Beslenme ve Egzersiz Danışmanlığı

1

Beslenme ve Egzersiz Beslenme ve Egzersiz

DanışmanlığıDanışmanlığı

Doç. Dr. Zekeriya Aktürk

Eylül [email protected]

http://aile.atauni.edu.tr

Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi

• Egzersiz ve sağlıklı beslenmenin faydalarını belirtebilmek

• Sağlıklı beslenme piramidini açıklayabilmek

• Sağlıklı beslenme danışmanlığının komponentlerini

açıklayabilmek

• Çeşitli fiziksel aktivitelerde harcanan kalorileri hesaplayabilmek

• Egzersiz danışmanlığındaki bileşenleri (SŞTZİ akronimi)

açıklayabilmek

• Hamilelik ve aterosklerotik kalp hastalığı için egzersiz kurallarını

açıklayabilmek

Hedefler

Şişmanlığın Sağlığa Etkileri

VKİ’ye göre erkeklerde tıbbi durumların yaygınlığı

HastalıkVKİ

18.5 to 24.9

25 to 29.9

30 to 34.9

> 40

Prevalans (%)

Tip 2 Diyabet 2.03 4.93 10.10 10.65

Koroner kalp hastalığı

8.84 9.60 16.01 13.97

Yüksek tansiyon 23.47 34.16 48.95 64.53

Osteoartrit 2.59 4.55 4.66 10.04

American Obesity Association .AOA Fact Sheets. Health effects of obesity. http://obesity1.tempdomainname.com/subs/fastfacts/Health_Effects.shtml

100 kg Olan Hasta 10kg Zayıflarsa Mortalite %20-25 düşer

Diyabetle ilişkili ölüm ihtimali %30-40 düşer

Şişmanlığa bağlı kanser ölümleri %40-50 düşer

Sistolik ve diyastolik kan basıncı yaklaşık10mm/Hg düşer

Diyabet gelişme riski %50’den fazla düşer

Açlık kan şekeri %30-50 düşer

HbA1C %15 düşer

Yağlar: Kolesterol %10

LDL %15

Trigliseritler %30 düşer

HDL %8 artar1Hubert HB et al. Circulation 1996; 93: 1372–9, 2Colditz GA et al. Am J Epidemiol 1990; 132: 501–13, 3Chan JM et al.

Diabetes Care 1994; 17: 961–9, 4Soloman CG, Manson JE. Am J Clin Nutr 1997; 66 (Suppl. 4): 1055S–50S, 5Schapira DV et al. Cancer 1994; 74: 632–9

TTedaviedavi 25–26.925–26.9 27–29.927–29.9 30–34.930–34.9 35–39.935–39.9 4040

DiDiyyet, et, egzersizegzersiz Ek hastalık Ek hastalık Ek hastalık Ek hastalık EVET EVET EVET EVET EVET EVET

davranışdavranış,, varsa EVETvarsa EVET varsa EVETvarsa EVET

tedavisitedavisi

Ek hastalık Ek hastalık EVET EVET EVET EVET EVET EVET

Farmakoterapi Farmakoterapi varsa EVETvarsa EVET

Ek hastalıkEk hastalık EVET EVET

Cerrahi Cerrahi varsa EVETvarsa EVET

Şişmanlık TedavisiVKİ SınıfıVKİ Sınıfı

NIH/NHLBI/NAASO; October 2000. NIH Publication No. 00-4084.

Sağlıklı Yaşam Piramidi

6

Europrev healthy diet, 2005 (modified)

Sağlıklı Belenme Danışmanlığı

• Organizasyon– Randevu verin– Hastanın sağlık ekibine güvenini sağlayın– Gerektiğinde bir diyetisyene danışın– Sağlıklı yaşamı popüler göstermeye çalışın– Grup tartışmaları düzenleyin

7


• Yöntem– Kişinin anlama kapasitesini dikkate alın– Uygun kelimeler kullanın– Sakin konuşun, yargılamayın, nasihat etmeyin– Kişinin bilgi düzeyini saptayın– Beslenme alışkanlıklarını araştırın– Zaman sınırlaması koymayın– Sorulara cevap verin– Olumlu davranışları teşvik edin

8


• Kavramlar– Daha iyi hissedecekler– Kişinin hastalık algısını değiştirmeye çalışın– Sağlıklı beslenme sağlığı ve iyilik halini artırır– “Diyet” yerine “beslenme” kelimesini kullanın– Katı yasaklar ve kurallar koymayın– Gönüllü ve isteğe bağlı olmalıdır– “olumlu” yönleri görmeyi teşvik edin– Ergenlerde “ne kadar zayıf, o kadar iyi” mesajının

algılanmasından kaçının9


• Teknikler– Günde birkaç kez beslenin– Öğün atlamayın– Yavaş yiyin– Tuzdan kaçının– Alınan toplam kaloriyi hesaplayın

10

Sağlıklı Belenme Danışmanlığı• Besin içeriği

– Lif miktarını artırın– Rafine besinlerin miktarını azaltın– Geleneksel tam tahıllardan yapılan ekmek yinin– Günde iki kezden fazla meyve ve sebze yiyin– Kırmızı et tüketimini azaltın– Balık tüketimini artırın– Haftada birkaç kez yumurta yiyin– Yağsız süt ve yoğurt tüketin– Bol sıvı, özellikle de su tüketin

11


• Pişirme – Hazır gıdalardan, fast fooddan, tuzlu besinlerden,

fabrikasyon tatlı ve keklerden uzak durun– Yağda kızartmak yerine fırında, haşlama veya

mangalı tercih edin– Çok tuzlu pişirmeyin– Zeytin yağı kullanın

12

Fiziksel Aktivite Danışmanlığı

13

Hastanız hazır mı?

14


• Kalori eşiği– Sağlıklı bir erişkin için ideal kalorik eşik haftada

2000 kaloridir. • Fizik aktivitede harcanan kalori miktarı:

15American College of Sport Medicine


16


• S - Sıklık (haftada kaç gün egzersiz yapacak?)

• Ş - Şiddet (hafif, orta, şiddetli)

• T - Egzersiz Tipi (aerobik, anaerobik…)

• Z - Zaman (günde ne kadar egzersiz yapacak?)

• İ - İlerleme

17EUROPREV Guide on Promoting Health through Physical Activity

A Guide to Physical Activity Counselling in Daily Practice, 2007


• S- Sıklık– Hangi egzersiz yapılırsa yapılsın her gün yapılması

önerilir. – Fiziksel aktivite sürekli yapıldığında faydalı olur.– En az haftada 3-5 gün 30 dakika yapılmalıdır

18


• Ş – Şiddet– Hafif:

• Gezi, yavaş yürüme, orta yoğunlukta ev işi,

• Hafif egzersizde nabız azami kalp hızının %50’sinden azdır

– Orta:• Hızlı yürüyüş, çim biçme...

• Nabız azami kalp hızının %50-70’i arasındadır.

– Şiddetli:• Koşma, ağır işte çalışma...

• Nabız azami kalp hızının %70’inden fazladır. 19


• Şiddetin değerlendirilmesi– Kişi kendi kalp hızını sayabilir veya egzersizde nasıl

hissettiğine bakabilir.

20


21

Egzersiz Şiddetinin Değerlendirilmesi

22


• T- Tipi– Anaerobik

• Oksijen olmadığında vücuttaki enerji üretimi oksijensiz gerçekleşir

• Kısa, kuvvete dayalı egzersizler: vücut geliştirme, ağırlık kaldırma, kısa mesafe koşma, yüksek atlama...

23


• T- Tip– Aerobik

• Oksijen gerektirir

• Uzun zaman içerisinde, tipik olarak 20 dakika veya daha fazla yapılan egzersizlerdir

• Maraton koşusu gibi dayanıklılık sporları, uzun mesafe biziklet binme, yüzme, dans, yurume, koşma, merdiven çıkma...

24

Tipik Bir Aerobik Egzersiz

ACSM (2006) p.137


• Egzersize tedrici bir ısınmayla başlanmalı– Bu sırada (yaklaşık 5 - 10 dakika), önce kaslar

esnetilmeli, sonra giderek egzersiz artırılmalıdır. – Örn. önce yürüyüş, sonra hızlnarak koşma yapılabilir.

• Egzersiz bittiğinde 5-5 dakika soğuma egzersizi yapılmalı, yine kaslar esnetilerek kalp hızı yavaş yavaş normale döndürülmelidir.

26


• Z- Zaman

27


• İ- İlerleme

28

Egzersiz Önerileri

1. Hekim danışmanlığında yapılmalı

2. Yavaş başlanmalı

3. Sevilen bir spor yapılmalı

4. Bir arkadaşla birkilte yapmak daha iyi

5. Günlük rutin değiştirilmeli

6. Günün uygun saatleri seçilmeli

7. Moralini bozmamalı

29

Egzersiz Önerileri

8. “ağrı yoksa fayda da yok” yaklaşımı yanlış

9. Egzersiz eğlenceli hale getirilmeli

10.Uygun giysiler ve ayakkabılar giyilmeli

11.Bol su içilmeli

12.Isınma yapılmalı

13.Soğuma ihmal edilmemeli

14.Takip yapılmalı– Günlük besin alımı– Haftada birden daha az sıklıkla tartılma

30

Özel Durumlar

• Gebelikte – hedef nabız < 140 olmalı– (azami kalp hızının %60-70’i)– Süre 30-45 dakika

• Emzirme – aşırı egzersiz yapan annelerde süt kesilebilir

ASKH

Egzersiz için risk sınıfları

• Class A — Sağlıklı bireyler ve kardiyovasküler riski bulunmayanlar.

• Class B — Klinik olarak stabil kalp hastalığı olanlar. Bu kişilerde kardiyovasküler komplikasyon riski düşüktür.

• Class C — Egzersizle orta derecede veya yüksek kardiyovasküler riski bulunan

bireyler. Örn. kalp krizi geçirmiş veya hafif egzersizle göğüs ağrısı olanlar.

• Class D — Stabil olmayan hastalığı olan ve egzersiz yapması sakıncalı olan bireyler.

ASKH

• Class A – Ön inceleme gerekmez• Class B – İlk 6 seansta EKG takibi gerekir• Class C – İlk 8-12 hafta boyunca gözlem altında

olmalıdır.• Class D – egzersiz yapamaz

* B ve C grubunda ısınma ve soğuma sırasında da gözlem gerekir.

Documents

Beslenme ve Egzersiz Danışmanlığı