BALKANSKI RATOVI

Milos Kašćelan

o.s.Njegoš -Kotor

POCETAK SARADNJE

U zelji da se oslobode osmanskog carstva Crna Gora, Bugarska, Grcka I Srbija sklapaju Balkanski savez. Crna Gora prva objavljuje rat Osmanskom carstvu 8. oktobra 1912. godine.

Vojna snaga

• U tom vremenu crnogorsku vojsku sacinjava 35 000 vojnika koji su strateski rasporedjeni u tri odreda:

• Zetski sa 15000 vojnika

• Istocni sa 12600 vojnika

• Primorski sa 8 000 vojnika

Ciljevi dejstvovanja

• Zetski najbrojni medju odredima za cilj je imao osvajanje Tuzi a potom nastavak dejstvovanja prema Skadru. Ovaj odred predvodio je prijestolonaslednik Danilo Petrovic.

• Istocnim odredom je komandovao brigadir Janko Vukotic koji je kao zadatak imao da iz pravca Andrijevice, Kolasina i Zabljaka dejstvuje kroz Sandzak i Metohiju.

• Primorski odred pod komandom Mitra Martinovica kao plan je imao zauzimanje Bara I Ulcinja te utvrdjenja na Tarabosu I nastavak dejstvovanja prema Skadru.

• U toku dejstvovanja ovih odreda pridruzije im se izmedju 4 I 5 hiljada dobrovoljaca zeljnih oslobodjenja.

Skadar – Zasto?

• U datom vremenskom periodu skadar je smatran za stratesko mjesto zbog kontrole nad cijelokupnim basenom Skadarskog jezera i donimante kontrole plovidbe na Bojani.

• Pored vojnog znacaja Skadar je predstvljao i ekonomsko socijalni resurs. Naime smanjenjem nivoa vode u Skadarskom jezeru crnogorci bi imali izmedj 15 000 I 20 000 hektara obradive povrsine sto bi u tadasnjoj Crnoj Gori znacilo potpunu autonomnost sto se tice proizvodnje osnovnih zivotnih namjernica.

Pocetak ratnih operacija

• Pocetak rata propracen je velikim I znacajnim prodobrima crnogorske vojske. Naime Zetski odred je za dvadesetak dana probio odbrambene linije oko Tuzi I priblizio se Skadru, Primorski odred se za svega nekoliko dana priblizio Skadru stigavsi od brda Tarabos. Istocni odred je takodje napravio zacajne napretke osvojivsi gradove poput Mojkovca, Bijelog Polja, Berane, Plava, Gusinja, Rozaja, Peci I Djokovice. Istocni odred je nakon ovih dejstava upucen na Skadar. Ovo je oznacilo opsadu Skadra krajem 1912. godine.

Mirovni sporazum – iluzija?

• Decembra 1912. godine sklapa se primirije izmedju balkanskih zemalja I Osmanskog carstva. Skadar koji se nalazio pod crnogorskom opsadom, dodjeljen je autonomnoj Albaniji koja je kreirana na prvoj sjednici mirovne konferencije 1912. godine u Londonu. Srbija pristaje da povuce svoju vojsku dok crnogorski kralj, Nikola izjavljuje da su Crnogorski spremni da za Skadar izginu do zadnjeg vojnika.

• Ideju Crnogoraca podrzava jedino Rusija kao predstvnik velikih sila dok se Austrougarska energicno protivi.

Nastavak sukoba i osvajanje Skadra

• Januara 1913. godine obnavljaju se sukobi izmedju crnogorske I turske vojske. Crnogorci pokusavaju da Skadar zauzmu jurisima. Dejstvovanja se nastavljaju Crnogorci zauzimaju Veliki Bardanjolt 7. februara a dva dana kasnije I Tarabos. U pomoc Crnogorcima dolazi I srpska vojska koja broji 24 000 vojnika ali se pod pritiskom velikih sila brzo povlaci.

• Zauzimanje Skadra zavrseno je krajem aprila 1913. godine. Nadljudskim naporima crnogorska vojska uspjeva da zauzme grad ali uz velike zrtve. O cemu najbolje svjedoci cinjenica da je u toku trajanja cijelog balkanskog rata Crna Gora imala svega 3000 poginulih od cega 2000 samo tokom opsade Skadra.

Velike sile - zahtjevi

• 1913. krajem marta mjeseca velike sile salju zahtjev Crnoj Gori da prekine opsadu Skadra ali je taj zahtijev odbijen.

• Velike sile odmah nakon opsade samog grada salju Crnogorskoj vojsci zahtije da povuce svoju vojsku iz Skadra, sto takodje biva odbijeno.

• Austrugarska prijeti vojnom intervencijom ukoliko Crnogorska vojska ostane u Skadru, pa kralj Nikola popusta i Crnogorska vojske napusta Skadar pocetkom maja 1913. godine.

• Mirovni ugovor koji je oznacio kraj Prvog balkanskog rata potpisan je u Londonu 30. maja 1913. godine.

Drugi balkanski rat

• Zbog nesporazuma oko podijele Makedonije izbijaju sukobi izmedju nekadasnjih saveznika Srbije I Grcke na jednoj I Bugarske na drugoj strani.

• Crna Gora se u rat ukljucuje na strani Srbije saljuci joj Decanski odred koji broji 12 000 vojnika, kojim je komandovao Janko Vukotic.

Ratna dejstvovanja Crne Gore

• Decanski odred pruza znacajnu podrsku srpskoj vojsci u bitci na Bregalnici.

• U ratu koji je trajao od juna do avgusta 1913. godine decanski odred je izgubio oko 150 vojnika.

Crna Gora poslije balkanskih ratova

• Crna Gora je u ovim ratovima dobila znacajno teritorijalno prosirenje. Najbolji dokaz navedene tvrdnje je cinejnica da je prosirena za 5000 kvadratnih kilometara. Povrsina teritorije kraljevine Crne Gore prije ratova iznosila je 9 475 kvadratna kilometra da bi se taj broj nakon ratova popeo na 14 433.

• U vidu stanovnika, na novooslobodjenoj teritoriji zivjelo je 220 000 stanovnika velikim brojem muslimana (160 000), zatim pravoslavaca (55 000) i mali broj katolika. Nakon ratova Crna Gora broji 440 000 stanovnika.