Bazat e Punes me Kompjuter

Dr. sc. Ahmet Shala

Prishtin, 2011

I. Njohuri themelore pr kompjuterin N prgjithsi do kompjuter ndahet n dy pjes:

Hardver (Hardware) Softver ( Software)

Hardveri dhe softveri funksionojn dhe veprojn si nj trsi dhe njri pa tjetrin nuk do t mund t funksionojn dhe t kryejn punt e nevojshme. Me hardver - kuptojm trsin fizike, mekanike, prkatsisht pjesn e ngurt (e prekshme) t kompjuterit. Me softver - kuptojm trsin e programeve q e bjn kompjuterin t kryej detyra t ndryshme. Programet jan t dhna udhzuese elektronike, q prpunohen nga specialistt (programert) pr ti treguar komponentt hardverike si t punoj dhe se far duhet t bj. Pa softver (programe) do kompjuter do t ishte nj kuti e pajet, thjesht nj grumbull materialesh pa ndonj funksion.

Hardveri i kompjuterit Kryesisht ndahet n tri njsi:

Njsi hyrse Njsi dalse Njsi qendrore

Njsit hyrse n kompjuter quhet njsi hyrse se prmes ktyre njsive t dhnat futen n kompjuter. Njsit hyrse n kompjuter jan: Miu, Tastiera, Skaneri, Mikrofoni etj.

Miu (mausi) sht njsi hyrse n kompjuter dhe prdoret pr manipulime t ndryshme n kompjuter p.sh: hapjen, mbylljen, fshirjen, rikthimin, selektimin, zhvendosjen, kopjimin e t dhnave t ndryshme.

Miu prbhet prej disa pjesve dhe ato jan:topi,dy disqe t pozits, dioda me drit, sendort e drits, dy ose tre mikroprocesor.

Kemi disa lloj t miut p.sh 1) miu i thjesht, 2) miu pa sfer, 3) miu laserik

Sqarim: Ky sht miu i thjesht i cili prbhet prej dy tasteve dhe rrots (scroll) e cila shrben pr lvizjen e faqeve.

2

Njohuri themelore pr kompjuter

Tastiera (keyboard) sht njsi hyrse n kompjuter dhe shrben pr t shkruar tekst, numra, simbole, urdhra t kompjuterit etj.

Tastiera ndahet n katr grupe: 1. Pjesa kryesore, 2. Pjesa funksionale, 3. Pjesa pr lvizje dhe 4. Pjesa numerike.

Miu pa top sht i prbr prej senzorve t drits t cilt zvendsojn topin te miu i thjesht.

Ky sht miu laserik i cili sht pa kabllo por me bateria akumuluese dhe sht shum praktik pr t prdorur

Sqarim: Kjo sht pjesa kryesore e tastiers, ku prfshihen shkronjat, shejat e piksimit si dhe tastet (ctrl, tab, shift, alt, enter, capslock, esc, backspace)

3


Skaneri (lexuesi) sht njsi hyrse n kompjuter i cili bn bartjen e dokumenteve, fotografive dhe vendos n kompjuter, t cilat pastaj mund t prpunohen m tutje dhe t shfrytzohen sipas nevojs.

Kjo sht pjesa funksionale e tastiers

Kjo sht pjesa e lvizjeve e tastiers

Kjo sht pjesa numerike e tastiers pr mes s cils mund t shkruajm numra t ndryshm

4


Mikrofoni sht njsi hyrse n kompjuter prmes s cilit mund t komunikojm etj.

Njsit dalse n kompjuter quhet njsi dalse se prmes ktyre njsive t dhnat q prpunohen nga procesori na paraqiten neve pr ti par.

Njsit dalse n kompjuter jan: Monitori, Printeri, Ploteri, Projektori etj.

Monitori sht njsi dalse n kompjuter i cili shrben q t dhnat e prpunuara nga procesori dhe t prgatitura nga kartela grafike tia paraqet prdoruesit t kompjuterit.

Printeri sht njsi dalse n kompjuter i cili prdoret pr shtypjen e dokumenteve t punuara n letr.

Sqarim: Ekzistojn lloje dhe madhsi t ndryshme t monitorve. Siprfaqja e monitorit sht ajo e imazhit q shihet. Shprehet me gjatsin e diagonales, s monitorit. Vlera tipike jan 12, 14, 15, 17, 19, 21 inch.

Sqarim: Kemi dy lloj t printerve, me ngjyra dhe vetm me nj ngjyr t zez, Printeri me ngjyra ka nj cartridge (mbajts ngjyre) me ngjyr t zez dhe nj cartridge me tri ngjyra n t ciln jan t vendosura ngjyra e kuqe, e kaltr, e verdh.

5


Ploteri sht njsi dalse n kompjuter i cili prdoret prshtypjen e dokumenteve me formate letre t mdha si projekte, reklama t ndryshme etj. Ploterin m s shumti e prdorin shtypshkronjat, zyrat projektuese t inxhinierve dhe arkitektve dhe ata q punojn reklama etj.

Projektori sht njsi dalse n kompjuter.

Sqarim: Ploteri sht pajisje e cila lidhet n kompjuter, sikur q sht printeri por kjo sht pajisje m e madhe se printeri ku dimensionet e ploterit jan m t mdha.

Sqarim: Projektori sht pajisje e njjt si kur q sht monitori, por dallimi sht se projektori bn paraqitjen e desktopit n tabela t bardha n mure t ndryshme dhe me dimensione shum m t mdha se monitori.

6


Njsia qendrore shtpiza

Njsia qendrore sht zemra dhe truri i kompjuterit. Gjithka q nj kompjuter sht n gjendje t bj, sht n radh t par merit e njsis qendrore. N kuadr t njsis qendrore bjn pjes kto pajisje kryesore:

Pllaka am (mother board) Procesori (Processor) Memoria operative RAM

Kartela grafike

Kartela e rrjetit Kartela e zrit

HDD (Hard disc driver) CD ROM-i Njsia e disketave (Fllopy disc) Pllaka am (mather board) sht pjesa m e madhe n kompjuter dhe sht shum shtresore dhe prbehet prej linjave t bakrit, ku kto linja prdoren pr bartjen e sinjaleve npr pllakn am.

Sqarim: N pllakn am jan t vendosura t gjitha pjest e kompjuterit P.sh.(Procesori. RAM, ROM, HDD. CD-ROM. Njsia e disketave, Kartela grafike, e rrjetit, zrit etj)

7


Procesori (Processor) CPU (Central Processing Unit) ose procesori sht pjes prbrse e do kompjuteri dhe kryen t gjitha veprimet llogaritse dhe ato t tjera. Nga karakteristikat teknike t procesorit varet, n nj mas mjaft t madhe, shpejtsia e kryerjes s llogaritjeve. Procesori prbhet prej njsis kontrolluese, njsis aritmetike-logjike dhe regjistrave. Bartja e t dhnave prej nj komponenti n tjetrin kryhet prmes linjave q quhen bus.

Memoria operative RAM

Memoria operative RAM sht nj pjes e rndsishme n kompjuter dhe shrben pr ruajtjen e t dhnave t cilat i prdorim aktualisht, n mnyr q t mund t merren m shpejt nga procesori. E met e RAM memories sht se gjat puns n kompjuter, n rast t ndrprerjes s rryms elektrike t gjitha t dhnat q jemi duke punuar na humbin ose fshihen.

Sqarim: Procesori sht pjesa m e rndsishme n kompjuter e cila sht njsi prpunuese dhe kontrolluese e kompjuterit ose ndryshe quhet truri i kompjuterit.

Sqarim: RAM memoria sa m e madhe kompjuteri punon m shpejt. Madhsia e RAM memories mund t jet 16-32-64-128-256-512 MB, tani edhe GB etj.

8


Kartela grafike (Graphic Card) luan rol t rndsishm n nj kompjuter. Ajo e merr informatn digjitale q e prodhon kompjuteri dhe e shndrron n imazh t cilin njeriu mund ta sheh. Funksioni i kartels grafike sht t krijoj sinjalet t cilat e paraqesin imazhin n ekran. Kartela grafike sht nj pllak e cila prbhet nga disa komponent t cilat kryejn nj pjes t puns pr paraqitjen e imazhit apo pr paraqitjen e t dhnave n ekran.

Kartela e rrjetit (LAN card) s bashku me pajisjen prkatse programore mundson lidhjen e kompjuterve n rrjet gjegjsisht mundson komunikimin e kompjuterit me kompjuter tjetr.

Kartela e zrit shumica e kompjuterve tani shiten me kartel t zrit, gj q nnkupton se ju mund ta dgjoni zrin q gjenerohet n kompjuterin tuaj me ndonj nga programet tuaja.

Sqarim: Funksioni i kartels grafike sht q t dhnat e prpunuar nga procesori tia paraqet prdoruesit t kompjuterit. Kartela grafike sa ma e madhe t jet aq m mir paraqiten t dhnat n monitor

Sqarim: N pllakat am moderne funksioni i ksaj kartele sht i integruar n t dhe prdoruesi i kompjuterit nuk e dallon si kartel t veant.

Sqarim: Kartela e zrit prdoret pr lidhjen e mikrofonit, dgjueseve t veshit si dhe zmadhues t kompjuterit.

9


Hard disk Disku

Disku sht pajisje e cila na ndihmon apo shrben pr t ruajtur t dhnat. do kompjuter ka se paku nj disk ku n t ruhen t dhnat pr punn e kompjuterit dhe po ashtu mbahen t dhnat edhe pasi t fiket kompjuteri. Disku prbhet prej nj ose m shum pllakash nga alumini ose qelqi dhe materiali magnetik sht i vendosur mbi to. Ky material magnetik sht barts i informatave dhe po ato mund t shkruhen, lexohen dhe fshihen leht. Koha e ruajtjes sht e gjat por edhe sasia sht e madhe. Vet disku sht zbuluar n vitin 1950 me kapacitet te vetm disa Mega-bajtve (MB=103KB==106B-bajt (byte)), ndrsa sot jan me kapacitet shum m t madh dhe arrin n disa Gigabajt (GB=106KB). Disa Web Server (kompjuter t websiteve-internetit) kan kapacitet prej disa Terra-bajtve (TB=109KB). do dokument i cili mund t jet foto, video, tekst sht hapsir e bajtve t shkruar, n kt rast, n disk. Pjesa elektronike kontrollon lexim shkrimin e shnimeve derisa motori rrotullon pllakat, ku t gjitha jan t bra me precizitet. Pllaka magnetike sht pjesa m kryesore dhe kjo pjes rrotullohet me shpejtsi prej 3200, 10000 rrot/min etj. Disku jep mundsin q cilndo informat t vendosur kudo n disk mund t'i qasemi n do koh, shum shpejt. N disk t dhnat ruhen n file (sked). File sht koleksion i bajtve me lidhshmri mes veti. File-at mund t paraqesin tekst, fotografi, program kompjuterik, etj. Kur ekzekutojm nj program n kompjuter ather paraqitet krkesa pr t dhnat q ruhen n nj file ndrsa hard disku i merr kto t dhna dhe ia drgon procesorit. Cilsia e diskut po ashtu matet me shpejtsi t transferimit, koh t krkimit dhe kapacitet t tij. Kapaciteti i diskut paraqet madhsin bajtve t informatave q mund t ruhen n disk. Sasia e transferuar e t dhnave q transferohet nga disku n procesor n njsi t kohs paraqet shpejtsin. Koha e krkimit sht koha e nevojshme nga momentit kur procesorit i paraqitet krkesa pr nj file deri n momentin kur fillon bajti i par i ktij file t shfaqet. Kjo koh e krkimit sht 10 deri 20 milisekonda.

10


Hard disku mnyra m e mir pr t kuptuar se si funksionon hard disku sht t shihet brendia e tij. (KUJDES: HAPJA E HARD DISKUT E SHKATRON AT), andaj kt mos provoni t e bni vet prpos po qe se keni nj q ka dal nga prdorimi. Ja se si duket nj hard-disk drive: Kjo sht nj kuti alumini e mbyllur me kontrollues elektronik t bashkangjitur anash. Elektronika kontrollon mekanizmin lexues/shkrues dhe motorin q i lviz disqet. Elektronika gjithashtu prmbledh hapsirat magnetike nga drive ri n bajt (d.m.th. i lexon) dhe i kthen ato pastaj n hapsira magnetike (i shkruan). Elektronika sht e prmbledhur n nj pllak t vogl ndarse nga pjesa tjetr e drive -rit:

N kt fotografi mund t shihni : Pllakat shpejtsia e tyre sht rreth 3200 apo 10000 rr/min (rrotullime pr minut) kur vepron drive ri. Kto disqe (pllaka) jan t prodhuara me performanca t larta, toleranc dhe jan t lmuara si pasqyr (si q mund t shihni m posht).

.

Sqarim: Nn pllak gjinden lidhjet e motorit q lviz disqet, si dhe zgavra e fluturs ftohse me filtrim t lart q e mundson barazimin e presionit ajror t brendshm e t jashtm.

11


Brendia e pllakave dhe koks Pr t rritur sasin e informatave q drive ri mund t ruaj, shumica e hard disqeve kan pllaka t shumfishta (multiple platters). Ky drive ka tri sosh dhe gjasht koka lexuese /shkruese:

Mekanizmi lvizs i krahut n hard disqe duhet t jet me shpejtsi dhe precizitet marramendse, kjo sht arritur me konstruktimin e nj motori linear me shpejtsi t madhe.

T dhnat ruhen n siprfaqe t pllaks t ndara n sektor dhe shtigje (sectors and tracks). Shtigjet jan n form t rrathve koncentrik , ndrsa sektort ndarje n form t segmenteve, si m posht:

Sqarim: Dora/Krahu Mban kokat lexuese/shkruese dhe kontrollohet nga nj mekanizm n skajin e eprm majtas. Ky krah lvizs mundson lvizjen e kokave nga qendra e nyjs e deri n skaj t drive -rit. Ky krah dhe mekanizmi i tij lvizs jan tejet t leht dhe t shpejt , deri 50 her n sekond

12


CD-ROM, DVD-ROM

CD-t (Compact Disc) dhe DVD-t (Digital Versatile Disc) prdoren shum pr ruajtjen e softverit, t dhnave t ndryshme, muziks, videos etj. Kan diametr 12 centimetra (prafrsisht 5 in). CD-t duke prdorur CD njsin kan prafrsisht kapacitet prej 600 800 MB. Ndrsa DVD-t duke prdorur DVD njsin kan kapacitet prej disa GB. Variacion tjetr i teknologjis s CD sht CD-R, CD-RW q lejon t dhnat t incizohen n to.

CD njsia mundson rrotullimin e diskut me shpejtsi 200 500 rrotullime n minut, n vartsi nga ajo se ku lexohet e dhna, m afr qendrs ose skajit t diskut. Leximin e t dhnave t regjistruara n CD e bn laseri. Format m t njohura t cilat prdoren pr ruajtjen e t dhnave n CD jan CD-DA pr audio disqe dhe CD-ROM pr t dhna q prdoren n kompjuter.

Njsia e disketave

Floppy Disk-u sht pajisje pr grumbullimin e t dhnave e cila prmbahet prej nj unaze t holl, fleksible, magnetike e mbyllur n nj kuverte plastike n form t katrorit. Kto disketa n fillim ishin t formatit 5 q m von psuan ndryshim n 5.25 dhe n fundin e tyre n 3.5 me nj kapacitet prej 1.44 MB. Flopy ndryshe quhen edhe disketa. Disketat mund t lexohen/shkruhen/fshihen apo t ruhen t dhna me an t floppy disk drive-it ose FDD. Disketa e futur n floppy drive rrotullohet me shpejtsi prej 30-360 rrot/min. Kapaku i metalit i cili rrin i mbyllur, n ket pajisje hapet n mnyr q t lexohen/futen t dhnat.

13


Sot floppy disqet prdoren m pak dhe pothuajse disa nga kompjutert e rinj nuk e kane ket pajisje fare t instaluar. Kjo sht pr shkak t madhsis s vogl t t dhnave q kjo disket pranon dhe daljes se pajisjeve tjera t cila mbajn shum t dhna q jan USB Flash disqet me kapacitete prej disa GB.

14

II. Sistemi Operativ Windows

sht sistemi operativ? sht nj program i cili mundson aktivizimin e pjess hardverike t sistemit kompjuterit. Pra pa sistem operativ pjest e kompjuterit nuk do t funksiononin.

sht Windows. Windows sht sistem operativ i cili instalohet n kompjuter dhe na mundson komunikimin me kompjuter. Pra ky sistem sht prgjegjs pr funksionimi e t gjitha njsive t kompjuterit (njsis hyrse,qendrore ,njsis dalse si dhe pr t gjitha detyrat q prdoruesi i kompjuterit duhet ti kryej).

M hert jan prdorur sistemet operativ si: Windows 98, Windows 2000, Windows XP, Windows Vista e s fundi Windows 7. T gjitha kto versione kan vazhdimsi me njra - tjetrn mirpo do sistem i ka prparsit e veta.

ka do t thot fjala Windows? Fjala Windows rrjedh nga gjuha angleze Window, q n gjuhn shqipe do t thot Dritare. Pra e tr puna n Windows kryesisht kryhet me dritare.

Startimi i kompjuterit apo i Sistemit Operativ Windows

Lshimi i kompjuterit n pun sht mjaft i thjesht ,vetm shtypni pulln e cila gjendet n shtpiz pr startimin e kompjuterit ku njkohsisht starton edhe Windows.

15

Sistemi operativ Windows

Desktop (Tavolina e puns) Pas startimit t kompjuterit n monitor paraqitet siprfaqja punuese e cila njihet me emrin desktop, q d.m.th tavolina punuese dhe paraqitet n madhsi t plot t monitorit.

N figurn n vazhdim sht paraqitur nj pamje e desktopit dhe jan dhn disa sqarime.

Prdorimi i miut (mausit)

Fillimisht sht mir ti dallojm tastet e miut kshtu q mos t kemi probleme t vazhdueshme gjat prdorimit t tij.

Figura ne vazhdim na tregon se cili sht tasti i majt dhe cili i djatht

Miu lviz me lvizjen e dors dhe gjat lvizjes s dors n ekran paraqitet shigjeta e cila na tregon se ku jemi t vendosur,dhe kur ne dshirojm t hapim ndonj ikon fillimisht duhet t pozicionohet shigjeta mbi ikon e pastaj t shtypen tastet varsisht se n ciln mnyr duam t hapim ikonn. Hapja e ikonave - mund t bhet ne disa mnyra, ne do t sqarojm disa mnyra se si mund t hapet ikona My Computer, pasi q procedura pr t gjitha ikonat e tjera sht e njjt.

Kjo sht siprfaqja e lir e desktopit

Kto quhen ikona p.sh:ikona My Computer, My Documents etj.

Kta quhen Folder

Ky quhet file

Menyja kryesore e Windows- Start

Shiriti i detyrave ose taskbar

Dritaret e hapura por te minimizuara

Sqarim:E tr pamja e desktopit mund t ndryshohet dhe t rregullohet sipas dshirs s shfrytzuesit te kompjuterit

Tasti i majt

Tasti i djatht

16


Mnyra e par

1. Fillimisht pozicionojm shigjetn mbi ikon 2. Shtypim tastin e djatht nj her mbi ikon ku shfaqet menyja e prkohshme 3. Pozicionojm shigjetn mbi opsionin Open dhe shtypim nj her tastin e majt.

Shih figurn n vazhdim majtas, dhe si rezultat nga ikona hapet dritarja My Computer, Figura n ann e djatht.

Mnyra e dyt 1. S pari pozicionojm shigjetn mbi ikon 2. Shtypim dy her tastin e majt shpejt mbi ikonn My Computer

Mnyra e tret

1. Fillimisht pozicionojm shigjetn mbi ikon 2. Shtypim tastin e majt nj her mbi ikonn My Computer 3. N tastier shtypim nj her tastin Enter

Dritarja e ikons My Computer

Pra pas hapjes s ikons hapet dritarja e cila prmban disa elemente t cilat do ti sqarojm n vazhdim. Edhe ktu bhet fjal pr dritaren My Computer e cila sht nj dritare q hapet m tepr dhe nse e dim se si duhet t punohet me kt dritare mnyra e prdorimit sht e ngjashme edhe me dritaret tjera.

17


Figura n vazhdim bn fjal pr dritaren My Computer

Kto ishin disa elemente q i prmban dritarja My Computer t cilat shum leht mund ti provojm edhe n praktik.

Zmadhimi dhe zvoglimi i dritares Zmadhimi dhe zvoglimi i dritares mund t bhet n disa mnyra ku do ti sqarojm n vazhdim.

Kjo figur tregon se dritarja ka dimension m t vogl dhe nse shtypim tastin e majt njher mbi kt buton kjo e ndrron formn nga nj katror n dy katror figura n vazhdim.

Kjo figur tregon se dritarja ka dimension maksimal dhe pr t rikthyer ne dimensionin e mparshm mjafton t shtypet mbi te nj her tasti i majt. Mnyr tjetr pr rritjen apo zvoglimin e dritares bhet n kt mnyr: Kujdes:Pr t provuar kt mnyr dritarja nuk duhet t jet e rritur n maksimum, d.m.th dritarja duhet t ket vetm nj katror .

1. Pozicionojm shigjetn mbi shiritin e emrtimit t dritares 2. Mbi kt shirit shtypim nj her tastin e djatht dhe si rezultat hapet menyja e prkohshme, figura

n vazhdim. 3. Shtypim tastin e majt nj her mbi opsionin Size

Shiriti i

emrtimit

Shiriti i menyve

kryesore

Butoni pr

minimizimin

e dritares

Butoni pr

zmadhimin apo

zvoglimin e

Butoni pr

mbylljen e dritares

Shiriti pr

lvizje vertikale

Ikonat e diskut

Ikona e Flopit (diskets)

Ikona e Cd Romit

(vendi ku bhet shfaqja e Cd -es )

Fusha e detyrave

Shirit i cili tregon se

sa ikona gjenden brenda n dritare

Shiriti i veglave

Shiriti i

adresave

18


4. Pastaj shfaqen katr shigjeta n dritare , dhe pr t ndrruar formn e dritares duhet t prdoren katr shigjetat e drejtimit t cilat gjenden n tastier pr lvizje majtas, djathtas, lart dhe posht.

Figura n vazhdim

5. dhe n fund kur dritarja merr formn q ne dshirojm shtypim tastin Enter n tastier.

Mnyra tjetr pr rritjen apo zvoglimin e dritares bhet n kt mnyr: Pozicionojm shigjetn mbi shiritin e emrtimit dhe shtypim shpejt dy her tastin e majt mbi t dhe si rezultat dritarja e ndrron formn,nse ka qen dritarja e vogl ajo zmadhohet dhe e kundrta nse dritarja sht e madhe ajo zvoglohet.

19


Minimizimi i dritares

ka do t thot minimizim i dritares? Kur dritarja minimizohet ajo nuk mbyllet por largohet prkohsisht nga pamja e ekranit dhe ruhet n shiritin e detyrave ,kur ne dshirojm ta shfaqim n ekran mjafton t shtypet tasti i majt nj her n emrin e dritares i cili gjendet n shiritin e detyrave.

- Ky sht butoni i cili bn minimizimin e dritares, nse shtypet tasti i majt nj her mbi t dritarja minimizohet dhe vendoset n shiritin e detyrave dhe pr ta rikthyer ne ekran shtypim tastin e majt mbi emrin e dritares i cili gjendet n shiritin e detyrave.

Figura n vazhdim

Mbyllja e dritares

Mbyllja e dritares mund t bhet n disa mnyra:

Mnyra e par

- Nse shtypim tastin e majt nj her mbi butonin X.

Mnyra e dyt Prmes tastiere me kombinimin e tasteve Alt + F4.

ka do t thot kombinim i tasteve? Gjat puns me kompjuter shpesh her do t hasim n kombinimin e tasteve. Kombinimi i tasteve kryesisht bhet n tastier pr t kryer nj funksion t caktuar,n kt rast pr t mbyllur dritaren My Computer prmes tastiers duhet t kombinohen dy taste Alt dhe F4, t cilat n literatur shkruhen me shkurtesa p.sh:Alt + nj tast tjetr, mirpo plusi nuk duhet t shtypet ai tregon se prve nj tasti duhet t shtypet edhe nj tast tjetr.

Mnyra e tret

N shiritin e detyrave mbi emrin e dritares My Computer shtypim tastin e djatht nj her dhe nga menyja e prkohshme q hapet me tastin e majt shtypim mbi opsioni Close.

Ktu duhet t shtypet tasti i majt pr ta rikthyer dritaren n ekran

20


Figura n vazhdim

Kto ishin disa mundsi t tjera pr zmadhimin dhe zvoglimin e dritares,minimizim dhe mbyllje mirpo ne i kemi treguar vetm disa prej tyre.

Zhvendosja e dritares ka kuptojm me zhvendosje t dritares?

Kalimi i dritares nga nj vend n vendin tjetr quhet zhvendosje e dritares. Kujdes: edhe n kt rast para se t zhvendoset dritarja nuk duhet t jet e zmadhuar n maksimum pra nuk duhet t jet me dy katror si e kemi cekur edhe te zmadhimi dhe zvoglimi i dritares. Ka disa mnyra pr zhvendosjen e dritares t cilat do ti sqarojm ne vazhdim: Mnyra e par Pozicionojm shigjetn n shiritin e emrtimit t dritares ,pastaj shtypim tastin e majt dhe duke e mbajtur te shtypur tastin e majt lvizim miun n drejtim t caktuar ku po ashtu lviz edhe dritarja dhe kur ne dshirojm q dritarja t mbetet n vendin e caktuar ather lshojm tastin e majt. Figura n vazhdim:

21


Mnyra e dyt 1. Pozicionojm shigjetn n shiritin e emrtimit t dritares 2. Shtypim tastin e djathta dhe hapet menyja e prkohshme 3. Me tastin e majt shtypim mbi opsionin Move

Figura n vazhdim

4. Pastaj paraqiten katr shigjeta n dritare me kt form 5. Dhe pr t zhvendosur dritaren nga nj vend n vendi tjetr shfrytzojm tastet e drejtimi n

tastier dhe kur dshirojm q dritarja te mbetet n vendin e caktuar shtypim tastin Entet n tastier.

Veprimet me shum dritare

N Windows mund t hapet nj, dy, tri e m tepr dritare njkohsisht, mirpo vetm njra prej tyre sht aktive.

Ne gjat puns n kompjuter mund t dgjojm muzik dhe t shkruajm ndonj tekst n t njjtn koh, apo te shkruajm dika n internet etj, mirpo vetm njra prej tyre sht aktive.

Nse i kemi tri dritare t hapura si mund ta dallojm se cila dritare sht aktive. Pr ta dalluar se cila dritare sht aktive nj mundsi sht n shiritin e detyrave dritarja e cila sht aktive e ndrron ngjyrn, zakonisht ka ngjyr ma t mbyllt.

Figura n vazhdim (dritarja My Computer sht aktive)

22


Figura n vazhdim tregon si mund t hapen dy dritare njkohsisht

Nse i kemi dy e ma tepr dritare t hapura si mund ti kthejm ato n mnyr vertikale, horizontale, ti minimizojm t gjitha etj.

Fillimisht dritaret duhet t jen t hapura si n figurn m lart, dhe pr ti rregulluar n formn e dshiruar p.sh: horizontal, vertikal etj, duhet t shtypet nj her tasti i djatht i miut n hapsirn e lir t shiritit t detyrave, pastaj nga menyja e prkohshme q hapet zgjedhim formn e dshiruar t cilat shum leht mund t praktikohen n kompjuter.

Figura n vazhdim tregon vendi se ku duhet t shtypet pr ti rregulluar dritaret

23


Menyja Start Njra nga menyt m t mdha n Windows sht menyja Start. Nga kjo meny mund t kryhen shum funksione si p.sh: t hapim programet e ndryshme,t instalojm ndonj program, t bjm konfigurimin e kompjuterit etj.

Hapja e menys Start Edhe menyja start mund t hapet ne disa mnyra: Mnyra e par

1. Pozicionojm shigjetn mbi menyn Start 2. Shtypim nj her tastin e majt dhe si rezultat menyja Start hapet,pr t mbyllur menyn Start

veprohet n te njjtn mnyr pra mbi meny prap shtypet tasti i majt.

Figura n vazhdim tregon pamjen e hapjes s menys Start

24


Mnyra e dyt

Prmes tastiers menyja start mund t hapet duke shtypur tastin Window n tastier i cili gjendet n mes tastit Ctrl dhe Alt. Pra nse nj her shtypet tasti Window menyja hapet dhe nse shtypet prap menyja mbyllet.

Mnyra e tret

Nga tastiera menyja Sart mund t hapet edhe me kombinimin e tasteve Ctrl + Esc, pra fillimisht e mbajm t shtypur tastin Ctrl dhe pastaj shtypim tastin Esc dhe si rezultat menyja Start hapet dhe pr ta mbyllur menyn mund te shtypim vetm tastin Esc.

Si t lvizim npr menyn start dhe t hapim programin q ne dshirojm Lvizja npr opsionet e menys start sht mjaft e thjesht dhe mund t bhet prmes miut dhe tastiers,po ashtu edhe hapja e ndonj programi prmes menys start sht mjaft e thjesht. Shembull: nse dshirojm t hapim nj program pr mes miut duke e shfrytzuar menyn start ather fillimisht e hapim menyn start dhe duke lvizur miun pozicionojm shigjetn mbi emrin e programit shembull: Windows Media Player shtypim nj her tastin e majt mbi t dhe si rezultat hapet programi pr dgjimin e muziks,kshtu mund t veprohet edhe me programet e tjera.

Ndalja e kompjuterit n mnyr t rregullt

sht me rndsi t dim se si duhet t ndalet kompjuteri n mnyr t rregullt me qllim q t mos shkaktohen rregullime t pa nevojshme n kompjuter. Pr ta ndalur kompjuterin n mnyr t rregullt duhet t veprojm n kt mnyr:

1. Start 2. Turn Off Computer

Figura n vazhdim

1. Start

2. Turn Off Computer

Tasti Window

25


3. Si rezultat hapet figura tjetr n vazhdim me katr funksione

N figurat n vazhdim kemi dhn sqarimet pr seciln prej tyre

Ky sht opsioni i cili prdoret zakonisht ne ato raste kur kemi rregullime n kompjuter. Pra nse zgjedhim Start -Turn Off Computer- Restart, kompjuteri ndrpritet nga puna dhe pas nj apo dy sekondave fillon punn prsri prej fillimit ,i cili n gjuhen e kompjuterit quhet ristartimi i kompjuterit.

Ky sht opsioni pr ndrprerjen e kompjuterit n mnyr t rregullt. Nse zgjidhet Start -Turn Off Computer- Turn Off, kompjuteri ndrpritet trsisht nga puna.

Nse zgjidhet ky opsion kompjuteri fiket me qellim t kursimit t energjis dhe sht n pritje. Psh:nse zgjedhim Start Turn Off Computer - Stand By dhe kemi qen duke punuar ne ndonj program me rastin e kyjes s srishme t kompjuterit ne monitor paraqitet gjendja e fundit ku ne ishim duke punuar.

Nse rastsisht kemi shtypur Start -Turn Off Computer dhe nuk dshirojm t zgjedhim asnjrin prej tri opsioneve ,pr t anuluar veprimin shtypim Cancel .

26


Zhbllokimi i kompjuterit nga dritaret aktive

Gjat puns me kompjuter ndodh q kompjuteri yn t bllokoj, nuk funksionon asnj komand. Nj mundsi pr t dal nga kjo situat sht duke shtypur tri tastet n tastier prnjher, fillimisht mbajm t shtypur tastin Ctrl pastaj Alt dhe n fund Delete dhe si rezultat hapet korniza pr zhbllokimin e programeve aktive, figura n vazhdim.

+ +

N figurn n vazhdim jan dhn sqarime se si t dalim nga situata e bllokimit t dritareve

Cilat jan rastet m t shpeshta q kompjuteri t bllokoj dhe mos t funksionoj asnj komand.

Kompjuteri kryesisht bllokohet nse i shtrohet krkesa e dyt ende pa u prgjigjur n t parn dhe kur kapaciteti i RAM memories sht i vogl.

Ushtrime:

Ktu zgjedhim programin q dshirojm t mbyllim duke shtypur nj her tastin e majt mbi t.

Pastaj ktu n End Task bhet mbyllja e programit duke shtypur nj her tastin e majt. Kshtu duhet t veprohet me t gjitha dritaret derisa kompjuteri t funksionoj si duhet.

2. Bni hapjen e ikons My Computer dhe My documents dhe provoni ti ktheni vertikalisht, horizontalisht ti minimizoni te dy dritaret dhe ti ktheni n ekran pr nj her.

1. Bni hapjen e ikons My Computer dhe My documents dhe bni ndrrimin e pamjes s tyre pr mes miut dhe tastiers, do t thot zvogloni dhe zmadhoni sipas asaj q keni msuar.

3. Hapni dy ose tri dritare dhe provoni ti mbyllni prmes kombinimit t tasteve Ctrl + Alt + Delete dhe n fund provoni funksionin Stand By,Turn Off dhe Restart.

27


T dhnat e kompjuterit Pr t ditur se far kompjuteri kemi, sa e ka shpejtsin dhe RAM-in etj, duhet t veprojm n kt mnyr:

1. Mbi ikonn My Computer shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim me tastin e majt mbi Properties 3. Pastaj hapet korniza System Properties figura n ann e djatht, shtypim mbi General dhe si

rezultat t dhnat pr kompjuterin mund ti shohim . N figurn n vazhdim n ann e majt tregohet hapi 1 dhe 2 kurse n figurn n ann e djatht tregohet hapi i tret

T dhnat pr Hard diskun

Pr t ditur se sa sht kapaciteti i Hard diskut,sa sht i mbushur dhe sa sht i lir duhet t veprohet n kt mnyr:

1. Hapim ikonn My Computer 2. Nga dritarja q hapet mbi ikonn e diskut shtypim tastin e djatht

3. Pastaj hapet menyja e prkohshme dhe zgjedhim Properties 4. Dhe nga korniza q hapet shtypim tastin e majt mbi General

Kjo sht ikona e diskut, emri mund ti ndrrohet dhe ka raste kur kompjuteri mund t ket m tepr Hard Disqe.

Ktu tregon se far kompjuteri kemi, sa e ka shpejtsin dhe sa e ka RAM memorien

28


N figurn n vazhdim mund t shihen t dhnat e Hard Diskut

Folder-at dhe File-at

Folder - e ka kuptimin e nj fasikle, apo nj adrese ku ne mund ti ruajm t dhnat tona. N figurn n vazhdim mund ti shihni disa folder me emrime t ndryshme

File sht vendi ku ruhen t dhna t ndryshme, ka shum lloje t tyre, ka file ku ruhen shkrime t ndryshme, file t muziks, t pikturave etj.

N figurn n vazhdim mund ti shihni disa forma t file-ave

Used space: tregon se sa sht i mbushur (prdorur) Hard - Disku

Free space: tregon se sa sht i lir (pa prdorur) Hard - Disku Capacity:

Kapaciteti i Hard-Diskut

29


Shembull:Nj nxns pr t shkuar n shkoll duhet t ket me vete fletoret e nevojshme, librat, antn etj. N kt rast fletoret e luajn rolin e nj file te cilat prdorn pr t shkruar ne to ndrsa anta e luan rolin e folderit.. Pra n folder nuk shnohet n t ruhen file dhe nn-folder me qllim q gjat puns ne kompjuter ti gjejm m leht t dhnat tona,ti bartim,kopjojm,fshijm etj. Krijimi i nj folder Ka folder q gjat instalimit t Windows ruhen n kompjuter me emra t ndryshm, mirpo ne mund t krijojm folder sipas dshirs dhe ti emrtojm me emr t caktuar. Krijimi i nj folder n desktop bhet n kt mnyr:

1. N hapsir t lir t desktopit shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet lvizim deri te opsioni New 3. Prap hapet nnmenyja tjetr dhe ne shtypim mbi opsionin Folder me tastin e majt

Figura n vazhdim tregon se si krijohet nj folder n desktop

4. Dhe si rezultat paraqitet folderi n desktop

Figura n vazhdim

Sqarim:nse dshirojm mund t shtypim tastin Enter dhe folder emrohet me emrin e propozuar n kt rast New Folder. Nse dshirojm t emrojm me emr tjetr e fshijm emrin dhe shnojm emrin e caktuar dhe prap shtypim tastin Enter n tastier, ose nj her tastin e majt n hapsir t desktopit.

30


Riemrimi i Folderit

Nse kemi nj folder n desktop p.sh: me emrin libri dhe dshirojm t ndrrojm emrin n lapsi duhet t veprojm n kt mnyr:

1. Mbi folderin me emrin libri shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim tastin e majt mbi Rename

Figura n vazhdim

Fshirja e Folderit

Fshirja e folderit mund t bhet duke vepruar n kt mnyr: 1. Mbi folder shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim tastin e majt mbi Delete,dhe si rezultat hapet korniza e prkohshme dhe pr t fshir folderin duhet t shtypet Yes.

Figura n vazhdim

5.E shnojm emrin lapsi dhe shtypim Enter.

4. E fshijm emrin e folder-it

Sqarim:dy folder me emr t njjt nuk i pranon kompjuteri, keni kujdes gjat emrimit t tyre.

3.Si rezultat folder e ndrron ngjyrn.

Tregon vendi se ku shkon folder i fshir,kur sht ky mesazh folder nuk fshihet trsisht nga kompjuteri por ruhet n kt ikon.

Nse zgjedhim No folder nuk fshihet.

31


Fshirja e folderave mund t bhet edhe n kt mnyr: 1. Mbi folder shtypim nj her tastin e majt 2. Pastaj n tastier shtypim tastin Delete 3. Hapet korniza e njjt si n figurn m lart dhe ne shtypim prap n tastier tastin Enter A fshihen folderat trsisht nga kompjuteri apo ruhen n ndonj vend t caktuar?

N dy rastet t cilat i kemi shpjeguar m lart folderat fshihen nga vendi i caktuar, por nuk fshihen trsisht nga kompjuteri, ata ruhen n ikonn Recycle Bin apo si po e quajn npr disa libra Shporta edhe pse nuk sht ndoshta prkthim adekuat.

Nse i kemi fshir folderat gabimisht dhe ata gjenden n Recycle Bin, a mund t kthehen ata prap n at vend ku kan qen m hert?

Po folderat t cilt gjenden n kt vend mund t kthehen n at lokacion ku kan qen m hert dhe pr ti kthyer n vendin e caktuar duhet t veprojm n kt mnyr: E hapim ikonn Recycle Bin dhe si rezultat hapet dritarja Recycle Bin N Figurn n vazhdim kemi sqaruar se si kthehen folderat e fshir n lokacionin ku kan qen m

hert

A mund t fshihen folderat dhe mos t shkojn n Recycle Bin? Po ka mundsi folderat te fshihen trsisht nga kompjuteri nse veprohet n kt mnyr:

1. Mbi folder shtypim nj her tastin e majt 2. Pastaj n tastier shtypim tastet Shift + Delete,dhe si rezultat paraqitet korniza pr fshirjen e

folderit. dhe nse shtypim Yes folder fshihet trsisht nga kompjuteri.

Recycle Bin apo vendi ku ruhen t dhnat t cilat ne i fshijm nga vendet e ndryshme.

Kur dshirojm ta kthejm vetm nj folder, shtypim mbi t tastin e djatht dhe nga menyja e prkohshme q hapet shtypim mbi Restore tastin e majt dhe si rezultat folderi fshihet nga ky vend dhe shkon n vendin ku ka qen m hert. N kt mnyr mund ta ktheni cilindo folder.

Kur dshirojm ti kthejm t gjith folderat shtypim tastin e majt Restore this item. Nse dshirojm t fshihen t gjith folderat nga shporta shtypim mbi Empty the Recycle Bin me tastin e majt.

32


Figura n vazhdim

Bllokimi i Recycle Bin (shports) Nse shporta bllokohet n far do mnyre q fshihen folderat ata nuk shkojn m n shport por fshihen trsisht nga kompjuteri.

Si mund t bllokohet Recycle Bin (shporta) Recycle Bin mund t bllokohet n kt mnyr:

1. Mbi ikonn Recycle Bin shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim me tastin e majt Properties dhe si rezultat hapet

korniza Recycle Bin Properties

Figura n vazhdim tregon se si duhet t veprohet pr bllokimin dhe zhbllokimin e Recycle Bin

Tregon se folder fshihet trsisht nga kompjuteri

3. Mbi kt katror vendose tiku duke shtypur nj her tastin e majt dhe si rezultat shiriti i cili sht n prqindje e merr ngjyrn e hirt.

Ka mundsi q shporta t bllokohet edhe n kt vend duke e lvizur kt shirit me tastin e majt deri n prqindjen 0%,mirpo kur tiku sht i vendosur n katrorin si m lart ky shirit m nuk lviz.

4. N fund shtypim OK,korniza mbyllet dhe si rezultat do folder i cili fshihe m nuk shkon n shport por fshihet trsisht nga kompjuteri.

Pr zhbllokimin e shports duhet t veprohet n t njjtn mnyr,aty ku sht vendos tiku duhet t hiqet, ose nse prqindja sht zero duhet t rritet diku deri ne 10%.

33


Zhvendosja e Folderave Pr zhvendosjen e folderave ka disa mnyra,ne po tregojm se si bhet zhvendosja e folderave n desktop.

Mnyra e par

Mbi folder shtypim tastin e majt dhe duke e mbajtur t shtypur lvizim deri n vendi e caktuar dhe pastaj lshojm tastin e majt dhe folderi mbetet n vendin e caktuar. Mnyra e dyt Folderi mund t zhvendoset edhe duke vepruar n kt mnyr:

1. Mbi folder shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim me tastin e majt Cut

Figura n vazhdim tregon hapat se si duhet t veprojm pr t br zhvendosjen

3. Vendosim shigjetn n hapsir t lir t desktopit dhe shtypim tastin e djatht 4. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim me tastin e majt Paste dhe si rezultat folderi

zhvendoset n at vend.

Kopjimi i Folderave Pr t br kopjimin e folderave duhet t veprojm n kt mnyr:

1. Mbi folder shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim me tastin e majt Copy

Figura n vazhdim tregon hapat se si duhet t veprojm pr t br kopjimin

5. Vendosim shigjetn n hapsir t lir t desktopit dhe shtypim tastin e djatht 6. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim me tastin e majt Paste dhe si rezultat folder

kopjohet n at vend.

1.

2. 3.

4.

1.

2. 3.

4.

34


Radhitja e ikonave n desktop Nse ikonat jan t vendosura npr vende t ndryshme t desktopit dhe dshirojm ti radhitim n mnyr t shpejt n desktop duhet t veprojm n kt mnyr:

1. N hapsir t lir t desktopit shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet lvizim deri te Arrange Icon By dhe si rezultat hapet nn

menyja tjetr me disa mundsi pr radhitjen e ikonave. Figura n vazhdim

N vazhdim do t sqarojm disa prej tyre: Name Radhitja bhet sipas emrimit t ikonave Size Radhitja bhet sipas madhsis Type Radhitja bhet sipas tipit Modified Radhitja bhet sipas modifikimit Auto Arrange Nse tiku sht pran ktij opsioni ikonat n desktop nuk mund ti zhvendosni aty ku keni dshir sepse ky opsion bn radhitjen n mnyr automatike. Pra sa her q ikonat nuk mund ti zhvendosni n vendin e caktuar duhet t vrteton se a gjendet tiku pran ktij opsioni, pr me heq tikun duhet t shtypim me tastin e majt nj her mbi Auto Arrange,kur dshirojm t shtojm tikun shtypim prap tastin e majt mbi Auto Arrange. Show Desktop Icons - Kur dshirojm q t gjitha ikonat n desktop t fshehn dhe asnjra prej tyre mos te duket n desktop mbi Show Desktop Icons heqim tikun dhe si rezultat ikonat n desktop m nuk shihen dhe pr ti shfaqur ato n desktop, prap duhet t vendosim tikun mbi

Show Desktop Icons.

35


Rifreskimi i kompjuterit

Pr ta br rifreskimin e kompjuterit duhet t veprojm n kt mnyr: 1. Shtypim tastin e djatht n hapsir t lir t desktopit 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim

mbi Refresh

Selektimi apo zgjedhja e folder-ave dhe file-ave Selektimi ndryshe quhet edhe zgjedhje, sht mjaft i rndsishm gjat puns n kompjuter. Prmes selektimit ne i tregojm kompjuterit se cilin folder apo file dshirojm t fshijm, kopjojm, zhvendosim etj, dhe kur t selektohen e ndrrojn ngjyrn. Pr selektimin e folderave dhe file-ave ka shum mnyra,n vazhdim do t tregojm vetm selektimin e folder-ave pasi q rregullat jan t njjta edhe pr file dhe ikona.

Zgjedhja e nj folderi bhet duke shtypur nj her tastin e majt mbi t. Zgjedhja e disa folderave mund t bhet n kt mnyr:

1. Shtypur nj her me tastin e majt mbi folderi 2. Pastaj e mbajm t shtypur tastin Shift n tastier dhe me shigjetat e drejtimit t cilat gjenden n

tastier zgjedhim folderat sipas renditjes + Figura n vazhdim tregon folderat e zgjedhur

Nj mundsi tjetr pr ta br rifreskimin e kompjuterit sht prmes tastit F5 n tastier,sa her q shtypet ky tast kompjuteri rifreskohet.

36


Nse i kemi pes folder dhe ne dshirojm t zgjedhim vetm folderin e par, tret dhe t pestin veprojm n kt mnyr:

1. E mbajm t shtypur tastin Ctrl n tastier 2. Pastaj me tastin e majt te mausit shtypim mbi folderin e par,tret dhe t pestin dhe si rezultat

folderat zgjedhn. Figura n vazhdim tregon folderat e zgjedhur

Kur dshirojm ti zgjedhim t gjith folderat n mnyr t shpejt duhet t mbahet i shtypur tasti Crl n tastier dhe pastaj shtypet shkronja A n tastier.

+

Krkimi i file-ave dhe folder-ave n mnyr t shpejt

Gjat puns n kompjuter ndodh q folder-at dhe file-at nuk dim se ku i kemi ruajtur dhe nuk mund ti gjejm ata. Nj mnyr pr krkimin e tyre sht : 1. E hapim menyn Start 2. Nga nnmenyja q hapet shtypim me tastin e majt mbi Search

Figura n vazhdim

Pastaj hapet dritarja pr krkim dhe kur dshirojm ti krkojm t gjith file-at dhe folder-at.

A Ka edhe shum mundsi pr zgjedhjen e folderave ne i shpjeguam vetm disa prej tyre

1

2

37


Shtypim mbi All files and folders. Figura n vazhdim

Si rezultat hapet dritarja tjetr ku kemi dhn disa sqarime pr krkimin e folder-ave dhe file-ave

N mnyr t ngjashme mund t krkojm edhe file-at e muziks, fotove dhe dokumenteve t ndryshme.

Shnojm emrin e folder-it apo file-it

Caktojm vendin ku bhet krkimi

Nse nuk e dim emrin e plot shnojm vetm nj pjes t tij

Ktu fillon krkimi dhe nse ekziston folder apo file, at kompjuteri e gjen dhe e shfaq n dritare

Kthimi n veprimin e mhershm

3

38


Ndrrimi i pamjes s desktopit

Ndrrimi i pamjes s desktopit bhet sipas krkess s shfrytzuesit t kompjuterit. Pr t br ndrrimin e pamjes s desktopit duhet t veprojm n kt mnyr:

1. N hapsir t lir t desktopit shtypim tastin e djatht 2. Properties si rezultat hapet korniza Display Properties

N figurn n vazhdim kemi treguar si duhet t veprohet pr ndrrimin e pamjes s desktopit

4. Duke shtypur tastin e majt zgjedhim pamjen e dshiruar

3.Desktop

5.Apply 6.OK

Duke e lvizur kt shirit me tastin e majt mund ti shohim edhe pamjet e tjera t desktopit

Ktu shihet ndrrimi i pamjes s desktopit

39


Vendosja e emrit lvizs n ekran pas kohs s caktuar Nse kompjuteri sht ndezur dhe rrin pr nj koh i pa prdorur nga shfrytzuesi i tij,sht mir t bhet mbrojtja e ekranit duke vendosur ndonj figur apo emr lvizs n t. Ne po tregojm se si bhet vendosja e emrit lvizs n ekran:

1. N hapsir t lir t desktopit shtypim tastin e djatht 2. Properties si rezultat hapet korniza Display Properties

3. Screen Saver

4.

5.

6.

N figurn n vazhdim kemi dhn disa sqarime se si duhet t veproni pr rregullimin e tekstit

Pastaj shtypim mbi kt buton dhe si rezultat hapet korniza tjetr n vazhdim

Caktojm kohn n minuta,nse kompjuteri nuk prdoret shfaqet emri n desktop

Shtypim mbi kt shigjet dhe nga menyja e prkohshme q hapet zgjedhim 3D Text

7. Ktu mund t shnoni emrin sipas dshirs

Ktu mund t zgjidhni fontin e shkrimit

Ktu mund t zgjidhni llojin e rrotullimit

N kt pjes mund t rregulloni ngjyrn e tekstit

N kt pjes mund t rregulloni shpejtsin e lvizjes s tekstit

8. pas rregullimit shtypim OK

40


dhe si rezultat kthehemi prap te korniza e njjt

dhe n kt rast nse kompjuteri nuk prdoret pr shtat minuta vendoset emri lviz, kohn mund t caktoni sipas dshirs. Pr ndrprerjen e emrit lvizs nga ekrani vetm lvizim miun dhe kompjuteri kthehet n gjendje normale.

Ktu mund t shohim si lviz teksti n ekran

9. Apply 10. OK

41


Control Panel Paneli kontrollues

Nj program mjaft i rndsishm i cili ka t bj kryesisht me menaxhimin e kompjuterit sht Control Panel-i. Ky program prmban nj seri veglash pune,me ndihmn e t cilave bhet kontrollimi i shum parametrave t domosdoshme pr punn e programit Windows.

Hapja e dritares Control Panel bhet n kt mnyr: 1. Start 2. Control Panel

dhe si rezultat hapet dritarja Control Panel me pamjen e re

Switch to Classic View Dritarja kthehet n pamje klasike

42


N figurn n vazhdim shihet Pamja klasike e dritares Control Panel,me kt pamje t dritare sht m leht t punohet si fillestar,kshtu q edhe ne do t punojm me kt pamje t dritares.

Rregullimi i parametrave t miut Mouse

Rregullimi i parametrave t miut do t,thot rregullimi i shpejtsis s lvizjes s kursorit t miut npr ekran,ndrrimi i roleve t tastit t majt dhe t djatht si dhe rregullimi i distancs kohore ndrmjet dy shtypjeve t njpasnjshme t tastit t miut.

Ndrrimi i roleve t tasteve t miut

Kur dshirojm q funksionin e tastit t majt t kryen tasti i djatht dhe funksionin e tastit t djatht t kryen tasti i majt veprojm n kt mnyr:

1. Start 2. Control Panel

3. Mouse,si rezultat hapet korniza Mouse Properties me disa faqe ku ne n kt rast shtypim mbi faqen Buttons

Switch to Category View Dritarja kthehet n pamje e mparshme

Ktu mund ti shihni t gjitha ikonat, secila prej tyre ka nj funksion t caktuar. Ne nga kjo dritare do t tregojm funksionin e ikons Mouse dhe Date and Time.

43


Figura n vazhdim tregon disa veprimet t cilat duhet t kryhen pr rregullimin e

miut

Ndrrimi i pamjes s kursorit (shigjets) Pr t br ndrrimin e pamjes s kursorit veprojm n kt mnyr:

1. Start 2. Control Panel

3. Mouse 4. Nga korniza q hapet shtypim mbi Pointers dhe pastaj hapet faqja me disa veprime

Figura n vazhdim

4. Ktu duhet t vendoset tiku pr t br ndrrimin e roleve t tasteve t miut Ktu caktohet distanca

kohore ndrmjet dy shtypjeve t njpasnjshme t tastit t miut

Ktu shihet ndrrimi i roleve t tasteve t miut

Ktu mund ta bni testimin e shtypjeve t njpasnjshme t tastit t miut

5. Apply

6.OK

5. Ktu mund t zgjedhim format e kursorve

6. Nse zgjedhim Browse shfaqet nj korniz tjetr me shum forma t kursorve

44


Figura n vazhdim pasi kemi shtypur mbi opsioni Browse

dhe si rezultat kursori e merr formn t ciln e kemi zgjedhur. Pr t kthyer kursorin n shigjet (te pika 5) n figurn lart e zgjedhim None.

9. Apply 10. Ok

Rregullimi i dats dhe ors

Zakonisht orn n kompjuter e shihni n fund t ekranit n ann e djatht n shiritin e detyrave.

Figura n vazhdim

Pr rregullimin e dats dhe ors veprojm n kt mnyr: 1. Start

2. Control Panel 3. Date and Time dhe si rezultat hapet korniza pr rregullimin e ors dhe dats

7. Ktu zgjedhim formn e dshiruar t kursorit

Kur kemi dshir ti shohim t gjitha format e kursorve lvizim shiritin rrshqits

8. Open

Ktu mund t shohim formn t ciln e kemi zgjedhur

Ktu mund ta shihni orn

45


N figurn n vazhdim kemi treguar si bhet rregullimi i dats dhe ors

Prshtatja e menys Start -Start Menu

Menyja Start mund t prshtatet duke vepruar n kt mnyr: 1. Mbi menyn Start shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim mbi Properties dhe si rezultat hapet korniza n

vazhdim.

Start menu: menyja start kur t hapet sht e prbr prej dy kolonave

Classic Start menu menyja start kur t hapet sht e prbr prej nj kolone

Customize ktu hapet edhe nj korniz tjetr pr rregullimin e disa veprimeve tjera.

Apply OK

Ktu caktojm muajin

Ktu caktojm vitin

Ktu bjm rregullimin e ors

4. Apply

5.OK

46


Prshtatja e shiritit t detyrave

Shiriti i detyrave mund t prshtatet duke vepruar n kt mnyr: 1. Mbi menyn Start shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim mbi Properties dhe nga korniza q hapet shtypim

mbi fletn Taskbar

Figurn n vazhdim

N kt pjes kemi dhn disa sqarime pr secilin veprim t cilin e kryejn kto opsione

Kur tiku vendoset, n shiriti e detyrave ikonat joaktive fshehn

Kur tiku vendoset, n shiriti e detyrave shihet Ora aktuale

Kur tiku vendoset, n shiriti e detyrave shihet Quick Launch

Kur tiku vendoset, shiriti i detyrave shfaqet sipr do dritare

Kur tiku vendoset, n shiriti e detyrave grupohen ikonat e fileave apo dokumenteve t programit t njjt.

Kur tiku vendoset, shiriti i detyrave nuk shihet gjithmon n desktop,por vetm ather kur kursori i miut ndodhet n fund t ekranit.

Kur tiku vendoset, shiritin e detyrave nuk mund ta zhvendosim aty ku kemi dshir,pra duhet t hiqet tiku pr me zhvendos n vendin e caktuar.

47


Nse shiriti i detyrave sht i vendosur n pjesn e siprme t ekranit si duhet vepruar pr me zhvendos n pjesn e poshtme t ekranit?

Fillimisht duhet vrtetuar se a gjendet tiku pran opsionit Lock the taskbar, nse gjendet tiku ai duhet t hiqet, e pastaj mbi hapsirn e lir t shiritit t detyrave shtypim tastin e majt dhe duke e mbajtur t shtypur lvizim deri n fund te ekranit,e lshojm tastin e majt dhe si rezultat shiriti vendoset n fund t ekranit. Kshtu mund t zhvendoset shiriti i detyrave edhe n pjes tjera t ekranit.

USB Flash Disk

Disketa n kohn e fundit nuk sht ka prdoret shum pr arsye se kapaciteti i saj sht i vogl,kryesisht prdoret pr shnime t vogla ndonj foto apo gjra t ngjashme t cilat kan kapacitet t vogl. N kohen e fundit m tepr jan duke u prdor USB Flash disk. Nse dim t prdorim disketn besoj nuk do t kemi problem edhe me prdorimin e USB Flesh diskut dhe anasjelltas, sepse kopjimi e disa gjra tjera jan t ngjashme. Kshtu q n kt material do t japim sqarime vetm pr prdorimin e USB Flash diskut.

Hapja e Flash diskut

Pr hapjen e Flash diskut duhet t veprojm n kt mnyr: 1. Vendosim Flash diskun n portin e vet 2. E hapim ikonn My Computer 3. Dhe pastaj nga dritarja q hapet, hapim ikonn Removable Disk (N:)

Ikona e USB Flash disk

48


Kopjimi i folderit nga desktopi n Flash disk Pr t br kopjimin e folderit nga desktopi n flash disk ka disa mnyra, ne po tregojm njrn prej tyre:

1. Mbi folderin i cili sht n desktop shtypim tastin e djatht 2. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim Copy 3. E hapim ikonn My Computer 4. Mbi ikonn e diskets Removable Disk (N:), shtypim tastin e djatht 5. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim Paste

Kopjimi i folderit nga flash disk n desktop/kompjuter

Edhe pr kopjimin e folderit nga flash disk n desktop/kompjuter ka disa mnyra, ne po tregojm njrn prej tyre:

1. E hapim ikon My Computer 2. Nga dritarja q hapet, e hapim ikonn e flash diskut Removable Disk (N:) 3. Pastaj hapet dritarja e diskets, ku ne shtypim tastin e djatht mbi folder 4. Nga menyja e prkohshme q hapet zgjedhim Copy 5. Shtypim tastin e djatht n hapsir t lir t desktopit 6. Nga menyja e prkohshme q hapet shtypim Paste

Duhet t kemi kujdes q kopjimi t bhet si duhet n mnyr q mos t paraqiten probleme t ndryshme. Shembull:Nse keni br kopjimin n ndonj mnyr tjetr dhe pastaj ndodh q dokumenti i juaj mos t hapet duhet t vrtetoni se ndoshta ju e keni br kopje vetm si Shortcut (ikon ndrlidhse me file-in jo vet file). ka do t thot Shortcut dhe si e dallojm ne kt?

Shortcut - do t thot nuk sht forma e plot e dokumentit por vetm ikona e saj, d.m.th nuk sht kopje e plot. Zakonisht kto ikona i dalloni se n fund t ikons n ann e majt sht nj shigjet. N figurn n vazhdim mund ti shihni disa prej tyre

49


Mirmbajtja e diskut Disk Cleanup

N vazhdim do ti tregojm disa veprime t cilat sht mir t kryhen n disk,n mnyr q kompjuteri jon t funksionoj si duhet.

Pastrimi i diskut

Shpeshher n disk grumbullohen file t panevojshm,t cilt mund t jen shkak q kompjuteri mos t funksionoj si duhet. Pr ta pastruar diskun nga kta file Windows ka nj program t quajtur Cleanup i cili mundson spastrimin e diskut.

Pastrimi i diskut bhet n kt mnyr:

1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. System Tools 5. Disk Clenup

6. Zgjedhim diskun t cilin dshirojm ta pastrojm dhe shtypim OK

7. Pas pak hapet kjo korniz,ku ne mund t zgjedhim se ciln pjes t diskut dshirojm t pastrojm duke vendosur tikat mbi katror.

9. Yes

8. OK

Ktu shihet pastrimi i diskut,i cili mund t zgjat varsisht se sa ka file t panevojshm n disk. Kur t provoni mos u friksohuni se ky veprim nuk e dmton diskun prkundrazi i ndihmon diskut t funksionoj m leht.

50


Defragmentimi i diskut Disk Defragmenter

N disk ndodh do gj. Shkruhen gjra, disa fshihen e disa modifikohen e kshtu me radh. Kur file-at ruhen n disk ata shprndahen n vendet e lira n hapsirn e diskut. Ndodh q nj pjes e file-it t njjt t ruhet n disa vende t lira t diskut. Pr kt arsye sa ma shum t ket file t shprndar, aq m e gjat do t jet koha e qasjes s nj file. Pr kt arsye ekziston nj program i veant i quajtur Defragmenter, i cili ka pr detyr q t gjith file-at dhe folder-at e shprndar npr disk ti bashkngjit n trsi t plot.

Pr ta br defragmentimin e diskut duhet t veprojm n kt mnyr: 1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. System Tools 5. Disk Defragmenter

Si rezultat hapet dritarja tjetr ku shihet fillimi i defragmentimit. Edhe defragmentimi mund t zgjat varsisht se sa file-at jan t shpartalluar. Ka mundsi q defragmentim t zgjat deri 45 minuta, andaj keni kujdes mos u friksoni kur ta provoni kt veprim dhe mos e ndalni defragmentimin deri n fund. Pasi t prfundon defragmentimi shfaqet korniza View Report me t dhna t cilat mund ti ruani ose edhe ti printoni dhe n fund e mbyllni kornizn dhe defragmentimi ka mbaruar.

6. Pastaj hapet kjo dritare, ku n kt pjes caktojm se cilin disk dshirojm t defragmentojm. Ne n kt rast e kemi zgjedhur Disku ( C:).

7. Pr t filluar defragmentimin shtypim Defragment

51


Kshill: Para se t bhet pastrimi dhe defragmentimi i diskut sht mir q t gjitha dritaret t mbyllen, n mnyr q puna t kryhet si duhet.

Sa shpesh duhet t bhet pastrimi dhe defragmentimi i diskut? N momentin kur kompjuteri i juaj nuk sht duke funksionuar si duhet ather sht mir ti bhet pastrimi dhe defragmentimi i diskut.

Kthimi i sistemit paraprak System Restore

Windows ka mundsin q ju ndihmon ta ktheni sistemin tuaj n nj gjendje m t hershme e t ciln mund ta prcaktoni vet. Kthimi ka t bj vetm me ndryshimet eventuale q jan br n Windows e jo n programet tjera. Pra do ndryshim i br me kt program sht i kthyeshm, d.m.th nse ju caktoni nj dat si pik kthyese shembull: me 20 gusht 2007, pastaj kalojn disa muaj dhe ju dshironi q kompjuteri i juaj t kthehet n datn e cekur m lart programi System Restore ka kt mundsi me kusht q kompjuteri i juaj nuk sht formatizuar. Pr ta kthyer kompjuterin n gjendjen e mhershme duhet t mbyllen t gjitha dritare e pastaj veprojm n kt mnyr:

1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. System Tools 5. System Restore

Si rezultat hapet korniza me t njjtin emr dhe ka dy mundsi: Restore my computer to an earler time, i cili na mundson kthimin e kompjuterin n gjendje e mhershme dhe Create a restore point, ku ne vet mund ta krijojm pikn e kthimit. Ne n kt rast po e tregojm opsionin e par

6. Restore my computer to an early time

7. Next

52


Zmadhuesi Magnifier

Zmadhuesi mundson q n krye t ekranit t shfaqet nj hapsir n t ciln shihet treguesi (kursori) i miut dhe ka pr qllim pamjen e detajeve ku ndodhet miu. Hapjen e zmadhuesit e bni n kt mnyr: 1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. Accessbility 5. Magnifier

Pastaj paraqitet nj korniz, figura n vazhdim n ann e majt dhe n krye t ekranit shfaqet korniza tjetr e cila prfshin tr gjersin e ekranit, figura n ann e djatht.

Kur dshirojm t mbyllim kt program shtypim Exit.

Zgjedhim zmadhimin nga 1 deri 9

N katror sht mir t vendoset t gjith tikat, me prjashtim t Invert colors, pastaj e minimizojm kornizn

Ktu mund t shihni se si jemi vendosur te ikona My Computer, kurse n pjesn e siprme t desktopit shihet e zmadhuar ikona.

Next

8. Hapet korniza tjetr me nj kalendar i cili na mundson t caktojm datn pr kthimin n pikn e mhershme t sistemit ton,n ann e djatht t dritares mund ta shini datn dhe kohn. Pasi ta caktojm datn dhe kohn shtypim Next, Next, Next pas ksaj kompjuteri vetvetiu ristartohet dhe n fund shtypim Close pr ta mbyllur dritaren System Restore.

53


Sufleri Narrator

Sufleri mundson leximin nga prapavija e ngjarjeve q ndodhin n ekran si dhe lexon shkronjat e shtypura n tastier. Shfrytzuesi i kompjuterit e dgjon emrin e shkronjs s shtypur n tastier, prandaj nse ka vshtirsi n t shikim, me dgjim mund t kontrolloj punn e vet. Programin mund t hapim duke vepruar n kt mnyr: 1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. Accessbility 5. Narrator

Kur dshirojm t mbyllim programin shtypim mbi Exit, hapet korniza tjetr shtypim Yes. Tastiera n ekran On Screen Keyboard

Tastiera n ekran mundson shtypjen e dokumenteve me ndihmn e kursorit t miut,pasi me t shfrytzuesi i shtyp tastet n tastiern dhe n siprfaqen pr shkrim shfaqen shkronjat e shtypura.

Pr vendosjen e tastiers n ekran veprojm n kt mnyr: 1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. Accessbility 5. On-Screen Keyboard

Pr ndrrimin e forms s tastiers mund ta shfrytzoni menyn Keyboard. N figurn n vazhdim mund ta shihni tastiern e cila mund t vendoset n ekran.

6. Vendosim tikat n t gjith katrort

7.Voice hapet korniza tjetr pr prshtatjen e zrit

8. Korniza pr prshtatjen e zrit

Speed: shpejtsia e zri Volume: intensitetin e zrit Pitch: lartsin e zrit

9.OK

54


Kalkulatori Calculator

Njra nga veglat n grupin e Accessories sht edhe kalkulatori. Dritaren e kalkulatorit mund t hapni duke vepruar n kt mnyr:

1. Start 2. All Programs 3. Accessories 4. Calculator

Kalkulatorin mund ta ktheni n form klasike nse zgjidhni menyn View Standard,ose n kalkulator shkencor View Scientific.

Prdorimi i kalkulatorit sht i thjesht mund ta provoni n mnyr praktike.

Programi Paint

Windows-i ka edhe nj program i cili njihet me emrin Paint. Prmes ktij programi ne mund t krijojm dhe t prpunojm vizatime t ndryshme, mund t bjm prerjen e fotove dhe t bjm kombinime t llojllojshme etj. Hapja e programit mund t bhet n disa mnyra, ne po tregojm njrn prej tyre:

1. Start 2. Run

3. Nga korniza q hapet n fushn Open shnojm emrin e programit mspaint

Kalkulatori Shkencor Kalkulatori Klasik

55


1. Pastaj shtypim OK dhe si rezultat hapet dritarja e programit Paint Figura n vazhdim, dritarja e programit Paint

Ruajtja e vizatimeve

Pasi ta kemi prfunduar vizatimin at mund ta ruajm n vend t caktuar q ta shfrytzojm m von. Pr ruajtjen e vizatimit si file n desktop duhet vepruar n kt mnyr: File /Save As,pastaj hapet korniza pr ruajtjen e dokumentit, ku ne fillimisht caktojm vendi ku dshirojm ta ruajm p.sh: n desktop, n File name: shnojm emrin e dokumentit dhe ne fund shtypim Save.

Dokumenti n kt rast ruhet n desktop si file pr t cilt kemi folur m hert, dhe kur

dshirojm t hapim file-in rregullat jan t njjta si te ikona My Computer.

Emri i programit

Shiriti i veglave t cilat shum leht mund ti prdorni n praktik.

Paleta e ngjyrave,e cila shrben pr zgjedhjen e ngjyrave

56


Kopjimi i pamjes s ekranit

N shum raste kemi nevoj t kopjojm edhe pamjen e ekranit dhe fotografin e till ta kemi t ngjitur diku,ose ta ruajm si file t veant. Kopjimi i ekranit n memorien e prkohshme bhet nse shtypim tastin Print Scrn n tastier. Kur dshirojm t fotografojm vetm dritaren e cila sht aktive shtypim kombinimin e tasteve n tastier Alt + Print Scrn. Pr ta kuptuar ma mir kt veprim po e marrim nj shembull: Nse dshirojm komplet pamjen e monitorit (desktopit) t vendosim n programin Paint veprojm n kt mnyr:

1. Fillimisht i mbyllim dritaret dhe ne tastier shtypim tastin Print Scrn 2. E hapim programin Paint

3. Pastaj n programin Paint mund t vendoset pamja e ekranit, nse hapim menyn Edit dhe nga nnmenyja q hapet zgjedhim Paste, ose prmes shkurtesave n tastier Ctrl +V.

Figura n vazhdim tregon vendosjen e pamjes s ekranit n programin Paint

Kur dshirojm q vetm dritaren aktive ta vendosim n programin Paint rregullat jan t njjta si n shembullin m lart, vetm n vend t Print Scrn ktu duhet t shtypen kombinimet e tasteve n tastier Alt + Print Scrn.

Pra programi Paint nuk sht vetm pr vizatime, por prmes ktij programi mund t kryejm edhe shum pun t tjera t cilat do ti provojm praktikisht.

57


Figura n vazhdim tregon vendosjen e dritares My Computer n programin Paint

Duke vepruar n kt mnyr monitorin mund ta kopjoni n cilindo program tjetr.

58

Microsoft Office Word

III.1. Hapi i par n Word 2003 dokument

Dizajnimi i fletve t dokumentit

Shkoni n File / Page Setup

Page Setup 2 Page Setup 3 Page Setup 4

Margjinat-Margins Formati i letrs Karakterizime t: Lart Top A4 faqes s par

21x29.7cm faqeve ift dhe tek Majtas Djathtas pozicionimi i Header Left Right pozicionimi i Footer

Posht - Bottom

Vrejtje: Sa m par emrtoni word dokumentin tuaj dhe ruajeni n lokacionin e dshiruar n kompjuter.

59


III.1.1. Hapi i par n Word 2007 dokument, Dizajnimi i fletve t dokumentit

Shkoni n Page Layout/Page Setup

Page Setup 3 Page Setup 4 Page Setup 5 Margjinat-Margins Formati i letrs Karakterizime t: Lart Top A4 faqes s par

21x29.7cm faqeve ift dhe tek Majtas Djathtas pozicionimi i Header Left Right pozicionimi i Footer

Posht - Bottom

60


III.2. Rregulla t arta

Si t prpilojm nj dokument? N mnyr q dokumenti i yn t ket pamje sa m t mir e profesionale, e sidomos nse jemi fillestar n prdorimin e kompjuterit duhet ti kemi disa rregulla parasysh. Kto rregulla do t na ndihmojn q ta rregullojm dokumentin m shpejt dhe mjaft leht. Gjithmon duhet ta kemi parasysh q:

T mos shtypim m shum se nj hapsir n mes t fjalve (ka mnyra tjera se si t krijojm tabela, tituj ose kryerreshta.

ENTER prdoret vetm n fund t paragrafeve (jo n fund t do rreshti sepse vet programi kalon n rreshtin tjetr nse ka nevoj.

Nse n dokumentin ton kemi t numrojm dika ather kt duhet ta bjm me mundsit q ofron Word e jo ti shkruajm vet numrat.

N kryerreshta t prdoret TAB n vend t hapsirave.

Titujt t rreshtohen me alignment dhe renditja me Heading 1, 2, 3 etj T regjistrojm/ruajm punn ton her pas here edhe pa e prfunduar dokumentin (n

rast se ndalet rryma apo bllokohet kompjuteri t humbim sa m pak nga puna jon) Praktikohet q n vend t shkruhet w dhe m von ato ndrrohen me nj komand

(kjo vlen vetm kur shkruajm dokumente n shqip) Rregullat e msiprme duhet t respektohen gjat shkrimit (daktilografimit) t dokumentit. Kurse, pr t krijuar nj dokument n trsi duhet q t ndiqen hapat si m posht:

1. Shtypet teksti i dokumentit (pa br rregullime). 2. Ndrrohet w me nse ka nevoj. 3. Rregullohen titujt dhe nntitujt (duke prfshir edhe fonti, madhsia, alignment etj). 4. Theksohen fjalt ose rreshtat q ka nevoj (Theksimi zakonisht bhet me Bold, Italic

ose Underline). 5. Selektohen dhe jepet komanda pr numrimin e rreshtave q ka nevoj ose pr krijimin

e pikave n fillim t rreshtave t rndsishm (bullets). 6. Zvoglohet prqindja e faqes n Whole Page pr ta par nse ka nevoj t bhet edhe

ndonj ndryshim, nse jo dokumenti sht gati. VREJTJE: Qllimi i ktij dokumenti sht q t udhzoj prdoruesit se si t shkruhet drejt nj dokument dhe ka duhet t ken parasysh, si dhe t ushtrohet, pasi q ky dokument duhet t prgatitet nga vet prdoruesi.

61


III.2.1. Udhzime si t realizohet dokumenti/file Rregulla t arta n Word 2003

Me hapjen e programit Word shkoni n File>Page Setup dhe para jush keni pamjen n t majt. Ktu przgjidhni Margjinat - Margins.

Fleta e dokumentit sht A4 Layout

N Layout prcaktohen karakteristikat e flets s par, fletve tek, pozita e Header dhe Footer.

62


Heading 1

Nga kjo pamje shohim se titulli kryesor sht shkruar: Heading 1, lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 14 i theksuar me Bold B, alignment

Center

Shkoni n Format > Paragraf

63


Karakteristikat e Tabs n tr tekstin jan t njjta dhe at Left: 1cm, 2cm

dhe Right 17cm me .....

64


Heading 2

Nga kjo pamje shohim se titulli i dyt sht shkruar: Heading 2, lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 12 i theksuar me Bold B, alignment Justify

Karakteristikat e Paragraf ktu ndryshojn vetm hapsirat para dhe pas tekstit, t tjerat jan njjt si n rastin e Heading 1.

Teksti Normal

Nga kjo pamje shohim se teksti i zakonshm sht shkruar: Normal, lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 12, alignment Justify

65


Karakteristikat e Paragraf ktu ndryshojn sepse nuk kemi hapsira para dhe pas tekstit, Line spacing: 1.5 lines

Listimet automatike me Bullets

Nga kjo pamje shohim se listimet Bullets jan shkruar: lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 12, alignment Justify Karakteristikat e Paragraf ktu ndryshojn sepse nuk kemi hapsira para dhe pas tekstit, Line spacing: 1.5 lines dhe rregullimi i tekstit sht br me Indentation. T tjerat jan njjt si n normal tekst.

66


Numrimet n kt dokument kan karakteristika t njjta me Bullets.

N rastin e shnimit t vrejtjes sht prdor shkrim i kombinuar, Bold, Italic, Underline.

Dy vijat pr ta veuar jan realizuar me Outside Border posht dhe lart .

67


III.2.2. Udhzime si t realizohet dokumenti/file Rregulla t arta n Word 2007

Fleta e dokumentit sht A4 Margjinat

Heading 1

Nga kjo pamje shohim se titulli kryesor sht shkruar: Heading 1, lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 14 i theksuar me Bold B, alignment Center

68


Karakteristikat e Paragraf

Karakteristikat e Tabs n tr tekstin jan t njjta dhe at Left: 1cm, 2cm

69


dhe Right 17cm me .....

Heading 2

Nga kjo pamje shohim se titulli i dyt sht shkruar: Heading 2, lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 12 i theksuar me Bold B, alignment Left

Karakteristikat e Paragraf ktu ndryshojn vetm hapsirat para dhe pas tekstit, t tjerat jan njjt si n rastin e Heading 1.

70


Teksti Normal

Nga kjo pamje shohim se teksti i zakonshm sht shkruar: Normal, lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 12, alignment Justify

Karakteristikat e Paragraf ktu ndryshojn sepse nuk kemi hapsira para dhe pas tekstit, Line spacing: 1.5 lines

Listimet automatike me Bullets

Nga kjo pamje shohim se listimet Bullets jan shkruar: lloji i shkrimit Times New Roman madhsia 12, alignment Justify

71


Karakteristikat e Paragraf ktu ndryshojn sepse nuk kemi hapsira para dhe pas tekstit, Line spacing: 1.5 lines dhe rregullimi i tekstit sht br me Indentation. T tjerat jan njjt si n normal tekst.

Numrimet n kt dokument kan karakteristika t njjta me Bullets.

N rastin e shnimit t vrejtjes sht prdor shkrim i kombinuar, Bold, Italic, Underline.

72


Dy vijat pr ta veuar jan realizuar me Bottom Border posht dhe lart .

73


III.3. Si t krijojm Tabela n Word 2003

Dokumentet q krijojm ndonjher prmbajn edhe tabela. N tabela mund t organizohet informacion i ndryshm por qllimi kryesor i nj organizimi t till sht lehtsia pr tu lexuar. Q t krijojm nj tabel ndjekim kta hapa:

1. Klikojm menyn Table 2. Klikojm insert 3. Klikojm nnmenyn Table 4. N dritaren q na shfaqet shkruajm sa

kolona (columns) dhe sa rreshta (rows) do t ket tabela e jon

5. Klikojm OK 6. E mbushim tabeln me informacion

Informacioni n tabela organizohet n: rreshta dhe shtylla (kolona)

Zakonisht rreshti i pare dhe/ose shtylla e par prmbajn jan prshkrim pr informacionin q ndodhet n kolonat dhe shtyllat tjera. Pr ilustrim do ta marrim si shembull orarin e msimit.

Ora E hn E mart E mrkur E enjte E premte E shtune 1. Matematik Art figurativ Gjuh angleze Matematik Edukat fizike 2. Gjuh shqipe Muzik TIK Matematik Matematik 3. Gjuh angleze Gjuh shqipe Edukat fizike Biologji Gjuh shqipe 4. Gjeografi Matematik Gjeografi Informatik Kimi 5. Fizik Muzik Histori Fizik Or kujdestarie 6. Kimi Kimi

Tani do t shohim disa forma t gatshme t tabelave. Njlloj si m sipr ndjekim hapat 1 deri n 4 pastaj:

Klikojm Table Autoformat ... N dritaren q na shfaqet n rubrikn Formats zgjedhin njrin nga formatet e

paraprcaktuara dhe klikojm OK. Klikojm OK.

74


E hn E mart E mrkur E enjte E premte E shtune 1. Matematik Art figurativ Gjuh angleze Matematik Edukat fizike 2. Gjuh shqipe Muzik TIK Matematik Matematik 3. Gjuh angleze Gjuh shqipe Edukat fizike Biologji Gjuh shqipe 4. Gjeografi Matematik Gjeografi Informatik Kimi 5. Fizik Muzik Histori Fizik Or kujdestarie 6. Kimi Kimi

Nse dshirojm q t autoformatojm nj tabel ekzistuese ather: Klikojm kudo n tabel dhe pastaj klikojm Table>Table Autoformat... dhe pastaj ndjekim hapat si m sipr.

Vrejtje: N mnyr t ngjashme me disa ndryshime t rrugve arrihet dizajnimi i Tabelave edhe n Word 2007.

75


III.4. Thyerja e dokumentit q prmban fotografi n Word 2003

Microsoft Word nuk shrben vetm pr t shkruar dokumente por ai sht tekst procesor i dokumenteve (prpunon dokumentet n forma mjaft atraktive kjo dukuri njihet me emrin thyerje (faqosje)) n kuptimin e vrtet t fjals. N mnyr q dokumenti t ket pamje sa m atraktive nuk mjafton q t theksojm vetm:

Titujt T nnvizojm ndonj fjal T prdorim Bullets , apo T prdorim numrimin

N dokumentin ton ne gjithashtu mund t prdorim edhe disa elemente t tjera si: Tabela Fotografi

WordArt (Lloj i veant i shkrimit me efekte speciale e cila n prgjithsi prdoret pr t krijuar emblema ose logo)

Q n dokumentin ton t fusim nj fotografi (nga kompjuter) duhet t ndiqen kto hapa: 1. Klikojm n dokument ku duam ta vendosim fotografin. 2. Klikojm menyn Insert 3. Klikojm nnmenyn Picture > 4. Klikojm Clipart ose File form n varsi se a dshirojm t fusim

ndonj fotografi nga libraria e Wordit (Clipart) apo ndonj t krijuar nga ne.

5. E zgjedhim fotografin (dokumentin e br n Paint n leksionet e kaluara) dhe klikojm Insert.

Q t mund t vendoset fotografia kudo n tekst duhet q t klikohet fotografia dhe pastaj klikohet: Format>Picture... , pastaj n LAYOUT zgjedhet SQUARE dhe klikohet OK. Q n dokumentin ton t fusim nj WordArt duhet t ndiqen kto hapa

1. Klikojm n menyn Insert > Picture > Wordart 2. E zgjedhim stilin e shkronjave dhe klikojm OK. 3. E shkruajm tekstin q dshirojm dhe klikojm OK.

Vrejtje: N mnyr t ngjashme me disa ndryshime t rrugve arrihet vendosja e fotografive edhe n Word 2007.

76


III.5. Shkrimi e formulave n Word 2003

Insert Object Microsoft Equation 3.0 ose ikona

77


Shembull: shkruani shprehjen pr funksionin 3 5

3

2 x

xy

=

III.5.1. Shkrimi e formulave n Word 2007

78


III.6. Disa elemente tjera n MS Word dokument

Prve prdorimit t Bullets, numrimit, Alignment, prdorimit t Wordart-it dhe futjes s fotografive n dokumente, ekzistojn edhe nj varg udhzimesh t cilat mundsojn n mnyr automatike t fusim elemente tjera si p.sh.:

Numrimi i faqeve

Prdorimi i fusnotave

Prdorimi i Headers dhe Footers

Q t numrojm faqet n mnyr automatike duhet q: 1. T klikojm Insert>Page Numbers 2. Zgjedhim se a duam numrat n pjesn e eprme t faqes (Header) apo n fund t faqes

(Footer) si dhe a duam n mes (Center), majtas (Left) apo djathtas (Right), dhe mund t zgjedhim llojin dhe madhsin e fontit t tyre, nse klikojm Format dhe

3. Pastaj shtypim OK

Q t vendosim nj Header duhet q: 1. T klikojm View>Headers and Footers ose double click te numri i faqes 2. E shkruajm Header-in 3. Klikojm Close ose Switch between Headers and Footers pr t vazhduar me Footers, e

pastaj klikojm Close

Q t vendosim fusnota1 ndiqni hapat n vijim: 1. Klikojm Insert>Footnote 2. Mund ta lm Autonumber ose t shnojm shenjn q markon fusnotat 3. Klikojm OK

Shkruajm fusnotn dhe pastaj klikojm prap n tekst pr t vazhduar tekstin.

1 Fusnota sht tekst q prshkruan ose jep informacion m t hollsishm pr nj fjal apo fjali t shnuar me ndonj

shenj specifike (*) apo n t shumtn e rasteve me numra indeks lart (superscript) n dokument. Zakonisht prdoret n dokumente ku citohen fakte t ndryshme dhe n fusnot shnohet burimi se nga jan marr ato.

Mua q m sheh, mos m shkruaj brenda flets n komand por shih si shkruhet nj Header

Mos m shkruaj n dokument por sipas udhzimeve pr t shkruar Footer 79


III.6.1. Krijimi i Folderit n Desktop:

Me tastin e djatht t miut - NEW FOLDER ose n Windows Explorer FILE NEW FOLDER,

Brenda ktij Folderi n Word t krijohet nj file me emrin Ushtrimi 1, T kopjohet ky Folder n Diskun C, t provohet prmes opsioneve:

a. Edit copy-----Edit paste,

b. CTRL+C------CTRL+V, c. Me tastin e djatht t mausit COPY-----PASTE, d. Me tastin e djatht t mausit SEND TO, e. EDIT CUT-----EDIT PASTE, f. CTRL+X----paste me maus, g. Kap e lsho me maus. (Drag & drop with mouse)

III.6.2. Krijimi i File-it N WORD Hapni programin WORD dhe shkoni: FILE-SAVE AS n SAVE IN definoni vendin ku dshironi t ruani (Folderin) dhe nn opsionin FILE NAME vni emrin Ushtrimi 1 dhe zgjidhni opsionin SAVE

III.6.3. Elemente shtes pr WORD

E =ALT+0203

=ALT+137 =ALT+135 = ALT+128 =ALT+0128

Zvendsimi n tastier i kllaps [ ose cilit do tast n tastier: TOOLS--AUTOCORRECT OPTIONSAUTOCORRECTREPLACE--[--WITH--ALT+137--REPLACE Ruajtja e dokumentit ekzistues pas ndrhyrjeve n t SAVE==CTRL+S Ndrrimi i njsis matse: TOOLS-OPTIONS-GENERAL-MEASUREMENT UNITS-CM Paraqitja e indeksit A2

apo A2: FORMATFONTSUBSCRIPT OSE SUPERSCRIPT Etj.

80


III.7. Prmbajtja e titujve t dokumentit n Word 2003

Kryeni 4 hapat n vijim n Word 2003, dhe do t fitoni rezultatin si n faqen vijuese.

81


Prmbajtja

I. Njohuri themelore pr kompjuter ..................................................................................................... 1 I.1. Pjest kryesore t kompjuterit ................................................................................................... 1

II. Sistemi operativ Windows............................................................................................................... 2

II.1. Versionet e Microsoft Windows deri me tani .......................................................................... 2

II.1.1. Risit e versionit t fundit Windows 7 .............................................................................. 2

III. Microsoft Office Word ................................................................................................................... 3

III.1 MS Word 2003 ......................................................................................................................... 4

III.1.1. MS Word 2007 ................................................................................................................. 4

IV. Microsoft Office Excel .................................................................................................................. 5

IV.1 MS Excel 2003......................................................................................................................... 6

IV.1.1. MS Excel 2007................................................................................................................. 6

V. Microsoft Office PowerPoint .......................................................................................................... 7

V.1 MS PowerPoint 2003 ................................................................................................................ 8

V.1.1. MS PowerPoint 2007 ........................................................................................................ 8

VI. Hyrje n rrjetn globale t komunikimit - Internet ........................................................................ 9

82


Detyr:

Shkruani Titujt e ksaj prmbajtje t materialit nga lnda Bazat e puns me kompjuter dhe realizoni sipas udhzimeve Prmbajtjen e dokumentit tuaj.

III.7.1. Prmbajtja e titujve t dokumentit n Word 2007 Kryeni 4 hapat e nevojshm pr realizim t prmbajtjes n Word 2007, dhe do t fitoni rezultatin e njjt t Prmbajtjes si n Word 2003.

83

Microsoft Excel

84

IV. MS Excel IV.1. Formulat e para

Shkruani n kutit prkatse shprehjet n rreshtin e par prej kolonave D, E deri I. Vlera e numrit n merret rreshtit prkats.

Nj formul p.sh n kutin shkruajm: =(A14-B14)/C14

Microsoft Excel

85

Pas zvendsimit t formulave tabela e plotsuar duket kshtu:

Duhet theksuar q plotsohet vetm rreshti i par dhe pastaj klikojm n kutin prkatse, shkojm n knd t saj me Mouse dhe tasti i majt i Mouses i shtypur trhiqet posht n kolonn prkatse. IV.2. Llogaritja e nj Fature

Microsoft Excel

86

IV.3. Mesatarja dhe grafiku Ditari i klass

Microsoft Excel

87

N t njjtin File mund t paraqesim Grafikun vijues duke shkuar n Insert/Charts/Column dhe duke zgjedhur paraqitjen grafike ku n aksin x horizontal selektojm emrat e lndve msimore kurse n aksin y vlerat e mesatareve prkatse t tyre dhe shfaqet Grafiku vijues:

Microsoft Excel

88

Shikoni gjithashtu shembujt vijues. Shembull 1:

Formatizimi: FORMAT CELLS ALIGNMENT (text alignment-horizontal center, vertical center) T provohet pr nj qelul t selektuar TEXT CONTROL:

- WRAP TEXT (e kthen tekstin n dy ose m tepr rreshta pr qelul = ALT + ENTER, - SHRINK TO FIT (e prshtat gjatsin e tekstit sipas madhsis s qeluls dhe - MERGE CELLS (i bashkon qelulat) - ORIENTATION (orienton tekstin n pjesrrtsi sipas dshirs)

Microsoft Excel

89

FORMAT NUMBER: Formatizon numrat sipas kategoris; numra, monedh (currency) etj, duke br prshtatjen edhe t decimaleve sipas nevojs

Paraqitja Grafike INSERT CHARTS

Microsoft Excel

90

Hapet dialogu, dhe duke mbajtur t shtypur tastin CTRL qelulat: selektojm artikujt dhe pjesmarrja n fitim

Shembull 2 Pr shembullin e msiprm, t prcaktohet :

- mimi njsi (pr cop), - shitja e 60% t sasis me mimin e llogaritur pr cop, - pr 40% t sasis s mbetur, mimi njsi (pr cop) rritet pr 30%, - t provohet fshehja e disa kolonave dhe rreshtave, - insertimi dhe fshirja e disa kolonave dhe rreshtave, - rritja e numrit t fletave punuese n librin punues, - ngrirja e nj rreshti ose shtylle, sortimi, filtrimi, - rregullimi automatik i gjersis s kolonave dhe rreshtave, - vendosja e shnimeve n header dhe footer, - prsritja e ndonj rreshti apo kolone n seciln faqe, - rregullimi i shtypjes s dokumenteve p.sh. n nj faqe, - opcioni save autorecover pr do 5 min.

Microsoft Excel

91

Fshehja e disa shtyllave apo rreshtave bhet duke br m par selektimin e tyre dhe pajtaj duke zgjedhur opcion FORMAT- COLUMN (ROW)-HIDE dhe me miun e djatht HIDE

Insertimi dhe fshirja a) Selektohet vendi ku dshirohet t shtohen apo fshihen rreshtat dhe shtyllat dhe zgjedhet opcioni

INSERT ROW (COLUMN) dhe EDIT DELETE, b) Njjt veprohet edhe me miun e djatht INSERT ose DELETE.

Shtimi dhe fshirja e fletve punuese: a) TOOLS-OPTIONS-GENERAL-SHEETS in NEW WORKBOOK b) INSERT WORKSHEET, c) Me miun e djatht INSERT WORKSHEET

Ngrirja e rreshtit apo shtylls: Selektohet rreshti apo shtylla ku dshirohet t ngrihen dhe zgjedhet WINDOW-FREEZE PANES Sortimi: selektojm rreshtin apo shtylln e dshiruar dhe FORMAT SORT, Filtrimi: selektojm rreshtin e par dhe zgjedhim DATA-FILTER-AUTO FILTER Rregullimi automatik i gjersis s kolonave dhe rreshtave:

a) Selektohen rreshtat apo shtyllat dhe klikohet dy here n mes t shkronjave q paraqesin shtyllat apo numrave q paraqesin rreshtat,

b) FORMAT-ROW-AUTOFIT dhe FORMAT-COLUMN-AUTOFIT SELECTION Vendosja e shnimeve n header dhe footer-VIEW HEADER and FOOTER-CUSTOM HEADER/FOOTER ose FILE- PAGE SET UP-HEADER/FOOTER- CUSTOM HEADER/FOOTER Prsritja e ndonj rreshti apo kolone n seciln faqe: FILE- PAGE SET UP-SHEET-ROWS TO REPEAT AT TOP / COLUMNS TO REPEAT AT LEFT Opcioni save autorecover pr do 5 min TOOLS-OPTIONS-SAVE-SAVE AUTORECOVER INFO EVERY Mbrojtja e fajllit me shifr: TOOLS-OPTIONS-SECURITY

Microsoft Excel

92

Shembull 3:

T paraqitet grafikisht funksioni: 2xy = ku x merr vlerat (-2, 2), me hapin prej 0.5 dhe; - T shkruhet emri i funksionit si: Funksioni, - N boshtin OX, Vlerat pr x, - N boshtin OY, Vlerat pr y.

Funksioni

00.5

11.5

22.5

33.5

44.5

-2.5 -2 -1.5 -1 -0.5 0 0.5 1 1.5 2 2.5

Vlerat pr x

Vler

at p

r y

Microsoft Power Point

93

V. MS Power Point Startimi i programit

Shkruajm titullin dhe nntitujt sipas nevoje


94

Pr t shtuar slide t ri shkojm n New Slide

N Power Point 2003

dhe kemi pamjen vijuese:


95

Plotsojm edhe kt slide me disa t dhna pr Power Point.

N slide mund t vendosim Tabela, Foto, Grafe dhe aktivizojm ndonj video etj. Shih slide n vijim ku me Insert/Pictures/From File p.sh foto.jpg kemi vendosur fotografin Kurse me Insert/Movie kemi vendosur shfaqjen e nj video prezantimi filmi

Gjat vendosjes s videos jemi pyetur se a dshirojm q video t startoj automatikisht apo kur t klikohet n t, kemi zgjedhur Automatically


96

Gjithashtu me ndihmn e Mausit prshtatim madhsin e ekranit t videos.

Zakonisht n slide t fundit gjat prezantimeve t ndryshme vendoset nj slide pr thirrje pr pyetje, falnderim pr vmendje etj.


97

N vijim t shohim rregullim e shfaqjes s slideve gjat prezantimit dhe disa mundsi t bukura q na ofron Power Point.

Nse shtypim F5 do t shohim rrjedhn e prezantimit pa ndonj efekt t shtuar por solidet do t shfaqen prnjhersh ashtu si jan komplete.

N pjest tekstuale mund t japim efekte t ndryshme t shfaqjes s tekstit, si paragraf-pas-paragrafi por edhe me shkronja t nj-pas-njshme etj.

Selektojm sipas radhs q duam t shfaqet teksti dhe shkojm n Animations/Custom Animation p.sh. zgjedhim Fly In


98

Kshtu t dy titujt do t shfaqen prnjhersh q shihet edhe nga numrat e shfaqur n slide 1, nse duam q n mouse click t shfaqet titulli apo pjesa e tekstit tjetr ather klikojm n tekstin e dyt,

dhe zgjedhim Start On Click etj. dhe n slide para tekstit t dyt shfaqet numri 2 e kshtu do t vazhdonim edhe me paragrafe tjera nse ka.


99

Tekstin n slide Nr. 2 e kemi rregulluar ashtu q t shfaqen pas klikimit t Mouses paragrafi i radhs.

Pr slide Nr. 3 dhe Nr. 4 kemi zgjedhur gjithashtu q titulli, imazhi dhe video prezantimi t shfaqen nji pas tjetrit me rastin e klikimit t Mouses.


100

Duhet theksuar q Power Point ka edhe shum mundsi dhe efekte tjera q ju mund ti hulumtoni vet.

sht e rndsishme se mund t lshojm slidet t paraqiten dhe t masim kohzgjatjen dhe t ruajm at rrjedh n format pps (ppsx) duke shkuar n Slide Show / Rehearse Timings

Vrejtje: Nse duam ti hapim pr ndryshim t file-at e formatit pps (ppsx) ather hapim programin Power Point dhe pastaj shkojm n File/Open dhe nga aty e hapim file-in e formatit pps (ppsx) dhe do t shfaqet i njjt sikurse file i formatit ppt (pptx).

F U N D