UNIVERZITET U BIHAĆU

VISOKA ZDRAVSTVENA ŠKOLA

BIHAĆ

Odsjek: Sanitarno Inžinjerstvo

Seminarski rad iz predmeta:

MIKROBIOLOGIJA I PARAZITOLOGIJA

Tema:

ANTIBAKTERIJSKI LIJEKOVI

Profesor: Ime i prezime studenta:

doc.dr. Huska Jukić Arijan Pašić, Dženana Rekić

April, 2013

SADRŽAJ

Uvod ...........................................................................................................................................1

1. Antibakterijski lijekovi koji inhibiraju sintezu i dejstvo folata ..............................................2

1.1 Sulfonamidi ......................................................................................................................2

1.2 Trimetoprim .....................................................................................................................2

2. Antibakterijski lijekovi koji inhibiraju sintezu peptidoglikana ..............................................3

2.1 Penicilini ..........................................................................................................................3

2.2 Cefalosporini ....................................................................................................................4

3. Antibakterijski lijekovi koji inhibiraju sintezu proteina ........................................................5

3.1 Tetraciklini ......................................................................................................................5

3.2 Hloramfenikol .................................................................................................................5

3.3 Aminoglikozidi ...............................................................................................................6

4. Antibakterijski lijekovi koji inhibiraju sintezu nukleinskih kiselina .....................................7

4.1 Kinoloni ..........................................................................................................................7

4.2 Fluorokinoloni .................................................................................................................7

5. Otpornost bakterija na antibakterijske lijekove ......................................................................8

Zaključak ....................................................................................................................................9

Literatura ..................................................................................................................................10

UVOD

Antibakterijski lijekovi su farmakološki agensi koji mogu potpuno uništiti patogene

mikroorganizme ili zaustaviti njihov rast ili razmnožavanje bez stvaranja značajnije štete na

organizmu domaćinu.

Savremena medicina snažno se oslanja na upotrebu ovih hemijskih agensa u borbi protiv

velikog broja zaraznih bolesti.

Djeluju isključivo na bakterije, gram pozitivne i gram negativne, nemaju utjecaja na viruse.

Upotreba hemijskih agensa protiv patogenih mikroorganizama započela je s njemačkim

liječnikom Paulom Ehrlichom.

Ehrlich je nakon niza eksperimenata utvrdio da je određenom hemijskom toksičnošću moguće

ubiti patogen, a pritom ne ubiti domaćina.

Penicilin je bio prvi antibiotik koji je doživio masovnu primjenu, otkrio ga je A. Fleming.

Suština djelovanja antibakterijskih lijekova zasniva se na međusobnom antagonističnom

odnosu dva mikroorganizma; naime jedan mikroorganizam proizvodi određenu

antibakterijsku materiju koja kod drugog dovodi do inhibicije nekih enzimskih sistema i

njegovog brzog umiranja. 

Hemijski agens mora, za efikasno dejstvo, posjedovati selektivnu toksičnost tj. sposobnost

uništavanja patogena s malo ili nimalo štetnog učinka na domaćina. 

Antibakterijski lijekovi mogu da djeluju:

-baktericidno, ubijajući odgovarajuću bakteriju,

-bakteriostatski, inhibirajući njen rast i razmnožavanje.

Mehanizmi djelovanja antibakterijskih sredstava:

-inhibicija sinteze i djelovanja folata,

-inhibicija sinteze peptidoglikana (ćelijskog zida),

-inhibicija sinteze proteina,

-inhibicija sinteze nukleinskih kiselina.

1

1. ANTIBAKTERIJSKI LIJEKOVI KOJI INHIBIRAJU SINTEZU I

DEJSTVO FOLATA

1.1 Sulfonamidi

Predstavnici: sulfadiazin, sulfadimidin, sulfametoksazol, sulfasalazin.

Sulfonamidi su lijekovi koji inhibiraju sintezu folne kiseline u bakterijskim ćelijama.

Djeluju bakteriostatski,primjenjuje se oralno, a izlucuje putem bubrega.

Prisustvo gnoja i proizvoda raspada tkiva ponistava dejstvo sulfonamida.

Prolaze kroz placentu i krvno-mozdanu barijeru.

Sulfonamidi se lokalno koriste kod inficiranih opekotina, infekcija koje se prenose polnim

putem (trahom, hlamidija), respiratornih infekcija i uzrokovanih Nokardijom.

Osim gastrointestinalnih poremecaja, najznacajnija nezeljena dejstva sulfonamida su hepatitis,

reakcija preosjetljivosti (osip, groznica, anafilakticka reakcija), supresija kostane srzi i

kristalurija.

1.2 Trimetoprim

Trimetoprim je lijek koji inhibira dejstvo folata, primjenjuje se oralno.

Prolazi krvno-moždanu barijeru, a izlučuje se putem bubrega.

Najznačajnija neželjena dejstva su mučnina, povraćanje, poremećaj krvne slike, osip po koži.

Poremećaj krvne slike se spriječava istovremenom primjenom folne kiseline i trimetoprima.

Kotrimoksazol je kombinacija sulfonamida i trimetoprima.

Koristi se kod pneumonije izazvane sa Pneumocystis cranii kod pacijenata sa AIDS-om.

U kombinaciji sa pirimetaminom koristi se kod malarije i toksoplazmoze.

Slika br. 1: Struktura trimetoprima

2

2. ANTIBAKTERIJSKI LIJEKOVI KOJI INHIBIRAJU SINTEZU

PEPTIDOGLIKANA (ĆELIJSKOG ZIDA)

2.1 Penicilini

Prvi put izolirani iz plijesni roda Penicillinum, mogu biti prirodni, polusintetski i sintetski.

Predstavnici: benzilpenicilin (prirodnog porjekla, osjetljiv na penicilazu), flukloksacin

(otporan na penicilazu), ampicilin i amoksicilin (penicilini sirokog spektra), karbenacilin

(penicilin prosirenog spektra djelovanja koji je efikasan kod opasnih infekcija sa

Pseudomonas aeruginosa).

Primjenjuju se oralno, intramuskularno (IM) i intravenski (IN).

Prolaze kroz placentu i krvno-mozdanu barijeru samo u slucaju meningitisa.

Penicilini se primjenjuju kod:

-bakterijskog meningitisa (meningokok, pneumokok),-infekcije kostiju i zglobova

(Staphylococcus aureus), -infekcija koze i mekih tkiva (S. aureus, Streptococcus pyogenes),

-faringitisa (S. pyogenes), -otitis media (S. pyogenes, Haemophilus influencae), -bronhitisa,

-gonoreje -sifilisa, -endokarditis (Streptococcus viridans, Streptococcus faecalis),

-ozbiljne infekcije sa Pseudomonas aeruginosa.

Penicilini mogu da izmjene normalnu floru gastointestinalnog trakta i da dovedu do

gastrointestinalnih poremecaja i superinfekcija mikroorganizmima rezistentnim na peniciline.

Glavno nezeljeno dejstvo penicilina je je reakcija preosjetljivosti- osip, groznica, akutni

anafilakticki sok.

Slika br. 2: Penicillium fungi

3

2.2 Cefalosporini

Predstavnici: cefaleksin (1. generacija), cefuroksim (2. generacija), cefotaksim (3. generacija).

Prvi put su izolirani iz Cephalosporium fungus po cemu su dobili i ime.

Neki cefalosporini se primjenjuju oralno, vecina se primjenjuje parenteralno (IN,IM).

Neki od njih prolaze hematoencefalnu barijeru.

Izlucuju se uglavnom putem bubrega.

Cefalosporini se primjenjuju kod:

-septikemija

-pneumonija

-meningitisa

-infekcije bilijarnog trakta

-infekcije urinarnog trakta

-sinuzitisa.

Najznacajnije nezeljeno dejstvo je rekacija preosjetljivosti.

10% pacijenata koji su alergicni na peniciline razvit ce alergijsku reakciju i na cefalosporine.

Zabiljezene su i dijareje kod oralne primjene, te nefotoksicnost.

Slika br.3: Središnja struktura cefalosporina

4

3. ANTIBAKTERIJSKI LIJEKOVI KOJI INHIBIRAJU SINTEZU

PROTEINA

3.1 Tetraciklini

Predstavnici: tetraciklin, oksitetraciklin, doksiciklin, minociklin.

Djeluju bakteriostatski.

Obicnose primjenjuju oralno, a mogu se dati parenteralno.

Mlijeko i preparati zeljeza smanjuju resorpciju iz digestivnog trakta.

Tetraciklini su antibiotici sirokog spektra.

Lijek prvog izbora kod infekcija prouzrokovanih rikecijama, mikoplazmama, hlamidijama,

kao i za terapiju bruceloze, kolere, kuge i Lajmske bolesti.

Tetraciklini se nakupljaju u kostima i zubima u razvoju, uzrokujuci obojenost zuba i ponekad

dentalnu hipoplaziju i deformitete kostiju.

Ovi lijekovi se s toga ne primjenjuju kod djece, trudnica i u toku dojenja.

3.2 Hloramfenikol

Hloramfenikol je antibiotik sirokog spektra.

Primjenjuje se oralno i parenteralno.

Prolazi krvno-mozdanu barijeru.

10% lijeka se izluci putem bubrega a ostatak se inaktivira u jetri.

Klinicka primjena hloramfenikola je rezervirana za teske infekcije kod kojih je korist od lijeka

veca od njegova potencijalne toksicnosti.

Koristi se kod:

-infekcija prouzrokovanih sojevima bakterije Haemophilus influenzae rezistentnim na druge

lijekove,

-meningitisa kod pacijenata kod kojih je nemoguca primjena penicilina,

-terapiji tifusa,

-lokalno se koristi u terapiji konjuktivitisa(lokalna primjena ovog lijeka je bezbjedna).

Hloramfenikol dovodi do supresije kostane srzi i pancitopenije.

5

3.3 Aminoglikozidi

Predstavnici: streptomicin, gentamicin, torbamicin, amikacin, neomicin, kanamicin.

Spektar dejstva zahvata gram-negativne bakterije uključujući Mycobacterium tuberculosis.

Aminoglikozidi su baktericidni lijekovi koji postižu ireverzibilnu inhibiciju proteinske

sinteze, počinje prodiranjem kroz omotač.

Po ulazku u ćeliju veže se za receptor na ribozomu koji je pod kontrolom hromozoma preko

kojih se inhibira sinteza proteina: -ometanjem početnog kompleksa formiranja peptida, -

prouzrokuju pogrešno učitovanje šifre na mRNA, -prouzrokuju raspadanje polizoma u

nefunkcionalne monozome.

Aminoglikozidi se koriste u terapiji: bruceloze, tuberkuloze, endokarditisa, tularemije, kuge,

gonoreje.

Lokalno se primjenjuju za inficirane opekotine i rane i u oftalmologiji.

Slika br. 4: Aminoglikozidi vrše ireverzibilnu inhibiciju proteinske sinteze

6

4. ANTIBAKTERIJSKI LIJEKOVI KOJI INHIBIRAJU SINTEZU

NUKLEINSKIH KISELINA

4.1 Kinoloni

Predstavnici: nalidiksična, oksolinska i pipemidinska kiselina.

Oni su inhibitori DNK giraze, djeluju baktericidno isključivo protiv gram negativnih

anaerobnih bakterija.

Dodatkom fluora nastaju fluorokinoloni kod kojih je znatno pojačan učinak kako na aktivnost

DNK giraze tako i širine spektra aktivnosti na mikroorganizme.

Danas kinoloni gotovo da i nemaju važnost osim povijesne, pa je naglasak isključivo na

fluorokinolonima.

4.2 Fluorokinoloni

Predstavnici: enrofloksacin, enoksacin, danofloksacin, ciprofloksacin, lomefloksacin.

Obuhvaćaju veliku skupinu sintetskih antibakterijskih lijekova koji svojim djelovanjem na

bakterijski hromosomski materijal djeluju baktericidno na veliki broj klinički značajnih

mikroorganizama.

Vrlo su djelotvorni protiv gram negativnih aerobnih bakterija, uključujući i one iz porodice

Enterobacteriaceae, na gram pozitivne anaerobne bakterije gotovo i ne djeluju.

Slika br. 5: Ciprofloksacin

7

5. OTPORNOST(REZISTENCIJA) BAKTERIJA NA

ANTIBAKTERIJSKE LIJEKOVE

Principi evolucije dreduju da se organizmi genetski adaptiraju na promjene u okruzenju.

Rezistencija se zasniva na genskim mutacijama.

Rezistencija na antibiotike kod bakterija se siri:

-prenosenjem bakterija izmedu razlicitih osoba,

-prenosenjem gena za rezistenciju izmedu bakterija(konjugacija, transdukcija, transformacija).

Biohemijski mehanizmi nastajanja rezistencije na antibiotike su:

-stvaranje enzima koji inaktivisu antibiotik (npr. penicilaza)

-promjena mjesta osjetljivog na lijek ili mjesta vezivanja lijeka (npr. rezistencija na

eritromicin je posljedica promjene mjesta na ribosomima gdje se veze eritromicin)

-smanjena akumulacija antibiotika u bakteriji (bakterije smanje prpusnost ovojnica za

antibiotik ili razviju mehanizam kojim se antibiotici koji su vec usli u celiju izbacuju van)

-stvaranje novih puteva kojima se zaobilazi reakcija na koju djeluju antibiotici (rezistencija na

trimetoprim je posljedica sinteze enzima dihidrofolat reduktaze koji ima mali ili nulti afinitet

za trimetoprim).

Slika br. 6: Staphylococcus aureus stvara rezistenciju

8

ZAKLJUČAK

Svrha liječenja antibakterijskim lijekovima:

-ubiti mikroorganizam, bez ubijanja makroorganizma, tj. neškodljivost pripravka,

-osjetljivost mikroorganizma prema pripremljenom antibakterijskom pripravku,

-antibakterijski lijek mora dospjeti na mjesto infekcije i postići djelatnu koncentraciju,

-podnošljivost domaćina na primjenjeni antibakterijski lijek,

-prihvaćanje lijeka od strane pacijenta, vremenski razmak potrebnih doza lijeka, oblik lijeka.

O korištenju antibakterijskih lijekova odlučuje isključivo liječnik, a nikada sam pacijent.

Racionalna primjena podrazumijeva procjenu liječnika o potrebi korištenja lijeka, a pravilna

primjena odnosi se na pridržavanje uputa o uzimanju antibakterijskog lijeka od strane

pacijenta: uzimanje pojedinih doza u pravilnim vremenskim razmacima i iskorištavanje cijele

propisane količine bez prekida.

9

LITERATURA

[1] Doc. dr. sc. Selma Uzunovc, dr. med., Medicinska mikrobiologija, Zenica 2009.

[2] Milena Pokrajac, Dragoljub Panic, Farmaceutska hemija 1 i 2, Beograd 1999.

[3] http://bib.irb.hr/datoteka/393529.F15_poglavlje.pdf

[4] http://hr.wikipedia.org/wiki/Antibiotik

10