BÓG W LITERATURZE I SZTUCE

BÓG PRZEDSTAWIONY W LITERATURZE…

„Postanowiłem położyć kres istnieniu wszystkich ludzi, bo ziemia jest pełna wykroczeń przeciw mnie.” (…)

Rdz 6, 13

Surowy Bóg:

Człowiek wielokrotnie zawiódł zaufanie Boga. Bóg ukarał go zsyłając na ziemię potop, który zniszczył wszystko, co żyło na niej. Uratował się tylko Noe z rodziną i zwierzętami, które zostały wprowadzone przez niego do arki. Był to człowiek kochający Boga i wypełniający jego przykazania.

„Są oni jednym ludem i wszyscy mają jedną mowę, i to jest przyczyną, że zaczęli budować. A zatem w przyszłości nic nie będzie dla nich niemożliwe, cokolwiek zamierzą uczynić.” (…)

Peter Bruegel „Wieża Babel” (ok. 1563)

Rdz 11, 6

Ludzie zapragnęli zbudować wieżę sięgającą do nieba. Ich pycha nie podobała się Stwórcy, który pomieszał języki, by uniemożliwić im dalszą pracę.

„(…) Dano jej [Bestii] wszcząć walkę ze świętymi i zwyciężyć ich, i dano jej władzę nad każdym szczepem, ludem, językiem i narodem.”

Ap 13, 7

„Jeźdźcy apokalipsy” (1496–1498 )

W ostatniej części Biblii poznajemy Apokalipsę św. Jana, czyli objawienie, które przepowiada nadejście czasu ostatecznego. Dzięki niemu, przedstawiono Sąd Boży i koniec świata. W Biblii Bóg, człowiek i świat są elementami, które przeplatają się wzajemnie. Jeden element, dopełnia drugi.

Bóg stwórca:

Obraz Boga stwarzającego świat znamy przede wszystkim z Biblii. Sześć dni pracy i siódmy dzień odpoczynku, stworzenie ziemi i roślin, zwierząt i człowieka oraz nadanie przez człowieka nazw tym istotom to chyba najważniejsze elementy przedstawianego w Biblii wydarzenia.

,,Czego chcesz od nas, Panie” (Pieśń XXV Jan Kochanowski) odnajdujemy obraz Stwórcy jako artysty, który stwarzając kosmos, dokonał wielkiego dzieła. Bóg strzegący człowieka przed wszelkim złem, wszechobecny, dający dobro i pomyślność w życiu.

Bóg tolerancji i miłości:

Przeciwieństwem Boga nietolerancyjnych chrześcijan, ukazanego w ,,Pieśni o Rolandzie” czy w ,,Trylogii Sienkiewicza”, jest Pan miłosierny. To Bóg, który stworzył ,,świat piękny i różny”- świat, w którym różnica jest źródłem szczęścia i radości, a nie niepokoju i zbrodni. Bóg absolutnej miłości, a zarazem Bóg niezwykle wymagający, który każe wybaczać prześladowcom Ten wymagający, kochający Pan potępia egoizm, gnuśność, lenistwo. Co ważne- to Bóg wszystkich kultur i wszech czasów, który z jednaką miłości traktuje zapewne ,,Miss Helen z mglistej wysepki Mull na Hebrydach”, ,, dobrego studenta z Berlina” i ,,siwego staruszka który nie proszony przyniósł mi owoce ze swego ogrodu na spalonej słońcem ojczystej wyspie syna Leartesa” Wreszcie- to Bóg stojący ponad religiami.

• ,,Pozwól o Panie abym nie myślał o moich wodnistookich szarych niemądrych prześladowcach kiedy słońce wschodzi w Morze Joński prawdziwie nieopisane żebym zrozumiał innych ludzi inne języki inne cierpienia”

• ,,wybacz, że myślałem tylko o sobie gdy życie innych okrutnie nieodwracalnie krąży wokół mnie”

Herbert Zbigniew „Modlitwa Pana Cogito-podróżnika”

W przypowieści „O synu marnotrawnym", Bóg pokazuje, jak bardzo kocha człowieka i ile potrafi mu przebaczyć.

"Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem". (…) "Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go (…) Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie będziemy ucztować i bawić się, ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się".

Rembrandt „Powrót syna marnotrawnego” (ok. 1668)Łk 15, 18

BÓG PRZEDSTAWIONY W SZTUCE…

Michał Anioł „Stworzenie Adama” (1510)

Michał Anioł, Stworzenie Adama

W kierunku młodego mężczyzny Bóg Ojciec wysuwa rękę. Adam unosi swe ciało jakby było ono przyciągane przez siłę Wszechmogącego. Energia płynąca od Boga wypełnia budzące się do życia ciało Adama. Niczym nie różni się ono od sylwetki Boga, który jest starszym mężczyzną, (podkreślą to siwo-błękitne włosy i broda). Bóg unosi się w przestworzach, Adam znajduje się na ziemi.

Michał Anioł „Stworzenie Ewy” (1521)

Michał Anioł, Stworzenie Ewy

Na fresku znajdującym się w Kaplicy Sykstyńskiej widoczny jest Bóg, który stoi przed Ewą z podniesioną dłonią. Widoczny jest również Adam, śpiący w chwili tworzenia Ewy. Bóg jest przedstawiony jako starzec z długą, jasną brodą ubrany w niebieskie szaty.

Stanisław Wyspiański „Bóg Stwórca” (witraż) (1897-1904)

Witraż Stanisława Wyspiańskiego Bóg Stwórca

Witraż przedstawia potężnego, ważnego i ogromnego Boga, osobę starszą, która ma długie, siwe włosy i brodę. Lewą rękę ma w górze, a prawą jakby coś stwarzał. Ma Skupioną twarz. Brakuje mu normalnego oka, wygląda jakby płakał albo słońce raziło go w oczy i było trudno mu patrzeć na świat. W witrażu przeważa kolor niebieski, w wielu odcieniach. Bóg unosi się nad falami morza. Z obrazu można wywnioskować, że to mogło być uwiecznione w drugim dniu stwarzania świata. Nie widać tam Ziemi. Gest podniesionej ręki oznacza, że stwórca zastanawia się, czy odłączyć Ziemię od nieba.

Hans Memling „Sąd Ostateczny” (1467-1471)

Hans Memling, Sąd Ostateczny

Tryptyk przedstawia postać boską, w roli sędzi na sądzie ostatecznym każdego człowieka. Wokół niego siedzi dwunastu Apostołów Maryja i Jan Chrzciciel (Maryja i Jan proszą o łaski dla dusz). Po swojej prawej stronie ma bramy do krainy wiecznego szczęścia, a po lewej do piekła. Na głównym planie widzimy Archanioła, który waży ludzkie dusze. Za nim widać jak Anioł walczy o ludzką duszę. Tryptyk pokazuje władzę Boga nad człowiekiem. Obraz pokazuje Boga miłosiernego, sprawiedliwego walczącego o każdą duszę.

Michał Anioł „Sąd Ostateczny” (1536-1541)

Michał Anioł, Sąd Ostateczny

Kompozycja jest skupiona wokół postaci Chrystusa - sędziego karzącego za grzechy z Matką Bożą o boku. Wokół zgromadzeni są święci najczęściej trzymający narzędzia swojej męczeńskiej śmierci. Po prawej stronie ukazany jest św. Piotr z kluczami, poniżej św. Bartłomiej z nożem w ręku i własną skórą (skóra twarzy to autoportret Michała Anioła. W górnej części obrazu unoszą się aniołowie trzymający narzędzia Męki Pańskiej. Poniżej centralnej sceny artysta umieścił 11 aniołów bez skrzydeł. Dmą oni w trąby budząc umarłych, którzy ukazani w dole po stronie lewej. Dół po stronie prawej, ukazuje scenę strącania do piekieł potępionych przewiezionych na łodzi Charona (postać z oślimi uszami).

Hieronim Bosch „Sąd Ostateczny” (ok. 1470)

Hieronim Bosch Sąd Ostateczny

Na ziemi rozgrywają się straszne sceny – ludzie grzeszni prowadzeni są siłą do bram piekielnych, by cierpieć po śmierci katusze. Cierpienie grzesznych, którzy niegodnie przeżyli swoje życie, w związku z czym idą do piekła. Bóg ubrany jest w czerwoną szatę symbolizującą władzę. Na ziemi rozgrywa się zamęt i chaos.

INNE OBLICZA BOGA

Kiedyś…

BÓG XXI WIEKU…

Bóg widziany współczesnymi oczami

Coraz częściej ludzie oczekują, że Bóg będzie czarodziejem spełniającym ich zachcianki i kaprysy, a w razie wpadki cudownie interweniującym, aby ich wybawić z kłopotu. Kościół zaś to tylko instytucja rozdająca za darmo cudownie rozmnożony chleb, a chwilach podniosłych i uroczystych zapewniająca wzruszające przeżycia lub w chwilach trudnych dostarczająca duchowej pociechy, ale bez prawa do stawiania jakichkolwiek wymagań moralnych. I absolutnie żadnej krytyki czy mówienia o grzechu, winie, zadośćuczynieniu!!!

Podsumowanie

Człowiek pokłada w bogu ufność i nadzieje. Bóg jest nauczycielem, uczy walki ze złem. Jest dobroczyńca, wybawca i chroni człowieka. Jest opoka, na której człowiek może polegać. Bóg daje ludziom władze na ziemi. Jest wszechmocny, potrafi ratować ludzi, którzy na to zasługują. Człowiek natomiast jest slaby i mały w porównaniu do potężnego Boga. Czuje sie marny jego życie jest krótkie, w Bogu szuka schronienia. Pomaga mu to w walce z życiem i złem. Człowiek wierzy w Boga, ale również sie Go boi.

DZIĘKUJEMY PRZYGOTOWAŁY: ANETA ADAMIEC I NIKOLA SZLENSOG