08.06 – 17.11.2013 kunstenaarsoverzicht

Michael J. BaersMichael J Baers (woont en werkt in Berlijn) gebruikt vaak de montage als zijn methode van werken en de cartoonstrip als zijn medium. Hij illus-treert en becommentarieert diverse situaties, vaak geïnspireerd door de geschiedenis en kunsttheorie. Zijn beeldverhalen doen denken aan het storyboard van een filmscenario. Met behulp van uiteenlopende referenties bouwt Baers onder de noemer “Meta-Comics” aan een onderzoekende en kritische manier van redeneren.

Te zien in de tentoonstellingPicasso in Palestine (2013) – een kritische en reflectieve reportage. Baers speelt via een combinatie van tekeningen en uitgebreide teksten met de grenzen van het interpreteren van het Picasso in Palestine-project van het Van Abbe museum in 2011.

sue coeSue Coe (1951, woont en werkt in New York) houdt zich als kunstenaar en animator hoofdzakelijk bezig met grafiek. Haar werk kent een opvallende eigen stijl, zowel visueel als inhoudelijk. Een diversiteit aan maatschappelijke onderwerpen komt aan bod, zoals dierenrechten, kapitalisme, apartheid, aids en oor-log. Deze thema’s worden uitgediept in expliciete taferelen van slachting, moord of verkrachting. Coe kan gezien worden als een activist, haar werk is bedoeld als een bron van informatie, maar ook om toeschou-wers te provoceren.

Te zien in de tentoonstellingTragedy of War (2000) – een serie etsen waarin diverse gruwel daden van oorlog in de huidige tijd worden bezien.How to Commit Suicide in South Africa (1983) – een beeldroman met etsen over het leven met apartheid in Zuid-Afrika.

roBert cruMBRobert Crumb (1943, woont en werkt in Frankrijk) is een van de beroemd-ste striptekenaars. Hij staat bekend om zijn kritiek op de Amerikaanse culturele waarden en meer spe-cifiek het kapitalisme. Hij is vaak bekritiseerd omdat zijn tekeningen van vrouwen of Afro-Amerikanen seksistisch of racistisch zouden zijn. In die zin balanceert Crumb met

zijn werk tussen kritiek op en een simpele weergave van hetzelfde onderwerp dat hij aan de kaak lijkt te willen stellen.

Te zien in de tentoonstellingLenore Goldberg and Her Girl Com-mandos (1970) – Crumb laat ons in dit stripverhaal kennismaken met Lenore, een radicale feministe die vindt dat de maatschappij moet worden gereorganiseerd om zo seksisme uit te bannen. Via Lenore presenteert Crumb de feministische beweging van de jaren zestig, maar drijft er ook de spot mee. Na haar strijd tegen ongelijkheid wordt Lenore door Crumb ‘op haar plaats gezet’: haar rebellie verflauwt als ze moeder wordt.

It’s Really too Bad (1969) – een stripverhaal over wanhoop, waarin verschillende maatschappelijke groepen worden voorgesteld als uitschot van het leven, gesloopt door het kapitalisme. Iedereen is ver-slagen en depressief en de zin ‘why bother’ [het haalt toch niks uit] wordt keer op keer herhaald.

The Family that Lays Together Stays Together (1969) – een incestueuze parodie op familierelaties.

eMMa De swaef en Marc JaMes roels Emma De Swaef en Marc James Roels zijn filmmakers die voor het eerst samen werkten voor de film

Oh Willy... Voor Roels was dit zijn eerste animatiefilm, terwijl De Swaef hiermee de lijn van haar oeuvre voortzet. Ze gebruikt vaak materia-len uit het dagelijks leven en maakt werelden en personages van tapijt, leer, hout of wol. De verhalen die ze in haar films vertelt lijken op dromen, maar hebben een relatie tot wer-kelijke ervaringen en roepen een gevoel van herkenbare intimiteit op.

Te zien in de tentoonstellingOh Willy…. (2012) – een korte stop-motion animatiefilm. Het verhaal draait om Willy, een volwassen man die op bezoek gaat bij zijn stervende moeder, die in een naturistencom-mune woont. De contrasten tussen naakt en gekleed, moeder en zoon, agressie en zachtmoedigheid, warm-te en kou zorgen voor de nodige spanning. Hierbij wordt het onvermij-delijke samengaan van lichamelijke en emotionele gewaarwordingen aangetoond. Verward door herin-neringen, naakte bewoners en andere vreemde indrukken belandt Willy in de wildernis die grenst aan de commune. Daar ontmoet hij een vreemd wezen waarmee hij een band opbouwt die elke verbeelding overstijgt.

Piotr DuMala Piotr Dumala (1956, woont en werkt in Warschau) is kunstenaar en animator. In zijn animaties verwerkt hij vaak filosofische thema’s, meer specifiek die van het existentialisme. Dit lijkt

Michael J. Baers, Picasso in Palestine, 2013

Robert Crumb, Lenore Goldberg and Her Girl Commandos (1970). Collectie Henk Groenendijk

Emma de Swaef & Marc James Roels, Oh Willy… , 2012. Met dank aan Beast Animation, Mechelen

Sue Coe, Bulls Eye (Target Practice), copyright © 2000 Sue Coe. Met dank aan Galerie St. Etienne, New York

Michael J. BaersMichael J Baers (woont en werkt in Berlijn) gebruikt vaak de montage als zijn methode van werken en de cartoonstrip als zijn medium. Hij illus-treert en becommentarieert diverse situaties, vaak geïnspireerd door de geschiedenis en kunsttheorie. Zijn beeldverhalen doen denken aan het storyboard van een filmscenario. Met behulp van uiteenlopende referenties bouwt Baers onder de noemer “Meta-Comics” aan een onderzoekende en kritische manier van redeneren.

Te zien in de tentoonstellingPicasso in Palestine (2013) – een kritische en reflectieve reportage. Baers speelt via een combinatie van tekeningen en uitgebreide teksten met de grenzen van het interpreteren van het Picasso in Palestine-project van het Van Abbe museum in 2011.

sue coeSue Coe (1951, woont en werkt in New York) houdt zich als kunstenaar en animator hoofdzakelijk bezig met grafiek. Haar werk kent een opvallende eigen stijl, zowel visueel als inhoudelijk. Een diversiteit aan maatschappelijke onderwerpen komt aan bod, zoals dierenrechten, kapitalisme, apartheid, aids en oor-log. Deze thema’s worden uitgediept in expliciete taferelen van slachting, moord of verkrachting. Coe kan gezien worden als een activist, haar werk is bedoeld als een bron van informatie, maar ook om toeschou-wers te provoceren.

Te zien in de tentoonstellingTragedy of War (2000) – een serie etsen waarin diverse gruwel daden van oorlog in de huidige tijd worden bezien.How to Commit Suicide in South Africa (1983) – een beeldroman met etsen over het leven met apartheid in Zuid-Afrika.

roBert cruMBRobert Crumb (1943, woont en werkt in Frankrijk) is een van de beroemd-ste striptekenaars. Hij staat bekend om zijn kritiek op de Amerikaanse culturele waarden en meer spe-cifiek het kapitalisme. Hij is vaak bekritiseerd omdat zijn tekeningen van vrouwen of Afro-Amerikanen seksistisch of racistisch zouden zijn. In die zin balanceert Crumb met

zijn werk tussen kritiek op en een simpele weergave van hetzelfde onderwerp dat hij aan de kaak lijkt te willen stellen.

Te zien in de tentoonstellingLenore Goldberg and Her Girl Com-mandos (1970) – Crumb laat ons in dit stripverhaal kennismaken met Lenore, een radicale feministe die vindt dat de maatschappij moet worden gereorganiseerd om zo seksisme uit te bannen. Via Lenore presenteert Crumb de feministische beweging van de jaren zestig, maar drijft er ook de spot mee. Na haar strijd tegen ongelijkheid wordt Lenore door Crumb ‘op haar plaats gezet’: haar rebellie verflauwt als ze moeder wordt.

It’s Really too Bad (1969) – een stripverhaal over wanhoop, waarin verschillende maatschappelijke groepen worden voorgesteld als uitschot van het leven, gesloopt door het kapitalisme. Iedereen is ver-slagen en depressief en de zin ‘why bother’ [het haalt toch niks uit] wordt keer op keer herhaald.

The Family that Lays Together Stays Together (1969) – een incestueuze parodie op familierelaties.

eMMa De swaef en Marc JaMes roels Emma De Swaef en Marc James Roels zijn filmmakers die voor het eerst samen werkten voor de film

Oh Willy... Voor Roels was dit zijn eerste animatiefilm, terwijl De Swaef hiermee de lijn van haar oeuvre voortzet. Ze gebruikt vaak materia-len uit het dagelijks leven en maakt werelden en personages van tapijt, leer, hout of wol. De verhalen die ze in haar films vertelt lijken op dromen, maar hebben een relatie tot wer-kelijke ervaringen en roepen een gevoel van herkenbare intimiteit op.

Te zien in de tentoonstellingOh Willy…. (2012) – een korte stop-motion animatiefilm. Het verhaal draait om Willy, een volwassen man die op bezoek gaat bij zijn stervende moeder, die in een naturistencom-mune woont. De contrasten tussen naakt en gekleed, moeder en zoon, agressie en zachtmoedigheid, warm-te en kou zorgen voor de nodige spanning. Hierbij wordt het onvermij-delijke samengaan van lichamelijke en emotionele gewaarwordingen aangetoond. Verward door herin-neringen, naakte bewoners en andere vreemde indrukken belandt Willy in de wildernis die grenst aan de commune. Daar ontmoet hij een vreemd wezen waarmee hij een band opbouwt die elke verbeelding overstijgt.

Piotr DuMala Piotr Dumala (1956, woont en werkt in Warschau) is kunstenaar en animator. In zijn animaties verwerkt hij vaak filosofische thema’s, meer specifiek die van het existentialisme. Dit lijkt

Michael J. Baers, Picasso in Palestine, 2013

Robert Crumb, Lenore Goldberg and Her Girl Commandos (1970). Collectie Henk Groenendijk

Emma de Swaef & Marc James Roels, Oh Willy… , 2012. Met dank aan Beast Animation, Mechelen

Sue Coe, Bulls Eye (Target Practice), copyright © 2000 Sue Coe. Met dank aan Galerie St. Etienne, New York

te dienen als het kader waarbinnen zijn verhalen zich afspelen. Vanuit het existentialisme voert hij zijn metaforen en verwijzingen naar de Poolse maatschappij op. Het leven wordt vaak voorgesteld als knellend en doordrongen van maatschap-pelijk en autoritair toezicht. De sfeer van zijn werk wordt in belangrijke mate bepaald door zijn animatie-techniek. Het is een door hemzelf uitgevonden procedé waarmee hij op zo’n manier in donker gekleurde olieverf op gips krast dat de teke-ning voortdurend verandert.

Te zien in de tentoonstellingCzarny kapturek [Little Black Riding Hood ( Zwartkapje) (1983) – in deze animatie vertaalt Dumala het sprookje van Roodkapje van de gebroeders Grimm in een verhaal van wezens die elkaar zonder enige moraal verslinden. Niemand blijft on-schuldig en het onderscheid tussen de ‘goede’ en ‘kwade’ personages in het sprookje verdwijnt, zodat we ons gaan afvragen of dat onderscheid eigenlijk wel zo absoluut was.

Lykantropia (1981) – in deze animatie zien we een troep wolven elkaar opeten zodra ze ontdekken dat ze eigenlijk mensen zijn. De hele troep neemt hieraan deel tot er slechts één wolf overblijft, die dan de enige blijkt te zijn die niet menselijk is. De film toont de dreiging die uitgaat van het ‘anders-zijn’ en wijst op de blindheid die ontstaat bij de sociale dwang om je te conformeren binnen een gegeven machtsstructuur.

extrastruggleExtrastruggle is een Turkse kunste-naar die tekeningen maakt. Zijn werk is te zien als een soort autobiografie van Turkije, met voorstellingen van historische gebeurtenissen en de huidige politieke ontwikkelingen in dit land.

Te zien in de tentoonstellingLife without punishment (2013) – een videoanimatie.Innocent Snake (2013) – tekeningen in zwart-wit.

PhiliPPe graMMaticoPoulos De animaties van cineast en anima-tor Philippe Grammaticopoulos (1970, woont en werkt in Parijs) richten zich op aspecten van de gemeenschap, met name op bourgeois omgangs-vormen. Ze ademen een sfeer van mechanisering van het leven en gevangen zitten in een maatschap-pelijk systeem dat gelijkheid oplegt, waarin mensen er volkomen eender uitzien en zich hetzelfde kleden, in identieke huizen wonen en gedach-teloos, als robots, geaccepteerde sociale patronen volgen. De lijnen en het geluid van zijn animaties zijn helder, scherp en dramatisch.

Te zien in de tentoonstellingLe Régulateur (2004) – deze tekenfilm verbeeldt het leven van een bour-geoisgezin. We zien een stel dat kennelijk een kind wil en naar een wetenschapper gaat om de ken-merken van hun toekomstige kind uit te zoeken, zoals lichaamsbouw, gezicht en ogen. De intimiteit die

we verbinden met het idee van een romantische relatie of een gezin is vervangen door gestandaardi-seerde, mechanische procedures en voorbepaalde uitkomsten. Maar niet zonder een paar angstaanjagende storingen in het mechanische voort-plantingssysteem.

greg irons en toM VeitchGreg Irons en Tom Veitch werkten begin jaren zeventig als cartoonte-kenaar en auteur samen onder de merknaam GI/TV. Hun werk ademt een absurde sfeer, met fictieve verhaallijnen die zijn ontleend aan realistische verbanden.

Te zien in de tentoonstellingYou Got a Point There, Pop! (1973) – terwijl op de achtergrond een we-reldoorlog woedt tussen mannen en vrouwen ontmoeten twee strijders van de vijandige kampen elkaar. De ene is een naakte, zwarte vrouw met een mes. De andere is een blanke man met een vuurwapen. De vrouw wint het gevecht en verkracht en doodt de man vervolgens, al kla-gend over seksisme en het ‘mannelij-ke ego’. Dat een man wordt verkracht door een vrouw lijkt te suggereren dat het verhaal vanuit een feminis-tisch oogpunt wordt verteld. Maar de nadruk op het feit dat de vrouw hetzelfde geweld voortzet waarover ze klaagt, doet precies het omge-keerde vermoeden. In die zin schuilt de kracht van deze strip niet zozeer in de manifeste verhaallijn maar in de suggesties die uitgaan van een ver-krachtingsscène waarin de rollen van

Extrastruggle, Innocent Snake, 2013

Philippe Grammaticopoulos, Le Régulateur, 2004. Met dank aan de kunstenaar

Greg Irons en Tom Veitch GI/TV, The Legion of the Charlies, 1971. Collectie Henk GroenendijkPiotr Dumala, Lykantropia , 1981

te dienen als het kader waarbinnen zijn verhalen zich afspelen. Vanuit het existentialisme voert hij zijn metaforen en verwijzingen naar de Poolse maatschappij op. Het leven wordt vaak voorgesteld als knellend en doordrongen van maatschap-pelijk en autoritair toezicht. De sfeer van zijn werk wordt in belangrijke mate bepaald door zijn animatie-techniek. Het is een door hemzelf uitgevonden procedé waarmee hij op zo’n manier in donker gekleurde olieverf op gips krast dat de teke-ning voortdurend verandert.

Te zien in de tentoonstellingCzarny kapturek [Little Black Riding Hood ( Zwartkapje) (1983) – in deze animatie vertaalt Dumala het sprookje van Roodkapje van de gebroeders Grimm in een verhaal van wezens die elkaar zonder enige moraal verslinden. Niemand blijft on-schuldig en het onderscheid tussen de ‘goede’ en ‘kwade’ personages in het sprookje verdwijnt, zodat we ons gaan afvragen of dat onderscheid eigenlijk wel zo absoluut was.

Lykantropia (1981) – in deze animatie zien we een troep wolven elkaar opeten zodra ze ontdekken dat ze eigenlijk mensen zijn. De hele troep neemt hieraan deel tot er slechts één wolf overblijft, die dan de enige blijkt te zijn die niet menselijk is. De film toont de dreiging die uitgaat van het ‘anders-zijn’ en wijst op de blindheid die ontstaat bij de sociale dwang om je te conformeren binnen een gegeven machtsstructuur.

extrastruggleExtrastruggle is een Turkse kunste-naar die tekeningen maakt. Zijn werk is te zien als een soort autobiografie van Turkije, met voorstellingen van historische gebeurtenissen en de huidige politieke ontwikkelingen in dit land.

Te zien in de tentoonstellingLife without punishment (2013) – een videoanimatie.Innocent Snake (2013) – tekeningen in zwart-wit.

PhiliPPe graMMaticoPoulos De animaties van cineast en anima-tor Philippe Grammaticopoulos (1970, woont en werkt in Parijs) richten zich op aspecten van de gemeenschap, met name op bourgeois omgangs-vormen. Ze ademen een sfeer van mechanisering van het leven en gevangen zitten in een maatschap-pelijk systeem dat gelijkheid oplegt, waarin mensen er volkomen eender uitzien en zich hetzelfde kleden, in identieke huizen wonen en gedach-teloos, als robots, geaccepteerde sociale patronen volgen. De lijnen en het geluid van zijn animaties zijn helder, scherp en dramatisch.

Te zien in de tentoonstellingLe Régulateur (2004) – deze tekenfilm verbeeldt het leven van een bour-geoisgezin. We zien een stel dat kennelijk een kind wil en naar een wetenschapper gaat om de ken-merken van hun toekomstige kind uit te zoeken, zoals lichaamsbouw, gezicht en ogen. De intimiteit die

we verbinden met het idee van een romantische relatie of een gezin is vervangen door gestandaardi-seerde, mechanische procedures en voorbepaalde uitkomsten. Maar niet zonder een paar angstaanjagende storingen in het mechanische voort-plantingssysteem.

greg irons en toM VeitchGreg Irons en Tom Veitch werkten begin jaren zeventig als cartoonte-kenaar en auteur samen onder de merknaam GI/TV. Hun werk ademt een absurde sfeer, met fictieve verhaallijnen die zijn ontleend aan realistische verbanden.

Te zien in de tentoonstellingYou Got a Point There, Pop! (1973) – terwijl op de achtergrond een we-reldoorlog woedt tussen mannen en vrouwen ontmoeten twee strijders van de vijandige kampen elkaar. De ene is een naakte, zwarte vrouw met een mes. De andere is een blanke man met een vuurwapen. De vrouw wint het gevecht en verkracht en doodt de man vervolgens, al kla-gend over seksisme en het ‘mannelij-ke ego’. Dat een man wordt verkracht door een vrouw lijkt te suggereren dat het verhaal vanuit een feminis-tisch oogpunt wordt verteld. Maar de nadruk op het feit dat de vrouw hetzelfde geweld voortzet waarover ze klaagt, doet precies het omge-keerde vermoeden. In die zin schuilt de kracht van deze strip niet zozeer in de manifeste verhaallijn maar in de suggesties die uitgaan van een ver-krachtingsscène waarin de rollen van

Extrastruggle, Innocent Snake, 2013

Philippe Grammaticopoulos, Le Régulateur, 2004. Met dank aan de kunstenaar

Greg Irons en Tom Veitch GI/TV, The Legion of the Charlies, 1971. Collectie Henk GroenendijkPiotr Dumala, Lykantropia , 1981

seksuele kwetsbaarheid en geweld zijn omgedraaid.

The Legion of the Charlies (1971) – een verhaal geïnspireerd door twee moordzaken die volkomen verschil-lend zijn beoordeeld: de ene betreft de moorden gepleegd door Charles Manson en drie van zijn volgelin-gen, en de andere de moorden van soldaat William Calley in Vietnam. De twee verhalen worden naast elkaar gezet, zodat de inherente ontmen-selijking – buiten de eigen nationale grenzen – aan het licht komt die geworteld is in staatsapparaten als het leger.

williaM KentriDgeKentridge (1955, woont en werkt in Johannesburg) is kunstenaar, graficus en animator. Hij concentreert zich in zijn werk voornamelijk op sociaal-politieke thema’s voortkomend uit een geschiedenis van apartheid in Zuid Afrika. Hij heeft een kenmer-kende techniek van tekenen met houtskool waarbij hij elementen uitgumt om het volgende beeld te maken. Aan het afgebeelde tafereel voegt hij een gevoel van nabijheid en intimiteit toe.

Te zien in de tentoonstellingThe Refusal of Time (2012) – deze imposante installatie, een van de hoogtepunten van dOCUMENTA13 in Kassel, is te zien in de Studio van het museum. The Refusal of Time is

ondermeer voortgekomen uit ge-sprekken die Kentridge voerde met wetenschapshistoricus Peter Galison, waarin zaken aan de orde kwamen als de geschiedenis van de beheer-sing van de wereldtijd, relativiteit, zwarte gaten en de snaartheorie. In dit werk speelt een klein blaas- en percussieorkest anarchistische mu-ziek bij een serie animaties waarin de institutionalisering van de tijd in het laatnegentiende-eeuwse Parijs wordt afgebeeld. Kentridge vertelt het verhaal van de pogingen om de tijdwaarneming te standaardiseren, van tijdzones en van utopische visi-oenen van totale synchronisatie.

Phil MulloyPhil Mulloy (1948, woont en werkt in Groot-Brittannië) is kunstenaar en animator. Zijn animaties worden gekenmerkt door een rauwe stijl waarin hij donkere, vlakke, in silhouet getekende figuren afzet tegen de egale achtergrond van de afgebeel-de wereld. Het verhaal volgt vaak eigenaardige mannelijke figuren en stelt maatschappelijke thema’s als religie, kapitalisme en racisme aan de orde. In zijn films levert hij rechtstreeks kritiek op de rollen van sociale actoren en op machtsrelaties die in maatschappelijke structuren besloten liggen. In combinatie met het frequente gebruik van seks steekt Mulloy de draak met sociaal geac-cepteerd gedrag. Hij werpt licht op de absurditeit van maatschappelijke

rollen en spot tegelijk met de manne-lijkheid en mannelijke seksualiteit.

Te zien in de tentoonstellingIntolerance series: Intolerance I – III (2000-2004) – deze trilogie gaat over een invasie van figuren van de planeet Zog waarmee hij de maatschappelijke intolerantie laat zien tegenover datgeen wat in het algemeen als ‘anders’ wordt geca-tegoriseerd. De nadruk ligt op de norm, waarvan wordt aangetoond dat die eerder cultuurbepaald is dan universeel ‘ethisch’. Dit thema wordt verkend via toespelingen op het christendom, met zijn geschiede-nis van heksenjachten, discriminatie en seksuele onderdrukking.

PraBhaKar PachPutePrabhakar Pachpute (1986, woont en werkt in Bombay, India) is een kunstenaar die tekeningen, sculptu-ren en installaties maakt. Prabhakar komt uit een mijnwerkersgezin. Van de meeste gezinnen in zijn gemeen-schap werken veel mannen in de ‘Sasti Coal-mine’ van de Western India Coalfields Limited. In 2010, toen Prabhakar nog bezig was met zijn Masters in Sculpture, trok de uitge-breide verslaggeving van een Chi-leense mijnramp zijn aandacht. De hele wereld keek toe bij de poging de ondergronds opgesloten mijn-werkers te redden en de complete Chileense natie schaarde zich achter hen. In diezelfde periode stortte in Chandrapur een ondergrondse mijngang in waarbij veel mijnwer-kers gewond raakten, een gebeurte-nis waarvan zelfs de binnenlandse Indiase media maar nauwelijks mel-ding maakten. India was voor zijn energiebehoefte primair afhankelijk van steenkool en de mijnbouw was de belangrijkste factor in de groei die het land op dat moment mee-maakte. Het lot van de mijnwerkers werd zorgwekkend en onverschillig bekeken, vond Prabhakar. Hij had hun leven van dichtbij geobserveerd, begreep hun problemen en besloot de mijnwerker de hoofdrol te geven in zijn kunstwerken.

Te zien in de tentoonstellingCanary in a Coalmine – een instal-latie die bestaat uit op de wand geprojecteerde tekeningen die het ongeluk in Chandrapur en de col-lectieve kracht van de mijnwerkers verbeelden. De installatie is een

Phil Mulloy, Intolerance III, 2004.

Prabhakar Pachpute, Canary in a Coalmine (detail), 2012. Clark House, Bombay, India

William Kentridge, The Refusal of Time, 2012. William Kentridge, Philip Miller, Catherine Meyburgh en Peter Galison, 2012. Installatie in MAXXI Museo nazionale delle arti del XXI secolo, Rome. Beeld met dank aan Fondazione MAXXI, foto: Matteo Monti

seksuele kwetsbaarheid en geweld zijn omgedraaid.

The Legion of the Charlies (1971) – een verhaal geïnspireerd door twee moordzaken die volkomen verschil-lend zijn beoordeeld: de ene betreft de moorden gepleegd door Charles Manson en drie van zijn volgelin-gen, en de andere de moorden van soldaat William Calley in Vietnam. De twee verhalen worden naast elkaar gezet, zodat de inherente ontmen-selijking – buiten de eigen nationale grenzen – aan het licht komt die geworteld is in staatsapparaten als het leger.

williaM KentriDgeKentridge (1955, woont en werkt in Johannesburg) is kunstenaar, graficus en animator. Hij concentreert zich in zijn werk voornamelijk op sociaal-politieke thema’s voortkomend uit een geschiedenis van apartheid in Zuid Afrika. Hij heeft een kenmer-kende techniek van tekenen met houtskool waarbij hij elementen uitgumt om het volgende beeld te maken. Aan het afgebeelde tafereel voegt hij een gevoel van nabijheid en intimiteit toe.

Te zien in de tentoonstellingThe Refusal of Time (2012) – deze imposante installatie, een van de hoogtepunten van dOCUMENTA13 in Kassel, is te zien in de Studio van het museum. The Refusal of Time is

ondermeer voortgekomen uit ge-sprekken die Kentridge voerde met wetenschapshistoricus Peter Galison, waarin zaken aan de orde kwamen als de geschiedenis van de beheer-sing van de wereldtijd, relativiteit, zwarte gaten en de snaartheorie. In dit werk speelt een klein blaas- en percussieorkest anarchistische mu-ziek bij een serie animaties waarin de institutionalisering van de tijd in het laatnegentiende-eeuwse Parijs wordt afgebeeld. Kentridge vertelt het verhaal van de pogingen om de tijdwaarneming te standaardiseren, van tijdzones en van utopische visi-oenen van totale synchronisatie.

Phil MulloyPhil Mulloy (1948, woont en werkt in Groot-Brittannië) is kunstenaar en animator. Zijn animaties worden gekenmerkt door een rauwe stijl waarin hij donkere, vlakke, in silhouet getekende figuren afzet tegen de egale achtergrond van de afgebeel-de wereld. Het verhaal volgt vaak eigenaardige mannelijke figuren en stelt maatschappelijke thema’s als religie, kapitalisme en racisme aan de orde. In zijn films levert hij rechtstreeks kritiek op de rollen van sociale actoren en op machtsrelaties die in maatschappelijke structuren besloten liggen. In combinatie met het frequente gebruik van seks steekt Mulloy de draak met sociaal geac-cepteerd gedrag. Hij werpt licht op de absurditeit van maatschappelijke

rollen en spot tegelijk met de manne-lijkheid en mannelijke seksualiteit.

Te zien in de tentoonstellingIntolerance series: Intolerance I – III (2000-2004) – deze trilogie gaat over een invasie van figuren van de planeet Zog waarmee hij de maatschappelijke intolerantie laat zien tegenover datgeen wat in het algemeen als ‘anders’ wordt geca-tegoriseerd. De nadruk ligt op de norm, waarvan wordt aangetoond dat die eerder cultuurbepaald is dan universeel ‘ethisch’. Dit thema wordt verkend via toespelingen op het christendom, met zijn geschiede-nis van heksenjachten, discriminatie en seksuele onderdrukking.

PraBhaKar PachPutePrabhakar Pachpute (1986, woont en werkt in Bombay, India) is een kunstenaar die tekeningen, sculptu-ren en installaties maakt. Prabhakar komt uit een mijnwerkersgezin. Van de meeste gezinnen in zijn gemeen-schap werken veel mannen in de ‘Sasti Coal-mine’ van de Western India Coalfields Limited. In 2010, toen Prabhakar nog bezig was met zijn Masters in Sculpture, trok de uitge-breide verslaggeving van een Chi-leense mijnramp zijn aandacht. De hele wereld keek toe bij de poging de ondergronds opgesloten mijn-werkers te redden en de complete Chileense natie schaarde zich achter hen. In diezelfde periode stortte in Chandrapur een ondergrondse mijngang in waarbij veel mijnwer-kers gewond raakten, een gebeurte-nis waarvan zelfs de binnenlandse Indiase media maar nauwelijks mel-ding maakten. India was voor zijn energiebehoefte primair afhankelijk van steenkool en de mijnbouw was de belangrijkste factor in de groei die het land op dat moment mee-maakte. Het lot van de mijnwerkers werd zorgwekkend en onverschillig bekeken, vond Prabhakar. Hij had hun leven van dichtbij geobserveerd, begreep hun problemen en besloot de mijnwerker de hoofdrol te geven in zijn kunstwerken.

Te zien in de tentoonstellingCanary in a Coalmine – een instal-latie die bestaat uit op de wand geprojecteerde tekeningen die het ongeluk in Chandrapur en de col-lectieve kracht van de mijnwerkers verbeelden. De installatie is een

Phil Mulloy, Intolerance III, 2004.

Prabhakar Pachpute, Canary in a Coalmine (detail), 2012. Clark House, Bombay, India

William Kentridge, The Refusal of Time, 2012. William Kentridge, Philip Miller, Catherine Meyburgh en Peter Galison, 2012. Installatie in MAXXI Museo nazionale delle arti del XXI secolo, Rome. Beeld met dank aan Fondazione MAXXI, foto: Matteo Monti

herinterpretatie van de installatie Canary in a Coalmine die Pachpute in 2012 in Bombay realiseerde.

Peter Pontiac Peter Pontiac (1951, woont en werkt in Amsterdam) is een kunstenaar die cartoons maakt. Hij is in Nederland vooral bekend vanwege zijn auto-biografische voorstellingen van drugsgebruik in de jaren tachtig en zijn indrukwekkende en gedetailleer-de tekentechniek, waarmee hij veel inhoud in een tekening perst. Zijn onderwerpen variëren van fictieve politieke scenes waarin hij zelf als personage figureert, tot alledaagse taferelen van het leven op straat, zoals armoede en drugs.

Te zien in de tentoonstellingPighead Acid Test (1969) – een fictief verhaal over de ontvoering van president Nixon.

Art Under Attack (2013), Deus Ex Machina (1996), Dope Carousel (1993), Loveslug (1991) – vier tekeningen

over Pontiacs leven en ervaringen in Amsterdam.

ton sMitsTon Smits (1921-1981) was een in Eindhoven gevestigd kunstenaar en cartoonist. Tijdens de Tweede Wereldoorlog tekende Smits poli-tieke spotprenten waarin hij Hitler en de nazi’s parodieerde. Ook maakte hij cartoons over uiteenlopende aspecten van de politieke situatie in Nederland, zoals het immigratie-beleid, de voormalige Nederlandse koloniën en de economie. Na de oorlog besloot Smits zich te richten op niet-politieke cartoons en schilde-rijen waarmee hij bekender is gewor-den. Smits’ cartoons zijn vlak, lineair en meestal uitgevoerd in zwart-wit. Hij koos met name in zijn politieke spotprenten een directe benadering van zijn onderwerp.

Te zien in de tentoonstellingIn Black or White worden politieke spotprenten getoond die hij net na de Tweede Wereldoorlog maakte.

Peter Pontiac, Dope Carousel, 1993 Ton Smits, Zonder titel, 1947

PuBlieKsactiViteiten BlacK or whiteTijdens Black or White organiseert het museum verschillende activi-teiten. Bezoekers – jong en oud – kunnen zelf aan de slag gaan in het museum en er worden workshops gegeven. De werken in Black or White zijn ook een belangrijke voe-dingsbron voor de thema lezingen, de driedaagse zomercursus, de Zomertoer en de tentoonstelling Kleurrijk in zwart-wit van de kinderen van Korein Kinderplein.

Curators Black or White: Galit Eilat, Taya Hanauer (co-curator)

Van AbbemuseumBilderdijklaan 10, EindhovenT +31 (0) 40 2381000info@vanabbemuseum.nlwww.vanabbemuseum.nl