AKTUELNO U PRAKSI - · PDF fileČASOPIS ZA NAUČNO-STRUČNA PITANJA U SEGMENTU SPORTA IMPRESUM ... meru a napadačke i odbrambene tehnike ograničene na pojedinačne pokrete sa

Aktuelno u praksi

POKRAJINSKI ZAVOD ZA SPORT

AKTUELNOU

PRAKSI

9

NOVI SAD, 2010. god. XXII

1

Pokrajinski zavod za sport

AKTUELNO U PRAKSIČASOPIS ZA NAUČNO-STRUČNA PITANJA U SEGMENTU SPORTA IMPRESUMIzdavač Pokrajinski zavod za sport, Novi Sad, Masarikova 25/2 Za izdavača: dr Nenad Sudarov Glavni i odgovorni urednik: Prof. dr Jan BabiakUrednik: Dragan Doder, naučni saradnikDomaći uređivački odbor:Prof. dr Srećko Jovanović-PredsednikProf. dr Zoran ĆirkovićProf. dr Slavko ObadovProf. dr Zoran MašićProf. dr Siniša CrvenkovićDoc. dr Goran KasumMeđunarodni uređivački odbor:Prof. dr Milorad Stričević, USA-PredsednikProf. dr Izet Rađo , Bosna i HercegovinaProf. dr Hrvoje Sertić, HrvatskaProf. dr Mališa Radović, Crna GoraProf. dr Žarko Kostovski , MakedonijaPrevodi: Saša Mihić i Ivan MilojkovićLektura i korektura: Olivera KrivošićNaslovna strana: Bokseri (reljef) Milan TrkuljaTehnička priprema: Goran Glamočić

Tiraž: 100 primeraka UDK 796 YU ISSN 0351-2037 Štampa: «ALFA graf» - štamparija

2

Aktuelno u praksi

POKRAJINSKI ZAVOD ZA SPORT

3


SADRŽAJ

Srećko Jovanović, Nenad Koropanovski, Goran KasumUTICAJ IZMENA PRAVILA SUĐENJA NA TAKMIČARSKU AKTIVNOST U KARATEU 5

Ćirković Zoran, Mirilović Marko, Kasum GoranMETODSKI POSTUPAK OBUČAVANJA KRETANJA U BOKSU 16

Kasum Goran, Jovanović Srećko, Ćirković ZoranNARODNI OBLICI RVANJA I NJIHOV UTICAJ NA MODERNO RVANJE 31

Slavko Obadov, Sandra Vujkov, Tatjana TrivićZNAČAJ RAZVOJA REPETITIVNE SNAGE STAJNE NOGE KOD DŽUDISTA 45

Jan Babiak, Dragan DoderGIPKOST KARATISTA JUNIORA I SENIORA 51

Kasum Goran, Ćirković Zoran, Jovanović SrećkoNARODNO I SPORTSKO RVANJE U SRBIJI 58

Zoran Mašić, Agelaku Filanti, Nina ĐukanovićTEHNOLOŠKE MOGUĆNOSTI EVIDENTIRANJA DINAMIČKE ČVRSTOĆE 72

Sandra Vujkov, Slavko Obadov, Tatjana Trivić, Jovan PejčićELEMENTARNE IGRE ZA RAZVOJ KOORDINACIJE KOD MLADIH DŽUDISTA 78

Tatjana Trivić, Slavko Obadov, Sandra Vujkov, Jovan PejčićPOLIGON ZA RAZVOJ SPECIFIČNE MOTORIKE MLADIH DŽUDISTA 87

Zoran Đurđev, Miroslava Mileusnić, Mica BujoševićSVRSISHODNOST I METODOLOGIJA SISTEMATSKOG PREGLEDA U SP. MEDICINI 92

Zoran Stefanov, Nenad KoropanovskiSUĐENJE KAO FAKTOR USPEHA U KARATE SPORTU 98

Jugoslav Vojinović, Dragan DoderPSIHOLOŠKA PRIPREMA KARATISTA 104

Stevan G. Pujić, Mihajlo Pujić, i Miroslav JočićANALIZA MEĐUNARODNOG DŽUDO PRVENSTVA - “ Trofej Pančeva 2008.” 109

4

Aktuelno u praksi

Originalni naučni rad

Srećko Jovanović1, Nenad Koropanovski

2, Goran Kasum

1

1Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd, Srbija2Kriminalističko-policijska akademija Zemun

UTICAJ IZMENA PRAVILA SUĐENJA NA TAKMIČARSKU AKTIVNOST U KARA-TEU

INFLUENCES OF CHANGES IN REFFEREING IN COMPETETIVE KARATE

Summary: In response to viewers losing interest, martial arts organization are constantly trying to change the rules by introducing elements that would make the competitions more inter-esting for viewers. In this sense, almost in all sports, we come across following tendencies: favori-sing more attractive techniques, lowering the score for passive fighters, increasing the maximum possible score, adding the points of the consecutively showed actions etc. In this work we analyze a total of 375 fights in karate, of which 287 were fought by the rule "to the three points" and 88 by the rule "to eight points." Research was based on the analysis of the most important European, World and the Yugoslav competitions in karate. It is realised that the use of the system "to eight points" resultes in increase of points achieved by attack on the head and foot, while the percenta-ge of points gained on the ground and by hand decreases. However, the importance of these chan-ges does not indicate significant changes in the structure of karate fights.

Key words: martial arts, karate, fight, rules, scoring techniques

1. PROBLEM

Sve do sredine prošlog veka, dominantno mesto u globalnoj organizaciji sportova zauzimali su boks i rvanje kao tradicionalno prihvaćeni borilački sportovi, koji su se nalazili u stalnom programu Olimpijskih igara i zvaničnih svetskih prvenstava. Šesdesetih godina, međutim, dolazi do pojave borilačkih sportova sa prostora Dalekog Istoka, koji su za neobično kratko vreme stekli izuzetnu popularnost u celom svetu. U tom smislu, posebno interesovanje izazvali su džudo, zatim karate a, u poslednje vreme, taekvondo. Ovi sportovi, zahvaljujući

5


prilagođavanju pravila suđenja, uređenoj organizaciji takmičenja kao i autentičnoj tehnici i metodici, izborili su, uz boks i rvanje, status takozvanih bazičkih borilačkih sportova. Oni se, u takmičarskom smislu, mogu smatrati »čistim« sportovima, jer se zasnivaju na određenoj, pravilima strogo definisanoj, grupi tehnika (udarci ili bacanja).

Pored nabrojanih sportova, u poslednje vreme, zapažena je pojava većeg broja »novih« sportova. Ovi sportovi, još uvek nemaju usaglašenu stručnu verifikaciju ali, zahvaljujući propagandi kao i nekim realnijim borilačkim karakteristikama, izazivaju sve veću pažnju gledalaca u današnje vreme. Ono što ih razdvaja od bazičnih (»čistih«) borilačkih sportova je to da se zasnivaju na većem broju tehnika mešovitog tipa (bacanja, udarci, poluge, …). Uslovno, mogu se smatrati »kompilativnim« disciplinama s obzirom da, u prvoj fazi svog razvoja, »pozajmljuju« tehnike i takmičare iz drugih (bazičnih) borilačkih sportova.

Polazimo od predpostavke da interesovanje za borilačke sportove sa aspekta motivacije mladih za upražnjavanjem i takmičenjem a posebno za pasivnim učešćem posmatračke publike, zaslužuje dublju psiho-sociološku analizu. Međutim, iz uže stručnog ugla, treba istaći da se ove pojave dešavaju u najbližem okruženju rada diplomiranih stručnjaka iz oblasti fizičke kulture. Zbog toga, smatramo da je od neobičnog značaja njihova obaveštenost koja se odnosi na aktuelne trendove u ovoj oblasti a koja će im pomoći u razlikovanju pravih borilačkih vrednosti sa proverenim utilitarnim, zdravstvenim i vasitnim uticajima od onih oblika koji, zbog sumnjivih kvaliteta i mogućnosti negativnih vaspitno-obrazovnih uticaja, ne bi smeli da nađu mesto u populacijama dece i omladine.

Praćenjem razvoja borilačkih sportova u dužem periodu, uočili smo različite transformacije, koje su, verovatno, posledica dinamičnih promena i zahteva savremenog društva. Uočili smo, najpre, da se, u odnosu na ranije periode, menja interesovanje za pojedine sportove. S druge strane, sami sportovi doživljavaju velike promene (naročito u pravilima suđenja).

2. CILJ I ZADACI

Osnovni cilj ovog rada je sagledavanje povezanosti izmena pravila suđenja i takmičarske aktivnosti u borilačkim sportovima sa posebnim osvrtom na karate.

Na bazi postavljenog cilja, definisani su sledeći zadaci:

6

Aktuelno u praksi

1. pregled najvažnijih izmena pravila suđenja u afirmisanim borilačkim sportovima (karate, rvanje, boks, džudo) u dužem vremenskom periodu,

2. navođenje osnovnih pokazatelja izmena takmičarskih karakteristika modernih borilačkih sportova pod uticajem izmena pravila suđenja,

3. analiza rezultata konkretnog istraživanja elemenata takmičarske aktivnosti u različitim sistemima suđenja u karateu.

3. REZULTATI

3.1. Pregled izmena pravila suđenja i takmičarske modifikacije modernih borilačkih sportova

Ovo istraživanje je pokazalo da se najizraženije promene dešavaju u domenu pravila suđenja. Ove promene direktno se reflektuju na izmenu takmičarske slike modernih borilačkih sportova, a dešavaju se, po našem mišljenju iz sledećih razloga:

1. povećanje egzaktnosti (objektivnosti) kriteijuma prilikom dosuđivanja poena,

2. zaštita takmičara od povreda i3. povećanje atraktivnosti i interesantnosti takmičenja.Prvi razlog koji se postavlja pred olimpijske borilačke sportove dovodi do

stalnih promena i usavršavanja takmičarskih pravila, posmatrano uopšteno za sve borilačke sportove, dovodi do sledećih promena: definisanje bodovnih jedinica za konkretne poentirajuće akcije, uvođenje zaštitne opreme, kao i zabrana poentirajućih tehnika koje se po svojoj prirodi teže kontrolišu i mogu da izazovu teže povrede takmičara /9/.

Kao odgovor na gubljenje interesovanja gledalaca, organizacije u borilačkim sportovima pokušavaju da u pravila suđenja stalno uvode elemente koji bi doprineli većoj interesantnosti za gledaoce. U tom smislu, gotovo u svim sportovima, beležimo sledeće tendencije: bodovno favorizovanje atraktivnijih tehnika, sankcionisanje pasivnosti, povećanje bodovnog maksimuma, sabiranje bodova sukcesivno izvedenih akcija i slično. Kao posebno interesantne, analiziraćemo aktuelne takmičarske karakteristike karatea i rvanja sa aspekta izmena takmičarskih pravila.

7


U prvim decenijama nastanka karate sporta dominirao je sistem takmičenja u sportskim borbama “do jednog poena” sa dve bodovne jedinice: IPON (jedan poen) i VAZARI (dva poena). Ovaj sistem takmičenja je izvorno blisko simbolizovao osnovnu borilačku ideju karate veštine - rešiti borbu jednim udarcem. U uslovima takmičenja “do jednog poena” borba se odvija u napregnutim, nižim stavovima i tvrđim gardovima. Razlog za to je, verovatno, trajanje borbe, koja može biti završena nakon jednog uspešnog udarca protivnika. Otuda je i kretanje svedeno na manju meru a napadačke i odbrambene tehnike ograničene na pojedinačne pokrete sa naglašenim elementom eksplozivne snage. Ovaj režim borbe genealoški bliže simbolizuje izvorni princip karatea, koji se ispoljava kroz koncentraciju maksimalne energije u jednom pokretu (saglasno osnovnoj borilačkoj ideji “rešiti borbu jednim udarcem”). Ovde bi trebalo istaći i okolnost da se borba odvija bez zaštitnih rukavica, što od takmičara zahteva viši nivo standardne tehnike i kontrole. Dosledno tome, u ovom sistemu suđenja, prilikom vrednovanja poentirajućih akcija strožiji su kriterijumi u elementima: forma, stabilnost stava, ravnoteža, ispoljenost snage ...

Međutim, za neupućene gledaoce, ovakav sistem suđenja kao i samo takmičenje, bili su relativno neinteresantni i apstraktni. Zbog toga je uveden sistem takmičenja “do tri poena”. Ova izmena, uz još neke druge izmene u pravilima suđenja, značajno su uticale na stvaranje nove “slike” karate borbe i karate sporta uopšte. Novim pravilima definisane su sledeće izmene: bodovni maksimum je povećan na tri poena, uvedena je obavezna zaštitna oprema (štitnici za zube i genitalije, rukavice i meki štitnici za potkolenice), uvedeno je bodovanje povezanih akcija, uvedni su protivkazneni poeni za ponovljene zabranjene radnje kao i izlaske iz borilišta, dozvoljen je nastavak akcije posle pada protivnika. Ova pravila dovela su do značajne izmene spoljašnje slike sportske karate borbe. Navešćemo osnovne elemente kroz koje se mogu sagledati te izmene: izgled borbenog stava, garda i kretanja, zastupljenost poentirajuiih tehnika, kriterijumi u zahtevu za kvalitetom standardnih tehničkih modela. Naime, takmičenje “do tri poena”, borce je oslobodilo napregnutosti koja je proisticala iz kratkoće borbe. Samim tim, takmičari su se “podigli” u prirodnije, slobodnije stavove, opuštenije gardove i počeli da se kreću slobodnije. U borbi se, osim pojedinačnih eksplozivnih pokreta (u presretanju i odbrani), češće primenjuju povezane napadačke tehnike rukama i nogama. Zbog toga su ove tehnike bitno modifikovane u odnosu na modele tehnike klasičnog karatea. Zbog postojanja zaštitnih rukavica, izgubljen je element kontrole a udarci

8

Aktuelno u praksi

su postali labaviji, sa manje naglašenim elementom jednokratne eksplozivne snage. Pored toga, mogućnost bodovanja akcija posle pada protivnika stimulisala je primenu tehnika narušavanja ravnoteže (naročito brzih trenutnih hvatanja i čišćenja). Sveukupno, sportska borba u ovom režimu suđenja, postala je dinamičnija, sa manje prekida i ograničenja.

Navedene “novine” su, u svakom slučaju, doprinele dinamičnosti i atraktivnosti takmičenja u sportskoj karate borbi. Međutim, i dalje je ostao problem koji se odnosio na veliko učešće slobodne sudijske procene bodovne vrednosti izvedenih akcija. Pored toga, sa aspekta gledalaca borba je i dalje bila monotona zbog zastupljenosti uskoograničenog broja poentirajućih tehnika (uglavnom je dominirala ručna tehnika gjaku zuki). To su, verovatno, bili osnovni razlozi za donošenje najnovijg pravila suđenja u karateu. Ova pravila sadrže brojne izmene a, najvažnije su: - uvođenje bodovnih jedinica za tačno definisane akcije (IPON, NIHON I SAMBON), produženje trajanja borbe po osnovu bodovnog maksimuma (borba se završava kada jedan takmičar ostvari razliku od 8 poena), razdvajanje kazni po vrstama, strožije sankcionisanje pasivnosti, stroga zabrana kontakta u glavu.

Ne upuštajući se u detaljno objašnjenje ovih, trenutno aktuelnih pravila, za kontekst ovog rada značajno je da se istakne da su ova pravila dovela do favorizovanja nožnih tehnika (tehnika nogom u glavu boduje se sa tri poena a tehnika nogom u telo sa dva poena), tehnika čišćenja (poentirajuća tehnika posle delimičnog narušavanja ravnoteže boduje se sa dva poena a posle potpunog čišćenja sa tri poena), kao i bacanja (dozvoljena su bočna bacanja, nakon čega se poentirajući udarac boduje sa tri poena). Ako se na ovo doda i povećanje bodovnog maksimuma i kažnjavanje pasivnosti u smislu izbegavanja borbe povlačenjem i hvatanjem protivnika, može se realno očekivati da sportska borba u karateu postane atraktivnija, dinamičnija i intresantnija kao i razumljivija sa aspekta konkretnije definisanih kriterijuma za bodovanje poentirajućih akcija.

Slične tendencije zapažene su u ukviru promena rvačkih pravila /10/. Proučavajući razvoj takmičarskog rvanja uočili smo da su se pravila suđenja često menjala a sve iz razloga da se poboljšaju uslovi za takmičenje i da se rvanje učini atraktivnijim za gledanje. Glavna promena odnosi se na stalnu tendenciju skraćivanja vremena trajanja rvačke borbe. Posle Drugog svetskog rata i Olimpijskih igara u Helsinkiju 1952. godine, trajanje borbe smanjeno je na 15 minuta, da bi zatim najduže važilo pravilo da borba traje 3x3 minuta sa 1 minut odmora između rundi. Dalje je borba skraćivana na 2x3 minuta sa minutom pauze, pa zatim na 5

9


minuta bez pauze, a od 1998. godine borba ponovo traje 2x3 minuta sa 30 sekundi odmora. Od 2005. godine trajanje borbe se ograničava na dve dobijene runde od po dva minuta.

Drugi karakterističan trend odnosi se na stalne modifikacije pravila sa ciljem pospešivanja aktivnosti i atraktivnosti a sankcionisanjem pasivnosti. U tom smislu, u današnjoj rvačkoj borbi, uvedeni su tehnički bodovi (od 1 do 5 bodova), pri čemu se posebno favorizuju atraktivna bacanja velike amplitude iz stojećeg stava, akcije posle dizanja iz partera kao i sukcesivno izvedene akcije. Suprotno ovome, pasivnost se sankcioniše postavljanjem takmičara u položaj koji bira njegov protivnik a posebno nesportsko ponašanje i nedozvoljene opasne radnje kažnjavaju se sa 1 ili 2 boda.

Navedene izmene pravila u mnogome su povećale dinamičnost i atraktivnost moderne rvačke borbe. S druge strane, preciznom klasifikacijom tehničkih poena povećana je egzaktnost u suđenju poentirajućih akcija ali i razumljivost za praćenje.

Što se tiče boksa i džudoa, nisu registrovane značajnije promene u sistemu takmičenja koje bi se reflektovale na takmičarsku sliku ovih sportova. Analizirajući današnje takmičarske karakteristike ova dva sporta, zapazili smo povećanje intenziteta borbi, koje je, po našem mišljenju, rezultat promene trajanja rundi u boksu (4x2 minuta), smanjivanja vremena držanja i izraženije borbe za gard u džudou.

3. 2. Uticaj promena pravila suđenja na zastupljenost poentirajućih tehnika

Istraživanje je zasnovano na analizi najznačajnijih evropskih, svetskih i jugo-slovenskih takmičenja u sportskim borbama u karateu u dva različita sistema suđe-nja: sistem suđenja „do tri poena“ i sistem suđenja „do osam poena“. Analizirano je ukupno 375 borbi, od čega 287 borbi po pravilima “do 3 poena” i 88 borbi po pravi-lima “do osam poena”. U vezi sa postavljenim ciljem rada, u analizu su uvršćeni sle-deći elementi: nivo poentiranja i vrsta poentirajuće tehnike.

Prilikom analize sportskih borbi praćena je zastupljenost svih dozvoljenih tehnika u karateu i to:

1. udarac rukom, oi zuki (OZ)2. udarac rukom, gjaku zuki (GZ)3. udarac rukom, kizami zuki (KZ)4. udarac rukom, uraken uči (URU)

10

Aktuelno u praksi

5. udarac nogom, mae geri (MG)6. udarac nogom, mavaši geri (MVG)7. udarac nogom, aši mavaši geri (AMVG)8. udarac nogom, ura mavaši geri (URMVG)9. udarac nogom, uširo mavaši geri (UŠMVG)10. udarac nogom, uširo geri (UŠG)

Na osnovu registrovanih podataka izračunati su numerički i procentualni poka-zatelji praćenih elemenata, a zatim izvršena komparativna analiza njihove zastuplje-nosti u dva različita sistema suđenja.

Tabela 1: Zastupljenost poentirajućih tehnika po pravilima «do 3 poena»NPT OZ GZ KZ URU MG MVG AMVG URMV

GUŠMV

GUŠG ∑

Nivo glave 5 328 121 13 0 10 13 8 3 0 501Nivo tela 2 368 3 0 4 4 0 0 0 9 390

∑ 7 696 124 13 4 14 13 8 3 9 891

Tabela 2: Procentualne zastupljenosti poentirajućih tehnika po pravilima «do 3 poena»% NPT OZ GZ KZ URU MG MVG AMVG URMVG UŠMVG UŠG ∑Nivo glave 0.55 36.73 13.54 1.45 0 1.11 1.45 0.89 0.33 0 56.05Nivo tela 0.22 41.20 0.33 0 0.44 0.44 0 0 0 0.66 43.29∑ 0.78 77.93 13.88 1.45 0.44 1.56 1.45 0.89 0.33 0.99 99.34

U tabelama 1 i 2 prikazani su numerički i procentualni pokazatelji poentira-nja u sistemu suđenja “do tri poena” na ukupnom uzorku od 287 borbi. U analizira-nim borbama ukupno je ostvareno 893 poentiranja, od čega 56.05% u nivo glave i 43.29% u nivo tela.

Posmatrano po tehnikama, najveću zastupljenost pokazuje udarac rukom gjaku zuki (GZ). Naime, ovom tehnikom poentirano je 696 puta (77.93% u odnosu na ukupan broj poentiranja), od čega 36.73% u nivo glave a 41.20% u nivo tela. Tehnikom kizami zuki (KZ) ukupno je ostvareno 124 poentiranja (13.54%). Ostale tehnike su pokazale veoma malu zastupljenost i to: uraken uči (1.45%), oi zuki (8.78%), mavaši geri (1.56%), aši mavaši geri (1.45%), ura mavaši geri (0.89%), uširo mavaši geri (0.33%) i uširo geri (0.99%).

Dakle, u najvećem broju slučajeva, poentiranje je ostvarivano ručnim teh-nikama (94.06%), dok je nogama poentirano u svega 5.93% slučajeva. Ovaj rezultat

11


je u saglasnosti sa rezultatima koji su dobijeni praćenjem sportskih borbi u ranijim periodima (po pravilima «do jednog poena» i «do 3 poena»). Takođe je potvrđena do-minacija udarca rukom gjaku zuki u odnosuna sve ostale poentirajuće tehnike.

Tabela 3: Zastupljenost poentirajućih tehnika po pravilima «do 8 poena»NPT OZ GZ KZ URU MG MVG AMVG URMV

GUŠMV

GUŠG ∑

Nivo glave 0 98 59 1 0 7 12 5 0 0 182Nivo tela 0 94 0 0 0 13 0 0 0 3 110

∑ 0 192 59 1 0 20 12 5 0 3 292

Tabela 4: Procentualne zastupljenosti poentirajućih tehnika po pravilima «do 8 poena»% NPT OZ GZ KZ URU MG MVG AMVG URMV

GUŠMV

GUŠG ∑

Nivo gla-ve

0 33.35 20.20 0. 0 2.41 4.11 1.71 0 0 61.78

Nivo tela 0 31.81 0 0 0 4.42 0 0 0 1.01 37.24∑ 0 65.16 20.20 0. 0 6.83 4.11 1.71 0 1.01 99.02

U tabelama 3 i 4 prikazani su numerički i procentualni pokazatelji poentira-nja u sistemu suđenja “do osam poena” na ukupnom uzorku od 88 borbi. U analizi-ranim borbama ukupno je ostvareno 292 poentiranja, od čega 61.78% poentiranja u nivo glave i 37.24% u nivo tela.

Najveću zastupljenost pokazuje udarac rukom gjaku zuki. Ovom tehnikom poentirano je 192 puta (65.16% u odnosu na ukupan broj poentiranja), od čega 33.35% u nivo glave a 65.16% u nivo tela. Tehnikom kizami zuki (KZ) ukupno je ostvareno 59 poentiranja (20.20%). Ostale tehnike su pokazale manju zastupljenost i to: mavaši geri (6.83), aši mavaši geri (4.11%), ura mavaši geri (1.71%), i uširo geri (1.01%).

Kao i u predhodno analiziranim takmičenjima “do 3 poena”, dominantno me-sto u poentiranju zauzimaju ručne tehnike (85.97%), dok je nogama poentirano u 14.03% slučajeva. Takođe je potvrđena dominacija udarca rukom gjaku zuki i ki-zami zuki, a od nožnih udaraca, iako još uvek u relativno niskim procentima, naj-zastupljeniji su mavaši geri i aši mavaši geri.

12

Aktuelno u praksi

4. ZAKLJUČAK

U radu su dobijeni rezultati koji potvrđuju da se kod svih borilačkih sportova danas dešavaju česte promene takmičarskih pravila. Konstatovano je da su karakte-ristične sledeće promene:

1. definisanje bodovnih jedinica za konkretne poentirajuće akcije,2. uvođenje zaštitne opreme,3. zabrana poentirajućih tehnika koje se po svojoj prirodi teže kontrolišu i mogu

da izazovu teže povrede takmičara,4. bodovno favorizovanje atraktivnijih tehnika,5. sankcionisanje pasivnosti,6. povećanje bodovnog maksimuma,7. sabiranje bodova sukcesivno izvedenih akcija i slično.

Ove promene direktno utiču na takmičarsku aktivnost u ovim sportovima (trajanje borbi, vrste poena, broj osvojenih poena, pojava novih standardnih teh-nika, karakteristike stava, garda, kretanja, kazne, …). Sa druge strane, neki poka-zatelji takmičarske aktivnosti se bitno ne menjaju, bez obzira na promene takmičar-skih pravila. Ovo je potvrđeno na osnovu dobijenih rezultata istraživanja zastuplje-nosti poentirajućih tehnika u sportskim borbama u karateu po različitim takmičar-skim pravilima.

U odnosu na ukupan broj poentiranja, u 61.78% slučajeva registrovano je poentiranje u nivou glave, a 37% slučajeva u nivou tela. U odnosu na ranija pravila, zapaža se nešto veći procenat poentiranja u nivou glave ali ova razlika nije statistič-ki značajna. Kao i u ranijim periodima, dominantno mesto u poentiranju zauzimaju tehnike rukama (85.97%), s tim što se zapaža tendencija povećanja procenta poenti-rajućih tehnika nogama (14.03%) u odnosu na ranija pravila (5.96%), što se, vero-vatno, može pripisati bodovnom favorizovanju nožnih tehnika po najnovijim pravili-ma suđenja. Potvrđena je dominacija udarca rukom gjaku zuki (65.16%) i kizami zuki (20.2%), a od nožnih tehnika, u odnosu na ranija pravila, veću zastupljenost su pokazale nožne tehnike mavaši geri (6.83%) i aši mavaši geri (4.11%). Ovaj odnos zastupljenosti poentirajućih tehnika verovatno proističe iz različite informacione slo-ženosti tehnika i koja se bitnije ne menja pod uticajem promena pravila suđenja.

13


LITERATURA

1. Blagojević, S. (2002): Osnovne varijante odbrana u sportskoj borbi u karateu (Diplomski rad), Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd

2. Božović, A. (1992): Ispitivanje zastupljenosti udaraca rukama u sportskoj karate borbi, (Diplomski rad), Fakultet fizičke kulture, Beograd

3. Brković, S. (2005): Karakteristike poentirajućih tehnika na takmičenjima vrhunskih kik boksera (Magistarska teza), FSFV, Beograd

4. Ćirić, S. (1992): Primena nožnih udaraca u sportskoj karate borbi, (Diplomski rad), Fakul-tet fizičke kulture, Beograd

5. Ćorić, M. (1997): Komparativna analiza tehničko-taktičkih karakteristika evropskih i ja-panskih takmičara u sportskoj borbi (Diplomski rad), Fakultet fizičke kulture, Beograd

6. Gužvica, M. (2000): Tehničko-taktičke karakteristike težinskih kategorija u jugosloven-skom karateu (Magistarski rad), Fakultet fizičke kulture, Beograd

7. Hisitaka, M. (1976): Sciefintik Karate-Do, Japan Publikations, Inc., Tokyo 8. Jovanović, S., Mudrić, R. (1997): Karakteristična obeležja modernog sportskog karatea,

Godišnjak 7, Fakultet fizičke kulture u Beogradu, Beograd9. Jovanović, S., Ćirković, Z., Kasum, G. (2001): Savremene tendencije u borilačkim sporto-

vima, Godišnjak 10, FFK Beograd, str. 67-73,10. Kasum, G. (2008): Evolucija rvačkih pravila, Aktuelno u praksi, 6, Pokrainski zavod za

sport, Novi Sad, Pančevo, str. 60-71,11. Koropanovski, N. (2001): Osnove sistema za praćenje sportske borbe u karateu (Diplomski

rad), Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd12. Mudrić, R. (1999): Varijabilitet vremenskih napada u karateu (Doktorska disertacija), Fa-

kultet fizičke kulture, Beograd13. Mudrić, R., Jovanović. S., Milošević, M. (1997): Specifične sposobnosti karate sportista u

izvođenju kombinovanih tehnika napada, Fizička kultura 3, Beograd 14. Mudrić, R.; Milošević, M., Jovanović. S (2004): Napad u karateu, Viša škola unutrašnjih

poslova, Beograd15. Obradović, P. (2003): Osnovne vrijante presretanjau sportskoj borbi u karateu (Diplomski

rad), Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd16. Oliva, A.S., Torres, F. B., Navarro, J.M (2002): Combate supremo, Este libro se termino de

imprimir en Diseno Grafico Am 2000, Madrid17. Romanić, S. (1999): Komparativna analiza rezultata postignutih na Evropskim prvenstvi-

ma u judou 1994. i 1995. godine (Magistarski rad), Fakultet fizičke kulture, Beograd18. Stojadinov, P (2004): Analiza Evropskog prvenstva u Moskvi 2004. (Diplomski rad), Fakul-

tet spota i fizičkog vaspitanja, Beograd

14

Aktuelno u praksi

19. Stričević, M.; Dačić, D.; Mijazaki, T. i Anderson DŽ. (1990): Moderni karate, Prometej, Novi Sad

20. Tepavčević, S. i Lemajić, M. (2000): Nova internacionalna karate pravila (WKF), KSV, Novi Sad

21. Vučenović, B. (1998): Analiza načina poentiranja u modernom karate sportu, (Diplomski rad), Fakultet fizičke kulture, Beograd

22. Pravilnik WUKO

15


Stručni rad

Ćirković Zoran1, Mirilović Marko

1, Kasum Goran

1

1Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd, Srbija.

METODSKI POSTUPAK OBUČAVANJA KRETANJA U BOKSU

METHODOLOGICAL MOVEMENT TRAINING PROCEDURE IN BOXING

Summary: The technique of movement in boxing represents one of the most important aspect of boxing. Learning and training the movement in boxing is a long-term process which is directly connected with other aspects of training. The beginning of training is about learning the basic boxing stance, after which the basic steps like moving forward, backward and moving in the side are learnd. After completing the first part of the training we start with learning more complex elements such as: turning around the legs ("side - step"), as well as circular and mixed move-ments. Practice that provide assistance and help in developing of the ankles, as well as knee joints and hips, are mostly different combinations of movement with or without a partner. That practi-sing results in more dynamic movement, better coordination and better balance.

Key words: boxing, boxing stance, movement in boxing, exercise.

1. UVOD

Učenje i usavršavanje tehnike kretanja u boksu je dugotrajni proces na koji se nadovezuju ostali delovi treninga. Početak obučavanja je rezervisan za formiranje osnovnog borbenog stava, posle čega sledi uvežbavanje osnovnih bokserskih koraka, pravolinijskih i kružnih, kao i pokreti rukama i telom. Prema mišljenju mnogih autora tehnika kretanja, odnosno „rad” nogu, predstavlja najznačajniji deo tehnike boksa na koji se kasnije nadograđuju svi ostali segmenti tehnike boksa.

Uspešno izvođenje celokupne tehnike boksa u celini predstavlja sinhronizo-vano povezivanje pokreta svih delova tela. Prvenstveno treba omogućiti spajanje de-lovanja između donjih i gornjih ekstremiteta u cilju izvođenja konačne tehnike bok-sa. Dobra tehnika kretanja, takozvani „rad” nogu, daje u boksu velike prednosti iz-vođenju svih udaraca – kako u napadu tako i u odbrani.

16

Aktuelno u praksi

2. TEHNIKA BOKSA

Tehnika boksa predstavlja vodeći deo u pripremanju sportista i podrazumeva elemente i načine izvođenja kretnih aktivnosti na ringu. Dobra tehnička pripremlje-nost omogućava sportisti da uspešno iskoristi svoja fizička, taktička, psihološka i teorijska saznanja u cilju što bolje pripremljenosti za takmičenje.

Tehnika boksa deli se na sledeći način (Ćirković i Jovanović, 2002):

a) STAVOVIdijagonalnifrontalniparalelni

b) KRETANJAnaprednazadu stranukružnokombinovano

c) UDARCIdirektnikrošeiaperkati

d) ODBRANEpokretima rukupokretima nogupokretima telomkombinovane

3. TEHNIKA KRETANJA U BOKSU

Segment tehnike koji obrađuje kretanje u boksu je vrlo specifičnog karaktera odnosno podrazumeva specifičan način kretanja u ringovnom prostoru za vreme borbe. Acikličnog je karaktera, dosta je složeno i predstavlja polaznu tačku pri savladavanju ostalih segmenata tehnike boksa.

17


Autori Ćirković i Jovanović (2002) daju i detaljnu klasifikacija kretanja u boksu (Tabela 1):

Prilikom obučavanja i usvajanja tehnike kretanja osnovna stvar je formirati pravilan borbeni stav - gard. To je stav koji je najpogodniji za izvođenje svih pokreta iz tehnike napada i odbrane u svim fazama borbe, uz obavezno održavanje stabilne

18

Aktuelno u praksi

ravnoteže i balansa tela. Kod dobrog borbenog stava (garda) uvek se napred posta-vlja uslovno slabija ruka i slabija noga, dok se uslovno jača ruka i jača noga posta-vljaju nazad.

Iz svega rečenog se može zaključiti da je u boksu najcelishodniji i najprime-njivaniji dijagonalni borbeni stav - gard. Znači, postoje dva osnovna stava i to su: le-vostrani i desnostrani.Tek nakon usvajanja osnovnog borbenog stava - garda može se preći na obučavanje kretanja u boksu. Kretanje počinje sa osnovnim bokserskim koracima:

1.napred2.nazad3.levo4.desno

Nakon usvajanja osnovnih pravaca kretanja prelazi se na složenija kretanja, kao što su okretanja oko prednje i zadnje noge – „sajd – step”, kružno krtanje u oba smera i mešovita kretanja. Ravnoteža borbenog stava i balans su vrlo značajne komponente u tehnici kretanja. Bokser može uspešno izvoditi tehničke zadatke samo ako mu je telo u dobroj ravno-teži. Čovečije telo je u ravnoteži onda kada su sve delujuće sile podjednako raspore-đene i usaglašene u tom lancu kretanja. Sile koje deluju na čovečije telo su:

1.sila zemljine teže2.mišićna sila3.sila inercije4.sila trenja5.sila reaktivnog prenošenja zamaha6.centripetalna sila7.centrifugalna sila8.spreg sila9.sila sudara10.sila akcije - reakcije

Ako bilo koja sila, koja dejstvuje na čovečije telo, iz nekog razloga bude naru-šena, ravnoteža i balans će se poremetiti. Zato se, za uspešno izvođenje kretanja u boksu, unutrašnji razmak nogu ne sme povećavati, jer se u tom slučaju povećava

19


stabilnost na račun smanjenja pokretljivosti. Uspešno izvođenje kretanja moguće je kada su kolena u položaju blage fleksije - ugao od 175 – 178 stepeni.

Važnost u tehnici kretanja u boksu ima i položaj stopala, odnosno njihov kontakt sa podlogom. Kod levostranog stava (garda), prilikom napada, desna noga potiskuje a leva stvara silu oslonca. Kod odbrane leva noga potiskuje, a desna noga se oslanja.

4. OSNOVNI DIDAKTIČKI PRINCIPI

Didaktički principi čine osnovu trenažnog procesa u sportu. Oni određuju tok treninga i postupanja trenera i sportista, čine trenažni proces racionalnim, svr-sishodnim i omogućavaju maksimalno moguće efekate rada. Pod osnovnim didaktič-kim principima podrazumevaju se:

1.princip svestranosti2.princip svesne aktivnosti3.princip očiglednosti4.princip postupnosti i sistematičnosti5.princip ponavljanja6.princip individualizacije

1.Princip svestranosti: podrazumeva da trenažni proces u boksu treba posma-trati kao proces svestranog obrazovanja i vaspitanja. U prvom redu učenici (vežbači) moraju da ovladaju celokupnom tehnikom boksa.

2.Princip svesne aktivnosti: kao osnovno podrazumeva da učenik u svakom trenutku razume smisao, strukturu i krajnji cilj svakog postavljenog zadatka.

3.Princip očiglednosti: najviše dolazi do izražaja u početnim fazama učenja tehnike boksa, a zasniva se na primeni većeg broja očiglednih sredstava kao što su: filmovi, kinogrami, slajdovi, crteži … Posebno mesto, ipak, zauzima metod demon-stracije.

4.Princip postupnosti i sistematičnosti: se zasniva na dva osnovna pravila ,,od lakšeg ka težem" i ,,od poznatog ka nepoznatom", a ovo se ostvaruju primenom uvodnih i pripremnih vežbi.

20

Aktuelno u praksi

5.Princip ponavljanja: je jedan od osnovnih principa koji mora biti stalno pri-sutan kako kroz obuku tako i kroz treninge.

6.Princip individualizacije: upućuje na potrebu individualnog pristupa sva-kom sportisti.

5. VEŽBE ZA OBUČAVANJE KRETANJA U BOKSU

5.1. Pojedinačne vežbe

1. vežba (sl. 1, 2, 3)Iz dijagonalnog „borbenog” stava (sl. 1) vrši se prenošenje težine tela na pred-

nju (levu) iskoračnu nogu (sl. 2), zatim na zadnju (desnu) nogu kao što se vidi na sl. 3. Cilj vežbe je da se stvori predstava osećanja za prenošenje težišta, a da telo osta-ne u ravnoteži .

Slika 1 Slika 2 Slika 3

21


2. vežba (sl. 4, 5)Korak udesno: na komandu jedan zadnjom (desnom) nogom iskoračimo ude-

sno (sl. 5), dok na komandu dva prednju (levu) nogu pomerimo udesno onoliko ko-liko smo pomerili zadnju nogu. Težina tela je ravnomerno raspoređenja na obe noge.

Slika 4 Slika 5

3 . vežba (sl. 6, 7, 8)

„Sajd – step” – okretanje oko leve noge sa iskorakom u stranu: iskoračimo le-vom nogom u stranu levo uz istovremeno prenošenje težine tela na levu nogu kao na sl. 7. Desnom nogom vršimo pokret okretanja oko leve stajne noge 30 – 40 cm ulevo (sl. 8).

22

Aktuelno u praksi

Slika 6 Slika 7 Slika 8

4. vežba (sl. 9, 10)

Vežbe visoke koordinacije sa košarkaškim loptama koje spajaju rad ruku i nogu: prva vežba se izvodi istovremenim odbijanjem dve lopte sa levom i desnom ru-kom od pod sa kretanjem u svim pravcima kao na sl. 9. Druga vežba se izvodi isto kao i prva s tim što se lopte odbijaju od pod naizmenično odnosno prvo leva zatim desna (sl. 10), uz konstantno kretanje dok traje vežba.

5. vežba (sl. 11, 12)

Vežba se sastoji od poskoka na jednoj nozi (napred – nazad, levo – desno), prema šemi koja je prikazana na sl. 12. Prikazana šema prvo se savladava poskoci-ma levom nogom, a zatim desnom nogom u određenom broju serija.

23


Slika 9 Slika 10

Slika 11 Slika 12

6. vežba (sl. 13, 14)Vežba se sastoji od izvođenja bočnih koraka u stranu prema šemi koja je pri-

kazana na sl. 14. Kretanje se izvodi u obe strane.

24

Aktuelno u praksi

Slika 13 Slika 14

7. vežba (sl. 15)Skok u dalj iz mesta

Slika 15

8. vežba (sl. 16)Skok u vis iz mesta sa rotiranjem trupa (levo-desno)

25


Slika 16 Slika 17

9. vežba (sl. 17)Skokovi na jednoj nozi između dve klupe kao na sl. 17.

10. vežba (sl. 18)Skokovi se izvode kao i u predhodnoj vežbi s’tim što se kretanje izvodi u nazad

Slika 18 Slika 19

11. vežba (sl. 19)Partneri drže jedan drugoga za ruke, imajući zadatek da nadmudre i

nagaze stopala svom partneru kao na sl. 19.

Slika 19

12. vežba (sl. 20)

26

Aktuelno u praksi

Kružno kretanje napred – nazad: kružno kretanje napred (sl. 20), izvodi se isto kao i kretanje napred, s tim što se kretanje izvodi po liniji zamišljenog kruga u čijem centru bi trebalo da se nalazi protivnik. Kod ovakog kretanja posebnu pažnju treba obratiti na mekoću pokreta u zglobovima kolena. Na sličan način izvodi se i kružno kretanje unazad, a zavisno od stava postoje sledeća kružna kretanja:1. kružno kretanje u dijagonalnom stavu,2. kružno bočno kretanje u frontalnom stavu,3. kružno kretanje oko prednje noge.

Slika 20

Poligoni za uvežbavanje kretanjaZa vreme obuke treba primenjivati i kombinovana kretanja (kombinacije) i

tako upotpuniti pojedinačnu obuku kretanja koracima. Na osnovu velikog broja ve-žbi moguće je sastaviti više različitih poligona za obučavanje kretanja u boksu. Je-dan od poligona mogao bi da izgleda ovako:

1. skok u vis iz mesta,2. skok u vis iz mesta sa visoko podignutim kolenima,3. skok u vis iz mesta sa rotiranjem trupa,4. skok iz čučnja u vis sa opruženim telom i rukama u uzručenju,5. bočni skok preko klupe visine 45 cm sa doskokom na obe noge,

27


6. bočni skok preko klupe odrazom desne noge i doskokom na levu nogu,

7. nakok na klupu iz raskoračnog stava na klupu koja se nalazi iz-među raširenih nogu,

8. trčanje uz stepenice sa naglašenim podizanjem kolena,9. sunožni skokovi preko medicinke,10. preskakanje preko viječe.

Izbor datih vežbi ima za cilj, pre svega, striktno angažovanje skočnog zgloba, kolena i zgloba kuka. Kao glavne nosioce sprovođenja inpulsa podloge – energije koja se dalje prenosi preko trupa do ramena na gornje ekstremitete. Sve ove vežbe (ukupno 90) kao prirodni oblici kretanja lako angažuju skeletne mišiće koji pokreću ova tri zgloba. Upražnjavanjem ovih vežbi, pojedinačno ili kroz različite poligone, postiže se dinamično kretanje, jačanje skeletne muskulature nogu, poboljšana koor-dinacija i spretnost uključivanja i isključivanja glavnih nosilaca tehnike kretanja u boksu (skočnog zgloba, zgloba kolena i zgloba kuka). Dobijanje osećaja fine mišićne sinhronizovane međuzglobne kordinacije glavni je i najteži zadatak u formiranju pravilne tehnike kretanja. Aksiom da u boksu boksuju noge i glava (Hudadov, 1972) upravo se može ostvariti jedino preko programa koji u svom sadržaju daje veliki broj vežbi namenjenih rzvoju mišića pokretača skočnog zgloba, zgloba kolena i kuka. Kombinovanjem ovih vežbi sa učenjem tehnike kretanja dobija se potpuna celina onoga što propisuje dobra tehnika boksa.

8. ZAKLJUČAK

Neosporna je činjenica da tehnika kretanja u boksu predstavlja jednu od naj-značajnijih i najsadržajnijih grana tehnike boksa, a celokupna tehnika boksa može se podeliti na sledeći način:

1. Stavovi: dijagonalni, frontalni, paralelni2. Kretanja: napred, nazad, u stranu, kružno3. Udarci: direktni, krošei, aparkati4. Odbrane: pokretima ruku, pokretima nogu, pokretima telom

28

Aktuelno u praksi

Tehnika kretanja predstavlja prve i vrlo značajne korake prilikom usvajanja tehnike u boksu. Učenje i obučavanje tehnike kretanja je dugotrajni proces na koji se nadovezuju ostali procesi treninga. Početak obučavanja je rezervisan za formira-nje osnovnog borbenog stava, posle čega sledi uvežbavanje osnovnih bokserskih ko-raka odnosno kretanja napred, nazad i kretanja u stranu. Posle toga prelazi se na složenije elemente kao što su: okretanje oko prednje i zadnje noge („sajd – step”), kružna i mešovita kretanja.

Prilikom obučavanja tehnike kretanja, ali i bokserske tehnike u celini, neop-hodno je ispoštovati i uvažavati osnovne didaktičke principe: princip svestranosti, svesne aktivnosti, očiglednosti, postupnosti i sistematičnosti, ponavljanja i individu-alizacije. Prilikom učenja tehnike kretanja često se usvajaju nepravilne navike tj. ja-vlja se veliki broj grešaka. Metode ispravljanja grešaka vrši se: rečima, demonstrci-jom i prekidom vežbanja.

Vežbe koje se daju kao pomoć u formiranju dobrog i skladnog angažovanja skočnog zgloba, te zgloba kolena i kuka, mahom predstavljaju različite kombinacije prirodnih oblika krtanja sa rekvizitima ili sa partnerom, a upražnjavanjem ovih ve-žbi postiže se dinamično kretanje, jačanje skeletne muskulature, poboljšanje kordi-nacije i dobar balans.

LITERATURA

29


1. Arnold , P (1989): Boxing. London.2. Bošković, V. (2003): Razvoj snage u boksu – sa posebnim osvrtom na specifične vežbe.

Imanuel. Beograd.3. Ćirković, Z., Jovanović, S. (2002): Borenja boks – karate. FSFV Beograd. Beograd4. Ćirković, Z (2005): Taktika u boksu. SIA. Beograd.5. Ćirković, Z. (1979): Kako naučiti dolazak u osnovi borbeni stav. Fizička kultura. Beograd.6. Hudadov, N. A. (1972): Psihološka priprema boksera. Prevod Sport indok centar, JZFK.

Beograd.7. Koprivica, V . J (2002): Osnove sportskog treninga. Beograd.8. Mirilović, M. (2008): Metodski postupak obučavanja kretanja u boksu. Diplomski rad,

FSFV, Beograd.9. Roglić, M (1980): Škola boksa. Beograd.

30

Aktuelno u praksi

Stručni rad

Kasum Goran1, Jovanović Srećko

1, Ćirković Zoran

1


NARODNI OBLICI RVANJA I NJIHOV UTICAJ NA MODERNO RVANJE

REGIONAL FORMS OF WRESTLING AND THEIR INFLUENCE ON MODERN WRESTLING

Summary: All forms of wrestling can be devided in traditional and sport wrestling. Traditi-onal forms have local significance and the rules are not usually strictly defined, while forms of sports wrestling have a global character and defined rules which are internationally accepted. Various forms of traditional wrestling appeared independently, under different historical conditi-ons and surrounding influences. Throughout history, a large number of different types of wres-tling were developed, based on the variety of racial, ethnic and regional characteristics. All forms of sport wrestling represent the most prominent forms of wrestling, which over the time attracted attention and interest of many people from the entire world, and gained the status of internati-onally recognized forms. The number of those forms is not definitive, which is showed by launc-hing of the world wrestling games and official championship of the world in certain non-olympic forms of wrestling, and therefore it is predicted that that number will increase, while the status of some other forms will eventually change. Quality of the sport wrestling in most countries is greatly connected with the tradition and its popularity. This work illustrates the connection between forms of sport wrestling and some forms of traditional wresling, which existed or still exist in the world.

Key words: traditioanl wrestling, sport wrestling, popularity, tradition, quality.

1. UVODKroz istoriju, nastao je veliki broj različitih formi i oblika rvanja, sa raznim

specifičnostima vezanim za istorijske, rasne, etničke i regionalne karakteristike naroda koji ga je upražnjavao. Mada je vrlo teško utvrditi tačan sled istorijskih do-gađaja, nameće se zaključak da su odlike i karakteristike različitih oblika rvanja proizvod međusobnih političkih, društvenih i kulturnih uticaja mnogih grupa koje su prešle preko teritorija na kojima ono egzistira. Neki od tih oblika rvanja su odav-

31


no prestali da se primenjuju, neki se retko i od strane relativno malog broja aktera upražnjavaju i danas, dok neki oblici narodnog rvanja i danas uživaju značajnu popularnost i privlače interesovanje vrlo velikog broja rvača i posmatrača. Svi ovi oblici rvanja su, kroz dugu istoriju svog postojanja, odigrali značajnu ulogu u proce-su evolucijskog razvoja čoveka. Ovaj rad predstavlja pokušaj da se svi oblici rvanja sistematizuju na jedan prihvatljiv način, kao i da se kroz kratak presek i pregled pojedinih formi narodnog rvanja, ilustuje njihov uticaj na kvalititet i popularnost modernog sportskog rvanja.

2. PODELA RVANJA

Rvanje je kao oblik vežbanja i nadmetanja poznato praktično svim ljudskim kulturama u istoriji, od kineskog »dana rvanja«, iz trećeg milenijuma stare ere, do danas (Ćirković, 2006). Većina autora je sve forme i vidove rvanje podelilo na narodne oblike rvanja i sportsko rvanje. U suštini, sportsko ili međunarodno rvanje predstavljaju vidovi rvanja koji su rasprostranjeni po celom svetu, međunarodno su priznati, i imaju jedinstvenu organizaciju i pravila za ceo svet, dok grupu narodnih oblika rvanja čine sve forme rvanja koje egzistiraju širom sveta, ili su nekada upražnjavani na pojedinim teritorijama ili u pojedinim etničkim zajednicama, ali nemaju globalni karakter. Njihov broj je jako veliki, a u literaturi je opisano preko 300 oblika rvanja. U sportsko rvanje se, već duže vreme, ubrajaju tri oblika olimpijskog rvanja (rvanje grčko-rimskim stilom, rvanje slobodnim stilom i rvanje za žene), kao i neolimpijski oblik rvanja sambo. Od pre dve godine Svetska rvačka federacija - FILA, je, kao međunarodno razvijene i priznate oblike sportskog rvanja, prihvatila i rvanje na plaži, grapling i pankracion. Tako se od prošle godine održavaju Svetske rvačke igre, koje na programu imaju međunarodno priznate neolimpijske vidove rvanja, a pobednici dobijaju titule svetskih šanpiona u tom obliku rvanja. U turskom gradu Antalija, od 7. do 9. septembra 2007. godine, održane su Druge svetske rvačke igre, a takmičenja su održana u sambou, rvanju na plaži, graplingu i pankracionu. Na ovom takmičenju učestvovalo je oko 200 rvača iz 22 zemlje, u kojima se upražnjavaju ovi oblici rvanja. Osim toga, pojedine forme narodnog rvanja, koje su se svojom masovnošću, atraktivnošću i organizacijom posebno nametnule, dobile su atribut međunarodnosti i počele da organizuju i održavaju međunarodna takmičenja čak i na nivou svetskih prvenstava.

32

Aktuelno u praksi

FORME RVANJA BEZ PARTERA1.Bez korištenja nogu i hvatova za noge-v shvatku (Rusija),-trinte – drpte (Moldavija),-kurjaš (Tatarstan),-kurjaš ferganski (Uzbekistan-Ferganski reon),-čukotsko-korjaksko rvanje (Rusija),-kalmicko rvanje (Rusija),2.Sa korištenjem nogu i bez hvatova za noge-ne v shvatku (Rusija),-kureš (Kirgizija),-gušti (Tadžikistan),-čidaoba (Gruzija),-koh (Armenija),-trinte-kupedike (Moldavija),-kurdacaj tustu (Jakuti),-kabiš (Osetija),-gouren ili bretonsko rvanje (Francuska),-starogrčko rvanje,3.Sa korištenjem nogu i hvatovima za noge-buharska gušti (Tadžikistan),-kureš ili hureš (Tuvini),-barilda (Mongoli),-hapsagaj (Jakuti),-tutuš (Severni Kavkaz),-sumo (Japan),-švingen (Švajcarska),-hivinski slobodni stil (Turkmenistan),-keč gold (Enleska),

-kurjaš buharski (Uzbekistan-Buharski reon),-rvanje na plaži (međunarodno),

FORME RVANJA SA PARTEROM

1.Bez korištenja nogu i zahvata za noge-grčko-rimski stil (međunarodno),2.Sa korištenjem nogu i zahvatima za noge-slobodni stil (međunarodno),-rvanje za žene (međunarodno),-drevno grčko rvanje,-gjuleš (Azerbejdžan),-košti (Iran),-kušti (Pakistan),-gjureš (Turska),-lankaširski stari slobodni stil (Engleska),-suvo rvanje (Bugarska),-grčko narodno rvanje,-dini (Škotska),-koledž rvanje (Amerika),3.Sa korištenjem nogu, zahvatima za noge i polugama-drevno egipatsko rvanje,-sambo (međunarodno),-grapling (međunarodno),-keč-ez-keč-ken (Amerika),-sabmišen,-brazilska jiu-jitsu,-tradicionalna jiu-jitsu (Japan),-judo (međunarodno),-vale tudo (Brazil),-pankracion (međunarodno).

33


Na pomenutim Svetskim rvačkim igrama su, kao demonstracioni sportovi, prikazani rvanje u pojas, kuraš i sumo, i na taj način je dat podstrek za dalji razvoj ovih oblika rvanja. Treće svetske rvačke igre održaće se od 18. do 20. septembra 2008. godine, a za očekivati je da interesovanje bude još veće, kako od strane takmičara, tako i od strane publike. Veliki broj autora u sportsko rvanje ubraja i džudo. Ovaj sport, po svojim karakteristikama i osobenostima, spada u grupu sportova na bazi hvatova, ili kako se to često kaže rvačkih sportova, ali je vremenom stekao toliko veliku masovnost širom sveta da se potpuno odvojio od ostalih vidova sportskog rvanja, i danas egzistira kao zaseban sport.

Pored ove najopštije podele rvanje na narodno i sportsko, sve oblike sportskog i narodnog rvanja, moguće je podeliti i na osnovu kriterijuma da li se borba odvija isključivo u stojećem stavu ili se nastavlja i u parteru. Dalja klasifikacija rvanja mogla bi da se izvrši prema kriterijumima o delovima tela kojima se može dejstvovati i na koje su dejstva dozvoljena. Tako je rvanje u stojećem stavu, kao i rvanje u kojem se borba odvija i u parteru, moguće podeliti na oblike u kojima je zabranjeno izvoditi dejstva nogama i na noge protivnika, na oblike u kojima je dozvoljeno izvoditi dejstva nogama ali bez hvatova za noge protivnika, kao i na oblike u kojima je dozvoljeno izvoditi dejstva nogama i izvoditi hvatove za noge protivnika. Naravno, i mnogi drugi kriterijumi mogu biti upotrebljeni da bi se mnogobrojni oblici rvanja sistematizovali na prirodan i logičan način. Sistematizacija koja je ovde data predstavlja, po našem mišljenju, jednu od najlogičnijih i najpraktičnijih, a zasniva se na principima koje je preporučio Galkovskij (prema Stepanov, 2005). Svi oblici rvanja podeljeni su na one one bez borbe u parteru i one u kojima se borba nastavlja u parteru, uz dalju podelu obe grupe na podgrupe po osnovu delova tela kojima se i na kojima se izvode pravilima dozvoljena dejstva.

3. NARODNO RVANJE U VODEĆIM RVAČKIM ZEMLJAMA

34

Aktuelno u praksi

Istorija rvanja predstavlja u stvari istoriju narodnih oblika rvanja. Ljudi koji su vodili sportsko rvanje u nekadašnjem Sovjetskom Savezu, bil su svesni značaja narodnog rvanja i koristi koju njihovo sportsko rvanje ima od narodnih oblika rvanja. Zato su 14. aprila 1982. godine, na zasedanju Svesovjetske federacije sportskog rvanja, doneli odluku da značajno pomognu radu i razvoju narodnih oblika rvanja u svojim republikama i reonima (Konsultacije, 1982). Ova odluka je obrazlagana izutno velikim brojem kvalitetnih i perspektivnih rvača upravo iz onih reona gde narodni oblici rvanja imaju veliku popularnost. U Rusiji se i danas neguje preko 20 nezavisnih oblika narodnog rvanja, a mnogi veliki šampioni su svoje prve rvačke korake načinili u narodnom rvanju. Veliki broj narodnih oblika rvanja godinama negovanih u Rusiji, rezultirao je njihovom dugogodišnjom dominacijom u svetskom sportskom rvanju. Ranije u sklopu Sovjetskog Saveza, a od 1992. i kao samostalna reprezentacija, Rusija gotovo bez prekida neprikosnoveno vlada svetskim rvačkim strunjačama. Nije nikakvo iznenađenje što su rvači Rusije i na poslednjem Prvenstvu sveta u Bakuu, od sedam kategorija u slobodnom stilu, osvojili šest zlatnih i jednu bronzanu medalju (FILA, 2007). U grčko - rimskom stilu ta dominacija nije toliko izražena, ali i tu nikada ne prođe veliko takmičenje bez njihovih predstavnika na najvišem postolju. Slična situacija je i sa sambom, a i u džudou imaju vrlo zapažene pojedince, mada bez tako naglašene dominacije. Ova-kva superiornost Ruskog rvanja u direktnoj je vezi sa popularnošću i tradicijom koju narodni oblici rvanja imaju u ovoj zemlji. Iz ovog mnoštva narodnih oblika rva-nja vremenom se posebno izdvojilo rvanje u pojas sa svoje dve varijante: klasična, koja ne dozvoljava korištenje nogu, i slobodna u kojoj je dozvoljeno korištenje nogu. U obe varijante borba traje 5 minuta, a pre borbe se hvata i obmotava oko ruku protivnikov pojas, koji je labavo vezan oko struka. Cilj je protivnika baciti direktno na leđa, što automacki donosi 5 poena i pobedu. Bacanja kojima se protivnik ne do-vede direktno na leđa donose po dva poena i sabiraju se do prednosti od 6 poena, kada se borba završava. U oktobru 2007. godine, u Baškiriji je održano Šesto Svet-sko prvenstvo u rvanju za pojas, a učestvovao je veliki broj rvača, uglavnom iz biv-šeg Sovjetskog Saveza. Ovo kvalitetetno i vrlo zanimljivo takmičenje pratila je gotovo sva rvačka elita sa tih prostora, a publicitet koji mu je dat ravan je publicitetu ka-kav dobija svetsko ili evropsko prvensvo u olompijskim oblicima rvanja. Inače, rva-nje sa kopčanjem oko pojasa je veoma stari oblik rvanja, a pojedini autori opisuju ga kao glavni u Ruskom rvanju. U prošlosti je bilo popularno na celoj teritoriji Rusi-je, tako da je u XIX veku profesionalno cirkusko “rvanje kopčanjem oko pojasa”

35


ustvari proisteklo iz ovog oblika. Na reklamnim plakatima ovi događji u cirkusima su često nazivani kao švajcarsko - rusko rvanje. Nije bilo zvaničnih sudija, uče-stvovali su i strani rvači, a za pobedu je trebalo protivnika baciti tri puta. Veliki profesionalni rvač, Ivan Podubni, slavu je počeo da stiče 1898. godine, postavši šampion u rvanju sa kopčanjem za pojas. Nastupi i uspesi velikih rvača sa početka 20. veka ukazuju na njihov postepeni prelazak od rvanja sa kopčanjem za pojas, preko rvanja v shvatu, do grčko-rimskog rvanja.

Kada se govori o superiornosti Rusije u rvanju slobodnim stilom često se kaže da njima nije teško da sa tako ogromnog prostranstva izaberu one najbolje. Međutim, prava istina je nešto drugačija, pa ogromnu većinu njihovih reprezentativaca daje samo region Kavkaza. Većina najkvalitetnijih rvača Rusije, a time i sveta, selektirana je uz regiona koji verovatno nema više stanovnika od, recimo, Srbije. Takva superiornost slobodnog stila rvanja usko je povezana sa popularnošću i kvalitetom narodih oblika rvanja na Kavkazu. Kada se kaže kavkasko rvanje obično se odmah pomisli na čidaoba i guleš rvanje, ali broj stilova koji tamo egzistiraju mnogo je veći. Samo dagestansko rvanje čini 8 različitih varijanti narodnog rvanja, od kojih sve imaju ratničke odlike. Katkabi je najstariji od svih i ima najbogatiji tehnički arsenal, koji čini 80 različitih zahvata. U nekim regijama pobednikom se proglašava rvač koji uspe da baci protivnika na grudi, zato što protivnik bačen na leđa ima više opcija za odbranu. U mnogim selima postoje mesta posebno uređena za trening i takmičenja u rvanju (Dibirov, 1973). U više varijanti lechum bukavu rvanja dominiraju zahvati za noge, a pobeđuje rvač koji baci protivnika na leđa. Ankumara rvanje jako podseća na čidaoba rvanje bez muzike i plesa, a u ovoj regiji veoma je popularan i tutus, u kojem rvači nose neku vrstu košulje, pojas i cipele. Rvači hvataju jednom rukom za pojas protivnika, drugom po slobodnom izboru, a za pobedu treba protivnika oboriti na leđa i pri tome ostati na nogama. Kod Slovenskih naroda poseban značaj i tradiciju ima sloveno goricko rvanje. Ono predstavlja modernu kombinacija boksa i tradicionalne ruske rvačke tehnike, i na neki način predstavlja imitaciju borbenog ratničkog rvanja (Belov, 1993), i predstavlja neku vrstu prototipa pankraciona koji je danas priznat od strane FILA. Pored toga, kombinovanjem sistema samozaštite bez oružja, koji je, oslanjajući se na džudo i ju-jutsu, 1921. godine utemeljio a 1923. i predstavio Spiridonov, kao i velikog broja tehnika iz narodnih oblika rvanja, 30 – ih godina dvadesetog veka razvija se oblik sportskog rvanja – sambo. Sambo je objedinio opremu, bacanja i pripremu za zahvat iz ruskog narodnog rvanja v shvat-

36

Aktuelno u praksi

ku i ne v shvatku, kačenja nogu i bacanja preko boka sa hvatom za odeću iz gruzij-skog čidaoba, razne zahvate za noge iz azerbejdžanskog i burat-mongolskog rva-nja, obaranja iz tatarskih, turkmenskih i uzbečkih oblika rvanja, pripremni hvat za bacanje iz tadžičkog rvanja, kao i poluge iz altajskih i srednjeazijskih oblika rvanja.

U Gruziji je rvanje izvorni nacionalni sport. Ima veoma dugu tradiciju vrlo važnu ulogu u njihovoj istoriji i načinu života. U gruzijskom rvanju se posebno ceni veština a ne snaga, i gotovo da nema Gruzijca koji ne zna da se rve. Tehnički arse-nal gruzijskog rvanja je veoma bogat, ima puno zahvata sličnih onim koji se koriste u rvanju slobodnim stilom, sambou i džudou. Najpoznatiji oblik narodnog rvanja u Gruziji je čidaoba. Borba se vodi na zemlji i posebnim prostirkama, a rvači oblače specijalne kostime, čobu, vrstu vojne bluze bez rukava sa mekim kajišem oko poja-sa. Danas je Gruzija jedna od vodećih zemalja u svim oblicima sportskog rvanja. Ta-kav kvalitet i uspešnost na međunarodnoj sceni prosto je nemoguće ne dovesti u vezu sa kvalitetom i popularnošću koje čidaoba rvanje ima u ovoj državi. Ostaće zabeleženo da je na Svetskom prvenstvu u slobodnom stilu 1954. godine, čak sedam od ukupno osam rvača tadašnjeg Sovjetskog Saveza, u sportsko rvanje prešla nakon višegodišnjeg upražnjavanja čidaoba rvanja (Petrov, 2000).

Koh rvanje je najrazvijeniji narodni sport u Jermeniji. Takmičenje se izvodi na prostirci ili travi. Rvači oblače posebnu vojnu bluzu zvanu džoha, pantalone i mekani opasač. Pre takmičenja rvači izvode ples, a posle pobede pobednik igra sla-veći pobedu. U prošlosti trajanje takmičenja nije vremenski bilo ograničeno. Danas to obično nije duže od 7 minuta. Pobednik je onaj rvač koji uspe da protivnika baci na leđa. Takmičenja su praćena narodnom muzikom. Postoji više varijanti ili bolje reći više grupa, ali su za pobedu zahtevi isti: lorient koh (zabranjeni su zahvati is-pod struka), širakski koh (rvači oblače neku vrstu suknje i pojas, a dominiraju zahvati za noge i suknju), džoka-gulaš (rvanje na kolenima gde rvači, koristeći samo ruke i bez ustajanja, pokušavaju da bace protivnika na leđa). Popularnost ovih stilo-va rezultirala je velikim brojem šampiona koje je imala i ima Jermenija, i koji su nastupali ili nastupaju za veliki broj evropskih zemalja. Kada bi svi rvači iz Jerme-nije takmičili za istu reprezentaciju, ta reprezentacija bi vrlo često bila najuspešnija na najvećim svetskim takmičenjima.

U Turkmenistanu je vrlo popularano narodno rvanje zvano jakalašma. Ovaj oblik rvanja svoje korene vuče iz davnih vremena, i uvek je imao značajno mesto prilikom narodnih i državnih prazvnika, te narodnih i porodičnih svečanosti. U

37


nekim reonima se čak 80% muškog stanovništva bavilo ovim oblikom rvanja (Ananjijazov, 1982). Velika većina turkmenistanskih reprezentativaca u rvanju, sambou i džudou, početnu obuku stekla je vežbajući jakalašma rvanje. Ova činjenica, je, krajem osamdesetih godina, dovela do inplementacije programa obuke ovog vida rvanja u školske programe. Mada za bavljenje jakalašmom nisu potrebni posebni uslovi, jer svaka ravna travnata površina može biti pretvorena u mesto za rvanje, u novije vreme se obično inprovizuje strunjača.

Guleš je oblik narodnog rvanja veoma popularan u Azerbejdžanu. Takmiče-nja se održavaju na otvorenom, ranije na zemlji a danas na strunjačama. Rvači oblače lake cipele, vrlo uske pantalone i kaiš oko pojasa. Mečevi su praćeni istočnjačkom muzikom. Pobednik je rvač koji obori protivnika na leđa, a u prošlosti i onaj ko baci protivnika na kolena. Dozvoljeno je držanje ruku, tela i nogu ili panta-lona. Meč traje 10 - 15 min. Jaki rvači su ponekad kačili ogledala na svoja kolena u nameri da pokažu da nisu dotakli zemlju (Bakalova, 2006). Velika popuarnost ovog oblika rvanja reflektovala se i na izuzetne rezultate koje rvači iz ovih zemalja postižu u sportskom rvanju.

Narodno rvanje igra važnu ulogu u životu Bugara. Glavni stil korišten u Bugarskoj sličan je rvanju slobodnim stilom i obično se naziva narodna borba, a u nameri da se razlikuje od masnog rvanja, ovo rvanje zovu i suvo rvanje. Borbe se iz-vode na zemlji, prostor i vreme nisu bili ograničeni, a postoji samo jedna kategorija. Rvači su goli do pojasa ili nose svakodnevnu odeću. Arsenal tehnika ovog stila je ve-oma bogat zato što su dozvoljena hvatanja za sve delove tela, osim hvatanja za ode-ću i brutalnog zahvta. Pobeda se proglašava samo bacanjem protivnika i njegovim zadržavanjem u tom položaju. Pored ovog oblika rvanja, u istočnoj Bugarskoj je ve-oma popularno bilo i masno rvanje. Većina velikih bugarskih šampiona starije generacije počeli su da se rvu u poljima. Veoma bogat tehnički arsenal ovih narod-nih oblika rvanja sve više je korišten i inplementiran u moderno sportsko rvanje. Ovo je iniciralo Bugarsku rvačku federaciju da 1958. godine ustanovi pravila narod-nog rvanja. U Bugarskoj se godišnje organizuje 600-800 takmičenja, obično na naci-onalnim sajmovima, a takmičenja prati puno gledalaca.

Lankašir rvanje, ili rvanje uhvati kako uhvatiti možeš, nastalo je u Engleskoj od najmanje tri izvorna stila. Na Olimpijskim igrama 1908. u Londonu, kada je britanija osvojila 2 zlatne medalje, rvalo se po pravilima uzetim iz lankašir rvanja. Iz ovog stila kao osnove, pored modernog rvanja slobodnim stilom, razvilo se i profesionalno keč rvanje i američko koledž rvanje. Još početkom tridesetih go-

38

Aktuelno u praksi

dina 20.- og veka, nekolicina Švajcaraca koji su se bavili rvanjem švingen, uspela je da na svetskoj sceni ostvari najvrednije rezultate.

Kod Turaka, rvanje je bilo najomiljeniji sport i pre nego što su se ustalili na današnjim teritorijama. Još od 1349. godine, pored Adrionopolja, današnjeg Jedre-na, organizuju se najveća takmičenje u narodnom rvanju u svetu. U Turskoj se praktikuje više oblika rvanja, a jagli gureš je jedan od najpopularnijih. Mesto za rvanje je velika površina, ne manja od 30 x 30 metara. Rvači oblače specijalne kožne pantalone kispet, napravljene od volovske kože. Pre takmičenja najbolji rvači obilno namažu svoju kožu biljnim uljem. Posle prvog poraza rvač je eliminisan iz daljeg takmičenja. Ranije je takmičenje trajalo i po 5-6 sati, do pobede jednog od rvača, što je značilo da je izdržljivost bila veoma važna. Lakši rvači su, zahvaljujući dobroj teh-nici i izdržljivosti, uspevali da pobede i znatno teže protivnike. Pobednik je rvač koji obori protivnika na leđa, ali da njegova leđa, rame ili grudi nemaju kontakt sa ze-mljom. Pobeda se priznaje i rvaču koji načini tri koraka noseći protivnika, posle slu-čajnog cepanja kispeta, posle povrede. Pobednik dobija vredne nagrade. Karakušak gureš je oblik rvanja, u kojem rvači nose kratke kombinizone i kratke pantalone napravljene od jareće kože. Takmičenja se održavaju na travi i prema unificiranim pravilima, na površini 30 x 30 metara, a rvači su podeljeni u 4 starosne grupe i u 9 težinskih kategorija. U zavisnost od uzrasta takmičenja traju 6, 8, 12, 15 minuta. Treba pomenuti da su mnogi šampioni prve korake u rvanju načinili u ovom obliku. Slično je nekim kavkaskim stilovima i stilovima Centralne Azije. Aba je oblik rvanja u Turskoj, u kome učesnici oblače tešku vunenu odeću, dok je šalvar gureš je oblik rvanja u kome rvači rvu u čakširama i goli do pojasa. Posle Drugog svetskog rata ve-ćina olimpijskih i svetskih šampiona prvo su se dokazali u narodnim oblicima rva-nja. Imajući u vidu veliku popularnost koju ovi oblici rvanja imaju u Turskoj, domi-nacija i kvalitet njihovih rvača u sportskom rvanju, nameću se kao logična posledi-ca.

Korene skoro svih japanskih borilačkih veština moguće je pronaći u istoriji kineskog rvanja, a nastale su mešanjem stranih uticaja. Sumo rvanje se razvijalo u različitim pravcima. Rvanje je praktikovano od strane ruralne populacije, a kasnije se mešalo sa drugim borilačkim tehnikama i razvilo u inperijalni sport. Borilište je krug prečnika 4,5 m. Za pobedu protivnika treba prisiliti da dodirne podlogu bilo kojim delom tela sem stopalom, ili ga izgurati van borilišta. Borba obično ne traje duže od minuta, a zabranjeni su brutalni zahvati. Njegov uticaj je vrlo uočljiv na većinu oblika modernog sportskog rvanja, a posebno na rvanje grčko - rimskim i

39


slobodnim stilom, kao i rvanje na plaži. Internacionalna amaterska sumo federacija je osnovana 1972. godine, a pravila se razlikuju od profesionalnog sumoa, i postoje kategorije: do 80, do 100 i preko 100. Postoje takmičenja i bez težinskog limita. Takmičenje je ograničeno na tri minuta. Ju–jutsu je stari japanski sistem samoodbrane, koji podrazumevao gipkost, mekoću i sposobnost korištenja protivnikove sile. Ovaj način borenja postojao je još u 7. veku, a sam termin se prvi put pojavio u 14. veku, i označavao je generalizovana i sistematizovana iskustva borenja u bliskom kontaktu. Poznajući potrebe samuraja, logična je bila potreba da se protivnik neutrališe ili ubije udarcima ruku ili nogu, guranjima, pritiscima, bacanjima ili obaranjima, a u periodi 17 – 19 vek broj ovih škola bio je veoma velik. Mnogi autori ovaj oblik rvanja dovode u vezu sa sumo rvanjem, mada je sumo relativno rano primilo takmičarski karakter, što sa ju-jutsu nije bio slučaj. Džudo, aikido, grapling i pankracion, samo su neki od sportova nastalih na osnovama ju–jutsua. U skladu sa policijskim zahtevima, danas se protežiraju neke od ovih varijanti, dok su neke od varijanti dobile obeležja sporta i postale vrlo popularne širom sveta. Dominaciju koju rvačice i rvači iz Japana imaju u svetu nemoguće je ne povezati sa tradicijom i popularnošću ovih oblika rvanja. U ženskom rvanju Japanke vrlo nadmoćno osvajaju prva mesta na najvećim svetskim takmičenjima, u slobodnom i grčko-rimskom stilu redovno osvajaju medalje, a džudo, kakav se godinama radi u Japanu, bio je i ostao ideal ka kojem teže svi džudisti sveta.

Mađarsko narodno rvanje se održavalo na prostirkama ili na travi, u cirkuskoj areni. Rvači su nosili odeću ili kombinezone ili vunene potkošulje. Pobeda se osvajala obaranjem protivnika ili njegovim izgurivanje van borilišta. Pravila su ve-oma slična sumo rvanju, ali je teško reći ko je tvorac tih pravila. Mađarsko rvanje ima vrlo bogatu istoriju. Još u XV veku kraljevski dvor je imao rvačkog trenera po imenu Galesti. Najbolji rvači u narodnom rvanju, koji su bili uz feudalne gospodare, a kasnije i cirkuski rvači kao promoteri iste tradicije, mogu se smatrati predhodnici-ma grčko-rimskog rvanja i njegove popularnosti. Prva pravila su ustanovljena 1886. godine. Mađari danas predstavljaju jednu od vodećih zemalja u svetskom sportskom rvanju, a naročito u grčko-rimskom stilu. Povezanost narodnog i sportskog rvanja se prosto nameće sama.

Narodno rvanje u Iranu uživa uzuzetnu popularnost. Takmičenjima narodnog rvanja čuha, koje se svake godine održava u provinciji Horasan, obavezno prisustvuje više od deset hiljada ljudi, a, za razliku od ostalih muških takmičenja u Iranu, mogu da ga gledaju i žene. Pobedikom se smatra rvač koji svog protivnika

40

Aktuelno u praksi

digne u vazduh i počne da okreće oko sebe, ili ga obori na pleća. Pored čuha rvanja, u Iranu postoje i drugi popularni oblici narodnog rvanja. Svake godine, tokom meseca jula, za vreme odmora od radova u poljima, 33 sela organizuju u provinciji Mazarderan takmičenje u kušti rvanju. Ovaj turnir se naziva Lučo kušti i veoma je kvalitetan i posećen. Ovakva popularnost rvanja u ovoj provinciji za posledicu ima činjenicu da mnogi svetski poznati rvači potiču upravo iz ove sredine, a Iran predstavlja jednu od vodećih zemalja u svetskom rvanju. U ovom veoma starom i dosta brutalnom obliku rvanja na zemlji je malo šta bilo zabranjeno, a početkom 20. – og veka nekoliko poznatih rvača je, zahvaljujući njihovoj pripremi u kušti rvanju, nizalo briljantne pobede u profesionalnim mečevima u Evropi i Americi. Ovo rvanje poslužilo je kao osnova za nastanak modernog slobodnog stila ali i međunarodno priznatog rvanja na plaži, stila u kojem se od 2006. godine, u organizaciji FILA, u okviru Svetskih rvačkih igara održavaju zvanična svetska prvenstva.

Amerika neguje veliki broj oblika narodnog rvanja, od kojih su najpoznatiji koledž rvanje i keč-ez-keč-ken. Čuveni koledž stil je rvanje slobodnim stilom sa nešto uprošćenim pravilima. Borba traje 7 minuta i ima tri dela (3+2+2). U drugom i trećem delu borbe rvači, jedan put jedan a posle drugi, biraju da li žele da se bore u stojci, kao gornji u parteru ili kao donji u parteru. Ustajanje iz partera donosi bod, a držanje protivnika u parteru duže od 1 minut takođe donosi bod. Kraj borbe je tuš, koji se označava ako se protivnik 5 sekundi zadrži na leđima. Bacanja se boduju sa 2 ili 3 boda, a iz partera se boduju samo zahvati kojima je protivnik duže od 5 sekundi zadržan u mostu ili polumostu. Bacanja bez zadržavanja na leđima se ne boduju. Atraktivnost i popularnost ovog stila je tako velika da nije iznenađenje da na takmičenjima bude prisutno i 20 000 gledalaca, a iz redova uspešnih rvača u ovom stilu regrutuju se rvači za olimpijske vidove rvanja. Keč-ez-keč-ken je oblik rvanja koji danas predstavlja komercijalnu varijantu i svojevrstan šou, i koji u Americi uživa veliku popularnost, a značajno utiče na transformaciju uvreženih shvatanja i poimanja rvačkog sporta u celini (Kasum, 2006). Ovaj oblik rvanja predstavlja nastavak tradicije profesionalnog rvanja slobodnim stilom, koji je krajem 19. i početkom 20. veka imao veliku popularnost u Americi. Za razliku od profesionalnog rvanja, u istom periodu se razvijalo i amatersko rvanje slobodnim stlom, koje je vremenom preraslo u međunarodno priznato rvanje slobodnim stilom. I mnogi drugi stilovi rvanja, poput graplinga i sabmišem rvanja u Americi su stekli veliku popularnost, i vremenom stekli međunarodni značaj. Zahvaljujući širokoj bazi i popularnosti, koje sustvorili ovi stilovi, Amerika danas predstavlja

41


velesilu u sportskom rvanju. Sa ukupno osvojenih 117 medalja (49, 43, 25), Amerika se po broju osvojenih olimpijskih medalja nalazi odmah iza Rusije – URS, koja je ukupno osvojila 161 medalju (83, 44, 34). I na Svetskim rvačkim igrama, održanim ove godine u Antaliji, rvači Amerike su imali zapaženu ulogu, a posebno naglašenu dominaciju pokazali su u graplingu.

Skandinavske zemlje neguju veliki broj različitih oblika rvanja. Glima podrazumeva hvatove za remenje bez prava raspuštanja hvata, bondetak ili litvak je rvanje u stojećem stavu sa opisanim glima zahvatom bez složenih zahvata gde pobedu odlučuje superiornost u snazi, finsko ritpaini sa uzvođenjem zahvata hvatovima za pantalone, švedsko rigcast ili finsko risancosti sa slobodnim zahvatima, švedsko beltestcast ili finsko hausupai sa kopčanjem pojasa, švedsko bonscast ili finsko viopaini sa zahvatima za pantalone i noge, armesloengija - slično rvanju slobodnim stilom, norveško rigegneša - statičko rvanje i savijanje protivnika u leđuma, švedsko armtag, finsko sulipaini ili norveško slentag – sa kopčanjem oko ruku. Ovako veliki broj stilova rezultirao je da u grčko-rimskom stilu, po broju olimpijskih medalja, Finska zauzima drugo mesto sa 20 zlatnih, 19 srebrnih i 18 bronzanih medalja, iza neprikosnovenih Rusa - URS sa skorom 38, 23, 13 (Belov, 2005), dok treće mesto na večitoj listi pripada Šveđanima. Kada se posmatra ukupan broj olimpijskih medalja u grčko-rimskom i slobodnom stilu na večitoj listi Finci zauzimaju treće (26, 27, 28) a Šveđani četvrto mesto (28, 26, 26), iza Rusije -URS i Amerike (FILA, 2004).

Rvanje slobodnim stilom u SFRJ takođe se razvilo na osnovama narodnih obika rvanja, najviše zahvaljujući tradiciji i kvalitetima koje je imalo pelivansko rvanje, ali i rvanje sa hvatom za krsta i rvanje u kaiš. Praktično, prva generacija rvača slobodnim stilom u Makedoniji, gde je ono vremenom dostiglo visok međunarodni nivo, bili su zapravo pelivani iz vremena sa kraja pedesetih i početka šezdesetih godina 20. – og veka (Bojović, 1983). Njihovi kvaliteti i veština, stečeni upražnjavanjem pelivanskog rvanja, poslužili su kao izvanredna osnova za izgradnju široke baze potrebne za razvoj kvalitetnog slobodnog stila. Vremenom, uloge su se donekle promenile, tako da danas slobodni stil rvanja značajnije utiče na narodne oblike rvanja u svetu nego oni na njega. Nije retkost slučaj da poznati rvači slobod-nim stilom, privučeni pozivima viđenih domaćina, kao i vrednim nagradama koje se dodeljuju najuspešnijim pelivanima, oprobaju svoje kvalitete u borbama po pravili-ma ovog oblika narodnog rvanja.

42

Aktuelno u praksi

4. ZAKLJUČAK

Različiti oblici narodnog rvanja su se pojavljivali nezavisno, pod različitim istorijskim uslovima i podsticajima iz okoline. U sličnim uslovima, postojeći tipovi rvanja su podsticali i razvijali slične oblike, ali su određene razlike po pitanju pravi-la i tehnika rvanja, čak i unutar istih etničkih grupa, predstavljale specifičnost poje-dinih regiona i vremena u kojem je nastalo. U izmenjenim uslovima, pojavljivale se nove varijante rvanja, ali su i one imale dodirnih tačaka sa starijim oblicima rvanja. Uticaj jednog tipa rvanja na drugi je značajan, i karakteriše ceo ovaj proces. Kroz istoriju, nastao je veliki broj različitih tipova rvanja sa različitim rasnim, etničkim i regionalnim odlikama. Svi oblici sportskog rvanja predstavljaju ustvari najpromi-nentnije oblike rvanja, koji su vremenom privukli pažnju i interesovanje velikog bro-ja ljudi iz celog sveta, i stekli status međunarodno priznatih oblika rvanja. Broj me-đunarodno priznatih oblika rvanja nije konačan, a dešavanja koja su obeležila pokretanja svetskih rvačkih igara i zvaničnih šampionata sveta u pojedinim neolim-pijskim oblicima rvanja, nagoveštavaju da će se broj međunarodno priznatih oblika rvanja povećavati, a status pojedinih oblika rvanja menjati.

Ovaj rad predstavlja svojevrsnu ilustraciju povezanosti pojedinih oblika sportskog rvanja i različitih oblika narodnog rvanja, koji su egzistitali ili još uvek egzistiraju u svetu. Analizirajući ukupnu problematiku i fenomenologiju rvanja, i uvažavajući informacije iznete u ovom radu, moguće je izvesti određene opšte zaključke, koji se odnose na veze i interakcije različitih oblika rvanja:Svi oblici modernog sportskog rvanja nastali su na osnovama koje su činili narodni oblici rvanja, odnosno njihovim kombinovanjem i modifikacijom,Svi oblici sportskog rvanje su u početku uglavnom preuzimali neka pravila, takmičarske tehnike i takmičare iz narodnih oblika rvanja, ili već formiranih oblika sportskog rvanja, da bi nakon dostizanja visokog nivoa kvaliteta i konkurencije ovaj proces tekao u suprotnom pravcu, pa danas sportsko rvanje značajno utiče na modifikovanje i modernizaciju narodnih oblika rvanja,Vremenom je diferencijacija pojedinih oblika rvanja dovela do toga da, za svaki oblik rvanja, postoje specijalisti koji u drugim oblicima rvanja ili ne takmiče, ili ne postižu vrednije rezultate,Sve države, koje imaju vodeću ulogu i rezultate u sportskom rvanju, imaju bogatu dudogodišnju tradiciju narodnog rvanja, kao i veliki broj formi narodnog rvanja koje se upražnjavaju, ili su se upražnjavale, na njenim prostorima,

43


Vremenom se javila realna potreba za pokretanjem i afirmacijom novih oblika rvanja, koji ne samo da nisu negativno uticali na kvalitet već postojećih oblika rvanja, već je uočen njihov izuzetno pozitivan i stimulativan uticaj na popularnost i kvalitet postojećih formi rvanja.

LITERATURA

1. Ananjijazov, A. A., (1982): Turkmenistansko nacionalno rvanje jakalašma i sistem fizičkog vaspitanja, Teorija i praksa fizičke kulture, Moskva, 6, str. 54-55,

2. Bakalova, S. (2006): Tradicionnite borbi po sveta, Avangard Prima, Sofija,3. Belov, A. (1993): Sloveno goricko rvanje, Moskva4. Belov, V. S. (2005): Istorija grčko-rimskog rvanja u Rusiji, www.krugosvet.ru,5. Birli, P. (1970): Razvitak pravila rvanja od 1948. do danas i njihov uticaj na dalji razvoj

tehnike i taktike, Diplomski rad, FFK, Beograd,6. Bojović, S. (1978): Rvanje grčko – rimskim stilom, Sportska knjiga, Beograd,7. Bojović, S. (1983): Rvanje slobodnim stilom, Sportska knjiga, Beograd,8. Ćirković, Z. (2006): Teorija borenja, FSFV Univerziteta u Beogradu, Beograd,9. Dibirov, M. (1973): Dagestanska narodna fizička kultura, Magačkala,10. Draeger, E. N., Smith, R. W. (1974): Asian Fighting Arts, Tokyo et Palo Alto, 11. FDR (2007): Istorija džudoa, Džudo federacija Rusije, www.judo.ru12. FILA (2006): Međunarodna pravila sambo rvanja, Lozana,13. FILA (2005): Međunarodna pravila rvanja, Lozana,14. FILA (2004): Rvanje na olimpijskim igrama od Atine do Atine, Budimpešta, Mađarska,15. FILA (2007): Seniors World Chamionship, Results, Baku,16. Frazer, J. G. (1923): The golden Bough, Londres,17. Haralampijev, A. A. (2002): Sistem Sambo, Fair-Press, Moskva,18. Jovanović, S., Ćirković, Z., Kasum, G. (2001): Savremene tendencije u borilačkim sporto-

vima, Godišnjak 10, FFK Beograd, 19. Kasum, G. (1991): Uticaj rvačkih pravila na taktiku vođenja borbe, Diplomski rad, FFK,

Beograd,20. Kasum, G. (2006): Evolucija rvačkih pravila, Drugi naučno – stručni međunarodni simpo-

zijum - zbornik radova, Pokrainski zavod za sport Novi Sad i SO Pančevo, Pančevo, str. 21-32,

21. Konsultacije (1982): Veća pažnja masovnom razvoju sportskog rvanja, Teorija i praksa fi-zičke kulture, Moskva, 6, str. 51-52,

22. Kupcov, A. P., Šadzevskij,E.B. (1999): Klasifikacija tehnika sportskog rvanja uz pomoć pravila takmičenja i prakse suđenja, Teorija i praksa fizičke kulture, Moskva, 2,

23. Kurinoj, I. I. (2005): Borenje:istorija, geografija, zakonitosti, http:new chronologia.org,24. Moldalijev, E. (2005): Grčko – rimsko rvanje naš ponos, www.krugosvet.ru,

44

Aktuelno u praksi

25. Petrov, R. (2000): The roots of wrestling the traditional wrestling styles, IAWFS, Luasanne, Suisse,

26. Stacura, J. F. (1993): Pravila takmičenja za borbu pankracion, Inform-Dinamo, Moskva,27. Stepanov, A. N. (2005): Vidovi borenja, http:sambo.spb.ru 28. Svetski grepling komitet (2007): Međunarodna grepling pravila i vodič, FILA, Lozana.

Stručni rad

Slavko Obadov1, Sandra Vujkov

1, Tatjana Trivić

1

1Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Novi Sad, Srbija.

ZNAČAJ RAZVOJA REPETITIVNE SNAGE STAJNE (INSISTIRAJUĆE) NOGE KOD DŽUDISTA

THE IMPORTANCE OF THE REPETITIVE STRENGTH DEVELOPMENT OF THE STANDING LEG IN JUDOKAS

Summary: The training process in judo demands the development of certain specific motor abilities which supposedly influence the throwing technique in a judo fight. Throwing techniques which are dominated by repetitive strength of the standing leg are abundantly used, and, statisti-cally, are considered as one of the most efficient. The problem of their inefficient application by some of the elite Serbian judokas lies in an insufficient development of repetitive strength of the standing leg.

Key words: repetitive strength, standing leg, training process, development.

1. UVOD

Tehničke karakteristike džudo sporta su veoma kompleksne i brojne. Džudo sport prepoznaje oko sto osnovnih tehnika bacanja i kontrole, od kojih se mnoge mogu izvesti u više varijanti. Posebno je to karakteristično kod nožnih tehnika baca-nja (Ashi-waza), koje se mogu izvesti čišćenjem (Barai), košenjem (Gari), blokadom (Sasae), kvačenjem (Gake), točkom (Guruma), obaranjem (Otoši) i protiv-bacanjem (Gaeši).

45


Posebna karakteristika nožnih tehnika bacanja je da se one mogu izvesti na na dva načina: trenutnim bacanjem i insistirajućim (Ken-ken) bacanjem. Karakteri-stika insistirajućih bacanja je u tome što je Tori (borac koji izvodi bacanje) jednom nogom oslonjen na strunjaču, a drugom nogom izvodi bacanje. Kod pojedinih no-žnih tehnika bacanja (Uči Mata, Ouči Gari, Osoto Gari, Kouči Makikomi, Kosoto Gari, Kosoto Gake) Uke (borac na kome se izvodi tehnika) ima mogućnost da naru-šenu ravnotežu (Kuzuš) određenim pokretima i poskocima stajne noge dovede svoje telo u relativno ravnotežan položaj i onemogući Torija da uspešno realizuje tehniku bacanja. U ovakvim situacijama Tori snažnim repetitivnim poskocima stajne noge pronalazi neravnotežan položaj Ukea i uz pomoć ruku i „radne“ noge uspeva da izvr-ši bacanje Ukea. Nedovoljna pažnja razvoja repetitivne snage stajne noge, koja je prilikom realizacije ovih tehnika insistirajuća noga, i olak pristup razvoju dominant-nih motoričkih sposobnosti, vrlo često predstavljaju remeteći faktor sportske uspešnosti.

Želeći da pomognu otklanjanju nedostataka u trenažnom procesu, autori ovog rada su pokušali da ukažu na česte nedostatke i zapostavljanje razvoja repeti-tivne snage stajne (insistirajuće) noge.

2. INSISTIRAJUĆE TEHNIKE BACANJA

Određen broj nožnih tehnika bacanja može veoma efikasno da se izveda kao insistirajuće tehnike bacanja. Ove varijante osnovnih tehnika imaju svoje specifične hvatove u gard (Kumikata) i načine završnice napada, odnosno bacanja (Kake).

Jedna od najefikasnijih insistirajućih tehnika je Ken-ken Uči Mata. Da bi se ova tehnika mogla uspešno izvesti neophodno je da se primeni varijanta nožne – Aši Uči Mate, sa raznim modalitetima hvata u gard (sl. 1).

Tehnika Ouči Gari, koja se vrlo često radi kao insistirajuća varijanta, vrlo če-sto je specijalna tehnika velikih džudo šampiona. I ova varijanta insistirajuće teh-nike izvodi se u više modaliteta hvata u gard (sl. 2).

46

Aktuelno u praksi

sl. 1 sl. 2

Tehnika Kouči Gake uglavnom se izvodi kao insistirajuća tehnika i ima veli-ku efikasnost u sportskoj borbi. Varijante ove tehnike vide se na (sl.3).Tehnika Osoto Gari, takođe se vrlo često radi kao insistirajuća varijanta i ima

više svojih modaliteta hvata u gard i pravaca ulazaka (sl. 4).

sl. 3 sl. 4.

47


Sve ove tehnike mogu se uspešno realizovati samo ako je stajna – insistiraju-ća noga snažna i ima svoje agilne repetitivne pokrete, koji imaju za cilj da naruše Ukeovu ravnotežu.

3. ZNAČAJ RAZVOJA REPETITIVNE SNAGE STAJNE NOGE

Posmatrajući hijerarhijsku strukturu antropoloških karakteristika vezanih za uspeh u džudou može se zaključiti da je snaga (.22) na prvom mestu. Takođe, posmatrajući izolovano samo udeo motoričkih sposobnosti u hipotetskoj jednačini specifikacije uspeha u džudo sportu, takođe možemo konstatovati da je snaga (.25) na prvom mestu (Sertić i Lindi, 2003).

Prvi vid snage koji najviše utiče na rezultate u džudo borbama je maksimalna snaga. Na drugom mestu je repetitivna snaga, koja obezbeđuje veliki broj ulazaka insistirajućih tehnika.

Da bi se efikasno izveo repetitivni pokret stajnom nogom i da bi se uspešno mogla realizovati željena tehnika bacanja neophodno je da se džudistima, u okviru razvoja svojih motoričkih sposobnosti, izgradi i razvije repetetivna snaga stajne noge, koja je u fazi završnice tehnike bacanja (Kake) insistirajuća noga.

Analizirajući efikasnost tehnika bacanja stranih boraca, sa velikih međuna-rodnih takmičenja i vršeći poređenje sa borcima iz Srbije, veoma lako se može zaključiti da takmičari sa prostora Srbije veoma slabo ili retko koriste insistirajuće nožne tehnike. Tehnike poput Ken-ken Uči Mata, insistirajući Ouči Gari, Osoto Gari, Kosoto Gake i Kouči Makikomi, predstavljaju tehnike koje su po statističkim podacima u samom vrhu efikasnosti na velikim međunarodnim takmičenjima. Ta-kođe, sprovođenjem inicijalnog testiranja repetitivne snage „stajne“ (insistirajuće) i „radne“ (koja vrši napad) noge, na uzorku od 40 juniora i kadeta džudista Vojvodine, može se zaključiti da nema bitne razlike u repetitivnoj snazi obe noge, pa čak u veli-kom broju slučajeva, radna noga ima veću repetitivnu snagu od insistirajuće noge. Ovi podaci ukazuju da se u trenažnom procesu u klubovima veoma mala pažnja posvećuje razvoju repetitivne snage uopšte, a posebno repetitivne snage stajne noge, kao i radu na insistirajućim varijantama određenih nožnih tehnika bacanja.

Takmičari koji nemaju dovoljno razvijenu repetitivnu snagu stajne noge nisu u mogućnosti da uspešno izvedu insistirajuću tehniku bacanja, jer nakon jednog do dva poskoka zbog nedostatka snage padaju na kolena, ili bok i ne mogu da realizuju treću fazu tehnike (Kake), što predstavlja veliki problem u efikasnosti borbe.

48

Aktuelno u praksi

4. VEŽBE ZA RAZVOJ REPETITIVNE SNAGE STAJNE NOGE

Repetitivna snaga, koja ima sposobnost izvođenja jednostavnih pojedinačnih i ponavljajućih pokreta, može se od svih motoričkih sposobnosti najviše i najbrže ra-zvijati, jer je veličina varijanse faktora koji je pod uticajem genetičkih komponenti (koeficijent urođenosti) svega .50, što daje velike mogućnosti uticaja na razvoj.

Repetitivna snaga stajne noge može se veoma efikasno razvijati ukoliko se u trenažnom procesu uključe sledeće vežbe:

1. Poskoci na stajnoj nozi preko piramida od kartona. Vežba se izvodi u sali na strunjači na kojoj je postavljeno najmanje 10 kupa od kartona, visine 15 santimeta-ra i na međusobnom odstojanju od 60-70 sntimetara. Zadatak vežbača je da staj-nom (insistirajućom) nogom repetitivnim poskocima prođe poligon (sl. 5).

2. Poskoci u kvadratu. Vežba se izvodi u sali na strunjači na kojoj je trakama od selotejpa iscrtan veći (100x100 cm.) i manji (50x50cm.) kvadrat sa odgovaraju-ćim dijagonalama. Zadatak vežbača je da repetitivnim poskocima što brže obiđe krug.

3. Troskok i petoskok na stajnoj nozi. Vežba se izvodi u sali na strunjači. Zadatak vežbača je da repetitivnim poskocima stajnom nogom pokušaju svaki put da skoče što dalje.

4. Borba poskocima u kvadratu.Vežba se izvodi u sali na strunjačama, na kojoj je trakom od selotejpa obeležen kvadrat dimenzija 200x200cm. Dva vežbača koji se nalaze u okviru obeleženog kvadrata teže poskocima na stajnoj nozi i udaranjem ramenima jedan drugog izbace protivnika iz kvadrata (sl. 6).

49


sl. 5 sl. 6 sl. 7

5. Preskakanje pojasa. Vežba se izvodi u sali na strunjačama. Dva vežbača, koji su 3 metara na odstojanu jedan od drugoga, drže džudo pojas u visini natkolenica. Ve-žbač malim poskocima na stajnoj nozi doskakuta do pojasa a zatim istom nogom preskoči pojas (sl.7).

5. ZAKLJUČAK

Problem nedovoljnog razvoja repetitivne snage stajne (insistirajuće) noge, koji je izražen u trenažnom procesu kod džudista Srbije, uzrokuje da naši takmičari ne postižu željene rezultate, jednim delom i zbog činjenice da slebije primenjuju insisti-rajuće tehnike bacanja. Autori rada ukazuju na sve veću problematiku ovog nedo-statka i predlažu da se u trenažnom procesu (u pripremnom delu treninga (više pri-menjuju predložene vežbe za razvoj repetitivne snage stajne (insistirajuće) noge.

LITERATURA

1. Dragić, B. (1996). Džudo za obrazovanje trenera. Novi Sad. Fakultet fizičke kulture Novi Sad. Novi Sad.

50

Aktuelno u praksi

2. Vujkov, S. (2008). Antropološke karakteristike džudista i karatista dečijeg uzrasta. Magi-starska teza. Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Novi Sad. Novi Sad

3. Obadov, S. (2005). Džudo. Univerzitetski udžbenik. Novi Sad. Fakultet fizičke kulture Novi Sad. Novi Sad.

4. Rađo, I. (2001). Judo. Fakultet sporta i tjelesnog odgoja. Univerzitet u Sarajevu.5. Sertić, H., Lindi, M. Baić, (2003). Specifičnosti motoričkih postupaka za poučavanje judo

tehnika. Zbornik radova 12. letnje škole kineziologa Republike Hrvatske, Rovinj (str. 171-174) Zagreb: Hrvatski kineziološki savez.

51

Stručni rad

Jan. Babiak1 i Dragan Doder

1

1Pokrajinski zavod za sport, Novi Sad

GIPKOST KARATISTA JUNIORA I SENIORA

FLEXIBILITY OF JUNIOR AND SENIOR KARATISTS

Summary: On sample of 907 sportists age from 16 to 28 years old, flexibility status is de-termined, using tests deep forward bend (DPRT), and stick-invert (IPAL). Parallel sample was a sample of karatist (n=192). Collected data are not showing uniform trend of flexibility development neither in common sport population nor the karateists. That is why we can argue about differen-ces in flexibility development. In average, karatists have better values in shoulder flexibility than common sample of sport population. Only in period of 22-26 years of age those values are lower. Karateists flexibility of a back thigh, in early age, have lower values. In age of 22-24 those values oscillate around average values of the common sample of sport population. After that karatists have better flexibility values. All those changes have a logic and biological explanation. In ending simplification those samples can be shown as morphological factors and training type.

Key words: flexibility, topology measure, development, common sample of sport populati-on, karateists.

1. UVOD

Faktor gipkosti (fleksibilnosti, pokretljivosti) je definiran kao sposobnost iz-vođenja pokreta s maksimalnom amplitudom. Poznata su dva tipa gipkosti: eksten-dirana (rastezna, dosežna) i dinamička gipkost. Ekstendirana gipkost je definirana kao sposobnost zadržavanja položaja raspona sa maksimalnom amplitudom a dina-mička gipkost se manifestuje brzim ponavljenjem velikih amplitude pokreta. Ova poslednja je slabo ispitana, neki je svrstavaju u područje brzine, a pod dinamičkom gipkošću podrazumevaju sposobnost da se u jednom balističkom pokretu napravi što veća amplituda.

52

Model aktivne i pasivne gipkosti neki osporavaju i podvlače topološki faktor gipkosti, a faktor ugaone (angularne) gipkosti mnogi smatraju više kao rezultat pri-stupa u merenju, nego stvarnim faktorom.

U okviru ovog rada se neće analizirati faktorska struktura ove sposobnosti, već će više pažnje biti posvećeno razvojnim aspektima gipkosti, posegno kod karati-sta. Konkretnije, ovde će biti reči o komparaciji nekih vrednosti gipkosti karatista juniora i seniora sa rezultatima opšteg sportskog uzorka. U analizi statusa gipkosti, iz segmenta mernih jedinica uzeta su dva testa, po jedan od gore pomenutih i sigur-no dokazanih prostora fleksibilnosti.

2. METODOLOGIJA RADA

Osnovni sportski uzorak ispitanika bio je sačinjen od 907 sportista muškog pola raznih sportova, starih od 16-28 godina i poslužio je kao komparativni uzorak za procenu gipkiosti kod karatista (juniora i seniora). Uzorak karatista su sačinja-vali ispitanici muškog pola, sa najmanje dvogodišnjim bavljenjem u karate sportu, starosti 16-28 godina. Broj ispitanika u tom uzorku je bio192. Uzorak mernih instrumenata su predstavljali već poznati testovi: duboki pretklon trupa na klupici (DPRT) i iskret sa palicom (IPAL). Tehnika merenja u okviru ovih testova je vršena po već uobičajenoj standardnoj metodologiji. Predmet merenja prvog testa je bio gipkost zadnje lože buta i kičme, dok je drugi test pred-stavljao meru gipkosti ramenog zgloba. U okviru obrade podataka primenjena je osnovna deskriptivna statistika. Pri tome su rezultati gipkosti opšteg uzorka sportista u jednom i drugom testu uzeti aproksimativno, odnosno intepretirani su u obliku prave između prosečnih rezultata najmlađih (16) i najstarijih (28) sportista, dok su kod testiranja karatista uziman svaki prosečni rezultat posebno u pojedinim subuzorcima ispitanika. Ti rezultati su prikazani i u obliku dijagrama, te su na kraju analizirane tendencije kretanja ovih rezultata karatista u odnosu na opšti sportski uzorak.

53

3. REZULTATI ISTRAŽIVANJA I DISKUSIJA

3.1. Karatisti i gipkost ramenog pojasa

Kod testa IPAL treba imati na umu da je isti inverzno orijentiran, odnosno, da niže vrednosti u testu su u stvari bolje vrednosti. Već gruba inspekcija aproksi-mativne krive gipkosti ramenog pojasa, dakle testa IPAL pokazuje, da se može govo-riti o vrednostima gipkosti, koje sa starošću blago padaju. U odnosu na opštu sport-sku populaciju gipkost ramena karatista je značajno viša, ali se vremenom približa-va prosečnim vrednostima opšteg sportskog uzorka, da bi posle 22. godine starosti se izjednačila sa vrednošću opšteg uzorka ili povremeno (u 23. odnosno 25. godini) bila i manja.

U odnosu na apsolutne vrednosti gipkosti ramenog zgloba kod karatista je takođe uočljivi najpre blagi a posle 17. godine brži pad vrednosti. Najslabije vredno-sti su evidentirane u 25. godini a periodi izvesnog poboljšanja gipkosti u ovom zglo-bu je u 22. i 27. godini.

Minimalne i maksimalne vrednosti u okviru testa IPAL dosta verno prate, razume se na izvenom rastojanju, rezultate prosečnih vrednosti, mada je u okviru minimalnih vrednosti (gornja linija) porast vrednosti zabeležen u 19., 22., 24. i 27. godini. Najhomogeniji poduzorak karatista evidentiran je u 24. godini starosti.

Kretanje rezultata gipkosti ramenog pojasa zavisi od raznih faktora. Ipak je-dan od glavnih, koji represivno deluje na status ove sposobnosti je razvoj mišićne mase, pogotovu trupa, odnosno još konkretnije ramenog pojasa, te je blaga depresi-ja vrednosti u ovom testu u vremenu najintenzivnije produkcije mišićne mase kod ispitanika sasvim logična.

54

Kretanje rezultata testa gipkosti ramenog zgloba prikazano je na dijagramu 1.

Dijagram 1: Kretanje rezultata kod testa iskret palicom

3.2. Karatisti i gipkost zadnje lože buta

U okviru vrednosti gipkosti zadnje lože buta (test DPRT) kod uzorka sportista na opštem nivou već gruba komparacija rezultata pokazuje da sa godinama starosti se ova sposobnost samo neznatno poboljšava. Karatisti u okviru ovog tipa gipkosti uglavnom balansiraju u odnosu na opšti uzorak. Konkretnije, u startu (16-22. godi-na) zabeležen je niži nivo vrednosti gipkosti kod karatista. U daljem toku razvoja (do 25. godine) vrednosti gipkosti kod karatista osciliraju uglavnom oko prosečnih vred-nosti opšteg sportskog uzorka, da bi posle toga isti bili značajno bolji od komparira-nog uzorka sportista.

Analiza kretanja samih vrednosti gipkosti zadnje lože buta kod karatista pokazuje skoro neznačajan porast vrednosti u periodu 16-18. godina, da bi posle

55

٠

٢٠

٤٠

٦٠

٨٠

١٠٠

١٢٠

١٤٠

IPAL/k ٦٦.٨ ٦٧.٣٨ ٦٩.٨٨ ٧٢.٧٦ ٧٢.١٨ ٧٧.١٧ ٧٤.٧٧ ٨٥.٦ ٨٠.٢ ٨٧.٩ ٧٨.٩٥ ٧٦ ٧٩.١٨opsti uz ٧٦.٩ ٨٤min ٩٦ ١٠١ ١٠٩ ٩٤ ١١٤ ١٠٧ ٩٣ ١١٥ ٨٢ ١٠٧ ١٠٧ ٨٨ ٩٦max ٤٥ ٤٣ ٣٣ ٤٠ ٤٤ ٥٧ ٥٠ ٦٢ ٧٧ ٧٦ ٥٠ ٥٩ ٥٠

١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨

toga bila zabeležena brža ili sporija progresija vrednosti do 26. godine. Posle te godi-ne gipkost ima tendenciju oscilacije vrednosti (pada ili blage progresije).

Disperzija minimalnih i maksimalnih vrednosti testa DPRT dosta realno prati kretanje rezultata centralnih vrednosti, ali su oscilacije vrednosti veće u maksimal-nim vrednostima (što se moglo i očekivati). Najhomogeniji uzorak karatista evidenti-ran je u 27. godini starosti.

Kretanje rezultata u testu DPRT, dakle vrednosti gipkosti zadnje lože buta i kičmenog stu-ba prezentirani su u dijagramu 2.

Dijagram 2: Kretanje re-zultata kod testa duboki

pretklon trupa

Razloge takve orijentacije gipkosti zadnje lože buta i kičmenog stuba treba tražiti u dosta kompleksnom uticaju raznih faktora. Od njih je svakako najznačajniji longitudinalni morfološki faktor. Poznato je da u fazama brzog rasta izduživanjem mišića se osetno smanjuje njihova gipkost. Ta je gipkost kod karatista još prouzro-kovana dodatnim jačanjem mišića zadnje lože buta zbog česte primene niskih stavo-

56

٠٥

١٠١٥٢٠٢٥٣٠٣٥٤٠٤٥٥٠

DPRT ٢٥.١٤ ٢٤.٤٣ ٢٤.٣٨ ٢٧ ٢٨.١٢ ٢٧.٤١ ٢٩.٩٢ ٣٢.٣٣ ٢٦.٤ ٣١.٤ ٣٥.٣ ٣١.٥ ٣٢.٧٦opsti uz ٢٨.٩ ٣١min ١٧ ١٣ ١٥ ١٧ ١٨ ٢٠ ٢٠ ٢٢ ٢٠ ٢١ ٢١ ٢٦ ٢٣max ٣١ ٣٣ ٣٠ ٤٢ ٣٦ ٣٧ ٤٠ ٤٤ ٤١ ٤٠ ٤٦ ٣٨ ٤٣

١٦ ١٧ ١٨ ١٩ ٢٠ ٢١ ٢٢ ٢٣ ٢٤ ٢٥ ٢٦ ٢٧ ٢٨

va. Treba li onda psebno objašnjavati niže vrednosti karatista u odnosu na druge sportiste do uzrasta 22. godine starosti?

Prema tome, može se zaključiti da razvojne tendencije pojedinih tipova gipko-sti karatista, ali i drugih sportista, nemaju ujednačen trend. Ta je razlika očita i u odnosu sportisti opšteg uzorka i sportisti-karatisti. Karatisti imaju u proseku bolje vrednosti gipkosti ramenog zgloba od opšteg sportskog uzorka a samo u periodu od 22-26. godine starosti te su vrednosti slabije. Kod gipkosti zadnje lože buta karatisti u početnim godištima imaju niže vrednosti gipkosti, u godinama od 22. do 24. te vrednosti osciliraju oko prosečnih vrednosti opšteg uzorka sportista, da bi posle toga karatisti zabeležili bolje vrednosti gipkosti.

4. ZAKLJUČAK

Na uzorku od 907 sportista raznih sportova, starosti od 16 do 28 godina, utvrđen je status gipkosti. Isto je učinjeno i na paralelnom uzorku karatista (n=192). Status gipkosti izmeren je pomoću testa duboki pretklon trupa (DPRT), od-nosno iskret palicom (IPAL). Dobijeni rezultati su obrađeni metodama deskriptivne statistike, te prezentirani tabelarno i, radi boljeg sagledavanja problematike, u obliku dijagrama.

Dobijeni rezultati ne pokazuju ujednačeni trend razvoja gipkosti niti unutar opšte sportske populacije, niti kod karatista. Čak se ne može govoriti ni o nekoj pa-raleli jednih u odnosu na druge. Može se dakle govoriti o razlici u razvoju gipkosti. Karatisti imaju u proseku bolje vrednosti gipkosti ramenog zgloba od opšteg sport-skog uzorka a samo u periodu od 22-26. godine starosti te su vrednosti nešto slabi-je. Kod gipkosti zadnje lože buta karatisti u početnim godištima imaju niže vrednosti gipkosti, u godinama od 22. do 24. te vrednosti osciliraju oko prosečnih vrednosti opšteg uzorka sportista, da bi posle toga karatisti zabeležili bolje vrednosti gipkosti.

Sve ove promene u statusu gipkosti, bez razlike o kojoj se gipkosti radi, ima-ju svoje logičko biološko objašnjenje. Uzroka je svakako mnogo, ali oni najbitniji se u krajnjoj simplifikaciji mogu svesti na neke morfološke faktore, odnosno način tre-ninga.

57

LITERATURA

1. Malacko, J., Doder, D. (2008). Tehnologija sportskog treninga i oporavka. Novi Sad: Pokrajinski zavod za sport.

2. Milanović (2007). Teorija treninga. 3. izdanje, Zagreb, Kineziološki fakultet Sveučilišta u Zagrebu.

3. Matvejev L. P. (1966) Nekotorije čerti mnogoletnej dinamiki sportivnih rezultatov. Teorija i Praktika Fizičeskoj Kulturi.

4. V. M. Zaciorski (1975): Fizička svojstva sportiste. Savez za fizičku kulturu Jugoslavije, Beograd.

58

Stručni rad

Kasum Goran1, Ćirković Zoran

1, Jovanović Srećko

1


NARODNO I SPORTSKO RVANJE U SRBIJI

NATIONAL AND SPORT WRESTLING IN SERBIA

Summary: Wrestling in Serbia has significant popularity and tradition, and it is as old as Serbian nation. As well as sport wrestling, some of the national forms remained popular: rvanje u koštac, rvanje u pojas, rvanje u ruke, pelivanstvo, svebor i and various types of nadvlačenja. Sport wrestling has a century old tradition, and one form which needs to be particularly mentioned is the graeco - roman style. In this form of wrestling, wrestlers from Serbia have won a very large number of medals on the international scene, including 75 medals on European championships and championships of the world, as well as on the Olympic Games. In addition, 36 medals were won in sambou, while in the free style and in female wrestling there were not any significant re-sults.

Key words: Serbia, wrestling, the graeco-roman style, sambo, national forms.

1. UVOD

Kada se govori o rvanju vrlo često se ističe da je ono staro koliko i čovečan-stvo. Kroz istoriju i različite epohe, ono se dosta menjalo i modifikovalo, odražavaju-ći na svoj način različite želje i potrebe koje su karakterisale određeno vreme i određeno podneblje. U zavisnosti od istorijskog trenutka, kao i etničke zajednice koja ga je upražnjavala, ovaj stari sport je na svoj način odslikavao religiozne, ritual-ne, kulturne, političke i ratničko- vojne osobenosti cele društvene zajednice. Ovo su osobenosti koje su zajedničke za sve istorijske periode i razdoblja, kao i za sve etnič-ke i društvene zajednice, a od ovih opštih principa ne odudara ni rvanje koje je postojalo i postoji na prostorima naše zemlje. Ovaj rad predstavlja pokušaj da se prikaže razvoj i specifičnosti rvanja u Srbiji, da se opišu oblici rvanja karakteristični

59

za našu zemlju i narod, kao i da se sumiraju rezultati koje su naši rvači postizali na međunarodnoj sveni.

2. NARODNI OBLICI RVANJA U SRBIJI

Srbi su se na ove prostore doselili u perodu VI - VII veka, i bili formalno u vazalskom odnosu prema Vizantiji. U IX veku formalno su se pokrstili u istočno pravoslavno hrišćanstvo, a do kraja XII veka srpska država formirana u Raškoj priznavala je vlast vizantijskog cara (Britanika, 2005). Prvo kao kraljevina i od prve polovine XIV veka kao carevina, Srpsko carstvo se krajem XIV veka raspada na male oblasti, da bi od 1459. godine postalo deo Osmanlijskog carstva. Srbija se od Turaka potpuno osamostalila 1878. godine, da bi posle Prvog svetskog rata postala deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja se od 1929. godine naziva Jugoslavija. Početkom devedesetih godina XX veka, raspadom stare Jugoslavije, nastaje SR Jugoslavija, koja 2003. menja naziv u Srbija i Crna Gora, da bi se 2006. godine Srbija i Crna Gora definitivno razdvojile u zasebne države. Ovako burna zbivanja, koja su pratila bližu i dalju prošlost Srbije, ostavila su puno traga na običaje, navike i afinitete Srba, ali i ostalih naroda koji su u živeli na prostorima Srbije. Sve to se dobrim delom odražavalo, a odražava se i danas, na dugu tradiciju i veliku popularnost rvanja u Srbiji.

Stari Sloveni su se za borbe pripremali uvežbavajući rukovanje oružjem, trčanje po raznim terenima, plivanje i ronjenje, kao i veštinu rvanja. Pošto su svi muškarci ratovali, svi su morali da prođu ovu obuku. Početke stvaranja Srpske države karakteriše privilegija vlastele da kada treba ratuje, a da u miru uvežbava borilačke veštine (Milošević, 1989). Vremenom su borilački kvaliteti sve više bivali na ceni. Car Dušan Silni (1308-1355), u čije vreme je Srbija dostigla vrhunac svoje moći, bio je čuven po veoma dobrom vladanju borilačkim veštinama a među njima i rvanjem, dok je škola borenja i rvanja, koju je vodio Despot Stefan (1374-1427), imala evropsku slavu.

Kasni srednji vek za Srbe je karakterističan po otporu koji se u narodu sve više spontano organizuje za oslobođenje od ropstva. Srpski narod ima svoje oblike otpora zulumu i tiraniji. Taj, najpre prkosni i osvetnički, pojedinačni otpor naroda, polako prima razne forme organizovanog oružanog otpora. U mnogim našim krajevima organizovane su oružane družine i čete hajduka. Hajduci su u to doba izuzetno cenili veštinu rvanja. Svaki novi član koji je trebalo da bude primljen u

60

hajdučku družinu, morao bi da pokaže da ume dobro da se služi sabljom, da ume da rukuje vatrenim oružjem i da je vešt kao rvač. Rvanje je u to vreme postalo omiljena disciplina koja se mladima spontano nametala kao vrlo moćna forma izražavanja snage i veštine, te su se o blagdanima, crkvenim i verskim prazicima, svadbama i drugim narodnim veseljima organizovali prigodni spektakularni rvački turniri na kojima su mladići pokazivali šta znaju i umeju boreći se narodnim formama rvačke veštine, onako kako su se u narodu zadržali i sačuvali običaji i pravila rvanja.

Rvanje može da se definiše kao takmičenje dvojice boraca u pokušaju da je-dan drugog obori ili baci na tlo primenjujući pri tome najrazličitije tehnike i taktičke zamisli, a prema utvrđenim pravilima rvanja. Pored najčešće upotrebljavanog termi-na rvanje, u našoj se zemlji upotrebljavaju mnogi drugi izrazi kao na primer: borenje u Lužnici i Nišavi, nošenje u Dragačevu, jakanje u Jugozapadnoj Srbiji, brečanje u nekim delovima Vojvodine, vučenje u Zapadnoj Srbiji. Međutim, neki autori rvanje definiše kao borbu dva borca u kojem oni odmeravaju snagu (Cvetković, 1982), pa je u raznovrsnost različitih oblika rvanja moguće ubrojati i razne vrste nadvlačenja: vučenje kuke, vučenje klička ili klipka, obaranje ruke.

Rvanje obično započinje iz visokog stava, a osnovni je zadatak da se suparnik obori na plećke. Ponekad se borba ponavlja “da se posvjedoči”, pa i do tri puta. Rvači se redovno bore na ravnoj travnatoj poljani, na neomeđenom prostoru. Rvu se i deca, i momci, i odrasli, često radi zabave, ali ponekad je to ozbiljna borba, neka vrsta megdana. Tako se u Sandžaku, slično kao u Crnoj Gori, pojavljuje i izazivanje u vidu podbadanja potencijalnog protivnika šiljkom (Ćirković i Jovanović, 1992).Najčešći oblici narodnog rvanja u Srbiji su:

1. u koštac ili u kosti,2. u pojas ili u kaiš,3. u ruke,4. pelivansko,5. svebor,6. razna nadvlačenja.

1. Rvanje u koštac ili kosti – je naziv oblika rvanja koji je veoma popularan među seoskom omladinom i ima veliku tradiciju u narodu. Najviše se upražnjava kod čobana i seoske školske dece. Takmičenja ili nadmetanja se održavaju na raznim skupovima i svečanostima, posebno praznikom u “Porti”, prilikom vršidbe,

61

na svadbama, vašarima, saborima, litijama i sličnim prilikama. Nema uzrasnih ni težinskih kategorija, a obično se rvu bosi i nagi do pojasa, dok donji deo predstavljaju svakodnevni delovi garderobe Pobednik se smatra simbolom snage, veštine, okretnosti i muškosti.

Kod rvanja u kosti ili koštac, rvači stoje okrenuti prsima jedan nasuprot drugome, a iskoračena noga im, u nekim varijantama, može biti na povučenoj liniji ili na nekom postavljenom tankom štapu. Obuhvataju jedan drugoga, i to tako što jednom rukom idu preko ramena, a drugom ispod pazuha. Čim utvrde da imaju dobar, čvrst hvat, na znak sudije ili ״sad״ :počinje borba koju karakteriše ״počni״ pritiskanje, podizanje, nošenje, zamahivanje, preturanje i obaranje. Borba je završena kada je jedan borac oboren na leđa a drugi nad njime. Obaranje na tlo može biti u stranu - nasatice ili natrag. Ako oba rvača padnu u stranu, taj položaj zovu pokoške, to jest oba su rvača podjednaka i nanovo se rvu. Ako su borci jednako snažni, teško je “slomiti” protivnika u pasu, pa borba može trajati veoma dugo, što je opisano u narodnoj pesmi “Kraljević Marko i Musa Kesedžija”. Ako je razlika u snazi boraca veća, borba se brzo završava, pobeđuje jači. U drugoj varijanti, po predhodnom dogovoru, jači borac daje prednost slabijem tako što zauzima manje povoljan početni položaj, pa klekne na jedno koleno (Milićević, 1984). U nekim se krajevima smatra da je pobednik onaj koji obori protivnika na plećke i tako ga zadrži određeno vreme ostajući na njemu (Kurelić, 1953). Ovaj oblik rvanja je na Petoj seoskoj sportskoj olimpijadi, održanoj 1973. godine u Majdanpeku, privukao 43 učesnika iz 15 ekipa. Zbog velikog interesovanja i dinamičnosti ovo rvanje je uvršteno u stalni program Seoske sportske olimpijade, a u komentaru ovog rvanja nakon završetka Devete seoske sportske olimpijade zapisano je sledeće: ,,Snaga, znanje, pa i sportske sreća odlučuju u ovoj disciplini, koja se očekuje sa velikim nestrpljenjem a prati sa velikim uživanjem. Na strunjačama ljuti protivnici i privatno veliki prijatelji, učesnici u narodnom rvanju daju primer iz fer pleja i dokazuju kako sport oplemenjuje čoveka. Do sada još nije zabeležen slučaj nekog nesporazuma kod takmičara u narodnom rvanju״ (SOFK Majdanpek, 1978). Kao modifikacija ovog hvata ponekad se javlja nešto visočiji hvat za vrat i ramena, kao i varijanta hvata za krsta koji se u nekim krajevima zemlje naziva lomljenje kičme.

2. Rvanje u pojas - započinje iz visokog stava, borci se hvataju za kaiš, pojasni deo pantalona ili za same pantalone u visini bokova. Odatle u narodnoj pesmi izraz “boka junačkoga” znači rvanje. U Srbiji, naročito u Leskovačkom

62

području, izraz bok ili za bok ima drugo značene: to je rvanje sa hvatom za ispust na pantalonama nešto iznad kolena, a borci se hvataju za pantalone sa jedne i druge strane, ili sa jedne strane za pantalone, a sa druge za pojas. Ipak, najčešće se koristi hvat jednom rukom za pojas u predelu stomaka a drugom u predelu leđa. Ponekad druga ruka ne hvata pojas sve dok ne počne borba. Pobedom se smatra bacanje protivnika a da se ostane na nogama, a nekad se pobedom smatra i kada protivnik dodirne zemlju rukom, kolenom, leđima ili grudima (Cvetković, 1982). Rvači se međusobno dodiruju bradom o rame i gledaju da se nogama što više udalje jedan od drugoga. Sličan je način borbe i u okolini Teslića pod nazivom za šavrele, a u ovom obliku više dolazi do izražaja spretnost i veština, a snaga nešto manje nego kod rvanja u koštac (Lajevac, 1997).

Pre početka borbe protivnici pitaju jedan drugoga: ”Jel’ može”, pa tek po dogovoru “može” počinje borba. Ovde su dozvoljene različite akcije: zaplitanje i podmetanje nogu, previjanje preko bedara, i različite druge varke. Rvači obaraju jedan drugoga na jedno ili oba kolena, ali se iz tog položaja opet dižu ne puštajući sve vreme iz ruku jedan drugoga. I ovde protivnika treba oboriti na leđa, ponekad se traže dve pobede u tri pokušaja, ili se pobeda priznaje tek nakon trećeg obaranja. Varijante i korišteni nazivi ovog rvanja su još i: o pas, u pasove, za pojas, za kaiš, za boka, za preljke, za džepove, za broč pantalona.

3. Rvanje u ruke ili za mišice je oblik rvanja koji se u Srbiji sreće nešto ređe nego predhodna dva, a protivnici hvataju jedan drugoga za nadlaktice. U nastojanju da jedan drugoga sruše na zemlju koriste i saplitanje nogama. Borba je vrlo naporna i traje dosta duže nego kod predhodna dva oblika rvanja, pa do izražaja posebno dolazi izdržljivost. Rvači su goli do pojasa, ali postoje varijante sa hvatom za rukave košulje ili za jelek. Ovaj oblik rvanja je prisutan u Severnom Banatu (Stefanović, 1974 – 78).

4. Pelivanstvo je oblik rvanja karakterističan za Kosovo i Makedoniju, ali se često sreće i u Sandžaku. Pojava pelivanstva kod nas vezuje se za dolazak Turaka i predstavlja značajne običaje na našem tlu. Sama reč pelivan potiče od persijske reči pelevan što znači junak. Kod nas je ova reč dobila dvojako značenje: šire, koje označava čoveka izvanrednih fizičkih sposobnosti, i uže, čovek koji se bavi specifičnim narodnim oblikom rvanja. Kod nas su se pelivani najpre nalazali na dvorovima aga i begova koji su ih držali radi svoje slave i zabave. Pretežno su bili Turci, ali se kasnije pelivanstvo, paralelno sa islamom, proširilo i među stanovništvo naših krajeva.

63

Takmičenja u pelivanskom rvanju se održavaju prilikom raznih svečanosti, svadbi ili prilikom obrezivanja (suneta) male muške dece. Obično se u ovim prilikama takmiči nekoliko parova takmičara - pelivana, uz pratnju zurli i bubnjeva (tapana). Pelivani nastupaju goli do pojasa u posebnim kožnim čakširama zvanim kispet, i namazani uljem što jača i štiti kožu, a otežava hvatanje. Borbe se odvijaju na otvorenom travnatom terenu. Pelivani ulaze u borilište svaki sa svoga kraja i idu prema sredini. Tu se rukuju, naprave krug pljeskajući se po nogama, vrate se u sredinu hvatajući se za ramena kao da će početi sa rvanjem, opuštaju ruke i još jednom krenu unaokolo. Vrativši se u sredinu započinju borbu zauzevši predhodno visoki početni stav, savijeni u pojasu i spremni za napad (Bojović, 1994). U toku borbe dozvoljen je veliki broj hvatova akcija, stoga pelivansko rvanje veoma liči na savremeno rvanje slobodnim stilom. Često se upotrebljava takozvani kurtpandž (zahvat koji podseća na dupli nelzon), bondruk (hvat s leđa za vrat), sarma (uvrtanje sa prebacivanjem), čerek (hvat iza pasa i ispod jedne noge).

Takmičenje može da traje veoma dugo. Ponekad se borba prekida zbog mraka i nastavlja narednog dana. Ako borba traje predugo događa se da borci dizanjem ruke traže od sudije da objavi nerešenu borbu. Pelivan je izgubio borbu ako: dodirne tlo obema plećkama, dođe u položaj mosta ili polu-mosta, bude dignut sa tla do visine svojih kolena ili više, preda borbu iz bilo kojeg razloga. Tokom borbe može da dođe do odluke, a da se borba ne prekine odmah. Sudija ima više. Pošto obično rvu dva para paralelno, za svaki par se izaberu do tri sudije (svako selo ima par dobrih starih pelivana, pa se oni pojavljuju kao sudije, a njihove se odluke primaju bez pogovora).

Pelivani su podeljeni na četiri grupe ili kategorije, i to po sposobnostima. U najvišu kategoriju idu baš - pelivani, najbolji i nepobeđeni (četvrta ruka). U drugu baš – alti, koji su gubili samo od pelivana najviše kategorije. U trećoj grupi su bujukorta -pelivani, koji su gubili od obe kategorije. Poslednja kategorija kičikorta - pelivani, sastavljena je od početnika.

Pelivan se obično vaspitava uz oca ili nekog rođaka iskusnog pelivana ili dobrog poznavaoca pelivanstva. Dete se uvodi u manja čobanska takmičenja čim podraste i pokaže prirodnu snagu. Uglavnom se selekcionišu veći, snažniji momci. Roditelji se brinu da budućem pelivanu pruže što bolji život i ishranu, a ako to ne mogu, pomažu im seljani. Kao i u ostalim narodnim sportovima mnogo se pažnje poklanja odmoru pre takmičenja. Pelivani bivaju pošteđeni težih seokih radova, a najboljom pripremom se smatra bivanje na planini uz dobru ishranu. Borba je

64

gotovo jedini trening, mada kako kažu seljani, pelivan se vežba i na drvo: privlači ga, diže, čupa, savija.

Blizu Prizrena, u kraju Gora opštine Dragaš, pelivanstvo se posebno raširilo. Prvi pelivani krajem XVI i početkom XVII veka bili su nadničari i naučili pelivanstvo od turskih pelivana. Takmičenja su se organizovala prilikom svadbenih svečanosti, a kasnije povodom svih proslava. Pravila nalikuju onima pri takmičenju slobodnim stilom. Postoji šest kategorija: teška, poluteška, srednja, polusrednja, laka i polulaka. Turski nazivi ovih kategorija su: baš, bašalti, orta, bujukorta, jenlik, bujukjenlik. Kategorizacija zavisi od težine i sposobnosti borca. Takmičenje traje dok jedan ne pobedi ili sudija ne proglasi borbu nerešenom. Pobeda se postiže obaranjem protivnika na leđa i podizanjem protivnika do ramena. Zabranjena je grubost (lomljenje ruke, diranje ili udaranje osetljivih delova tela). Sudije, takođe iz redova pelivana, kažnjavaju prestupe opomenom, a najteže kazne su isključenje borca. Borba može trajati i po nekoliko sati. Takmičari se bore na mekoj livadi, a za to vreme sviraju zurle i udaraju gočevi prateći ritam borbe, dok gledaoci u krugu oko livade glasno bodre borce. Svaka pobeda se oglašava udaranjem u gočeve, dok pobednik izvodi ritualni pozdrav: desnom rukom trlja pantalone, zatim se diže u vis, prislanja čelo i klanja se publici, i to sve nekoliko puta. Pelivan je u kožnim pantalonama zvanim kispet, koje se kao i golo telo mažu jestivim uljem. Mnogi goranski pelivani koji su u poslednjih 200 godina trijumfovali na prvenstvima u Krk Bunaru, koja se sada održavaju u Jedrenima u Turskoj, i sada se pominju u Gori. To su: Karcula, Rahim, Hazlum, a svi su nosili nadimak Pelivan. 5. Svebor je narodni oblik borenja koji se razvija pod pokroviteljstvom Srpske pravoslavne crkve, a predstavlja mešavinu rvanja i drugih borilačkih sportova i ve-ština. Pravila nisu strogo definisana pa, u zavisnosti od afiniteta boraca, osim rvač-kih bacanja mogu biti dozvoljeni udarci rukama i/ili nogama, kao i poluge na zglo-bovima. Posebnu atrakciju predstavljaju demonstracije borbi mačevima i drugim hladnim oružjem koje izvode vitezovi u karakterističnoj nošnji. Ipak, rvačka veština je dominantna u ovom obliku borenja, a Crkva sve više forsira rvačko nadmetanje u koštac u kojem se pobeda ostvaruje sa tri uspešna bacanja protivnika na leđa. Tak-mičenju predhodi tradicionalni crkveni ritual, a cela manifestacija se održava u ve-oma svečenoj i dostojanstvenoj atmosveri. Deo svebor nadmetanja predstavlja i vađenje Časnog krsta iz reke ili jezera na dan Bogojavljenja – 19. janura. Za tu prili-ku, takmičari poređani u vrstu, skaču u ledenu vodu na znak sudije i plivaju 33 metra do krsta. Pobednik je onaj koji prvi dohvati Časni krst.

65

6. Nadvlačenja predstavljaju oblike narodnih borenja, koji po svojoj fiziono-miji nisu rvanje u klasičnom smislu, ali zbog prisutnih elemenata naglašenog odme-ravanja snage i veštine, ponekad se ubrajaju u narodna rvanja. Najpoznatiji oblici nadvlačenja su: vučenje kuke, vučenje klička i obaranje ruke. Vučenje kuke je čest oblik nadvlačenja u kojem protivnici međusobno zakače srednji prst jače šake, spo-ljašnje strane stopala istoimene noge naslone jedno uz drugo, a suprotnu nogu i slo-bodnu ruku drže nazad. Hvat prstiju je na sredini iznad stopala, a na znak sudije počinje vučenje, cimanje i uvrtanje, sa ciljem da se protivnik prevuče na svoju stra-nu, izvuče iz ravnoteže i natera da pomeri prednju nogu ili natera da pusti hvat. Vu-čenje klička (klipka) je čest oblik nadvlačenja u kojem takmičari sednu na tlo, saviju kolena i odupru se stopalima nogu jedan o drugog, te rukama u širini ramena na-izmenično uhvate štap dužine oko jednog metra. U početnoj poziciji štap se nalazi na sredini između takmičara iznad linije gde se spajaju stopala. Na znak sudije počinje nadvlačenje, a pobednik je onaj koji protivnika ili ga natera da pusti štap. Vreme nije ograničeno, a ponekad snažniji čovek izazove po dvojicu (Levajac, 1997). Obaranje ruke je vrlo čest oblik nadvlačenja, koji se može upražnjavati svuda, pa čak i u kafanama. Protivnici sednu ili stanu uz sto, jače ruke savijene pod uglom od 90 stepeni oslone laktovima na sto, a šakama se uhvate dlan u dlan. Na znak sudije počinje vučenje u pravcu suprotne ruke, a ni jedan drugi deo tela osim lakta ne sme dodirnuti sto. Vreme nije ograničeno, a ovo nadmetanje može da se primenjuje i u ležećem položaju, s tim što slobodna ruka ne sme dodirivati tlo.

3. NASTANAK I RAZVOJ SPORTSKOG RVANJA U SRBIJI

Početci sportskog rvanja u Srbiji, ali i ostalim državama bivše Jugoslavije, vezani su za Sokolska društva. Uz telesno vežbanje i sportsku gimnastiku, njihovi članovi su se mogli baviti i teškom atletikom: dizanjem tegova, rvanjem, mačevanjem i boksom. Pisani tragovi govore da je 1983. godine, na međunarodnom turniru u francuskom rvanju održanom u Budimpešti, Subotičanin Lajoš Vermeš osvojio prvo mesto, a 1993. isti rvač je napravio pravu senzaciju pobedivši do tada nepobedivog profesionalnog rvača Poljaka Pitlašinskog (Kolundžija, 1998). U Somboru su 1896. i 1897. godine organizovano takmičenje u rvanju uz učešće rvača iz Sombora, a i na Prvim obnovljenim olimpijskim igrama modernog doba, na kojim je u rvanju učestvovalo samo pet rvača, takmičio se, kao član Ugarske reprezentacije, naš čovek iz bačkog sela Nadalia - Momčilo Tapavica. Njegova borba

66

sa Grkom Hristopulosom iz Patrasa bila je prva borba u rvanju i završena je odustajanjem Tapavice od daljeg takmičenja, čime je zvanično zauzeo četvrto mesto.

Prvi rvački klub ”Radnički” formiran je u Somboru juna 1912. godine. Zatim su stvoreni klubovi u: Subotici, Zrenjaninu, Beogradu, Kikindi, Senti, Novom sadu i Vršcu. Vrlo često se održavaju tromeči između Sombora, Subotice i Novog Sada. Sombor postaje rvački centar u kome se od 1924. godine održavaju skoro sva prvenstva Jugoslovije. 1922. godne, osniva se Jugoslovenski teško-atletski savez, kao organizacija rvača i dizača tegova, a 1924.godine prima boksere pod svoje okrilje i menja naziv u Jugoslovenski teško - atletski i šakački savez. Delovao je do 1929. godine, kada se bokseri izdvajaju a ostaju dizači i rvači pod jednim nazivom Jugoslovenski teško - atletski savez. Prvo takmičenje u organizaciji Jugoslovenskog teško - atletskog saveza održano je 2. maja 1923.godine. Prvi zvanični nastupi jugoslovenskih rvača na veliki takmičenjima bili su učešće Somboraca, Nikole Grbića i Ištvana Nađa, na Olimpijskim igrama 1924. godine u Parizu, te nastup Grbića i Hofman Friđeša iz Novog Sada na Evropskom prvenstvu u Budimpešti 1927. godine. Naši rvači su nastupili i na Olimpijskim igrama 1928. u Amsterdamu pa 1936. u Berlinu, kao i na Evropskom prvenstvu 1931. u Pragu. Od 1932. godine, kada su počeli da se održavaju balkanski šampionati, naši rvači učestvuju redovno i sa dosta uspeha, a već na Prvom balkanskom šampionatu osvojene su četiri medalje, po dve srebrne i bronzane. Balkanski šampionati održavani su do 1966. godine, a naši rvači ukupno su osvojili 72 medalje. Ipak, najvećim uspehom našeg rvanja pre Drugog svetskog rata smatra se deoba 5. i 6. mesta Somborca Nikole Grbića na Olimpijskim igrama u Parizu 1924. godine.

Rvači iz Srbije su i pre Drugog svetskog rata imali zapaženu ulogu na međunarodnoj sceni, ali zlatno vreme rvanja u Srbiji i tadašnjoj Jugoslaviji počinje u drugoj polovini 20.-og veka. Prvu medalju za SFRJ, bronzanu, osvojio je Milorad Arsić na Svetskom prvenstvu u Karlsrueu 1955. godine, dok je zvanično poslednju medalju upisanu pod SFRJ, bronzanu, bukvalno dan pre zvaničnog proglašenja Savezne Republike Jugoslavije, osvojio Goran Kasum na Evropskom prvenstvu u Kopenhagenu, od 24. do 26. aprila 1992. godine. Za četrdesetak godina rvači SFRJ su na prvenstvima sveta i Evrope i na olimpijskim igrama osvojili ukupno 96 medalja: 76 u grčko – rimskom i 20 u slobodnom stilu rvanja, kao i još 5 medalja u grčko – rimskom stilu nakon raspada bivše SFRJ. I ako ni jednu medalju u slobodnom stilu rvanja nisu osvojili rvači iz Srbije, od 76 medalja osvojenih u grčko-rimskom stilu čak 70 osvojili su rvači iz Srbije, što, uz još pet medalja osvojenih

67

nakon raspada SFRJ, čini zaista inpresivan skor. Dok je u slobodnom stilu svih 20 medalja za SFRJ osvojilo 4 rvača, sva 4 iz Makedonije, u grčko-rimskom stilu je za SFRJ, SRJ, SCG i Srbiju osvojena, od strane 27 rvača, ukupno 81 medalja. Od tih 27 rvača samo četvorica, sa ukupno 6 osvojenih medalja, nisu bili, ili nisu i danas, državljani Republike Srbije. Bez obzira što na olimpijskim igrama nije osvojena medalja od Seula 1988. godine, a u grčko - rimskom još od Los Anđelesa 1984., rvanje i dalje nosi epitet najtrofejnijeg olimpijskog sporta u Srbiji i bivšoj Jugoslaviji. Ukupno 62 rvača SFRJ, SRJ i SCG učestvovalo je do sada na olimpijskim igrama i veliku većinu, osim 11 rvača u slobodnom stilu, činili su rvači iz Srbije (Jovanović, 1996). Popularnost rvanja i interesovanje za ovim sportom u Srbiji bili su na visokom nivou sve do raspada bivše Jugoslavije početkom devedesetih godina prošlog veka, kada je zabeležen određeni pad interesovanja za rvanje ali i neke druge do tada vrlo popularne sportove (Jovanović i saradnici, 1997). Kriza koja je trajala desetak godina ipak nije ostavila dugoročnije posledice na rvanje u Srbiji, pa od početka 21.-og veka ovaj sport beleži konstantan napredak i razvoj kvaliteta i popularnosti. Pored grčko - rimskog stila, koji je svakako najdominantniji i najkvaliteniji, u Srbiji je veoma razvijen sambo, a od skora je pokrenuto i rvanje slobodnim stilom, grapling, te oživljene neke gotovo nestale tradicije narodnih obika rvanja. Sve ovo vrlo pozitivno utiče na stvaranje pozitivne slike i raspoloženja ukupne javnosti u odnosu na rvački sport i rvače u celini (Kasum i Ćirković, 2006). U Srbiji danas, pod okriljem Rvačkog saveza Srbije, aktivno deluje 30 rvačkih klubova, sa ukupno blizu hiljadu aktivnih registrovanih rvača.

Rvanje za žene u Srbiji se upražnjava tek nekoliko godina, pa neki vredniji rezultati još nisu ostvareni. Ipak, prvi koraci su učinjeni, neki manji uspesi zabele-ženi su i na međunarodnoj sceni, a Rvački savez Srbije je zauzeo stav da razvoj ovog oblika rvanja treba podržati sa više energije i pozitivnog raspoloženja nego što je to bio slučaj do sada. (Kasum, 2006). Osim olimpijskih oblika rvanja, u Srbiji značajan kvalitet i popularnost ima neolimpijsko sportsko rvanje sambo. Ovaj sport je u Srbiji i Jugoslaviji počeo da se razvija od 1972. godine, nakon povratka gospodina Svetozara Mihajlovića sa stručnog usavršavanja u SSSR. Krajem te godine, na Prvom prvenstvu Evrope u Rigi, osvojena je i prva medalja, a osvajač te srebrne medalje bio je Slavko Obadov. Isti takmičar je, godinu dana kasnije u Teheranu, osvojio srebrnu medalju na Prvom prvenstvu sveta, da bi 1974. godine, na Prvenstvu Evrope u Madridu, bile osvojene čak tri medalje: Lučić i Bajčetić srebro, a Obadov bronzu. Posle ovih velikih uspeha iznenada je nastupila velika kriza, tako

68

da naši sambisti nisu ni učestvovali na takmičenjima sve do 1993. godine. Od tada naši sambisti u kontinuitetu osvajaju medalje na evropskim i svetskim prvenstvima, a gotovo potpunu dominaciju u Jugoslaviji imali su klubovi iz Srbije i Crne Gore. Pored velikog broja medalja koje su osvajane u mlađim uzrasnim kategorijama, naši sambisti su osvojili i 36 seniorskih medalja (Sambo savez Srbije, 2008).

OI SP EP UKRB IME I II III I II III I II III1 Arsić 1 12 Vukov 1 1 23 Horvat 1 2 3 64 Simić 1 1 1 35 Martinović 1 1 1 1 46 Marinko 1 1 1 1 47 Nenadić 1 1 2 2 1 78 Damjanović 1 2 1 1 1 69 Nišavić 1 110 Kecman 1 2 311 Čorak* 1 1 1 312 Koletić* 1 113 Čović* 1 114 Frgić 1 1 2 1 1 615 Petković 1 3 1 516 Memišević 1 1 2 1 517 Kasap 3 1 418 Ilić 1 1 219 Tertei 1 1 1 1 1 520 Lisjak* 1 121 Sabo 1 122 Rizvanović 1 123 Trajković 1 124 Kasum 2 1 325 Jovančević 1 126 Štefanek 1 1 227 Fris 1 1 2

UKUPNO 3(2) 5(4) 4 5 17(16)

17 8(7) 8 14(12) 81(75)

UKUPNO 12 (10) 39 (3) 40 (37) 81(75)

nisu državljani Srbije (medalje državljana Srbije)

69

OI SP EP UKRB IME I II III I II III I II III1 Saliovski* 2 22 Seidi* 2 2 2 63 Trstena* 1 1 1 2 3 2 104 Šorov* 1 1 2

UKUPNO 1 1 2 2 1 4 4 5 20UKUPNO 4 3 13 20

SP EP UKRB IME I II III I II III1 Obadov Slavko 1 1 1 32 Bajčetić Pavle 1 13 Lučić Momir 1 14 Blagojević Zorica 1 15 Milić Marija 1 16 Đurđevac Danojla 1 17 Bojanić Slađana 1 2 38 Gnjatović Biljana 1 1 29 Ognjenović Nada 1 110 Milenković Dragana 2 1 311 Pavićević Dejan 1 112 Mihajlović Živan 1 113 Kvrgić Radmila 1 114 Savatović Nikola 1 115 Trivić Tatjana 3 1 416 Mandić Vanja 1 117 Aleksić Danijela 1 118 Aleksić Katarina 1 1 219 Ćerviz Tijana 1 120 Rogić Jovana 1 121 Babić Jelena 1 122 Ćupović Nevenka 1 1 223 Emini Igor 1 124 Marković Sanela 1 1

UKUPNO 3 9 6 18UKUPNO 12 24 36

70

4. ZAKLJUČAK

Rvanje u Srbiji ima dugu tradiciju i uživa veliku popularnost. Narodni oblici rvanja sunegovani i prenošeni generacijski, a i danas se primenjuju oblici rvanja: u koštac, u pojas, u ruke, pelivansko rvanje i svebor. Pored ovih oblika rvanja, u Srbiji se često upražnjavaju i različiti narodni oblici borenja, koji po svojim karakteristika-ma imaju dosta elemenata rvanja ali ne predstavljaju predstavljaju klasične oblike rvanja. Ovi oblici nadmetanja predstavljeni su različitim vrstama nadvlačenja, a među njima su najpopularniji vučenje kuke, vučenje klička i obaranje ruke.

Sportsko rvanje u Srbiji ima stogodišnju tradidiciju, a daleko najveći kvalitet i popularnost dostigalo je rvanje grčko – rimskim stilom. Pored grčko – rimskog sti-la, međunarodno vredne rezultate postizali su i sambisti Srbije, dok se veoma zapa-ženi rezultati slobodnostilaša, ostvareni u vreme SFRJ, ne mogu pripisivati rvačima iz Srbije. Ukupno 75 medalja na olimpijskim igrama i prvenstvim Evrope i sveta, osvojli su rvači grčko – rimskog stila iz Srbije, što predstavlja rezultat vredan svake pažnje. Velika popularnost i kvalitet koji ima rvanje grčko - rimskim stilom na određeni način je sputavalo razvoj ostalih oblika sportskog rvanja, ali se u poslednje vreme čine značajni koraci za podizanje masovnosti i kvalieta drugih oblika sport-skog rvanja, a pre svih rvanja slobodnim stilom i graplinga.

71

LITERATURA

1. Bojović, S. (1994): Pelivanstvo tradicionalna forma rvanja, Unireks, Beograd,2. Cvetković, J. (1982): Stari sportovi Jugoslavije, Brođanci, 3. Enciklopedija (2005): Britanika (8), Narodna knjiga, Politika, Beograd,4. Jovanović, M. (1996): Prvih 100 godina, Graphic, Novi Sad, 5. Ćirković, Z., Jovanović, S. (1992). Basic characteristics of wrestling forms used by people

in Serbia, BAHRPRES, Bulletrin No.2, Belgrade, pp. 58-62,6. Jovanović, S., Ćirković, Z., Kasum, G. (2001): Savremene tendencije u borilačkim sporto-

vima, Godišnjak 10, FFK Beograd, 7. Jovanović, S., Popović, S., Ćirković, Z., Kasum, G., Obradović, Z. (1997): Stručno i naučno

tretiranje problematike borenja u časopisu “Fizička Kultura” Beograd, u periodu 1949-1996. godine, Godišnjak 9, FFK Beograd, str. 197-206,

8. Kajević, I. (1962): Pelivansko rvanje kao deo pohlivanjenja u Makedoniji i delu Sandžaka od Bijelog Polja do Novog Pazara, Beograd,

9. Kasum, G. (2006): Žensko rvanje, Međunarodna naučna konferencija i Drugi nacionalni seminar “Žena i sport”- zbornik radova, FSFV Univerziteta u Beogradu i OKSCG, Beograd, str.171-176,

10. Kasum, G., Ćirković, Z. (2006): Dileme i ideje vezane za slobodni stil rvanja u Srbiji i Cr-noj Gori, Sport Mont, Crnogorska Sportska Akademija, Montenegrosport–Podgorica, jun, br. 10 – 11/IV, str. 465-471,

11. Kolundžija, D. (1998): Rvanje u Jugoslaviji, Savez rvačkih sportova Srbije, Beograd,12. Kurelić, N. (1953): Naši narodni sportovi (II deo – Borilački sportovi), Fizička kultura, 7 –

8, Beograd,13. Levajac, R. (1997): Narodna momačka nadmetanja u Dragačevu, Dom kulture u Guči,

Guča,14. Milićević, M. (1984): Život Srba seljaka, Srpski etnografski zbornik, knj. 1, Prosveta,

Beograd,15. Ministarstvo prosvete i sporta Republike Srbije (2005): Medalje sportista iz srpskih klubo-

va,16. Sambo savez Srbije (2008): Ostvareni rezultati seniora i seniorki na evropskim i svetskim

prvenstvima, 17. SOFK Majdanpek (1978): Decenija seoske sportske olimpijade, Opštinski SOFK - Majdan-

pek, Majdanpek.

72

Stručni rad

Zoran Mašić1, Agelaku Filanti

2, Nina Đukanović

3

1Fakultet za menadžment u sportu, Beograd2Akademija fudbala, Beograd3Medicinska Akademija US Medical School, Beograd

TEHNOLOŠKE MOGUĆNOSTI EVIDENTIRANJA DINAMIČKE ČVRSTOĆE

TECHNOLOGICAL CAPACITIES FOR RECORDING DYNAMIC STEADINESS

Summary: Management Training technology assumes application of precision data on the level of skills of athletes. Problem of determining the level of sport ability is delicate. This is parti-cularly related to the recording of dynamic body the strength of the athletes.The article briefly shown the genesis and evaluation of measuring the dynamic strength, ranging from self-evaluations, expert assessment, indirect assessment, and to measuring the dynamic strength. Research in this area, dating from 1996, and applying the system of probe and platform for measuring muscle force enabled the measurement of dynamic strength.

Key words: technological capacities, dinamičke čvrstoće, karate

1. UVOD

Precizno utvrđen postojeći nivo antropomotoričkih sposobnosti je preduslov za dobro planiranje i uspešnu realizaciju trenažnog procesa, odnosno dovođenje sportista u željeno stanje, radi postizanja takmičarskih uspeha. Jedno od značajnih pitanja sa kojim se susreću istraživači koji se bave problemima merenja i identifika-cije antropomotoričkih sposobnosti je konstruisanje i primena adekvatnih testova (mernih instrumenata), kao i njihov antropološki značaj. Ove dileme se odnose i na antropomotoričke sposobnosti koje su tokom dužeg vremenskog perioda predmet is-traživanja (merenja). Stoga je razumljivo da su slične dileme prisutne i prilikom is-

73

pitivanja dinamičke čvrstoće. Međutim, značaj koji ima dinamička čvrstoća obzirom na učestalost kontakata u sportu, te potreba sticanja saznanja o njoj, pomogli su u iznalaženju načina njenog evidentiranja. Ovo naročito potkrepljuje i nesaglasje da se u eri upravljanja sistemom sporta, kao i pojedinim njegovim segmentima, jedno tako značajno svojstvo razvija “nasumice”.

Na potrebu istraživanja dinamičke čvrstoće ukazao je Korenberg, V. B. (1996), u kontekstu prestrukturiranja sistema sposobnosti sportista gde predlaže: ''1. Uvođenje fizičkog svojstva ''čvrstina'', imajući u vidu konkretnu i sistematsku ot-pornost na povrede aparata za kretanje: to je nesumnjivo jedna od važnih i kvalita-tivno izdvojenih strana motorike.''

Postojeća definicija dinamičke čvrstoće ukazuje da je to sposobnost aktuel-nog dela čovekovog tela, da u dinamičkim uslovima, izdrži dejstvo spoljnih sila, što većeg intenziteta, bez značajnih posledica po taj deo tela, ni po organizam u celini.

Pod tehnologijom se između ostalog podrazumeva: nauka o veštinama i zana-tima, naučno prikazivanje ljudske delatnosti kojoj je svrha prerada prirodnih pro-izvoda (sirovina) za ljudsku upotrebu, a u filozofskom smislu ona predstavlja postu-pak, metod, način.

2. GENEZA PROCENE I MERENJA DINAMIČKE ČVRSTOĆE

U postupku iznalaženja načina dolaženja do podataka o nivou dinamičke čvr-stoće do sada je korišćeno više postupaka: samoprocena, ekspertska ocena i indi-rektno merenje.Samoprocena proističe iz situacija tokom treninga, kao i iz realnih situacija u sva-kodnevnom životu pri kojima pojedinac “određuje“ koliku će silu da upotrebi – pri-meni za realizovanje određenog kontakta (sudara, udarca) ili koliku će silu koja de-luje na njega (neki deo njegovog tela) tolerisati pre nego što prekine kontakt, narav-no u situacijama u kojima ima tu mogućnost. Primer iz karatea: prilikom blokiranja (geden barai) napada nogom (mae geri), imajuću u vidu čitav niz informacija, pojedi-nac odlučuje koliki će intezitet kontakta svojom rukom realizovati.

Interesantni su podaci samoprocene specifično treniranih i specifično netre-niranih osoba (1996.) u kojoj su obe grupe prilično realno procenile sopstveni nivo dinamičke čvrstoće – što je kasnije potvrđeno i merenjem inteziteta udarca.

Ekspertska ocena zahteva od iskusnog trenera da proceni adekvatni nivo sile koji sportisti ispoljavaju tokom treninga, na primer: pri sparingu ili specifičnim ve-

74

žbama za razvoj dinamičke čvrstoće. Takođe, ispitivači pri ispitima za pojaseve, em-pirijski ocenjuju ispoljavanje dinamičke čvrstoće.

Indirektno merenje dinamičke čvrstoće, kao prelazni metod, podrazumeva udarac aktuelnim delom tela o relativno deformabilno telo, koje je udarcem tim de-lom tela moguće izvesti iz stanja mirovanja. Na osnovu poznatih elemenata težine deformabilnog tela, početne visine i dometa se izračunava saopštena sila, po ob-rascu kosog hica sa razlikom nivoa. Uspostavljanjem sistema tenziometrijskih sondi i tenziometrijskih platformi za me-renje mišićne sile (1996.) mogućnosti za evidentiranje dinamičke čvrstoće su pobolj-šane. Pre svega do inteziteta ispoljenih sila, u statičkim i dinamičkim uslovima, se dolazi bez izračunavanja. Sile u statičkim uslovima se direktno mere za određene mišićne grupe u zadatom položaju. (slika 1.)

Slika 1.

Sile u dinamičkim uslovima se mere pomoću relativno deformabilnog tela („medicin-ke“), koja je konstantne mase i udaljenosti od mernog instrumenta.

75

Slika 2.

Poboljšanjem softvera i izradom adekvatnih konstrukcija stvorena je moguć-nost merenja ispoljavanja dinamičke čvrstoće u realnom vremenu (slika 3.) U ovom slučaju, ispitanik realizujući udarac aktuelnim delom tela (ulnarnom stranom pod-laktice) o relativno nedeformabilno i nepomerljivo telo - merni instrument (tenziome-trijsku platformu na čijoj je gornjoj površini „drvena ruka“ ) ispoljava dinamičku čvr-stoću tog dela svog tela.

Slika 3.

76

Prilikom merenja dinamičke čvrstoće neophodno je imati u vidu saznanja o tri faze balističkih pokreta: zamah, udarac (sudar) i zaustavljanje, odnosno pretvaranje si-stema kojim se vrši udarac od elastičnog u čvrst, do kojih je došao Chaidze (1966). Nakon početnog ubrzanja ekstremitet se naglo „zaustavlja“, čime se gubi na brzini, ali dobija na masi, a opšte i istovremeno skraćivanje mišića koji obuhvataju odgova-rajuće zglobove ekstremiteta izazvano biomehaničkom potrebom učvršćivanja zglo-bova ekstremiteta pred udar i na taj način pretvara sistem u određenom vremen-skom periodu u jedinstvenu celinu. Opisani proces u karateu se naziva kime, a uve-žbava se prilikom izvođenja udaraca najpre „u prazno“, a potom u makivare.

3. ZAKLJUČAK

Dostignuti nivo saznanja o dinamičkoj čvrstoći (empirijska, istraživačka), postojeća softverska i konstruktivna rešenja, odnosno ukupne tehnološke mogućnosti, daju realnu pretpostavku za njeno utvrđivanje. Kao i kod drugih antropomotoričkih dimenzija maksimalni iskazani nivo testirane sposobnosti zavisi više faktora, kao što su: takmičarski period, dostignuti nivo pripremljenosti, motivisanost sportiste za testiranje, preciznost merne procedure, greška merioca, ..., stoga je neophodan sve-obuhvatan pristup pri evidentiranju dinamičke čvrstoće. Dalja istraživanja u ovoj oblasti su neophodna radi utvrđivanja mogućnosti pobolj-šanja nivoa dinamičke čvrstoće, usavršavanja i trajanja dotignutog nivoa, naročito u različitim sportovima, kao i kod različitih rodnih i dobnih kategorija. Može se pret-postaviti da će dalja istraživanja dinamičke čvrstoće imati i pozitivan povratni efekat na razvoj, odnosno usavršavanje tehnologije njenog merenja.

77

LITERATURA

1. Chaidze, L. V.(1966): Problemi centralne regulacije biomehaničke strukture kretnih navika čo-veka, članak objavljen u časopisu Teorija i praksa fizičke kulture, Moskva, br. 10, prevod dr S. Popović

2. Drid, P, Stanković, D. i Vujkov, S. (2006): Klasifikacija rekvizita za usvršavanje tehnike i poboljšanje specifične kondicije karatista, Zbornik radova Drugog naučno – stručnog međuna-rodnog simpozijuma Modeli trenažnog procesa u borilačkim sportovima, Pančevo

3. Korenberg, V. B. (1996): Problemi fizičkih i motoričkih svojstava, Теория и практика физической кулътуры, Moskva, br. 7

4. Malacko, J. i Popović, D. (2001): Metodologija kineziološko antropolških istraživanja, Fakultet za fizičku kulturu, Leposavić

5. Mašić Z, Obradović T, Dragojević M. (1996): Osobina čoveka – otpornost na udarac, Četvrti internacionalni kongres fizičkog vaspitanja i sporta, Komotini

6. Mašić, Z. (1997): Problem evidentiranja eksplozivne snage čoveka i otpornosti na udarac, Peti internacionalni kongres fizičkog vaspitanja i sporta, Komotini

7. Mašić, Z. (1997): Komparacija ispoljene otpornosti na udaraci njenog samoprocenjenog nivoa specifično treniranih i specifično netreniranih osoba, Peti internacionalni kongres fizičkog vaspitanja i sporta, Četvrti internacionalni kongres severnogrčke asocijacije sportske medici-ne, Solun

8. Mašić, Z. i sar. (1997): Kvantifikacija rezultata otpornosti na udarac u odnosu na eksplozivnu snagu pojedinca, Četvrti internacionalni kongres severnogrčke asocijacije sportske medicine, Solun

9. Schmidt, R. A. & Wrisberg, C. A. (eds), (2004): Motor learning and performance, Human Ki-netics

10. Vujaklija, M. (2004): Leksikon stranih reči i izraza, Prosveta, Beograd

78

Stručni rad

Sandra Vujkov1, Slavko Obadov

1, Tatjana Trivić

1, Jovan Pejčić

1


ELEMENTARNE IGRE ZA RAZVOJ KOORDINACIJE KOD MLADIH DŽUDISTA

ELEMENTARY GAMES FOR THE DEVELOPMENT OF COORDINATION IN YOUNG JUDOKAS

Summary: Coordination as a motor ability has a significant influence on sports perfor-mance in judo. Even though the hereditary coefficient is quite high ( .75 - .8 ), it is necessary to af-fect the development of coordination by way of elementary games for children. The selection and application of the elementary games in the training process ought to be appropriate for the age and level of ability of young judokas.

Key words: coordination, elementary games, training process, young judokas.

1. UVOD

Proučavanjem jednačine specifikacije uspeha u džudo sportu i hipotetski ili naučno utvrđena hijerarhijska struktura sposobnosti osobina i znanja sportista, koje su neophodne za postizanje visokih sportskih rezultata, može se zaključiti da je motorička sposobnost koordinacija (.22) na visokom drugom mestu. Jedino je snaga (.25), kao motorička sposobnost ispred koordinacije (Sertić i Lindi, 2003). Ovo je, posmatrajući sa pozicije kompleksnosti pokreta u tehničko-taktičkoj strukturi džu-do sporta sasvim logično, obzirom da prilikom realizacije džudo tehnike sportista mora besprekorno da vlada sopstvenom ravnotežom, kao i ravnotežom protivnika.

Za usklađivanje pokreta sa protivnikom u prostoru i vremenu, kao i za iz-vođenje veoma složenih tehničko-taktičkih elemenata, potrebne su visoko razvijene koordinacijske sposobnosti različitih vrsta. Iz tih razloga neophodno je od samog početka trenažnog procesa u džudou, i razvoju opšte i specifične motorike kod mla-dih džudista, raditi na razvoju koordinacijskih sposobnosti.

79

Obzirom da je koeficijent urođenosti koordinacijskih sposobnosti veoma vi-sok (.75-.80) neophodno je da se prilikom izbora vežbi strogo vodi računa o izboru onih vežbi koje su primerene uzrastu i motoričkim sposobnostima mladih džudista.

Autori u ovom radu žele da prikažu kompleks elementarnih igara za razvoj koordinacijskih sposobnosti kod mladih džudista. Kada se govori o mladim džudisti-ma onda se to odnosi na sportiste starosne dobi od 7 – 10 godina, a koji počinju da treniraju džudo sport.

2. ZNAČAJ ELEMENTARNIH IGARA U TRENAŽNOM PROCESU MLADIH DŽUDI-STA

Dolaskom mladih sportista u određenu sportsku granu podrazumeva da tre-neri pedagozi u svom radu sa mladim sportistima od samog početka treba da rade na razvoju opšte i specifične motorike. Jedan od najefikasniji načina za razvoj opšte i specifične motorike je i primena elementarnih igara, koje u svojoj strukturi kreta-nja imaju zadatak razvoja, pored koordinacije, snage, brzine, fleksibilnosti, ravnote-že i preciznosti.

Značaj elementarnih igara je da se putem primerenih vežbi, koje u svojoj strukturi pokreta imaju određene vaspitne, obrazovne i zabavne sadržaje, podiže je-dan značajan oblik motoričkih sposobnosti. Pored ovog, primena elementarnih igara u trenažnom procesu obogaćuje same sadržaje treninga, čini ih mnogo zanimljivijim i vezuje decu za sport.

Elementarne igre za razvoj koordinacije moraju biti pažljivo odabrane u procesu treninga i primerene motoričkim sposobnostima i uzrasnim karakteristika-ma samih džudista. Igre, prilikom izvođenja, moraju biti sigurne za same učesnike, kako se ne bi dogodilo da dođe do neke povrede, trebalo bi da imaju određenu crtu takmičarskog karaktera i da se njihovo izvođenje može jednostavno objasniti, kako se ne bi trošilo vreme na objašnjavanje i gubio kontinuitet u radu.

Elementarne igre za razvoj koordinacije treba da imaju svoja simbolična ime-na, kako bi se u nekim narednim treninzima samo spomenuo naziv a vežbači se odmah pripremili za izvođenje.Elementarne igre za razvoj koordinacije se mogu izvoditi individualno, u parovima, sa više učesnika, sa i bez rikvizita.

80

IZBOR ELEMENTARNIH IGARA ZA RAZVOJ KOORDINACIJE MLADIH DŽUDI-STA

U radu je predložen kompleks od 15 elementarnih igara za razvoj koordinaci-je mladih džudista, starosne dobi od 7 – 10 godina, uglavnom početnika u trena-žnom procesu. Sve elementarne igre biće izvedene u parovima, jednostavne su strukture pokreta i neiziskuju strah ili strepnju prilikom izvođenja.

1. Dečija kolica:Početni položaj: jedan vežbač je u stavu klečećem za rukama oslonjen na

šake. Drugi vežbač leži leđima na leđa prvog vežbača.Igra: prvi vežbač, sa drugim vežbačom na leđima ide „četvoronoške“ po stru-

njači. Oba vežbača se trude da drugi vežbač ne padne sa leđa prvog (sl. 1).Vežba ima za cilj da izgradi osećaj održavanja koordinacije ravnoteže oba ve-

žbača

2. Rolba:Početni položaj: oba vežbača su u položaju klečećem za rukama oslonjeni na

šake i u bočnom položaju jedan pored drugog.Igra: jedan vežbač stalno pravi bočna kotrljanja preko leđa drugog vežbača i

prelazi sa jedne na drugu stranu vežbača koji je stalno u početnom stavu, trudeći se da po završetku kotrljanja obavezno dođe u bočni položaj svome partneru sa druge strane (sl. 2).

Vežba ima za cilj da se vežbač, nakon okreta oko uzdužne osa svoga tela, pravilno spusti na strunjaču sa oba kolena i šake.

Makaze poskoci:Početni položaj: jedan vežbač je u položaju sedećem sa raširenim nogama oslonjen rukama iza leđa. Drugi vežbač je stojećem stavu, prvom vežbaču između nogu (sl. 3).

Igra: Vežbač koji sedi odigne obe noge sa strunjače i pravi njima makaze, dok drugi vežbač teži da raznožno-sunožnim poskocima ne stane na partnerove noge (sl. 4). Vežba ima za cilj da koordiniše pokrete vertikalnih poskoka i sunožno-raznižnih pokreta jednog vežbača sa sunožno-raznožnim pokretima drugog vežbača.

81

Slika 1 Slika 2 Slika 3 Slika 4

Bočni preskoci:Početni položaj: jedan vežbač je u položaju ležećem na leđima sa nogama sa-

vijenim u kolenima i odignutim od strunjača. Drugi vežbač je stojećem stavu sa boč-ne strane partnerovih nogu, okrenut licem prema partneru (sl. 5).

Igra: vežbač koji je u stojećem stavu bočnim sunožnim poskocima, prvo u jednu stranu preskače obe partnerove noge, a zatim se istim poskocima vraća na drugu stranu (sl. 6).Vežba ima za cilj da koordiniše vertikalne poskoke sa bočnim pomeranjima jednog

vežbača.

Aplauz nogama:Početni stav: oba vežbača su u raznožnom stojećem stavu, okrenuta licem je-

dan prema drugom i sa hvatom obema rukama za gornji deo revera kimona.Igra: oba vežbača istovremeno vrše poskoke jednom pa zatim drugom nogom

a nogama, koje su odvojene od strunjače vrše donjim delom stopala pljesak jedan o drugi (sl. 7)

Poletanje laste:Početni položaj: jedan vežbač je u položaju lećem na leđima sa nogama savi-

jenim u kolenima i odignutim od strunjače i rukama u predručenju. Drugi vežbač je i raskoračnom stojećem stavu, iza partnerovih nogu licem okrenutim prema part-neru (sl. 8).

82

Igra: vežbač koji je u stavu ležećem postavlja obe noge partneru na stomak (prepone), dok vežbač koji je u stojećem stavu iz malog počučnja lagano se odbacuje od strunjače i „poleće“. Partner, čije su obe ruke u predručenju vodi računa da mu partner ne padne sa nogu, kontrolišući njegova ramena (sl. 9).

Slika 5 Slika 6 Slika 7 Slika 8Hromi Daba:

Početni stav: oba vežbača su u stojećem stavu okrenuta licem jedan prema drugom, sa desnom nogom u prednoženju i oba vežbača nathvatom uhvate part-nerovu nogu.

Igra: oba vežbača, zajedničkim usklađenim poskocima, kreću se u krug težeći da očuvaju ravnotežu (sl. 10).

8. Borba rukama:Početni položaj: oba vežbača su u uporu ležećem za rukama, okrenuti glava-

ma jedan prema drugom.Igra: iz ovog položaja oba vežbača nastoje da povlačenjem partnerove ruke (u

svim pravcima) naruše upor i obore protivnika da padne na stomak (sl. 11).

Šetnja slepca:Početni stav: oba vežbača su u stojećem stavu i imaju oslonjen kažiprst de-

sne ruke jedan o drugi.

83

Igra: jedan vežbač nastoji da se kreće u svim pravcima (držeći kažiprst dla-nom na gore), dok partner natoji da prati kretanje, i da ne odvaja svoj kažiprst od kažiprsta partnera (sl. 12).


Poskoci sa zadatkom:Početni stav: oba vežbača su u stojećem stavu (malo raznožnom), okrenuta li-

cem jedan prema drugom i na odstojanju dva koraka.Igra: jedan vežbač stoji sa rukama i priručenju i čeka da drugi vežbač dosko-

či prvim korakom na metar od njega. Neposredno u momentu doskoka partnera, prvi vežbač pokaže prstom leve ili desne ruke u kom pravcu treba da bude drugi poskok. Ova vežba treba da služi razvoju brzinske reakcije vežbača (sl. 13).

11. Visoki sunožni poskoci:Početni stav: oba vežbača su u stojećem stavu, okrenuta licem jedan prema

drugom i na odstojanju jedan korak.Igra: jedan vežbač predruči obema rukama sa dlanovima prema dole, na od-

stojanju 80-100 santimetara od strunjače. Drugi vežbač vrši sunožne poskoke, tako da sa oba kolena svaki put dodirne dlanove partnera (sl. 14).

Vežba ima za cilj da se prilikom vertikalnih poskoka, sa nadkolenicama u prednoženju sačuva ravnoteža odskoka i doskoka, a da se izvrši zadatak.

84

12. Umotavanje pojasom:Početni stav: oba vežbača su u stojećem stavu, bočno na odstojanju jedan od

drugog na dva metra i sa džudo pojasom od struka jednog do struka drugog vežbača (sl. 15).

Igra: Naizmenično jedan pa drugi partner se umotavaju u pojas prvo preko jedne, a zatim i na drugu stranu, pokušavajući da izvedu zadatak brzo a da pri tome ne izgube ravnotežu i ne padnu (sl. 16).


13. Vožnja bicikla:Početni položaj: oba vežbača su u ležećem položaju, leđima okrenuti nogama

jedan prema drugom, na odstojanju takvom da se može izvesti igra. Vežbači oslone oba svoja stopala jedan na drugog i izvode vežbu kojom imitiraju vožnju biciklom (sl. 17).

14. Ležeća rolba:Početni položaj: jedan vežbač leži na leđima dok je drugi vežbač u ležećem

položaju na stomaku tako da partneri obuhvataju rukama skočne zglobove jedno drugome (sl. 18).

85

Vežbač koji je gore kreće da se kotrlja u jednu stranu dok ne dođe u položaj ležanja na leđima, tada radi drugi partner. Vežba se radi i na jednu, i na drugu stra-nu. 15. Preskoci sa provlačenjem:

Početni položaj: Jedan vežbač je u većem raskoračnom stavu, u pretklonu i oslonjen rukama na oba kolena.

Vežba: Drugi vežbač pravi raznožni preskok preko prvog vežbača a zatim se odmah provlači između njegovih nogu i dolazi u početni položaj (sl. 19 i 20).


ZAKLJUČAKElementarne igre za razvoj koordinacije su neophodno sredstvo u trenažnom

procesu i radu sa mladim sportistima. Igre, pored zabavnog karaktera, imaju za cilj da utiču na razvoj motoričkih sposobnosti, kako opšteg tako i specifičnog karaktera. Primenom elementarnih igara obogaćuju se sadržaji treninga, koji postaju mnogo interesntniji i zanimljivi.

Elementarne igre moraju svojim izborom i sadržajem da budu primerene uz-rasnoj kategoriji samih izvođača, moraju da se lako prihvate i da prilikom izvođenja ne postoji mogućnost neprijatnih i bolnih padova i udara.

Elementarne igre za razvoj koordinacije treba da se što češće primenjuju u trenažnom procesu i to u uvodnom i pripremnom delu časa treninga.

86

LITERATURA 1. Dragić, B. (1996). Džudo za obrazovanje trenera. Novi Sad. Fakultet fizičke kulture Novi

Sad. Novi Sad.2. Vujkov, S. (2008). Antropološke karakteristike džudista i karatista dečijeg uzrasta. Magi-

starska teza. Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Novi Sad, Novi Sad.3. Obadov, S. (2005). Džudo. Univerzitetski udžbenik. Novi Sad. Fakultet fizičke kulture Novi

Sad.4. Sertić, H., Lindi, M. Baić, (2003). Specifičnosti motoričkih postupaka za proučavanje judo

tehnika. Zbornik radova 12. letnje škole kineziologa Republike Hrvatske, Rovinj (str. 171.174). Zagreb: Hrvatski kineziološki savez.

87

Stručni rad

Tatjana Trivić1, Slavko Obadov

1, Sandra Vujkov

1, Jovan Pejčić

1


POLIGON ZA RAZVOJ SPECIFIČNE MOTORIKE MLADIH DŽUDISTA

A STATIONS METHOD (POLYGON) AS A MEANS FOR THE DEVELOPMENT OF SPECIFIC MOTOR SKILLS OF YOUNG JUDOKAS

Summary: The development of specific motor skills in judo is fundamental for successful learning and acquisition of basic techniques in young judokas. Exercises aimed at the develop-ment of specific motor skills must reflect, to a lesser or greater extent, the movement structure of certain technical elements of judo, thereby having a positive impact on the speed and successful learning of complex judo techniques. Additionally, they should include some form of competition in order to stimulate the competitive character and desire to win. These requirements ought to be met when designing a polygon for the development of specific motor skills.

Key words: specific motor skills, polygon, young judokas.

1. UVOD

Razvoj specifične motorike u sportovima sa polistrikturalnim acikličnim kre-tanjima predstavlja osnovu za lakše i uspešnije usvajanje tehničkih karakteristika tog sporta. Tehničke karakteristike džudo sporta ogledaju se u velikom broju osnov-nih tehnika (100 bazičnih tehnika) i još većem broju varijanti osnovnih tehnika. Da bi se makar jedan deo ovako velikog broja tehnika uspešno usvojio, neophodno je da se od samog početka trenažnog rada, pored razvoja opšte motorike, radi i na razvoju specifičnih motoričkih pokreta.

Vežbe specifične motorike je potrebno tako konstruisati da u svojoj strukturi kretanja više ili manje oponašaju, ili imitiraju strukturu pokreta određenih tehnič-kih elemenata džudo tehnika, kako bi imale pozitivan transfer na učenje složenih džudo tehnika.

88

U trenažnom procesu džudisti veoma često u pripremnom delu treninga kori-ste vežbe specifične motorike, ali kao zasebne individualne vežbe. Ovakav način pri-mene vežbi specifične motorike je dobar, ali veoma često se vežbe izvode automatizo-vano, bez velikog angažovanja centralnog nervnog sistema i mogućnosti da sami iz-vođači i treneri znaju sa kakvim intezitetom se izvode vežbe. Iz ovog razloga veoma dobro je raditi na razvoju specifične motorike primenom specifično motoričkog poli-gona, u okviru koga je postavljen kompleks od desetak specifično motoričkih vežbi koje se izvode u kontinuitetu.

2. KARAKTERISTIKE POLIGONA ZA RAZVOJ SPECIFIČNE MOTORIKE

Konstrukciju poligona može da uradi samo dobar poznavalac tehničkih ka-rakteristika džudoa i lice koje poznaje metodičke osnove i zakonitosti sportskog tre-ninga mladih džudista. Prilikom konstrukcije poligona posebno se mora voditi raču-na da svaka vežba mora, u većem ili manjem procentu, da oponaša neku od tehnič-kih karakteristika džudo sporta, da svaka vežba koja sledi redosled ima logičan i kontinuirani nastavak kako se ne bi gubilo vreme na prelaz sa jedne na drugu ve-žbu i da su vežbe jednostavne i bezbedne od povreda prilikom njihovog izvođenja. Takođe, kontinuiranim prolaskom kroz ceo poligon vežbač ne sme da uđe u an-aerobnu fazu, to jest ne smeju se angažovati previše velike mišićne grupe, kako bi vežbač otišao u kiseonički dug.

Poligon ima za cilj da „prolaskom kroz njega“ vežbač mora da razmišlja o re-dosledu vežbi koje slede, što ima uticaj na razvoj kognitivnih sposobnosti, da se tru-di da u optimalnom ili što kraćem vremenu prođe poligon i da se svaka vežba izvede na korektan način.

Vežbe u poligonu su tako postavljene da se u strukturi pokreta ostvaruju zadaci koordinacijske sposobnosti, sposobnosti repetitivnih pokreta, fleksibilnosti, ravnoteže, okretnosti, brzine i funkcionalnih sposobnosti.

Poligon može da posluži treneru da uz pomoć merenja prolaska džudiste kroz poligon utvrdi da li džudista pokazuje napredak u razvoju specifične motorike.

3. PREDLOG STRUKTURE VEŽBI U POLIGONU I NJIHOVO DEJSTVO

Prva vežba koju džudista izvodi je pad u napred, sa amortizacijom pada. Kako je nakon ove vežbe džudista u inerciji pokreta i kako nakon završetka prve ve-

89

žbe dolazi u početni stav, džudista pravi okret za 180°, odlazi u duboki čučanj i pra-vi pad u nazad sa amortizacijom obema rukama i okretom preko jednog ramena.

Nakon završetka druge vežbe džudista dolazi u stojeći stav, pravi ponovo okret za 180° i prilazi do prvog suvežbača oko koga pravi u desnu stranu bočne dži-go-tai korake ceo krug, a zatim iste korake u levu stranu ceo krug.

Nakon završetka treće vežbe džudista jednom nogom pravi preskoke preko 6-8 kartonskih kupica.

Džudista zatim dolazi do drugog suvežbača, koji je u raskoračnom stavu, te-lom u pretklonu, oslonjen rukama o kolena i okrenut leđima i izvršava vežbu preskoka preko suvežbača i provlačenja ispod nogu.

Nakon završetka pete vežbe džudista dolazi u položaj ležeći na leđima i poči-nje kretanje na leđima (glavom u napred) dužine 5 metara.

U šestoj vežbi džudista ima zadatak da iz stava klečećeg trzajem rukama dođe u stav čučeći i da se ponovo vrati u stav klečeći na obe noge. Ova vežba može da se izvede i više od jednog puta.

Nakon završetka šeste vežbe, iz stava klečećeg na obe noge džudista ponovo trzajima obema rukama okreće telo za 180° i ponovo se vraća u početni položaj.

Nakon završetka ove vežbe, da bi džudista najbrže ustao, iz stava klečećeg kolutom preko desnog ramena (pad na desnu stranu sa kolena) dolazi do stojećeg stava i u poslednjoj vežbi pravi pokret ulaska tehnike Uči Mata, sa velikim zanože-njem noge koja ga dovodi do pada na strunjaču. Da bi se pad ublažio, pravi se klasi-čan pad u napred.

Predlog poligona za razvoj specifične motorike mladih džudista

90

4. DEJSTVO VEŽBI:

Prvom i drugom vežbom (pad u napred i u nazad) ostvaruju se zadaci okret-nosti u ublažavanja padova.

Trećom vežbom usavršava se pravilno kretanje po strunjači za vreme borbe, koje zahteva da džudista ptav bočno kretanje tako da se noge ne ukrštaju, previše ne priblizavaju jedna drugoj i ne pravi previše raskoračan stav.

Četvrtom vežbom se usvršava repetitivna snaga stajne (insistirajuće) noge, što je neophodno prilikom obuke insistirajućih tehnika.

Peta vežba, preskok preko suvežbača i provlačenje ispod nogu ima zadatak usavršavana koordinacijskih sposobnosti.

Vežba kretanja po strunjači leđima ima zadatak jačanja i pokretljivosti rame-nog pojasa. Ovi pokreti naročito su važni kod obuke odbrana od napada u parteru (Ne-Waza).

Vežba ustajanja trzajem iz klečećeg stava, ponovno vraćanje u klečeći stav i okret za 180°, ima za cilj usvršavanje eksplozivne snage više mišićnih grupa i usavr-šavanje koordinacije pokreta.

Poslednja vežba, Uči Mata do pada ima cilj usavršavanja fleksibilnosti određenih pokreta, a naročito pokreta najdominantnije tehnike bacanja Uči Mata.

Ceo poligon, kada se izvodi sa određenim intenzitetom ima uticaja na razvoj funkcionalnih sposobnosti.

5. ZAKLJUČAK

Trenažni proces mora da bude dobro isprogramiran, da sadržaji treninga imaju svoj cilj i da budu raznovrsni i interesantni. Rad sa mladim džudistima mora da ima što više raznovrsnih i zanimljivih sadržaja i da vežbe imaju u svom sadržaju takmičarski karakter. Dobro osmišljen poligon, koji za svoj cilj ima razvoj specifične motorike, može da ima takmičarski karakter i kao kompleks vežbi ima svoju speci-fičnu zanimljivost. Primena ovako konstruisanog poligona u trenažnom procesu ima za cilj da razvija specifičnu motoriku, da prikaže treneru koliko sportista ima moto-ričku inteligenciju i da utvrdi nivo motoričkih sposobnosti.

Treneri treba da konstruišu što više sličnih poligona za razvoj specifične mo-torike, kako bi obogatili trenažni proces i kako bi u planovima svoga rada što više koristili nove sadržaje.

91

LITERATURA

1. Dragić, B. (1996). Džudo za obrazovanje trenera. Novi Sad. Fakultet fizičke kulture Novi Sad. Novi Sad.

2. Vujkov, S. (2008). Antropološke karakteristike džudista i karatista dečijeg uzrasta. Magi-starska teza. Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Novi Sad. Novi Sad

3. Obadov, S. (2005). Džudo. Univerzitetski udžbenik. Novi Sad. Fakultet fizičke kulture Novi Sad. Novi Sad.

92

Stručni rad

Zoran Đurđev1, Miroslava Mileusnić

2, Mica Bujošević

1

1Dispanzer medicine sporta, Dom zdravlja Pančevo2Opšta bolnica Pančevo

SVRSISHODNOST I METODOLOGIJA SISTEMATSKOG PREGLEDA U SPORT-SKOJ MEDICINI

THE AIM AND THE METHODOLOGY OF SYSTEMATIC EXAMINATIONS IN THE SPORT MEDICINE

Summary: The shortest and the simplest definition of sport medicine is the following one- it is the multidisciplinary branch in medicine whose aim is to take care of the health of sport par-ticipants and participants of other physical activities using prevention, therapy and the rehabilita-tion of injuries and the other aim is to develop psychophysical activities necessary for the accom-plishment of good sport results. The periodical systematic examinations are the most powerful we-apon in the prevention and the early detection of injuries and diseases caused by sport activities. Both physical activity and sport results are subject to many endogamous and exogamic factors which can have an influence on the health, both in the long and in the short run. Development of sport activities increased the frequency and the seriousness of health problems. That is the reason why respectable associations in sport medicine are trying to come up with the most rational mo-dels of medical examinations that would be efficient in health estimations and at the same time they should be economical concerning material and time costs. That’s the reason why the metho-dology of sport medical examination consists of: anamnesis, physical examination, anthropome-try, functional testing, laboratory analyses, conclusion with capability estimation. It is a mistake to say that something is healthy if it lacks pain. A well done systematic examination before a per-son starts doing sport and the periodical systematic examinations during the whole training peri-od of a sportsman, following the precise methodology and widely taught attitudes in sport medici-ne, can help in accomplishing good sport results and reduce the possibilities of health accidents in sport fields.

Kay words: methodology, systematic examinations.

93

1. UVOD

Najkraća i najjednostavnija definicija sportske medicine je da je to multidisci-plinarna grana medicine čiji je cilj očuvanje zdravlja učesnika u sportu i fizičkim ak-tivnostima prvenstveno kroz prevenciju, a zatim i kroz terapiju i rehabilitaciju povreda kao i unapređenje psihofizičkih sposobnosti neophodnih za ostvarenje do-brih takmičarskih rezultata. Sem medicinskog to je bitno i u socio-ekonomskom pogledu jer sportske povrede učestvuju u ukupnom broju povređivanja sa 10 - 15%, a najzastupljenije su i najteže u dobu pune takmičarske zrelosti, a to je između 20. i 30. godine života te u više od polovine slučajeva povlače za sobom i privremenu rad-nu nesposobnost a retko i trajnu.

Periodični sistematski pregledi su najmoćnije oružje u prevenciji i ranoj de-tekciji povreda i oboljenja izazvanih sportskom aktivnošću. Razvojem i omasovljava-njem sporta učestalost i ozbiljnost zdravstvenih problema u znatnom je porastu. Zato vodeće stručne asocijacije medicine sporta nastoje da osmisle što racionalnije modele pregleda koji bi bili efikasni u proceni zdravlja, a istovremeno ekonomični po pitanju materijalnih troškova i utroška vremena.

2. DISKUSIJA

Kao sekretar Sekcije sportske medicine Društva lekara Vojvodine i borac za mesto i ulogu struke, osećam profesionalnu i moralnu odgovornost da se osvrnem na problem zdravstvene zaštite u sportu jer na žalost, trenutno važeća zakonska re-gulativa ne reguliše u potpunosti problematiku zdravstvene zaštite sportista, odno-sno svih učesnika u fizičkim aktivnostima, te je u ovom predavanju poseban akce-nat stavljen na svrsishodnost sportskomedicinskog sistematskog pregleda. Zahva-ljujući nedorečenosti Zakona o sportu, sportiste i pored 102 specijaliste u Srbiji, pregledaju i daju im saglasnost za bavljenje sportom i lekari koji nisu stručno ospo-sobljeni, van stručne metodologije sportskomedicinskog pregleda, a čest je slučaj da se takmičarske knjižice overavaju i bez izvršenog pregleda. Problem je još više produbljem skidanjem sportske medicine sa fonda zdravstvenog osiguranja 2005. godine i prevođenjem na sistem samofinansiranja čime je dat alibi za rešavanje problema po sistemu „ko se kako snađe”. Dakle uloga medicine u sportu je, u većini slučajeva, svedena na puko potpisivanje takmičarskih knjižica. Naučne kategorije kao što su fiziologija sporta, higijena ishrane sportista i druge, su na taj način još

94

udaljenije od primene u praksi, odnosno u svrhu poboljšanja psiho-fizičkih sposob-nosti sportista pa samim tim i poboljšanja sportskih rezultata. Proizvod ovakvog načina rada je i sve veći broj akcidenata na sportskim terenima i borilištima u svim starosnim kategorijama učesnika u sportu, od dece do rekreativaca. Stoga se speci-jalisti sportske medicine i sportski radnici svesni ovog problema nadaju da će što pre biti izglasan novi Zakon o sportu koji u svom predlogu, u članu 16, konačno tačno formuliše mesto i ulogu sportske medicine.

Greška je nedostatak tegoba proglasiti zdravljem. Fizička aktivnost i sportski rezultat su podložni nizu endogenih i egzogenih faktora koji značajno mogu uticati na zdravlje, kako trenutno tako i dugoročno. Iako ne može da se napravi idealan model pregleda, svrsishodan i dobro uradjen sportsko-medicinski pregled je onaj koji je urađen uz što bolju simulaciju napora za zadatu fizičku aktivnost. Tako si-mulaciju opterećenja treba prilagoditi starosnom dobu, fizičkoj konstituciji, polu i sportskoj grani tj. disciplini ispitanika. Na taj način se stvara mogućnost ispoljava-nja potencijalnih tegoba u laboratorijskim uslovima. Ukoliko se otkrije neki nedosta-tak zdravlja, zadatak sportske medicine je ne samo da zabrani dalje bavljenje (ukoli-ko je to neophodno) već i da uputi ispitanika na fizičku aktivnost koja je u saglasju sa njegovim zdravstvenim stanjem.

Metodologiju sportskomedicinskog pregleda su donele i usvojile vodeće rele-vantne međunarodne asocijacije iz ove oblasti. Ona obuhvata:

1. anamnezu,2. fizikalni pregled,3. antropometriju,4. funkcionalna testiranja,5. laboratorijske analize,6. zaključak sa procenom sposobnosti.

Anamneza je jedan od najznačajnijih delova pregleda. Ona sadrži podatke o identite-tu sportiste, vrsti i disciplini sporta kojom se bavi, dinamici i vrsti treninga kao i podatke o ranijim oboljenjima i povredama. Dobro uzeta anamneza otkriva 60-75% mogućih problema kod sportiste. Ona uz ostale komponente pregleda može otkriti različite faktore koji utiču na radnu sposobnost kao i faktore rizika za nastajanje potencijalnih poremećaja zdravlja kao posledica bavljenja određenom fizičkom aktiv-nošću.

95

Fizikalni pregled prikuplja niz podataka o trenutnom stanju i funkciji organa i sistema. Na ovaj način se detektuju znaci oboljenja i deformiteta. Da bi se dobio celokupan uvid radi se po sistemima i obuhvata pregled glave i vrata, pregled grud-nog koša i pluća, pregled srca i krvnih sudova (EKG u miru, pri opterećenju i posle opterećenja), pregled abdomena, pregled urogenitalnog sistema, pregled mišićno-skeletnog sistema, pregled kože, neurološki i psihijatrijski pregled. U slučaju potre-be, radi procene trenutnog stanja, traži se konsultacija ostalih specijalističkih grana (npr. ORL pregled kod ronioca, očni pregled kod strelaca ...). Antropometrija je grana medicine koja se bavi merenjem morfoloških i funkcional-nih parametara. Mnoga epidemiološka istraživanja ukazuju na povezanost određe-nih antropometrijskih karakteristika sa rizikom nastanka i razvoja nekih kardiova-skularnih i metaboličkih oboljenja. U okviru antropometrije radi se merenje visine i telesne mase, određivanje visinsko-težinskog odnosa (BMI – body mass index), procena uhranjenosti i idealne telesne težine, određivanje sastava tela sa distribuci-jom telesne masti, procena predviđenog rasta ... Sve mere i izvedene vrednosti se upoređuju sa već utvrđenim, opšte prihvaćenim, standardima razvrstanim po staro-snoj dobi, polu, vrsti sporta i disciplini. Odskakanje od standarda iziskuje niz predloga i preporuka u smislu poboljšanja zdravstvenog statusa takmičara kao i poboljšanja takmičarskih rezultata.

Funkcionalna testiranja imaju za cilj procenu trenutne funkcionalne, tj. rad-ne sposobnosti. Od izuzetnog su značaja u proceni sposobnosti za bavljenje određe-nim sportom, u proceni nakom dužeg perioda mirovanja nakon povreda kao i u proceni fizičkih sposobnosti u toku samog trenažnog odnosno takmičarskog ciklusa. Treningom se rezultati dobijeni funkcionalnim testiranjem mogu poboljšati. Od te-stova se rade osnovni motorički testovi (dinamometrija i merenje fleksibilnosti trupa), funkcionalna ispitivanja respiratornog sistema (spirometrija kroz čitav niz dobijenih i izvedenih vrednosti plućnih volumena) kao i procena anaerobnog praga (merenje nivoa laktata u krvi) i aerobne sposobnosti (direktnim ili indirektnim mere-njem maksimalne potrošnje kiseonika Astrandoviim testom opterećenja na bicikl er-gometru ili pokretnoj traci, Balke VO2max Test, Conconi test, VO2 max Step Test, Wingate test, Cooper test ...).

Laboratorijske analize mogu ukazati na zdravstveno stanje i na procenu funkcionalne sposobnosti. Kroz proveru laboratorijskih vrednosti možemo dobiti uvid u funkcionalnu adaptaciju na vežbe odnosno trening. To ukazuje da, pored pri-marnog zdravstvenog aspekta, laboratorijska merenja treba da pomognu i u planira-

96

nju treninga u svrhu uspostavljanja optimalne sportske forme. Minimum analiza koje treba uraditi za svaki pregled je krvna slika (sa osvrtom na status gvožđa), sedi-mentacija, nivo glukoze u krvi i pregled urina, a opciono lipidni status (trigliceridi, ukupan holesterol, HDL holesterol, LDL holesterol), bilirubin (ukupan, direktni, in-direktni), urea, kreatinin, transaminaze, enzimi, elektroliti i čitav niz ostalih analiza koje mogu ukazati na trenutno zdravstveno stanje i na stanje funkcionalnih sposob-nosti.

Zaključak i procena sposobnosti se izvode na osnovu svih ranije navedenih komponenti sistematskog pregleda te odražavaju trenutno zdravstveno stanje i sta-nje funkcionalnih sposobnosti ispitanika. Ljudski organizam je mašina kod koje je-dan kvar vodi u drugi. Svrha pregleda je u proceni radne sposobnosti sa kvarom ili dok se kvar ne popravi što nameće zaključak da zadatak sportske medicine nije da zabrani bavljenje sportom osobama sa nekim poremećajem zdravlja već, kada god je to moguće, i da ih uputi na granu ili disciplinu koja je u saglasju sa njihovim sta-njem.

3. ZAKLJUČAK

U medicinskoj terminologiji se ne pominju pojmovi kao što su „uvek“, „nikad“ i „sto posto“ što će reći da nema pregleda koji garantuje apsolutnu sigurnost sporti-sti pogotovo danas kada su zahtevi savremenog sporta svakim danom sve veći i veći. Svedoci smo „evolutivnih” pomaka ljudske vrste što se vidi i u pomeranju rezultata u takmičarskom sportu. Seniorske svetske rekorde od pre trideset godina sada oba-raju juniori i to na treninzima. Sport je postao biznis, a biznis ne trpi greške. Profe-sionalizacijom se u sport ulažu velike količine novca, pa se očekuju i veliki rezultati što iziskuje angažovanje maksimalnih psiho-fizičkih sposobnosti sportiste. Više nije važno samo učestvovati, već je važno i pobediti. U celu priču se uključuje i priča o dopingu što dodatno otežava zadatak očuvanja zdravlja. Zbog svega toga, dobro oba-vljen sistematski pregled pre samog početka bavljenja određenim sportom kao i pe-riodični sistematski pregledi tokom celog trenažnog veka sportiste, obavljeni po tač-no utvrđenoj metodologiji i rukovođeni doktrinarnim stavovima u sportskoj medici-ni, mogu u mnogome pomoći građenju dobrih sportskih rezultata uz smanjenje mo-gućnosti zdravstvenih akcidenata na sportskim borilištima.

97

LITERATURA1. Lyle Micheli i saradnici (2001) F.I.M.S. Priručnik za klupske lekare2. Medved, R (1980). Sportska medicina. Udžbenici sveučilišta u Zagrebu. Jugoslavenska

medicinska naklada3. Ugarković, D. (2001) Osnovi sportske medicine. Beograd: Viša košarkaška škola4. Malacko, J., Doder, D. (2008). Tehnologija sportskog treninga i oporavka. Novi Sad:

Pokrajinski zavod za sport.

98

Stručni rad

Zoran Stefanov1, Nenad Koropanovski

2

Karate savez BeogrdaKriminalističko-policijska akademija Beograd

SUĐENJE KAO FAKTOR USPEHA U KARATE SPORTU

REFEREING AS A SUCSES FACTOR IN KARATE

Summary: Sport represent social fenomen of global level. As organised, it has own system which is based on set of rules. Rules represents basis for the sport differation. Competition in ka-rate are played by rules that are relatively complicated and difficult to understand to the viewing audience. Also rules are not precise and referees have the freedom to make assessment based on many elements. That is why in karate result is more subjective than in all other sports. Beside this, refferies are under pressure of outside elements. All of this have influence on judging sport results and represents special chapter in preparing sportsman for competition. The theme of this report are rules of refereeing in karate, use of them and competition result. The purpose of this re-port is to present on relations among rules, their use and influence on competition result.

Key words: relations, influence, result.

1. UVOD

Sport predstavlja organizovanu delatnost koja ima svoj sistem u kome su osnovne komponente takmičenje i trening. U okviru te delatnosti takmičarska aktiv-nost regulisana je zvaničnim pravilima kao opštim ili posebnim normama (Koprivi-ca, 2002). Može se reći da je jedan od najvažnijih delova tog sistema suđenje, koje predstavlja sastavni i neotuđivi deo svakog sporta. Nijedno takmičenje ne može se odigrati bez sudija i zbog toga suđenje pretstavlja ontološku kategoriju sporta.

Sportovi se profilišu kao posebni u odnosu na druge upravo kroz pravila tak-mičenja. Pravila takmičenja direktno kreiraju spoljašnju sliku određenog sporta. Kada postoji potreba (zaštita takmičara, povećanje atraktivnosti, poboljšanje

99

razumljivosti gledaocima...) određenih promena u nekom sportu pravila su osnovno sredstvo kojim se dolazi do ovog cilja (Jovanović i Mudrić, 2003). Organizacija tak-mičenja na centralno mesto postavlja sam sportski duel koji se dešava na osnovu predviđenih pravila sporta u širem smislu, dok sudije kroz pravila suđenja regulišu ovaj proces, u užem smislu. Na osnovu ovoga može se reći da pravila suđenja subli-miraju sve noramtivne akte jednog sporta od značaja za samo takmičenje.

Problemi vezani za suđenje u sportu susreću se svakodnevno od komentara u sporstskoj štampi, preko sastanaka raznih sportskih organa pa do stručnih i na-učnih rasprava. Centralno mesto u ovim raspravama uglavnom zauzima primena pravila u određenom sportu, odnosno akteri zaduženi za primenu pravila – sudije.

Specifičnost karate sporta, u odnosu na druge sportove, ogleda se između ostalog i u komplikovanim i relativno teško razumljivim pravilima. U pravilima mnogo toga je nedorečeno, primena pravila podrazumeva bogato predznanje i u krajnjoj liniji pred sudijama su stalni izazovi procene nastalih situacija na osnovu odnosa mnogih elemenata.

Problem ovog rada odnosi se na primenu pravila u karate sportu. Cilj rada je da ukaže na segmente koji utiču na suđenje, sa jedne strane, i značaj razumevanja suđenja za postizanje sportskog uspeha, sa druge stane.

2. KLASIFIKACIJA SPORTOVA NA OSNOVU ODREĐIVANJA SPORTSKOG RE-ZULTATA

Sport predstavlja fenomen koji ima globalne razmere. Veliku zastupljenost u širenju sporta ima publika, koja sport prati uživo ili putem medija. Sportovi koji imaju veliku naklonost publike, direktne televizijske prenose i veliku medijsku zastupljenost to zaslužuju i zbog pravila koja su prilično precizna i jasno definisana. Najpopularniji sportovi kao što su fudbal, košarka, odbojka i dr. odviajaju se po pra-vilima koja su jasna posmatračkoj publici.Prema načinu određivanja sportskog rezultata, sportske grane se mogu podeliti na:

1. Sportske grane sa objektivnim, merljivim rezultatom (trčanje, plivanje, atlet-ska bacanja, biciklizam...);

2. Sportske grane sa vizuelnim određivanjem rezultata (gimnastika, skokovi u vodu, umetničko klizanje);

3. Sportske grane u kojima se rezultat ocenjuje na osnovu posebnih pokazatelja (sportske igre, boks, džudo, rvanje);

100

4. Sportske grane u kojima se rezultat ocenjuje na osnovu objektivnih i subjek-tivnih ocena (smučarski skokovi...) (Koprivica, 1997).

U skladu sa navedenom podelom sportova na osnovu postizanja sportskog rezultata, odnosno, načina suđenja, karate se može svrstati čak u tri grupe. Određi-vanje sportskog rezultata u takmičenju u katama vrši se vizuelnim određivanjem re-zultata, takmičenje u sportskim borbama na osnovu posebnih pokazatelja, a ako karate posmatramo kao sportsku granu čije su discipline i kate i borbe, rezultat se određuje na osnovu i objektivnih i subjektivnih pokazatelja.

Karate je najpre bio veština i od vežbača se zahtevalo da prikaže sposobnost u izvođenju tehnike koja može biti smrtonosna, a u borbama jedan udarac simbolič-no je označavao smrt protivnika (borba do jednog ipona). Takve borbe su dugo traja-le, bile su defanzivnog karaktera i najčešće je samo jedan udarac presuđivao pobed-nika (Jovanović i Mudrić, 2003). Za publiku je to bilo zamorno i dosadno. Značajan zaokret dešava se uvođenjem borbe do tri poena (borba do tri ipona), u kojoj se mo-glo videti nešto više tehnika ofanzivnog i defanzivnog karaktera. Današnji karate od-likuje se još većim brojem tehnika (Koropanovski, 2006), borbe su atraktivnije, fa-vorizuje se ofanziva, mogu se videti kombinacije ručnih i nožnih tehnika, kao i atraktivna čišćenja i bacanja. Pravila se značjno modifikovana u skladu sa potreba-ma posmatračke publike i normama koje propisuje MOK za sportove koji se nalaze na programu Olimpijskih igara.

3. KO DEFINIŠE PRAVILA U KARATE SPORTU?

Pravila definiše Svetska karate federacija (W.K.F.) prema principima zvanič-nih (opštijih) institucija (npr. IOK). Širenje pravila grana se prema kontinentima, a zatim prema nacionalnim savezima, regijama i klubovima. U ovoj šemi nacionalni savez je direktan posrednik. Tumačenje i primena pravila zavisi od toga koliko je određeni savez pažnje posvetio ovoj problematici. Očigledno je ovo veoma slaba kari-ka u lancu tumačenja pravila.

Ni jedan pravilnik nije kristalno jasan, a dvosmislenosti se različito “čitaju”. Dešava se da pogrešnom primenom nešto postane pravilo, iako to realno nije. Stoga, postoji stalna potreba takozvanih “novih tumačenja”, kako bi se izbegla zloupotreba Pravilnika. Ovo se primarno odnosi na pojašnjavanje i unifikaciju primene pravila.

101

4. DEFINISANJE POENA

U sportskim igrama i nekim borilačkim sportovima prilično jasno su određeni kriterijumi za postizanje poena (boda, koša, gola). U fubalu je precizno definisano: gol je postignut kada lopta celim svojim obimom pređe gol liniju (ili zamišljenu liniju u vazdušnom prostoru gola); u košarci: koš je postignut kada lopta prođe celim obimom kroz obruč i mrežicu; u boksu: poen je udarac pesnicom u glavu ili stomak; u džudou: poen je kada je protivnik određenim delom tela dodirne strunjače.

Za dosiđivanje poena prema važećim pravilima W.K.F.-a, a to su udarci, potrebno je zadovoljiti šest kriterijuma: dobra forma, sportski stav, snažna primena, svesnost-zanšin, pravovremenost i korektna distanca (Pravilnik WKF). Svaki od navedenih kriterijuma teško je merljiv i zasniva se na subjektivanoj proceni sudija.

Dakle, u karate sportu sudija u velikoj meri odlučuje o ostvarenju sportiste i može značajno uticati na ishod duela. Sudija vrlo često nije u poziciji da dobro proceni da li je ruka ili noga dosegla bodujuću površinu, a ako jeste, da li je bilo više od dodira štitnika ili je možda prejak kontakt itd. I kada je udarac izveden u boduju-ću površinu ne mora biti dosuđen poen ako postoji procena da samo jedan od krite-rijuma nije u potpunosti ispunjen. Nasuprot ovome, dešava se da udarac koji nije pogodio poentirajuću regiju bude dosuđen kao poen. Takođe, ne važe potpuno ista pravila za mlađe i starije uzrasne kategorije. Kod starijih uzrasnih kategorija kontro-lisani kontakt je dozvoljen, dok kod mlađih uzrasnih kategorija kontakta ne sme da bude. U takmičenju u katama, kao što je rečeno, rezultat se određuje na osnovu vi-zuelnih parametara. Sudijske odluke značajno su opterećene subjektivnim sistemi-ma vrednosti. Tako je moguće da u duelu dva takmičara u katama koji su podjedna-kog kvaliteta, jedan sudijski panel proglasi za pobednika jednog, a da drugi sudijski panel proglasi drugog takmičara pobednikom.

Šta je zapravo poen u karateu? Koliko je on u datom trenutku merljiv? Gde je granica između poena, kontakta i nedozvoljene radnje? Ovo su pitanja na koje svaki pojedinac ima drugačiji odgovor i pored velike sličnosti u svakom postoji lična nota koja je rezultat ličnog iskustva i filozofije.

102

5. PRAVILA, KRITERIJUMI I REZULTATSKI USPEH

U većini sportova nije neophodna prethodna takmičarska karijera ili trena-žno iskustvo kao preduslov za sticanje sudijskog zvanja. U karateu sudija mora posedovati određeno zvanje verifikovano kroz stečeni pojas. Sudija nacionalnog nivoa mora posedovati majstorsko zvanje (crni pojas I Dan, a za internacionalna zvanja, crni pojas III Dan). Dakle, karate sudija mora proći karate školu u potpuno-sti da bi uopšte bio sudija.Svaki sudija prošao je karate školu u nekom klubu i kao takav sa sobom nosi pri-mese kluba i sredine u kojoj je vežbao, što u velikoj meri utiče na subjektivnost u suđenju. Pored ovoga, dodatno optrećenje predstavlja “obaveza” sudija prema klubu ili regionu koji ga delegira. Ovo se odnosi na ispunjenje ciljeva određenih centara moći koji svoje delovanje, između ostalog, realizuju i kroz sudijsku organizaciju. U takvim relacijama sudije trpe velike pritiske a njihov status i napredovanje je neizve-sno.

U prethodnom poglavlju rečeno je da postoji mogućnost različitog sudijskog vrednovanja istih takmičara. Karate sport naslonjen proizašao je iz karate veštine gde je u priličnoj meri bila razvijena hijerarhija i kult autoriteta. Problem udaljava-nja, odnosno veza između sporta i veštine, i pored velikog intresovanja i polemika ši-reg auditorijuma, prevazilazi okvire ovog rada. Ali u sudijskoj organizaciji postoji određena vrsta hijerarhije koja se formalno manifestuje kroz sudijsko zvanje, dok postoji nekoliko osnova za neformalne uticaje. Objektivan posmatrač može uočiti sudiju koji se izdvaju u određenom sudijskom panelu kao autoritet a ne mora imati najviše sudijsko zvanje. Takav sudija nameće određen stil i kriterijume na borilištu dok se može reći da su ostale sudije pratioci. Logično bi bilo da dominiraju sudije koje imaju najviša zvanja ali neretko se dešava da se sudije nameću elementima koji nisu u direktnoj vezi sa sudjenjem kao što su: uspesi u takmičarskoj karijeri, visoko majstorsko zvanje u karateu, položaj u određenim organima rukovođenja i odlučiva-nja, društveni status... Situacija u borilištu značajno se komplikuje kada se u istom sudijskom panelu nađu dva ili više relativno izjednačena autoriteta a borba se od-vija između takmičara sličnog kvaliteta. U ovakvim odnosima takmičar koji uspe da se “nametne” sudijama ima daleko veće šanse za rezultatski uspeh.Potvrdu prethodno iznetih konstatacija nalazimo i u trenerskoj praksi koji u okviru taktičke pripreme planiraju ponašanje svojih takmičara ne samo u odnosu na protivnika već i na sudijski panel u određenom meču (A.S.Oliva i ostali, 2002). Is-

103

kusni takmičari, taktički su uvežbani tako da mogu da se postave u određenoj situ-aciji i zauzmu takav položaj da pridobiju naklonost glavnog ili pomoćnih sudija, od-nosno sudija koji dominiraju svojim autoritetom.

LITERATURA

1. Jovanović, S. i Mudrić, R. (2003): Analiza izmene pravila suđenja u karateu sa aspekta zastupljenosti poentirajućih tehnika, Zbornik radova Nauka i Karate sport, Karate savez Vojvodine, Novi Sad

2. Koprivica, V. (1997): Osnove sportskog treninga, Izdanje autora, Beograd3. Korpanovski, N: (2006): Strukturne karakteristike sportke borbe u karateu, Magistarski

rad, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja, Beograd4. Oliva, A. S., Torres, F. B., Navarro, J. M. (2002): Combate Supremo, Este libro se termino

de imprimir en Diseno Grafico Am 2000, Madrid5. Pravilnik WKF

104

Stručni rad

Jugoslav Vojinović1 i Dragan Doder

2

1Sportska Akademija Beograd, 2Pokrajinski zavod za sport, Novi Sad

PSIHOLOŠKA PRIPREMA KARATISTA

PSYHOLOGIC PREPARATION KARATIST

Summary: In psychological preparation, first of all, one should consider that every sportsman is an individual (it is not likely that two sportsman are so similar that they should have same treatment in all elements of resolving problems and difficulties in training and competition). Only coach who is interested will show success in finding those differences. With a fact that he de-tected those differences, he will try to have many ways of interaction such as; he will try to be more pationed with the ones who are more sensitive, who don't like jokes. In other words, when he communicate with those individuals more directly, coach will turn on stronger self control of its verbal and non verbal communication. So, he will try to be pedagogics and psychologist. It is expected that coach knows more about psychology of karatists, if he wants to achieve more suc-cess in training sport skills and also in the field of overall development of the karatist personality.

Key words: psyhologic preparation, karatist emotion

1. UVOD

Evidentno je da savremena sportska takmičenja sve više traže da spor-tisti budu psihički izdržljivi : da brzo percipiraju, uviđaju bitne odnose i donose odluke, da se koncentrišu, kontrolišu emocije, prilagođavaju situaciji na sport-skom borilištu, da tokom čitave borbe drže optimalan akcioni nivo ( borbenost ), poštuju pravila (7) itd. Naša je procena da su takmičari daleko više ujednačeni po onome šta mogu fizički i koliko su taktičko-tehnički osposobljeni, nego po onome koje su im granice psihičke izdržljivosti. (2, 5). Američki autori najčešće pod psihološkom

105

pripremom podrazumevaju korištenje određenih metoda i tehnika „ mentalnog treninga“,kao što su : kontrola pažnje, kontrola emocija, razvoj i održavanje sa-mopouzdanja, razvoj motiva postignuća (9)..

Značaj koji se pridaje uspješnosti u karateu sve više ističe njenu povezanost sa psihološkom strukturom ličnosti. Ovo proističe iz činjenice da su sportisti u istim rangovima takmičenja uglavnom (13) izjednačeni u mnogim relevantnim elementima sportske pripremljenosti ( fizički, tehničkim, motoričkim, taktičkim...) tako da tada psihološki faktori često odigravaju odlučujuću ulogu. Za trenera koji radi sa mladim karatistima posebno je važno da uspostavi korektan odnos sa roditeljima karatista. Roditelj je faktor koji može u velikoj mjeri da doprinese razvoju sportskih rezultata. Međutim, u nekim slučajevima preterane ambicije roditelja ( nestrplivost ) mogu limitirajući da deluju na sport-ski razvoj mladog karatiste. Dakle, posebnu pažnju u treningu karatista svih uzrasta treba posvetiti psihološkoj pripremi. Iz svega što je do sada rečeno, pogotovo u okviru razmatranja psiholoških faktora učenja sportskih veština, osobina ličnosti značajnih za sportku uspješnost, motivacije, te mehanizama psihosocijalne interakcije u sportskoj grupi, jasno je da psihološka pripremlje-nost zajedno sa tehničko-taktičkom i fizičkom pripremljenošću spada u glavne činioce efikasnosti sportskog angažovanja.(3, 4 ).

2. CILJ RADA

Cilj rada je da podstakne ambicioznije trenere i druge sportske struč-njake na šire proučavanje literature iz psihologije i psihologije sporta, na veće korištenje tih saznanja u svakodnevnom radu sa sportistima, te da im pomogne da valjano uvide u kom sve smislu im psihologija može pomoći da budu uspešniji sporski radnici.

3. METOD RADA

Priroda ovog rada podrazumijeva da će u istraživanu biti primijenjena teorijska analiza rada. To znači, da će se prilikom ostvarivanja postavljenih ci-ljeva analizirati literatura koja doprinosi realizaciji postavljenih ciljeva u ovom radu.

106

4. DISKUSIJA

Same metode i tehnike psihološke pripreme možemo svrstati u dvije grupe : 1.metode i tehnike koje izvodi sportista i trener ( preorjentacija na mi-saone sadržaje koji smiruju, verbalni trening-kad sportista koristi riječi-draži u funkciji autosugestije, zagrijevanje, vježbe disanja i slično.) i 2. metode i tehnike koje zahtevaju učešće psihologa ( autogeni trening, progresivna relaksacija, men-talni trening i drugo.). U psihološkoj pripremi koju ostvaruje trener posebno mesto zauzima kontrola tenzije koju sportista doživljava pred takmičenje. Od trenera se očekuje da u tom periodu, dan-dva pred takmičenje, poentu stavi na smirivanje sportiste - da vodi računa o njegovoj ishrani, snu, socijalnim kontaktima, slobodnom vremenu i drugim higijenskim faktorima takmičarske osposobljenosti. Istraživanja pokazuju da će ovi faktori imati efekta samo ako sportista u to vjeruje, znači, na treneru je da iskustveno kod sportiste razvija sistem stavova i uvjerenja da su određene metode psihološke pripreme kori-sne. ( 8, 10 ).

Elaboracija značaja psihološke pripreme karatista se temelji na činjenici da je trener prva ličnost koja u kontinuitetu komunicira i „upravlja“ sa spor-tistom i po toj logici osoba sa najvišim presudnim rangom uticaja na sporti-stu. Otuda je i odgovornost trenera najveća. Generalno psihološkom pripremom treba obezbediti visoku sposobnost karatista za dugotrajnu mobilizaciju voljnih napora, odnosno sposobnost koncentracije volje za strpljiv i naporan rad. Da bi karatisti ovakve sposobnosti posjedovali potrebo je da budu u odgovaraju-ćoj mjeri motivisani, da se nađu pod uticajem pozitivnih emocija koje će provocirati želju za pobjedom, dobrim rezultatom i povećanim radnim sposob-nostima (14). Sportsko uzbuđenje, rivalstvo, osjećaj pripadnosti sportskom kolek-tivu su upravo takve pozitivne emocije. Međutim, iste ove emocije mogu imati i negativan karakter u situaciji u kojoj karatista ne postiže odgovarajuće re-zultate, a naročito ako se to dešava u dužem vremenskom periodu. Trener je taj koji svojim ponašanjem na treningu i takmičenju može da stvori podsti-cajnu i kreativnu atmosferu. Ako je trener na takmičenju nesiguran, ako ne vlada vlastitim emocijama i nekontrolisano reaguje na sportski rezultat ili eventualnu grešku sudija, ako ne vjeruje u svoje karatiste, onda su karatisti,

107

a posebno ako su u pitanju mladi karatisti ozbiljno psihološki limitirani ( nesigurniji ) i teško da će moći manifestovati svoje realne sposobnosti. Takmi-čenja su veoma značajna jer u periodu razvoja mladih karatista treba stvara-ti bazu razvoja takmičarskog duha. (1).

5. ZAKLJUČAK

U psihološkoj pripremi, prije svega, treba polaziti od toga da je svaki sportista individualan ( teško je govoriti da su dvojica sportista u toj mjeri slični da bi ih mogli podvrći istom tretmanu u svim elementima njihovog osposobljavanja za savladavanje teškoća i prepreka na koje će naići u toku treninga i takmičenja ). Samo zainteresovan trener će pokazati uspješnost u opažanju ovih razlika (11). A samim tim što je uočio da se u pogledu ovih osobina karatisti sa kojima radi bitno razlikuju, on će nastojati da ima više modela interakcije,na primjer, trudiće se da bude taktičniji i strpljiviji sa poje-dincima koji su vidljivije plašljivi, preosjetljivi, koji ne vole šale. Drugim rečima, kad neposrednije komunicira sa ovakvim pojedincima, trener će uključiti jaču samokontrolu svog verbalnog i neverbalnog izražavanja. Znači, više će se trudi-ti da bude pedagog i psiholog. Od trenera se očekuje da nešto više zna o ovakvoj psihologiji karatista ukoliko želi da postigne veći uspeh, kako na polu vežbanja sportskih vještina tako i na polju ukupnog razvoja ličnosti karatista. Na primjer, od trenera se očekuje, kada su u pitanju djeca karatisti, da primi-jeti kad dete nije dovoljno emocionalno zrelo da se uključi određenu akciju grupe, kad nije u stanju da se prilagodi i uvaži zahtjeve grupe (12). Čak i kad postoji i psihološka zrelost za učenje određenih karate vještina, trener treba da zna da u poznom djetinjstvu i pubertetu mladi imaju naglašenu potrebu za igrom, te da trening organizuje u prvom redu kao neki vid kre-ativne igre.

Trener će zavisno od nivoa svoje osposobljenosti ( znanja iz psihologije, sportkog i trenerskog iskustva, sposobnosti za uviđanje odnosa među ljudima, emocionalne stabilnosti, orijentacije na uspeh preko podizanja psihološke pri-premljenosti...) moći u manjoj ili većoj meri da igra ulogu psihologa - moći će da osposobi karatiste da ne preteruju u aspiracijama i da ne precenjuju svo-je mogućnosti, čime će izbeći pojavnost opuštanja i nedovoljne aktivacije na

108

određenim takmičenjima ; znaće poraz da iskoristi kao pokretač za realnije sa-gledavanje sopstvenih i protivničkih vrijednosti ; znaće neposredno nakon tak-mičenja da uspostavi odgovarajući kontakt sa karatistima koji su zapali u određena emocionalna stanja : euforiju, depresiju, agresivnost (6).

LITERATURA

1. Ahmetović, Z.,:O treningu plivača, Zavod za fizičku kulturu, Novi Sad, 1994.2. Berković, L., Vuković J. R,: Teorija fizičke kulture, FFK Novi Sad, Novi Sad, 1977.3. Vojinović, J., ( 2001 ). Crte ličnosti roditelja i njihove djece kao faktor usjeha u pli-

vačkom sportu. Magistarska teza, Novi Sad:FFK.4. Dunđerović, R., : Psihologija sporta, Fakultet fizičke kulture, Novi Sad, 1996.5. Doder, D., ( 1998 ). Relacije između sistema kriterijumskih specifično-motoričkih vari-

jabli, morfoloških karakteristika i motoričkih sposobnosti kod karatista dječijeg uz-rasta. Magistarska teza, Novi Sad: FFK.

6. Zvonarević, M., : Socijalna psihologija, Školska knjiga, Zagreb, 1978.7. Jorga, I., ( 1998 ). Tradicionalni fudokan karate-moj put-osnovni psihofizički principi,

Beograd/Berlin/Moskva/Amsterdam: Fudokan Press international.8. Katel, R. B.,: Naučna analiza ličnosti, BIGZ, Beograd, 1978.9. Krković, A.,: Mjerenje u psihologiji i pedagogiji, Zavod za izdavanje udžbenika,

Beograd, 1964.10. Paranosić, V.,: Pristup problemu anksioznosti vrhunskih sportista, Doktorska diserta-

cija, fakultet za fizičko vaspitanje, Beograd, 1978.11. Paranosić, V.,: Psihologija sporta, Beograd, 1982.12. Paranosić, V., Lazarević, Lj.,: Psihodinamika sportske grupe, Partizan, Beograd, 1975.13. Rot, N.,: Psihologija ličnosti. Beograd, 1978.14. Havelka, N., Lazarević, Lj.,:Motivacija za bavljenjem sportom, Projekat istraživanja, In-

stitut za fizičku kulturu, Beograd, 1976.

109

Stručni rad

Stevan G. Pujić , Mihajlo Pujić, Miroslav Jočić

ANALIZA MEĐUNARODNOG DŽUDO PRVENSTVA - FINALE - “ Trofej Pančeva 2008.” ZA PIONIRE I KADETE

ANANALYSIS OF THE “PANCEVO TROPHY 2008” INTERNATIONAL CHAMPI-ONSHIP FINALS FOR 7-16 YEAR-OLD JUDOKAS

Summary: Participation in sports competitions, as well as their monitoring and analysis, is a great opportunity for coaches and the training process. Having the information and feedback first-hand, the coaches can assess all the basic techniques of judo combat that are predominantly used by competitors of these ages, the level of training and their application in a fight.Based on their observations, the coaches can then use all the relevant information in furt-her training, having a positive impact on the trainees' technical-tactical development.In order to communicate the information from this particular competition to a wide audience, especially to those who did not participate, the information has been presented in the form of a re-search paper.

Key words: raw data, training process, basic technique, methods of transformation, tour-nament finalists.

1. UVOD

Na osnovu posmatranog i snimljenog materijala sa finalnog takmičenja - bor-bi, na VHS kasetama, iz snimljenog materijala, metodom izdvajanja - ektrahovanja, desktriptivnim putem, preneli izdvojeni materijal u radne tabele, metodom transfor-macije - zastupljenost tehnika i to: po kategorijama (sumarno), uspešnosti (pobed-nici - poraženi),

Istraživanjem su obuhvaćene sve navedene kategorije, pionirsko-kadetskog uzrasta, koje su predstavljale relativno-homeogenu grupu - finalisti turnira. Grupe, odnosno kategorije su ujednačene po metodološkim zahtevima. Do finalnog takmiče-

110

nja, ni jedan pojedinac kao ni ekipa, nisu pretrpeli poraz u odnosu na sve prisutne takmičare - borce.

Zastupljena i primenjena elementarna tehnika i taktika džudo borenja, u ovom radu je tabelarno predstavljena. Obuhvaćeni su svi demonstrirani i korišćeni načini borenja finalnog turnira.

2. PREDMET I CILJ

Predmet - našeg istraživanja je da utvrdimo primenjenu elementarnu tehniku borenja u individualno-ekipnoj taktici, međunarodnog džudo prvenstva, finalne bor-be mlađih kategorija “Trofej Pančeva” za pionire i kadete rođenih 2001. - 1992. godi-ne, na takmičenju visoke kategorije za navedeni uzrast.

Cilj - istraživanja je da u neposrednim borbama, takmičenju visokog motiva za navedeni uzrast utvrdimo: prisutnost i postojanje elementarne tehnike borilačkih veština u džudou kao i relacije uspešnih zahvata finalista u ostvarivanju rezultata i postizavanju pobeda.

2. ANALIZA TURNIRA

Na finalnom Turniru učestvovalo je 30 takmičara iz sledećih klubova: Žan-darmerija - Dinamao, u 15 težinskih kategorija.

111

Tabela 1.

Rezultat finala Žandarmerija - Dinamo je: 70 : 43.Analizairajući Tabelu 1. može se zaključiti sledeće:Od 15 kategorija 12 borbi se završilo pobedama, 1 predaja bez borbe a dve borbe su završene nerešenim rezultatom, od 17 tehnika koje su se primenjivale, najzastupljenije su bile:

3. protiv kontraša 6 puta,4. protiv ofanzivnih boraca 6,5. ajumi-ashi 5,6. tai-sabaki,5 ,7. shin-tai 4,kao i8. uke-goshi 3 puta.

112

Tabela 2. Boraci koji su ostvarili pobedu .

Analizirajući Tabelu 2., boraca koji su ostvarili pobedu može se zaključiti sledeće:1. u 12 kategorija ostvarene su pobede, a u kategoriji do 90 kg. pobeda

je ostvarena predajom,2. od 13 tehnika koje su se primenjivale, najzastupljenije su bile:3. shin-tai 3 puta,4. uke-goshi 3,5. ajumi-ashi 3 i6. protiv ofanzivnih boraca 3 puta .

113

TABELA BORACA KOJI SU IZGUBILI - Tabela 3.

Analizirajući Tabelu 3., boraca koji su izgubili u 12 kategorija, može se zaključiti sledeće:

1. od 8 tehnika koje su se primenjivale, najzastupljenije su :2. protiv kontraša 4 puta ,3. kuzushi 2,4. non-kesa-gatame 2,5. protiv viših rastom 2 i6. protiv ofanzivnih boraca 2 puta.

Tabela 4. Boraca koji su remizirali

114

Analizirajući Tabelu 4., boraca koji su remizirali u dve kategorije, može se zaključiti sledeće:

1. od 3 tehnike koje su primenjene, najzastupljenije su:2. protiv ofanzivnih boraca, 2 puta se javlja,3. ajumi-ashi, 1 i 4. tai-sabaki 1 puta.

Na osnovu preliminarnih rezultata i dobijenih sirovih podataka, koji su tabe-larno prikazani, može se zaključiti sledeće: od 15 težinskih kategorija, u 12 kategori-ja su ostvarene pobede - porazi, što procentualno iznosi 80%. U jednoj kategoriji do-šlo je do predaje, što procentualno iznosi 6,67%. U preostale dve kategorije, borbe su završene nerešeno, što iznosi 13,33%.

Od ukupno 17 tehnika koje su primenjivane, borci koji su ostvarili pobede koristili su 13 primenjenih tehnika, što procentualno iznosi 54,17%. Borci koji su izgubili, primenili su 8 tehnika, što procentualno iznosi 33,33%, a borci koji su re-mizirali primenili su 3 tehnike što procentualno iznosi 12,50%.

Od navedenih tehnika najzastupljenije su bile: protiv kontraša, protiv ofan-zivnih boraca, tai- sabaki, ajumi-ashi i shin-tai.

Kod boraca koji su ostvarili pobedu najzastupljenije tehnike su bile: shin-tai, uke-goshi, ajumi-ashi i protiv ofanzivnih boraca.

Kod boraca koji su izgubili, tehnika je skromnija ali najzastupljenije su bile: protiv kontraša, kuzushi, non-kesa-gatame, protiv viših rastom i protiv ofanzivnih boraca.Kod boraca koji su remizirali, tehnika je najskromnije prikazana. Navodimo samo jednu, i to protiv ofanzivnih boraca.

Naše istraživanje je ovim putem ušlo u jedno otvoreno široko borilačko polje, gde elementarna tehnika i taktika ukazuju na sledeće velike mogućnosti:

1. Primenjivane elementarne tehnike i taktika borenja su deo širokog borilačkog polja, koga treba preći i usavršiti do automatizma u tre-nažnom i takmičarskom procesu.

2. Smanjiti raspon u tehničko-taktičkim mogućnostima izme|u bora-ca koji pobe|uju i onih koji gube. Približno izvedena obučenost i usavršenost, smanjiće razlike izme|u boraca.

115

3. Ogroman je prostor za obuku ili selekciju onih boraca koji su bor-be završili nerešenim rezultatom.

4. Tehničko-taktička obučenost koja se primenjivala i koristila, mora biti osnova za dalji stručni rad. Nasuprot navedenoj tehnici, koja je zanemarljivo bila primenjivana, ili ona do koje nije ni došlo, pru-ža ogroman prostor i mogućnost za dalju obuku, usavršavanje i napredovanje.

LITERATURA

1. Popović A. D.: Borenja 1, džudo i samoodbrana, Fakultet za fizičku kulturu Univerziteta u Prištini, Leposavić, 2007.

2. Obadov S.: Specifične motoričke vežbe za usavršavanje tehnike kretanja u džudou, Zbor-nik radova, Drugi naučno-stručni me|unarodni simpozijum - Modeli trenažnog procesa u borilačkim sportovima, Pančevo, 12-21 maja 2006.

3. Crvenković S., Pujić G. S.: Neke primene matematičkih metoda na časovima fizičkog i zdravstvenog vaspitanja, Osmi međunarodni interdisciplinarni simpozijum, Sport, Fzička aktivnost i zdravlje u trećem milenijumu, Novi Sad, 13-15 septembar 2000.

4. Crvenković S., Pujić G. S.: Logičko-kombinatorne metode u sportu, Deveti međunarodni interdisciplinarni simpozijum, Sport, fFzička aktivnost i zdravlje u trećem milenijumu, Novi Sad, 13-15 septembar 2001.

5. Crvenković S.,: Damjanov S., Pujić G. S.: Neke karakteristike i perspektive školskog spor-ta, Deseti međunarodni interdisciplinarni simpozijum, Sport, fFzička aktivnost i zdravlje u tre]em milenijumu, Novi Sad, 19-21 septembar 2002.

6. Pujić M., Pujić G. S. i Crvenković S.: Taktički model preciznosti, Jedanaesti međunarodni interdisciplinarni simpozijum, Sport, fFzička aktivnost i zdravlje u trećem milenijumu, Novi Sad, 18-20 septembra 2003.

7. Pujić G. S., Crvenković S. i Pujić M.: Neki efekti i uticaji stvaralačkog procesa na status mladih sportista, Prvi naučno-stručni međunarodni simpozijum, na temu: Efekti i uticaji različitih modela trenažnog procesa na antropološki status sportista u borilačkim sporto-vima, Pokrajinski zavod za sport, Novi Sad; Skupština opštine Pančevo; Savez sportova Pančeva, Pančevo, 07. maj .2005. g.

116

Documents

AKTUELNO U PRAKSI - · PDF fileČASOPIS ZA NAUČNO-STRUČNA PITANJA U SEGMENTU SPORTA IMPRESUM ... meru a napadačke i odbrambene tehnike ograničene na pojedinačne pokrete sa