AFET BİLİNCİ EĞİTİMLERİ

Bu Eğitim Sunumu Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı tarafından

Afete Hazır Türkiye

Afete Hazır Aile Bilinçlendirme ve Eğitim Kampanyası

kapsamında hazırlanmıştır.

Tüm hakları saklıdır.

Bu Eğitim Sunumunun hiçbir bölümü ilgili kurumlar ve yayımcı kurumun yazılı izni olmadan elektronik, dijital veya mekanik

yollarla çoğaltılıp dağıtılamaz, kar amaçlı kullanılamaz.

EKİM 2014, ANKARA

Copyright©2013

3

Eğitmen Becerileri

İçerik

Eğitimin Hedefleri

Yetişkin ve Çocuk Eğitimi

Olumlu Eğitim Atmosferi Oluşturma

Etkin Eğitmenin Özellikleri

Etkin Eğitmen Sunum Becerileri

3. Gün Sunum Değerlendirme Araçları

5

Öğrenim Hedefleri

Olumlu eğitim atmosferi oluşturabilme

Yetişkin eğitim ilkelerini uygulayabilme

İletişim tekniklerini kullanabilme

Görsel-işitsel eğitim araçlarını kullanabilme

İnteraktif eğitim tekniklerini uygulayabilme

Sunum becerisi kazanabilme

Değerlendirme araçlarını kullanabilme

konularında bilgiler edinmiş olacaklardır.

6

Bu bölüm sonunda katılımcılar;

Yetişkin ve Çocuk Eğitimi

Yetişkin eğitimi ve çocuk eğitimi;

Amaç

İçerik

Yöntem

açısından farklar içerir.

7

Yetişkin ve Çocuk Eğitimi

Çocuğa;

Yönelik eğitimin amacı, çocuğu yaşantıya hazırlamaktır.

Çocuğa; okulda, kurumların belirlediği bilgi ve beceriler kazandırılır.

Çocuklara kişiliklerini geliştirici bir eğitim yaklaşımı uygulanır,

Çocuk eğitimi, çocuğun sorunların farkında olmasını sağlamaya dayalıdır .

Yetişkine;

Yetişkin eğitiminin amacı ise sorunların çözümünü sağlamaya dayanır.

Yetişkine gereksinim duyduğu alanda bilgi ve beceri verilir.

Yetişkinin kişiliğine saygı duyacak ve koruyacak bir eğitim yaklaşımı izlenir.

Yetişkin eğitiminin temeli, bir sorunun çözümüne dayanır.

8

Çocuk ile öğretmen arasındaki ilişki anne-baba ilişkisine benzer; yetişkin-öğretmen ilişkisi öğrenen-öğreten ilişkisine, bir

ölçüde arkadaş-meslektaş ilişkisine dayanır.

Yetişkin ve Çocuk Eğitimi

Çocuğun;

Öğrenmek için bol zamanı vardır.

Yaşantıdan edindiği deneyim henüz azdır.

Güven duygusu yüksektir.

Öğrenmeye sınırlı da olsa zorlanabilir.

Yetişkinin;

İş saatlerinden artan zamanı kullanır.

Geçmiş yaşantısına dayanan bir deneyim.

Öğrenme gücü konusunda güvensizlik söz konusudur.

Öğrenmesi ondaki öğrenme güdüsüne bağlıdır.

9

Yetişkinlerin Etkin Öğrenmesi için:

1. Yetişkin benlik kavramı gelişmiş bir insandır:

Kişiliğe saygı gösterilmeli Eğitimde etkin rol alması sağlanmalı Sıkı gereksiz otorite kurulmamalı Eğitim düzeyi düşük yetişkinlerde, güven eksikliği kaynaklı eğitime

ilginin az olabileceği bilinmelidir.

2. Yetişkin deneyim birikimine sahiptir:

Edindikleri deneyim birikimlerini kullanacak eğitim ortamı sağlanmalı

Deneyimlerine uygun düşen yeni öğrenmeleri kabul ettikleri, ters düşenlere karşı bir direnme eğilimi gösterdikleri bilinmelidir.

10

Yetişkinlerin Etkin Öğrenmesi İçin:

3. Eğitim içeriği gereksinimlerine karşılık vermelidir. İsteği bu koşulla artar.

4. Karşı karşıya kaldığı sorunlara çözüm getirebilecek öğrenmelere ilgi duyar:

Yetişkin, eğitimi sonucunda edindiği bilgi ve beceriyi hemen yaşamında kullanmayı ister,

Aile, toplum ve mesleki sorumlulukları ile ilgili konuları öğrenmeye hazırdır.

Öğrenme gereksinmeleri daha çok, karşılaştıkları sorunlara dayalıdır,

Zamanları değerli olduğundan, sorunlarının çözümüne yönelik olmayan öğrenmelere ilgi duymazlar.

11

Yetişkin Öğrenme Prensipleri

Eğitim kendi alanları ile ilgili ise, öğrenmeye istekli ve gayretli olur ve güdülenirler,

Eğitimde çeşitlilik olmasını arzularlar,

Olumlu geribildirim almak isterler,

Kişisel sorunları ve sorumlulukları vardır ve güvenli bir ortama ihtiyaç duyarlar,

12

Yetişkin Öğrenme Prensipleri

Diğer kişilerden ayrı, değişik bilgi, deneyim ve saygıdeğer davranışlara sahip, özgün bir birey olarak algılanmak isterler,

Özgüvenlerini korumaları gerekir,

Kendileri ve eğiticiler hakkındaki beklenti yüksektir,

Kişisel gereksinimleri dikkate alınmalıdır.

13

Yetişkinlerin Öğrenmesi

Yetişkin eğitiminin esaslarını belirleyen duyusal katılımcı gereksinimleri :

14

• Anlama gereksinimi

• Güven duyma gereksinim

• Hareket gereksinimi

• Topluluğa aidiyet (ait olma) gereksinimi

• Tanınma ve değerli olma gereksinimi

Olumlu Eğitim Atmosferi Oluşturma (Eğitim Öncesi Hazırlıklar)

Katılımcı profili

Eğitim öncesi eğitmenin hazırlığı

Eğitim ortamının hazırlanması

Fiziksel konforun sağlanması

Oturum düzeninin ayarlanması

Eğitim materyallerinin temini ve ön hazırlıklar

Mekan ve bina hakkında acil durum bilgileri

Aralarda ihtiyaçlar için hazırlık ve katılımcıların bilgilendirilmesi

15

Olumlu Eğitim Atmosferi Oluşturma (Eğitim Sırasında)

Katılımcıların birbirleri ve eğitimci ile tanışmalarının sağlanması

Katılımcıların eğitimden beklentilerinin öğrenilmesi

Eğitimin amaç ve hedeflerinin gözden geçirilmesiEğitimin genel çerçevesinin çizilmesiKatılımcı ihtiyaçları ile ilgili açıklamalar ve uyarılar

yapılmasıEtkin katılımın sağlanması, karşılıklı etkileşimin

desteklenmesiEğitmenin ses tonu, hareketleri ve yüz ifadesinin

önemi “Nasıl” söylendiği “Ne” söylendiği kadar önemlidir.

16

Olumlu Eğitim Atmosferi Oluşturma (Eğitim Sonrasında)

Katılımcıların mümkünse yerlerinde ziyaret edilmesi

Yeni kursların düzenlenmesi ve katılımcıların yeni kurslardan haberdar edilmeleri

Konu ile ilgili yeni bilgilerin katılımcılara ulaştırılması

Kaynak gönderilmesi

Eğitim konusunda saha çalışmalarının genel durumu ile ilgili değerlendirmelerin paylaşılması

17

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Eğitim Ortamının Hazırlanması)

Eğitimin kalitesini arttırır.

Eğitimin ortam koşullarından dolayı kesilmesini engeller.

Katılımcıya değer verildiğinin göstergesidir.

Eğitimin zamanında başlamasını sağlar.

Eğitmenin profesyonel bir görünümle -avantajlı olarak- eğitime başlamasını sağlar.

18

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Fiziksel Konforun Sağlanması)

Ses

Aydınlatma ve doğal ışık

Havalandırma

Isı

Salon boyutunun katılımcı sayısına göre yeterliliği

(ne küçük, ne de çok büyük olmalı)

19

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Eğitim Salonunun hazırlanması)

Eğitim görsellerini en uzakta oturan kişiler rahatça görebilmelidir.

Eğitmenin sesini en arka sıradaki katılımcı duyabilmelidir.

Dış ortamda gürültü kaynağı var ise eğitim öncesi bertaraf edilmelidir.

Oturma düzeni seminer dizilişine getirilmelidir.

Eğitim sonunda düzenleme eski haline getirilmelidir.

20

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Eğitim Materyallerinin Temini ve Ön Hazırlıklar)

Eğitim sırasında kullanımı gösterilerek anlatılacak

cihazlar temin edilir(yangın söndürme

Varsa; Acil durum çantası bir masa üzerinde açılarak içindekiler düzenlenir ve herkesin göreceği bir

kenarda tutulur,

Eğitim sırasında kullanılabilecek kitap, kalem, form, yaka kartları vb. düzenlenir,

Ara kablolar kişilerin takılmayacağı

şekilde düzenlenmelidir.

21

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Mekan ve Bina Hakkında Acil Durum Bilgilerinin Öğrenilmesi)

Eğitim salonundan acil bir durumda çıkış için bilgileri edinin.

Acil çıkışlar nerede?

Yangın tüpleri var mı?

Duman dedektörü, yangın söndürme

sistemi var mı?

Kapılar içe mi dışa mı açılıyor?

Bina yönetiminin bir acil durum

planı var mı?

Tatbikat yapılıyor mu?

Tüm bu acil durum bilgilerini tanışma sonrasında katılımcılarla paylaşarak bir farkındalık yaratın. 22

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Görsel İşitsel Cihazları Hazırlama ve Kullanma)

Elektronik cihazların hazırlık ve kontrolü;Eğitimde kullanılacak

bilgisayarı hazırlayın.Hoparlör gerekli ise

temin edin ve bağlantılarını kurun.

Eğitim CD’sini çalıştırın.Çizilme ve bozulmalara

karşı yanınızda bir yedek eğitim CD’si mutlaka bulundurun.

Uzatma kablosu vb. gerekiyorsa temin edin.

23

Eğitim Öncesi Hazırlıklar (Görsel İşitsel Cihazları Hazırlama ve Kullanma)

Teknik sorunların çözülmesi;Her zaman eğitim

öncesinde sorun çıkabilir.

Eğitimin verileceği yere mutlaka 1 saat önce gelin.

Teknik sorunların çözümünde eğitim boyunca ulaşabileceğiniz bir teknik sorumlu olduğundan emin olun.

Eğitmenin teknoloji hakimiyeti;Bilgisayar kullanımınızı

geliştirmeye gayret edin.

Teknik becerilerinizde sorun yaşayabileceğinizi düşünüyorsanız eğitimlerde daha bilgili birinden destek isteyin.

24

Etkin Eğitmen Özellikleri

İsteklidir, işini yaparken coşkuludur.

Sıcak ve cana yakındır.

Yönlendirici değil, etkindir.

Verdiği eğitim konularında bilgilidir.

İletişim becerilerini iyi kullanır.

25

Eğitimcinin Kullanacağı Beceriler

Yapılandırma

Genelleme

Bağlantı Kurma

Yönlendirme

Hedefleri Anlama

Özetleme

Geri Bildirim Verme

Yüreklendirme

Sorun Çözme

Bilgi Otoritesi Olma

26

Etkin İletişim

BİR MESAJIN TOPLAM ETKİSİ

%7 SÖZEL

%38 SESLİ

%55 BEDEN DİLİ

27

Sunum Tiplerine Göre Hatırlama Yeteneği:

Etkin İletişim

Sunum Tipi 3 saat sonra 3 gün sonra

Sözlü, tek yönlü ders (konferans) %25 %10-20

Yazılı (okuma) %72 %10

Görsel/Sözel (görsel araçların kullanıldığı anlatım) %80 %65

Katılımcı (oyunlar, vaka çalışmaları) %90 %70

28

Hatırlatmalar

Eğitimlerinizde araların süresini aşmamaya özen gösteriniz.

Sorunlu dinleyici profili sergileyen kişiler var ise, en lider olabilir görünümlü kişiyi eğitim lideri seçerek desteğini alma görevini ona vermek önemli bir stratejidir.

Araları katılımcılara hatırlatmak için aralarından yardımcılar da seçebilirsiniz.

Aralarda katılımcıların sorularını yanıtlamak için sınıfta veya ara verilen mekanda bulunmaya özen gösteriniz.

29

10 DAKİKA ARA!

Eğitmen Kaynaklı İletişim Engelleri

Emir Vermek, Yönlendirmek;“Telefonu derhal kapat ve çantana koy”

Tehdit Etmek, Gözdağı Vermek;“Telefonu kapatmazsan elinden alırım”

Ahlak Dersi Vermek;“Yetişkin bir insan bir toplantıda ne yapılıp yapılmayacağını

bilir”

Öğüt Vermek, Çözüm Getirmek,“Eğitim düzenini bozmaya hakkın yok, yerinde olsam o telefonu

kaldırırdım”

Öğretmek, Nutuk Çekmek, Mantık Yürütmek,“Telefon dikkat dağıtmak için icat edilmedi”

Yargılamak, Eleştirmek, Suçlamak,“Her toplantıda sorun yaratıyorsun” 31

Eğitmen Kaynaklı İletişim Engelleri

Ad Takmak, Alay Etmek;“Toplantının şarlatanı olmak zorunda mısın?”

Yorumlamak, Analiz Etmek;“Bu hareketi dikkat çekmek için yapıyorsun”

Övmek, İltifat Etmek;“Bu yaptığın senin gibi akıllı birine yakışmıyor”

Güven Vermek, Duyguları Paylaşmak;“Anlıyorum, Alacağın mesaj şu an seni bu konudan fazla

ilgilendirdiğine göre önemli olmalı”

Sınamak, Sorguya Çekmek;“ İlgini konuya vermedikçe burada konuşulanları nasıl

anlayacaksın?”

Önemsememek, Konuyu Saptırmak, Şakacı Davranmak;“Beyefendi telefondaki önemli mesajı ile ilgilensin biz konumuza

devam edelim” 32

Etkin Eğitmen Becerileri

Ruh hali

Göz teması

Ses kullanımı -Duruşlar/ Tekrarlamalar

Duru dil kullanımı

Yumuşak geçişler/ Vurgular

Beden dili

Eğitmenin yeri/ Hareketi/ Katılımcılara yakınlığı

Görsel-İşitsel araçların izleyici önünde kullanımı

İzleyici/Katılımcı ile iletişim

33

Artık sahnede dikkat odağı olan eğitmenin uygulaması ve benimsemesi gereken yöntemler:

Etkin Eğitmen Becerileri – Ruh Hali

Sunumun başında heyecanlı olabilirsiniz. Bu durumda herkes heyecanlıdır.

İlk birkaç dakika çok hızlı konuşmamaya dikkat edin.

Yumuşak, kararlı bir ses tonuyla, güven veren bir açılış yapın.

El notu kullanıyorsanız notlarınızı kartona yazın.

34

Etkin Eğitmen Becerileri – Göz TemasıGöz teması yolu ile;

Katılımcıların sunumunuzdan ne kadar etkilendiklerini ve içeriği ne kadar takip ettiklerini anlayabilirsiniz.

Katılımcının ilgisini belirlemek, nabzını tutmak, gerekiyorsa (çok sık değil) ara vermek, dikkat eksikliği tespit ettiniz ise; fıkra vb. ile katılımcıları canlandırmak için ipuçlarınız olur.

Katılımcıyı önemsediğinizi gösterirsiniz.

Dikkat!

Sadece başların yukarısına ya da ayaklara bakarak anlatım yapmayın ; Güvensiz, konuya hakim olmayan eğitmen görüntüsü yaratır.

Sadece sizi dinleyen ya da otorite gördüğünüz kişilere sunum yapmayın. 35

Etkin Eğitmen Becerileri – Ses kullanımı

Dinleyicilerin sizi sunumunuz boyunca duyabilmelidir.

Sesiniz cümleler sonunda alçalmamalıdır.

İçeriği etkin biçimde aktarmanız, sesinizin;

müzikalite değeri,

vurgulama,

inişli çıkışlı bir tonlama ve

hız ayarlarını iyi yapmanızla bağlantılıdır.

Tekrarlardan kaçının,

Söyleyemediğiniz kelimelerin yerine başka kelimeleri seçin, ısrar etmeyin.

Kelimeler arasında uzun takılmalar “eee”lerden kaçının.

Salon ebadına göre ses sistemini ayarlayın.

Salon katılımcı sayısına göre çok büyük ise salonu değiştirmeyi deneyin.

36

Etkin Eğitmen Becerileri – Duruş ve Tekrarlamalar

Eğitmen, rahat, esnek ve doğal bir duruşa sahip olmalıdır.

Katılımcıyı eğitimden uzaklaştıracak dikkat çekici duruşlardan kaçınmalıdır;

– Pasif Duruş

– Güvenli Duruş

– Saldırgan Duruş

37

Etkin Eğitmen Becerileri – Duru Dil Kullanımı

Sunumlarda duru, düzgün fakat yalın bir dil kullanın.

Abartılı ve yapay dil kullanımının etkinlik sağlamadığını unutmayın.

Edilgen yüklemler yerine etkenlerini seçin.

Ancak izleyicilerin anlayabileceğinden eminseniz jargon kullanın.

Yabancı kelimelerden ve teknik kelimelerden olabildiğince kaçının.

38

Etkin Eğitmen Becerileri –Yumuşak Geçişler/Vurgular

Sunumunuzda bir konuyu/ bölümü bitirip diğerine geçerken katılımcıların sunum akışını takiplerini kolaylaştıracak belirgin sinyaller verin.

39

Tek düze tonlamaların olduğu vurgusuz bir sunum, takip edilemeyen, bir

sunumdur ve etkin aktarımın

önünde engeldir!

Etkin Eğitmen Becerileri – Beden Dili

Sunumunuz süresince kendinden emin bir şekilde ayakta durun.

Dinleyiciyi rahatsız edebilecek, hoş görünmeyen, belki sürekli yaptığınız el hareketleri ve tavırlarınızı kontrol etmeye çalışın.

Özellikle soruların ve görüşlerin size yönlendirilmesinde mimik ve davranışlarınıza dikkat edin.

Tahta kullanımı veya diğer nedenlerle sırtınızı izleyicilere dönmekten kaçının.

40

Etkin Eğitmen Becerileri(Eğitmenin Alan Kullanımı ve Konumlanışı)

Tüm katılımcılara eşit uzaklıkta olmaya çalışabilir

Rahat hareket edebileceğiniz bir konumda durup

Sakince, yanlara veya ekrana yönelebilir

Katılımcılara 1 metre mesafeyi koruyarak yaklaşabilirsiniz.

41

Etkin Eğitmen Becerileri (Sunum Araçlarının İzleyici Önünde Kullanımı)

Katılımcıya tablolarda, slaytlarda veya saydamlardaki bilgileri kavramaları için zaman tanıyın.

Sunumunuzda gerekli olduğunu düşünerek videolarda çok zaman kaybetmemeye dikkat edin. Gerekiyorsa video koyun, videoda anlatılan içeriği siz tekrar anlatmayın.

Görsel ile katılımcı arasında kalmayın.

Elle göstermek yerine, ışıklı kalem, sunum çubuğu vb. kullanın.

Yazılı ve görsel materyallerinizi önceden inceleyip, sunum denemeleri yapın.

42

Etkin Eğitmen Becerileri(Sunumlarda Yapılması Gerekenler)

Konuşmanızı düzenli ve tutarlı bir şekilde düzenleyin.

Konuşmanızı en az üç kez prova edin.

Adınızı, soyadınızı ve konumunuzu vererek kendinizi tanıtın.

Sunumunuzun ana hatlarını sunum düzenleyen sorumluya sunum öncesi verin.

Dinleyicileriniz ile göz teması içinde bulunun ve beden dilinize dikkat edin.

43

Etkin Eğitmen Becerileri(Sunumlarda Yapılması Gerekenler)

Her bölümün başlığının yeterince açıklayıcı olmasına dikkat edin.

Görsel malzemelerinizle sözlü anlatımınız arasında denge olmasına dikkat edin.

Konuşmanız süresince görsel malzemelerinize işaret edin.

Sesinizin vurgularında ve tonlamanızda önem ve tekrarlama için içeriğe uygun değişiklikler yapın.

Zamanınızı iyi kullanın! Sunum sırasında eğitim mekanı

içinde dolaşın.

44

Etkin Eğitmen Becerileri(Sunumlarda Yapılmaması Gerekenler)

Tek tek isimle soru sormayın.

Dinleyicilere sırtınızı dönmeyin.

Çok hızlı, çok yavaş, ya da okuma biçiminde monoton bir şekilde konuşmayın.

Sunum boyunca notlarınızı okumayın.

Yansıtılan slaytta yazılı olan metindeki cümlelerin tıpa tıp aynısını konuşmanızda kullanmayın.

İsteksiz, kendine güvensiz, ilgisiz görünmeyin. Beden dilinize dikkat edin.

Giyiminiz ve duruşunuzla Kurumsal aidiyetinize tezat oluşturmayın.

Sürekli ileri geri hareket etmeyin, el ve kollarınızı aşırı oynatmayın.

45

Eğitmen Becerileri (Altın Kurallar)

Zamanı aşmamaya mutlaka önem verin.

Söz verilen saatte toplantıya gelin.

Gelen katılımcılara saygı gösterin, eğitiminize en fazla 10 dakika gecikme ile başlayın.

Konuşmanızı -özel durumlar olmadıkça- asla oturarak yapmayın.

Yerinde mizah ve espri kullanmaya çalışın.

Her şeyinizi önceden düzenli olarak hazırlayın.

Kısa aralar verin (birkaç saniye sessizlik yaratınınız).

Özetleyin.

Kendiniz olun.46

Eğitmen Becerileri (Altın Kurallar)

Konuşmanızı ezberlemeyin, doğal olun.

Tedirginlik veya heyecanınızı açıklamayın, özür dilemeyin.

Kolay anlaşılır bir ifade biçimi/dil kullanın; zor olmayan kelimeler, ama profesyonel ifadeler seçin.

Yavaş ve net olarak konuşun.

Teknik terimleri büyük boyutlu kağıtlara yazın.

Sunum süresi sonunda sorunuz var mı? diye sorun.

Göz teması kurun.

Bilmiyorsanız, emin değilseniz biliyormuş gibi davranmayın. Her şeyi bilmek durumunda değilsiniz. 47

Etkin Eğitmen Becerileri(Sorunlu Katılımcı Profili)

Eğitim sırasında sürekli konuşan katılımcı,

Eğitim içinde alternatif eğitim düzenleyen katılımcı,

“Her şeyi ben bilirim”ci katılımcı,

Konuyu dağıtan söz kesen katılımcı,

Dikkat çekmeye çalışan katılımcı,

Eğitmenin açığını yakalamaya çalışan katılımcı,

Aşırı sessiz içine kapanık katılımcı,

vb.

48

Etkin Eğitmen Becerileri(Sorunlu Katılımcı ile Başetme Teknikleri)

Sürekli soru soran kişi ile göz temasını kesin.

İlgisiz katılımcının yakınına gelerek orada bir süre anlatım yapın.

Uyuma veya sunumdan kopma halindeki katılımcı ile göz temasını sıklaştırın.

Grup içinde konuşma olduğunda diğer kişilerin dinlemekte zorlandığı hatırlatmasını yapın.

Çok fazla soru olması halinde arada veya ders sonunda zaman ayıracağınızı belirtin ve mutlaka zaman ayırın.

Konu dışı sorular gelmesi halinde konu dışı olduğunu belirtin.

Detay vermek isteyen katılımcıyı zaman sorunu nedeni ile engelleyin. 49

Özet

Kalifiye eğitici

Güçlü giriş

Etkileşimli ve görsel-işitsel destekli sunum

Katılımcı işbirliği

Etkili özet

KONUYA HAKİM OLMAK

TEKRAR, TEKRAR, TEKRAR!50

Sunum Konularının Seçimi ve Değerlendirme Kriterleri

Ne sunulacak?

Sunum Kriterleri Ne Olacak?

Kimler Nasıl Değerlendirilecek?

Kimler yetki kazanacak veya telafi eğitimine kimler davet edilecek?

Sizler eğitimlerinizi gerçekleştirirken Başbakanlık AFAD ve İl AFAD’ların belirlediği yetkin gözetmenler sizleri ziyaret

edebilir ve değerlendirme yapabilirler. 51