AVRUPADA ARAZI TOPLULASTIRMA CALISMALARI VE TURKIYE ILE OLAN

UYGULAMA FARKLILIKLARININ ARAŞTIRILMASI .     ARAZİ TOPLULAŞTIRMA                         a)   Dar anlamda : Bir proje alanında, bir kişiye ya da bir tarımsal işletmeye ait dağınık durumda, şekilleri tarımsal çalışmaya uygun olmayan tarım parsellerinin bir araya getirilmesi ve tarımsal işlemeye uygun biçime sokulmasıdır.

b)      Geniş anlamda : 

Bir tarım işletmesine ait dağınık durumda bulunan, düzgün şekilli olmayan tarım topraklarının bir araya toplanması yanında, çiftçi ailelerinin çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmek, toprağı ve doğayı korumak, sürdürülebilir bir tarımsal kalkınma sağlamak, tarımsal verimliliği artırmak amaçları ile alınacak tüm teknik, ekonomik ve toplumsal önlemleri içeren bir tarımsal mekanı yeniden düzenleme çalışmasıdır.

AVRUPA DA TOPLULAŞTIRMA HAREKETLERİ  ALMANYAAlmanyadaki toplulaştırma mevzuatı kırsal geliştirme mevzuatıdır.Avrupa ve Türkiye arasındaki en göze çarpan fark mevzuat farklılığıdır.Türkiye de dar anlamda toplulaştırma yapılırken bunlar:sulama kanallarının yapılması,yolların yapımı ve dağınık arazilerin birleştirilmesi gibi.Avrupa’da ise geniş anlamda toplulaştırma yani arazi düzenlemesi yapılmaktadır.Almanya’da ilk defa gönüllü toplulaştırma yapılırken Türkiye’de hem isteğe bağlı hem de zorunlu toplulaştırma yapılıyor.Almanya’da 1976 yılında çıkarılan federal yasayla arazi toplulaştırması “Bütünleşik bir yeniden düzenleme”ye dönüştürülmüştür.

HOLLANDA Tarmda kullanılan arazi 2 milyon hektar kadardır. Hollandadaki kırsal geliştirme projeleri “Devlet

Toprak ve Su Kullanımı Hizmetleri” adlı tek bir kuruluş tarafından yürütülmektedir.

Hollanda Avrupanın tarım ürünü ihracatında ilk sıralarda yer almaktadır.

Mevzuat anlamında Türkiye Hollandadan geridedir.

Hollanda da diğer Avrupa devletlerinde olduğu gibi toplulaştırma yerine kırsal gelişim uygulamaktadır.

Arazi toplulaştırma çalışmaları, özellikle batı Avrupa ülkelerinde başlamış ve gelişmiştir. Bu ülkelerde toplulaştırma çalışmaları, toprak miktarına bağlı kalınmadan, yani toplulaştırma öncesinde az toprağı olana toplulaştırma sonrasında az, toprağı çok olana toplulaştırma sonrasında buna denk miktarda çok toprak verilmesi suretiyle gerçekleştirilmiştir. Topraksız ya da az topraklı çiftçilerin belli bir büyüklükte topraklandırılmaları düşünülmemiştir. Büyük topraklı işletmelerden kamulaştırma suretiyle topraksız ya da küçük topraklı tarım işletmelerinin yeter toprağa kavuşturulmaları gibi konular, arazi toplulaştırma kapsamı dışında tutulmuştur.

Örneğin, toplulaştırma öncesinde bir tarım işletmesinin 5 dekar toprağı varsa, toplulaştırma sonrasında bu işletmeye 5 dekarlık tek parselde ve düzgün bir tarla biçiminde toprak verilmesi; buna karşın, bir tarım işletmesinin toplulaştırma öncesinde 10 000 dekarlık çok büyük  toprağı varsa, bu çiftçiye de toplulaştırma sonrasında 10 000 dekarlık toprak verilmesi esas alınmıştır.  Arazi toplulaştırma ile çiftçilerin topraklandırılmaları birbirinden tamamen ayrı faaliyetler olarak ele alınır. Bu nedenle, toprak mülkiyetine müdahale her ülkede büyük sorunlar yaratmasına karşın, arazi toplulaştırma çalışmaları batı ülkelerinde yüz yıllardır sorunsuz ve yoğun biçimde uygulanmıştır, uygulanmaktadır.

Özellikle orta Avrupa ülkelerinde uygulanmış arazi toplulaştırma çalışmalarında, toplulaştırma öncesinde ve toplulaştırma sonrasında yapılmış olan araştırmalarda, sadece arazi toplulaştırma sonucu sağlanan verim artışlarının ve özellikle işgücü tasarrufunun düzeyi hakkında gerçekçi bilgiler bulunmaktadır. Zaman içinde değişen hava koşullarına, teknolojik gelişmelerin etkisine vb. pek çok faktöre bağlı olan tarımsal verimliliğin belirlenmesi güç bir çabadır ve uzun yıllara yayılmış verilere gerek gösterir.

ALMANYADA ARAZİ DÜZENLEMESİ SONRASI VERİM ARTIŞIArazi toplulaştırma ile sağlanan verim artışlarının

bölgenin yapısına, tarım türüne ve teknolojinin düzeyine bağlı olduğu göz önünde tutulduğunda, her toplulaştırma bölgesi için ayrı ayrı değerler elde edileceği açıktır. Ayrıca, salt arazi toplulaştırma ile sağlanan verim artışının belirlenmesi için ele alınan bölgenin toplulaştırma öncesinde ve birkaç yıla yayılmış belirli ürünlerdeki verimliliği ile aynı bölgenin toplulaştırma sonrasında yine birkaç yıla yayılmış aynı ürünler için verimliliğinin tespit edilmesine gerek bulunmaktadır. Bu ise kolay bir çalışma değildir. Ancak, yapılmış çeşitli arazi toplulaştırma çalışmalarında elde edilen verim artışları ile bir ortalama elde edilmesi de mümkün bulunmaktadır.

Bu bağlamda, yapılan çeşitli araştırmaların sonuçlarına göre:

  *.   Kişi başına üretim artışının iki katına,

yerleşimin yeniden düzenlenmesi halinde üç katına kadar arttığı,

  *.   Toplulaştırma sonucunda, % 50’ye varan işgücü ve masraf tasarrufu ile % 50’ye varan  verim artışı sağlandığı tespit edilmiştir.

Bayern eyaletinde yapılan bir araştırmada, arazi toplulaştırma sonucunda aşağıdaki durum saptanmıştır. * İşletme büyüklüklerine göre,

 -     5-10 ha’lık işletmelerde parsel sayısı ¼’e indirilmiştir.-     10-20 ha’lık işletmelerde parsel sayısı 3,2 kat azalmıştır.-   20-50’lık işletmelerde parsel sayısı 4,9 kat azaltılmış ve toplulaştırma  öncesindeki 247 parsel 50 parsele düşürülmüştür. 

İSVİÇRE’DE  * Toplulaştırma sonucunda, % 6-18 arasında ortalama işgücü ve masraf tasarrufu,* % 5-41 arasında ortalama verim artışı sağlandığı tespit edilmiştir.

 İsviçre’nin bir başka bölgesinde yapılmış arazi toplulaştırma çalışması sonucunda da aşağıdaki verim artışlarına ve tasarruflara ulaşılmıştır:

 -   % 29,7 bitkisel verim artışı,-   % 15,4 hayvansal verim artışı,-   %20-30 arasında ortalama işgücü tasarrufu

TÜRKİYENİN ARAZİ TOPLULAŞTIRMA UYGULAMALARININ DURUMU

  Ülkemizde, Mülga Toprak-Su teşkilatı ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü teşkilatı tarafından 1961–2003 yılları arasında toplam 445.000 hektarlık bir alanda toplulaştırma çalışması tamamlanmıştır.

Ülkemizde ekonomik olarak sulanabileceği söylenen 8,5 milyon hektarlık tarım arazisinin bugün için fiilen sulanan miktarı 4,7 milyon hektardır (% 55,3).

Ülkemizde, 1961 yılından itibaren başlayan, arazi toplulaştırma çalışmaları ile bu güne kadar 308.000 hektarı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünce, 137.000 hektarı da Tarım Reformu Genel Müdürlüğü olmak üzere toplam 445.000 hektar alanda arazi toplulaştırması çalışmaları tamamlanmıştır.

Bu durum da; hali hazırda sulanan alanın sadece % 9 ‘unda ancak arazi toplulaştırması çalışmaları gerçekleştirilebildiğimizi göstermektedir. Yani; yapılacak daha çok işimiz var.

Başarılı uygulamalar sonucunda, son yıllarda bazı projelerde toplulaştırma oranları: % 75 ‘lere kadar yükseltmiştir. Hatta bazı bölgelerde çiftçilerin bütün parsellerini tek parselde toplama fikri gittikçe yaygınlaşmaktadır.

Ülkemizde ilk defa arazi toplulaştırılması 1961 yılında Toprak-Su Genel Müdürlüğü tarafından 7457 sayılı kanunun ve Medeni Kanunun ilgili maddelerine dayanarak yapılmıştır. Daha sonra 1966 yılında ihtiyaç üzerine ilk Arazi Toplulaştırma tüzüğü çıkarılarak Bakanlar Kurulu kararıyla uygulanmaya konmuştur.

   TÜRKİYEDEKİ ARAZİ TOPLULAŞTIRMA UYGULAMALARINDA      ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR   

  YASALARDAKİ FARKLILIKLAR             Daha öncede açıklandığı gibi Türkiye’de toplulaştırma ile

ilgili iki ayrı mevzuat ve iki ayrı kurum bulunmaktadır. Bunlar toplulaştırma çalışmalarını Türk Medeni Kanunun 678.maddesine göre yürüten Başbakanlığa bağlı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) ile çalışmalarını 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair  Tarım Reformu Kanununa dayalı olarak yürüten Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’na bağlı “Tarım Reformu Genel Müdürlüğü” (TRGM) dir.

            KHGM toplulaştırma hizmetlerini tüm ülke düzeyinde

yürütmekle birlikte, TRGM yalnız reform bölgesi ilan edilen yerlerde yapabilmektedir.

Ülkemizdeki arazi toplulaştırma projelerinin uygulanmasından sorumlu iki ayrı kuruluşun ve iki ayrı yasal düzenlemenin bulunması sonucunda, 3083 sayılı Kanuna göre yapılan toplulaştırma uygulamalarında bazı köylerde yeterince hazine arazisi varsa ortak kullanım alanları sebebiyle kesinti yapılmamakta, hazine arazisi yoksa toprak sahiplerinden %11’e varan kesintiler yapılmaktadır. Arazi Toplulaştırma Tüzüğüne göre yapılan uygulamalarda ise ortak kullanım alanları için toprak sahiplerinden %10’a kadar kesinti yapılmaktadır. İki ayrı yasa ile yürütülen uygulamalar sonucunda toprak sahiplerine farklı işlem yapılarak, bir kısmı mağdur edilmekte bir kısmı ise ödüllendirilmektedir.

 Bir diğer farklılık ise 3083 sayılı Kanuna göre yapılan

uygulamalarda toplulaştırmada zorunluluk bulunması, Arazi Toplulaştırma Tüzüğüne göre yapılan uygulamalarda ise muvafakat’a  ihtiyaç duyulmasıdır

Diğer bir husus ise 3083 sayılı Kanuna göre yapılan toplulaştırmalarda dağıtım normundan daha küçük parçalara rızaen ve hükmen taksim ve ifraz işlemlerine izin verilmemektedir. Ancak Arazi Toplulaştırma Tüzüğüne göre yapılan uygulamalarda böyle bir kısıtlama olmadığından ülke çapında tarım arazilerinin parçalanması ve bölünmesi önlenememektedir.

 Yukarıda belirtilen bu çelişkilerin hazırlanacak

yeni bir yasa ile mutlaka giderilmesi gereklidir.

  TEKNİK SORUNLAR 

Sulama projesi ile toplulaştırma projesi birbiriyle doğrudan bağlantılı olan projeler olup, birinde yapılacak en ufak bir değişiklik, diğerini çok büyük oranda etkilemektedir. Projelerin yürütülmesi sırasında zorunlu değişiklikler yapılabilmektedir. Yapılan bu değişikliklerin birinden diğerine zamanında yansıtılmaması durumunda mükerrer iş yapılmakta, zaman ve iş gücü kaybı olmakta ve en önemlisi de inşaata paralel toplulaştırma yürütülemediğinden sulama projelerinin gerçekleşmesinde önemli oranda aksamalar ortaya çıkmaktadır. Bir diğer önemli husus ise mutlaka tatbikat projeleri memleket koordinat sistemine göre koordinatlı olmalı inşaatlar bu koordinatlara göre yapılmalıdır. Bu yapılmadığı takdirde toplulaştırma projesi ile sulama projesi arasında uyumsuzluklar ortaya çıkmakta bunun çözümü de güç olmaktadır.

KOORDİNASYON EKSİKLİĞİ 

Sulama inşaatını yapan kurum ile toplulaştırmayı yapan kurumların farklı olması sebebiyle uygulamada bir koordinasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak, her kurum kendi açısından olaya yaklaşmakta dolayısıyla her zaman koordinasyon sağlamak mümkün olmamaktadır. Şöyle ki sulama inşaatını yapan müteahhidin iş programı ile toplulaştırmayı yapan müteahhidin iş programları çakışmamakta her ikisinin farklı ödenekleri olmaktadır.

  Sulama inşaatı ile toplulaştırma birlikte yürütülmesi gerekirken yeterince koordinasyon sağlanamadığından biri diğerini beklemek zorunda kalmakta bu durumda işler sürüncemede bırakılmaktadır.

ÖNCE

SONRA

Türkiye’de günümüzde geniş kapsamlı bir arazi toplulaştırma çalışması aşağıdaki hizmetleri ve yatırımları kapsamalıdır :

 *  Tarla şekillerinin iyileştirilmesi:

     -  Düzgün şekilli olmayan, çok parçalı durumda bulunan tarlaların bir araya

       toplanması, -  Uygun boyutlu, günün gelişmiş teknoloji düzeyini de gözeten tarımsal işletme  açısından uygun nitelikte olan tarla şekillerinin oluşturulması,

  -  Tarlaların en az bir kenarından yol ağına ve sulama-kurutma kanallarına  bağlanmaları

*   Çiftçinin çalışma ve üretim koşullarının iyileştirilmesi :

  -  Toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin iyileştirilmesi,-  Toprak, çevre ve su özelliklerini  dikkate alan gübre kullanımı standartlarının    geliştirilmesi,-  Sulama-kurutma tesisleri yapımı, -  Tarla düzlemesi (tesviye) yapımı, -  Makine kullanımı ve makinelerin ekonomik kullanımı koşullarının geliştirilmesi.

 *    Çiftçilerin ve tarımsal mekanda yaşayan diğer insanların yaşam koşullarının   geliştirilmesi:

  -  Varsa, sağlıksız çevre koşullarının ortadan kaldırılması (pis suların arıtılması,   fabrika dumanlarının filtre edilmesi vb.),-  Konutların sağlığa uygun koşullara kavuşturulması, konutların köyün kültürünü yansıtacak ve turizmi özendirecek biçimde düzenlenmesi, -  Okul, okuma odası, sağlık tesisleri, sosyal, dini ve kültürel tesislerin yapımı,  -  Köy içi, köyler arası, tarla içi ve tarlalar arası uygun ulaşım ağının kurulması.

*    Tarımsal mekanda çalışanların gelir düzeylerinin yükseltilmesi :- Pazar olanaklarının geliştirilmesi, - Depolama, koruma ve saklama tesisleri yapımı,

 - Ambalajlama tekniklerinin geliştirilmesi ve tesislerinin yapımı,- Diğer sektörlere hizmet sunulması,

- Dinlenme mekanı olarak,  - Tedavi mekanı olarak,

- Doğal çevrenin korunması, geliştirilmesi,-  Doğal tedavi kaynaklarının geliştirilmesi ve tanıtılması

(Kaplıcalar, içmeler, banyolar, çamurlar vb)

     *    Tarımsal işgücünün tam kullanılması : -  Türkiye’ye özgü bir durum olarak, topraksız ya

da az topraklı çiftçilerin, varsa Devlet   toprakları ile topraklandırılmaları,

-  Çok büyük topraklarda belirli miktarlar üzerindeki toprakların ve toprağını kendisi işletmeyenlerde (ortakçılık, yarıcılık, kiracılık yolları ile işletenler) tüm toprakların kamulaştırılması suretiyle topraksızların topraklandırılmaları.

HANDAN TAŞPINAR

081205013