Dilde KirlenmeOkt. Aye BaetinelikTRT ukurova Radyosu 4 Aralk
2007, Saat:10.30
Balkta kullandmz kirlenme szc iin TDK szlnde; herhangi bir eyin
veya vcudun zerinde oluan pislik tanmnn yapldn gryoruz. Bu tanma
gre, var olann bozulmas yani istenmeyen bir durumun ortaya kmas sz
konusu. Bu bozulma, kimi zaman dardan gelen etkilerle olurken kimi
zaman da var olann iyi korunamamas ya da iyi beslenememesi sonucu
oluur. evremizdeki kurum ve kurululara, iletiim organlarna yle bir
baktmzda, zensiz Trke kullanmnn giderek oalmakta olduunu gryoruz.
Elbette ki dildeki bu bozulma ya da kirlenme toplumdaki deer
yarglarnn deimesinin, dnmesinin ve bozulmasnn bir yansmas. Burada
hemen aklmza Konfysn dille ilgili syledikleri aklmza geliyor.
Gnmzden 2500 yl nce yaam inli bilge baknz ne diyor: Bir lkenin
ynetimini ele alsaydm, yapacam ilk i, hi kukusuz dilini gzden
geirmek olurdu. nk dil kusurlu ise, szckler dnceyi iyi ifade
edemez. Dnce iyi ifade edilemezse, grevler ve hizmetler gerei gibi
yaplamaz. Grev ve hizmetin gerektii ekilde yaplamad yerlerde det,
kural ve kltr bozulur. det, kural ve kltr bozulursa adalet yanl
yollara sapar. Adalet yoldan karsa, aknlk iine den halk ne yapacan,
iin nereye varacan bilemez. te bunun iindir ki, hibir ey dil kadar
nemli deildir !.. Dilde bir bozulma varsa, baka yerlerde de vardr.
Gelelim dilimizdeki kirlenmeye, neler gryoruz. Sokaa ktmzda reklm
panolarnda ve i yerlerinde kullanlan Trke olmayan szcklerin ya da
Trke alfabede var olmayan harflerin kullanldn gryoruz. Alfabemizde
bulunan k ve s sesi iin x (iks), v sesi iin w (ift v diye
adlandrdmz dablyu), yine k sesi iin q (ku) kullanlmas ya da harfi
yerine ch, harfi yerine sh kullanlmas gibi.
1
Okut. Aye BAETNELK
ukurova niversitesi Rektrl Trk Dili Blm
Ayrca gelelim ve harflerine; Yaz Devrimi srasnda bu seslerin var
olduu szckler yazlrken olduka zorlanlm, eitli biimler denenmi, o
dnemde baslm gazetelerde deiik yazmlara rastlanmtr. Tek sese tek
harfi ama edinmi olan Atatrk ve arkadalar c ve s harfi zerine
yaptklar eitli almalar sonucunda onlarn engelli hali olan ve
yazmnda karar klmlardr. Biz her zaman bizim dilimizi yazmak ve
okumak kolaydr, diyoruz. nk Trkede tek sese tek harf der. Dier
dillerde bunu gremezsiniz. Bir ses iin kimi zaman 2-3 ses yazmanz
gerekir. Peki neden buna gerek duyuluyor? Televizyonda bir
tekstilcinin konumasn izlemitim. yle diyordu: Yabanclar kolay
seslendirsin ya da yanl seslendirme yapmasn diye rnmz bu ekilde
yazdk (cashmir). Ad stnde yabanc diyoruz. Elbette ki kendi dilinin
seslerini ocukluktan beri seslendirmeye alm kii, bir baka dili
konuurken de ana dilindeki sesleri kullanacaktr. Bu son derece
doaldr. ngiliz Trkeyi bir ngiliz gibi konuur. Ya da inli Trkeyi
kendi alt seslerle konuur. Dolaysyla bir Trk de ngilizceyi ya da
inceyi Trk gibi konuur. stisnalar ok azdr. Dilde bir baka kirlilik
de syleyi bozukluudur. Kimi zaman karnzdaki konumasyla kulanz
trmalar. Sesleri doru yerden karamaz, ne syledii de anlalmaz. Ska
karlayoruz. zellikle e sesini a ya yaklatrarak konuanlar
anlayabilmek iin epey aba harcyoruz. Tantm kiinin adnn Merve
olduunu anlayabilmek iin birka kez tekrar ettirmem gerekti. Pervin
ad da yle. Bu kiiler azlarn yayarak konumay marifet sayyorlar.
Kimilerine kentli olmann gereinin szckleri azda yayarak konumak
olduu retilmi gibi. Ayrca radyo ve televizyonlarda duyduumuz
syleyiler var. Bir televizyonun haber programnda Nazi:re adnn
Na:zire biiminde seslendiriliini duyduumda kulaklarma inanamadm.
Bir dizi kahramannn adn karakteri gerei byle seslendirmesi adeta
doru gibi kabul edilir oldu. Hatrlarsnz, bir yarma programndan
sonra krk yllk A:bidin, Abidin biiminde seslendirilir oldu. Sadece
sesleri bozmakla kalmyoruz. Konuurken ve yazarken yaptmz yanllarla
dilimizin yapsn da bozuyoruz. Trkede kullanlmayan; Korkun gzel,
kendine iyi bak,
2
Okut. Aye BAETNELK
ukurova niversitesi Rektrl Trk Dili Blm
mesele nedir, sizin iin ne yapabilirim, seni bugn zgn grdm, ya
da canl performans, sahne almak, ek etmek, start vermek ya da start
almak gibi kullanmlar dilimizin yapsna ve mantna uygun olmayan
syleyilerdir. Bunlar zensiz yaplan evirilerden kaynaklanmaktadr.
Yine televizyonda bir yarma programnda, jri yesinden bir kiinin
yarmacya Mimiklerinizi tebrik ederim. gibi zensiz ve yanl bir
syleyiini de duyabiliyoruz. Ayrca Trke konuurken araya sktrlan
yabanc szckler de dilimizi ve anlamn bozmaktadr. Hepimiz biliyoruz
ki iyi bir yabanc dile sahip olan kii byle konumaz. Her dilin kendi
szckleriyle konuulmas gerektiini bilir. Bunu yapanlar doru drst
yabanc dil bilmeyen yknmeci kiilerdir. Trkemiz bugn nl uyumlar ve
nsz benzemeleriyle, vurgu, ton ve ezgi zellikleriyle son derece
kulaa ho gelen bir dildir. Gndelik yaz dilimizde bugn 120 bin
dolaynda szck bulunmaktadr. Kimse Dncelerimi ifade etmek iin Trke
szck bulamyorum. demesin. Bulamyorlarsa, biraz Trkenin
gzellikleriyle oluturulan iir, roman, yk okusunlar. nk dilin
ilendii ve gelitirildii yerler yalnzca edebi kitaplardr.
3
