ANTIINFEKTIVNI LIJEKOVI

ANTIINFEKTIVNI LIJEKOVI

ANTIINFEKTIVNI LIJEKOVI NAZIVAJU SE I ANTIMIKROBICI, A TERAPIJA OVIM LIJEKOVIMA HEMOTERAPIJA.

U OKVIRU HEMOTERAPIJE IZUČAVAJU SE I CITOSTATICI, KOJI DJELUJU NA MALIGNE STANICE.

ANTIINFEKTIVNI LIJEKOVI DJELUJU ŠTETNO NA PATOGENE UZROČNIKE BOLESTI, KAO BAKTERIJE, GLJIVICE, VIRUSE I PROTOZOE.

PREMA PORIJEKLU ANTIINFEKTIVNI LIJEKOVI MOGU BITI PRIRODNOG, SEMISINTETSKOG I SINTETSKOG PORIJEKLA.

MEHANIZAM DJELOVANJA ANTIMIKROBIKA JE SPECIFIČAN, ŠTO ZNAČI DA OŠTEĆUJE PATOGENE UZROČNIKE, A DA PRI TOM NE DJELUJE ŠTETNO NA ORGANIZAM DOMAĆINA ( ČOVJEK, ŽIVOTINJA ).

NAJČEŠĆI MEHANIZMI DJELOVANJA ANTIMIKROBIKA SU :

-INHIBICIJA SINTEZE VAŽNIH SUPSTANCIJA U ĆELIJSKOM ZIDU BAKTERIJA.NAJPOZNATIJI I NAJVAŽNIJI ANTIBIOTICI KOJI OVAKO DJELUJU SU PENICILINI I CEFALOSPORINI. OVAKVO DJELOVANJE NAJČEŠĆE PROUZROKUJE POTPUNO RASPADANJE ( LIZU ) BAKTERIJA. OVAJ MEHANIZAM DJELOVANJA IMA KAO POSLJEDICU BAKTERICIDNI EFEKAT.

-PROMJENA PERMEABILNOSTI ĆELIJSKE MEMBRANE BAKTERIJA. NA OVAJ NAČIN DJELUJU AMFOTERICIN B, NISTATIN I POLIMIKSIN. AKO SE POREMETI FUNKCIONALNI INTEGRITET ĆELIJSKE MEMBRANE, BAKTERIJA GUBI VRLO VAŽNE SASTOJKE, ŠTO IZAZIVA NJENO VRLO TEŠKO OŠTEĆENJE ILI ČAK I SMRT.

-INHIBICIJA SINTEZE PROTEINA. NA OVAJ NAČIN DJELUJE VELIKI BROJ ANTIMIKROBNIH LIJEKOVA MEĐU KOJIMA SU NAJVAŽNIJI: HLORAMFENIKOL, TETRACIKLINI, AMINOGLIKOZIDNI ANTIBIOTICI ( STREPTOMICIN, KANAMICIN, GENTAMICIN, TOBRAMICIN, AMIKACIN), ERITROMICIN, LINKOMICIN I DR.

-INHIBICIJA SINTEZE NUKLEINSKIH KISELINA:

INDIREKTNO DJELOVANJE ( SULFONAMIDI, TRIMETOPRIM ),

1

DIREKTNO DJELOVANJE ( RIFAMPICIN,FLUOROKINOLONI ).

SVAKI ANTIMIKROBIK DJELUJE NA ODREĐENU VRSTU PATOGENIH UZROČNIKA, ŠTO SE OZNAČAVA SPEKTROM DJELOVANJA. NA OSNOVU SPEKTRA DJELOVANJA ANTIMIKROBICI SE DIJELE NA ANTIMIKROBIKE USKOG I ŠIROKOG SPEKTRA DJELOVANJA.

TIP DJELOVANJA NEKOG ANTIMIKROBIKA OZNAČAVA VRSTU VITALNOG OŠTEĆENJA PATOGENOG UZROČNIKA. UKOLIKO ANTIMIKROBIK IZAZIVA TAKVO OŠTEĆENJE DA DOVODI DO SMRTI PATOGENOG UZROČNIKA, GOVORI SE O BAKTERICIDNOM DJELOVANJU, DOK BAKTERIOSTATSKI DJELOTVORNI ANTIMIKROBICI ZAUSTAVLJAJU RAST I RAZMNOŽAVANJE PATOGENIH UZROČNIKA.

REZISTENCIJA PATOGENIH UZROČNIKA OZNAČAVA NEOSJETLJIVOST PATOGENIH UZROČNIKA NA ODREĐENI ANTIMIKROBIK.

PRIRODNA REZISTENCIJA OZNAČAVA PRIRODNU NEOSJETLJIVOST PATOGENOG UZROČNIKA NA DJELOVANJE ODREĐENOG ANTIMIKROBIKA, I NIJE POSLJEDICA PRETHODNIH KONTAKATA SA ODREĐENIM ANTIMIKROBIKOM.

STEČENA REZISTENCIJA JE UVIJEK POSLJEDICA PROCESA SELEKCIJE, A MOŽE BITI PRIMARNA I SEKUNDARNA.

POSTOJI JOŠ I UKRŠTENA REZISTENCIJA, PARCIJALNA UKRŠTENA REZISTENCIJA.

PORED GENETSKI USLOVLJENE REZISTENCIJE POSTOJE I BIOHEMIJSKI MEHANIZMI REZISTENCIJE.

SULFONAMIDI – SULFAMETOKSAZOL, SULFAMETROL, SULFAGVANIDIN, SULFASALAZIN

SULFONAMIDI SU SINTETSKI ANTIMIKROBICI OTKRIVENI 1935. GODINE. OD TADA JE SINTETIZIRAN VELIKI BROJ SULFONAMIDA, KOJI SE MEĐUSOBNO RAZLIKUJU NAJVIŠE PO FARMAKOKINETSKIM SVOJSTVIMA.

DIJELE SE U DVIJE GRUPE :

2

-SULFONAMIDI KOJI SE APSORBIRAJU IZ DIGESTIVNOG TRAKTA ( SULFAMETOKSAZOL, SULFAMETROL )

-SULFONAMIDI KOJI SE NE APSORBIRAJU IZ DIGESTIVNOG TRAKTA ( SULFAGVANIDIN, SULFASALAZIN ).

-SULFONAMIDI KOJI SE TEŠKO APSORBIRAJU U PROBAVNOM TRAKTU TE SU POGODNI ZA LIJEČENJE INFEKCIJA DIGESTIVNOG TRAKTA ( SULFAGVANIDIN, SULFASALAZIN ), U LOKALNOJ PRIMJENI SULFACETAMID KAO MAST I KAPI ZA OČI I SULFADIAZIN SREBRO, U PREVENCIJI INFEKCIJA KOD OPEKOTINA.

MEHANIZAM DJELOVANJA SULFONAMIDA VEZAN JE ZA FOLNU KISELINU, KOJA SLUŽI KAO FAKTOR RASTA BROJNIM PATOGENIM UZROČNICIMA. STRUKTURALNO SU SLIČNI PARA-AMINO-BENZOJEVOJ KISELINI ( PABA ), KOJA ČINI CENTRALNI DIO FOLNE KISELINE, TE U TOKU SINTEZE FOLNE KISELINE KOMPETITIVNO ISTISKUJU PABA-u I VEŽU SE UMJESTO NJE. NASTALA FOLNA KISELINA JE FUNKCIONALNO NEAKTIVNA, ČIME SE ZAUSTAVLJA PROCES SINTEZE NUKLEINSKIH KISELINA I, DALJE PROTEINA.

SULFONAMIDI DJELUJU SPECIFIČNO, ŠTO ZNAČI SAMO NA PATOGENE UZROČNIKE, A NE NA HUMANE STANICE KOJE KORISTE VEĆ GOTOVU FOLNU KISELINU.

FARMAKOKINETIČKA SVOJSTVA SULFONAMIDI KOJI SE APSORBIRAJU IZ DIGESTIVNOG TRAKTA APSORBIRAJU SE U KOLIČINI OD 70-90% PRIMIJENJENE DOZE, DOBRO PRODIRU U TKIVA I TJELESNE TEČNOSTI, UKLJUČUJUĆI I CEREBROSPINALNI LIKVOR. PROLAZE PLACENTARNU BARIJERU, RAZGRAĐUJU SE U JETRI I IZLUČUJU PUTEM URINA.

SPEKTAR DJELOVANJA NA SULFONAMIDE SU OSJETLJIVE GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE I NEKE GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE, MNOGE ENTEROBAKTERIJE, NOKARDIJE I KLAMIDIJE. DJELUJU NA UZROČNIKE TOKSOPLAZME I TROPSKE MALARIJE.

PRIMJENJUJU SE U TRETMANU INFEKCIJA RESPIRATORNOG I URINARNOG TRAKTA, KAO REZERVNA SREDSTVA U LIJEČENJU MALARIJE, A NETOPIVI U LIJEČENJU INFEKCIJA PROBAVNOG TRAKTA. LOKALNO SE PRIMJENJUJU U OBLIKU KAPI I MASTI U LIJEČENJU INFEKCIJA KONJUNKTIVE OKA.

3

NEŽELJENI EFEKTI SULFONAMIDA SU ČESTI. NAJČEŠĆE SE JAVLJAJU OSIP, FOTOSENZIBILIZACIJA, MUČNINA, POVRAĆANJE, PROLJEV.

TEŽI NEŽELJENI EFEKTI SU ANEMIJA, GRANULOCITOPENIJA, TROMBOCITOPENIJA.

DA BI SE SPRIJEČILA KRISTALIZACIJA SULFONAMIDA ( KOJA JE ČEŠĆA U KISELOM URINU – NASTAJE TALOŽENJEM ACETILOVANIH SULFONAMIDA U BUBREŽNIM TUBULIMA ), PREPORUČUJE SE UZIMANJE VEĆIH KOLIČINA TEČNOSTI TOKOM TERAPIJE SULFONAMIDIMA, ODRŽAVANJE ALKALNE REAKCIJE URINA I PRIMJENA DOBRO TOPLJIVIH SULFONAMIDA.

TRIMETOPRIM

JE DERIVAT DIAMINOPIRIMIDINA, BAKTERIOSTATSKOG DJELOVANJA.

KOMBINACIJOM TRIMETOPRIMA SA SULFONAMIDIMA (SULFAMETOKSAZOL), U ODNOSU 1: 5, POSTIŽE SE BAKTERICIDNO DJELOVANJE I PROŠIRUJE SPEKTAR DJELOVANJA, NAROČITO NA GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE. OVA KOMBINACIJA JE POZNATA POD NAZIVOM KOTRIMOKSAZOL.

KOTRIMOKSAZOL SE PRIMJENJUJE ORALNO U TERAPIJI INFEKCIJA URINARNOG, RESPIRATORNOG TRAKTA, TE INFEKCIJA DIGESTIVNOG TRAKTA UZROKOVANIH SALMONELAMA, ŠIGELAMA.

PENICILINI SU PRIRODNI ILI POLUSINTETSKI ANTIMIKROBICI, BAKTERICIDNOG DJELOVANJA. OSNOVNO JEZGRO SVIH PENICILINA ČINI 6-AMINO- PENICILANSKA KISELINA, KOJA SE SASTOJI IZ BETA-LAKTAMSKOG I TIAZOLIDINSKOG PRSTENA. NOSILAC FARMAKOLOŠKE AKTIVNOSTI PENICILINA JE BETA-LAKTAMSKI PRSTEN. RAZGRADNJOM BETA- LAKTAMSKOG PRSTENA POMOĆU PENICILINAZE GUBI SE FARMAKOLOŠKA AKTIVNOST PENICILINA, ŠTO JE OSNOV REZISTENCIJE NEKIH PATOGENIH UZROČNIKA.

MEHANIZAM DJELOVANJA PENICILINA SASTOJI SE U INHIBICIJI SINTEZE VANJSKOG STANIČNOG ZIDA PATOGENIH UZROČNIKA. PENICILINI DJELUJU SAMO NA UZROČNIKE U FAZI DIOBE, DOK DJELOVANJEM PENICILINA NISU POGOĐENI UZROČNICI KOJI MIRUJU.

4

FARMAKOKINETIČKA SVOJSTVA PENICILINI SE PRIJENJUJU ORALNO I PARENTERALNO. ŠIROKO SE DISTRIBUIRAJU U ORGANIZMU I POSTIŽU RAZLIČITE KONCENTRACIJE U POJEDINIM TKIVIMA I TJELESNIM TEČNOSTIMA, A SLABO PRODIRU U CEREBROSPINALNI LIKVOR. KOD UPALE MENINGA PENETRACIJA PENICILINA U CEREBROSPINALNI LIKVOR JE MNOGO BOLJA, TAKO DA SE PENICILINI MOGU PRIMIJENITI U TERAPIJI MENINGITISA. PENICILINI DOBRO PROLAZE PLACENTARNU BARIJERU, A DISTRIBUIRAJU SE I U MAJČINO MLIJEKO.

PENICILINI SE METABOLIZIRAJU U JETRI, BRZO ELIMINIRAJU IZ ORGANIZMA, NAJVEĆIM DIJELOM PUTEM BUBREGA, PROCESIMA GLOMERULARNE FILTRACIJE I TUBULARNE SEKRECIJE. MALE KOLIČINE PENICILINA IZLUČUJU SE PUTEM ŽUČI.

NEŽELJENI EFEKTI PENICILINI SU SLABO TOKSIČNI LIJEKOVI. NAJVEĆI NEDOSTATAK PENICILINA JE ČESTA POJAVA ALERGIJSKIH REAKCIJA. SENZIBILIZACIJA SE NAJČEŠĆE RAZVIJA NAKON LOKALNE PRIMJENE, A NAJRJEĐE NAKON ORALNE PRIMJENE PENICILINA. ALERGIJSKE REAKCIJE MOGU SE JAVITI U NAJBLAŽOJ FORMI KAO OSIP, DO NAJTEŽE KAO ANAFILAKTIČKI ŠOK, KOJI MOŽE U ROKU NEKOLIKO MINUTA ZAVRŠITI LETALNIM ISHODOM. ZATO, PRIJE PRIMJENE PENICILINA TRBA PROVJERITI OSJETLJIVOST PACIJENTA I PRI RUCI UVIJEK IMATI SPREMNU ANTIŠOK TERAPIJU. ADRENALIN JE LIJEK IZBORA U TRETMANU ANAFILAKTIČKOG ŠOKA. PRIMJENJUJE SE SUBKUTANO ILI INTRAMUSKULARNO. AKO ŽELJENI EFEKAT ADRENALINA IZOSTANE, APLIKACIJA SE PONAVLJA SVAKIH 20-30 MINUTA. NAKON ADRENALINA MOGU SE PRIMIJENITI ANTIHISTAMINICI I KORTIKOSTEROIDI, TE HEMODIJALIZA S CILJEM ELIMINACIJE PENICILINA.

PENICILINI SE DIJELE U ČETIRI GRUPE:

-PENICILINI OSJETLJIVI NA PENICILINAZU,

-PENICILINI OTPORNI NA PENICILINAZU,

-PENICILINI ŠIROKOG SPEKTRA DJELOVANJA ( AMPICILIN, AMOKSICILIN, PIVAMPICILIN, MEZLOCILIN ),

-PENICILINI DJELOTVORNI NA PSEUDOMONAS (KARBOKSIPENICILINI, UREIDOPENICILINI ).

5

PENICILINI OSJETLJIVI NA PENICILINAZU

(BENZILPENICILIN, PROKAIN-BENZILPENICILIN, BENZATIN-BENZILPENICILIN, FENOKSIMETILPENICILIN).

BENZILPENICILIN( PENICILIN G, KRISTACILIN) JE PRVI OTKRIVENI PRIRODNI PENICILIN. IMA UZAK SPEKTAR DJELOVANJA, KOJI UKLJUČUJE MNOGE GRAM-POZITIVNE MIKROORGANIZME( STREPTOKOKI, KLOSTRIDIJ, STAFILOKOKI KOJI NE STVARAJU PENICILINAZU), SPIROHETE I AKTINIMICETE, KAO I NEKE GRAM- NEGATIVNE MIKROORGANIZME ( GRAM-NEGATIVNI ANAEROBI, PSEUDOMONAS SPP., ENTEROBAKTERIACEAE).

BENZILPENICILIN JE LIJEK IZBORA U TERAPIJI PNEUMOKOKNIH, STREPTOKOKNIH, MENINGOKOKNIH I GONOKOKNIH INFEKCIJA, TE SIFILISA, AKTINIMIKOZE, DIFTERIJE, ANTRAKSA, GASNE GANGRENE I TETANUSA.

NA BENZILPENICILIN SU REZISTENTNI STAFILOKOKI KOJI STVARAJU BETA-LAKTAMAZU, MIKOBAKTERIJE, GLJIVICE I RIKECIJE.

BENZILPENICILIN IMA VEOMA KRATAK POLUŽIVOT ELIMINACIJE, TAKO DA SE PRIMJENJUJE SVAKA ČETIRI DO ŠEST SATI INTRAMUSKULARNO ILI INTRAVENOZNO. RADI PRISTUPAČNIJE PRIMJENE ( RJEĐA PRIMJENA ), SINTETIZIRANI SU DEPO PREPARATI BENZILPENICILINA( PROKAIN-BENZILPENICILIN, BENZATIN-BENZILPENICILIN) ČIJOM PRIMJENOM SE TERAPIJSKI EFEKAT ODRŽAVA I DUŽE OD 24 SATA.

FENOKSIMETILPENICILIN JE PRIRODNI PENICILIN KOJI IMA SPEKTAR DJELOVANJA JEDNAK SPEKTRU DJELOVANJA BENZILPENICILINA, ALI JE OTPORAN NA DJELOVANJE ŽELUČANE KISELINE PA SE MOŽE PRIMJENJIVATI ORALNO.

PENICILINI OTPORNI NA PENICILINAZU

( DIKLOKSACILIN, KLOKSACILIN, FLUKLOKSACILIN, METICILIN )

TO SU POLUSINTETSKI PENICILINI KOJI POSJEDUJU VEOMA JAKO DJELOVANJE NA STAFILOKOKE KOJE STVARAJU PENICILINAZU.

6

KLOKSACILIN I FLUKLOKSACILIN SE PRIMJENJUJU ORALNO I PARENTERALNO.

PENICILINI ŠIROKOG SPEKTRA DJELOVANJA

( AMPICILIN, AMOKSICILIN )

DJELUJU NA VELIKI BROJ GRAM-POZITIVNIH I GRAM-NEGATIVNIH BAKTERIJA, DOK NE DJELUJU NA UZROČNIKE KOJI STVARAJU PENICILINAZU.

PRIMJENJUJU SE U TRETMANU INFEKCIJA RESPIRATORNOG I URINARNOG TRAKTA, KOŽE, GONOREJE, TE INFEKCIJA IZAZVANIH SALMONELAMA.

AMPICILIN SE PRIMJENJUJE ORALNO. NAKON ORALNE PRIMJENE APSORPCIJA JE SPORA, NESIGURNA I OVISNA O PRISUSTVU HRANE .

ČESTI SU NEŽELJENI EFEKTI: DIJAREJA, POREMEĆAJ CRIJEVNE FLORE, SUPERINFEKCIJE I OSIP.

AMOKSICILIN JE SLIČAN AMPICILINU, ALI SE NAKON ORALNE PRIMJENE BOLJE APSORBIRA IZ DIGESTIVNOG TRAKTA, TE PRI PRIMJENI ISTE DOZE POSTIŽE DVOSTRUKO VEĆE PLAZMATSKE KONCENTRACIJE.

NAJČEŠĆI NEŽELJENI EFEKTI AMOKSICILINA SU DIJAREJA I SUPERINFEKCIJE, ČEŠĆE NAKON PRIMJENE U VISOKIM DOZAMA.

PENICILINI AKTIVNI PROTIV PSEUDOMONASA

KARBOKSIPENICILINI

( TIKARCILIN, KARBENICILIN, KARFECILIN )

KARBOKSIPENICILINI SU EFIKASNI U LIJEČENJU INFEKCIJA IZAZVANIH BAKTERIJOM PSEUDOMONAS AERUGINOSA, INDOL-POZITIVNIM SOJEVIMA PROTEUSA I NEKIM ENTEROBAKTERIJAMA. KARBENCILIN SE PRIMJENJUJE ISKLJUČIVO PARENTERALNO, DOK SE KARFECILIN PRIMJENJUJE ORALNO.

NAJČEŠĆE SE PRIMJENJUJE U LIJEČENJU INFEKCIJA URINARNOG TRAKTA.

UREIDOPENICILINI

( AZLOCILIN, MEZLOCILIN, PIPERACILIN )

7

POŠTO SE RAZGRAĐUJU U KISELOJ SREDINI, PRIMJENJUJU SE SAMO PARENTERALNO. U LIJEČENJU TEŠKIH GRAM-NEGATIVNIH INFEKCIJA PRIMJENJUJU SE ZAJEDNO SA AMINOGLIKOZIDIMA.

NAJČEŠĆE SE PRIMJENJUJU U TRETMANU BAKTERIJEMIJE, PNEUMONIJE, INFEKCIJA KOD OPEKOTINA I URINARNIH INFEKCIJA IZAZVANIH MIKROORGANIZMIMA REZISTENTNIM NA BENZILPENICILIN I AMINOPENICILINE.

CEFALOSPORINI SU POLUSINTETSKI ANTIMIKROBICI, BAKTERICIDNOG DJELOVANJA. OSNOVNO JEZGRO SVIH CEFALOSPORINA ČINI 7-AMINO-CEFALOSPORINSKA KISELINA, KOJA TAKOĐER, POSJEDUJE BETA-LAKTAMSKI PRSTEN, KOJI JE NOSILAC ANTIBAKTERIJSKOG DJELOVANJA CEFALOSPORINA. RAZGRADNJOM BETA-LAKTAMSKOG PRSTENA GUBI SE FARMAKOLOŠKA AKTIVNOST.

MEHANIZAM DJELOVANJA CEFALOSPORINA JE ANALOGAN MEHANIZMU DJELOVANJA PENICILINA.

SPEKTAR DJELOVANJA CEFALOSPORINA JE ŠIROK, OBUHVATA VELIKI BROJ GRAM-POZITIVNIH BAKTERIJA, UKLJUČUJUĆI STAFILOKOKE KOJE STVARAJU PENICILINAZU I ENTEROKOKE. OD GRAM-NEGATIVNIH UZROČNIKA, CEFALOSPORINI DJELUJU NA EŠERIHIJU, PROTEUS, HEMOFILUS, DOK JE PSEUDOMONAS REZISTENTAN NA VEĆINU CEFALOSPORINA, IZUZEV NA CEFALOSPORINE III I IV GENERACIJE.

NAJČEŠĆI NEŽELJENI EFEKTI CEFALOSPORINA SU ALERGIJSKE REAKCIJE.

PACIJENTI ALERGIČNI NA PENICILINE MOGU BITI ALERGIČNI I NA CEFALOSPORINE, TE PACIJENTIMA SA ANAMNEZOM ANAFILAKTIČKE REAKCIJE NA PENICILINE NE UKLJUČIVATI CEFALOSPORINE.

ORALNI PREPARATI CEFALOSPORINA MOGU IZAZVATI TEGOBE PROBAVNOG TRAKTA, U VIDU DIJAREJE I SUPERINFEKCIJA.

RJEĐI NEŽELJENI EFEKTI SU NEFROTOKSIČNOST I TROMBOCITOPENIJA SA KRVARENJEM.

CEFALOSPORINI SE DIJELE NA:

8

-CEFALOSPORINI PRVE GENERACIJE

(CEFALEKSIN, CEFAZOLIN, CEFRADIN ).

DJELUJU NA GRAM-POZITIVNE MIKROORGANIZME, UKLJUČUJUĆI PNEUMOKOKE, STREPTOKOKE I STAFILOKOKE, DOK NE DJELUJU NA METICILIN-REZISTENTNE SOJEVE STAFILOKOKA, A OD GRAM-NEGATIVNIH NA EŠERIHIJU, KLEBSIJELU I PROTEUS.

PRIMJENJUJU SE U TERAPIJI INFEKCIJA URINARNOG TRAKTA, LAKŠIH STAFILOKOKNIH INFEKCIJA, TE LAKŠIH INFEKCIJA MEKIH TKIVA. RIJETKO SE KORISTE KAO LIJEKOVI PRVOG IZBORA.

CEFALOSPORINI DRUGE GENERACIJE

(CEFAKLOR, CEFAMANDOL, CEFUROKSIM ).

IMAJU ŠIROK SPEKTAR DJELOVANJA NA GRAM-NEGATIVNE MIKROORGANIZME U ODNOSU NA PRVU GENERACIJU CEFALOSPORINA, DOK SLABIJE DJELUJU NA GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE.

NAJČEŠĆE SE PRIMJENJUJU U TRETMANU INFEKCIJA RESPIRATORNOG I URINARNOG TRAKTA. CEFUROKSIM SE PRIMJENJUJE U TRTMANU LAKO PRENOSIVE PNEUMONIJE IZAZVANE HAEMOPHYLUS-OM INFLUENZAE I KLEBSIELLA-OM PNEUMONIAE.

CEFALOSPORINI TREĆE GENERACIJE

( CEFOTAKSIM, CEFTRIAKSON, CEFTAZIDIM ).

IMAJU VEĆU OTPORNOST PREMA BETA-LAKTAMAZI, TE IM JE SPEKTAR DJELOVANJA ZNAČAJNO PROŠIREN. JAČE DJELUJU NA GRAM-NEGATIVNE UZROČNIKE UKLJUČUJUĆI I PSEUDOMONAS AERUGINOSA.

PRIMJENJUJU SE U TERAPIJI TEŠKIH INFEKCIJA IZAZVANIH PATOGENIM UZROČNICIMA, KOJI SU REZISTENTNI NA MNOGE DRUGE ANTIMIKROBIKE. LAKO PROLAZE HEMATOENCEFALNU BARIJERU, TE SE PRIMJENJUJU U TERAPIJI MENINGITISA. CEFALOSPORINI TREĆE GENERACIJE PRIMJENJUJU SE U TRETMANU SEPSE.

CEFALOSPORINI ČETVRTE GENERACIJE

9

( CEFPIROM, CEFEPIM ).

SLIČNI SU CEFALOSPORINIMA TREĆE GENERACIJE, ALI SU, U ODNOSU NA TREĆU GENERACIJU, ZNAČAJNO OTPORNIJI NA DJELOVANJE BETA-LAKTAMAZE. INDIKACIJE ZA PRIMJENU SU SLIČNE KAO I KOD PREDSTAVNIKA TREĆE GENERACIJE.

DRUGI BETA-LAKTAMSKI ANTIMIKROBICI

MONOBAKTAMI

(AZTREONAM )

MONOBAKTAMI U SVOJOJ HEMIJSKOJ STRUKTURI SADRŽE MONOCIKLIČNI BETA-LAKTAMSKI PRSTEN. SPEKTAR DJELOVANJA AZTREONAMA JE SLIČAN SPEKTRU AMINOGLIKOZIDA I OBUHVATA UGLAVNOM GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE.

PRIMJENJUJE SE U TERAPIJI URINARNIH INFEKCIJA, INTRAABDOMINALNIH, SEPSE, PNEUMONIJE, INFEKCIJA KOŽE I MEKIH TKIVA IZAZVANIH OSJETLJIVIM UZROČNICIMA.

PACIJENTI ALERGIČNI NA PENICILIN DOBRO PODNOSE AZTREONAM.

NEŽELJENI EFEKTI AZTREONAMA SU SLIČNI NEŽELJENIM EFEKTIMA OSTALIH BETA-LAKTAMSKIH ANTIMIKROBIKA.

KARBAPENEMI

( IMIPENEM, MEROPENEM )

STRUKTURALNO SU SLIČNI BETA-LAKTAMSKIM ANTIMIKROBICIMA.

IMIPENEM IMA VRLO ŠIROK SPEKTAR DJELOVANJA NA MNOGE GRAM-NEGATIVNE I GRAM-POZITIVNE MIKROORGANIZME I ANAEROBE.

POD UTICAJEM JEDNE DEHIDROPEPTIDAZE IZ PROKSIMALNIH BUBREŽNIH TUBULA BRZO SE RAZGRAĐUJE, TE SE ZATO PRIMJENJUJE ZAJEDNO SA CILASTATINOM, INHIBITOROM RENALNE DEHIDROPEPTIDAZE.

PRIMJENJUJE SE U LIJEČENJU INFEKCIJA, POSEBNO INFEKCIJA STEČENIH U BOLNIČKIM USLOVIMA, IZAZVANIH VISOKO REZISTENTNIM UZROČNICIMA

10

NA DRUGE ANTIMIKROBIKE ( PNEUMONIJA, SEPSA, INFEKCIJE URINARNOG TRAKTA, OSTEOMIJELITIS, INFEKCIJE KOŽE I MEKIH TKIVA ). POSEBAN ZNAČAJ IMA U TERAPIJI INFEKCIJA IZAZVANIH BAKTERIJOM PSEUDOMONAS AERUGINOSA.

NE APSORBIRA SE ORALNO UNESEN, TE SE PRIMJENJUJE INTRAVENOZNO.

MEROPENEM SE NE RAZGRAĐUJE POD UTICAJEM RENALNE DEPEPTIDAZE, TE SE NE PRIMJENJUJE SA CILASTATINOM.

DJELUJE I NA SOJEVE PSEUDOMONASA REZISTENTNE NA IMIPENEM.

NEŽELJENI EFEKTI KARBAPENEMA SU MUČNINA, POVRAĆANJE, DIJAREJA, SUPERINFEKCIJE, ALERGIJA.

INHIBITORI BETA-LAKTAMAZA

( KLAVULANSKA KISELINA, SULBAKTAM )

INHIBITORI BETA-LAKTAMAZA PRIMJENJUJU SE U KOMBINACIJI SA DRUGIM ANTIMIKROBICIMA, GDJE IM JE OSNOVNA ULOGA POJAČANJE DJELOVANJA ANTIMIKROBIKA KOJI SE HIDROLIZIRAJU POD UTICAJEM BETA-LAKTAMAZA. PRIMIJENJENI SAMI IMAJU SLABU ANTIMIKROBNU AKTIVNOST.

PRIMJENJUJU SE ORALNO I PARENTERALNO.

POZNATE SU KOMBINACIJE AMOKSICILINA I KLAVULANSKE KISELINE, AMPICILINA I SULBAKTAMA.

OSTALI ANTIMIKROBICI KOJI INHIBIRAJU SINTEZU STANIČNOG ZIDA

( VANKOMICIN, CIKLOSERIN )

VANKOMICIN JE ANTIMIKROBIK, BAKTERICIDNOG DJELOVANJA KOJI ISKLJUČIVO DJELUJE NA GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE, POSEBNO STAFILOKOKE.

PRIMJENJUJE SE U OBLIKU INTRAVENOZNE INFUZIJE U LIJEČENJU TEŠKIH INFEKCIJA IZAZVANIH STAFILOKOKAMA REZISTENTNIM NA METICILIN- KAO ENDOKARDITIS, SEPSA, PNEUMONIJA, OSTEOMIJELITIS I APSCES MEKOG TKIVA.

11

NAKON ORALNE PRIMJENE VANKOMICIN SE SLABO APSORBIRA, TE SE ORALNIM PUTEM PRIMJENJUJE SAMO U TERAPIJI PSEUDOMEMBRANOZNOG KOLITISA, IZAZVANOG BAKTERIJOM CLOSTRIDIUM DIFICILLE, A KOJI SE JAVLJA USLJED POREMEĆAJA CRIJEVNE FLORE KOD DUGOTRAJNE PRIMJENE ANTIMIKROBIKA.

NEŽELJENI EFEKTI VANKOMICINA SU RIJETKI. NA MJESTU PRIMJENE MOŽE SE JAVITI TROMBOFLEBITIS. MOGUĆE JE NEFROTOKSIČNO DJELOVANJE I OŠTEĆENJE NERVUS STATOAKUSTIKUSA.

CIKLOSERIN JE ANTIMIKROBIK KOJI INHIBIRA SINTEZU STANIČNOG ZIDA. PRIMJENJUJE SE ORALNO KAO LIJEK DRUGOG IZBORA U TRTMANU TUBERKULOZE.

TETRACIKLINI

( TETRACIKLIN, OKSITETRACIKLIN, HLORTETRACIKLIN, DEMEKLOCIKLIN, DOKSICIKLIN, MINOCIKLIN, ROLITETRACIKLIN, METACIKLIN )

TETRACIKLINI SU PRIRODNI ILI POLUSINTETSKI ANTIMIKROBICI BAKTERIOSTATSKOG DJELOVANJA.

PRIRODNI TETRACIKLINI ( TETRACIKLIN, OKSITETRACIKLIN, HLORTETRACIKLIN ) SU IZOLOVANI IZ KULTURA STREPTOMICETA, A POLUSINTETSKI TETRACIKLINI ( DEMEKLOCIKLIN, DOKSICIKLIN, MINOCIKLIN, ROLITETRACIKLIN, METACIKLIN ) SU DOBIVENI MODIFIKACIJOM MOLEKULE PRIRODNIH TETRACIKLINA.

SPEKTAR DJELOVANJA TETRACIKLINA JE VEOMA ŠIROK, DJELUJE NA BROJNE GRAM-POZITIVNE I GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE, RIKECIJE, MIKOPLAZME, KLAMIDIJE, SPIROHETE, LEPTOSPIRE I AMEBE, DOK NA PROTEUS I PSEUDOMONAS NE DJELUJU.

TETRACIKLINI SE NAJČEŠĆE PRIMJENJUJU ORALNO, A DOSTUPNI SU I TETRACIKLINI ZA INTRAVENOZNU I INTRAMUSKULARNU PRIMJENU.

APSORPCIJU TETRACIKLINA SMANJUJU KALCIJ, MAGNEZIJ, ALUMINIJ ( ANTACIDI ), ŽELJEZO, TE IH NE TREBA ISTOVREMENO PRIMJENJIVATI. U VEĆOJ KONCENTRACIJI NAGOMILAVAJU SE U KOSTIMA I ZUBIMA, NAROČITO U PERIODU RASTA. SLABO PRODIRU U CEREBROSPINALNI

12

LIKVOR, DOK PROLAZE PLACENTARNU BARIJERU. TETRACIKLINI SE ELIMINIRAJU VEĆIM DIJELOM URINOM.

NEŽELJENI EFEKTI TETRACIKLINA SU MUČNINA, POVRAĆANJE, PROLJEV, TE SUPERINFEKCIJE KOJE MOGU BITI U VIDU TEŠKOG ENTEROKOLITISA. PARENTERALNA PRIMJENA VISOKIH DOZA TETRACIKLINA MOŽE OŠTETITI FUNKCIJU JETRE.

MOGU IZAZVATI FOTOSENZIBILIZACIJU, U VIDU CRVENILA I EDEMA TAKO DA U VRIJEME NJIHOVE PRIMJENE TREBA IZBJEGAVATI IZLAGANJE SUNCU.

TALOŽENJE TETRACIKLINA U KOSTIMA I ZUBIMA U DJECE MOŽE IZAZVATI OŠTEĆENJE ZUBA ( U VIDU NEPRAVILNOG OBLIKA, ŽUTO-SMEĐEG KOLORITA, DISPLAZIJE GLEĐI I PODLOŽNOSTI KARIJESU ).

TALOŽENJE U KOSTIMA MOŽE IZAZVATI USPOREN RAZVOJ EPIFIZA, ŠTO MOŽE IMATI REPERKUSIJE NA RAST DJETETA. IZ TIH RAZLOGA, PRIMJENA TETRACIKLINA JE KONTRAINDICIRANA U DJECE DOBI DO 14 GODINA I U TRUDNICA.

HLORAMFENIKOL

JE ŠIROKOSPEKTRALNI ANTIMIKROBIK, BAKTERIOSTATSKOG DJELOVANJA.

SPEKTAR DJELOVANJA HLORAMFENIKOLA OBUHVATA BROJNE GRAM-POZITIVNE I GRAM-NEGATIVNE UZROČNIKE, NAROČITO SALMONELE, HAEMIPHILUS INFLUENZAE, NEISSERIA MENINGITIDIS, RIKECIJE, MIKOPLAZME, LEPTOSPIRE I SPIROHETE.

PRIMJENJUJE SE U LIJEČENJU INFEKCIJA IZAZVANIH SALMONELAMA ( TRBUŠNI TIFUS, PARATIFUS ), MENINGITISA IZAZVANOG HEMOFILUSOM REZISTENTNIM NA DRUGE ANTIMIKROBIKEM, TE TOPIKALNO LIJEČENJE INFEKCIJA OKA I KOŽE.

FARMAKOKINETSKA SVOJSTVA

APSORPCIJA HLORAMFENIKOLA IZ GASTROINTESTINALNOG TRAKTA JE DOBRA, ZA PROTEINE PLAZME VEŽE SE OKO 80% LIJEKA, DOBRO PROLAZI HEMATOENCEFALNU I PLACENTARNU BARIJERU, RAZGRAĐUJE SE U JETRI PROCESOM GLUKURONIZACIJE, A IZLUČUJE PUTEM BUBREGA.

13

NEŽELJENI EFEKTI

OVISNI SU O DOZI, A NAJČEŠĆI SU MUČNINA, POVRAĆANJE, DIJAREJA, SUPERINFEKCIJA I ALERGIJSKE REAKCIJE.

HEMATOTOKSIČNI NEŽELJENI EFEKTI HLORAMFENIKOLA SU TEŠKI I MOGU IMATI FATALNI ISHOD. HEMATOTOKSIČNOST SE JAVLJA U DVA OBLIKA, KAO SUPRESIJA ERITROPOEZE I APLAZIJA KOŠTANE SRŽI. SUPRESIJA ERITROPOEZE JE LAKŠI OBLIK, JAVLJA SE PRIMJENOM HLORAMFENIKOLA U TERAPIJSKIM DOZAMA, VEĆ TOKOM PRIMJENE LIJEKA I IMA REVERZIBILAN KARAKTER. PRVI ZNAK HEMATOTOKSIČNOSTI JE POJAVA ANEMIJE. PREKIDOM PRIMJENE LIJEKA USPOSTAVLJA SE NORMALNA ERITROPOEZA.

APLAZIJA KOŠTANE SRŽI JE TEŠKI NEŽELJENI EFEKAT, JAVLJA SE NAKON VIŠE MJESECI NAKON PRESTANKA TERAPIJSKE PRIMJENE HLORAMFENIKOLA, IMA IREVERZIBILAN KARAKTER I NAJČEŠĆE ZAVRŠAVA FATALNO. UZROK OVE POJAVE NIJE POZNAT, ALI SE PRETPOSTAVLJA DA ALERGIJSKI I GENETSKI FAKTORI IMAJU ZNAČAJ U NJENOM NASTANKU.

PRVI SIMPTOMI AGRANULOCITOZE SU POJAVA ULCERACIJA USNE ŠUPLJINE, BLAGI PORAST TJELESNE TEMPERATURE, SLABOST I POVEĆANA SKLONOST INFEKCIJI.

PRIMJENA HLORAMFENIKOLA U MALE DJECE, POSEBNO U NOVOROĐENČADI, MOŽE IZAZVATI TZV. SIVI SINDROM BEBE ( GRAY SYNDROME BABY ). POSLJEDICA JE NERAZVIJENOSTI ENZIMSKOG SISTEMA-GLUKURONILTRANSFERAZE U JETRI, KOJI JE ODGOVORAN ZA METABOLIČKU GLUKURONIZACIJU HLORAMFENIKOLA, ŠTO DOVODI DO AKUMULACIJE HLORAMFENIKOLA U ORGANIZMU. KLINIČKE MANIFESTACIJE SU CIJANOZA, SIVA BOJA KOŽE, VELIKI RAZLIVENI ABDOMEN, POVRAĆANJE, A KASNIJE DEPRESIJA DISANJA I CIRKULATORNI KOLAPS.

AMINOGLIKOZIDNI ANTIMIKROBICI

( STREPTOMICIN, GENTAMICIN, KANAMICIN, TOBRAMICIN, AMIKACIN, NEOMICIN, SISOMICIN )

AMINOGLIKOZIDI SU BAKTERICIDNI LIJEKOVI ŠIROKOG SPEKTRA DJELOVANJA. GRAĐENI SU IZ AMINO-ŠEĆERA VEZANIH GLIKOZIDNIM

14

VEZAMA. DOBIVAJU SE IZ KULTURA RAZNIH VRSTA STREPTOMICETA I POLUSINTETSKI.

AMINIGLIKOZIDI INHIBIRAJU SINTEZU PROTEINA. NAKON PRODIRANJA U STANICU, AMINOGLIKOZIDI SE VEŽU ZA RECEPTOR NA PODJEDINICU 30S RIBOZOMA BAKTERIJSKIH STANICA, TE TAKO INHIBIRAJU POČETAK SINTEZE PEPTIDNIH LANACA. PORED TOGA, IZAZIVAJU POGREŠNO ČITANJE GENETSKOG KODA, ŠTO IZAZIVA UGRADNJU POGREŠNIH AMINOKISELINA U RASTUĆE PEPTIDNE LANCE, ŠTO ZAJEDNO DOVODI DO SMRTI BAKTERIJE.

SPEKTAR DJELOVANJA AMINOGLIKOZIDA OBUHVATA PRVENSTVENO GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE, KAO PSEUDOMONAS, PROTEUS, SERATIAE, ESCHERICHIA COLI. STREPTOMICIN I KANAMICIN DOBRO DJELUJU NA MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS. AMINOGLIKOZIDI DJELUJU I NA GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE, UKLJUČUJUĆI STAFILOKOKE.

PRIMJENJUJU SE U LIJEČENJU SEPSE, PNEUMONIJE, BAKTERIJSKOG MENINGITISA, URINARNIH INFEKCIJA, TE LOKALNO U LIJEČENJU INFEKCIJA KOŽE I SLUZNICA, A STREPTOMICIN I KANAMICIN U LIJEČENJU TBC.


AMINOGLIKOZIDI SU VRLO POLARNE ORGANSKE BAZE, TE SE SLABO APSORBUJU IZ GIT, PA SE ORALNO DAJU SAMO U TRETMANU CRIJEVNIH INFEKCIJA. U TRETMANU SVIH DRUGIH INFEKCIJA PRIMJENJUJU SE PARENTERALNO, NAJČEŠĆE INTRAMUSKULARNO. ZBOG SVOG POLARNOG KARAKTERA DISTRIBUIRAJU SE ISKLJUČIVO EKTRACELULARNO. AMINOGLIKOZIDI SE SELEKTIVNO NAKUPLJAJU U ENDOLIMFI I PERILIMFI, ŠTO JE UZROK NJIHOVOM OTOTOKSIČNOM DJELOVANJU. PRIMJENJENI U POSLEDNJEM TRIMESTRU TRUDNOĆE, AKUMULIRAJU SE U KRVI FETUSA I AMNIONSKOJ TEČNOSTI, ŠTO MOŽE IZAZVATI OŠTEĆENJE SLUHA U NOVOROĐENČEDI.

ELIMINIRAJU SE RENALNIM PUTEM GLOMERULARNOM FILTRACIJOM, A DIJELOM BILIJARNIM PUTEM.

NEŽELJENI EFEKTI SU NEUROTOKSIČNOST, NEFROTOKSIČNOST, BLOKADA NEUROMUSKULARNE TRANSMISIJE I ALERGIJSKE REAKCIJE.

15

NEUROTOKSIČNO DJELOVANJE AMINOGLIKOZIDA MANIFESTUJE SE OŠTEĆENJEM NERVUS-A STATOAKUSTIKUSA I KOHLEARNOG I VESTIBULARNOG DIJELA NERVA. SIMPTOMI VESTIBULARNOG OŠTEĆENJA SU VRTOGLAVICA, MUČNINA I NISTAGMUS. OŠTEĆENJE VESTIBULARNOG DIJELA PROGNOSTIČKI JE POVOLJNIJE, NAKON PREKIDA TERAPIJE PROMJENE SU REVERZIBILNE.

OŠTEĆENJE KOHLEARNOG DIJELA NERVA JE PROGNOSTIČKI LOŠIJE JER I NAKON PREKIDA TERAPIJE OŠTEĆENJE I DALJE PROGREDIRA. SIMPTOMI OŠTEĆENJA SU NAGLUHOST, DO POTPUNOG GUBITKA SLUHA.

NEFROTOKSIČNOST AMINOGLIKOZIDA NASTAJE USLJED NJIHOVE AKUMULACIJE U PROKSIMALNIM BUBREŽNIM TUBULIMA, ČIME MIJENJAJU STRUKTURU I FUNKCIJU STANICA. NAJJAČE NEFROTOKSIČNO DJELOVANJE IMA NEOMICIN, TE SE NIKADA NE PRIMJENJUJE SISTEMSKI.

GENTAMICIN SE ČESTO U KOMBINACIJI SA PENICILINIMA I CEFALOSPORINIMA PRIMJENJUJE U LIJEČENJU TEŠKIH INFEKCIJA URINARNOG TRAKTA.

STREPTOMICIN SE DANAS RIJETKO UPOTREBLJAVA. PRIMARNA INDIKACIJA ZA STREPTOMICIN JE TBC.

NEOMICIN SE PRIMJENJUJE SAMO LOKALNO, ZBOG SNAŽNOG NEFROTOKSIČNOG DJELOVANJA. POŠTO SE NE APSORBIRA IZ PROBAVNOG TRAKTA, MOŽE SE PRIMJENJIVATI ORALNO ZA STERILIZACIJU CRIJEVA PRIJE OPERATIVNOG ZAHVATA I U LIJEČENJU HEPATIČKE KOME.

MAKROLIDNI ANTIMIKROBICI

( ERITROMICIN, KLARITROMICIN, AZITROMICIN, ROKSITROMICIN )

MAKROLIDI SU BAKTERIOSTATSKI ANTIMIKROBICI KOJI U SVOJOJ HEMIJSKOJ STRUKTURI SADRŽE MAKROCIKLIČNI LAKTONSKI PRSTEN SA JEDANAEST DO DEVETNAEST UGLJIKOVIH ATOMA, ZA KOGA SU GLIKOZIDNIM VEZAMA VEZANI RAZLIČITI ŠEĆERI.

DJELUJU TAKO ŠTO INHIBIRAJU SINTEZU PROTEINA. IMAJU ŠIROK SPEKTAR DJELOVANJA, KOJI OBUHVATA BROJNE GRAM-POZITIVNE

16

MIKROORGANIZME, POSEBNO PNEUMOKOKE, STREPTOKOKE, STAFILOKOKE I KORINEBAKTERIJE;

GRAM-NEGATIVNE H. INFLUENZAE, N. MENINGITIDIS, N. GONORRHOEAE, TE MIKOPLAZME, LEGIONELE, HLAMIDIJE I HELICOBACTER PYLORI.

NA DJELOVANJE ERITROMICINA SU ZNATNO OSJETLJIVIJE GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE.

PRIMJENJUJU SE U LIJEČENJU INFEKCIJA IZAZVANIH OSJETLJIVIM MIKROORGANIZMIMA I KAO ZAMJENA ZA PENICILINE U PACIJENATA ALERGIČNIH NA PENICILINE.


PRIMJENJUJU SE ORALNO, U VISOKOM PROCENTU SE VEŽU NA PROTEINE PLAZME ( 70 % - 90 % ), DOBRO SE DISTRIBUIRAJU U ORGANIZMU, NE PRODIRU U CNS, PROLAZE PLACENTARNU BARIJERU. NAJVEĆIM DIJELOM SE IZLUČUJU PUTEM ŽUČI, A SAMO MALIM DIJELOM URINOM.

NEŽELJENI EFEKTI SE NAJČEŠĆE JAVLJAJU U VIDU ANOREKSIJE, MUČNINE, POVRAĆANJA I PROLJEVA. MOGUĆE SU ALERGIJSKE REAKCIJE KAO OSIP, GROZNICA, EOZINIFILIJA.

AZITROMICIN SE RAZLIKUJE PO FARMAKOKINETSKIM KARAKTERISTIKAMA. LAKO PRODIRE U SVA TKIVA GDJE SU MU KONCENTRACIJE OD 10 DO 100 PUTA VEĆE NEGO U PLAZMI, GDJE SE DUŽE ZADRŽAVA, ŠTO OMOGUĆAVA PRIMJENU JEDNE TERAPIJSKE DOZE NA DAN.

LINKOMICIN I KLINDAMICIN

LINKOMICIN JE PRIRODNOG PORIJEKLA, A KLINDAMICIN JE HLORIRANI DERIVAT LINKOMICINA. SLIČNI SU MAKROLIDIMA. SPEKTAR DJELOVANJA OBUHVATA GRAM-POZITIVNE KOKE, DOK NE DJELUJU ILI VRLO SLABO DJELUJU NA GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE.

LINKOMICIN I KLINDAMICIN SE PRIMJENJUJU U LIJEČENJU ANAEROBNIH INFEKCIJA, U TERAPIJI TVRDOKORNIH OSTEOMIJELITISA IZAZVANIH STAFILOKOKAMA, U TERAPIJI INTRAABDOMINALNOG APSCESA I PERITONITISA U KOMBINACIJI SA AMINOGLIKOZIDIMA.

17


LINKOMICIN I KLINDAMICIN SE PRIMJENJUJU ORALNO, DOBRO SE DISTRIBUIRAJU U ORGANIZMU, NE PRODIRU U CEREBROSPINALNI LIKVOR. SELEKTIVNO SE NAKUPLJAJU U KOSTIMA, APSCESIMA, PERITONEALNOJ TEKUĆINI, A IZLUČUJU PUTEM ŽUČI I URINA U OBLIKU INAKTIVNIH METABOLITA.

NEŽELJENI EFEKTI SE JAVLJAJU U VIDU DIJAREJE, PSEUDOMEMBRANOZNOG KOLITISA, ALERGIJSKIH REAKCIJA, A RJEĐE LEUKOPENIJE I TROMBOCITOPENIJE.

PSEUDOMEMBRANOZNI KOLITIS JE TEŽAK NEŽELJENI EFEKAT KOJI JAKO OGRANIČAVA NJIHOVU PRIMJENU, A IZAZVAN JE TOKSINOM KOJI LUČI CLOSTRIDIUM DIFFICILE. MOŽE SE JAVITI I PRIMJENOM DRUGIH ANTIMIKROBIKA. KARAKTERIZIRAJU GA BOLOVI U ABDOMENU, KRVAVI PROLJEV, TEMPERATURA I OPŠTA SLABOST. PONEKAD SPONTANO ISČEZNE, A PONEKAD MOŽE IMATI FATALAN ISHOD. U TERAPIJI PSEUDOMEMBRANOZNOG KOLITISASE, UZ OSTALE MJERE, PRIMJENJUJE VANKOMICIN.

POLIPEPTIDNI ANTIMIKROBICI

( POLIMIKSIN E I B, BACITRACIN, TIROTRICIN )

POLIMIKSINI DJELUJU BAKTERICIDNO, UGLAVNOM NA GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE, DOK BACITRACIN IMA ANTIMIKROBNI SPEKTAR DJELOVANJA SLIČAN PENICILINU. TIROTRICIN DJELUJE BAKTERIOSTATSKI, UGLAVNOM NA GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE. KARAKTERISTIKA CIJELE GRUPE POLIPEPTIDNIH ANTIMIKROBIKA JE NEUROTOKSIČNO I NEFROTOKSIČNO DJELOVANJE. LOKALONO PRIMIJENJENI NISU TOKSIČNI, JER SE NE APSORBIRAJU SA MJESTA APLIKACIJE I NE IZAZIVAJU SENZIBILIZACIJU, TE SE PRIMJENJUJU LOKALONO U LIJEČENJU INFEKCIJA KOŽE I SLUZNICA. SISTEMSKA PRIMJENA JE ZBOG TOKSIČNOSTI GOTOVO NAPUŠTENA,

FLUOROKINOLONSKI ANTIMIKROBICI

( OFLOKSACIN, NORFLOKSACIN, PEFLOKSACIN, CIPROFLOKSACIN, SPARFLOKSACIN )

18

DJELUJU BAKTERICIDNO, NA VELIKI BROJ GRAM-NEGATIVNIH I GRAM-POZITIVNIH MIKROORGANIZAMA, UKLJUČUJUĆI BAKTERIJE: ESCHERICHIA COLI, ENTEROBACTER, CAMPYLOBACTER, NEISSERIA, PSEUDOMONAS, TE STAFILOKOKE, STAFILOKOKE REZISTENTNE NA METICILIN, SALMONELE, ŠIGELE, KLAMIDIJE, MIKOPLAZME, LEGIONELE. BRUCELE, MIKOBAKTERIJE.

PRIMJENJUJU SE U TRETMANU INFEKCIJA UROGENITALNOG TRAKTA IZAZVANIH UZROČNICIMA REZISTENTNIM NA VIŠE LIJEKOVA, TEŠKIH INFEKCIJA MEKIH TKIVA, KOSTI I ZGLOBOVA, INTRAABDOMINALNIH INFEKCIJA I INFEKCIJA RESPIRATORNOG TRAKTA.


FLUOROKINOLONI SE DOBRO APSORBIRAJU NAKON ORALNE PRIMJENE. VISOKE KONCENTRACIJE DOSTIŽU U PLUĆIMA, BUBREZIMA, JETRI, ŽUČNOJ KESI, UTERUSU, SJEMENOJ TEČNOSTI, TKIVU PROSTATE, TONZILAMA, JAJNICIMA, A IZLUČUJU SE PUTEM BUBREGA.

NEŽELJENI EFEKTI

RELATIVNO RIJETKO IZAZIVAJU NEŽELJENE EFEKTE. NAJČEŠĆI SU MUČNINA, DIJAREJA, POVRAĆANJE, ABDOMINALNA BOL, GLAVOBOLJA, NEMIR I OSIP. IZAZIVAJU FOTOSENZITIVNOST, TE SE TOKOM TRETMANA PREPORUČUJE IZBJEGAVANJE DIREKTNOG IZLAGANJA SUNCU.

ANTITUBERKULOTICI

SU LIJEKOVI KOJI SE PRIMJENJUJU U TRETMANU TUBERKULOZE. DIJELE SE U TRI GRUPE:

PRVA GRUPA - IZONIJAZID, RIFAMPICIN, STREPTOMICIN, ETAMBUTOL,

DRUGA GRUPA - CIKLOSERIN, PIRAZINAMID, PARA-AMINO-SALICILNA KISELINA ( PASA ),

TREĆA GRUPA - KANAMICIN, VIOMICIN.

TERAPIJA NOVOOTKRIVENIH SLUČAJEVA TBC PROTIČE U TRI FAZE ( INTENZIVNA, STABILIZIRAJUĆA I SIGURNOSNA FAZA ).

19

IZONIJAZID

JE SINTETSKI LIJEK KOJI DJELUJE BAKTERICIDNO SAMO NA UZROČNIKE TBC. JEDAN JE OD NAJČEŠĆE PRIMJENJIVANIH ANTITUBERKULOTIKA.

MEHANIZAM DJELOVANJA IZONIJAZIDA SASTOJI SE U INHIBICIJI SINTEZE MIKOLNIH KISELINA, ESENCIJALNIH KOMPONENTI STANIČNOG ZIDA MIKOBAKTERIJA. OVAKVIM MEHANIZMOM DJELOVANJA MOŽE SE OBJASNITI VISOKA SELEKTIVNOST IZONIJAZIDA, POŠTO SE OVE KISELINE NALAZE SAMO U ZIDU MIKOBAKTERIJA.


NAKON ORALNE PRIMJENE DOBRO SE APSORBIRA, RAVNOMJERNO SE RASPOREĐUJE U ORGANIZMU, DOBRO PRODIRE U SVA TKIVA I TJELESNE TEČNOSTI, KAO I U PODRUČJA ZAHVAĆENA TBC. U JETRI SE METABOLIZIRA, A ELIMINIRA URINOM.

NEŽELJENI EFEKTI

IZONIJAZID SE I U DUGOTRAJNOJ PRIMJENI DOBRO PODNOSI. NAJČEŠĆI NEŽELJENI EFEKTI SU HEPATOTOKSIČNOST I KOŽNI OSIP. USLIJED NADRAŽAJA CNS-A MOGU SE JAVITI NESANICA, NEMIR, KONVULZIJE, POREMEĆAJ VIDA.

U PACIJENATA SA GENETSKIM NEDOSTATKOM ENZIMA GLUKOZO-6-FOSFAT DEHIDROGENAZE, IZONIJAZID IZAZIVA HEMOLIZU.

RIFAMPICIN

IMA ŠIROK SPEKTAR ANTIBAKTERIJSKE AKTIVNOSTI. INHIBIRA RAST VEĆINE GRAM-POZITIVNIH I GRAM-NEGATIVNIH BAKTERIJA. POSJEDUJE ANTIFUNGALNU I ANTIVIRALNU AKTIVNOST. PRIMJENJUJE SE U TERAPIJI LEPRE, BRUCELOZE, LEGIONARSKE BOLESTI, TE U PROFILAKSI MENINGOKOKNOG MENINGITISA. LIJEK JE PRVOG IZBORA U TRETMANU TBC.


NAKON ORALNE PRIMJENE RIFAMPICIN SE GOTOVO U POTPUNOSTI APSORBIRA IZ GASTROINTESTINALNOG TRAKTA, BRZO DIFUNDIRA U

20

MNOGA TKIVA I TJELESNE TEČNOSTI. RAZGRAĐUJE SE U JETRI I U ZIDU CRIJEVA, A IZLUČUJE PUTEM ŽUČI I FECESA.

NEŽELJENI EFEKTI

NAJČEŠĆI NEŽELJENI EFEKTI SU URTIKARIJA, PRURITUS, MUČNINA, POVRAĆANJE, VRTOGLAVICA, MALAKSALOST I GROZNICA.

U ANIMALNIM ISPITIVANJIMA UTVRĐENO JE DA DJELUJE TERATOGENO, TE JE KONTRAINDICIRANA NJEGOVA PRIMJENA TOKOM TRUDNOĆE.

ETAMBUTOL

DJELUJE TUBERKULOSTATSKI TAKO ŠTO INHIBIRA SINTEZU NUKLEINSKIH KISELINA. MANJE JE DJELOTVORAN U ODNOSU NA IZONIJAZID I RIFAMPICIN, ALI U KOMBINACIJI SA NJIMA SMANJUJE POJAVU REZISTENCIJE UZROČNIKA.


NAKON ORALNE PRIMJENE ETAMBUTOL SE DOBRO APSORBIRA IZ GASTROINESTINALNOG TRAKTA, NERAVNOMJERNO SE DISTRIBUIRA U ORGANIZMU, PRI ČEMU SE AKUMULIRA U ERITROCITIMA. KAO NEPROMIJENJEN LIJEK, NAJVEĆIM DIJELOM SE IZLUČUJE PUTEM URINA.

NEŽELJENI EFEKTI

SU BLAGI. KARAKTERISTIČAN NEŽELJENI EFEKAT JE OPTIČKI NEURITIS SA POREMEĆAJEM VIDA ( SMANJENJE VIDNOG POLJA, ZAMUĆEN VID, NERAZLIKOVANJE CRVENE I ZELENE BOJE ).

STREPTOMICIN

JE AMINOGLIKOZIDNI ANTIMIKROBIK KOJI DJELUJE JAČE NA GRAM-NEGATIVNE NEGO NA GRAM-POZITIVNE MIKROORGANIZME. PRIMJENJUJE SE U LIJEČENJU SVIH OBLIKA TBC ( U KOMBINACIJI SA DRUGIM TUBERKULOSTATICIMA ), KUGE I TULAREMIJE, BRUCELOZE, TE BAKTERIJSKOG ENDOKARDITISA, ZAJEDNO SA PENICILINOM.

NEŽELJENI EFEKTI

21

TEŠKI NEŽELJENI EFEKTI SU VESTIBULARNI I KOHLEARNI POREMEĆAJI SREDNJEG UHA, POSEBNO U PACIJENATA SA OŠTEĆENOM RENALNOM FUNKCIJOM. KARAKTERISTIČAN NEŽELJENI EFEKAT AMINOGLIKOZIDA JE NEUROMUSKULARNA BLOKADA.

PIRAZINAMID

JE SINTETSKI PIRAZINSKI ANALOG NIKOTINAMIDA. OVISNO O KONCETRACIJI KOJU POSTIŽE NA MJESTU DJELOVANJA, NA MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS DJELUJE BAKTERIOSTATSKI ILI BAKTERICIDNO, DOK NA DRUGE MIKROORGANIZME NE DJELUJE.


NAKON ORALNE PRIMJENE PIRAZINAMID SE GOTOVO U CJELOSTI APSORBIRA IZ GASTROINTESTINALNOG TRAKTA, BRZO I ŠIROKO SE DISTRIBUIRA U ORGANIZMU, METABOLIZIRA U JETRI, A IZLUČUJE URINOM, UGLAVNOM GLOMERULARNOM FILTRACIJOM.

NEŽELJENI EFEKTI

TOKOM PRIMJENE PIRAZINAMIDA ČESTO SE JAVLJAJU GASTROINESTINALNI NEŽELJENI EFEKTI, KAO MUČNINA I ANOREKSIJA, TE ARTRALGIJE USLJED POVEĆANJA KONCENTRACIJE URIČNE KISELINE. NAJTEŽI NEŽELJENI EFEKAT PIRAZINAMIDA JE POREMEĆAJ JETRENE FUNKCIJE.

OSTALI ANTITUBERKULOTICI

(PARAAMINOSALICILNA KISELINA, ETIONAMID )

PARAAMINOSALICILNA KISELINA DJELUJE SAMO NA UZROČNIKA TBC. STRUKTURALNO JE SLIČNA PARAAMINO-BENZOJEVOJ KISELINI I SULFONAMIDIMA.

PRIMJENJUJE SE ORALNO U VISOKIM DOZAMA ( DO 12 G NA DAN ), ŠTO JE SKORO UVIJEK PRAĆENO TEŽIM NEŽELJENIM EFEKTIMA GASTROINTESTINALNOG TRAKTA U VIDU MUČNINE, EPIGASTRIČNOG BOLA, ANOREKSIJE, PEPTIČKIH ULCERACIJA, KRVARENJA.

ETIONAMID U ZAVISNOSTI OD KONCENTRACIJE MOŽE DJELOVATI BAKTERIOSTATSKI ILI BAKTERICIDNO.

22

OD NEŽELJENIH EFEKATA MOŽE IZAZVATI ANOREKSIJU, MUČNINU, POVRAĆANJE, PROLJEV, A MOGUĆI SU I NEMIR, POSPANOST, DEPRESIJA, TE POJAVA NEURITISA SA PARESTEZIJAMA.

DA BI SE IZBJEGLI NEŽELJENI NEUROLOŠKI EFEKTI, UZ TRETMAN ETIONAMIDOM, PRIMJENJUJE SE PIRIDOKSIN.

23

Documents

ANTIINFEKTIVNI LIJEKOVI