Nr. 1 Prill 2014 2

Editorial (Prof.dr. Mustafa Ibrahimi dhe prof.dr. Zeqir Kadriu) .....................................3

Prof.dr. Françesko Altimari - Doctor Honoris CausaMirënjohje për të gjithë arbëreshët e Italisë (Donika Bakiu) .......................................4-5In terv is të me prof .dr. Françesko Al t imar iDy katedrat tona - gurë që ndërtojnë ndërtesa paqeje (Donika Bakiu)...........6-7

Vatër e studimeve albanologjike në rajon e më gjerë (Jetlira Imeri) ............................8-9

Intervistë me prof.dr. Vebi Bexhetin (Almira Memishi) ................................................10-11Intervistë me prof.dr. Hamit Xhaferin (Almira Memishi)..............................................12-13

Gjendja dhe perspektiva e sociolinguistikës shqipe (Miqerem Ismaili).......................14-15

Shpirti i arbërit rron! (Besmira Ibraimi)........................................................................16-18Në bibliotekën e Antonio Bellushit në FrasnitëNjë arkë e çmuar me libra dhe gazeta shqip (Besmira Ibraimi)..................................19-20Folklori- ushqim shpirtëror për ruajtjen e identitetit (Afërdita Abdiu)............................21-22200 vjetori i lindjes së Jeronim de Radës (Donika Bakiu)...........................................23

Studentët e Katedrës përkujtuan ditën e mësuesit (Besmira Ibraimi)..........................24Kush kujdeset për gjuhën tonë? (Besarta Arifi)............................................................25Ismail Kadare përsëri pa çmimin Nobël (Afërdita Abdiu)..............................................26Njeriu në mes humbjes dhe fitimit (Besmira Ziberi)......................................................27

Motivi i dashurisë në këngët tona popullore (Besarta Ramadani)................................28Leksiku dialektor - brum i pashtershëm i gjuhës shqipe (Besmira Ibraimi)..................29

Këndi poetik..................................................................................................................30

Zbuloni veten ne faqet e librit (Besmira Ibraimi)...........................................................31

Revistë semestrale e studentëve tëKatedrës së Gjuhës dhe Letërsisë

Shqipe Fakulteti i Gjuhëve, Kulturave dhe

Komunikimit

Nr.1 - prill 2014

KOORDINATORIProf. dr. Mustafa Ibrahimim.ibrahimi@seeu.edu.mk

REDAKTORËJetlira Imeri

Besmira Ibraimi Besarta Ramadani

LEKTORËBesmira IbraimiAlmira Memishi

ANËTARËT E REDAKSISË

(Viti i parë)Besarta RamadaniZijad ShabaniZoga PapranikuBesartë Arifi

(Viti i dytë)Besmira Ibraimi Almira MemishiBesmira ZiberiDonika BakiuAfërdita Abdiu

(Viti i tretë)Jetlira ImeriFitore JahjiLirie IbraimiLulzana Aliti

E-mail:albstudenti@seeu.edu.mk

E d i t o r i a l

N g j a r j e

I n t e r v i s t ë

A k t u a l e

S t u d i m e

V ë s h t r i m e

K r o n i k ë

K ë n d i p o e t i k

H o r o s k o p

R e p o r t a z h

P ë r m b a j t j a

19-20

4-5

6-7 10-11

16-23

12-13

REVISTË E ALBANOLOGËVE TË RINJ!

Arti ekziston kudo dhe do të ekzistojë gjith-monë, arti është si ajri, si uji, arti ekziston

dhe në vetë natyrën njerëzoreC.Xavatini

Duke ditur se studentët janë shpresa e shke -ncës, ata kishin nevojë për një tribunë, ku do t’ishprehnin aftësitë e tyre komunikuese dheshkencore. Përveç kësaj, nëpërmjet revistësduhet të përgatisim kuadro të reja, të për-gatisim studentë me imazh. Puna e shkenctaritështë si stafeta tek stadiumi kur kanë vrapim,thotë Françesko Altimari dhe shton, “çdo brezduhet të ketë stafetë e t’ia dorëzoj të tjerëve,gjithmonë sa më përpara, por shkenca duhet tëjetë si mbarim brenda stadiumit ku secila gjen-eratë duhet ta sjellë më përpara se ku e moristafetën e dijes”. Revista Albstudenti po e nis stafetën, atë ebartin studentët e Katedrës së Gjuhës dheLetërsisë Shqipe. Duke e bartur dorë më dorë,për ta hapet një horizont i ri ku do kenë mundësitë komunikojnë hapur mes tyre dhe të zbulojnëcilat janë pikat rreth të cilave ata do të mund tëbashkëpunojnë me “të tjerët”, njëkohësisht atado të shprehin pikëpamjet e tyre për gjuhën,letërsinë, historinë dhe kulturën shqiptare. Vetë titulli i revistës “Albstudenti“ është zë igjithë studentëve që e duan dhe e studiojnëalbanologjinë dhe nëpërmjet kësaj studentët dot’i shprehin kërkesat reale, do të garojnë mes vetidhe mes tjerave për të arritur në botën eshkencës dhe dijes. Revista do t’i ketë dyert ehapura jo vetëm për studentët e kësaj Katedre,por edhe për të gjithë albanologët e rinj ngarajoni dhe me gjerë, të cilët do vënë para vetesqëllime të ndryshme, siç janë njohja me prob-lemet, kulturën dhe perspektivën e studimevealbanologjike, si dhe hapja e mundësive përshkëmbime idesh, përvojash dhe programe tëreja. Kjo revistë parasëgjithash do të zbulojëstudiues të rinj në fushat e studimevealbanologjike dhe do të rris bashkëpunimin,sepse shkenca ashtu zhvillohet. Shpresojmë revista të ketë jetë të gjatë dhe tështohen numrat për shumë vjet. Studentëve juprift e mbara dhe u urojmë fat dhe sukses në këtënismë fisnike!

Koordinator i revistësProf.dr. Mustafa Ibrahimi

ALBSTUDENTI KËRKESË E KOHËS!

Revista Albstudenti ,doli në një kohë të nevojshmekur Katedra e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe nëkuadër të UEJL po merr hov dhe zhvillohet e for-cohet më shumë se kurrë!Ajo bëhet falë aktiviteteve të shumta të cilat zhvil-lohen në kuadër të planifikimeve të planitstrategjik që parashihet në zhvillimin afatgjatë tëDegës së Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe me një plantë konsoliduar që e parandjenë edhe mëtej zhvil-limin e saj në të ardhmen.Kjo ndodh po ashtu për vetë fatktin që nëKatedërn e Gjuhës Shqipe ; punohet edhe mëtejpër perspektivën e saj që tanimë po zhvillohet menjë traditë të shkëlqyeshme shkencore e tradi-cionale.Brenda viteve prej kurrë është themeluar (2004/5)e gjer më ta tani; janë bërë mjaft aktivitete eKonferenca shkencore me të cilat kjo degë kadëshmuar se është një Digë e forte që kultivondijen dhe shkencën e mirëfilltë të Kulturësshqiptare.Aktivitet e me shumë rëndësi në kuadër të kësajdege janë edhe bashkëpunimi dhe binjakëzimi qëështë bërë me degët simotra në Tiranë, Elbasan,Prishtinë, Tetovë e veçanërisht me KatedrënGjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Kozencë tëKalabrisë; me të cilën kemi edhe shkëmbime për-vojash shkencore të cilat tanimë kanë dhënë frytine tyre.Jo rastësisht ky numër i revistës “Albstudeni” ipërkushton një hapsirë të madhe kësaj çështjejeduke vijuar mëtej hapat e një bashkëpunimi tëmirëfilltë.Sidoqoftë meritë më të madhe këtu kanë studentëtdhe mentorët e tyre që gjithmonë kanëbashkëveprim në aktivitetet e planifikuara.Prof.dr.Mustafa Ibrahimi,po ashtu ka një meritë tëveçant për koordinimin dhe planifikimin e punëveme studentët.Uroj që kjo nismë e mbarë të jetë në shërbim tëvlerave të mirëfillta të kulturës e traditaveshqiptare; ndërsa studentëve uroj punë të mbarënë konsolidimin e revistës edhe në numrat eardhshëm!

Me respekt,

Shefi i KatedrësProf.dr.Zeqir Kadriu

E d i t o r i a l

Nr. 1 Prill 2014 3

4

Më 20 nëntor të vitit 2013ju nda çmimi DoktorHonoris Causa profe-

sorit të nderuar e të respektuararbëresh, Françesko Altimari. Kyçmim ishte propozim i Katedrëssë Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe,ka qenë një dëshirë e kaher-shme e stafit udhëheqës të UEJL-së, stafit të Katedrës së Gjuhësdhe Letërsisë Shqipe. Ndarja eçmimit është bërë në mënyrësolemne në UEJL, ku kishteshumë të pranishëm dhe të ftuarsi: kryetarja e komunës sëTetovës zonja Teuta Arifi, profe-sorë, studentë dhe shumë tëtjerë. Çmimin ia ndau i nderuarirektor Zamir Dika. Prof .Dr. Fra -nçesko Altimari, laureat i çmimitHo no ris Causa, shprehu këna -qësinë e veçantë për marrjen ekëtij çmimi, ku u shpreh: "Kjo

nuk është vetëm një mirënjohjepër mua, por për tërë Arbreshëte Italisë dhe një mbështetje efortë nga Unive rsiteti i EvropësJuglindore për këtë pjesë tërëndësishme të kulturës dhegjuhës shqipe.’’ ProfesorAltimari u lind në Shën DhimitërKoronë më 21 shkurt të vitit1955. Liceun e kreu në ShënDhimitër Koronë në vitin shkol-lor 1972-1973. Diplomoi nëFakultetin e Filozofisë në Univer -sitetin e Kalabrisë në vitin 1978.

Françesko Altimari është i njo-hur si gjuhëtar arbëresh, kri-jues, hulumtues dhe studiues ifilologjisë dhe i letërsisëarbëreshe dhe asaj shqiptare nëpërgjithësi, profesor i Gjuhësdhe i Letërsisë Shqipe nëUniversitetin e Kalbarisë. Lëmitmë të rëndësishme të krijm-

N g j a r j e

Donika BakiuStudente e vitit të dytë

Mirënjoh je për të g j i thë arbëreshët e I ta l isë

Profesor Altimari ulind në Shën Dhimitër

Koronë më 21 shkurt tëvitit 1955. Liceun e kreu

në Shën DhimitërKoronë në vitin shkollor1972-1973. Diplomoi nëFakultetin e Filozofisë,pranë Universitetit të

Kalabrisë në vitin 1978. Françesko Altimari

është i njohur si gjuhë-tar arbëresh, krijues,

hulumtues dhe studiuesi filologjisë dhe i letër-sisë arbëreshe dhe asaj

shqiptare nëpërgjithësi, profesor iGjuhës dhe i LetërsisëShqipe në Universitetin

e Kalbarisë.

Rektori Zamir Dika dhe prof.dr. Françesko Altimari gjatë ceremonisë sëndarjes së titullit Doktor Honoris Causa në UEJL

UEJL ndanë titullin Doktor Honoris Causa , studiuesit dhe veprimtaritarbëresh prof.dr. Françesko Altimari

Nr. 1 Prill 2014

Nr. 1 Prill 2014 5

tarisë diturore të tij janëgjuhësia, filologjia dhe letërsiashqipe e Rilindjes, “Vëzhgimegjuhësore dhe letrarearbëreshe”, Prishtinë, 2002.

Kontributi i Altimarit nëtekstologji

Françesko Altimari karakter-izohet edhe me kontributin e tijtë vlefshëm në sferën e tek-stologjisë duke krijuar kolonat“Studime dhe tekste të albanis-tikës” (1990) dhe “Klasikë tëletërsisë arbëreshe” (2005).

Spikat realizimi me vlerë ikëtij studiuesi në publikimin,analizimin dhe vlerësimin epoemës së Naim Frashërit“Bagëti e bujqësi” meshqipërimin në italisht dhekonkordancat leksikore (Rende,1994). Vëllimin e parë të“Veprave” të Jeronim DeRadës“ – Këngët para Millosaut(Katanxaro, 2005).

Një vend të rëndësishëm zëedhe vëllimi “Tekste folklorikenga Fallkunara” të botuara nërevistën ”La Calabria”. Po ashtudallohet si bashkëpunëtor irevistës “Zjarri” që botohet nëgjuhën shqipe tek arbëreshët eItalisë. Është krijues i poezivepër të rritur dhe një sërë artiku-jsh nga letërsia gojorearbëreshe. Në veprën “Studimembi letërsinë shqiptare tëRilindjes”, Altimari, ndërmjettjerash i qaset me përkushtim

l e t ë r s i s ëarbëreshe, që padyshim i kaveçoritë thelbë-sore dalluese tësaj.

Prof. FrançeskoAltimari ështënjë nga ata që kakontribuar përbotimin e plotëakademik dhefilologjik të

veprës së Martin Camaj 1925-1994, prezantimi i sëcilës u bë me ceremonitë madhe më 15 tetor nëTiranë. Identiteti kultur-or dhe identiteti letrarkanë qenë prob-lematikat midis së cilëska diskutuar profesorFrançesko Altimari nëkonferencën eDepartamentit tëLetërsisë, Fakultet iHistori-Filologjisë në

Universitetin e Tiranës. Interesate tij kërkimore nga letërsia,përqendrohen në origjinën eautorëve dhe miteve të letërsisësë Rilindjes Shqiptare, duke ushtrirë dhe përhapur në bren -dësi të diasporës arbëreshe.Dallohet aktiviteti i tij kërkimordhe pjesëmarrja e përbashkëtnëpër komitete prestigjiozehulumtu ese. Profesor Altimariështë autor i një sërë pub-likimeve. Prandaj, është vështirëtë klasifikohet dhe analizohet egjithë krijimtaria e tij, e cilavazhdimisht na frymëzon. Tëpaktë janë studiuesit, që kanëlënë një veprimtari kaq të gjerëkrijuese. Një sërë hulumtuesishshkencorë të mëpasshëm, nëkëtë anë dhe matanë Adriatikut:Françesko Solano, EmanueleGiordano, Françesko Altimari,Matteo Mandala etj, na kanëmundësuar t’i njohim më për sëafërmi gjuhën, folklorin, letë r -sinë dhe figurat e shquara tëarbëreshve të Sicilisë, që kymjedis arbëresh, sot e kësaj ditequhet nga banorët e saj "Hora eArbëreshëve". Katedra e gjuhësdhe letërsisë shqipe, duke cekprofesorët e nderuar të kate-drës, kanë një respekt shumë tëmadh për profesorin e nderuarFrançesko Altimarin, poashtukanë bërë disa herë vizita tekArbëreshët e Italisë së bashkume studentët e tyre gjë që kapërforcuar lidhjet me to.

Të paktë janëstudiuesit, që kanë lënë

një veprimtari kaq tëgjerë krijuese.

Një sërë hulumtue-sish shkencorë të

mëpasshëm, në këtëanë dhe matanë

Adriatikut: FrançeskoSolano, Emanuele

Giordano, FrançeskoAltimari, Matteo

Mandala etj, na kanëmundësuar t’i njohim

më për së afërmigjuhën, folklorin,

letërsinë dhe figurat eshquara të arbëreshve

të Sicilisë, që kymjedis arbëresh

N g j a r j e

6 Nr. 1 Prill 2014

Intervistë me prof.dr. Françesko Altimarin me rastin e marrjes së titullit Doktor Honoris Causa

I nderuar profesorAltimari, çka mund të nathoni për historikun eDepartamentit të Gjuhës dheLetërsisë shqipe në Kozencë?

Françesko Altimari :Shkurti mi sht, universitetiynë, siç ju thoja kremtoi si

vjet dyzet vjetorin e themelimittë tij, katedra gjithashtu ështëthemeluar në vitin e parë kurështë krijuar Universiteti që në1975 dhe është drejtuar ngamjeshtri im Françesko Sollano, injohur edhe në letërsi mepseudonimin Dushko Vetmo.Unë po ashtu kam qenë studenti profesor Sollanos dhe kamspecializuar në gjuhë dhe letër-si shqipe, e kam mbaruar fakul-tetin këtu në vitin 1978 me njëpunim desertacioni përSkënderbeun, në letërsinë earbëreshëve të Italisë, më pasdiplomova dhe bashkëpunovame profesor Sollanon. Gjithëkarrierën akademike e kamkaluar si lektor i gjuhës shqipe,pastaj si profesor i gjuhës dhemë vonë si shef i katedrës kujam edhe sot.

Cilat janë projektet aktualetë katedrës suaj?

Françesko Altimari :Projekti i parë ka të bëjë me njëdatabase me leksikunarbëresh, ku do të përfshihengjitha të folmet arbëreshe tëgjalla deri sot, poashtu edhetekstet e vjetra arbëreshe.Njëkohësisht kemi pothuajse nëpërfundim boti min e veprës sëkompletuar të Jero nim DeRadës. Deri sot janë botuardhjetë vëllime nga dymbëd-hjetë që janë të parashikuara,

afron edhe 200 vjetori i lindjesprandaj do ta përfundojmë këtëvepër ngaqë për ne ka shumërëndësi se veprat e De Radësjanë transkriptuara me shqipen,me alfabetin e sotëm filologjikëmodern. Përveç kësaj brendabotimit kemi edhe diskun meveprën origjinale sepse ështëme rëndësi që të ruhet origjinalipor pse jo, ta kemi edhe në sis-temet moderne filologjike tëtranskriptimit.

Dy universitetet, ai i juajidhe ai i joni ka disa vite qëjanë në bashkëpunim, çkamendoni për këtëbashkëpunim dhe takimet ederitanishme?

Françesko Altimari : Kamthënë e më parë se kur kebashkëpunim je në rrugën edrejtë sepse shkenca kër kongjithmonë lidhje, shkenca kër -kon bashkëpunim, shkencakërkon ura të përbashkëta që nashërbejnë për të ecur përpara.Shkenca nuk shtërpohet. ajoduhet të ec përpara prandajedhe këto kontakte na vënë nëdijeni për punën e secilit, naofrojnë mundësitë t’i qojmë për-

I n t e r v i s t ë

Dy katedrat tona - gurë qëndërtojnë ndërtesa paqeje

Katedra e Gjuhësdhe Letërsisë

arbëreshe në Kozencëështë themeluar në

vitin e parë kur ështëkrijuar Universiteti që

në 1975 dhe ështëdrejtuar nga mjeshtriim Françesko Sollano,i njohur edhe në letër-

si me pseudoniminDushko Vetmo.

Unë po ashtu kamqenë student i profe-sor Sollanos dhe kamspecializuar në gjuhëdhe letërsi shqipe, ekam mbaruar fakul-

tetin këtu në vitin1978 me një punim

desertacioni përSkënderbeun, në

letërsinë earbëreshëve të Italisë.

Donika BAKIU

Nr. 1 Prill 2014 7

para të arriturat dhe t’i përmir-sojmë e të ecim më lartë. Obje -kti vi i fundit i shkencës nukështë të fitosh të vërtetën pornjë të vërtetë të përkohshme qëpastaj shkencëtari i ri duhet tastudioj dhe ta sjellë më përpara.

Universiteti i EvropësJuglindore ju ndau një mirën-johje, për çfarë bëhet fjalë?

Françesko Altimari : U jammirënjohës kolegëve që patënmirësinë të më jepnin këtëmirënjohje, për mua mirënjohjaështë një shenjë respekti dheprandaj i faleminderoj shumëpër këtë pjesë. Por duhet tëdijmë se atë që bëjmë duhet ta

bëjmë jo vetëm se na takojnëmirënjohje, por sepse ështëdetyrë e çdo shkencëtari të bëjpunën e vet. Mirëpo kjo mirën-johje na lidhë me një ambientme të cilin kemi kohë dhe mar-rëdhënie të ngushta shkencore,që deri sot kanë vepra të rëndë-sishme. Të tilla janë edhe ato dyvepra që keni prezentuar sot,botimin e akteve të kuvendit tëTetovës për arbëreshët e vitit2008 dhe rezultatet e kërkimevenë terren që janë bërë gjatë

ekspeditave që profesorët dhestudentët e Evropës Juglindorekanë bërë në këto vite. Dhe këtojanë gurë të rëndësishëm qëkrijojnë këtë ndërtesë paqejedhe bashkëpunimi, prandajmund të themi se albano lo gjia

këtu ka krijuar një punë bashkë -pu nimi që është në interesin eshkencës sonë.

Çka mund të shtoni për nëfund diçka që nuk arrita t’jupyes?

Françesko Altimari : Nëfakt nuk arritëm të themi diçkapër perspektivën e shkencës sëdidaktikës duke na inkurajuarqë çdo përvojë të na shërbejëpër të krijuar perspektiva tëreja. Prandaj atë që nuk thashbesoj se mund të jetë edhe ajose duhet të përgatisim kuadro tëreja, të përgatisim studentë meimazh. Puna e shkenctarit ështësi stafeta tek stadiumi kur kanëvrapim, çdo brezë duhet të ketëstafetë e t’ia dorëzoj të tjerëve,gjithmonë sa më përpara, porshkenca duhet të jetë si mbarimbrenda stadiumit ku secila gjen-eratë duhet ta sjellë më përparase ku e mori stafetën e dijes.Studentët janë shpresa eshkencës!

I n t e r v i s t ë

Marrëdhëniet e ngushtashke ncore që kemibërë deri sot, kanëprodhuar vepra të

rëndësishme siç janëedhe ato vepra që keniprezentuar sot, botimine akteve të Konferencës

së Tetovës përArbëreshët, të vitit 2008

dhe rezultatet ekërkimeve në terren qëjanë bërë gjatë eksped-itave që profesorët dhe

studentët e EvropësJuglindore kanë bërë

në këto vite tek ne

Puna e shkencëtaritështë si stafeta tek sta-diumi kur kanë vrapim,çdo brezë duhet të ketëstafetë e t’ia dorëzoj të

tjerëve, gjithmonë samë përpara, por

shkenca duhet të jetë simbaprim brenda stadi-umit ku secila gjeneratëduhet ta sjellë më për-

para se ku e moristafetën e dijes.

Studentët janë shpresae shkencës!

8 Nr. 1 Prill 2014

Katedra e Gjuhës dheLetërsisë Shqipe uthemelua në vitin

akademik 2004/2005, së pari mestudimet deridiplomike e mëpas edhe ata të masterit. Nëkëtë vit akademik, në këtëKatedër për herë të parë uregjistruan edhe 6 studentë nëstudimet e ciklit të tretë, pra atëtë doktoraturës. Deri sot me suk-ses kanë mbaruar studimetderidiplomike dhe master disagjenerata, së shpejti pritet tëkemi edhe doktorantët e parë tëdiplomuar, thotë shefi i Katedrësprof.dr. Zeqir Kadriu.

Ish-dekani i Fakultetit tëGjuhëve, Kulturave dhe Komu -nikimit prof.dr. Vebi Bexheti,thekson se që nga themelimi ederi sot programet e kësaj kate-dre në studimet e tre cikleve, atoderidiplomike dhe pasdiplo -mike (master dhe doktoratës)janë dizajnuar me qëllim që stu-dentët të fitojnë njohuri mëgjithëpërfshirëse në të gjithafushat albanologjike, si ato tëgjuhës, letërsisë, kulturës, folk-lorit dhe metodologjisë sëarsimit të gjuhës shqipe.

Ish-drejtori për HulumtimeShkencore i FGJKK, prof.dr.Mustafa Ibrahimi, theksoi seprofesorët dhe asistentët e kësajKatedre kanë qenë shumë aktivnë aspektin shkencor. Katedraderi tani ka organizuar tetëKonferenca shkencore mekarakter ndërkombëtarë, kanërealizuar shtatë projekte dhekanë botuar edhe disa libra uni-versitarë dhe shkencorë.Gjithashtu profesorët kanëmarrë pjesë në dhjetra Konfere -nca shkencore jashtë vendit,duke e prezantuar me sukses jo

vetëm Katedrën por edheUniversitetin e Evropës Jugli -ndo re në përgjithësi.

Prodekani për çështje pas-diplomike, prof.dr. Hamit Xhafe -ri thekson se deri më tani, nëkuadër të Katedrës së Gjuhësdhe Letërsisë Shqipe, kanëmagjistruar me dhjetra studen-të, kryesisht kanë mbrojtur tezatnë fushat e gjuhësisë, dialek-tologjisë, letërsisë dhe folklorit,duke siguruar kuadër profe-sional në të gjitha fushat albano -lo gjike, duke nxjerr kuadër qëdo të punojnë nëpër institu-

A k t u a l e

Jetlira IMERIStudente e vitit të tretë

Me rastin e numrit të parë, ALB-studenti prezanton të arriturat e Katedrës të Gjuhësdhe Letërsisë Shqipe në kuadër të UEJL-së

VATËR E STUDIMEVE ALBANOLOGJIKENË RAJON E MË GJERË

Katedra e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe u themeluanë vitin akademik 2004/2005, së pari me studimet

deridiplomike e më pas edhe ata të masterit. Në këtë vit akademik, në këtë Katedër për herë të

parë u regjistruan edhe 6 studentë në studimet e ciklittë tretë, pra atë të doktoraturës.

Deri sot me sukses kanë mbaruar studimetderidiplomike dhe master disa gjenerata, së shpejti

pritet të diplomojnë edhe doktorantët e parë të kësajkatedre

Nr. 1 Prill 2014 9

cionet e ndryshme përkatëse.Duke gjurmuar këto thënie të

profesorëve, arrita në të dhënakonkrete për aktivitetet dhengjarjet që ka realizuar Katedrae Gjuhës dhe Letërsisë Shqipenga themelimi e deri sot.

Organizimi i konferencaveshkencore ndërkombëtare

Me një punë të palodhshmedhe me një përkushtim dheentuziazëm të paparë, profe-sorët e Katedrës së Gjuhës dheLetërsisë Shqipe për një kohëshumë të shkurtë kanë orga-nizuar tetë Konferenca Shke -ncore me karakter ndërkombë-tar, edhe atë: BUZUKU DHESHKRIMET E HERSHME SHQIPE(18-20 mars 2005); GJERGJFISHTA DHE VEPRIMTARIA ETIJ(24 nëntor 2006); GJUHA,KULTURA DHE LETËRSIA EARBËRESHËVE(28-29 prill2008); EQREM ÇABEJ – FIGURËQË SHKËLQEU NË STUDIMETALBANOLOGJIKE (19-20 nëntor2008); KONCEPTET DHEPËRPARËSITË E SHUMËGJUHË -SISË NË EVROPË 2 (7-8 dhjetor2010); ELENA GJIKA DHE KUL-TURA SHQIPTARE (27 maj 2011);GJUHA, LETËRSIA DHE KUL-TURA SHQIPTARE, NGAPAVARËSIA DERI SOT (23 nëntor2012); GJENDJA DHE PERSPEK-TIVA E SOCIOLINGUISTIKËSSOT (01 nëntor 2013).

Ajo që është me rëndësi tëtheksohet lidhur me këto kon-ferenca është se janë botuar nëlibra të veçantë të gjitha kumte-sat e lexuara në këto konferen-ca, duke e pasuruar kështu jovetëm fondin bibliotekues porkanë pasuruar edhe studimetalbanologjike me materiale tërëndësishme shkencore të tëgjitha fushave.

Projektet e realizuara ngaana e profesorëve të Katedrës

Ndër projektet e deritan-ishme të realizuara do ti kishimpërmendur: Mustafa Ibrahimi &Hamit Xhaferi “DALLIMETGJUHËSORE MIDIS GJINIVEDHE FIGURA E GRUAS NËLETËRSINË POPULLORE”.UEJL,Tetovë 2006; MustafaIbrahimi (kordinator); B.Zdra -vkovska, Zamir Dika; MentorHamiti “ CD MULTIMEDIALEPËR MËSIMIN E GJUHËSSHQIPE”, UEJL, Tetovë 2007;Vebi Bexheti, Mustafa Ibrahimi,Hamit Xhaferi. HULUMTIMEETNO-FOLKLORIKE DHE DIA -LEKTO LOGJIKE NË VEND-BANIMET SHQIPTARE NËMAQEDONI. UEJL, Tetovë 2008;Henri Dixon, Mustafa Ibrahimi,B. Zdravkovska, PËRCA KTIMI INIVELEVE TË SHQIPES DHEMAQEDONISHTES SIPAS ALTE –PROGRAMIT TË BE-së. UEJL,Tetovë 2008; Vebi Bexheti; HamitXhaferi; Zeqir Kadriu, MustafaIbrahimi, HULUMTIME ETNO-GRAFIKE, FOLKLORIKE DHESOCIOLINGUISTIKE NË KATUN-DET ARBËRESHE TË ITALISË.UEJL, Tetovë 2009/2010; Filmdokumentar “ TAKIMI MEARBËRESHËT E ITALISË” UEJL,Tetovë 2010 etj.

Mbrojtja e tezavetë masterit

Në Katedër po zhvillohetedhe një veprimtari e gjerëshkencore në ciklin e dytë, kudisa studentë tani më kanëmbrojtur edhe tezat e masterit

nga fusha të ndryshme tëstudimeve albanologjike. Katërprofesorët ordinarë me diturinëdhe përgatitjen e tyre shken-core dhe profesionale kanë me -nto ruar studentët për vazhdimine studimeve të mëtutjeshme.

Perspektiva e Katedrës sëGjuhës dhe Letërsisë Shqipe

Nëse kemi parasysh se Kate -dra është shumë e re dhe me njënumër shumë të vogël të profe-sorëve të rregullt, si: prof.dr.Vebi Bexheti, prof.dr. HamitXhaferi, prof.dr. Zeqir Kadriudhe prof.dr. Mustafa Ibrahimi, sidhe tre asistenteve mr. JehonaRushidi, mr. Meral Shehabi dhemr. Luljeta Adili, do vijmë nëpërfundim se për një kohëshumë të shkurtë janë arriturrezultate shumë të mëdha.Duhet shtuar se një ndihmëshumë të madhe kësaj katedre ikanë dhënë edhe profesorët meorar jo të plotë që kanë ligjëru-ar apo ende ligjërojnë këtu, si :akad. Rexhep Ismajli, akad. AliAliu, prof.dr. Teuta Arifi, prof.dr.Xhemaludin Idrizi, prof. dr. EminKabashi, prof.dr. Ejup Ajdini etj..Me të drejtë, kur t’i numërojmëtë gjitha këto aktivitete, projek-te, hulumtime dhe botimeshkencore, këtë Katedër tëvogël, mund ta konsiderojmë sinjë vatër e rëndësishme e studi -me ve albanologjike në venddhe rajon.

A k t u a l e

10 Nr. 1 Prill 2014

I n t e r v i s t ë

Alb-studenti: Na flisni diçkapër fillimet e karrierës suaj,punësimet dhe veprat e para?

Vebi Bexheti: Të flasësh për fil-limet e një pune, këtu e dyzetvjet më parë, që në kujtesëntime mbetën momentet më tëlumtura, është sa magjepse aqedhe nostagjike. Nga ajo kohëqë i afrohet gjysmëshekullit, ederi në këto momente që flasim,më duket se tërë ato vite janëngjitur njëri me tjetrin, janëbërë një. Më bëhet se ai fillim ilargët i vitit 1973, kur për herë tëparë ia fillova punës në Gjimna -zin e Gjilanit, si profesor i Gju -hës dhe letërsisë shqipe, ishtedje. Në këtë kujtesë, tanimë tëmbushur me përjetime jetësorenga më të ndryshmet, ajo ditë efillimit të vitit shkollor, sikur i kamjegulluar ngjarjet tjera, qëpoashtu më lanë gjurmë tëpashlyeshme. Dita, kur një pro-fesor i ri u gjend përballë nxë -

nësve maturantë, për të filluarbetejën për dije e edukim, mëduket ende e freskët. Kjo betejëe gjatë, gati sa një jetë, mendojse u fitua.Lufta me shu më betejanë mes nuk duhej të dështonteassesi. Në rrugëtimin tim tëgjatë, të shtruar me trëndafila,shpeshherë edhe më shpuangjembat e tyre, por pa ndonjëdhembje të madhe sepse tërëato gjemba ishin pjesë e këtijtrëndafili me ngjy rë të kuqër-remtë e aromë që jep jetë. Dhebetejat vazhduan gjithmonë,ballë për ballë me nxënësit estudentët.

Nga shkolla e mesme eGjilanit, më pastaj punën e vazh-dova në fshatin tim të lindjes,Veshallë sepse këtë ia kishaborxh. Pas një viti me punën,gjithmonë të shenjtë për mua, tëprofesorit, vazhdova në Shkollëne Mesme të tekstilit në Tetovë,prej nga, pas 15 vitesh kalova nëShkollën e Mesme të mjekësisëpo të këtij qyteti. Fillimi i vitevetë nëntëdhjeta solli një epokë tëre. Ndryshimi i sistemit dhe plu-

ralizmi politik ishin shpresat mëtë mëdha që i pritnin shqiptarët.Të gjithë ne që ushtronimmisionin më të shenjtë, ate tëmësuesit e të edukatorit, e pamëtë arsyeshme që kontributinintelektual ta japim edhe nëfushë të politikës së re shumë-partiake. Tanimë të lodhur ngashtypja, kërcënimet dhe dhunae politikës komuniste anti-shqiptare, që u egërsua aqshumë pas demonstratave tëstudentëve të Universitetit tëPrishtinës, të vitit 1981, ia filluamedhe betejës në luftën politike.Themelimin e Universiteti tëTetovës në vitin 1994 e kon-sideroj suksesin e parë më tëmadh që doli nga projektigjithëkombëtar e që kishte përqëllim t’i thotë jo politikesdiskriminuese dhe tendencëspër zhdukjen e shkollës shqipe.Që në ditët e para të formimit tëUT-s, ne ishim aty sepse misioniynë ishte pikërisht zhvillimi iarsimit në gjuhën shqipe, në tëgjitha nivelet. Aktiviteti im nëpolitikë, krahas detyrës parë-

Një rrugëtim me më shumëaromë trëndafili e

me pak gjembaMijëra emra nxënësish e studentësh, bashkë me

gëzimet e tyre për sukseset që arrinin, e ndonjëherëedhe me dëshprimet për dështimet, sot jetojnë në

mendjen time. E pashlyer në këtë kujtesë është edhefillimi i punës në Universitetin e Tetovës, klasat e

improvizuara e të ftohta që ma dhanë ngrohtësinë mëtë madhe sepse ed

he në ato kushte mësohej Naimi me gjuhën e tij tëzjartë. Do të mbahet mend edhe fillimi me punë në

Kampusin e Universiteti tonë, kur për një kohë tëshkurtër, arat e bukës dhe plantacionet e mollëve ushndërruan në auditorë ku do zhvillohej beteja për

dije e shkencë.

Intervistë me prof.dr. Vebi Bexhetin ish-dekan i Fakultetit të Gjuhëve,Kulturave dhe Komunikimit

Almira MemishiStudente e vitit të dytë

Prof.dr. Vebi Bexheti

Nr. 1 Prill 2014 11

sore të pedagogut, nga e cilanuk u shkëputa asnjëherë derimë sot, ishte një përvojë që nërrugën time jetësore më ofroimë tepër gjemba se erëtrëndafili. Nga viti 2001, kur uthemelua Universiteti i EJL, vazh-dova me punën në këtë Institu -cion të lartë, si profesor i disalëndëve të letërsisë shqipe. Nëkëtë Universitet, krahas punëssë pedagogut, ushtrova edhedisa detyra udhëheqëse, që ngashefi i katedrës, prode kan,dekan anëtar i Senatit dhe anë-tar i Bordit.Me krijimtari letrare dhe mehulumtime shkencore ia kam fil-luar që në kohën e studimeve nëUniversitetin e Prishtinës, për tëvazhduar më vonë me studimete thelluara në Universitetin eTiranës, ku mora titullin,magjistër i letërsisë, e më vonëedhe doktor shkence, nëInstitutin e Gjuhës dhe letërsisëshqipe, në Tiranë. Studimet emia shkencore janë të fushës sëletërsisë, folklorit, publicistikësdhe të disa fushave tjera inter-disiplinare.

Alb-studenti: Na thoni diç përthemelimin e katedrës si dhevazhdimsinë e saj gjer më sot?

Vebi Bexheti: Meqë Universitetii Evropës Juglindore u themeluasi kër ke së për kultivimin egjuhës dhe të kulturës shqiptarenë përgji thësi, ishte më se enevojshme që në kuadër tëFakultetit Peda go gjik, siç quhejatëherë, të UEJL, të hapet edheKatedra e gjuhës dhe letërsisëshqipe. Kjo katedër që me punëfilloi pak më vonë nga themeli-mi i Unive rsitetit, e luajti rolin evet historik, do thoja, për afir-mimin dhe thellimin e studi me -ve shkencore në fushë tëAlbano logjisë. Ky aktivitet aq idendur shkencor karakterizo-het me shumë Konferenca dheSimpo ziu me mbarëkombëtare endër ko mbëtare, aktivitete këto,që dëshmohen me botimin embi dhjetë teksteve shkencorenga projekte dhe përmbledhjepunimesh nga këto konferenca.

Emrat, ndër më të njohurit estudimeve në fushë tëalbanologjisë, me kontributet etyre shkencore, e afirmuan edhemë tepër këtë qendër studi -mesh, në nivelin e një katedre,përfshirë edhe masterin dhedoktoraturën. Bashkëpu nimi iKatedrës sonë me shumë të tjeranë rajon edhe më gjerë, siç janë:Katedra e Kozencës, e ShënPeterburgut, e Munihut, e Tira -nës dhe me të gjitha katedrattjera të universiteteve të Shqi -përisë, Kosovës dhe të Ma qe do -nisë, është shembulli më i mirë ibashkëpunimit sipas modelitbashkëkohor që është kërkesëe kohës. Krahas vepri mtarisëshkencore,Katedra jonë me pro-gramet mësimore në lëmin egjuhësisë, letërsisë, lën dëvenga metodologjia e mësi mdhë -nies dhe e disa lëndëve zgje -dhore, studentëve u ofron dije tëbollshme profesionale du ke iaftësuar për tregun e punës.

Alb-studenti: Cilët janë planettuaja të mëtutjeshme në aspek-tin shkencor?

Vebi Bexheti: Kohëve të fundit,në frymën e reduktimeve tënumrit të mësimdhënësve ba -shkë puntorë të jashtëm, në këtëKatedër ndjehet një mungesë ekuad rove. Mbinga rkesa e kua -drit mësimdhënës me shumëlëndë, gjithsesi ndi kon edhe nëcilësinë e mësimdhënies. Që kjoKatedër ta mbajë nivelin e cilë-sisë, ashtu siç e pati që nga filli-mi, duhet të ndër meret diçka nëkëtë drejtim, sepse vetëm mespecialistë të fushave më të thel-la profesionale e shkencore nukdo të mun gojë asnjëherë suk-sesi. Meqë mësimdhënia është elidhur me mësimnxënien, gjith-sesi duhet punë dhe angazhimmë të madh edhe nga ana e stu-dentëve. Me një qasje më seri-oze hulu mtu ese të studentëve,që për bazë do ta kenë leximin evazhdue shëm dhe studimetkëmbëngulëse për thellimin enjohurive të fenomeneve tëndryshme shkencore dhe tëpaisjes me literaturë të oblig-

ueshme e ndihmëse,mund tëarrihet më tepër dhe kështukuadrot tona me sukses do tapërballojnë konkurrencën aq tëmadhe të këtij tregu .

Alb-studenti: Cilët janë për-shtypjet apo mbresat tuaja përpunën tuaj shumëvjeçare nëarsim?

Vebi Bexheti: Planet janë pjesëe jetës, pa plane dhe ambiciepër realizimin e tyre do mungo-jë edhe motivi për jetë. Ashtu siedhe deri më tani, edhe përvitin në vijim, i kam vënë detyrëvetes t’i përmbyll projektet eparapara. Krahas punës sëpërkushtuar me studentët dhepërpjekjet që sëbashku me to t’itrajtojmë dukuritë letrare nëfrymën e kohës, punës në pro-jekte, në bashkëpunim edhe mekolegët , më presin edhe oblig-ime tjera, siç është edhe për-fundimi i librit me studime tëfushës së poezisë bashkëkohoreshqipe. Pas botimit të këtij libri,që ende e kam nëpër duar, vijnëedhe punë tjera, si pjesë e pro-jekteve në vazhdim, sepse jetaakade mike nuk ka kuptim pahulumtime të vazhdueshmekërkimore e shkencore.

Alb-studenti: Mesazhi juaj përlexuesit e kësaj reviste?

Vebi Bexheti: Së pari dëshirojqë revista Juaj të ketë jetë tëgjatë e të begatshme dhe tëmbetet edhe në shërbim tëgjeneratave të ardhëshme.Dëshiroj që në faqet e kësajreviste të shoh sa më shumëpunime nga studentët. Le të jetënjë nxitje për fillimin e punëssuaj me penë, që sapo ka filluartë gërvisht në faqet e kësajreviste. Shkruani pa drojë, pandonjë kompleks inferioriteti. Jujeni ardhmëria e albanologjisë,hidhne në letër atë që e keni nëmendje dhe në shpirt. Ndihmëntonë do ta keni gjithmonë.Suksese!

I n t e r v i s t ë

I n t e r v i s t ë

12 Nr. 1 Prill 2014

Alb-studenti: Na flisni diçkapër fillimet e karrierës suaj,punësimet dhe veprat e para?

Hamit Xhaferi: Që nga viti1969 deri në vitin 1980 e fillovakarrierën time në procesinedukativo arsimor si mësues.Për rezultate të jashtëzakon-shme të arritura në lëmin earsimit dhe edukimit, në vitin1978, me rastin e ditës së arsim-it, Këshilli drejtues i Ministrisërajonale të Tetovës më ndauMirënjohje. Nga viti 1981 derinë shtator të vitit 2001 kampunuar si profesor i Gjuhës dheLetërsisë Shqipe në Gjimnazin eTetovës. Gjithashtu gjatë viteve1995-2001 kam punuar nëUniversitetin e Tetovës si profe-sor i lëndëve mësimore Letërsie sotme shqipe dhe Letërsigojore shqipe. Prej vitit 2001 egjer më sot jam në marrëdhënie

të rregullt pune në Universitetine Evropës Juglindore në Tetovë,si profesor i lëndës Gjuhëshqipe me studime dhe me vonëme themelimin e Katedrës sëGjuhës dhe të Letërsisë Shqipenë UEJL, jam ligjërues i lëndëvemësimore Letërsi e vjetërshqipe, Letërsi gojore shqipedhe Letërsi e sotme shqipe. Kambotuar një varg punimeshshkencore, artikuj letrar,studime, recensione, trajtesa,përvjetore, shpalime figurashletrare dhe arsimore dhe kri-jime poetike në të përkohshmetshqipe të Kosovës, Shqipërisëdhe Maqedonisë. Ndër veprat epara të mia janë vepra shken-core Epika popullore shqiptaree trevës së Kërçovës, „ArbëriaDesign“, Tetovë, 1996, veprashkencore Poezia populloreshqiptare e periudhës së refor-mave të Tanzimatit, „ArbëriaDesign“, Tetovë, 1997, veprashkencore Figura emblematiketë shqiptarizmit (Autorë dhe

vepra), „Çabej“, Tetovë, 2000,Fjalor juridik (Shqip - maqe-donisht - anglisht), grupautorësh, National DemocraticInstitute for InternationalAffairs, Bomat grafiks – Shkup,2004, Kahe letrare (Studime,artikuj, kumtesa), Interlingua,Shkup 2005, Studime dhe trajte-sa nga letersia gojore, Inte -rlingua, Shkup, 2006, Dallimetgjuhësore midis gjinive dhrfigura e gruas në poezinë popul-lore, Qendra për Hulu mtimeShkencore e Fakultetit Peda -gogjik të Universitetit të Evro -pës Juglindore – Tetovë, 2006,Vepra shkencore Parajsa dheferri në traditën populloreshqiptare në Maqedoni, Shkup,2007, teksti universitar, shken-cor – letrar Shqyrtime letrare,„Botart“, Tiranë, 2009, studimiFolklori arbëresh, UEJL, 2010,teksti universitar, shkencor –letrar Studime nga krijimtariagojore shqiptare në Maqedoni,„Interlingua“, Shkup, 2010,

Krenar për punën 44-vjeçare nëedukimin dhe arsimimin e

brezave të rinjKatedra e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe, ështëthemeluar në vitin akademik 2004/2005. Kjo

është preambula e Universitetit të EvropësJuglindore, sepse ky universitet është themeluar

për një qëllim të vetëm, për kultivimin, zhvillimindhe studimin në gjuhën dhe kulturën shqipe.

Qëllimi i studimit të gjuhës shqipe dhe i letërsisësynon që studentët të aftësohen të komunikojnënë gjuhën letrare shqipe, t’i përvetësojnë karak-

teristikat thelbësore të letërsisë dhe kulturësshqiptare

Intervistë me prof.dr. Hamit Xhaferin prodekan në Fakultetin e Gjuhëve,Kulturave dhe Komunikimit

Almira MemishiStudente e vitit të dytë

Prof.dr. Hamit Xhaferi

I n t e r v i s t ë

Nr. 1 Prill 2014 13

gojore shqiptare nëMaqedoni, „Interlingua“,Shkup, 2010, etj.

Alb-studenti: Na thoni diçpër themelimin e katedrëssi dhe vazhdimsinë e sajgjer më sot?

Hamit Xhaferi: Katedra eGjuhës dhe e LetërsisëShqipe, është themeluar nëvitin akademik 2004/2005.Kjo është preambula e Unive rsi -tetit të Evropës Jugli n do re, se -pse ky universitet është theme -luar për një qëllim të vetëm, përkultivimin, zhvillimin dhe stu -dimin në gjuhën dhe kulturënshqipe. Qëllimi i studimit tëgjuhës shqipe dhe i letërsisësynon që studentët të aftësohentë komunikojë në gjuhën letrareshqipe, t’i përvetësojë karakter-istikat thelbësore të letërsisëshqiptare. Pra, të komunikonë nëpajtim me normën e gjuhësletrare shqipe në jetën e përdit-shme, në nivel akademik dhe nënivele tjera. Kjo Katedër nëUEJL, ka luajtur një rol të rëndë-sishëm në ushtromin e veprim-tarisë së saj në fusha të veçantatë arsimit të lartë akademik dhenë kërkime shkencore. Katedraështë shembull i rrallë i arsimittë integruar. Misioni themelor isaj ka qenë dhe është shkollimisipëror i të rinjve në fushat eshkencave filologjike dhe formi-mi i profesionistëve në disiplinatë ndry shme të shkencavealbanolo gjike. Katedra vepronbrenda strukturës organizativetë Fakultetit të Gjuhëve, Kultu ra -ve dhe Komunikimit e cila ofronstudime të veçanta në nivelinBachelor dhe Master. Ndërkaqstudimet e doktoratës që nga kyvit akademik organizohen në dyfusha të përgjithshme të hulum-timit, në gjuhësi dhe në letërsi.Katedra ka bashkëpunim tërregullt ndërkombëtar meFakult etet simotra nga hapësiratshqipfolëse në Shqipëri, Koso -vë, Kozencë, me katedrën egjuhës shqipe në ShënPeterburg dhe atë të Sofjes etj.

Alb-studenti: Cilët janë planettuaja të mëtutjeshme në aspek-tin shkencor?

Hamit Xhaferi: Kërkimi shken-cor dhe arsimi janë parakushtepër zhvillimin e qëndrueshëmdhe këto për mua janë ndër pri-oritetet kryesore. Progresi izhvillimit në dije është i pash-mangshëm, sepse kërkimishke ncor jep zgjidhjet më tëmira për rrugën e zhvillimit.Përgjigjja ime për këto temati-ka mund të zbulohet vetëmnëpërmjet kërkimit shkencordhe inovacionit. Qëllimi im ikërkimi shkencor është që ky tëkthehet në risi, por risitë mendikim kërkojnë një infrastruk-turë të zhvilluar kërkimore, sidhe investim dhe kohë. Këto dyelemente ecin bashkë, sepsenuk mund të zhvillohen pa njëri-tjetrin. Universiteti që të ofrojëcilësi duhet të ofrojë kërkimshkencor. Gjetja e një përgjigje-je të plotë mbi çështjen nëstudimet e mia është qëllimikryesor në kërkimin shkencor.Duke u bazuar në këto premisa

për kërkimin shkencor, do për-piqem që punimet e mia t’irealizoj përmes analizës kra-hasimtare. Kjo do mbetet njësfidë e madhe për mua, sepsekërkimi shkencor, si burimikryesor i dijes, ështëparakërkesa ime kryesore esuksesit dhe e zhvillimit tëqëndrueshëm. Është e natyr-shme që hapin e parë duhet qëta hedhin kërkuesit, studiuesit,profesorët dhe studentët. Kjo

sfidë u takon universiteteve dheqendrave kërkimore.

Alb-studenti: Cilët janë për-shtypjet apo mbresat tuaja përpunën tuaj shumëvjeçare nëarsim?

Hamit Xhaferi: Që në fillim duatë them se jam krenar për profe-sionin tim që e kam ushtruar 44vite, të cilin e kam vënë në prak-tikë nëpërmjet studimit mekëmbëngulje dhe zell, mevetëpërmbajtje, duke punuardhe duke sakrifikuar shumëçka.Jam përpjekur në punën time taruaj dinjitetin e profesionit tim.Titulli i profesorit fitohet meshumë mund dhe duhet tëshpenzosh po aq lodhje duke evazhduar të investosh në dijenmbi të cilën ky titull rri këm-bëkryq. I kam dashur dhe i duastudentët e të gjitha gjener-atave. I kam njohur dhe çmuarpërpjekjet e tyre në mësim dhenuk e kam shuar kurrë vullnetine tyre për të ecur përpara.

Alb-studenti: Mesazhi juaj përlexuesit e kësaj reviste?

Hamit Xhaferi:Unë jam shumë ilumtur që Katedra e Gjuhës dheLetërsisë Shqipe do të ketë njërevistë të veten. Kjo është njëarritje për studentët dhe stafin ekatedrës. Porosia ime është qëkjo revistë të bëhet e dashurdhe joshëse për lexuesit. Urojqë lexuesit e kësaj reviste,bashkë me studentët e Katedrësta identifikojnë veten e tyre mevlerat e vërteta letrare dhe artis-tike.

Që në fillim dua tëthem se jam krenar për

profesionin tim që ekam ushtruar 44 vite, të

cilin e kam vënë nëpraktikë nëpërmjet

studimit me këmbën-gulje dhe zell, me

vetëpërmbajtje, dukepunuar dhe duke sakri-

fikuar shumëçka.

14 Nr. 1 Prill 2014

Rektori i UEJL-së, Prof. Dr.Zamir Dika, në fjalimin etij, në hapjen e konfer-

encës, tha se “Debatet e tilla siky që po organizohet tani hed-hin dritë më shumë në kon-tributin që po jep komunikimigjuhësor brenda një komunitetidhe komuniteteve të ndryshmedhe kjo vërteton thënien edikurshme të albanologut tonëtë nderuar Eqrem Çabejse,vendi që zuri ndër shekujpopulli shqiptar në brigjet eAdriatikut e të Jonit, do të për-caktonte edhe fatet historike tëgjuhës e të kulturës së tij”.

Konferencën e përshëndetiedhe dekani i Fakultetit tëGjuhëve, Kulturave dhe Komu -nikimit, Benxhamin Kiting. Ai, evlerësoi lartë temën e konfer-encës, duke u shprehur se“Gjuha është shenjë dalluese esecilit dhe nisur nga ajo se nëcilën gjuhë flasim, të tjerët nanjohin se nga cili vend vijmë”.

Akademik Emil Lafe, nëfjalën e tij përshëndetëse tha se“jam i nderuar, që gjendem nëkëtë vatër të dijes dhe kulturësshqiptare. Ky Universitet ështëshembull edhe për universitettjera për rëndësinë që i jepshkencës dhe hulumtimeveshkencore”.

Prof.dr. Mustafa Ibrahimi nëpjesën plenare foli për gjendjene sociolinguistikës dje, sot dheneser, duke theksuar se zhvil-limin e gjuhësisë pas Lauftës sëDytë Botërore mund ta elaboro-jmë në tri “Kohë linguistike”,koha e parë është ajo struktural-iste dhe “izoluese”, pas luftëskryesisht u zhvillua Gramatikatransformative – gjenerative dheshumë pak ajo “izoluese”) dhekoha e tretë bazohet nëstudimet interdisiplinare. Mëtutje prof.Ibrahimi potencoi se eardhmja e shkencës gjuhësorenuk është as në sociolinguistikë,as në psikolinguistikë, as nëpragmatikë ose edhe në ndonjë

shkence tjetër interdisiplinare,por ajo e ardhme e cila nëpërm-jet hulumtimeve në fushat esociolinguistikës, psikolinguis-tikës, pragmatikës etj., do taqartësojë riintegrimin e gjuhë-sisë si shkencë, duke i mënjanu-ar shkallë-shkallë të gjithapengesat që janë krijuar gjatëzhvillimit të saj institucional.Lidhur me temën e konferencësfolën edhe Prof. Zeqir Kadriu,Prof. Hamit Xhaferi, Prof. VebiBexheti dhe Mr. DemushBajrami.

Konferenca punimet i kreu nëpesë séance sipas temave tëparaparë, edhe atë A.Interaksionet shoqërore - ligjë-rimore ( gjuhësore ); b.Multilingualizmi në sferat pub-like; c. Politika dhe planifikimigjuhësor; ç. Nivelet e analizessociolinguistike; d. Koncepti idiasistemit dhe kontakteve nësociolinguistikë.

K r o n i k ëU mbajt konferenca shkencore ndërkombëtare për gjendjen dhe

perspektivat e sociolinguistikës

Gjendja dhe perspektiva e sociolinguistikës shqipe

Studiues të njohur nga universitetetë ndryshme të Maqedonisë,

Shqipërisë, Kosovës dhe nga disashtete të tjera, kanë debatuar për

sociolinguistikën në konferencën edytë ndërkombëtare shkencore, që umbajt në UEJL, të premten (1 nëntor2013), me temë “Gjendja dhe per-spektiva e sociolinguistikës sot”.

Mr. Miqerem ISMAILI

Nr. 1 Prill 2014 15

A.INTERAKSIONETSHOQËRORE - LIGJËRIMORE (

GJUHËSORE )

1. Gjergji PENDAVINJI & RobertSTRATOBËRDHAKomunikimi ndërkulturor dhenegocimi i identitetit të shqiptarëve2. Votim HANOLI Gjuha shqipe, komunikimi i kultur-ave dhe perkthyeshmeria e kodevegjuhësore ne periudhe tranzicioni.3. Zurijeta SALIUPërdorimi i simboleve dhe shenjavenë komunikimet elektronike4. Juliana ÇYFEKUNjë analizë e lidhjes gjinore tëstrategjive të shqyrtimit (hetimit) tëesesë akademike argu me ntu ese nëgjuhën e parë ( shqipe) dhe nëgjuhën e huaj ( angleze)5. Iranda BAJRAMI & JehonaMUSTAFAOpenings and closisngs analysis ofefl student – lecturer email corre-spondences at SEEU6. Greta JANIRaporti i gjuhës shqipe dhe vari-eteteve gjuhësore në veprën e PetroMarkos

B. MULTILINGUALIZMI NËSFERAT PUBLIKE

1. Hamit XHAFERIMigrimi i popullatës shqiptare ngaMaqedonia – studim etnik2. Elvira ÇAUSHIVlerat gjuhësore dhe patriotike nëveprën “ Ligjërimet arbë reshe ” tëGjovalin Shkurtajt3. Arta TOÇIThe Importance of Socio-culturalFactors in Foreign LanguageLearning 4. Fridrik DULAJGjendja e perspektiva gjuhësshqipe në administratën e komunëssë Rahovecit5. Blagojka ZDRAVKOVSKA-Adamova & Natasha ZDRAVKO -VSKA - StojanovskaLearning mother tongue of immi-grants - relation to cultural heritage6. Miqerem ISMAILI

Të folmet e posaçme sipas gjinisënë të folmen e Gostivarit

C. POLITIKA DHE PLANIFIKIMIGJUHËSOR

1. Elona BIBAInterpretim sociolinguistik lidhurme përzgjedhjen e ndërtimeve sin-taksore sinonimike(Ndërtimet me forma të pashtjellu-ara përcjellore dhe paskajore për-ballë atyre që s’kanë në përbërbër-jen e trye këto forma)2. Vebi BEXHETIVeçori etnokulturore e sociolinguis-tike te disa mikrotoponime tërajonit të fshatit Veshallë3. Rriollza AGOLLIÇështje të normës gjuhësore nëpublicistikën e sotme4. Agim POSHKAEmbracing cultural constituent as asocio-linguistic factor in the lan-guage planing process5. Zeqir KADRIUMikrotoponimia në rajonin eShipkovicës së Tetovës6. Xhemaludin IDRIZIPjesëmarrja e gjuhës turke neemërtimin e vendeve te disa fsha-trave te Karshiakës së Shkupit

Ç. NIVELET E ANALIZES SOCI-OLINGUISTIKE

1.Ali JASHARI & Pavllo CICKOFjalorët dialektorë e krahinorë të

shqipes si bazë e studimeve tësotme sociolinguistike2.Mustafa IBRAHIMIMënyrat e formimit të zhargonevenë gjuhën shqipe3. Alda JASHARI (CICKO)Eufemizmat e shqipes përmes njëanalize sociolinguistike4. Olger BRAMEGjuha e të rinjve në rrjetet sociale sinjë aspekt sociolinguistik i komu-nikimit5. Helena GRILLO (MUKLI)Vëzhgime krahasuese rreth tëfolmeve të Himarës6. Izmit DURMISHI Eufemizmat si shprehje tipike egjuhës së grave7. Abdulla BALLHYSAUrimet dhe mallkimet në shqipen epostuar

D. KONCEPTI I DIASISTEMITDHE KONTAKTEVE NË

SOCIOLINGUISTIKË

1. Bardhosh GAÇEEtnokultura shqiptare ne kënd-vështrimin e disa autorëve anglezdhe francez2. Bukuroshe ISUFAJGjuha dhe identiteti i shqiptarëvenë integrimin evropian3. Ediola NASEVështrim sociolinguistik i shpre-hjeve të huazura me burim nga gre-qishtja në shqipen e sotme4. Valbona EMININjë vështrim sociolinguistik mbinjësitë frazeologjike me semantikënga terminologjia ushtarake 5. Migena RIZAEmërtimet e veshmbathjeve sipa s “fjalorit të gjuhës së so tme shqipe”në këndvështrimin sociolinguistk”6. Shpresa DORDA & SindorelaDOLI - KRYEZIU Prirja e sotme për te përdorur fjalëtë huaja e të rinjve shqiptarë nëShqipëri dhe Kosovë

Konferenca me sukses i mbaroipunimet dhe së shpejti pritet botimii kumtesave në një përmbledhje tëvetme.

K r o n i k ë

16 Nr. 1 Prill 2014

R e p o r t a z h

Rruugëtimi një javor ishteshumë pak për të shuarmallin, një javë nuk

mjaftoi për të mbledhur gjithëatë thesar që koha e kishte fryernë atë vend, por një javë mjaftoipër të kuptuar se Shqipërisë ika ngelur peng dicka, e ajoështë Arbëria! Për një javëarritëm të vizitojmë njëmbëd-hjetë fshatra, ku u njohëm mevendbanimet, kulturën, traditatdhe gjuhën e ruajtur me shekuj.Nëpër këto vise, jo vetëm që

pamë monumente historike dhefetare, por edhe bashkëbisedu-am me arbë reshët,, e kthyemkujtesën e tyre shumë mbrapadhe hapëm çdo sirtarë të mbyl-lur.

Ditën e parë vizituam Unive -rsite tin e Kozencës, më kon -kretisht katedrën e gjuhës shqi -pe. Aty u njoftuam me profesorëarbëreshë të cilët na tregonin sesi funksionon ajo katedër.Françesko Altimari, profesordhe përgjegjës i katedrës napriti mjaft mirë duke na njoftuarpër gjithçka rreth universitetit,por edhe jashtë tij. Me rëndësi

është të përmendet edhe eveni-menti i mbajtur me rastin e pro-movimit të dy librave të profe-sorëve tanë të katedrës, libra qëpërmbanin studime arbëreshe.Puna e palodhshme e profe-sorëve tanë atë ditë u shpërblyeme mbushjen e bibliotekavearbëreshe me po këta libra.Ditët në vijim i kaluam dukeshë titur fshatra arbëreshë.

Stacioni i parë ishte fshatiShën Benedith. U ndaluam nësheshin e bukur përplot lule,drunj dhe stole, ku takuamshumë arbëreshë, ndamë me todisa fjalë dhe memorizuam çdo

SHPIRTI I ARBËRIT RRON!MBRESA UDHËTIMI NGA KATUNDET ARBËRESHE TË KALABRISË

Profesorët e Katedrës me prof.Altimarin në Universitetin e Kalabrisë Gjatë promovimit të veprave në Universitetin e Kalabrisë në Kozencë

Grupi folklorik nga fshati Shën BenedhitNë oborrin e shtëpisë të Jeronim de Radës në Maki

Besmira IbraimiStudente e vitit të dytë

Nr. 1 Prill 2014 17

R e p o r t a z h

tingull të vjetër të ruajtur ndërshekuj. Fatkeqësisht, si në këtëfshat ashtu edhe në fshatrat tjerërinia ishte shpërngulur jashtëvendit dhe ajo pakicë që kishtengelur, kishte filluar ta humbgjuhën nën ndikimin e italishtës.Afër këtij fshati ndodhej ShënMërtiri, që poashtu e vizituamatë ditë. Në këtë fshat pamëkishën e vjetër dhe komunën.Jashtë komunës ishte e vendosurnjë pllakë me formën eSkënderbeut dhe një tjetër meshqiponjë, ku poshtë tyre ishingdhendur fjalët: ‘Gjaku ynë ishprishur’. Ishte mjaft interesantdhe rrënqethës fakti se, pasipërshëndeteshim me arbë re -shët, ato e thonin këtë varg si njëtë vërtetë të hidhur. Siç thotëdhe Serembe: ‘Arbëria matanëdetit na kujton se ne të huaj jemitek ky dhe...’. Ky ishte gjaku ishpërndarë, gjaku i arbërit!Shumë afër këtyre dy fshatrave

ndodhej dhe fshati Qanë, ku viz-ituam kishën e saj duke parënga afër ato freska të punuara aqbukur dhe tek-tuk me ndonjëelement arbëreshë. Në këtëkishë dëgjuam disa këngëarbëreshe të luajtura në instru-mente nga një grup vajzash,Gjithashtu po në këtë kishëtakuam një murgeshë shqiptarenga Shkodra e cila ishte aty menjë mision fetar dhe kombëtarnjëkohësisht.

Në Frasnitë dhe Çift

Dy fshatrat e rradhës ishinndër më të bukurit dhe mëkarakteristikë. Frasnita ishtendalesa e parë, aty pamë kishëne madhe dhe menjëherë u drej-tuam në kështjellën e Bellushit,një intelektual arbëresh qështëpinë e tij e kishte shndërru-ar në muze dhe bibliotekë.Bellushi sëbashku me të motrën

na priti mjaft mirë, të dy ishinmjaft të entuziazmuar dhe tëlumtur që ishim mysafirët e tyre.Në ballkonin e kësaj ndërtese tëbekuar valonte flamuri shqiptar.Sa hymë brenda pamë mjetepune, vegla të ndryshme, enëgatimi dhe shumë gjëra karak-teristike të shqiptarëve të cilat ikishin ruajtur me shekuj dhe ikishin bërë pjesë të këtij muzeutë vogël. Kurse lartë ishte bib-lioteka e mbushur me shumëvëllime librash shqip që epasuronin atë vend të shenjtë.Me shumë emocione, lotë ndërsy, fjalë të bukura, pritje të ngro-htë u larguam që aty për tu nisurnë fshatin e rradhës. Çifti ishtestacioni i rradhës, fshat me njëbukuri të jashtëzakonshme, menjë shesh të rregulluar dhe menjë numër më të madhnjerëzish. Këtu u ndaluam teksheshi ku biseduam me shumëarbëreshë, të cilëve u qeshte

Valle me kostume arbëreshe në katundin Shën Benedhit Ura e djallit në fshatin Çift

Te busti i Zef Serembes në StrigarPamje nga muzeu i veshjeve në fshatin Vakaricië

18 Nr. 1 Prill 2014

R e p o r t a z hfytyra kur dëgjonin të flisnimshqip. Aty pamë muzeun efshatit, ku poshtë kishte fotografinga revista që botohej aty,Katundi ynë , ku na shpërndanëedhe ne nga një revistë. Lartëndodhej muzeu i përgjithshëmarbëresh, aty pamë veshje tëfemrave dhe meshkujvearbëreshë, mjete pune lopata,furk dhe shumë mjete tjera tëruajtura mirë. Që aty zbritëmposhtë fshatit, meqë ishte nëkodër. Ishte një rrugë e gjatë nëkëmbë për të zbritur pikërishttek Ura e Djallit. Kjo urë quhejashtu meqë pas ndërtimit ishterrëzuar disa herë, dhe sipas leg-jendës ishte djalli ai që uaprishte urën gjatë natës. Kjo urëguri, ishte një mrekulli në vete,nga aty me kokën lartë mund tëshihje ato male të larta, të veshu-ra me gjelbrim, kodrën ku shtri-hej fshati, ishte vërtetë një natyrëe mrekullueshme.

Në fshatin e Serembes nëStrigar

Dita tjetër shënoi pesë fsha-tra. Në fillim shkuam në fshatin eSerembes, në Strigari. Aty pamëbustin e Zef Serembes, kishënnga dilte e dashura e tij dhe ai eshikonte, ku ishte vendosur dhenjë pllakë me vargjet e tij për atëçast. Më pas vizituam shtëpinë eSerembes dhe së dashurës së tij,e në fund të fshatit në një urë tëvogël pamë dhe vendin kuSerembe ka parë të dashurënduke larë petkat, edhe në këtë

vend kishtembishkrime mevargjet përkatëse.Me vargjet e bu -kura të Serembesu larguam që atypër të shkuar nëfshatin Vakaricë,shumë afër Stri -garit. Aty pamëkomunën dhe mëpas takuam disaplaka të cilat kën-duan këngë arbë -re she posaçërishtpër ne. Me melo -dinë e ngrohtëtë kësaj gjuhe tëëmbël u largu -am për të shkuar në Mbuzat. Këtushkuam te kisha e më pas tebusti dhe shtëpia e JulVaribobës. Me kaq u larguampër të vizituar fshatin e DeRadës, Makin.Menjëherë u drej-tuam tek busti i romantikut më tëmadh Jeronimit e më pas vizitu-am shtëpinë e tij. Jashtë shtëpisëaty afër pamë dhe gurin nga kuhypte në gomar De Rada sa herëqë nisej për në punë. Vizita e fun-dit për atë ditë ishte Shën Mitëriku vizituam kolegjin e ShënAdrianos, kolegj ku kanë mësuardhe dhënë mësim shumëarbëreshë.

Festa në Shën Sofi

Fshat i fundit me të cilinpërmbyllëm këtë rrugëtim tëbukur, ishte Shën Sofija. Atë ditënë këtë fshat mbahej festa e

Shën Thanasit. Shën Thanasi

ishteshenjtori i këtij fshati, si çdo fshattjetër edhe ky kishte një shenjtorkujt i luteshin dhe i përkuleshin.Gjatë kësaj feste u mbajt një cer-moni me orkestër, më pas meshanga ku nxorrën edhe statujën eshenjtorit të cilin e kishin mbulu-ar me para, të holla të cilat ishkonin kishës. Këtë shenjtor tëgjithë fshati, por edhe të tjerë tëardhur nga vendet tjera e çoninnë këmbë nga kisha në një kishëtjetër pak më larg, duke eshoqëruar me këngë. Ishte njëcermoni interesante. Poashtu nëprag të çdo shtëpie kishte ushqi -me dhe ëmbëlsira të pregatiturapër të gjithë. Kishte vërtetë njëatmosferë festive.

Rrugëtimi ynë nuk mbaroi mekaq, ne mblodhëm të gjithë atovlera për t’i gdhendur në histori,për t’i derdhur në fletë, për tëruajtur atë çka është e jona. Kyudhëtim na mundësoi të shohimArbërinë dhe të ndjehemi shqip-tarë të vërtetë. Fjalët janë tëpakta për të përshkruajtur atë qëpamë dhe ndjemë, prandajçdokush mund të marrë këtërrugë për të parë se një pjesë ejona ndodhet atje dhe segjithkush nga ne mund të bëjdiçka për të shpëtuar atë qëkoha mundohet ta përpij.

Studentët bashkë me orkestrin tradicional gjatë festimit të festës ShënThanasi në Shën Sofi

Nr. 1 Prill 2014 19

Gjatë vizitës në Frasnitëne u ndaluam pikërishtnë këtë copëz parnasi

për të parë nga afër vlerat e rua-jtura me shekuj dhe mallin qëedhe sot e kësaj dite kishin.Mikpritja ishte virtyti i parë qëhasëm, Bellushi sëbashku me tëmotrën Katerinën na pritënjashtë, me lotë ndër sy dhe gaznë buzë.

Frasnita ishte një ndër fsha-trat më të bukur të atij rajoni.Bukuri dhe veçanti më të madhei jepte biblioteka dhe muzeu injë intelektuali arbëresh, i quaj-tur Antonio Bellushi, i cili meshndërrimin e shtëpisë së tij nëmuze i kishte dhënë atij fshatinjë thesar që ja vlente të vizito-hej. Gjatë vizitës në Frasnitë ne

u ndaluam pikërisht në këtëcopëz parnasi për të parë ngaafër vlerat e ruajtura me shekujdhe mallin që edhe sot e kësajdite kishin. Mikpritja ishte virtytii parë që hasëm, Bellushi sëbashku me të motrën Katerinënna pritën jashtë, me lotë ndër sydhe gaz në buzë. Ishte njëndjenjë e papërshkruar kurngritëm sytë lartë në ballkondhe pamë flamurin dykrerësh tëvalonte me shumë krenari. Kjomikpritje na bëri të ndihemi sinë shtëpinë tonë. Atje motra e tijna priti me ëmbëlsira dhe mebuzëqeshje të vizatuara vesh mëvesh. Kjo ishte vërtetë një ndjesie të qënit sikur në shtëpi.

Në katin e parë të asaj kësht-jelle, do ta quaja, ishin të vendo-sura mjete të ndryshme të ruaj-tura me shekuj. Aty mund tëgjeje vegla pune, mjete përqëndisje, enë gatimi edheshumë e shumë gjëra të tjera të

përditshmërisë shqiptare, gjërame vlerë të ruajtura fortë mirë.Rina me plotë kënaqësi nasqaronte se si funksionojnë atovegla pune dhe njëkohësisht nashoqë ronte me këngëarbëreshe. Pas kësaj hypëmlartë, në arkën e pasurisë së atijvendi, në bibliotekën e Bellu -shit, të cilën ai me shumë munddhe sakrificë e kishte begatuar.Siç na shpjegoi dhe vetëBellushi, ajo biblotekë përm-bante rreth 6600 vëllimeshqiptare të ndara në sirtare tëndryshme varësisht se kujt kate-gorie i takonin. Ishte një bib-liotekë mjaft e begatë dhe erradhitur me një përpikmëri.Pasi u hodhëm një sy rafteve melibra, Bellushi mori fjalën dheme shumë entuziazëm na sqaroidisa gjëra rreth arbëreshëve,historisë, librave, punës së tijetj. Me një gjuhë të pastër folipër Skënderbeun, për mad-

T r a s h ë g i m i k u l t u r o r e

Një arkë e çmuar me libra dhegazeta shqip

Vizitë në shtëpinë muze të Antonio Bellushit në katundin Frasnitë

Mikpritja ishte virtytii parë që hasëm,

Bellushi së bashku metë motrën Katerinënna pritën jashtë, melotë ndër sy dhe gaz

në buzë. Ishte njëndjenjë e papër-

shkruar kur ngritëmsytë lartë në ballkondhe pamë flamurin

dykrerësh të valonteme shumë krenari.

Besmira IbraimiStudente e vitit të dytë

20 Nr. 1 Prill 2014

T r a s h ë g i m i k u l t u r o r ehështinë e tij. Nëpër muret ebibliotekës kishte shumë figuratë Skënderbeut, kor niza të ard-hura nga Australia. Pasi foli përtë vazhdoi me historinë e kom-bit, me shumë zjarr fliste përpopullin shqiptarë, e thonte :“Ne jemi bijë mërgimtari!”.Përmendi shumë e shumë gjëratë vlefshme nga historia,kanunin, Lidhjen e Lezhës etj.

Një objektiv parësor iBellushit ishte edhe ajo qëarbërishtja të mësohet në fakul-tet, mirëpo ato nuk kishin njëpregatitje shkencore, kështu earsyetonte Bellushi. Më vonë nafoli për ardhjen e tij në Shkuptek prof. Petro Janura, përmendiprof. Sulejmanin si themelues iUniversitetit të Tetovës, kon-tributin dhe ndihmën që i kishtedhënë atij, të cilën e quante sinjë pikë loti në një det të madh.

Një ndër arritjet e tijishte dhe botimi i revistës“Lidhja”, revistë gjashtë mujore,revistë për të cilën kishte bërëshumë kërkesa për botim.Përveç kësaj ai kishte botuar 12libra, shumë artikuj dhe poashtuishte prift në katër fshatraarbëreshë. Pas rrëfimit të tijrreth aktiviteteve dhe punëveqë kishte kryer, ai zuri të për-mend këngët arbëreshe, si njëvlerë që duhet studiuar sot ekësaj dite, vlerë që s’duhet lënë

anash. Bellushi tha: “Këngët ikemi përmish në zemrat tona, ikemi trashëguar brez pas brezi,

gojë pas goje…”. Më pas tha sekëto këngë, këtë kulturëshpirtërore, urimet, mallkimet

duhet t’i deponojmë tek“snduqet” tona.

Pas gjithë atyre fjalëvetë bukura dhe atyre emocionevetë papërshkrueshme, profesorëttanë i shpërndanë Bellushitlibrat e tyre për të plotësuar dhepasuruar edhe më bibliotekën etij. E gjithë kjo atmosferë ishte eshoqëruar me tinguj arbëreshëtë cilat dilnin nga një radio evjetër e Bellushit. Në fund tëgjithë të pranishmit, në fletorene madhe të mbresave, shënuankomentet dhe ndjenjat që napërçoi ky vend i shenjtë. Kushdoqë viziton këtë fshat s’duhetkurrsesi të dal pa shkelur nëkëtë vatër ku ndihesh më shqip-tar se kurrë!

Bibloteka e Bellushitpërmbante rreth 6600

vëllime në gjuhënshqipe të ndara nësirtare të ndryshme

varësisht se kujt kate-gorie i takonin. Ishtenjë bibliotekë mjaft e

begatë dhe e rradhiturme një përpikmëri.

Nr. 1 Prill 2014 21

Gjatë qëndrimit dhe viz-itave tona nëpër katun-det arbëreshe të Kala -

bri së, patëm fatin ta vizitojmëedhe fshatin Shën Sofi. Për fatintonë të mirë aty po festohej njëfestë madhështore me një orga-nizim të mahnitshëm, për ndertë shenjtorit Shën Thanasit, qëështë edhe mbrojtësi i fshatit.Këtë ceremoni ne e ndoqëm përsë afërmi.

Shën Sofia është një fshatkodrinor në lartësinë 558m mbinivelin e detit me një popullsiprej 3112 banorë (AIADI2000:127). Janë të ritit bizantinqë bën pjesë në eparkinë eUngros.

Ishte dita e fundit e qëndrim-it tonë tek Arbëreshët e Italisëdhe pikërisht na u dha mundë -sia që t’i shihnim të gjithë atomanifestime që bëheshin për

hir të festave të majit. E vizituamfshatin Shën Sofi dhe po mbahejnjë festë madhështore me njëorganizim të mahnitshëm. Gjëjae parë që bëmë ishte takimi ynëme priftin e kishës së ShënSofisë, i cili na shpjegoi mëgjerësisht:“Është festa e ShënThanasit, festa jonë, më e madh-ja dhe më e bukura. Ngrihemidhe dalim në qendër të katun-dit”, thotë ai. Ndërsa ecimrrugës, nën qiellin e përflakurme fishekzjarrë, aty-këtu paraoborreve të shtëpive shohimlopë e dema të zbukuruar mefjongo e lule shumëngjyrëshe,kuaj që hingëllijnë, keca eqengja me zilka, karroca gjithëlule e në krye ikonën meportretin e tij që ata i thonë ShënThanasi – patroni i fshatit.

Pak çaste më vonë filloj man-ifestimi dhe tek sa po dëgjonimndiheshim mjaft të entuziazmuar

sepse të gjithë të pranishmitthonin lutjet në arbërisht:

Shën ThanasiDita Jote gaz na siell,Shën Thanas çë rri ndër qiell,Parkales Krishtin për neSi avukati in çë je.

Ti nderove Alleksandrin,Ti sallvove Orthodoksin,Qisha të bën kullon të parTij të mban e T’venerar.

Pastaj duke shikuar priftindhe të tjerët të cilët mereshinme çështjet e organizimit, uafrua prifti afër nesh dhe na tre-goi kockën e Shën Athanasit.Ishin vërtetë rituale interesante,por shumë i rëndësishëm ishtefakti se edhe pse të larguarshumë vite më parë nga tokat etyre, këta arbëreshë kishin arrit-ur të ruanin aq mirë tërë atë kul-

R e p o r t a z h

Folklori- ushqim shpirtëror për ruajtjen e identitetit

Mbi folklorin e arbëreshëve të Italisë

Afërdita AbdiuStudente e vitit të dytë

Gjatë qëndrimit dhevizitave tona nëpër

katundet arbëreshe tëKalabrisë, patëm fatin

ta vizitojmë edhefshatin Shën Sofi. Përfatin tonë të mirë atypo festohej një festëmadhështore me njëorganizim të mahnit-

shëm, për nder tëshenjtorit Shën

Thanasit

22 Nr. 1 Prill 2014

turë,veshje dhe atë gjuhë tëbukur.

Tek sa prifti dilte nga kishadhe shoqërohej nga ikona e ShënAthanasit, të cilën e mbanin katërpersona, dëgjohej lutja:

Ari i lik na kish nganuerMos e kishe Ti kultuer:Se tek Inzot fra At e Birnjë sustanxje esistir.Ëmri It u shprish mbi dheMe at bes çë atje Ti dhe.Ari pjasi:ma kush shkoj,kush si Ti guaje duroj?

Arbëreshët e Italisë e kanëmjaft të pasur kulturënshpirtërore, këngët popullore,me motive të ndryshme, si: motivtë dashurisë, patriotik, social,etj.

1. Këngë vaji-Gjirh e veshur ndër të zeza-Duall një vashë ka gora

(qyteti)Vete marr uratezenUraten e dheut tire(saj)Perpoqi mënin (manin) e ziE kehputi dege e fjetem (me

flete)Poqi mollen e keputiDegën me moll ate bardheMbjoll (mblodhi) lule nde per-

herit (në prehër) ...

2.Këngë dashurie

-Shpirti po jepet një bir Zoti-Shpirt po jepte po s’mund

t’vdistePër mallin që kish për

t’bukurën……..

(Pastaj e ëma i drejtohetvashës)

Mori bushtër,bija e bushtrës,Biri im po vdes për tyE ti rri e më qëndisGryka këmishash për nuse Si dhe stola priftërinjsh...

3.Këngë me motiv social-Vemi motërzo në krue-Bucelën ta mbaj në dorë,Tërkuzën ta bëj kurorë,

Deri sa të mbushet bucelaNgjitu motër mblidhi dy,Si u heshtën të gjitha brigjet Gjithë qyteti ngau n’atë anë Nga vjen ushtri e

Skënderbeut...

Këto janë shumë pak nga aithesar i çmuar i atyre këngëve qëkanë ruajtur arbëreshët deri nëditët tona, ato këngë që nuk kanëhumbur origjinalitetin sepse ikanë kënduar dhe shkruar njerëzqë vërtetë u ka munguar atdheu itë parëve, njerëz që na pritëndhe na përcollën me lot në sy ngamallëngjimi.

R e p o r t a z h

Nr. 1 Prill 2014 23

P ë r v j e t o r

Jeronim de Rada (1814-1903), poet, publicist, folk-lorist, filolog, themelues i

letë rsisë dhe i kulturës arbë -re she, veprimtar i RilindjesKombëtare, Mësues i Popullit.Më 1848 nxorri të parëngazetë shqiptare “L’Albanesed’italia”, në të cilën shprehupikëpamjet e tij për ngjarjete kohës. Më 1878 përkrahuLidhjen Shqiptare të Prizrenitdhe ngriti zërin kundërcopëtimit të trojeve shqi -ptare. Botoi revistën “Fjamurii Arbrit” (1883-1885). Zhvilloiveprimtari të frytshme edhenë fushën e studimeve gjuhë-sore, i kushtoi vëmendje pre-jardhjes së shqiptarëve dhetë gjuhës shqipe, duke mbro-jtur letërsinë e tyre. Këtë vitmbushen plot 200 vjet qëkur lindi Jeronim De Rada. Aime veprimtarinë e tij letrare,politike, kulturore, etno-grafike, poetike e shkencore,qe dhe mbeti romantiku ynëi spikatur në letërsinëshqiptare. Pandaj mund tëthemi lirisht, se letërsia earbëreshëve të Italisë, poredhe letërsia e romantizmitështë e lidhur ngusht me

emrin e këtij poeti dhe patri-oti që me “Këngët eMilosaos” u bë lëvruesi iparë i veprës artistike, me tëcilën vepër bëri kthesë tëmadhe në krijimtarinë tonëletrare në përgjithësi.Në kohën kur jetoi dheveproi shkrimtari ynë në Italipo bëheshin luftime të rrepta,në të cilën luftë , aktivisht,merrnin pjesë edhearbëreshët. De Rada i për-cillte këto ngjarje me mjaftinteresim, sa që, më vonë,edhe vetë i bashkohet kësajlëvizje. Si fytyrë qendrore nëkëtë revolucion qe udhëhe-qësi kryengritës dhestrategjik , Garibaldi, të cilitarbërshët, duke ia parë dheçmuar trimëritë e tij, i kënd-uan me admirim:

“Garibaldi trim me fletëSkënderbeut tonë i ngjet.”

Për figurën krijuese të DeRadës, përveç patriotëveshqiptarë, folën edhe shumëpersonalitete evropiane.Ndër ta le të përmendimalbanologun gjerman. Majer,i cili duke e njohur nga afëratë shprehet kështu: “Figura

e De Radës të prek. Ai plak igoditur përfundimisht ngandarja e njerëzve më të afërttë gjirit familjar, nuk lodhetsë punuari me fjalë e mependë për kombin e tij që edo aq shumë, e që prejkohësh, për këtë qëllim,drejton një revistë shqi -ptare”. Ndërsa romantiku imirënjohurfrancez Aleksa -ndër Dymasi, duke e pasurparasysh figurën universaletë De Radës, me të drejtë dota quante “Dante tëShqipërisë”. Një adhuruestjetër i De Radës, bashkëko-haniku, po ashtu francez,Lamartini, më mirë se askushtjetër diti që me pak fjalë tëspikasë kontributin e madhtë De Radës dhënë kulturës,letrësisë, shkencës dhe pub-licistikës shqiptare, duke ushprehur:

“Atë që bëri Skënderbeu meshpatë,

E bëre ti me pendë, o i madhiDe Radë!”

Donika BAKIUStudente e vitit të dytë

“Atë që bëriSkënderbeu me

shpatë,E bëre ti me

pendë, o i madhiDe Radë!”

Me rastin e 200 vjetorit të l indjes së Jeronim de Radës

Përvjetor i rëndësishëm përkulturën shqiptare

24 Nr. 1 Prill 2014

Edhe këtë vit si çdo vittjetër, katedra e gjuhësdhe letërsisë shqipe në

UEJL, organizoi një manifestim icili nxorri në pah fjalë me peshëpër pishtarët e arsimit. Ky mani-festim u mbajt në kuadër të uni-versitetit për të kujtuar edhenjëherë sakrificat, gjakun ederdhur, djersën e rënë të atyreatdhedashësve që vunëthemelet e arsimit shqip dukehapur dyert e arta të atij tempul-li të quajtur shkollë. Pikërisht nëkëtë ditë u lëvduan ato mësuesëqë kulluan dritë dhe dije mbipopullin, ata që dhanë edhejetën e tyre për të parë popullintë ulur në bangat shkollore, përtë nxjerr popullin nga ai kollapsanalfabetizmi. Kjo ditë duhetkujtuar, qoftë në një mënyrë anë një tjetër, sepse atyre ju kemiborxh një fjalë, një këngë, njëkujtim, një përkushtim dhembrojtje ndaj gjuhës.

Për hir të kësaj dite, katedrae gjuhës shqipe lau një copëborxhi duke u mbledhur dherikujtuar atë të kaluar e njëko-hësisht edhe borxhin që ju kemiatyre. Si fillim, mori fjalën për-shëndetëse shef i katedrës, prof.Zeqir Kadriu, e më pas z.Andrewlexoi diçka në gjuhën shqipe,edhe pse jo gjuhë e tij, ai arritime pak fjalë të tregoj se sa vlerë

ka kjo ditë për shqiptarët. Nëvazhdim të programit u lexuanjë ese e cila nxirrte në pahdjersën e mësuesve, gjakun ederdhur dhe luftën për liri nëarsim, por vëmendja më emadhe ishte përqendruar në atëçka ju kemi borxh kombit dheatdheut tonë. Më pas programi ushoqërua me një recital të kom-binuar nga ana e tri studentevetë katedrës, recital që zgjoiemocion dhe ndjenja për këtëditë të shënuar. Ky programsado i shkurtër arriti të përkujtojdhe lëvdoj ato mësues dheintelektual të denjë, e poashtu tëvetëdijsoj gjeneratat e reja përborxhin që duhet shlyer ndajatdheut.

Kjo traditë e Katedrës sëGjuhës Shqipe do të vazhdojedhe në vitet në vazhdim, dukeu begatuar edhe më shumë eduke shënuar çdo datë të rëndë-sishme për gjuhën dhe kombintonë.

N g j a r j eManifestim me rastin e 7 Marsit - ditës së mësuesit

Pikërisht në këtë ditë u lëvduan ato mësuesë qëkulluan dritë dhe dije mbi popullin, ata që dhanëedhe jetën e tyre për të parë shqiptarët të ulur nëbangat shkollore, për të nxjerr popullin nga ai kol-

laps analfabetizmi.

Studentët e Katedrës përkujtuanditën e mësuesit

Besmira IbraimiStudente e vitit të dytë

Nr. 1 Prill 2014 25

D u k u r i

Gjuha shqipe nëMaqedoni, por mbaseedhe më gjerë nuk po

mbrohet nga institucionet.Ajo bastardohet në të folur,por sidomos në të shkruar.Gjuha shqipe flitet dheshkruhet keq nëpër shkolla,mediume, libra, publikime tëndryshme etj. Sidomosdeformimi i saj është i pran-ishëm në publikime që boto-hen nga Organizata tëndryshme joqeveritare dhekryesisht nga Organizatajoqeveritare që drejtohennga maqedonasit, megjithësenuk janë të pakta rastet kurgjuha shqipe shkruhet keqedhe në publikimet që boto-hen nga organizatat joqever-itare që tubohen nga shqip-tarët. Organizatat joqeveritare qëtubojnë maqedonasit në pub-likimet e tyre për të arsyetu-ar aktivitetet në realizimin eprojekteve, para donatorëve,që zakonisht janë të huaj,bëjnë përkthimin e materi-aleve sa për sy e faqe tëgjuhës shqipe, pa mos judridhur qerpiku edhe e njol-losin atë. Themi kështu sepsekëto përkthime janë skan-daloze, ndërsa për këtë faktnuk shqetësohet askush. Ngaana tjetër nuk është i paktëedhe numri i organizataveshqiptare, por gjithsesi edheinstitucioneve ku përdoretshqipja, që nuk kujdesen përpërdorimin dhe shkrimin edrejtë të gjuhës shqipe. Nëkundërshtim me këtë ka njëpërkujdesje institucionale

ndaj gjuhës maqedonase.Publikimet në gjuhën maqe-donase i nënshtrohen njëkontrolli të rreptë të lek-torëve dhe njohësve të mirë

j praktike ka qenë kohë mëparë një organizatë joqever-itare në qytetin e Strugës, sëcilës i është urdhëruar nganjë institucion i lartë, për taripunuar një material të për-gatitur në gjuhën maqe-donase, me arsyetimin se aipërmban gabime të shumtagramatikore dhe ortografike. Veprimi i institucionit në fjalëmund të konsiderohet idrejtë, sepse gjithsesi kujde-si për gjuhën dhe shkrimin esaj është shumë i rëndë-sishëm për çdo popull. Por,me të njëjtën rreptësi këtoinstitucione do të duhej tëvepronin edhe kur objektbastardimi është gjuhashqipe. Për më tepër nëkushtet kur institucionet nëMaqedoni, i kushtojnë pakrëndësi kësaj çështje, do tëduhej që së paku vetë shqip-tarët, të përkujdesen përgjuhën e tyre. E mira e mirësështë që shqiptarët që napërfaqësojnë në institucionetë përkujdesen për gjuhëntonë ashtu siç bëjnë maqe-donasit për të tyren, por nukdo të ishte pa ndikim nëseedhe vetë ne përkujdese-shim për gjuhën tonë. Kjo sepse kohëve të fundit nëmediat e shkruara dhe elek-tronike, në institucione,shkolla etj, ne e flasim dhe eshkruajmë me shumë gabimegjuhën tonë. Ne shpesh nuk ikushtojmë rëndësi drejt-shkrimit apo drejtshqiptimittë gjuhës shqipe, dukeanashkaluar kështu shumë

rregulla, si ato gramatikore,sintaksore etj. Ndaj, dhe çdoditë e më shumë shohim se sigjuha jonë po degradohet. Njëri nga gabimet të cilin evërejmë më shpesh ështëpërdorimi i gabuar i disa tra-jtave foljore. Vëmë re se nëvend të trajtës "do të punojë"përdoret trajta "do të punon".Ja disa shembuj të tjerë :duhet të vlerëson, kërkon tëshikon etj. Një gabim tjetërmjaft i përhapur është për-dorimi i shkronjës (ë) aty kunuk duhet, ose mospërdorimii saj kur është i nevojshëm. Tefoljet të cilat përfundojnë mebashkëtingëllore, si përshembull : zbardh, mësoj, lag,shoh, shtohet zakonisht një ë,e cila nuk është e nevojshme,duke marre formën : zbard-hë, mësojë, lagë, shohë.Një praktikë tjetër e përha-pur shumë, edhe pse është egabuar është përdorimi ipëremrit pronor të vetës sëdytë shumës "juaj". Kypëremër përdoret në shumëmënyra të gabuara, si përshembull shpesh shtohennyjet e përparme. Shembuj :shtëpitë e juaja, mësuesi ijuaj, kënga e juaj etj.Krahas këtyre mund të gjen-den edhe shumë shembuj tëtjerë nëpër të gjitha mediat.Gjithsesi, është detyra jonë,si shqiptarë që të kujdesemipër gjuhën tonë, t'i respekto-jmë rregullat e saj, ta shkrua-jmë e ta flasim në mënyrën eduhur duke e ruajtur kështunga degradimi. Një kujdes të veçantë duhett'i kushtojnë gjuhëtaret si dhemediat, pasi ata kanë njërëndësi mjaft të madhe.Gjuha jonë është një gjuhë elashtë dhe me shumë vleraprandaj ajo duhet mbrojturinstitucionalisht nga çfarëdolloj keqtrajtimi apo nënçmimiqë mund t’i bëhet.

Besarta ARIFIStudente e vitit të parë Është detyra jonë,

si shqiptarë që tëkujdesemi përgjuhën tonë, t'i

respektojmë rreg-ullat e saj

Drejtshkrimi dhe drejtshqiptimi i gjuhës shqipe sot

K u s h k u j d e s e t p ë r g j u h ë n t o n ë ?

26 Nr. 1 Prill 2014

L e t ë r s i

Një nga shkrimtarët mëme zë të letërsisësonë, një vigan që na

bën të ndjehemi krenarë dhetë mburremi përpara botësme veprimtarinë e tij tëshkëlqyer, i përkthyer nëshumë gjuhë të botës, ështëpadyshim i madhi Kadare.Ai një pjesë të madhe tëveprimtarisë së tij e zhvilloijashtë trojeve shqiptare, porshpirtërisht dhe emocional-isht mbeti shumë i lidhur meShqipërinë. Kadare shkruajtipër shqiptarët, mentalitetin etyre, jetën e tyre dhe mbigjithçka që ka të bëj me ta.Kështuqë një vend i vogël ,siç është Shqipëria, nëpërm-jet veprave të Kadarese unjoh nga mbarë bota. Veprate tij u lexuan e rilexuan nëmbarë globin, duke u futurnjëherazi nëpër planpro-gramet e shumë shteteve dheduke u bërë kështu lektyrashkollore. Kadare është vlerësuar eadmiruar nga kritikë shqip-tarë e të huaj, për intelig-jencën e të shkruajturit meart dhe temat e larmishme qëka zgjedhur për vendin e tij.Si pretendent i kahmotshëm i

çmimit Nobel është njëshembull tipik i shkrimtarëvetë suksesshëm që edhe paçmime arrijnë të rrëmbejnëzemrat e mijëra e miliona lex-uesve. Fakti se nuk e ka fituarçmimin Nobel, nuk e bën mëpak të dashur për ne, nuk ebën më pak të vlefshëm,përkundrazi, sa herë qëshpallet fituesi i këtij çmimi,në portale informative, kra-has emrit të fituesit qëndronedhe emri i Kadaresë, që evlersojnë jashtë mase. Kritiku i mirënjohuramerikan, Richard Eder, që

kohë pas kohe boton veprat eKadaresë, në gazetën mëprestigjioze në botë “NewYork Times”, këtë vit në pragtë shpalljes së fituesit tëçmimit Nobel, botoi romanin“Gjenerali i ushtrisë sëvdekur” ku ndër të tjerat aido të shkruaj:”Të lexoshromanet e këtij shkrimtari tëmadh shqiptar, do të thotë tëhysh në një makth ku ne nukmund të banojmë, por që nendjejmë se e kemi brendanesh”. Ajo që e pengon Kadarenë tërrëmbej këtë çmim ështëakuza e rëndë që i bëhët. Equajnë shkrimtar oborri,bazuar më shumë në faktin seai e njohu Diktatorin. Si tëmos e njihte kur e dimë qëvinin nga i njëjti vend, kur edimë që jetonin në të njëjtënlagje?! Kur e vlerësojmë për punën eshkëlqyer në fushë të letër-sisë është më se e drejtë tëqëndrojmë larg kësaj teme ,kështu duke mos e njollosuras personalitetin prej njëvigani të pamposhtur.

Afërdita ABDIUStudente e vitit të dytë

Kritiku i mirënjohuramerikan, RichardEder shkruan përKadarenë: ”Të lex-osh romanet e këtijshkrimtari të madhshqiptar, do të thotëtë hysh në një makthku ne nuk mund tëbanojmë, por që nendjejmë se e kemi

brenda nesh”

Ismail Kadare përsëri paçmimin Nobël

Nr. 1 Prill 2014 27

V ë s h t r i m

N j e r i u n ë m e s h u m b j e s d h e

f i t i m i t

Rruga për në majë

Nga vendi ku qëndrojmëmundemi të shohim dypista aeroplanësh. Pse

presim, çka presim? Aeroplanëtqëndrojnë në vend, ndërsa në topo fusin të plagosurit nga jeta, ene nuk pranojmë se jemi ata. Atado të mbërrijnë diku dhe ngadikushi prej diku, do të kon-siderohen si njerëz pa fat, që nukarritën në jetë.

Ky mendim na mbush medëshpërim, nuk duam që e gjithaashtu të mbarojë. A është suksesii caktuar për të gjithë apo vetëmpër ata që jetojnë gjatë dhe janëkëmbëngulës? E tjerët?

Mendim pas mendimi vijmënë përfundim të pyetjes: ‘Ç ështëtë përparosh si njeri?’- Shumë ekonsiderojnë të lehtë e të tjerëtfrikohen. Edhe ne ku ngelim? Kanjerëz me famë në botë, që janësi shkronjat e shkruara në rërë,por megjithatë karakteri pangushtica e turbullira do tëzgjasë një përjetshmëri. Po çfarëdobi do të fitojë kur populligëzon e shpirti vajton?

Çfarë shpërblimi do të marrëpër shpirtin e tij? Mosarritja qëtë çon në tentim të arritjes eokupon zemrën dhe mendjen. Se

njeriu me atë do të tentojë tablej veten. Me ndihmën e gurit evlerësojmë pastërtinë e arit, porme ar tregojmë mirësinë apoegoizmin e njerëzimit, për trivjet do të sundojë botën. E botaështë një rrotë. A jeta, vrapim ivërtetë që ka fillim dhe qëllim,fitues dhe humbës. Gjithë par-ticipojmë në atë garë, pa dashjee me dashje. Vrapojmë të fito-jmë. Në atë që mbetet mbas har-rohemi, e në atë që vjen rrën-qethemi. Njeriu beson dhe evërteta është vetëm fjalë, pornëse për të vdesim, me të do tëmbijetojmë. Ajo që më shumëdua të dijë, nuk është a arritëtsukses, por a e pranuat humb-jen?!

Njeriu është e vetmja krijesë qënuk pranon të jetë ai që është

Njeriu i krijuar, pse?Jo i kënaqur, pse?Ç’është ajo që gjithë e ndjejmë,e shprehim, por përsëri ështëmospërfillëse?A ka rrugë deri në majë?Ç’është një relacion jetë-njeri?Pse është njeriu më i fortë semali?A është shpëtim për njeriunmorali?Kush fshihet pas njeriut?Ç’është ajo që hyri mes njeriutdhe la derën hapur , e tani bënëftohtë?

Besmira ZiberiStudente e vitit të dytë

28 Nr. 1 Prill 2014

Në lirikën tonë populloreshqiptare motivi idashurisë zë një vend të

veçantë. Dashuria paraqitet sindjenja më e rëndësishme, e cilae plotëson shpirtin e njeriut. Nëkëngët erotike, bukuria fizikeqëndron bashkë me bukurinëshpirtërore. Letërsia jonë gojoreështë shumë e pasur me këngëtë dashurisë, ndërsa krahasimi sifigurë stilistike është me rëndësitë posaçme. Kjo figurë, si mjetshprehës i ndjenjave, i përjetim-it, i çiltërsisë shpirtërore dhe ibukurisë njerëzore, vargun ebukur të gurrës popullore e ngritnë nivel më të lartë artistik, ndër-sa personazhin e femrës e fis-nikërojnë, e plotësojnë dhe ezbukurojnë më tepër.

Ndjenja e dashurisë gjithmonkërkon një rrafsh mbështetjeje,për të nxjerrë në sipërfaqedashurinë e djalit ndaj vajzës,përmes krahasimeve të ndry -shme. Kemi rrafshin krahasuesbimor në raste kur kjo vajzë, kra-hasohet me bimët. Krahasimi itrupit të vashës me plepin apofytyra e bukur e saj me mollën,

janë krahasime më të shpeshtaqë i hasim në këngët erotike.

Bota e gjallesave është njëbotë e mbushur me bukuri tëndryshme. Bota e shpezëve dheajo shtazore janë të pranishmenë lirikën tonë popullore erotike,sepse krahasimi i veçorive fizikedhe shpirtërore të vashës me bil-bilin, zogun, thëllëzën, pël-lumbin, fluturën, sorkadhen etj.,e bën këngën më të larmishme.Në këngët erotike këmi kra-hasimin e zërit të vashës me bil-bilin. Bilbili ka një zë të ëmbëldhe të veçantë, prandaj djalikëtë zë do ta krahasojë me zërine të dashurës së tij. Bukuria evajzës shpeshherë krahasohetme pëllumbin, që i identifikonbardhësia, si ajo e pëllumbit ( ebardhë si pëllumbi). Pos bilbilitdhe pëllumbit, të shpeshta janërastet kur ajo krahasohet mezogun apo thëllëzën.

Janë raste interesante kurkemi krahasimin e vashës mebotën e sendeve, si : xhevahirë,florinj, ar, por ajo që e bën më tëveçantë, është krahasimin evajzës me pambukun. Përmes

pambukut, autori popullor fig-urën e vajzës dëshiron taparaqes, përveç tjerash, edhe tëbutë e të bardhë.

Rrafshi krahasues me dukuriatmosferike dhe kozmike, janëmë të fuqishmit. Vajzës i japinfuqi të jashtëzakonshme,duke ekrahasuar me fuqinë e diellit,rrufesë,shiut, borës, hënës,yjeve. Vasha me bukurinë e saj edjeg dhe e përvëlon djalin, sinxehtësia e diellit. Bukuria e saj epushton atë sepse ajo ec si rrufe-ja. Hëna si figurë krahasueseështë e shpeshtë në vargjet ekëngës së dashurisë, bukuria esaj ngjason me shkëlqimin dhefreskinë e personazhit femër.

Përpara dashurisë, djali dhevasha janë të barabartë. Por ajoqë vihet re në këto këngëerotike, është pocizioni i djalit, icili gjithmon i lutet vashës t’iafalë dashurinë.

N g a k r i j m t a r i a p o p u l l o r e

Motivi i dashurisë në këngëttona popullore

Besarta RamadaniStudente e Vitit të parë

Përpara dashurisë, djali dhevasha janë të barabartë. Por ajo

që vihet re në këto këngëerotike, është pocizioni i djalit, icili gjithmon i lutet vashës t’ia

falë dashurinë.

Nr. 1 Prill 2014 29

D i a l e k t o l o g j i

Gjuha shqipe si gjuhëmë vete përfaqësonvetëm një degë të

padegëzuar mëtej në familjenindoevropiane. Fakt që tregonse ajo është një gjuhë buri-more që nuk ka pësuar digre-sione, por që njëkohësisht kaevoluar mjaft. Sidoqoftë kjogjuhë është ruajtur mjaft mirëduke u mbështetur në gjuhënburimore, në dialektet dhe nëkorpusin e gjuhës popullore.Që të dy dialektet, ai gegëdhe toskë janë pasuri dhebazë themelore për standard-

izimin e gjuhës, dy shtyllatkryesore mbi të cilat edheqëndron gjuha shqipe.

Në gjuhën e përditshme,brenda familjes, në shoqëri,jashtë institucioneve , fjalorijonë është krejtësisht indryshëm me atë në fakultet,në administratë apo në ndon-jë institucion tjetër. Kjo gjuhëështë mjaft e kuptueshme përrrethin tonë të ngushtë, pornë raste të tilla kur ndodheminë një rreth që flet një dialekttjetër edhe mund të hasimkeqkuptime. Ky fenomenhaset mjaft edhe nëpër uni-

versitete ku studiojnë shqip-tarë nga treva të ndryshmeshqiptare, të cilët brendashoqërisë përdorin dialektine tyre duke përdor një leksiktë veçantë. Më poshtë ështëparaqitur një fjalorth me disafjalë me forma të ndryshmenë qytet ( fshtra) të ndryshmeshqiptare. Ky fjalorth sado ivogël qoftë pasqyron arkën ebegatë të gjuhës shqipe, le tëjetë ky fjalorth një ilustrimpër këtë fenomen dhe pse jonjë ndihmesë për tu kuptuarbrenda shoqërisë.

Leksiku dialektor -

brum i pashtershëm

i gjuhës shqipeBesmira Ibraimi

Studente e vitit të dytë

Gjuhaletrare

Tetovë Kumanovë Manastir Dibër Strugë Prilep Gjilan

Dredhza lakodra drethne jagotka gulugutka luleshtrëjdha darthaj dredhza

Shtyllë el. stub bander bander tolluma bander bander bander

Gota shishe shishe bardhak mashtrape bilure tas got

Djal gjal gjal djal voc voc gjal djal

Veturë rab kerr limuzin maqin qerre qere kerr

Take-tuke pepelar tekatek takatuk tabull pepelarë takatuk shpuzore

Karrota shargarep shargarep karota karrot karrot shargariep shargarep

Mbeturina bërlloçe bërllok bërlloqe llombe llome bërlluoqe bërdhog

Biçikletë bicikëll bicikëll toçak biçiklet toçak velespit bicikëll

Shkrepse opalaç apalaq qibrit opalaq opalaq shpirto shkrepse

Pjatë sahon tanjir sanë çenej sohon kaup pijat

30 Nr. 1 Prill 2014

SHPËTIMTAR I BOTËS

Sa keq!Bota flen,njerëzimi gërhet,nuk shikojnëse si jeta kapërdihet në laringune gjysmë hënës.Vetëm një dritare hapur,një tryezë druri,një dorë e rrudhur,dy bebza syshtë zhytyra në errësirë,fotografojnë jetën.Vetëm ai,shpirt Don Kishotian,sheh parnasnga ky kafaz.Dhe ai,në vargjet e tijrilind botëndhe e pagëzon atëpërsëri...Ata,lolotrutharëtbarkë plotëe të uritur.Këmishë hekurosurmbi atë lëkurë dhelpre,flori ngjeshurnë ato duar të njollosura.Gërhasin,mbi ndërgjegjjen e fjeturqë kundërmon.Buzëqeshin,me helmin nën buzëqë gurgullon.Grabitqarë,xhepa mbushure zemër shpuar.Ngrenë dollime gjakun e të mjerëve,u presin shpresën si shirit të kuq,...shpresën,bukën e vetme të endacakëve të fatit,shtratine gjumit të tyre...

Besmira Ibraimi

FISHKËLLIMA E ERËS!

Në pritjeShijoj ditët me diell,i rrethuar nga rrezet e tij ,që lëshonnjë ngrohtësi që kaplon gjith trupin,deri në shpirtin tim!Luaj me leckat e mia,

rrokullis ato si një top,që e ëndërroj e se kam dot!Pa pritmas ndëgjoj erën.Erën e pa këndshme e cila,mi sjell ndër mënd ato 3 muajvuatje!Ai për mua është i tmerrshëm,jo si për të gjith tjerët.Ata lozin me kënaqësi në tërrëshqasin në xhamin e tij.Por unë jo, jo!E ndjej kur ai zbret nga maliku është fshehur për ca muaj.

Zoti mi dëgjoj lutjet, e largoi për një koh të gjatë.Ai prap! Prap vjen duke fishkëlluar.Tmershëm zbret nga mali.Unë ik e fshihem në një skutë.Nuk dua ta shoh,ai më kafshon.Më kaplon të tërin më gëlltit.E , kur të gjith buzëqeshin, kur ai ua zbardh pullazet.Unë qaj, e përpëlitem seAi mua leckat mi ngrinë!Mua. Mua, jo zotërinë !Që afër ka shtëpinë.

Fitore Jahji

VEGIM

Dyshemeve të kristalta,taket trokëllinrrethuar nga muretë kështjellës së lashtë,dritaret hapur,puhi dehëse,vjerr në ballkon saksi karanfilashe në mes tyre një dafinë.Nata me hënë hëna e zymtë,një zë më shushurit në veshënjë gjumë i brishtë,sa ora hapa sytënjë emër bëlbëzova.Si vesë mbi ballë,Djers, ankth, mall.Prapa kuintave iku hija magjepëse. Jo?!... shushurimë gjethesh, lisashtrokëllin karrocaudhëtar i natës,Oh jo Ti...!

Zijad Shabani

K ë n d i p o e t i k

Nr. 1 Prill 2014 31

Leximi është një aktivitet shumë dimensional,me lexim nuk nënkuptojmë vetëm marrjen emesazhit të autorit, por shumë më shumë se

kaq. Me anë të leximit ne njohim një botë tjetër,përjetojmë jetë të pajetuara, krijojmë një strehimdhe një pushim shpirtëror, ëndërrojmë pa kufij,zhvillojmë imagjinatën dhe krijojmë një person-alitet të kompletuar. Shumë njerëz gjejnë edheveten e tyre gjatë leximit, në ndonjë varg, në

roman apo tek vet autori. Të kuptuarit e vetesmund të bëhet në disa mënyra, libri është krevatii përsosur për të operuar veten tuaj. Por si të kup-toni se cili libër ju nevojitet për të gjetur veten? Jaedhe një mënyrë që do ua lehtësoj atë. Sipas mua-jit të lindjes gjeni librin ku do të zbuloni veten!Mos u dorzoni që në fletët e para, në fund tëromanit do të kuptoni një pjesë të errët të mbulu-ar brenda jush!

H o r o s k o p i

Zbuloni veten në faqet e librit

I - JANAR

PAULO COELHO

ALEF

II - SHKURT

ISMAIL KADARE

DIMRI I VETMISË SË

MADHE

III - MARS

BUKOWSKI

ZONJA VDEKJE

IV - PRILL

REMARK

TRE SHOKË

VIII - GUSHT

DAN BROWN

FERRI

VII - KORRIK

DANIELLE STEEL

DAN BROWN-FERRI

5 DITË NË PARIS

VI - QERSHOR

ELIF SHAFAK

BASTARDJA E STAMBOLLIT

V - MAJ

ARTURO PEREZ

MBRETËRESHA E JUGUT

IX - SHTATOR

JOSTEIN GAARDER

VAJZA E PORTOKALLËVE

X - TETOR

BLENDI FEVZIJU

HIRI I VULLKANIT

XI - NËNTOR

KHALED HOSSEINI

DHE MALET OSHËTIN

XII - DHJETOR

BRUNILDA ZLLAMI-ËNDRRA E PAPËRFUNDUAR

E NJË GRUAJE