olduu

    aklanmad srece, temelden yoksun ve soyut kalacaktr. Bu ifadelerden herkes farkl

    eyler anlayabilir. Sz konusu ifadeleri nemli hle getiren unsur, kiisel deer

    yarglarnn farklldr. rnein yazar, Kt bir gn geirdim; nk zel eitmenimle

    olan randevuma ge kaldm ve czdanm kaybettim. Derken, bir bakas da Kt bir

    gn geirdim, Annem kalp krizi geirdi ve ben de dn lenden beri youn bakm

    nitesinin nnde bekledim diyebilir. Her iki rnekteki kt bir gn geirdim ifadesine

    bakarsak, yle bir durumla kar karya kalrz.

    Genel rnekler eer, zel rneklerle oaltlp gelitirilmezse, fazla bir ey ifade

    etmez. Baka bir ifadeyle, genel rnein balam olmad srece bir anlam yoktur.

    Seilen rneklere, geni ve genel ifadeleri zelletirmeli, okur iin belirsiz saylabilecek

    nitelikte olan ifadeleri belirli hle getirmelidir. Bylece aklayc anlatmda kullanlan

    rnekler, belirsiz veya genel ifadeleri daha ak, daha eksiksiz ve daha snrl bir hle

    getirir. Sz konusu rnekler mmkn olan en etkili yolla kullanlmaldr. Aada, rnek

    verme yntemleri ksaca zetlenmitir.

    50 Writing Well, s.261

  • 1) Verilen rnekler ana dnceyi desteklemelidir. Tez cmlesinin aklayan ve

    destekleyen rnekler, ana fikri biraz daha tanmlamal, kesin snrlarla desteklemeli ve

    ana fikrin bak asn gelitirmelidir.

    2) rnekler metinde ele alnan konunun ieriini salamlatrmal, yazy daha

    anlaml hle getirmeli ve yaznn inandrclna yardmc olmaldr.

    3) rneklerin mmkn olduu kadar zel rneklerden seilmesi gerekir.

    Aklayc anlatmda bir zel rnek, genel olanlardan daha fazla zel olan bir zellii

    ierir. Meyve denildiinde genel bir yiyecek akla gelir. Fakat elma denildii zaman daha

    zel bir tat akla gelir. Genel rneklerin okur zihninde daha geni bir yer kaplad

    dorudur. Bununla beraber okura mmkn olan en zel rnei vermek daha faydaldr.

    rnein, arsiklet ampiyonlar emekli olduktan sonra, yeniden spora dnerler

    ifadesindeki arsiklet ampiyonlar yerine Pek ok profesyonel atlet, mesela Joe Louis

    ve Muhammed Ali gibi arsiklet ampiyonlar emekli olduktan sonra yeniden spora

    dndler gibi dar kapsaml bir rnek aklayc anlatmda daha yararldr. Ksaca,

    yaznn ierii ile ilgili iyi seilmi somut rnekler konunun aklanmas asndan,

    genel rneklere gre olduka aydnlatcdr.

    4) Verilen rnekler yazdaki fikirleri destekleyen rnekler olmaldr. rneklerin

    saysn arttrmaya gerek yoktur. Fakat ana noktay yeteri kadar desteklemek (konu

    cmlesi ya da ileri srlen tez) kalcln salanmas asndan nemlidir. rneklerin

    nicelii ile ilgili kesin bir kural yoktur. Bazen konuyu aklamak iin tek bir rnek

    yetecei gibi bazen ok sayda rnekle bile konu yeterince aklanm olmayabilir.

    5) Seilen rnekler kusursuz olmaldr. Gsterilmek ya da desteklenmek

    istenilen genel fikirlerle dair rnekler, fikrin okura kusursuz olarak sunumunu salar.

    Eer lise rencilerinin, gnmzde II.Dnya Sava hakknda ok az ey bildii ana

    fikrini destekleyici rnek vermek gerekiyorsa, bu fikri desteklemek bir iki renciden

    hareket etmek yeterli deildir. Kant olarak belki snftaki iki rencinin bilgisizliin

  • gsterilmesi yeterli olabilir. Fakat iki renci tek balarna btn ya da gnmzdeki

    dier lise rencilerinin tamamn temsil edemezler.

    6) rnek verirken okura kar drst olmak gerekir. 13-19 ya aras evliliklerin

    genellikle baarl olduunu iddia edilirse ve sonra aklayc birka vaka delil

    gsterilirse, istatistiksel adan yanl olan bir fikir savunulmaktadr. Byle bir aklama

    yaplamaz ve sonra 13-19 yanda baarl olmu birka mstesna rnekle bu

    sunulamaz. Bunun yerine iddiay ok daha drst bir ekilde yeniden ifade eder ve 13-

    19 yanda yaplan evlilikler bazen baarl olabilir. denilebilir. Bylece, durumu

    kurtaran birka rnek verilebilir ve okura kar drst olunur.

    7) rnekler dzenli bir ekilde ifade edilmelidir. Btn rneklerin eit derecede

    temsil edilmesi dncesinin belirli bir ekicilii olsa da, rneklerin etkili bir ekilde

    organize edilmesi daha faydaldr. Dzenlemenin basitten karmaa doru yaplmas,

    konunun anlalmas asndan daha etkilidir.

    8) rnekler etkili bir ekilde ifade edilmelidir. Mesel, rnein gibi bir ifadeyle

    konuya girmek pek k bir tutum deildir. Ayn zamanda, rnein, mesel, rnek olarak

    gibi ifadeler gereinden fazla kullanlmamaldr51.

    Mukayese ve Ztlklar

    Brooks ve Warrene gre, bir aklama metodu olan mukayese, bir konuyu iki ya

    da daha fazla nesne arasndaki benzerlikleri belirtmek suretiyle aklamaktr. Ztlk ise

    iki nesne arasndaki farkllklarn belirtilmesidir52. Mukayesede iki ya da daha fazla ey

    arasndaki benzerlikler deerlendirilir. Ztlklarda ise benzerliklerden ok farkllklarn

    vurgulanr.53 Fikirler, rneklerle gelitirirken ve desteklenirken, sz konusu fikirleri

    ayn derecede temsil eden rnekler verilir. Sz konusu rneklerin aralarndaki 51 rnekler blm The Resourceful Writer A Basic Writing Course adl kitaptan zetlenmi ve verilen rnekler Trkeye uyarlanmtr. Bkz. A.g.e., William H. Barnwell, Robert Dees, Houghton Mifflin Company, Boston, 1991, s. 160-165 52 Bk. Brooks &Warren, Modern Rhetoric, Second Edition, p.87. 53 Writing With A Purpose, s.:114

  • benzerliklerin gsterilmesi mukayese farkllklarn gsterilmesi ise ztlktr. Mukayese

    ve ztlklar bir eyin dierinden daha mkemmel olduu anlatlmak istendiinde ya da

    iki eyin birbiriyle benzeyen ya da birbirinden farkl ynlerini allmn dnda bir

    yolla gstermek istenildiinde kullanlr54.

    Mukayese bir fikrin doruluunu ispatlamay amalar. Mukayese de temel

    ama vardr. Bunlardan birincisi farkl olduu dnlen iki eyin aslnda benzer

    olduu, ikincisi, benzer olduu dnlen iki eyin farkl olduu; ncs ise

    mukayese edilmesine ramen iki eyin denk olmad ve birinin dierinden daha iyi

    olduu gsterilir55. Bu amalardan her birini geree ulama abas olarak

    deerlendirmek gerekir.

    nsan dncesi genellikle mukayese ve tezat stne kurulur. Bir ev byk

    denildiinde, aslnda onun dier evlerden byk olduu anlatlmaktadr. Ayn ev, bir

    gkdelenle ya da bir atoyla karlatrldnda olduka kk grlebilir () Byk,

    kk, iyi, kt vb. kelimeler, nesneleri, kiileri ya da olaylar tasvir etmekte kullanlan

    ifadelerdir. Bu tr ifadeler, sadece kendi kategorilerindeki dier ifadelerle mukayese

    edildiinde veya aralarndaki ztlklar gsterildiinde bir anlam ifade ederler. rnein,

    byk ve kk elmaslar birbiriyle mukayese etmek anlaml olmakla beraber, elmaslar

    elmalarla mukayese etmek son derece anlamsz bir kyaslamadr56. Ksaca mukayesesi

    yaplan iki eyin cinsinin, ilevinin, kategorisinin, denkliinin vb. eylerinin benzer ya

    da ayn olmasna dikkat etmek gerekir.

    Mukayese ve tezat hkm ya da karar vermemiz gereken bir konuda ara

    olabilir. Bir kazak ya da kullanlm bir araba satn almadan nce karlatrma yaparz;

    Kayt olacamz dershaneyi semeden nce, sz konusu dershaneyi dierleriyle

    mukayese ederiz. Ayn ekilde bir varl veya nesneyi tanmlamak ya da aklamak iin

    de karlatrma yaparz. Hamburger imanlatyor dediimiz zaman neyi kastederiz?

    Mantarla karlatrldnda imanlatyor mu? Ya da bir galon dondurmayla 54 The Resourceful Writer A Basic Writing Course, s.168 55 Writing With A purpose, s.:114 56 The Resourceful Writer A Basic Writing Course, s.: 169

  • karlatrldnda imanlatyor mu? imanlatyor kelimesinden herhangi bir anlam

    karmak iin karlatrmalar yapmaya muhtacz. Bu durumda mukayese ve tezat bir

    kelimeyi tarif etmekle edeerdir.57 Bir yazda karlatrma ve tezad kullanmann iki

    yolu vardr: 1)Blok olarak karlatrma (A+B). 2) Paralar halinde karlatrma.

    (A/B+A/B).

    Blok olarak karlatrma

    I.Giri: Bu blmde tartlan iki ey muhataba sunulur. Konulara dair gereken

    tanmlamalar ve betimlemeler yaplr. Ayrca bu iki konunun hangi ynden mukayese

    edilecei de eklenir.

    II.Gelime:

    A.Konu 1

    1.Deinilecek olan A noktas

    2.Deinilecek olan B noktas

    3.Deinilecek olan C noktas

    B.Konu 2

    1.Deinilecek olan A noktas

    2.Deinilecek olan B noktas

    3.Deinilecek olan C noktas

    III.Sonu: Sonu ksmnda zmlemenin bulgular zerine yorum yaplr, ana

    noktalar zetlenir ve bazen yazarn bulgulara dayal olarak vard hkmler st kapal

    olarak anlatlr.

    Paralar Halinde Karlatrma

    I.Giri: Bu blmde tartlan iki konu da muhataba sunulur. Konulara dair

    gerekli tanmlamalar ve betimlemeler yaplr. Bu iki konunun analiz edilecei

    karlatrmann temelleri de eklenir.

    II.Gelime: 57 Writing Well, s.:270

  • A.Deinilecek A noktas

    1.Konu 1

    2.Konu 2

    B.Deinilecek B Noktas

    1.Konu 1

    2.Konu 2

    III.Sonu: Sonu ksmnda zmlemenin bulgular zerine yorum yaplr, ana

    noktalar zetlenir ve bazen yazarn bulgulara dayal olarak vard hkmler st kapal

    olarak anlatlr.

    Batl Kaynaklara Gre Aklayc AnlatmBlok olarak karlatrmaParalar Halinde Karlatrma