Ang Pag-unlad Ng Tula Sa Bawat Panahon

8/17/2019 Ang Pag-unlad Ng Tula Sa Bawat Panahon

1/36

Ang Pag-unlad ng Tula saBawat Panahon


2/36

Panahon ng Kastila• Ang Pilipino ay may sarili nang tula na mayaman sa uri,

paksa, at estraktura bago pa dumating ang mgadayuhang Espanyol.

• Subalit nang dumating ang mga Espanyol ang tulangPilipino ay nagkaroon ng maraming pagbabago atkaragdagan lalo na sa uri at paksa.

• Noong sinakop ng mga dayuhan ang ating bansakaramihan sa kanila y mga maimpluensiyang prayle.

Ang mga prayleng ito ay hindi lang nagsesermon kundisila rin ay mga iskolar ng lengguaheng Espanyol kayamadali nilang naikalat ang Kristianismo at angkulturang Espanyol.

• !to ay posible dahil ang mga dayuhan ay nagpakitangtao sa pamamagitan ng pagsang-ayon sa pagkatuto atpag-unawa sa ating mga katutubong kultura, baybayin,sining, politika,at panitikan.

• Nang mapailalim tayo sa kanilang mga kamay ang atingmga puso t isipan ay sumunod din. Kung kaya madali nanilang nabago ang anyo ng mga katutubong tula.

•


3/36

Panahon ng KastilaAng mga pagbabago ay pagdaragdag samga paksang panrelihiyon, pangmoralidad,etika, panlibangan, pangwika, atpangromansa.Mga katangiang makikita sa Europa. Angmga uri namang dinagdag sa katutubongpanulaan ay ang mga Tugma, Pasyon, Dalit,at ang Awit at Korido.


4/36

Ang Tugma• Ang tugma ayon sa depinisyon ay ang huling

saknong ng tulang ito ay magkakatugma.• Ang uring ito ay ginagamit na nang mga Indio noon

ngunit ang mga Espanyol ay nagdagdag ng isa omarami pang saknong.

•

Ang dapat na nilalaman o paksa ay ayon sa bagongpananampalataya sa Panginoong Hesu risto.Halimbawa!

"uintilla#mulan man sa bundo$

houag sa da$ong laot,aba si $asampalo$nanao nang di$o loob

ualang bauonang $omot.


5/36

Ang Pasyon• Ang pasyon ay marahil ang pinakakilala na anyong

tula noong panahon ng mga Kastila dahil ditosinasalaysay ang buod ng buhay ng PanginoongHesu risto.

• Ito ay kinakanta at nagsasalaysay ng kaniyang buhaymula noong siya ay ipinanganak, dakpin, ipinako sakrus hanggang sa kaniyang muling pagkabuhay.

• Isang halimbawa ng pasyon sa isang saknong otaludtod!

% Diyos sa kalangitan

Hari ng &angkalupaanMabait, lubhang maalamAt puno ng karunungan.


6/36

Ang "alit Ang dalit gaya ng pasyon ay inaawit dinngunit ito(y nagsasalaysay sa buhay ni)irheng Maria.Dahil ang )irheng Maria ay simbolo ngkalinisan ng puri siya ay hinahandugantuwing buwan ng Mayo.Ito ngayon ay tinatawag na *lores de Mayo.


7/36

Ang Awit at Korido•

Ang mga tulang ito ay may paksang tungkol sa pangromansa.• Ang Korido ay salaysay sa pakikipag-ibigan at

pakikipagsapalaran ng isang tauhang malabayani na punung-puno ng kababalaghan.

• Ang awit nama y salaysay sa pakikipag-ibigan atpakikipagsapalaran ngunit ang mga tauhan at walangsangkap na kababalaghan.

•

Sa kapanahunang ito seguro walang hihigit pa sa gawain ni#ran$is$o %Balagtas% Balta&ar.• Siya marahil ang mga unang makata na lumantad laban sa

mga koloniyalistang kultura.• Ang kaniyang mapaghimagsik na akda ay ang #lorante at

'aura.• Ang #lorante at 'aura ay isang mahabang pasalaysay na tula

na naglalaman ng mga mensahe laban sa mga Kastila.• Nakatakas ito sa mga sensura dahil nagbalat-kayo na ang

mga unang panauhin ay ang mga Kastila. Ngunit sa mgatotoong mambabasa ito y may maraming tema una laban saKristiyanismo at pangalawa ang laban sa Espanya.


8/36

Ang Panahon ngPambansang Pagkamulat

)unga ng pag+unlad ng produksyon sa pagsasaka atpagsulong ng pakikipagkalakalan sa ibang mgadayuhan, ang pagkaunlad ng kabuhayan ay nakabuo ngpangkat na mga Pilipinong nakilala sa tawag na

Ilustrado at sa tawag na Middle lass .&a pamamagitan nito, lumitaw ang henerasyon ng mga

kabataang namulat ang mga kaisipan sa dipagkakapantay+pantay ng mga mananakop atsinasakupan. &ila ang mga Pilipinong nagising angkamalayan sa pagiging api. -ang mga panahong iyon,tayo(y sunud+sunuran sa mga dayuhang panginoon,kahit na nakatataas ang kabuhayan ng ilan sa atin.Dahil sa mga pangyayaring ito, tinangka ng mga

ilustrado na magpasok ng mga pagbabago. Ito(y hindisa pamamagitan ng armas kundi sa pakikipagtagisanng katuwiran sa katuwiran sa pasulat na pamamaraan.


9/36

Ang Panahon ngPambansang Pagkamulat

Isa ang tula sa naging kasangkapan sa pagpapahayagng mga propagandista.Dito nailalahad nila ang kani+kanilang mga kuru+kuro opala+palagay, damdamin at maging ang kanilang mgakaranasan.Ang karaniwang tinutuligsa nila ay ang mga ginagawang mga prayle na sana(y yaong talagang masasabingkaugnay ng simbahan.Hindi lubhang nanuligsa sa mga taong pamahalaandahil sa mga layunin lamang ng Propagandista aypagbabago sa pamamalakad ng simbahan kaya(t angdamdaming laban sa mga prayle ang nangibabaw dahilsila ang higit na may kapangyarihan kaysa mga taongpamahalaan.


10/36

Ang Panahon ngPambansang Pagkamulat•

Maiksi man ang panahong ito ang mga tulangnasasailalim ay marahil pinakamahalagang akdangpampanitikan. Dahil ang mga paksang ipinapahayag samga mambabasa ay mapagpalaya sa koloniyalismongmentalidad, at ilantad ang mga problema buhat ngpagkasakop sa mga Indio ng mga Espanyol.

• Ang mga katangian ng mga paksa sa panahong ito aynaglalaman ng paksang makabayan, paglalarawan samga kapaligiran gawa ng mga dayuhang sumakop.

• Ang panahong ito ay nahahati sa dalawangmaimpluensiyang grupo, pangpropaganda atpanghimagsikan.

• Ang unang layunin ng propaganda ay naglalayonghumihingi ng reporma na manggagaling sa mgaEspanyol.


11/36

Ang Panahon ngPambansang Pagkamulat• Ang pinakakilalang propagandista ay ang

ating bayaning si Dr. ose /i0al.• &i Dr. /i0al ay naghangad na mapasigla ang

mga tao upang labanan ang mg sakit nglipunan at ang mga mabaluktoo napaghahari ng mga Kastila.

• &inulat niya ang popular na tulangpinamagatang Mi #ltimo Adios. Dalawapang pangunahing propagandista ay sina1ra$iano 2ope0+ aena at si Antonio 2una.


12/36

Ang Panahon ngPambansang Pagkamulat•

-ang hindi makamtan ng grupong Pangreporma ang kanilanglayunin at hinihingi sa Espanya at ng mga Kastilang namumunosa Pilipinas, nabuhay o kaya(y nabuo ang bagong kilusangPanghimagsikan.

• Ang kilusang Panghimagsikan ay naglalayong gumamit ngdahas upang makamtan na ng ating Inang )ayan anghinihinging kalayaan sa mga Kastila at iba pang mga mang+aaping ating bayan.

• Ang pangunahing pinuno ng kilusang himagsikan ay si Andres)oni3a$io.

• Mga Manunulat at Kanilang akda4. Dr. ose /i0al + Ala u5entud *ilipina 6&a Kabataang Pilipino7

+ Mi #ltimo Adios 6Huling Paalam8Pahimakas79. Mar$elo H. del Pilar + &agot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas

• :. Andres )oni3a$io ; Pag+ibig sa Tinubuang 2upa at KatapusangHibik ng Pilipinas


13/36

(uling Paalamni )ose *i&al•

Hindi matiyak kung kailan isinulat ni ose /i0al ang kahuli+hulihan ang tulang ito.

• Ayon sa tradisyunal na paniniwala, sinasabing isinulat ito ni/i0al ng gabi ng bisperas ng pagbaril sa kanya, Disyembre9


14/36

(uling Paalamni )ose *i&al• Hindi pinangalanan ni /i0al ang tula.• )unga ito ng kaliitan ng papel na kanyang

pinagsulatan na may sukat lamang na 4?+489 sentimetro at


15/36

(uling Paalamni )ose *i&al

&i Mariano Pon$e ang kauna+unahang naglagay ngpamagat sa tula na tinawag na Mi #ltimo Pensamientonang iyo(y kanyang ilathala sa Hong Kong noong Enero4=< .

&a tulong ni ose Maria )asa ay ipinakalat ni Pon$e angtula at ipinamigay sa mga kababayan at kakilala ang mgasipi nito.&i Padre Mariano Da$anay ang naglapat ng Mi BltimoadiCs bilang pamagat ng nasabing tula noong ito(y

kanyang matanggap at mabasa habang siya(y nakakulongsa )ilibid, Maynila.Ang kanyang ginawang paglalapat ay inilathala sapahayagang 2a Independen$ia noong &etyembre 4=


16/36


Ang orihinal na sipi ng tula na ibinigay ni /i0al sakapatid niyang si Trinidad ay napapunta naman kay

osephine )ra$ken.• Dinala ni osephine ang tula ng magpunta siya sa

Hong Kong.• -ang mamatay si osephine ay nawala ang orihinal na

kopya.• Ito(y hinanap ng Pamahalaan ng Pilipinas at

natagpuan sa isang taong tagaroon na humingi ng

kaukulang bayad 64 piso7 upang ibigay niya ito sapamahalaan.• -agbayad nga ang pamahalaan at ito ay naibalik sa

Pilipinas.


17/36

(uling Paalamni )ose *i&al• -aisalin ang tula sa kauna+unahang

pagkakataon sa Kapampangan ni Moni$oMer$ado noong Enero 4=< at ang sa

Tagalog naman ay si Andres )oni3a$io.• Ilan naman sa mga tanyag na salin ng

tulang ito sa wikang Tagalog ay isinagawanina Pas$ual H. Poblete at ulian )alma$eda.

• &a mga dayuhang wika naman, una itongnasalin sa Aleman samantalang maymahigit na 9? salin ang tulang ito sa Ingles.


18/36


-oong taong 4=


19/36

Pag+ibig sa Tinubuang )ayan niAndres )oni3a$io•

Ang Agapito )agumbayan ay ang pangalan nagamit ni Andres )oni3a$io nang kanyang isinulatang tulang Pag+ibig sa Tinubuang )ayanF nanilimbag sa pahayagang KalayaanF noong

Marso 4= na may inisyal na A. I. ). &inasabina ang inisyal na ito ay halaw sa mga katagangAgap+Ito )agum+bayanF na ang pabatid ayHanda sa )agong )ansaGF

• Ang popular na bersyon ng tula ay isang awitna na may katulad ding pamagat na binigyanghimig ni 2uis ar ue, isang politi$al detainee sailalim ng diktaturya ni Mar$os.


20/36

Tapunan ng 2ingapni Andres )oni3a$io

alang nakatalang impormasyon sa aklat napinagkuhanan ng akdang Tapunan ng 2igap o kungkailan ito nilikha ni Andres )oni3a$io. Mahihinuhangnilikha ito ni )oni3a$io nang mga panahong nakikibakasila sa mga kaaway na Kastila tulad ng sinasaad sa

panghuling saknong na! &a pakikibaka(y tapunan nglingap)akas na bakas din ang kapakumbabaan at tunay napananalig ni )oni3a$io sa Maylikha at sa kapangyarihannito. Ayon sa ulat ni Hen. &antiago Al5are0, isa sa mga

paninirang+puri na pinakalat ni Emilio Aguinaldo sa a5iteay ang pagiging Mason at walang pagkilala at pananaligsa Diyos di umano ni )oni3a$io na lubos namangpinabubulaanan ng akdang tulang Tapunan ng 2igap .


21/36


&umandaling dinggin itong karaingan-agsisipag+inot magbangon ng bayan,Malaong panahon na nahahandusay&a madlang pahirap sa Kastilang lalang.

-angasaan ngayon, mga ginigiliw,Ang tapang at dangal na dapat gugulinJ&a isang matuwid na kilala natinAy huwag ang gawang pagtataksil.

At ating lisanin ang dating ugali-a ikinasira ng taas ng uri,Ang bayang Tagalog ay may asa diliAng puring nilupig ng bakang maputi.


22/36


Aanhin ang yama t mga kapurihang Tanawin ng tao at wikang mainamKing mananatili ina nating )ayan&a Kastilang ganid, Kastilang sungayanJ

Kaya nga halina, mga kaibigan,Kami ay tulungang ibangon sa hukayAng inang nabulid sa kapighatian-ang upang magkamit ng kaligayahan.

Mga kapatid ko y iwaksi ang sindak&a mga balita ng Kastilang uslakL#gali ng isang sa tapang ay salat-a kahit sa bibig tayo y ginugulat.


23/36


At huwag matakot sa pakikibaka&a lahing berdugo na lahing EspanyaL-angaririto na para mangga+gaga,Ang ating sarili ibig pang makuha.

&a Diyos manalig at huwag pahimok

&a kaaway natin na may loob hayop,alang ginagawa kundi ang manakotAt 5i5a nang 5i5a y sila rin ang ubos.

AyG Ang lingap mo po, nanunungong langit,Diyos na poon ko y huwag ipagkait&a mga anak mong napatatangkilik-ang huwag lumbagos sa masamang hilig.Kupkupin mo nama t ituro ang landas-g katahimikan at magandang paladL&a pakikibaka y tapunan ng lingap,Kaluluwa naming nang di mapahamak.


24/36

Ang Panahon ng mgaAmerikano

•

Ang panulaang Pilipino noong panahon ng mga Amerikano ay angmakikitang paggamit ng tatlong wika.

• Ang wikang Kastila, Tagalog, at !ngles.• 'ayunin ng mga Amerikano na bigyan ng kalayaan ang mga makata

at manunulat tungkol sa mga paksang makabansa, demokrasya,relihiyon, sosyalidad, at pampulitika.

•

Ang kinikilalang makata sa panahong ito ay si )ose +ora&on de )esus.

• Siya ay kilala rin sa pangalang Batute.• Si Batute ay isa sa mga unang makata na gumamit at lumayo sa

mga tradisyong anyo ng pagsusulat.Si Batute ay masasabingkampeon ng mga taong mabababa ang kalagayan sa pamayanan.

•

Ang kaniyang mga gawain ay makabayan matimbang sa kaniyangisip at kapakanakan ng mga maliliit at ang kalayaan sa kamay ngmga dayuhan

• Naging batog ang kanyang mga tulang Bayan Ko at Ang Pamana .


25/36

)ayan koni ose ora0on De esus Ang bayan kong Pilipinas2upain ng ginto(t bulaklak

Pag+ibig ang sa kanyang palad-ag+alay ng ganda(t dilag.At sa kanyang yumi at gandaDayuhan ay nahalina)ayan ko, binihag ka-asadlak sa dusa.

Ibon mang may layang lumipadKulungin mo at umiiyak)ayan pa kayang sakdal dilagAng di magnasang makaalpasGPilipinas kong minumutyaPugad ng luha ko(t dalitaAking adhika,Makita kang sakdal layaG


26/36

Ang Pamanani ose ora0on De esus Isang araw ang ina ko y nakita kong namamanglaw

-aglilinis ng marumi t mga lumang kasangkapan.&a pilak ng kanyang buhok na hibla na katandaan-abakas ko ang maraming taon niyang kahirapanL-akita ko ang ina ko y tila baga nalulumbayAt ang sabi itong pyano sa iyo ko ibibigay,Ang kubyertos nating pilak ay kay Itang maiiwan,Mga silya t aparador ay kay Tikong nababagay&a ganyan ko hinahati itong ating munting yaman.F


27/36

Ang Pamanani ose ora0on De esus Pinilit kong pasayahin ang lungkot ng aking mukha

Tinangka kong magpatawa upang siya ay matuwa,&ubalit sa aking mata y may namuong mga luha-aisip ko ang ina ko, ang ina ko na kawawaL

Tila kami iiwan na t may yari nang huling nasa atsa halip na magalak sa pamanang mapapala,&a puso ko ay dumalaw ang malungkot na gunita-apaiyak akong tila isang kaawaawang bata-iyakap ko ang ina ko at sa kanya ay winika.


28/36

Ang Pamanani ose ora0on De esus Ang ibig ko sana, Ina y ikaw aking pasiyahin

at huwag nang Makita pang ika y -alulungkotmandin,%, Ina ko, ano po ba at naisipang hatiin

Ang lahat ng munting yamang maiiwan saaminJFF ala naman,F yaong sagot baka ako aytawagin ni )athalaMabuti nang malaman mo ang habilinJIyang pyano, itong silya t aparador ay alamingPamana ko na sa iyo, bunsong ginigiliw.F


29/36

Ang Pamanani ose ora0on De esus -gunit Inang,F ang sagot ko, ang lahat ng

kasangkapanAng lahat ng yaman dito ay hindi ko kailanganAng ibig ko y ikaw ina, ang ibig ko y ikaw inang

Hinihiling ko sa Diyos na ang pamana ko y ikawAanhin ko iyong pyano kapag ikaw aymamatayAt hindi ko matutugtog sa tabi ng iyong hukayJIlilimos ko sa iba ang lahat ng ating yamanPagkat di ka maaaring pantayan ng daigdiganPagkat, ikaw % Ina ko, ika y wala pangkapantay.F


30/36

Ang Panahong Patungo saPambansang Krisis•

Krisis sa politika ang pangunahing paksa sa panahongito na buhat ng ating pagkakaloob sa mga Amerikano atang pagpapatuloy na pag-angkin sa koloniyalismongmentalidad na minana natin sa mga Kastila.

• Ngunit ang mga pangunahing lumalaban ay ang mgakilusan ng mga kabataang mag-aaral.

• Sila ay nagbibigay kritisismo sa taong may pera atkapangyarihan tungkol sa kanilang pamamalakad nggobyerno.

• Ang kanilang hinihingi ay reporma na mapabago anglipunan dulot ng kapitalismo, imperyalismo, at

piyudalismong paraan ng pamumuno.• Si Amado (ernande& ang kinikilalang makata sa

panahong ito at ang kaniyang tulang %Kung Tuyo na ang'uha mo, Aking Bayan ay naghahayag ng mgamakikitang sakit ng lipunan.

•

ung uyo na ang u a mo


31/36

ung uyo na ang u a mo,Aking Bayan

ni Amado . (ernande&2umuha ka, aking )ayanL buong lungkot mong iluhaAng kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa!Ang bandilang sagisag mo y lukob ng dayong bandila,Pati wikang minana mo y busabos ng ibang wika,1anito ring araw nang agawan ka ng laya,

2abintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila, 2umuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang,&a libingan ng maliit, ang malaki y may libinganLKatulad mo ay si Huli, naaliping bayad+utang,

Katulad mo ay si &isa, binaliw ng kahirapanLalang lakas na magtanggol, walang tapang nalumaban,

Tumataghoy, kung paslanginL tumatangis, kung nakawanG



32/36


ni Amado . (ernande&Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop-a sa iyo y pampahirap, sa banyaga y pampalusog!Ang lahat mong kayamana y kamal+kamal na naubos,Ang lahat mong kalayaa y sabay+sabay na nataposLMasdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo y nakatanod,

Masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laotG 2umuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon,Kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon,Kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong,

Kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol,Kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon,2umuha ka nang lumuha t ang laya mo y nakaburol.



33/36


ni Amado . (ernande&

May araw ding ang luha mo y masasaid,matutuyo,

May araw ding di na luha sa mata mongnamumugto

Ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo,&amantalang ang dugo mo ay aserong kumukuloL&isigaw kang buong giting sa liyab ng libong suloAt ang lumang tanikala y lalagutin mo ng pungloG


34/36

ni +irio (. Panganiban Ito(y isang salon,

malaki(t maluwag, magara(t makintab.Ang bombilyang may ginto, may pilak,sa bubungang asul ay nagkislap+kislap.

Dito(y may orkestra, sa ragay ng tambol at linggalng Jazz ,ang mga talulot sa gitna ng salon nagising na lahat.&aka, samantalang ang bawa(t pareha ay lilipad+lipad,sa kintab ng sahig, ang kanilang puso ay maaanag+ag.


35/36

ni +irio (. Panganiban Mga puso yaong

kung di naglalaro(y nagsisinungalingLgaya ng pabangong sumama sa hangin,ang pag+ibig nila(y di dapat hintayinG

&a gitna ng salon, ang boses ng tanso attumataginting,sinusundan+sundan ang apat na paang salitkung maglambing.&aka, samantalang ang mga bombilya(y nag+aantok mandinay may isang halik na di naitago ng k(werdasng violin .


36/36

ni +irio (. Panganiban Ikatatlo noon

ng madaling araw... &a salong marikitna pinagsayawan ng puso(t pag+ibig,ang dating orkestra(y di na naririnig

-guni(t ang samantalang ang hulingbombilya(y kusang pumipikitsa ulilang salon, ang isang dalaga(y luhaangnagbalik,at saka sa dilim ng gabing mapanglaw,matapos humibik,baliw na nga yatang hinahanap+hanap angpuring nawaglitG

Documents

Ang Pag-unlad Ng Tula Sa Bawat Panahon