บทที่ 1 แนะนําโปรแกรมเบื้องตน

Arcview เปนหนึ่งในโปรแกรมใชหาคําตอบใหกับระบบสารสนเทศภูมิศาสตร คือ สามารถใช

ทําแผนที่ คํานวณพืน้ที่ กําหนดจุดพิกัด ทีต่ั้งตางๆ ที่อยู บานเลขที่ ที่มีความสัมพันธกับตําแหนงในเชิงพื้นที่ เชน ตําแหนงเสนรุง เสนแวง ในรูปของ ตารางขอมูลและฐานขอมูล ปจจุบันโปรแกรม Arcview จึงเปนหนึ่งในโปรแกรมที่ใชตอบสนองความตองการของหลายหนวยงานเพื่อใหสอดคลองตามวัตถุประสงคการใชงาน การใชโปรแกรม Arcview การเปดโปรแกรม Arcview มี 2 วิธีดวยกนั คือ 1.) การเปดผานจาก Start Program ดังรูป

2.) การDouble click ผาน icon ที่ หนาจอ เมื่อเลือกผานทั้งสองวิธีจะปรากฏหนาตางสอบถามดังรูป

ฌเฌฌเ

ถาเขาสูการทํางานครั้งแรกใหเลือกตาม Default ที่โปรแกรมกําหนดไวให กด OK จะปรากฏหนาตางสอบถามตอไป ใหกด OK เชนกนั

สราง View ใหม

เปด Project ที่ยังไมมีการสราง

เปด Project ที่ไดสรางไวแลว

เลือกขอมูลที่ตองการแสดงตาม Directory ที่เก็บขอมูลไว 1. เลือก path 2. เลือก folder 3. เลือก file 4. กด OK

1

2

3

4

สวนประกอบของโปรแกรม Arcview เมื่อเปดโปรแกรม Arcview ดวยการ สราง Project ใหมหรือ เปด Project ที่มีอยูแลว จะปรากฏ Project window ในหนาตางของ Arcview Project window จะประกอบไปดวยสวนตางๆดังรูป

- view window ใชแสดงขอมลูเชิงตําแหนง (spatial data) ทั้งในรูปแบบขอมูล เชิงเสน คือ จุด เสน และรูปปด และขอมลูเชิงภาพคือ รูปภาพ ภาพถาย ภาพถายดาวเทียม เปนตน โดยสามารถสราง view window ไดมากกวาหนึง่ view และ copy ช้ันขอมูลหรือ theme ระหวาง view หนึ่งไปยังอีก view หนึ่งได

- Table window จะเก็บคุณลักษณะของชั้นขอมูล และฐานขอมูล (Database) ของ Theme โดยสามารถเพิ่ม – ลดฐานขอมูลของ Theme ได

- Chart window แสดงขอมูลในรูปของแผนภูมิชนิดตางๆเชนแผนภูมแิทง แผนภูมวิงกลม โดยการดึงเอาขอมูลที่ตองการนําเสนอจากฐานขอมูลทีม่ีอยู

- Layout window ใชในการจดัวางขอมูล ตาราง แผนภูมิ หรือส่ิงที่ตองการนําเสนอ เพื่อการพิมพแผนที่ ซ่ึงสามารถจัดวางไดทั้งแบบ automatic และจัดวางดวยตนเอง

- Script window เปนชองทางในการเขยีนคําสั่ง เครื่องมือ เพิ่มเติมใหกบัโปรแกรม เพื่อตอบสนองการใชงานเฉพาะดาน ที่โปรแกรมไมไดเขียนไวใหครอบคลุม โดยใชภาษา Avenue ในการสื่อสาร (มีโครงสรางใกลเคียงภาษา Visual Basic)

การกําหนด Properties ในเบื้องตนของการทํางานควรมีการกําหนด คุณลักษณะ หรือ Properties ใหพื้นที ่การทํางาน View และ ขอมูล (Theme) กอนการทํางาน เพื่อสามารถวัดระยะทาง อานพิกัดตําแหนงได รวมทั้งนําไปใชรวมกับ สวนประกอบอื่นๆของโปรแกรม โดยการกําหนดคุณลักษณะดังกลาวตองกําหนดที่ Menu View ดังรูป

ขอสังเกต หลังจากการกําหนด view properties จะปรากฏ มาตราสวนในชอง Scale ที่ มุมบนขวา และสามารถวัดระยะทางในแผนที่ได

ชนิดของขอมูล (Type of Data) โปรแกรม Arcview รองรับขอมูลเชิงตําแหนง (spatial data) สองลักษณะ คือ Vector Data และ Raster Data โดยเรียกขอมูลในกลุม Vector Data วา Feature Data Source และขอมูลในกลุม Raster Data วา Image Data Source ดังรูป Feature Data Source ที่สามารถเปดไดโดยตรงใน Arcview ไดแก - ArcView shapfiles เปน format หลักของโปรแกรม Arcview จะประกอบดวย files 5 นามสกุลคือ .shp – บันทึกคณุลักษณะของสัญลักษณ (feature) เชน เปนจุด,เสนหรือรูปปด .shx – บันทกึสารบัญ (index) คุณลักษณะของสัญลักษณ .dbf – บันทึกขอมูลบรรยายหรือฐานขอมูลของ feature .sbn และ .sbx – บันทึก index feature ที่เกิดขึ้นจากสืบคนขอมูลเชิงตําแหนง

- ARC/INFO coverages เปน format หลักของโปรแกรม Arc/INFO ที่สามารถใชรวมกันกับโปรแกรม Arcview มีหลายชนิดไดแก Point (จุด),Arcs/line (เสน),polygons (รูปปด),Label points (จุดที่ใชแสดงตําแหนงรูปปด),Nodes (จุดเริ่มตนหรือจุดจบของเสนหรือเสนปด),Routes(เสนทางที่ประกอบขึ้นจาก Arcsหลายๆ เสน), Regions ( ขอบเขตที่ประกอบขึ้นจาก polygonหลายๆ รูป),Annotation(ขอความที่ใชอธิบาย graphic)

Image Data Source สามารถรองรับ file ไดหลากหลายชนิด เชน TIFF 6.0 Image(.tiff ), JPEG (JIFF) Image (.jpg), IMAGINE Image (.img), MrSID Image(.sid) , BSQ, BIL, and BIP files ซ่ึงเปน format ของภาพถายดาวเทียม , CAD drawings(DXF file) เปนตน ซ่ึงบางนามสกุลสามารถเปดไดโดยตรง เชน .tiff .bil หรือบางfile ไมสามารถมองเห็นได โดยตรงตองเพิ่มเติมในรายการ เชน .sid , .img โดยการเพิ่มเติมจากใน Menu Files Extensions… (จะกลาวโดยละเอียดในหวัขอการกําหนด Extension เพิ่มเติม) การกําหนด Extension เพิ่มเติม เมื่อโปรแกรมไมสามารถตอบสนองความตองการไดพอเพียง การกําหนด Extension เพิ่มเติมจึงเปนชองทางหนึ่งที่ชวยให User สามารถเพิ่มเติมเครื่องมือ/องคประกอบที่ชวยใหการทํางานสะดวกรวดเร็วมากขึน้ โดยการคลกิ �หนา Extension ที่โปรแกรมเตรียมไวให สามารถเรียกใชไดจาก Menu File เลือก Extension ดังรูป

* Extension ที่ปรากฏอยูใน Available Extension ขึ้นอยูกับ Version ของโปรแกรม, การเพิ่มเติมเองของ user ,การเขียน script เพิ่มเติม ,การ copy Extensions เพิ่มเติมมาจากที่อ่ืน

XTools 6/1/01 เปนเครื่องมือชวยในการทํางานที่หลากหลายโดยมีทั้งการประมวลผลขอมูล เชน คําสั่ง Clip, Erase, Identity การคํานวณพื้นที่ การแปลงขอมูลลายเสนเปนรูปปดหรือการแปลงรูปปดเปนลายเสน โดยที่นยิมนํามาใชคือการคํานวณเนื้อที่และการแปลงขอมูลเสนเปนขอมูลรูปปด เปนตน ซ่ึงผูใชสามารถกําหนด parameter ไดที่ menu ยอย View/Change XTools Default เชนการกําหนดหนวยวัดในการคํานวณเนื้อที่ เปนตน *การเพิ่มเติม Extension ดังกลาวจะตอง copy file xtool 1. avx จาก C:∖ESRI∖AV_GIS30∖ARCVIEW∖EXT32 ในเครื่องที่ม ีExtension ดังกลาวมาไวใน path เดียวกัน ที่เดียวกัน ในเครื่องที่ตองการเพิ่มเชนเดยีวกบั Extension Art_Image โปรงแสง

การเปล่ียนแปลงสัญลักษณ (Edit Legend) การเปลี่ยนสัญลักษณเปนการนําเสนอขอมูลหรือ Theme ใหมีความนาสนใจ หรือเพื่อการสื่อ

ความหมายใหชัดเจนมากขึ้น โดยการ double click ลงบน Theme ที่เราตองการจะเปลี่ยนแปลงสัญลักษณ จะปรากฏหนาตาง Legend Editor ดังรูป

Double Click ที่รูปสัญลักษณ จะปรากฏหนาตาง Fill Palette ที่สามารถเปลี่ยนสัญลักษณไดตามความตองการ

ถาดสีในการเปลี่ยนแปลงสัญลักษณมีถึง 6 แบบใหเลือกใชตามคุณลักษณะของขอมูล เมื่อไดทําการเปลี่ยนแปลงสัญลักษณเรียบรอยแลวใหกด ปุม Apply หลังจากนั้นก็ปดหนาตางนี้ลง การแสดงคาํอธิบายขอมูล (label) เมื่อตองการแสดงขอมูลดวยการนําเสนอใหผูอ่ืน หรือการวางขอความเพื่อการบอกรายละเอียดใน Arcview จะใชคําศัพทวา Iabel โดยวิธีการนําเสนอดงักลาวจะสรางจาก Menu Theme แลวเลือก เมนูยอย Auto-label ดงัรูป

การ Label สามารถเลือก Field (หวัเร่ือง) ทีต่องการนําเสนอ ขึ้นอยูกับ user ตองการแสดงขอมูลดวยอะไรซึ่งการ Label จะสามารถเลือกไดจาก ตาราง Table ที่เชือ่มอยู graphic ในตัวอยางเลอืก field : Amp_name การแสดงขอความยังสามารถแสดงขอความที่ซอนทบักัน หรือละเวนขอความทีซํ้่ากันได เคร่ืองมือชวยในการแสดงภาพ ในโปรแกรม Arcview ชวยในการแสดงภาพคลายคลึงกับโปรแกรม Graphic ทั่วไป ทั้งการเรียกใชจาก manu View และเลือกจาก icon บน menu bar ดังตอไปนี ้

กลุม View Theme

Zoom to Full Extent คือ แสดงภาพใหครอบคลุม Theme ที่มีอยูใน view ทั้งหมด Zoom to Active Theme(s) คือ แสดงภาพเฉพาะ Theme ที่ไดถูกเลือกไวใน view

Zoom to Selected คือ การแสดงภาพเฉพาะ graphic ที่ไดถูกเลือกไว

Zoom In คือ การขยายภาพขึน้จากศนูยกลาง view 1 เทา

Zoom Out คือ การยอภาพลงจากศูนยกลาง view 1 เทา

Zoom to Previous Extent คือ การกลับไปแสดงภาพกอนหนาปจจุบัน 1 step กลุม Tool Theme Zoom In คือ การขยายภาพ โดยการกําหนดขนาดพื้นทีก่ารขยายภาพตามความตองการ ใชวิธี click แลว drag ลากกรอบที่ตองการ

Zoom Out คือ การยอภาพ โดยการกําหนดขนาดพื้นทีก่ารยอภาพตามความตองการ ใชวิธี click แลว drag ลากกรอบที่ตองการ

Pan คือ การเลื่อนภาพไปยังบริเวณที่สนใจ

การบันทึก Project หลังจากที่ไดทํางานกับโปรแกรมแลวตองการบันทึกรูปแบบที่ไดจัดทาํไวเพื่อการนํากลับมาทํางานตอ หรือนํามาแกไข ในครั้งตอไป การ save project จะเปนการบนัทึกรูปแบบตางๆที่ไดออกแบบไวทั้งหมด เชน สัญลักษณของเสน การใส Label การตั้งชื่อ fileโดยโปรแกรมจะสราง file นามสกุล .apr เพื่อใชเปนตวัเชื่อมหรือเปนตัวกลางในการดังขอมูลจากตําแหนงทีไ่ดเกบ็ขอมูลไวมาปรากฏทันทีเมื่อมีการเรียกใชในครั้งตอไป โดยสามารถ บันทึก project ที่ menu file เลือก save project as ดังรูป เมื่อทําการ save project ในการเขาสูโปรแกรมครั้งตอไปสามารถเลือก Open an existing project ไดตามที่เราบันทกึไว

บทที่ 2 การเปดขอมูล การเปด Project ขอมูล เปดโปรแกรม Arcview โดยวิธีการตามจาก บทที่ 1 คือ จาก start program หรือ Double click ผาน icon ที่หนาจอ จะปรากฏหนาตาง welcome to Arcview GIS เลือก Open an existing project ดังรูป

จะปรากฏหนาตาง Open project Browser หาตําแหนงทีเ่กบ็ Project ดังรูป

คลิกเลือก

3.เลือก Project

1.เลือก Path

2. เลือก Folder

4. เลือก OK

หลังจากเลือก Project จะปรากฏหนาตาง เร่ิมตนการทํางาน ดังรูป

การแกไขขอมูล โปรแกรม Arcview สามารถแกไขเปลี่ยนแปลงขอมูลไดหากไดตรวจสอบแลววาขอมลูที่มีอยูเดิมนั้นมีขอผิดพลาด แตการแกไขตองอาศัยขอมูลจากหลายฝายเพื่อยืนยนัความถกูตอง เพราะอาจจะทําใหเกิดความผดิพลาดไดอีก การเริ่มตนการแกไขตองใหช้ันขอมูลอยูในสถานะพรอมที่จะแกไข โดยการเลือกชั้นขอมูล ให Active เลือก Menu Theme แลวเลือก Start Editing ซ่ึงจะปรากฏเสนประลอมรอบแสดง สถานะพรอมการแกไขและปรากฏ เครื่องมือที่ใชในการแกไขเกิดขึ้น

ปุม Menu Bar ที่เกี่ยวของกับการแกไขขอมลูมีดังนี้

ปุม Pointer ใชในการเลือกวตัถุโดยจะปรากฏปุมลอมรอบวัตถุ

ปุม Vertex Edit ใชในการเลอืกวัตถุเชนเดยีวกันแตจะเกดิกรอบสี่เหล่ียมเล็กๆ ตําแหนงที่เปนจุดเปลี่ยนเสนหรือเรียกวา node

Select Feature ใชเลือกวัตถุเชนเดียวกับปุม Pointer แตสามารถเลือกไดมากกวาหนึง่โดยการ ตีกรอบลอมรอบขอมูลที่ตองการ

การเปลี่ยนตําแหนง node สามารถที่ ขยับ ดึง เปลี่ยนตาํแหนงของ node ไดโดยการใช mouse คลิกที่ node กด mouse คางดึงไปยังบริเวณที่ตองการจะเปลี่ยนตําแหนง แลวปลอย ดงัรูป

⇨ ⇨

1. คลิก node ที่ตองการเปลี่ยนตําแหนง 2. กด mouse คางแลวลาก 3. ปลอย mouse ในตําแหนงทีต่องการวาง

node

การเพิ่ม node สามารถเพิ่ม node หรือ ลด node ใหกับ graphic ไดโดยการใช mouse เล่ือนไปยังบริเวณที่ตองการจะเพิม่หรือลด

⇨ ⇨

1. คลิกบริเวณทีต่องการเพิ่ม node 2. จะปรากฏเครือ่งหมาย 3. คลิก mouse จะปรากฏ node ขึ้น

การลด node

⇨ ⇨

1. เล่ือน mouse ไปยัง node ที่ตองการลบ 2. จะปรากฏรูปเครื่องหมาย 3. กด delete บน keyboard node จะหายไป

เคร่ืองมือชวยในการแกไขขอมูล ในการแกไขขอมูล จะปรากฏเครื่องมือชวยเหลือบน Menu Bar

1

5 4

32

1. ปุม Draw Rectangle ใชในการสรางรูปสี่เหลี่ยม 2. ปุม Draw circle ใชในการสรางรูปทรงกลม,ทรงรี 3. ปุม Draw polygon ใชในการสรางรูปหลายเหลี่ยม 4. ปุม Draw Line to split polygon ใชในการแบง polygon

ออกเปนสวนๆ 5. ปุม Draw Line to Append polygon ใชในการรวม polygon

หลาย polygon ที่ติดกันเขาดวยกัน

บทที่ 3 การใสขอมูลลงในตาราง การเพิ่ม – แกไขขอมูลใหกับตาราง ในบางครั้งขอมูลที่มาพรอมกับ feature ไมสามารถตอบสนอง หรือเพยีงพอตอการนาํไปใชในการนําเสนอของ user ดังนั้น โปรแกรม Arcview ไดออกแบบใหสามารถเพิ่มหรือลดขอมูลผานหนาตาง Table ได โดยการเพิ่มหรือแกไขจําเปนอยางยิ่งที่จะตองเปดตารางดังกลาวขึ้นมาเสียกอนดวยการเลือก Theme ที่ตองการจะแกไขให Active แลวเลือก Menu Select All จะปรากฏหนาตาง กอนการเพิ่มหรือแกไขตารางตอง Star editing เชนเดยีวกบั Theme โดยเลือก Menu Table แลวเลือก Start editing

ปุม Menu Bar ที่ใชในการแกไขคือ

ปุม Select ใชในการเลือก Record

ปุม Edit ใชในการแกไขขอมลูโดยการคลิกไปยังขอความที่ตองการแกไข และสามารถพิมพขอความใหมแทนที่ไดทันที

ใชในการสอบถามขอมูลที่สนใจโดยการคลิกลงบน Record ที่สนใจจะปรากฏหนาตางที่แสดงผลของการสอบถามปรากฏขึ้น(จะอธิบายโดยละเอียดในหวัขอการสืบคนขอมูล)

การเพิ่มขอมูลใหกับตารางสามารถเลือกไดจาก Menu Edit แลวเลือก Add Field เมื่อตองการเพิ่มหวัเร่ืองใหกับตาราง หรือ Add Record เมื่อตองการเพิ่มจํานวนขอมูลใหกับตาราง

การเพิ่ม Field

ชนิดของขอมูลขึ้นอยูกับขอมูล ที่ตองการนําเสนอ Number คือ ตัวเลข String คือ ตัวอักษร Boolean คือ ใสแบบมีเงื่อนไข True or Fault Date คือ วันที่

หลังจากเพิ่ม Field จะปรากฏ Column เกิดขึน้ในตารางทําใหสามารถเพิม่ขอมูลที่ตองการได

การเพิ่ม Record จะปรากฏ Record เพิ่มขึ้นตอทายตารางซึ่งสามารถที่จะเพิ่มขอมูลทีต่องการไดทันที(แตการเพิ่ม Record ไมนิยมเนื่องจากไมไดสราง feature ใหทันที จึงนิยมทีจ่ะเพิ่ม graphic ลงใน Theme เพราะ Program จะสราง record รองรับใน table ใหทันที)

ความกวางของขอมูลการกําหนดความกวางขึ้นอยูกับจํานวนตัวเลข ตัวอักษรที่ยาวที่สุดของขอมูลที่ตองการใสโดยตัวอักษรภาษาไทยจะนับสระดวย

หัวขอ Field

การคนหาขอมูลท่ัวไป การคนหาขอมูลแบบรวดเรว็สามารถทําไดโดย เลือกจาก Menu View และเลือก Find (ตองเลือก Theme ที่ตองการสืบคนให Active เสียกอน)

การคนหาดวยวิธีนี้จําเปนที่ user จะตองทราบรูปแบบของขอมูลในตาราง attribute เสียกอนวาเขียนวาอยางไร การหาขอมูลวาเขียนวาอยางไร การหาขอมูลโดยใสขอมูลที่ครบถวนจะจะทําใหการคนหาสะดวกรวดเร็วและเสยีเวลานอย ผลลัพธในการคนหา โปรแกรมจะ pan ภาพไปตรงกับบริเวณที่มี attribute นั้นปรากฏอยู

บทที่ 4 การพิมพแผนที่ การสราง Layout แบบอัตโนมัต ิ การจัดทํา Layout แบบอัตโนมัติ จัดทําโดยเลือกจาก Menu View แลวเลือก Layout

ถาตองการเปลี่ยนแปลงรูปแบบที่โปรแกรมสรางไวใหสามารถทําไดโดย 1. Double click ที่ Text จะปรากฏหนาตาง Text Properties ที่สามารถเขาไปเปลี่ยนแปลงชื่อได

2. การกําหนด scale bar สามารถเปลี่ยนหนวยวัด รูปแบบไดโดยการ Double click จะปรากฏหนาตาง Scale Bar Properties ซ่ึงจะสามารถเปลี่ยนแปลง Scale Bar ไดก็ตอเมื่อ view ดังกลาวไดมีการกําหนด Map unit ไวกอนหนานี้แลว (ศึกษาเพิ่มเติมไดจาก หวัขอการกําหนด properties )

3. คําอธิบายสัญลักษณ Legend จะนําเอาขอความที่ปรากฏใน view มาแสดงสามารถเปลี่ยนแปลงขอความโดยการเปลี่ยนชื่อใน Theme Properties

4. ทิศสามารถเปลี่ยนรูปแบบโดยการ Double click จะปรากฏหนาตาง North Arrow Manager ที่สามารถเปลี่ยนแปลงรูปแบบทิศได

นอกจากนี้ยังสามารถใส Grid ใหกับภาพไดโดยการเพิ่ม Extension Graticules and Measured Grids (ศึกษาเพิ่มเติมไดจาก หัวขอการกําหนด Extension เพิ่มเติม ในบทแนะนําโปรแกรมเบื้องตน) จะปรากฏปุม ซ่ึงจะปรากฏหนาตาง Graticule and grid wizard ชวยในการกําหนดลักษณะของ grid ที่ตองการใส การสราง Layout เอง ทําไดโดยการสราง Layout วางจากหนาตาง Project

ควรกําหนดขนาดของกระดาษกอนการ Insert View โดยสามารถกําหนดไดที่ Menu Layout เลือก Page Setup จะปรากฏหนาตาง Page Setup หลังจากกําหนดขนาดกระดาษสามารถ Insert View และองคประกอบแผนที่อ่ืนๆ ดวย icon ดังนี ้ ปุม View Frame ใชในการนําเขา View ที่ตองการพิมพภาพโดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลี่ยนเปนรูป กากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพื้นที่การ Insert View และจะปรากฏหนาตาง View Frame Properties สามารถเลือก View ที่ตองการนาํเขา, มาตราสวนที่ตองการนําเขาได

ปุม Legend Frame ใชในการนําเขาคําอธิบายสัญลักษณโดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลี่ยนเปนรูป กากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพื้นที่การ Insert Legend และจะปรากฏหนาตาง Legend Frame Proper ties สามารถเลือก Legend จาก View ที่ตองการนําเขาได ปุม Scale Bar Frame ใชในการนําเขามาตราสวน โดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลี่ยนเปนรูป กากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพืน้ที่ที่ตองการ Insert Scale Bar และจะปรากฏหนาตาง Scale Bar Properties เพื่อเลือก View Frame ที่ตองการนําเขาได ปุม North Arrow ใชในการนําเขาทิศ โดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลี่ยนเปนรูป กากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพื้นที่ที่ตองการ Insert ทิศ และจะปรากฏหนาตาง North Arrow Manager เพื่อเลือกรูปแบบทิศ ที่ตองการนาํเขาได

ปุม Chart Frame ใชในการนําเขาแผนภูมิ โดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลีย่นเปนรูป กากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพื้นที่ที่ตองการ Insert แผนภูมิ และจะปรากฏหนาตาง Chart Frame Properties เพื่อเลือกแผนภูมิ ที่ตองการนําเขาได

ปุม Table Frame ใชในการนําเขาตาราง โดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลีย่นเปนรูปกากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพื้นที่ที่ตองการ Insert ตาราง และจะปรากฏหนาตาง Table Frame properties เพื่อเลือกตารางที่ตองการนําเขาได ปุม Picture Frame ใชในการนําเขารูปภาพโดยเมื่อเลือก icon ดังกลาว cursor จะเปลีย่นเปนรูปกากบาท สามารถคลิกลากเพื่อตีกรอบพื้นที่ที่ตองการ Insert รูปภาพ และจะปรากฏหนาตาง Picture Frame Properties ที่ใชในการคนหารูปภาพ ที่ตองการนาํเขาได

บทที่ 5 การนําเขาคาพิกัดแผนที่ การนําเขาตารางจากโปรแกรม Excel

พิมพคาพิกัดในตาราง

hi-light เฉพาะขอมูลที่จะนําไปใช

Save As... เปน DBF4

กดตกลงและใช เมื่อปรากฏหนาตางเตือน 4.2.3

เปดโปรแกรม Arcview เลือก หนาตาง project คลิก ปุม Tables เลือก Add Theme ที่ไดสรางไว

จะปรากฏหนาตาง Add Table คนหา file ที่ไดสรางไวในรูปแบบ .dbf

คลิกเลือก คลิกเลือก

1. คลิกปุม Tables 2. คลิกปุม New 2. คลิกปุม Add

1. เลือก path

2. เลือก folder

3. เลือก file

จะปรากฏหนาตาง Table พรอมที่จะแปลงเปน shape file ตอไป

ไปที่เมนู View -> Add Event Theme… จะปรากฏหนาตางเลือกชื่อตารางที่จะนํามาสรางจุดอางอิงในชอง Table: เลือกชื่อฟลดที่มีคาพิกัด X ในชอง X field: และ เลือกชื่อฟลดที่มีคาพิกัด Y ในชอง Y field:

1.เลือกช่ือตาราง

2.เลือกช่ือฟลด X

3.เลือกช่ือฟลด Y

กดปุม จะปรากฏชั้นขอมูลจุดควบคุมในหนาตาง View1

เพื่อนําขอมูลจดุควบคุมนี้ไปใชตอ จําเปนตองแปลงชั้นขอมูลนี้ใหอยูในรูปของ Shape file

(.shp) โดยเลือกเมนู Theme -> Convert to Shapefile… จะปรากฏหนาตางสําหรับตั้งชื่อไฟลช้ันขอมูลจุดควบคุม

หมายเหต ุการตั้งชื่อไฟลควรใชช่ือ fileใหแตกตางจากเดิมและเปนภาษาอังกฤษ เมื่อตั้งชื่อไฟลเสร็จแลว ใหกดปุม โปรแกรม จะสรางชัน้ขอมูลจุดควบคุมขึ้นมาใหมในรูปแบบของ Shape file (.shp)

ขั้นตอนการเพิม่ Extensions Xtool เพื่อแปลงขอมูลจากจุดเปนรูปปด ไปที่เมนู File แลวเลือก Extensions… จะปรากฏหนาตาง

จะปรากฏ Menu Xtool บน Menu Bar ใหเลือก Make One Polygon From Point

2. คลิก OK

1. คลิกเลือก Extension

คลิก

จะปรากฏหนาตางสอบถามใหเลือก Theme ที่ตองการ สรางรูปปด

ปรากฏหนาตาง NAME NEW THEME ใหใสช่ือ file ที่ทําการสราง polygon

จะปรากฏ Theme ที่ตองการในรูปแบบ polygon

กด OK

1. เลือก path

2. เลือก Folder

3. ต้ังช่ือ file

คูมือการใชโปรแกรม Arcview

จัดทําโดย

สํานักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมจังหวัดเพชรบูรณ

สารบัญ บทนํา ก บทที่ 1 แนะนาํโปรแกรมเบือ้งตน 1

- การใชโปรแกรม Arcview 1 - สวนประกอบของโปรแกรม Arcview 4 - การกําหนด Properties 5 - ชนิดของขอมูล Type of Data 6 - การกําหนด Extension เพิ่มเติม 7 - การเปลี่ยนแปลงสัญลักษณ Edit Legend 8 - การแสดงคําอธิบายขอมูล Label 9 - เครื่องมือชวยในการแสดงภาพ 9 - การบันทึก Project 10

บทที่ 2 การเปดขอมูล 11 - การเปด Project ขอมูล 11 - การแกไขขอมลู 13 - เครื่องมือที่ชวยในการแกไขขอมูล 15

บทที่ 3 การใสขอมูลลงในตาราง 16 - การเพิ่ม/การแกไขขอมูลใหกับตาราง 16 - การคนหาขอมูลทั่วไป 19

บทที่ 4 การพิมพแผนที ่ 20 - การสราง Layout แบบอัตโนมัติ 20 - การสราง Layout เอง 22

บทที่ 5 การนําเขาคาพิกัดแผนที่ 26 - การนําเขาตารางจากโปรแกรม Excel 26 แบบฟอรมการเก็บขอมูล

แบบฝกหัด

1. ใหสราง Project ขอมูลตําบลของตัวเอง โดยมีรายละเอยีดดังนี ้- ขอบเขตตําบล แสดงชื่อ เปล่ียนสัญลักษณเปนลายเสน - แผนที่ 1: 50,000

2. นําเขาพิกดัโดยกําหนดคาพกิัดใหดังนี ้ID x Y 1 2 3 4

3. สราง Layout โดยมีขอมูลดังนี้

- ทิศ - หัวเร่ือง ช่ือเร่ือง - กริดลาย - รายละเอียดของภาพ

แบบฟอรมการเก็บขอมูล คาพิกัดรอบพืน้ที่

ID x y 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

ช่ือ(ภาษาไทย)........................................................................................................................................... ช่ือ(ภาษาอังกฤษ)...................................................................................................................................... ที่ตั้งเลขที่......................... หมู................. ตําบล...................................... อําเภอ...................................................... จังหวัด.................................... จุดเดน/ ส่ิงสําคัญ (บรรยายลักษณะพิเศษ)................................................................................................ ................................................................................................................................................................. ภาพถายเลขที่.............................................................................. ผูเก็บขอมูล..............................วัน/เดือน/ปทีเ่ก็บ.................................................

บทนํา

ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (Geographic Information System นิยมยอวา GIS) คือ กระบวนการทาํงานเกีย่วกับขอมูลในเชิงพืน้ที่ (spatial data) ดวยระบบคอมพิวเตอร โดยการกําหนดขอมูลเชิงบรรยาย (attribute data) และสารสนเทศ เชน ทีอ่ยู บานเลขที่ ที่มีความสัมพนัธกับตําแหนงในเชิงพื้นที่ เชน ตําแหนง เสนรุง เสนแวง ในรูปของ ตารางขอมูล และ ฐานขอมูล

ระบบ GIS ประกอบไปดวยชุดของเครื่องมือที่มีความสามารถในการเก็บรวบรวม รักษาและการคนขอมูล เพื่อจัดเตรียม ปรับแตง วิเคราะหและการแสดงผลขอมูลเชิงพื้นที่ เพื่อใหสอดคลองตามวัตถุประสงคการใชงาน ซ่ึงรูปแบบและความสัมพันธของขอมูลเชิงพื้นที่ทั้งหลาย จะสามารถนํามาวิเคราะหดวย GIS ใหส่ือความหมายในเรือ่งการเปลี่ยนแปลงที่สัมพันธกับชวงเวลาได ใชเปนเชน

- การแพรขยายของโรคระบาด - การเคลื่อนยายถ่ินฐาน - การบุกรุกทําลาย - การเปลี่ยนแปลงของการใชพื้นที่ ขอมูลเหลานี้ เมื่อปรากฏบนแผนที่ทําใหสามารถแปล ส่ือความหมาย และนําไปใชงานไดงาย

ขอมูลใน GIS ทั้งขอมูลเชิงพื้นที่และขอมูลเชิงบรรยาย สามารถอางอิงถึงตําแหนงทีม่อียูจริงบนพืน้โลกไดโดยอาศยัระบบพิกดัทางภูมิศาสตร (geocode) ซ่ึงจะสามารถอางอิงไดทั้งทางตรงและทางออม ขอมูลใน GIS ที่อางอิงกับพื้นผิวโลกโดยตรง หมายถึง ขอมูลที่มีคาพิกัดหรือมีตําแหนงจรงิบนพื้นโลกหรือในแผนที่ เชน ตําแหนงอาคาร ถนน ฯลฯ สําหรับขอมูล GIS ที่จะอางอิงกบัขอมูลบนพื้นโลกไดโดยทางออมไดแก ขอมูลของบาน (รวมถึงบานเลขที่ ซอย เขต แขวง จังหวัด และรหัสไปรษณีย) โดยจากขอมูลที่อยู เราสามารถทราบไดวาบานหลังนี้มีตําแหนงอยู ณ ทีใ่ดบนพืน้โลก เนื่องจากบานทุกหลังจะมีที่อยูไมซํ้ากัน

องคประกอบของ GIS องคประกอบหลักของระบบ GIS จัดแบงออกเปน 5 สวนใหญ ๆ คือ อุปกรณคอมพวิเตอร

(hardware) โปรแกรม (software) ขั้นตอนการทํางาน (methods) ขอมูล (data) และบุคลากร (people) โดยมีรายละเอียดของแตละองคประกอบดังตอไปนี ้

- อุปกรณคอมพวิเตอร คือ เครื่องคอมพิวเตอรรวมไปถึงอุปกรณตอพวงตาง ๆ เชน ดิจิไทเซอร สแกนเนอร เครื่องพิมพ หรืออ่ืน ๆ เพื่อใชในการนําเขาขอมลู ประมวลผล แสดงผล และผลิตผลลัพธของการทํางาน

- โปรแกรม คือชุดของคําสั่งสําเร็จรูป เชน โปรแกรม Arc/Info, MapInfo ฯลฯ ซ่ึงประกอบดวยฟงกชัน การทาํงานและเครื่องมือที่จําเปนตาง ๆ สําหรับนําเขาและปรับแตงขอมูล, จัดการระบบฐานขอมูล, เรียกคน, วิเคราะห และ จําลองภาพ

- ขอมูล คือขอมูลตาง ๆ ที่จะใชในระบบ GIS และถูกจดัเกบ็ในรูปแบบของฐานขอมูล โดยไดรับการดแูลจากระบบจัดการฐานขอมูลหรือ DBMS ขอมูลจะเปนองคประกอบที่สําคัญรองลงมาจากบุคลากร

- บุคลากร คือ ผูปฏิบัติงานซึ่งเกี่ยวของกับระบบสารสนเทศภูมิศาสตร เชน ผูนําเขาขอมูล ชางเทคนิค ผูดูแลระบบฐานขอมูล ผูเชี่ยวชาญสําหรับวิเคราะหขอมูล ผูบริหารซึ่งตองใชขอมูลในการตดัสินใจ บุคลากรจะเปนองคประกอบที่สําคัญที่สุดในระบบ GIS เนื่องจากถาขาดบุคลากร ขอมูลที่มีอยูมากมายมหาศาลนั้น ก็จะเปนเพียงขยะไมมีคุณคาใดเลยเพราะไมไดถูกนําไปใชงาน อาจจะกลาวไดวา ถาขาดบุคลากรก็จะไมมีระบบ GIS

- วิธีการหรือขั้นตอนการทํางาน คือวิธีการทีอ่งคกรนั้น ๆ นําเอาระบบ GIS ไปใชงานโดยแตละ ระบบแตละองคกรยอมีความแตกตางกนัออกไป ฉะนั้นผูปฏิบัติงานตองเลือกวิธีการในการจัดการกับปญหาที่เหมาะสมที่สุดสําหรับของหนวยงานนั้น ๆ เอง

GIS ทํางานอยางไร ภาระหนาที่หลัก ๆ ของระบบสารสนเทศภูมิศาสตรมีอยูดวยกนั 5 อยางดังนี ้- การนําเขาขอมลู (input) กอนที่ขอมูลทางภูมิศาสตรจะถูกใชงานไดในระบบสารสนเทศ

ภูมิศาสตร ขอมูลจะตองไดรับการแปลง ใหมาอยูในรูปแบบของขอมูล เชิงตัวเลข (digital format) เสียกอน เชน จากแผนที่กระดาษไปสูขอมูลใน รูปแบบดิจิตอลหรือแฟมขอมูลบนเครื่องคอมพิวเตอรอุปกรณทีใ่ชในการนําเขาเชน Digitizer Scanner หรือ Keyboard เปนตน

- การปรับแตงขอมูล (manipulation) ขอมูลที่ไดรับเขาสูระบบบางอยางจาํเปนตองไดรับการปรับแตงใหเหมาะสมกับงาน เชน ขอมูลบางอยางมีขนาด หรือสเกล (scale) ที่แตกตางกัน หรือใชระบบพิกัดแผนที่ที่แตกตางกัน ขอมูลเหลานี้จะตองไดรับการปรับใหอยูใน ระดับเดียวกันเสียกอน

- การบริหารขอมูล (management) ระบบจดัการฐานขอมลูหรือ DBMS จะถูกนํามาใชในการบริหารขอมูลเพื่อการทํางานที่มีประสิทธิภาพในระบบ GIS DBMS ที่ไดรับการเชื่อถือและนยิมใชกนัอยางกวางขวางที่สุดคือ DBMS แบบ Relational หรือระบบจัดการฐานขอมูลแบบสัมพัทธ (DBMS) ซ่ึงมีหลักการทํางานพืน้ฐาน ดังนี้คือ ขอมูลจะถูกจดัเก็บ ในรูปของตารางหลาย ๆ ตาราง

- การเรียกคนและวิเคราะหขอมูล (query and analysis) เมื่อระบบ GIS มีความพรอมในเรื่องของขอมูลแลว ขั้นตอนตอไป คือ การนําขอมูลเหลานี่มาใชใหเกิด ประโยชน เชน ใครคือเจาของกรรมสิทธิ์ในที่ดินผืนที่ติดกับโรงเรียน? เมืองสองเมืองนี้มีระยะหางกนักีก่ิโลเมตร? ดินชนิดใดบางที่เหมาะสําหรับปลูกออย? หรือ ตองมีการสอบถามอยางงาย ๆ เชน ช้ีเมาสไปในบริเวณที่ตองการแลวเลือก (point and click) เพื่อสอบถามหรือเรียกคนขอมูล

นอกจากนี้ระบบ GIS ยังมีเครื่องมือในการวิเคราะห เชน การวิเคราะหเชิงประมาณคา (proximity หรือ buffer) การวิเคราะหเชิงซอน (overlay analysis) เปนตน

- การนําเสนอขอมูล (visualization) จากการดําเนินการเรียกคนและวิเคราะหขอมูล ผลลัพธที่ไดจะอยูในรปูของตัวเลขหรือตัวอักษร ซ่ึงยากตอการตคีวามหมายหรอืทําความเขาใจ การนําเสนอขอมูลที่ดี เชน การแสดงชารต (chart) แบบ 2 มิติ หรือ 3 มิติ รูปภาพจากสถานที่จริง ภาพเคลื่อนไหว แผนที่ หรือแมกระทั่งระบบมัลติมีเดีย ส่ือตาง ๆ เหลานี้จะทําใหผูใชเขาใจความหมายและมองภาพของผลลัพธที่กําลังนําเสนอไดดียิง่ขึ้นอีก

ลักษณะขอมูลในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร โลกมีความสลับซับซอนมากเกินกวาทีจ่ะเก็บขอมูลทั้งหมดเกีย่วกับโลกไวในรูปขอมูลดวย

ระบบคอมพิวเตอร จึงตองเปลี่ยนปรากฏการณบน ผิวโลกจัดเก็บในรูปของตัวเลขเชิงรหัส (digital form) โดยแทนปรากฏการณเหลานัน้ดวยลักษณะทางภูมิศาสตรที่เรียกวา Feature

ประเภทของ Feature ลักษณะทางภมูิศาสตรที่เปนตัวแทนของปรากฏการณทางภูมิศาสตรบนโลกแผนที่กระดาษ

บันทึกตําแหนงทางภูมิศาสตรและแทนสิ่งตางๆ บนโลกที่เปนลายเสนและพื้นทีด่วยสัญลักษณแบบ จุด เสน พื้นที่และตัวอักษร ในระบบสารสนเทศภูมิศาสตรจะใช feature ประเภทตางๆ ในการแทนปรากฏการณโดยแบงออกเปน 3 กลุม ดังนี ้

- จุด (point) - เสน (arc) - โพลีกอน (polygon)