1

Chng 1

C s l thuyt I. u, nhc im ca h thng iu khin bng thu lc. 1. u im.

- Truyn c cng sut cao v lc ln nh cc c cu tng i n gin, hot ng vi tin cy cao i hi t phi chm sc, bo dng. - iu chnh c vn tc lm vic tinh v v cp, d thc hin t ng ho theo iu kin lm vic hay theo chng trnh cho sn. - Kt cu gn nh, v tr ca cc phn t dn v b dn khng l thuc vi nhau, cc b phn ni thng l nhng ng ng d i ch.

- C kh nng gim khi lng v kch thc nh chn p sut thu lc cao. - Nh qun tnh nh ca bm v ng c thu lc, nh tnh chu nn ca du nn c th s dng vn tc cao m khng s b va p mnh nh trong trng hp c kh hay in. - D bin i chuyn ng quay ca ng c thnh chuyn ng tnh tin ca c cu chp hnh. - D phng qu ti nh van an ton. - D theo di v quan st bng p k, k c cc h phc tp, nhiu mch.

- T ng ho n gin, k c cc thit b phc tp, bng cch dng cc phn t tiu chun ho.

2. Nhc im. - Mt mt trong ng ng dn v r r bn trong cc phn t, lm gim hiu sut v hn ch phm vi s dng. - Kh gi c vn tc khng i khi ph ti thay i do tnh nn c ca cht lng v tnh n hi ca ng ng dn. - Khi mi khi ng, nhit ca h thng cha n nh, vn tc lm vic thay i do nht ca cht lng thay i.

II. nh lut ca cht lng. 1. p sut thu tnh. Trong cc cht lng, p sut (p sut do trng lng v p sut do ngoi lc) tc dng ln mi phn t cht lng khng ph thuc vo hnh dng bnh cha (hnh 1.1) v (hnh 1.2)

2

Hnh 1.1

Ti (hnh 1.1d) ta c: ps = h.g. + pL Ti (hnh 1.1e) ta c: pF = A

F

Ti (hnh 1.1f) ta c: 1

1

AF = pF =

2

2

AF v

1

2

II =

2

1

AA =

2

1

FF

Trong : - khi lng ring ca cht lng. h - chiu cao ct nc. g - gia tc trng trng. ps - p sut do lc trng trng. pL - p sut kh quyn. pF - p sut ca ti trng. A - din tch b mt tip xc. F - ti trng ngoi.

3

2. Phng trnh dng chy lin tc (hnh 1.3).

Lu lng trong ng ng t v tr (1) n v tr (2) l khng i. Lu lng Q ca cht lng qua mt ct S ca ng bng nhau trong ton ng (t iu kin lin tc). Ta c phng trnh dng chy nh sau:

Q = S.v = const Vi v l vn tc chy trung bnh qua mt ct S. Trong : Q - lu lng dng chy ti v tr 1 v v tr 2 [m3/s]. v1 - vn tc dng chy ti v tr 1 [m3/s]. v2 - vn tc dng chy ti v tr 2 [m3/s]. A1 - tit din dng chy ti v tr 1 [m2]. A2 - tit din dng chy ti v tr 2 [m2]. Nu tit din dng chy l hnh trn, ta vit c nh sau:

v1. 4.21 d = v2. 4

.22 d

Vn tc dng chy ti v tr 2:

4

2V = 1V .2122

dd

Trong : d1, d2- l ng knh ng ti v tr (1) v v tr (2). 3. Phng trnh Bernuli. p sut ti mt im cht lng ang chy, theo (hnh1.3) ta c:

p1 + gh1 + 221v = p2 + gh2 + 2

22v = const.

Trong : p + gh - p sut thu tnh.

2

2v = g

v2

2 - p sut thu ng.

= .g - trng lng ring. III. n v o cc i lng c bn. 1. p sut. n v c bn ca p sut theo h o lng Si la Pascal (Pa). 1 Pascal (Pa) l p sut phn b u ln b mt c din tch 1 m2 vi lc tc ng vung gc ln b mt l 1 Newton (N).

1 Pa = 1 N/m2

1 Pa = 1 kg m/s2/ m2 = 1 kg/ms2

Trong thc t ngi ta dng n v bi s ca Pascal l Megapascal (MPa). 1 MPa = 1 000 000 Pa.

Ngoi ra cn dng n v bar : 1 bar = 105 Pa = 100000 Pa. v n v kp/cm2 (theo DIN - tiu chun Cng ho Lin bang c) 1 kp/cm2 = 0,980665 bar = 0,981 bar. 1 bar = 1,01972 kp/cm2 = 1,02 kp/cm.2 n v kG/cm2 tng ng kp/cm2. Ngi ta thng ly gn ng 1 bar = 1 kp/cm2 = 1 at Ngoi ra mt s nc (Anh, M) cn s dng n v o p sut :

Pound (0,4536 kg) per square inch (6,4521 cm2) K hiu lbf/in2 (psi) 1 bar = 14,5 psi 1psi = 0.06895 bar

5

Theo (hnh 1.5) p sut ghi trn tt c cc p k l hiu sut ca p sut tuyt i v p sut kh quyn. p sut ghi trn tt c cc chn khng k l hiu p sut ca p sut kh quyn v p sut tuyt i. (Bng 1.1) biu th mi tng quan ca cc n v o p sut khc nhau. Bng 1.1

p sut Pa bar mbar at kp/cm2

mmWS kp/m2

Torr mm Hg

psi Atm

1 Pa 1 N/m2

1 1,000. 10-5

1,000.10-5

1,02.10-3 0,102 7,50.10-3 1,45. 10-4

1 bar 1,000.105

1 1,000.10-3

1,02 1,02.104 0,75.103 1,45. 10

0,987

1 mbar 1,000.102

1,000. 10-3

1 1,02.10-3 1,02.10 0,75 1,45. 10-2

0,987.10-3

1 at 1 kp/cm2

0,981.105

0,981 9,81.102 1 1,000. 104

7,36.102 1,42. 10-2

0,987

1 mmWS 1 kp/m2

9,81 0,981. 10-4

9,81.10-2 1,000. 10-4

1 7,36.10-2 1,42. 10-3

9,68.10-5

1 mm Hg 1 Torr

1,33. 102

1,3310-3 1,33 1,36.10-3 1,36.10 1 1,934.10-2

1,32.10-3

1 psi 6,895.103

6,895. 10-2

6,895. 10 7,033. 10-2

7,033. 102

5,171.10 1 6,805.10-2

1 atm 1,013.105

1,013 1,031.103 1,033 1,033. 104

7,6.102 1,469.10-2

1

2. Lc. n v ca lc l Newton (N). 1 Newton (N) l lc tc ng ln i trng c khi lng 1 kg vi gia tc 1 m/s2.

1N = 1 2.

smkg

Ngoi n v Newton (N), ngi ta cn s dng mt s n v khc v lc (bng 1.2) theo DIN ( n v kG tng ng vi kp). Bng 1.2

N dyn kp Mp p 1 105 0,102 1,02.10-4 102 10-5 1 1,02.10-6 1,02.10-9 1,02.10-3

9,81 9,81.105 1 10-3 103

9,81.103 9,81.108 103 1 106

6

9,81.10-3 981 10-3 10-6 1 3.Cng. n v ca cng l Joule (J). 1 Joule (J) l cng sinh ra di tc ng ca lc 1 N vt dch chuyn qung ng 1m.

1J = 1Nm

1J = 1 22

skgm

(Bng 1.3) biu th mi lin h gia cc n v o v cng (n v kGm tng ng vi kpm).

J erg kpm kWh kcal eV 1 10-7 0,102 2,78.10-7 2,39.10-4 6,24.1018

10-7 1 1,02.10-8 2,78.10-14 2,39.10-11 6,24.1011

9,81 9,81.107 1 2,72.10-6 2,34.10-3 6,12.1019

3,60.106 3,60.1013 3,67.105 1 860 2,25.1025

4187 4,19.1010 427 1,16.10-3 1 2,61.1022

1,6.10-19 1,6.10-12 1,63.10-20 4,45.10-26 3,83.10-23 1 4.Cng sut. n v ca cng sut l Watt (W). 1 Watt (W) l cng sut trong thi gian 1s, sinh ra nng lng 1 J.

1 W = 1Nm/s.

1 W = 1 22

skgm .

(Bng 1.4) biu th theo DIN mi lin h gia n v o v cng sut (n v kGm/s tng ng kpm/s: n v m lc CV tng ng vi PS). Bng 1.4

W kW kpm/s PS kcal/s kcal/h 1 10-3 0,102 1,36.10-3 2,39.10-4 0,86 105 1 102 1,36 0,239 860 9,81 9,81.10-3 1 1,33.10-2 23,45.10-4 8,43 735,5 0,7355 75 1 0,1757 622 4187 4,19 427 5,69 1 3600 1,16 1,16.10-3 0,119 1,58.10-3 2,78.10-4 1

7

IV. So snh cc loi truyn ng. Trong (bng 1.5) trnh by cc dng nng lng v so snh chng trong truyn ng.

Tiu chun Thu lc Kh nn in t C hc (1) (2) (3) (4) (5) Mang nng lng

Du Kh nn Electron Trc; bnh rng; xch

Truyn nng lng

ng dn, u ni

ng dn, u ni

Dy in Trc, bnh rng

To ra nng lng hoc chuyn i thnh dng nng lng khc

Bm, xilanh truyn lc, ng c thu lc

My nn kh, xilanh truynlc, ng c kh nn.

My pht in, ng c in, pin c quy

Trc, bnh rng, ai truyn Xch truyn.

Cc i lng c bn

p sut p (400 bar), lu lng (m3/h)

p sut p (khong 6 bar). lu lng q (m3/h)

Hiu in th U, cng dng in I

Lc, mmen xon, vn tc, s vng quay.

Cng sut Rt tt, p sut n khong 400 bar, kt cu nh gn, gi c ph hp.

Tt, b gii hn bi p sut lm vic khong 6 bar.

Tt, trng lng ng c in c cng cng sut ln hn 10 ln so vi ng c thu lc. S ng m ca cc tip im thun li hn so vi van o chiu.

Tt, bi v khng c chuyn i nng lng. B nng lng gii hn trong lnh vc iu khin v iu chnh.

chnh xc ca v tr (hnh trnh)

Rt tt, bi v du khng c n hi.

Khng tt hn bi v kh nn c n hi.

Tt, tr nh.

Rt tt, kh nng n khp truyn ng.

8

Hiu sut Va phi, tn tht th tch, ma st truyn ng, chuyn i nng lng, tn tht p sut van

Tnh cht kh nn c nh hng trong qu trnh truyn ti

Va phi. Tn tht ln.

Kh nng iu khin v iu chnh

Rt tt i vi cc loi van v bm iu chnh c lu lng. C cu servo. Kt hp tt vi in - in t.

iu khin linh hot. Kh iu chnh do nh hng bi n hi ca kh nn

Cng sut tiu th thp, rt tt.

km linh hot, kh iu chnh.

Kh nng to ra chuyn ng thng

n gin bi xilanh truyn lc.

n gin. Thng qua ng c.

n gin thng qua trc.

Kh nng ng dng

Chuyn ng thng cc my sn xut.

Lp rp. Dy chuyn t ng.

Truyn ng quay. Tnh tin.

Truyn ng khong cch ngn.

V. Phm vi ng dng.

H thng iu khin bng thu lc c ng dng rng ri trong cng nghip. Mt s lnh vc sau minh ho cho ng dng (hnh 1.6).

9

VI. Tn tht trong h thng iu khin bng thu lc. Trong h thng thu lc co cc loi tn tht sau: 1. Tn tht th tch. Tn tht th tch l do du thu lc chy qua cc khe h trong cc phn t ca h thng. p sut cng ln, vn tc cng nh v nht cng nh th tn tht th tch cng ln. Tn tht th tch ng k nht l cc c cu bin i nng lng. 2. Tn tht c kh. Tn tht c kh l do ma st gia cc chi tit c chuyn ng tng i vi nhau. 3. Tn tht p sut. Tn tht p sut l s gim p sut do lc cn trn ng chuyn ng ca du t bm n c cu chp hnh. Tn tht ph thuc vo nhng yu t khc nhau:

- Chiu di ng dn. - nhn thnh ng. - ln tit din ng. - Tc dng chy. - S thay i tit din. -Trng lng ring, nht.

Nu p sut vo h thng l p0 v p1 l p sut ra, th tn tht p sut c biu th bng:

p = p0 - p1 = 10. . dlv

g2

2 (N/m2)

= 10-4. .dlv

g2

2 (bar)

Trong :

10

- khi lng ring ca du [914 kg/m3]. g - gia tc trng trng [9,18 m/s2]. v - vn tc trung bnh ca du [m/s]. - h s tn tht cc b.

4. nh hng cc thng s hnh hc n tn tht p sut.

Hnh 1.7.

a. Tit din dng trn (hnh 1.7) v(hnh 1.8) Nu ta gi :

p - tn tht p sut.

l - chiu di ng dn. - khi lng ring ca cht lng. Q - lu lng. D - ng knh. v - nht ng hc. - h s ma st ca ng. LAM - h s ma st i vi chy tng. TURB - h s ma st i vi chy ri.

Tn tht:

11

p = 5

2

2

..8D

Ql

= LAM - QvD..256

= TURB - 4

..4316,0

vDQ

S reynold:

vDQ.

.4

> 3000

b. Tit din thay i ln t ngt (hnh 1.9).

p = (1- 22

21

DD )2. 4

1

2

2

..8DQ

D1 - ng knh ng dn vo. D2 - ng knh ng dn ra.

c. Tit din thay i ln t t (hnh 1.10).

p = [0,12 0,20]. 41

2

242

41 ..8.1

DQ

DD

12

d. Tit din nh t ngt (hnh 1.11).

p = 0,5. 41

2

221

22 ..8.1

DQ

DD

e. Tit din nh t t (hnh 1.12) p 0 f. Vo ng dn (hnh 1,13). Tn tht p sut c tnh theo cng thc sau:

p = E . 42

2

..8DQ

Trong h s tht thot E c chia thnh 2 trng hp a v b, xem bng sau:

Cnh H s tht thot E Sc 0,5 A Gy khc 0,25 Trn 0,06 B C trc < 3

g. Ra ng dn (hnh 1.14). Tn tht p sut c tnh theo cng thc sau:

p = U . 42

2

..8DQ

H s tht thot U

vDQ.

.4

< 3000 2

vDQ.

.4

. 3000 1

13

h. ng dn gy khc (hnh 1.15).

DR 4

p = U . 42

2

..8DQ

i. Tn tht p sut van (hnh 1.16). i vi tng loi van c th, do tng hng sn xut, th s c ng c tnh tn tht p sut cho tng loi van. Tn tht p sut van theo th (hnh 1.16).

k. Tn tht trong h thng thu lc (hnh 1.17).

14

VII. nht v yu cu i vi du thu lc. 1. nht. nht l mt trong nhng tnh cht quan trng nht ca cht lng. nht xc nh ma st trong bn thn cht lng v th hin kh nng chng bin dng trt hoc bin dng ct ca cht lng. C hai loi nht: a. nht ng lc. nht ng lc l lc ma st tnh bng 1 N tc ng trn mt n v din tch b mt 1 m2 ca hai lp phng song song vi dng chy ca cht lng cch nhau 1 m v c vn tc 1 m/s. nht ng lc c tnh bng [Pa.s]. Ngoi ra, ngi ta cn dng n v poaz (Poiseuille), vit tt l P.

1P = 0,1 N.s/m2 = 0,010193 kG.s/m2 !P = 100cP (centipoiseulles)

Trong tnh ton k thut thng dng s quy trn: 1P = 0,0102 kG.s/m2.

b. nht ng. ng l t s gia h s nht ng lc vi khi lng ring ca cht lng.

v =

n v nht ng l [m2/s]. Ngoi ra, ngi ta cn dng n v stc (Stoke), vit tt l St hoc centistokes, vit tt l cSt.

1St = 1 cm2/s = 10-4 m2/s 1cSt = 10-2 St = 1mm2/s

c. nht theo Engler (E0).

15

nht theo Engler (E0) l mt t s quy c dng so snh thi gian chy 200 cm3 cht lng c th qua l nht k (2,8mm) vi thi gian chy 200 cm3 nc ct qua l ny nhit + 200C.

K hiu E0 ntt

2. S ph thuc ca nht vo nhit . Nhit cng tng th nht ca cht lng cng gim (hnh 1.18). 3.Phn loi nht theo tiu chun ISO. T chc tiu chun ho Quc t (ISO) a ra mt cch phn loi mi v vt liu bi trn. Phn loi nht theo ISO c trnh by (bng 1.6). Bng 1.6.

K hiu theo ISO

nht trung bnh 400C [ mm2/s]

nht ng gii hn 400C [ mm2/s]

Thp nht Cao nht ISO VG 2 ISO VG 3 ISO VG 5 ISO VG7 ISO VG 10 ISO VG 15 ISO VG 22 ISO VG 32

2,2 3,2 4,6 6,8 10 15 22 32

1,98 2,88 4,14 6,12 9,00 13,5 19,8 28,8

2,42 3,52 5,06 7,48 11,0 16,5 24,2 35,2

16

ISO VG 46 ISO VG 68 ISO VG 100 ISO VG 150 ISO VG 220 ISO VG 320 ISO VG 460 ISO VG 680 ISO VG 1000 ISO VG 1500

46 68 100 150 220 320 460 680 1000 1500

41,4 61,2 90,0 135 198 288 414 612 900 1350

50,6 74,8 110 165 242 352 506 748 1100 1650

So snh nht theo tiu chun ISO VG v SAE c trnh by (bng 1.7) Bng 1.7.

ISO VG SAE 100 30 68 20,20 W 46 32 10 W 22 5 W

4. Yu cu i vi du thu lc. Nhng ch tiu c bn nh gi cht lng cht lng lm vic l nht, kh nng chu nhit, n nh tnh cht ho hc v tnh cht vt l, tnh chng r, tnh n mn cc chi tit cao su, kh nng bi trn, tnh si bt, nhit bt la, nhit ng c. Cht lng lm vic phi m bo cc yu cu sau:

- C kh nng bi trn tt trong khong thay i ln nhit v p sut. - nht t ph thuc vo nhit . - C tnh trung ho (tnh tr) vi cc b mt kim loi, hn ch c kh nng

xm nhp ca kh, nhng d dng tch kh ra. - Phi c nht thch ng vi iu kin chn kht v khe h ca cc chi tit di

trt, nhm m bo r du b nht, cng nh tn tht ma st t nht. - Du cn phi t si bt, t bc hi khi lm vic, t ho tan trong nc v khng

kh, dn nhit tt. Trong nhng yu cu trn, du khong vt tho mn c y nht. Sau y l k hiu cc loi du theo DIN 51524 v CETOP:

- H: Du khong vt c tnh trung ho (tnh tr) vi cc b mt kim loi, hn ch c kh nng xm nhp ca kh, nhng d dng tch kh ra.

- L: Du khong vt c thm cht ph gia tng tnh cht c hc v ho hc trong thi gian vn hnh di.

17

- P: Du khong vt c thm cht ph gia gim s mi mn v kh nng tng chu ti trng ln. Thng thng s dng du khong vt :

- HL: cho nhng yu cu n gin vi p sut lm vic nh hn 200 bar. - HLP: cho nhng yu cu vi p sut lm vic ln hn 200 bar.

1

Chng 2 Cung cp v x l du I. Bm v ng c du. 1. Nguyn l chuyn i nng lng. Bm v ng c du l hai thit b c chc nng khc nhau. Bm l phn t to ra nng lng, cn ng c du l thit b tiu th nng lng ny. Tuy th kt cu v phng php tnh ton ca bm v ng c du cng loi ging nhau. Bm du l mt c cu bin i nng lng, dng bin c nng thnh nng lng ca du (dng cht lng). Trong h thng du p thng ch dng bm th tch, tc l loi bm thc hin vic bin i nng lng bng cch thay i th tch cc bung lm vic (khi th tch cc bung lm vic tng, bm rt du, thc hin chu k ht v khi th tch ca bung gim, bm y du ra thc hin chu k nn). Tu thuc vo lng du do bm y ra trong mt chu k lm vic, ta c th phn ra hai loi bm th tch:

- Bm c lu lng c nh, gi tt l bm c nh. - Bm c lu lng c th iu chnh, gi tt l bm iu chnh.

Nhng thng s c bn ca bm l lu lng v p sut. ng c du l thit b dng bin nng lng ca dng cht lng thnh ng

nng quay trn trc ng c. Qu trnh bin i nng lng l du c p sut c a vo bung cng tc ca ng c. Di tc dng ca p sut, cc phn t ca ng c quay.

Nhng thng s c bn ca ng c du l lu lng ca 1 vng quay v hiu p sut ca ng vo v ng ra.

2. Cc i lng c trng. a. Th tch du ti i trong 1 vng (hnh trnh) (hnh 2.1). Nu ta gi:

V - th tch du ti i trong mt vng (hnh trnh). A - din tch mt ct ngang. h - hnh trnh pittng. VZL - th tch khong h gia hai rng. Z - s rng ca bnh rng.

(hnh 2.1) ta c th tch du ti i trong 1 vng (hnh trnh): V = A.h 1 hnh trnh V VZL.Z.2 1 vng

2

b. p sut lm vic. p sut lm vic c biu din trn (hnh 2.2). Trong :

- p sut n nh p1. - p sut cao p2. - p sut nh p3: p sut van trn.

3

c. p sut bung ht. bung ht p sut phi t mt mc chn khng ti thiu. (hnh 2.3). biu din p sut tuyt i (1), p sut tng i (2) vi mc chn khng ti thiu bung ht. d. Hiu sut.

Hiu sut ca bm hay ng c du ph thuc cc yu t sau:

- Hiu sut th tch v. - Hiu sut c v thu lc hm.

Nh vy hiu sut ton phn: t = v . hm (hnh 2.4) ta c: - Cng sut ng c in: PE = ME.E - Cng sut ca bm : P = p.qv

Nh vy ta c cng thc sau:

PE = tb

p

= tb

vqp.

- Cng sut ca ng c du: PA = MA. A

4

hay: PA = tMotor . p . qv

- Cng sut ca xilanh: PA = F.v hay:

PA = txilanh . p . qv

Trong : PE, ME, E - cng sut, mmen v vn tc gc trn trc ng c ni vi bm. PA, MA, A - cng sut, mmen v vn tc gc trn ng c ti. PA, F, v - cng sut, lc v vn tc pittng. P, p, qv - cng sut, p sut v lu lng dng chy. txilanh - hiu sut ca xilanh. tMotor - hiu sut ca ng c du.

tb hiu sut ca bm du.

e. S ph thuc gia hiu sut, p sut v s vng quay.

(Hnh 2.5) l v d biu din s ph thuc ca hiu sut vo p sut vi s vng quay 1500 vng/pht v s ph thuc ca hiu sut vo s vng quay vi p sut 200 bar. 1. Cng thc tnh ton bm v ng c du.

a. Lu lng qv, s vng quay n v th tch du trong mt vng quay V (hnh2.6).

5

Ta c: qv = n.V Lu lng bm: qv = n.V. v.10-3

ng c du: qv = v

Vn. .10-3

Trong : qv - lu lng [lt/pht] n - s vng quay [vg/ph] V - th tch du/ vng [cm3/vng] v - hiu sut [%]

b. p sut, mmen xon, th tch du trong mt vng quay V (hnh 2.7).

Theo nh lut Pascal, ta c:

p = VM

p sut ca bm: p = 10.V

M hm

p sut ng c du: p = 10.hmV

M

Trong : P [bar]. M [N.m]. V [cm3/vng]. hm [%].

c. Cng sut, p sut, lu lng (hnh 2.8).

Cng sut bm tnh theo cng thc tng qut : P = p . qv

Cng sut truyn ng bm: P = t

vqp.6. 10-2

Cng sut truyn ng ng c du: P = 6

.. tvqp 10-2

6

Trong :

P [kW]. p [bar]. qv [lt/pht]. t [%].

Cng thc chung tnh cng sut cho cc dng nng lng c trnh by (bng 2.1). Bng 2.1

in C hc Thu lc Cng sut in P = U. I . cos Trong : P- cng sut [W] U- hiu in th [V] I - cng dng in [A] Cos - h s cng sut; [v.A] = [W].

-Chuyn ng thng P = F.v Trong : P - cng sut [W]; F - lc [N]; v - vn tc [m/s]; [

smN . ] = [W]

- Chuyn ng quay P = M. Trong : M - mmen xon [N.m]; - vn tc gc [rad/s]; [

smN . ] = [W].

P = p.qv Trong : P - cng sut [W] p - p sut [N/m2] qv - lu lng [m3/s]

[sm

mN.

.2

3

] = [W].

Lu lng bm v l thuyt khng ph thuc vo p sut ( tr bm ly tm), m ch ph thuc vo kch thc hnh hc v vn tc quay ca n. Nhng trong thc t do s r r qua khe h gia cc khoang ht v khoang y, nn lu lng thc t nh hn lu lng l thuyt v gim dn khi p sut tng.

7

Mt yu t gy mt mt nng lng na l hin tng hng. Hin tng ny thng xut hin khi ng ht qu nh hoc du c nht cao. Khi b lc t trn ng ht b bn, cng vi s tng sc cn ca dng chy, lu lng ca bm gim dn, bm lm vic ngy mt n v cui cng tc hn. Bi vy cn phi lu trong lc lp rp lm sao ng ht to, ngn v thng. 4. Cc loi bm. Cc loi bm thu lc thng dng c gii thiu trn( hnh 2-9.)

8

5. Bm bnh rng. a. Nguyn l lm vic (hnh 2.10).

9

Nguyn l lm vic ca bm bnh rng l thay i th tch: khi th tch ca bung ht A tng, bm ht du, thc hin chu k ht v khi th tch gim, bm y du ra bung B, thc hin chu k nn. Nu nh trn ng du b y ra ta t mt vt cn (v d nh van), du b chn s to nn mt p sut nht nh ph thuc vo ln ca sc cn v kt cu ca bm. b. Phn loi (hnh 2.11). Bm bnh rng l loi bm dng rng ri nht v n c kt cu n gin, d ch to. Phm vi s dng ca bm bnh rng ch yu nhng h thng c p sut nh trn cc my khoan, doa, bo, phay, my t hp... .Phm vi p sut s dng ca bm bnh rng hin nay c th t (10 200) bar. Bm bnh rng gm c: loi bnh rng n khp ngoi hoc n khp trong, c th l rng thng, rng nghing hoc rng ch V. Loi bnh rng n khp ngoi c dng rng ri hn v ch to d hn, nhng bnh rng n khp trong th c kch thc gn nh hn. c. Lu lng bm bnh rng. Khi tnh lu lng du, ta coi th tch du c y ra khi rnh rng bng vi th tch ca rng, tc l khng tnh n khe h chn rng v ly hai bnh rng c kch thc nh nhau. Nu ta t :

m - modul ca bnh rng [cm]. d - ng knh chia bnh rng [cm]. b - b rng bnh rng [cm]. n - s vng quay trong mt pht [vg/ph].

10

th lng du do hai bnh rng chuyn i khi n quay mt vng qv = 2..d.m.b [cm3/vng] Nu gi Z l s rng, tnh n hiu sut th tch t ca bm v s vng quay n, th lu lng ca bm bnh rng s l: Q = 2. .Z.m2.b.n. t [cm3/pht] d. Kt cu bm bnh rng (hnh 2.12).

11

6. Bm trc vt. Bm trc vt l s bin dng ca bm bnh rng. Nu bnh rng nghing c s rng nh, chiu dy v gc nghing ca rng ln th bnh rng s thnh trc vt. Bm trc vt thng c hai trc vt n khp vi nhau (hnh 2.13).

Bm trc vt thng c sn xut thnh 3 loi:

- Loi p sut thp: p = 10 15 bar. - Loi p sut trung bnh: p = 30 60 bar. - Loi p sut cao: p = 60 200 bar.

Bm trc vt c c im l du c chuyn t bung ht sang bung nn theo chiu trc, v khng c hin tng chn du chn ren. Nhc im ca bm trc vt l ch to trc vt kh phc tp. u im cn bn l chy m, nhp nh lu lng nh. 7. Bm gt cnh. a. Phn loi (hnh 2.14). Bm gt cnh cng l loi bm c dng rng ri sau bm bnh rng, v cng ch yu dng h thng c p sut thp v trung bnh. So vi bm bnh rng, bm cnh gt bo m mt lu lng u hn, hiu sut th tch cao hn. Kt cu ca bm cnh gt c nhiu loi khc nhau, nhng c th chia thnh hai loi chnh :

- Bm cnh gt n. - Bm cnh gt tc dng kp.

Bm cnh gt n l khi trc quay mt vng, n thc hin mt chu k lm vic bao gm mt ln ht v mt ln nn. Bm cnh gt kp l khi trc quay mt vng, n thc hin hai chu k lm vic bao gm hai ln ht v hai ln nn (hnh 2.14). b. Tnh lu lng. Nu cc kch thc hnh hc c n v l [cm], s vng quay n [vg/ph], th lu lng qua bm l:

12

Q = 2.10-3.e.n. (B.D + 4.b.d) [lt/pht]

Trong :

D - ng knh stato. B - chiu rng cnh gt. b - chiu su ca rnh. e - lch tm. d - ng knh con ln.

c. Bm cnh gt n iu chnh c lu lng. Lu lng ca bm c th iu chnh bng cch thay i lch tm (x dch vng trt) (hnh 2.15).

8. Bm pittng.

13

a. Phn loi. Bm pittng l loi bm da trn nguyn tc thay i th tch ca c cu pittng-xilanh. V b mt lm vic ca c cu ny l mt tr, do d dng t c chnh xc gia cng cao, bo m hiu sut th tch tt, c kh nng thc hin c vi p sut lm vic ln (p sut ln nht c th t c l p = 700 bar). Bm pittng thng dng nhng h thng du p cn p sut cao v lu lng ln, l my trut, my xc, my nn.... Da trn cch b tr pittng, bm c th phn thnh hai loi:

- Bm pittng hng tm. - Bm pittng hng trc.

Bm pittng c th ch to vi lu lng c nh, hoc lu lng iu chnh c. b. Bm pittng hng tm (hnh 2.16).

Lu lng bm c tnh ton bng vic xc nh th tch ca xilanh. Nu ta t d- l ng knh ca xilanh [cm], th th tch ca 1 xilanh khi rto quay 1 vng:

q = 4. 2d .h [cm3/vng]

Trong : h - hnh trnh pittng [cm]

V hnh trnh ca pittng h = 2e (e l lch tm ca rto v stato), nn nu bm c z pittng v lm vic vi s vng quay l n [vg/ph], th lu lng ca bm s l: Q = q . z . n . 10-3 [lt/pht] Hnh trnh ca pittng thng thng l h = (1,3 1,4).d v s vng quay nmax = 1500 vg/ph. Mt s kt cu ca bm pittng hng tm gii thiu (hnh 2.17).

14

c. Bm pittng hng tm iu chnh c lu lng. Lu lng ca bm c th iu chnh bng cch thay i lch tm (x dch vng trt) (hnh 2.18).

Pittng (3) b tr trong cc l hng tm rto (6), quay chung quanh trc (4). Nh cc rnh v l b tr thch hp trn trc phn phi (7), c th ni ln lt cc xilanh trong mt na vng quay ca rto vi khoang ht v na kia vi khoang y.

15

Sau mt vng quay ca rto, mi pittng thc hin mt khong chy kp c ln bng 2 ln lch tm e. Trong cc kt cu mi, truyn ng pittng bng lc ly tm. Pittng (3) ta trc tip trn a vnh khn (2). Mt u ca pittng l mt cu (1) t hi nghing v ta trn mt cn ca a dn. Rto (6) quay c ni vi trc (4) qua ly hp (5). iu khin lch tm e, ta s dng vt iu chnh (8). d. Bm pittng hng trc. Bm pittng hng trc l loi bm c pittng t song song vi trc ca rto v c truyn bng khp hoc bng a nghing (hnh 2.19). Ngoi nhng u im nh ca bm pittng hng tm, bm pittng hng trc cn c u im na l kch thc ca n nh gn hn, khi cng mt c vi bm hng tm. Nu cc k hiu ly ging nh bm pittng hng tm v ng knh trn phn b cc xilanh l D [cm], th lu lng ca bm s l:

Q = 10-3 . 4. 2d . h . z . n = 10-3 .

4. 2d . z . n . D . tg [lt/pht]

Bm pittng hng trc hu ht l iu chnh lu lng c (hnh 2.20). Trong cng nghip ngi ta s dng loi bm ny, khi lu lng yu cu t nht l 500 lt/pht. p sut ln, lu lng nh, bm ch lm vic ch khng lin tc, do kh nng lm ngui km v chng mn. Trong cc loi bm pittng, khng ng u ca lu lng khng ch ph thuc vo c im ca pittng, m cn ph thuc vo s lng pittng. khng ng u c xc nh nh sau:

k = max

minmax

QQQ

khng ng u k cn ph thuc vo s lng pittng chn hay l, xem (hnh 2.21).

16

T thc nghim, ngi ta xc nh rng, bm c s lng pittng l c khng ng u k nh hn so vi bm c s lng pittng chn.

9. Tiu chun chn bm. Nhng i lng c trng cho bm v ng c du gm c: a. Th tch nn (lu lng vng): l i lng c trng quan trng nht, k hiu V [cm3/vng]. loi bm pittng, i lng ny tng ng vi chiu di hnh trnh ca pittng. i vi bm : Q n.V [lt/pht]

17

v ng c du: p M/V [bar] b. S vng quay n [vg/ph] c.p sut p [bar] d. Hiu sut [%] e.Ting n.

Khi chn bm, cn phi xem xt n cc yu t v k thut v kinh t sau (hnh 2.22):

- Gi c. - Tui th. - p sut. - Phm vi s vng quay. - Kh nng chu cc hp cht ho hc. - S dao ng ca lu lng. - Th tch nn c nh hoc thay i. - Cng sut. - Kh nng bm cc loi tp cht. - Hiu sut.

II. B du. 1. Nhim v. B du c nhim v chnh nh sau:

- Cung cp du cho h thng lm vic theo chu trnh kn (cp v nhn du chy v).

18

- Gii to nhit sinh ra trong qu trnh bm du lm vic. - Lng ng cc cht cn b trong qu trnh lm vic. - Tch nc.

2. Chn kch thc b du. i vi cc loi b du di chuyn, v d b du trn cc xe vn chuyn th th tch b du chn nh sau:

V = 1,5.qv i vi cc loi b du c nh, v d b du trong cc my, dy chuyn, th th tch b du chn nh sau:

V = (3,0 5,0).qv Trong : V [lt] qv [lt/pht] 3.Kt cu ca b du .

(Hnh 2.23) l s b tr cc cm thit b cn thit ca b cp du cho h thng iu khin bng thu lc. B du c ngn lm hai ngn bi mt mng lc (5). Khi m ng c (1), bm du lm vic, du c ht ln qua b lc (3) cp cho h thng iu khin, du x v c cho vo mt ngn khc. Du thng vo b qua mt ca (8) b tr trn np b lc v ng ht b lc (9) c t vo gn st y b cha. C th kim tra mc du t yu cu nh mt du (7). Nh cc mng lc v b lc, du cung cp cho h thng iu khin m bo sch. Sau mt thi gian lm vic nh k (tu theo mc c th tng my cng nh cc ch lm vic tng nh my c th) b lc phi c tho ra ra sch hoc thay

19

mi. Trn ng ng cp du (sau khi qua bm) ngi ta thng gn vo mt van trn iu chnh p sut du cung cp v m bo an ton cho ng ng cp du. V tr trc ca ng c in ni vi bm du (hnh 2.24). Kt cu ca b du trong thc t (hnh 2.25).

III. B lc du.

1. Nhim v. (Hinh2.26) l cc b lc vi cc kch thc v chng loi khc nhau trong qu trnh lm vic, du khng trnh khi b nhim bn do cc cht bn t bn ngoi vo, hoc do bn thn du to nn. Nhng cht bn y s lm kt cc khe h, cc tit din nh trong cc c cu du p, gy nn nhng tr ngi, h hng trong cc hot ng ca h

20

thng. Do trong cc h thng du p u dng b lc ngn nga cht bn thm nhp vo bn trong c cu, phn t du p. B lc thng t ng ht ca bm du. Trng hp cn du sch hn, t thm b lc na ca ra ca bm, v mt ng x ca h thng du p.

2. Phn loi theo kch thc lc. Tu thuc vo kch thc cht bn c th lc c, b lc du c th phn thnh cc loi sau:

- B lc th: c th lc nhng cht bn n 0,1 mm. - B lc trung bnh: c th lc nhng cht bn n 0,01mm. - B lc tinh: c th lc nhng cht bn n 0, 005mm. - B lc c bit tinh: c th lc nhng cht bn n 0,001mm.

Cc h thng du trong my cng c thng dng b lc trung bnh v b lc tinh. B lc c bit tinh ch yu dng cc phng th nghim. 3. Phn loi theo kt cu.

Da vo kt cu, ta c th phn bit c cc loi b lc du nh sau: b lc li, b lc l, b lc giy, b lc n, b lc nam chm v.v...

Ta ln lt xt mt s b lc du thng dng nht.

21

a. B lc li. B lc li l loi b lc du n gin nht. N gm c khung cng v li bng

ng bao chung quanh. Du t ngoi xuyn qua cc mt li v cc l vo ng ht. Hnh dng v kch thc ca b lc li rt khc nhau tu thuc vo v tr v cng dng ca b lc.

Do sc cn ca li, nn du khi qua b lc b gim p sut, tn tht p sut y c th tnh nh chng 1. Khi tnh ton tn tht p sut thng ly p = 0,3-0,5 bar, trng hp c bit c th ly p = 1 2 bar.

Nhc im ca b lc li l cht bn d bm vo cc mt li v kh ty ra. Do thng dng n lc th, nh lp vo ng ht ca bm. Trng hp ny phi dng thm b lc tinh ng ra. b. B lc l, si thu tinh.

B lc l b lc dng nhng l thp mng lc du. y l loi dng rng ri nht trong h thng du p ca my cng c.

Kt cu ca n nh sau: lm nhim v lc cc b lc l l cc l thp hnh trn v nhng l thp hnh sao. Nhng l thp ny c lp ng tm trn trc, tm n trn tm kia. Gia cc cp lp chn mnh thp trn trc c tit din vung.

Yu cu cht lng ph thuc vo b dy ca l thp. B dy ny thng thng l : 0,08; 0,12; 0,20; v 0,3 mm.

S lng l thp cn thit ph thuc vo lu lng cn lc, nhiu nht l 1000 1200 l. Tn tht p sut ln nht l p = 4 bar. Lu lng lc c th t 8 100 lt/ pht.

B lc l ch yu cng dng lc th. u im ln nht ca n l khi ty cht bn, khi phi dng my v tho b lc ra ngoi.

Hin nay phn ln ngi ta thay vt liu ca cc l thp bng vt liu si thu tinh v d: Hng Intrenormen ca Cng ha Lin bang c chuyn sn xut loi lc

ny (hnh 228) v xem phn ph lc. bn ca cc b lc ny cao v c kh nng ch to d dng, cc c tnh khng thay i nhiu trong qu trnh lm vic do nh hng v c v ho ca du. tnh ton lu lng chy qua b lc du, ngi ta dng cng thc tnh lu lng chy qua li lc:

Q =

pA. [lt/pht]

Trong : A - din tch ton b b mt lc [cm2]. p = p1 - p2 - hiu p ca b lc [bar]. - nht ng lc ca du [P].

-h s lc, c trng cho lng du chy qua b lc

trn n v din tch v thi gian

phutcm

lit.2

.

Tu thuc vo c im ca b lc, ta c th ly tr s nh sau:

22

= 0,006 0,009

phutcm

lit.2

.

2. Cch lp b lc trong h thng.

Cch xc nh bn ca du trong b lc. Khi b lc b cht bn ngn li, du s

qua van mt chiu, ng thi s y cho pittng dch qua tri. Nu pittng ni vi kim hin th, th s cho gi tr ca du bn. Cch lp b lc trong h thng: tu theo yu cu cht lng ca du trong h thng iu khin, m c th lp b lc du theo cc v tr khc nhau (hnh 2.30). IV. o p sut v lu lng. 1. o p sut bng p k l xo (hnh 2.31).

23

Hnh 2.31 p k l xo.

Nguyn l o p sut bng p k l xo: di tc dng ca p lc, l xo b bin dng, qua c cu thanh truyn hay n by, bin dng ca l xo c ghi trn mt hin s. 2. Nguyn l hot ng ca p k l xo tm (hnh 2.32).

Di tc ng ca p sut, l xo tm (1) b bin dng, qua trc n by (2), chi

tit hnh y qut (3), chi tit thanh rng (4), kim ch (5), gi tr p sut c hin ln trn mt s. 3. p k cm bin in (Piezoelectrics) (hnh 2.33).

Di tc ng ca p, mng cm bin c kh b tc ng, s co gin mng cm bin ny to ra mt hiu in th UA tng ng vi ln ca p sut tc ng v cht lng chy qua ng lm quay bnh van v bnh rng, ln lu lng c xc nh bng lng cht lng chy qua bnh van v bnh rng.

24

4. o lu lng bng bnh hnh van v bnh rng (hnh 2.34). cht lng chy qua ng lm quay bnh van v bnh rng, ln lu lng c xc nh bng lng cht lng chy qua bnh van v bnh rng.

VK

n

a

VK

n

qV

b

Hnh 2.34 Nguyn l o lu lng bng bnh van v bnh rng.

a. Nguyn l o lu lng bng bnh van. b. Nguyn l o lu lng bng bnh rng.

5. o lu lng bng tuabin v cnh gt (hnh 2.35). Cht lng chy qua ng lm quay cnh tuabin v cnh gt, ln lu lng c xc nh bng tc quay ca tuabin v cnh gt.

25

6. o lu lng theo nguyn l chnh p (hnh 2.36).

Hai p k c t hai u ca mng ngn, ln lu lng c xc nh

bng chnh lch p sut (tn tht p sut) trn hai p k p1 v p2. qv p

7. o lu lng bng lc l xo cng (hnh 2.37). Cht lng chy xung tc ng vo u o, trn u o c gn l xo, lu cht

chy qua lu lng k t hay nhiu c xc nh qua kim ch.

V. Bnh tch p. 1. Nhim v.

26

Bnh tch p l c cu dng trong cc h truyn dn thu lc iu ho nng lng thng qua p sut v lu lng ca cht lng lm vic. Bnh tch plm vic theo hai qu trnh: tch nng lng vo v cp nng lng ra.

Bnh tch p c s dng rng ri trong cc loi my rn, my p, trong cc c cu tay my v ng dy t ng v.v... nhm lm gim cng sut ca bm, tng tin cy v hiu sut s dng ca ton h thu lc.

2. Phn loi.

Theo nguyn l to ra ti, bnh tch p thu la c chia thnh ba loi (hnh 2.38).

a. Bnh tch p trng vt. Bnh tch p trng vt to ra mt p sut l thuyt hon ton c nh, nu b qua lc ma st pht sinh ch tip xc gia c cu lm kn v pittng v khng tnh n lc qun tnh ca pittng chuyn dch khi th tch bnh tch p thay i trong qu trnh lm vic. Bnh tch p loi ny yu cu phi b tr trng vt tht i xng so vi pittng, nu khng s gy ra lc thnh phn ngang c cu lm kn. Lc tc dng ngang ny s lm hng c cu lm kn v nh hng xu n s lm vic n nh ca bnh tch p. Bnh tch p trng vt l mt c cu n gin, nhng cng knh, v vy trong thc t thng c b tr ngoi xng. Nhng l do nu trn hn ch s dng loi bnh ny.

b. Bnh tch p l xo.

Qu trnh nng lng bnh tch p l xo l qu trnh bin dng ca l xo. Bnh tch p l xo c qun tnh nh hn so vi bnh tch p trng vt, v vy n c s dng lm tt nhng va p thu lc trong cc h thu lc v gi p sut c nh trong cc c cu kp. c. Bnh tch p thu kh.

27

Bnh tch p thu kh li dng tnh cht nn c ca kh, to ra p sut cht

lng. Tnh cht ny lm cho bnh tch p c kh nng gim chn. Trong bnh cha trng vt p sut hu nh c nh khng ph thuc vo v tr ca pittng. Trong bnh tch p l xo, p sut thay i t l tuyn tnh, cn trong bnh tch p thu kh, p sut cht lng thay i theo nhng nh lut thay i p sut ca kh.

Theo kt cu bnh tch p thu kh c chia thnh hai loi chnh: - Loi khng c ngn . - Loi c ngn.

28

Nhng bnh tch p loi khng c ngn t gp trong thc t. S d chng khng

c ng dng rng ri v c mt nhc im rt c bn: kh tip xc trc tip vi cht lng.

Trong qu trnh lm vic kh s xm nhp vo cht lng v gy ra s lm vic khng n nh cho ton h thng. Mun khc phc nhc im ny, bnh tch p phi c kt cu hnh tr nh v di gim bt din tch tip xc gia kh v cht lng.

Trong cc h thu lc yu cu lu lng cht lng lm vic ln thng s dng bnh tch p nc - kh hoc munxi - kh. Nhng bnh tch p ny cng vi nhng thit b khc c b tr thnh trm ngun cung cp chung cho mt s my lm vic.

Khi thit k v s dng bnh loi ny phi ch duy tr mc cht lng t nht trong bnh tch p. Ch c php s dng 2/3 th tch lm vic ca cht lng trong bnh cha.

Bnh tch p thu kh c ngn phn cch hai mi trng (hnh 2.39), c s dng rng ri trong nhng h thu lc di ng. Ph thuc vo kt cu ca mng ngn phn cch, bnh loi ny c phn ra nhiu kiu: kiu pittng, kiu mng v.v...

Bnh tch p loi ny khng yu cu nhng thit b c bit theo di mc cht lng lm vic nh loi khng c ngn.

29

Cu to ca bnh tch p c ngn bng mng (hnh 2.40) gm: trong khoang trn ca bnh tch p thu kh, c np kh vi p sut np vo pn, khi khng

c cht lng lm vic trong bnh tch cha. Nu ta gi pmin l p sut nh nht ca cht lng lm vic ca bnh tch p, th pn pmin. p sut pmax ca cht lng t c khi th tch cht lng trong bnh c c ng vi gi tr cho php ln nht ca p sut kh trong khoang trn.

Kh s dng trong bnh tch p thng l kh nit hoc khng kh, cn cht lng lm vic l du. Trong bnh tch p thu kh c ngn th vic lm k gia hai khoang kh v cht lng l v cng quan trng, c bit l i vi loi bnh lm vic p sut cao v nhit thp. Bnh tch p c lm kn kiu ny c th lm vic p sut cht lng n 100 kG/cm2.

Bnh tch p thu kh c ngn l mng n hi, m bo kn tuyt i gia hai khoang kh v cht lng lm vic. V hai loi bnh tch p ny khng c chi tit dch chuyn nh bnh kiu pittng nn xut hin lc qun tnh.

Bnh tch p kiu ny khng yu cu np kh ngay c khi thi gian lm vic b gin on di. i vi bnh tch p thu kh c ngn chia n hi, nn s dng kh nit, v khng kh s lm cao su mau hng.

Nguyn tc hot ng ca bnh tch p thu kh c mng ngn n hi trong qu trnh np v qu trnh x (hnh 2.41).

3. V d ng dng.

Gi p sut kp chi tit trong qu trnh gia cng (hnh 2.42).

30

Trong qu trnh gia cng, chi tit lun lun kp cht bi p sut du. Trong trng hp c s c ca h thng thu lc (v d khi bm mt in), th di p

sut ca du trong bnh tch cha, chi tit vn nm v tr c. VI. Th nghim xc nh c tnh. 1. S bn th nghim (hnh 2.43). 2. Th nghim xc nh ng c tnh ca bm. a. S lp rp th nghim (hnh 2.44). b. Cc bc iu chnh o lng.

- M van trn (1). - ng van (2). - Bt bm (4). - iu chnh van trn vi p sut c gi tr 60 bar. - M van (2), mi mt tr p sut iu chnh theo thang lu lng c ghi vo

trong (bng 2.2).

31

Bng 2-2

V tr van 2 00 m

900 ng

Lu lng Q 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,2 4,5 [lt/pht] p sut pe1

[bar]

1

Chng 3 H thng iu khin bng thy lc I. Khi nim. 1. H thng iu khin.

H thng iu khin bng thy lc c m t qua s (hnh 3.1), gm cc cm v phn t chnh, c chc nng sau:

- C cu to nng lng: bm du, b lc.

- Phn t nhn tn hiu: cc loi nt n.

- Phn t x l: van p sut, van iu khin t xa.

- Phn t iu khin: van o chiu.

- C cu chp hnh: xi lanh, ng c du.

Nng lng iu khin c th bng thy lc hoc bng in.

Hnh 3.1 H thng iu khin bng thy lc. 2. S khi ca h thng iu khin.

S khi ca h thng iu khin (hnh 3.2). S cu trc h thng iu khin bng thy lc

(Hnh 3.3) l s cu trc ca mt h thng iu khin bng thy lc. Trong phn iu khin ca cun sch ny c chia thnh 2 nhm:

Phn t nhn tn

hiu

Phn t x l

Nng lng iu khin

C cu chp hnh

Phn t iu khin

C cu to nng lng

Dng nng lng tc ng ln quy trnh

2

- Nng lng cp cho phn iu khin l thy lc, ta gi l h thng iu khin bng thy lc.

- Nng lng cp cho phn iu khin l in, ta gi l h thng iu khin bng in - thy lc.

Hnh 3.2

Hnh 3.3 Cu trc h thng iu khin bng thy lc.

Phn iu khin Chng trnh

Nhn tn hiu cm bin X l

Phn tc ng

Phn t iu khin

C cu chp hnh

Cung cp nng lng

Quy trnh iu khin

C cu chp hnh

Phn iu khin

Phn cung cp nng lng

Dng nng

lng

M

3

II. Van p sut. 1. Nhim v.

Van p sut dng iu chnh p sut, tc l c nh hoc tng gim tr s p sut trong h thng iu khin bng thy lc. 2. Phn loi.

Van p sut gm cc loi sau:

- Van trn.

- Van gim p.

- Van ng, m ni tip.

- Van cn.

- Van ng, m cho bnh tch pthy lc. 3. Van trn.

Dng hn ch vic tng p sut cht lng trong h thng thy lc vt qu tr s quy nh. a. Van trn iu khin trc tip (hnh 3.4).

Nguyn tc lm vic ca van trn da trn s cn bng tc dng ca nhng lc ngc chiu nhau trn nt van hoc con trt: lc to thnh bi kt cu van (l xo) v p sut ca cht lng.

Hnh 3.4 Van trn iu khin trc tip.

a. Nguyn l kiu nt van.

b. Nguyn l kiu con trt (nng van).

c. K hiu.

4

V d: lp van trn iu khin trc tip vo h thng iu khin bng thy lc (hnh 3.5).

Hnh 3.5 Mch thy lc c lp van trn iu khin trc tip.

0.1. B cung cp du 0.2. p k 0.3. Van trn

1.0 xi lanh 1.1. van o chiu 1.2. Van mt chiu

Hnh 3.6 Van trn iu khin gin tip.

a. Nguyn l lm vic b. K hiu

5

b. Van trn iu khin gin tip (hnh 3.6).

Van trn iu khin gin tip khng s dng c trong cc h thng thy lc c p sut cao, bi v kch thc ca van s ln, lc l xo phi tng qu mc cho php. gim lc l xo iu kin p sut ra lu lng ln, ng thi tng nhy ca van v n nh v p sut trong van, ngi ta s dng van trn iu khin gin tip (van trn 2 cp).

Nguyn l lm vic: khi p sut (1) tng ln, nt van (2) s m ra, hnh thnh hiu p l tit lu (4). Pittng (3) dch chuyn xung, du s theo rnh T v thng.

Mt trong nhng c tnh quan trng ca van trn l s thay i p sut iu

chnh khi thay i lu lng Q. S thay i ny cng t, van lm vic cng tt. ng biu din s thay i p p sut theo lu lng gi l ng c tnh ca van (hnh 3.7).

V d: lp van trn iu khin trc tip kt hp vi b lc t ng x trong h thng iu khin bng thy lc (hnh 3.8).

6

4. Van gim p.

Van gim p c s dng khi cn cung cp cht lng t ngun (bm) cho mt s c cu chp hnh c nhng yu cu khc nhau v p sut. Trong trng hp ny, ngi ta phi cho bm lm vic vi p sut ln nht v dng van gim p t trc c cu chp hnh gim p sut n mt tr s cn thit.

Nguyn l hot ng v cu to ca van gim p nh sau :

a. Van gim p iu khin trc tip (hnh 3.9).

Hnh 3.9 Van gim p iu khin trc tip.

a. Nguyn l. b. K hiu.

7

Nguyn tc lm vic ca van gim p da trn s cn bng tc dng ca nhng lc ngc chiu nhau trn nt van: lc to thnh bi kt cu van (l xo) v p sut ca cht lng ti ca ra A. b. Van gim p iu khin gin tip (hnh 3.10).

Dng thy lc s chy t B qua A qua rnh (7), khi p sut c iu chnh gim p theo yu cu, khi nt cn (1) s ng li. Khi p sut ca A tng ln, to chnh lch p vi phun (4), nt cn (1) s m ra, con trt (5) s dch chuyn ln , nh vy khe h (7) nh li, p sut ca A s gim xung v gi mc n nh.

p sut ca A c gi tr: PA = PB - P

So snh vi van gim p iu khin trc tip, th van gim p iu khin gin tip c kch thc nh gn hn.

Hnh 3.11 l v d ng dng van gim p thc hin quy trnh cn chi tit.

Hnh 3.10 Van gim p iu khin gin tip.

1. Nt cn 2. L xo ca van ph tr 3. L xo van chnh

4. Vi phun 5. Con trt van chnh 6. Ca ni pha gim p

8

7. Khe gim p 8. Ca x

Hnh 3.11 Mch thy lc cho quy trnh cn chi tit.

5. Van ng m ni tip (hnh 3.12).

hnh 3.12 Van ng m ni tip.

a. p sut iu khin ca A v k hiu.

b. p sut iu khin t ngun khc qua ca Z v k hiu.

Van c s dng trong trng hp khi c yu cu m ng ni tip hai dng cht lng p sut, m qua qu trnh m ng mt dng c thc hin nh tn hiu p sut ca dng kia (hnh 3.12a) hoc p sut t ngun khc qua ca Z (hnh 3.12b). Chc nng lm vic ca van ng m ni tip tng t nh van trn.

Nhim v ca van ng, m ni tip (hnh 3.13). Van m c thc hin trong trng hp khi dng cht lng qua van o chiu thc hin chuyn ng lm vic,

B L

A

A

B L

B A

A

B

Z

Z

9

khi ny bm EP (c lu lng ln) thc hin chy dao dao nhanh qua van m (1) cho du tr v thng cha. Van ng thc hin cho xi lanh Z2, trong trng hp khi p sut trong xi lanh Z1 t gi tr P3.

6. Van cn (hnh 3.14).

Van cn c nhim v gim vn tc chuyn ng ca c cu chp hnh ti v tr cui hnh trnh hay bt u hnh trnh c cu chp hnh cng vng, an ton khng b rung ng. 7. Van ng, m cho bnh tch pthy lc (hnh 3.15).

Nguyn l lm vic ca van ny nh sau: ca P c ni vi ngun (bm). Khi bnh tch pthy lc c np n p sut quy nh qua van mt chiu (3) ca ca S, n s y nng van (5) ca van ph tr (2), lm cho mt cn (6) s dch chuyn ln trn. Xut hin p trn vi phun (4) v nh vy nng van chnh (8) s dch chuyn v bn tri. Du t bm ln t ca P s qua ca T tr v b du.

Hiu p np ln nht v nh nht ca bnh tch pthy lc l hng s c xc

nh bng t s ca din tch nng van: 5K

6k

AA

= 0,85

10

Hnh 3.14. Mch thy lc c lp van cn. 0.1. B cung cp du. 0.2. p k. 0.3. Van trn.

1.0 Xi lanh. 1.1. van o chiu. 1.2. Van mt chiu.

T s ny c ngha l: khi p sut ln nht trong bnh tch pthy lc gim xung 15%, th nng van (8) li dch v bn phi v nh vy bnh tch pthy lc (4) du s theo ca T v thng du. Khi p sut trong bnh tch pthy lc (5) gim xung n mc cho php, th bnh tch pthy lc li c np li.

m

1.2

M

1.3

1.1

0.1

0.2

0.3

T

P

P T

B A T

P

11

8. Xc nh ng c tnh ca van trn. a. S lp mch thy lc xc nh c tnh ca van trn (hnh 3.17).

- Th nghim th nht: Xc nh ng c tnh ca van trn iu khin trc tip, van (3).

12

- Th nghim th hai: Xc nh ng c tnh ca van trn iu khin gin tip, van (4). b. Cc bc iu chnh o.

- M van trn (1).

- ng van (2).

- Bt bm.

- iu chnh van trn (1) vi p sut 25 bar.

- M van tit lu (2), iu chnh tng ng vi thang p sut pe2 v pe3, cc gi tr ca lu lng c ghi trong bng.

- Ghi cc gi tr o c vo bng 3.1 Bng 3.1

Van tit lu 2

Van trn iu khin trc tip Van trn iu khin gin tip

Lu lng Q (lt/pht)

p sut pe2 (bar)

Lu lng Q (lt/pht)

p sut pe3 (bar)

v tr 1 0,5 v d: 8 bar v d: 8 bar

v tr 2 1,0

v tr 3 1,5

v tr 4 2,0

v tr 5 2,5

v tr 6 3,0

v tr 7 3,5

13

Hnh 3.17 S mch thy lc xc nh c tnh van trn. 1. Van trn. 2. B n tc. 3. Van trn iu khin trc tip.

4. Van trn iu khin gin tip. 5. Van o chiu. 6. Lu lng k.

c. S lp rp mch in (hnh 3.18).

Hnh 3.18 S lp mch in xc nh c tnh ca van trn.

14

d. c tnh ca van trn (hnh 3.19).

Hnh 3.19 ng c tnh van trn.

Mt trong nhng c tnh quan trng nht ca van trn l s thay i p sut iu chnh p khi thay i lu lng Q. S thay i ny cng t, van lm vic cng tt. e. V ng c tnh ca van trn trc tip v gin tip (hnh 3.20).

Cc gi tr thc nghim o c: p sut tng ng gi tr lu lng trong (bng 3.1) s biu din vo (hnh 3.20).

S thay i p sut iu chnh p khi thay i lu lng Q ca van trn iu khin gin tip t hn so vi van trn iu khin trc tip v van trn iu khin gin tip.

Hnh 3.20 ng c tnh ca van trn iu khin trc tip.

0 1 2 3 4

10

20

30

40

50 + + + +

Q (lt/pht)

p (bar)

Lu lng Q (lt/pht)

p sut pe1 (bar)

15

f. nh gi kt qu th nghim.

9. Xc nh ng c tnh ca van gim p.

Th nghim xc nh ng c tnh ca van gim p gmg 2 bc:

- Van gim p iu khin trc tip, van (5) (hnh 3.21).

- Sau thay van gim p iu khin trc tip bng van iu khin gin tip.

Hnh 3.1 S mch thu lc xc nh c tnh van gim p.

1.Van trn. 2. Van o chiu. 3. Bm du. 4. Van tit lu mt chiu

5. Van gim p. 6. Lu lng k. 7. Van ng m. 8. Xilanh.

16

a. S lp mch thy lc xc nh c tnh ca van gim p (hnh 3.21). b. S lp rp mch in (hnh 3.22). c. iu chnh xc nh c tnh ca van gim p.

- Lp mch thy lc.

- Lp mch in - thy lc.

- M van trn

- Kha (8) ng li.

- Van o chiu v tr a.

- iu chnh van trn 40 bar.

- Kha (8) m ra.

- Van tit lu 1 chiu iu chnh vi vn tc chm (4/6).

- iu chnh van gim p, khi xi lanh v tr cui hnh trnh c gi tr 20 bar.

- Cc gi tr o ghi vo (bng 3.2).

Hnh 3.22 s lp rp mch in.

17

Bng 3.2

Xi lanh V tr van 2 Pe1 (bar) pe2 (bar) pe3 (bar) Kha Van 4

i ra M van vo 4/6

i ra M van vo 5/6

i ra M van vo 6/6

V tr cui M van vo 5/6

Li v M

Li v ng van vo 5/6

Li v v tr u M van vo 5/6

v tr gia M van vo 5/6

d. V ng c tnh ca van gim p trc tip v gin tip vo (hnh 3.23). Mt trong nhng c tnh quan trng ca van gim p l s thay i iu chnh p

sut p theo lu lng Q. S thay i cng t, van lm vic cng tt. Trn thc t van gim p va c nhim v gim p xung mt cch nht nh, ng thi va gi gi tr n nh, mc du ti trng ngoi thay i.

Hnh 3.23 ng c tnh ca van gim p.

p sut pe1 (bar)

Lu lng Q (lt/pht)

18

e. nh gi kt qu th nghim. III. Van o chiu. 1. Nhim v.

Van o chiu dng ng, m cc ng dn khi ng cc c cu bin i nng lng, dng o chiu cc chuyn ng ca c cu chp hnh. 2. Cc khi nim.

- S v tr: l s nh v con trt ca van. Thng thng van o chiu c 2 hoc 3 v tr. Trong nhng trng hp c bit s v tr c th nhiu hn.

- S ca: l s l dn du vo hay ra. S ca ca van o chiu thng l 2, 3 v 4. Trong nhng trng hp c bit s ca c th nhiu hn. 3. Nguyn l lm vic. a. Van o chiu 2 ca, 2 v tr (2/2) (hnh 3.24). b. Van o chiu 3 ca, 2 v tr (3/2) (hnh 3.25). c.Van o chiu 4 ca, 2 v tr (4/2) (hnh 3.26).

Hnh 3.24 Van o chiu 2/2.

19

Hnh 3.25 Van o chiu 3/2.

K hiu

Hnh 3.26: Van o chiu 4/2 (hng Festo) 4. Cc loi k hiu khc nhau ca1 van o chiu (hnh 3.27). a

b

Hnh 3.27 Cc k hiu van o chiu.

a. Mt v tr. b. Cc v tr ca van.

A B

P T

A B

P T

A B

P T

A B

P T

20

5. Cc loi tn hiu tc ng. Loi tn hiu tc ng ln van o chiu c biu din hai pha, bn tri v bn

phi ca k hiu. C nhiu loi tn hiu khc nhau c th tc ng lm van o chiu thay i v tr lm vic ca nng van o chiu. a. Loi tn hiu tc ng bng tay (hnh 3.28). b. Loi tn hiu tc ng bng c (hnh 3.29).

K hiu nt nhn tng qut.

Nt bm.

Tay gt.

Bn p.

Hnh 3.28 Cc k hiu cho tn hiu tc ng bng tay.

u d.

C chn bng con ln, tc ng hai chiu.

C chn bng con ln, tc ng mt chiu.

L xo.

Nt nhn c rnh nh v.

Hnh 3.29 Cc k hiu cho tn hiu tc ng bng c. 6. Kt cu van o chiu.

C 3 loi chnh: c cu van nt, c cu kiu quay v c cu tnh tin (hnh 3.30). 7. Cc loi mp iu khin ca van o chiu (hnh 3.31).

Khi nng van dch chuyn theo chiu trc, cc mp ca n s ng hoc m cc ca trn thn van ni vi knh dn du.

21

Hnh 3.30 Kt cu van o chiu.

Van o chiu c mp iu khin dng (hnh 3.31a) c s dng trong nhng kt cu m bo s r du rt nh. Khi nng van v tr trung gian hoc v tr lm vic no , ng thi cng vng ca kt cu (d nhy i vi ph ti) cao.

a. C cu tnh tin.

b. C cu kiu quay ( 1 4. Rnh ni cc ca P, A, B, T).

c. C cu van nt.

Van o chiu c mp iu khin bng khng (hnh 3.31c), c s dng phn ln trong cc h thng iu khin thy lc c chnh xc cao, v d van thy lc tuyn tnh hay c cu servo. Cng ngh ch to loi van ny tng i kh khn.

Van o chiu c mp iu khin m (hnh 3.31b), i vi loi ny c mt mt cht lng chy qua khe thng v thng cha, khi nng van v tr trung gian. Loi van ny c s dng khi khng c yu cu cao v s r cht lng, cng nh cng vng ca h.

Hnh 3.31 Cc loi mp iu khin ca van o chiu.

a b c

22

a. Mp iu khin dng.

b. Mp iu khin m.

c. Mp iu khin bng khng.

Hnh 3.32 ng c trng ca van o chiu. a. V tr trung gian A, B v T thng vi nhau b. V tr trung gian P v T thng vi nhau

c. V tr lm vic P ni A hoc P ni vi B

8. ng c trng ca van o chiu (hnh 3.32). Tn tht p sut trong van o chiu nh hng n lu lng chy qua van o

chiu. Mi loi van o chiu c ng c trng ring v s ph thuc tn tht p sut v lu lng. Hnh 3.32 l ng c trng ca van o chiu loi NG 10. 9. Mt s van o chiu. a. Van o chiu 4/3: v tr trung gian ca P ni vi T (hnh 3.33).

Cht lng t bm cung cp cho van i qua ca T v thng cha. Loi van ny c s dng khi cn iu khin c cu truyn lc c nh ti mt v tr xc nh lc dng li. b. Van o chiu 4/3.

V tr trung gian ca ni b chn (hnh 3.34).

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Q (lt/pht)

14

12

10

8

6

4

2

t = 500C v = 33mm2/s (cST)

NG 10

a

c

b

23

Cht lng t bm cung cp cho van i qua van trn v thng cha. Loi van ny c s dng khi cn iu khin c cu truyn lc c nh ti mt v tr xc nh lc dng li.

Hnh 3.33 Van o chiu 4/3, v tr trung gian hai ca P v T thng nhau.

a. Cu to. b. K hiu.

Hnh 3.34 Van o chiu 4/3, v tr trung gian cc ca b chn.

a.Cu to b.K hiu c. V d ng dng van o chiu trong h thng (hnh 3.35).

Thit b nng, h mt bch s dng h thng iu khin bng thy lc. Cc phn t c s dng l van o chiu 4/3, iu khin bng tay, v tr trung gian, du s theo chu trnh kn v b du. Nh vy nhit sinh ra trong qu trnh my cha hot ng t.

Trong qu trnh xi lanh i xung vi vn tc n nh nh b n tc, h thng thit b cng m bo cng vng v ng du v thng cha du c lp thm van cn.

Trong qu trnh xi lanh li v chuyn ng vi vn tc ln qua hai van 1 chiu.

24

Hnh 3.35 van o chiu trong mch thu lc.

IV. Van tit lu. 1. Nhim v. Van tit lu c nhim v iu chnh lu lng dng chy, tc l iu chnh vn tc hoc thi gian chy ca c cu chp hnh. Phng php tnh ton c trnh by trong phn tip theo. 2. Nguyn l. Van tit lu lm vic da trn nguyn l lu lng dng chy qua van ph thuc vo s thay i tit din (hnh 3.36). Lu lng du q, qua khe h c tnh theo cng thc Torricelli nh sau:

qv = .A1.tpp2 (m3/s)

Trong :

:h s lu lng

A1:din tch mt ct ca khe h: A1 = 4d 2 (m2)

p = (p1 - p2): p sut trc v sau khe h (N/m2)

25

p1: khi lng ring ca du (kg/m3)

Hnh 3.36 chnh lch p sut v lu lng dng chy qua khe h

Da vo phng thc iu chnh lu lng, van tit lu c th phn thnh 2loi chnh: van tit lu iu chnh dc trc v van tit lu iu chnh quanh trc (hnh 3.37)

Hnh 3.37 Nguyn l iu chnh khe h.

a. Dc trc b. Quanh trc 3. Kt cu tit din ca van tit lu (hnh 3.38). C 2 dng hnh hc ca tit din chy:

- Vi phun: ph thuc vo nht ng lc v nhit .

- Bm iu tit: khng ph thuc vo nht ng lc v nhit .

Hnh 3.38 Tit din iu chnh khe h.

p

qv

1

2

3

4

qv

p1 p2

p

a b

26

a. Vi phun b. Bm iu tit

S ph thuc tit din ca vi phun, lu lng v tn tht p sut, theo biu trn (hnh 3.39). S ph thuc dch chuyn h vo cc dng tit din tit lu khc nhau (hnh 3.40) ta thy rng, vi dch chuyn h nh, tit din A thay i ln. Nh vy lu lng qua van tit lu vi dng tit din hnh vnh khuyn ln. 4. Cc loi van tit lu (hnh 3.41). C 2 loi van tit lu:

- Van tit lu hai chiu: khi iu chnh vt (2), tit din (3) thay i. Tit lu c 2 chiu t A qua B v chiu ngc li (hnh 3.41a).

- Van tit lu mt chiu: khi iu chnh vt (1), tit din (3) thay i. Tit lu c chiu t A qua B. Khi du i t B sang A, qua van mt chiu (2), khng tit lu c (hnh 3.41b).

Hnh 3.39 S ph thuc ng knh vi phun d, lu lng qv v tn tht p sut p .

A = f (h, dng tit lu) 0 0,2 0,6 0,5 0,8 1,0

1,0

0,8

0,5

0,6

0,2

a b c h h

h

d

27

Hnh 3.40 S ph thuc tit din vi phun A vo nng h v dng tit din.

a. Tit din vung b. Tit din hnh tam gic

c. Tit din hnh trn d. Tit din hnh vnh khuyn

Hnh 3.41 Cc loi van tit lu.

a. Van tit lu hai chiu v k hiu b. Van tit lu mt chiu v k hiu

FW (N)

a

28

Hnh 3.42 S ph thuc ti trng FW, p sut, lu lng QT khi s dng van tit lu.

a. Biu thay i ti trng FW b. Biu thay i p sut p1 v p2

c. Biu thay i lu lng QT.

29

Hnh 3.42

5. S ph thuc ti trng, p sut, lu lng (hnh 3.42). Khi tit din chy ca van tit lu khng thay i, tn tht p sut p = p1 - p2 qua van tit lu s thay i, khi ti trng FW thay i. Nh vy dn n vn tc v ca c cu chp hnh thay i.

Khi ti trng FW tng th hiu p p = p1 - p2 gim, lu lng qua van tit lu QT gim, vn tc v gim v khi ti trng FW gim th hiu p p = p1 - p2 tng, lu lng QT tng vn tc v tng.

Chng ta gi thuyt rng ti trng FW thay i theo thi gian nh (hnh 3.42a), th s thay i hiu p p1 - 2 = p1 - p2 trc v sau van tit lu theo (hnh 3.42b) v s thay i lu lng qua van tit lu QT theo (hnh 3.42c).

Hnh 3.43 Cc thng s nh hng trong qu trnh ca bng my thu lc.

p1FW p1

FW

Hnh

b

a F

p1

p2 p1-

A

A

Q

Q

M

p1

u

30

a. S lp van tit lu trong mch thy lc. b. S ph thuc lc ct FW, tn tht p sut qua van tit lu p1-2 v hnh trnh ca s.

V d ng dng: Qu trnh ca phi trn (hnh 3.43) yu cu nh sau. Khi mi ct, lc ct nh (FW nh), vn tc pittng (vn tc ct) c th ln, nhng cng ct vo su, th din tch tip xc cng ln do lc ct FW ln. qu trnh ct m bo c an ton, yu cu l vn tc chuyn ng ca pittng v nh, khi lc ct FW ln.

Nh vy mun cho vn tc v gim, khi lc ct FW ln ta lp van tit lu vo h thng. Tn tht p sut trc v sau van tit lu p1 - 2 = p1 - p2 thay i, khi lc ct FW thay i v vn tc v thay i theo yu cu. V. B n tc. 1. Nhim v. Trong nhng c cu chp hnh cn chuyn ng m, chnh xc cao, th cc h thng iu chnh n gin nh trn khng th m bo c, v n khng khc phc c nhng nguyn nhn gy ra s khng n nh chuyn ng, nh ti trng thay i, n hi ca du, r du cng nh s thay i nhit . Ngoi nhng nguyn nhn trn, h thng du p lm vic cn b nh hng do nhng thiu st v kt cu nh cc c cu iu khin ch to khng chnh xc .v.v...

Do , mun cho vn tc c n nh, duy tr c tr s iu chnh, trong cc h thng iu chnh vn tc k trn, cn lp thm mt s b phn, loi tr nh hng ca cc nguyn nhn lm mt n nh vn tc.

Di y ta ln lt xt mt s phng php thng dng n nh vn tc ca c cu chp hnh. 2. Kt cu b n tc. cho vn tc khng thay i khi ti trng thay i, ngi ta s dng b n tc gm: van tit lu v van gim p. B n tc c nhim v gi hiu p p qua van tit lu khng i. Sau y l mt s phng php lp v tnh ton. a. Van gim p lp trc van tit lu (hnh 3.44). Nu ta gi:

p1 :p sut ca ngun

p2: p sut qua van gim p

p3: p sut sau van tit lu

p = p2 - p3: hiu p qua van tit lu

FW: ti trng

31

V: vn tc

T: thi gian

QStrv: lu lng xi lanh

Qp: lu lng ca ngun

Phng trnh cn bng lc trn nng van (2) vit c nh sau:

p2 . AK = p3 . AK - FF

p2 - p3 = K

F

AF = const.

Hiu p p = p2 - p3 qua van tit lu khng i, nh vy vn tc s khng thay i, mc du ti trng thay i.

b. Van gim p sut lp sau van tit lu (hnh 3.45). Nu ta gi:

p1 :p sut trc van tit lu

p2: p sut sau van tit lu

p3: p sut qua van gim p

cho vn tc ca c cu chp hnh khng i khi ti trng thay i th hiu p p1 v p2 phi khng i.

Phng trnh cn bng lc trn nng van (2) vit c nh sau:

B

A

p3

1

2

FF AK AR AK

p2

AD

p1

Hnh 3.44 Van gim p lp trc van tit lu

1. Van tit lu 2. Nng van

32

p1 . AK = p2 . AK + FF

p1 - p2 = K

F

AF = const.

Hnh 3.45 Van gim p lp sau van tit lu.

1. Van tit lu 2. Nng van c. Van gim p lp song song vi van tit lu (hnh 3.46). Nu ta gi:

p1: p sut trc van tit lu.

p2 : p sut sau van gim p.

p3 : p sut qua van tit lu.

cho vn tc ca c cu chp hnh khng i khi ti trng thay i th hiu p p1 v p3 phi khng i.

Phng trnh cn bng lc trn nng van (2) vit c nh sau:

p1 . AK = p3 . AK + FF

p1 - p3 = K

F

AF = const.

33

Hnh 3.46 Van gim p lp song song van tit lu. 1. Van tit lu 2. Nng van.

d. Ti trng p sut v lu lng qua b n tc 2 ng. S ph thuc ca ti trng thay i theo thi gian vo p sut qua van gim p, p sut qua van tit lu v lu lng qua van tit lu c biu din (hnh 3.47).

Qua ta thy rng, khi ti trng WF thay i theo thi gian, p qua van tit lu 32 ppp c gi tr hng s. Nh vy theo cng thc Torricelli, vi gi tr hiu

chnh trc tit din chy qua van tit lu, khi hiu p qua van tit lu khng i, nh vy vn tc chuyn ng ca c cu chp hnh cng khng i.

34

Hnh 3.47 S ph thuc ti trng FW thay i theo thi gian t hiu p p, lu lng Q, khi s dng

b n tc 2 ng T. a: Biu thay i ti trng FW.

b: Biu thay i hiu p p = p1 - p2.

c: Biu thay i lu lng Q.

QT (cm3/s)

Thi gian t (s)

c

FW

Thi gian t (s)

a

p (bar)

Thi gian t (s)

b

p2

p1

p = hng p3

FW p1

p2 A

p3 p2 T

B v

Qp

35

e. Ti trng, p sut v lu lng qua b n tc ba ng (hnh 3.48).

p (bar)

Thi gian t (s)

b

p2

p1

p = hng s p3

QT (cm3/s)

Thi gian t (s)

c

FW

Thi gian t (s)

a

FW p1

p2 A

p3 p1 1

B v

Qp

2

Q

p3

p2 T

36

Hnh 3.48 S ph thuc ti trng FW thay i theo thi gian t hiu p p, lu lng Q, s dng b n tc 3 ng.

1. van tit lu 2. Van gim p

a: Biu thay i ti trng FW.

b: Biu thay i hiu p p = p1 - p2.

c: Biu thay i lu lng Q. 3. Cch lp b n tc.

Hnh 3.49 B n tc t ng vo 1,3 Van trn 2 B n tc mt chiu.

a. B n tc t ng vo (hnh 3.49). u im:

- Xi lanh th lm vic theo p sut yu cu.

- C th iu chnh lng vn tc nh.

Nhc im:

- Phi t van cn ng du v.

- Nng lng khng dng chuyn thnh nhit trong qu trnh tit lu. b. B n tc t ng ra (hnh 3.50). u im:

- Xi lanh th lm vic c vi vn tc nh v ti trng ln.

- C th iu chnh lng vn tc nh.

37

- Khng phi t van cn ng du v.00

- Nhit sinh ra s v b du.

Nhc im:

- Lc ma st ca xi lanh ln.

- Van trn phi lm vic lin tc.

Hnh 3.50 B n tc t ng ra.

1. Van trn 2. B n tc mt chiu.

38

c. B n tc t r nhnh (bypass) ng vo (hnh 3.50).

Hnh 3.51 B n tc t r nhnh (bypass) ng vo.

1. Van trn 2. B n tc.

u im:

- Bm lm vic theo ti trng, hiu sut ln.

- Nhit sinh ra s v b du.

Nhc im:

- Khng th s dng bnh tch cha.

- Ti trng ngc chiu khng thch hp.

39

d. B n tc t ng vo (hnh 3.52).

Hnh 3.52 B n tc 3 ng t ng vo.

1. Van trn 2. B n tc

u im:

- Bm lm vic theo ti trng, hiu sut ln. Nhit sinh ra rt nh.

Nhc im:

- Khng th s dng bnh tch cha. Ti trng ngc chiu khng thch hp. 4. B phn dng. B phn dng c tc dng phn dng chy n nhng c cu chp hnh khc nhau v c lu lng khng i. Ngoi ra b phn dng cn c nhim v nh b n tc (hnh 3.53).

40

Hnh 3.53 B phn dng.

1,2 L tit lu 3,4 Hai u nng van 5 Nng van 6,7 Ca ra

8,9 Ca ra tit lu 10,11 ng dn 12 S lp trong h thng. 5. xc nh c tnh ca van tit lu v b n tc. a. Xc nh c tnh van tit lu. Van tit lu c nhim v iu chnh vn tc ca c cu chp hnh.

a.1. S lp mch thy lc xc nh c tnh van tit lu (hnh 3.54).

Hnh 3.54 Mch thu lc xc nh c tnh van tit lu.

41

1. Cm bm 2 Van trn 3.1 p k 3.2 p k 4 Van tit lu 5 Van trn 6 Lu lng k 21 ee ppp tn tht p sut qua van tit lu mt chiu.

a.2. iu chnh xc nh c tnh ca van tit lu.

Thc hin cc bc sau:

Bc 1: Lp mch thy lc.

Bc 2: M van trn (2).

Bc 3: M van tit lu (4).

Bc 4: M van trn (5).

Bc 5: ng bm.

Bc 6: Van tit lu (4) ng li.

Bc 7: iu chnh van trn (2) c gi tr 60 bar.

Bc 8: M van tit lu (4) cho lu lng c gi tr khong 3 lt/pht.

Bc 9: iu chnh van trn (5) cho cc gi tr nh trong (bng 3.3).

Bc 10: Xc nh p sut trc v sau van tit lu.

Bc 11: Ghi cc gi tr o vo (bng 3.3).

Bng 3.3

p sut pe1 (bar) p sut pe2 (bar) Hiu p p = pe1 - pe2 (bar)

Lu lng Q (lt/pht)

15

20

30

40

50

a.3. V ng c tnh ca van tit lu.

Lu lng Q (lt/pht)

Hiu p p=pe1 - pe2(bar)

42

Hnh 3.55 c tnh van tit lu.

a.4 nh gi kt qu th nghim.

b. Xc nh c tnh b n tc. B n tc c nhim v: iu chnh v gi vn tc ca c cu chp hnh n nh, mc du ti trng thay i.

b.1. S lp mch thy lc xc nh c tnh b n tc (hnh 3.56).

b.2. iu chnh xc nh c tnh ca b n tc.

Thc hin cc bc sau:

Bc 1: Lp mch thy lc.

Bc 2: M van trn (3).

Bc 3: M van tit lu (2).

Bc 4: M van trn (4).

Bc 5: ng bm.

Bc 6: Van tit lu (2) ng li.

Bc 7: iu chnh van trn (3) c gi tr 60 bar

Bc 8: M van tit lu (2) cho lu lng c gi tr khong 3 lt/pht.

Bc 9: iu chnh van trn (4) cho cc gi tr nh trong bng.

Bc 10: Xc nh p sut trc v sau b n tc.

Bc 11: Ghi cc gi tr o vo (bng 3.4).

Bng 3.4

p sut pe1 (bar) p sut pe2 (bar) Hiu p p = pe1 - pe2 (bar) Lu lng Q (lt/pht)

15

20

43

30

Hnh 3.56 Mch thu lc xc nh c tnh b n tc.

1. Cm bm 2 Van trn 3.1 p k 3.2 p k 4 Van tit lu 5 Van trn 6 Lu lng k; 21 ee ppp tn tht p sut qua van tit lu mt chiu.

b.3. V ng c tnh ca van tit lu vo (hnh 3.57).

Hnh 3.57 c tnh b n tc.

VI. iu khin, iu chnh p sut v lu lng bm. 1. Cc phng php iu chnh vn tc. iu chnh vn tc chuyn ng thng hoc chuyn ng vng ca c cu chp hnh trong h thng du p, bng cch thay i lu lng du chy qua n vi hai phng php sau y:

Lu lng Q (lt/pht)

Hiu p p=pe1 - pe2(bar)

44

- Thay i sc cn trn ng dn du bng van tit lu. Phng php iu chnh ny gi l iu chnh bng tit lu, trnh by phn trc.

- Thay i ch lm vic ca bm du, tc l iu chnh lu lng ca bm cung cp cho h thng du p. Phng php iu chnh ny gi l iu chnh bng th tch.

La chn phng php iu chnh vn tc ph thuc vo nhiu yu t nh: cng sut truyn ng, p sut cn thit, c im thay i ti trng, kiu v c tnh ca bm duv.v...

gim nhit ca du, ng thi tng hiu sut ca h thng du p, ngi ta dng phng php iu chnh vn tc bng th tch. Loi iu chnh ny c thc hin bng cch ch a vo h thng du p lu lng du cn thit m bo mt vn tc nht nh. Do , nu nh khng tnh n tn tht th tch v c kh th ton b nng lng do bm du to nn u bin thnh cng c ch. 2. Mt s phng php iu chnh. a. iu chnh p sut bng c kh (hnh 3.58).

Hnh 3.58 Nguyn tc iu chnh p sut ca bm bng c kh.

Nguyn l iu chnh p sut nh sau: p sut ln nht nng van 2, tng ng vi lch tm e ca rto v stato v nh vy y nng van (4), lu lng vo nng van (1), nm i din vi nng van (2) cng ln nht, v trng thi cn bng. Nh

45

vy bm (thay i th tch) c p sut ln nht. Khi ta iu chnh vt (3) theo yu cu, lch tm s thay i, p sut trong bung nn s thay i theo yu cu.

Hnh 3.59 biu din k hiu v ng c tnh ca bm iu chnh p sut.

Hnh 3.59 Phng php iu chnh p sut ca bm. a. K hiu. B. ng c tnh ca bm.

b. iu chnh p sut bng van trn (hnh 3.60).

Hnh 3.60 iu chinhe p sut bng van trn.

q v

b B (A) a

46

1. Nng van iu chnh lch tm.

2. Nng van iu chnh lch tm i din.

3. ng du ra 4. Nng trt ca van tuyn tnh.

5. L xo 6. Vt 7. Tit din 8. Van trn.

Nguyn l iu chnh p sut bng van trn cng tng t nh iu chnh p sut bng c kh. Thay v iu chnh vt (6) theo yu cu, y s thay th bi p lc tc ng ln tit din (7) bng cch iu chnh van trn (8). Nh vy, lch tm gia rto v stato s thay i, do lu lng vo nng van (1) thay i. Kt qu l p sut trong bung nn ca bm hay ng du ra (3) s thay i theo yu cu.

Hnh 3.61 biu din k hiu v ng c tnh ca bm iu chnh p sut bng van trn.

Hnh 3.61 Phng php iu chnh p sut bng van trn..

a. K hiu b. ng c tnh bm.

B (A)

a

A (B)

q v

b

47

Hnh 3.62 iu chnh lu lng kt hp iu chnh p sut ca bm.

1,2. Van gim p 3. Van trn 4. Van tit lu.

5. Van tit lu c tit din khng i 6. Van trn.

Nguyn l iu chnh lu lng kt hp vi iu chnh p sut ca bm l da trn c s s kt hp iu chnh p sut bng van trn (3) v iu chnh lu lng qua b n tc, bao gm: van tit lu (4) v van gim p thuc khi (1), (2). Van tit lu (6) c tit din khng i (ng knh tit din 0,8). Van trn (6) c nhim v l khi p sut ln hn yu cu, du trn v thng cha.

48

Hnh 3.63 Phng php iu chnh lu lng kt hp

vi iu chnh p sut ca bm thay i th tch. a. K hiu b. ng c tnh bm.

Hnh 3.63 biu din k hiu v ng c tnh ca bm iu chnh p sut bng van trn kt hp vi iu chnh lu lng. VII. Van chn. Van chn gm cc loi van sau:

- Van mt chiu.

- Van mt chiu iu khin c hng chn.

- Van tc ng kha ln. 1. Van mt chiu. a. Cng dng. Ch cho dng chy i qua mt chiu. Nguyn l hot ng v k hiu van mt chiu (hnh 3.64).

a b

49

Hnh 3.64 Van mt chiu. a. Nguyn l. b. K hiu.

b. Mt s v d in hnh s dng van mt chiu (hnh 3.65).

a b c d

e f g h

Hnh 3.65 Mt s kt cu s dng van mt chiu.

a. Ti trng ngoi s c duy tr khi bm mt in.

b. Van tit lu ch cho dng i qua mt chiu.

c. Van mt chiu khi qu trnh ht.

d. Van mt chiu cho ng c du.

e. Dng chy i qua bm (khi ht), khi b lc b bn.

f. Dng chy x v thng, khi b lc b bn.

g. B n tc 2 chiu (mch cu).

h. Van mt chiu cho bm du c Q = hng s.

50

c. V d minh ha.

Hnh 3.66 V d ti trng c duy tr khi bm mt in.

Xi lanh vi ti trng m s duy tr v tr, mc du khi bm mt in (hnh 3.66). 2. Van mt chiu iu khin c hng chn. a. Nguyn l hot ng. Khi du chy t A qua B, van thc hin theo nguyn l ca van mt chiu. Nhng khi du chy t B qua A th phi c tn hiu iu khin bn ngoi tc ng vo ca X (hnh 3.67).

51

Hnh 3.67 Van mt chiu iu khin c hng chn. a. Chiu A qua B, tc dng nh van mt chiu.

b. Chiu B qua A c dng chy, khi tc dng tn hiu ngoi X .c. K hiu b. V d ng dng. ng dng van mt chiu iu khin c hng chn nng trng vt m (hnh 3.68). Khi tc ng vo tay gt (a), du trong ng nn s qua van mt chiu iu khin c hng chn vi chiu dng chy i t A sang B, du trong ng x qua ca B v T v thng du. Nh vy s nng ti trng m i ln.

Khi tay gt a khng tc ng, du trong ng nn s qua van o chiu, i t ca A sang ca B v vo pittng. Nhng ng du x s thng, khi phi c tn hiu X, tc l phi tc ng vo tay gt (b).

52

Hnh 3.68 Van mt chiu iu khin c hng chn lp trong mch thu lc, nng, h ti trng m.

3. Van tc ng kha ln. a. Nguyn l hot ng. Kt cu ca van tc ng kha ln, thc ra l lp 2 van mt chiu iu khin c hng chn. Khi dng chy t A1 qua B1 hoc t A2 qua B2 theo nguyn l ca van mt chiu. Nhng khi du chy t B2 v A2 th phi c tn hiu iu khin A1 hoc khi du chy t B1 v A1 th phi c tn hiu iu khin A2.

53

Hnh 3.69 Van tc ng kho ln. a. Khi dng chy t A1 qua B1 hoc t A2 qua B2 (nh van mt chiu).

b. T B2 v A2 th phi c tn hiu iu khin t A1. c. K hiu.

b. V d ng dng. Mch ng dng van tc ng kha ln nng h ti trng nh (hnh 3.70).

Vi van tc ng kha ln lp trong mch, ti trng m s c gi v tr chnh xc v an ton, khi van o chiu v tr trung gian.

Hnh 3.70 ng dng lp van tc ng kho ln trong mch thu lc nng, h ti trng.

1. Xilanh 2.Van tc ng kho ln 3. Van o chiu 4. B phn cung cp du.

54

VIII. Xi lanh truyn ng (c cu chp hnh).

Xi lanh

Theo cu to Theo lp rp

Xi lanh n Xi lanh kp Xi lanh vi sai Lp cht thn

Li v ngoi lc Li v thy lc Tc dng n

Li v l xo C gim chn Tc dng kp

Tc dng 2 pha

Xilanh quay

Kiu thc hin

Lp cht mt bch

Lp xoay c

Lp g 1 u xilanh

Hnh 3.71 Phn loi xilanh.

55

1. Nhim v. Xi lanh thy lc l c cu chp hnh ca truyn dn thy lc thc hin chuyn ng thng. 2. Phn loi. Xi lanh thy lc c chia lm hai loi: xi lanh lc v xi lanh quay (hay cn gi l xi lanh mmen). Trong xi lanh lc, chuyn ng tng i gia pittng vi xi lanh l chuyn ng tnh tin. Trong xi lanh quay chuyn ng tng i gia pittng vi xilanh l chuyn ng quay, gc quay thng nh hn 3600.

Pittng bt u chuyn ng khi lc tc ng ln mt trong hai pha ca n (lc p sut, l xo hoc c kh) ln hn tng cc lc cn c hng ngc li chiu chuyn ng (lc ma st, thy ng, ph ti, l xo...). 3. Cu to xilanh. Xilanh c cc b phn chnh l thn (gi l xi lanh), pittng, cn pittng v mt s vng lm kn. Hnh 3.72 l v d xilanh tc dng kp c cn pittng mt pha.

Hnh 3.72 Cu to xilanh tc dng kp c cn pittng mt pha. 1. Thn 2. Mt bich hng 3. Mt bich hng 4. Cn pittng 5. Pittng 6. trt

56

7. Vng chn du 8. Vng m 9. Tm ni 10. Vng chn hnh O 11. Vng chn pittng 12. ng ni 13. Tm dn hng 14. Vng chn O 15. ai c 16. Vt vn 17. ng ni. 4. Mt s xilanh thng dng. a. Xilanh tc dng n (hnh 3.73). Cht lng lm vic ch tc ng mt pha ca pittng v to nn chuyn ng mt chiu. Chuyn ng ngc li c thc hin nh lc l xo. b. Xilanh tc dng kp (hnh 3.74). Cht lng lm vic ch tc ng hai pha ca pittng v to nn chuyn ng hai chiu.

Hnh 3.73 Xilanh tc dng n.

a. Xilanh tc dng n (Chiu ngc li bng l xo). b. K hiu.

Hnh 3.74 Xilanh tc dng kp.

a. Xilanh tc dng kp khng c tc dng kp cui hnh trnh v k hiu. b. Xilanh tc dng kp c gim chn cui hnh trnh v k hiu.

57

c. Kt cu xilanh gim chn cui hnh trnh (hnh 3.75). giai on cui khong chy, khi pittng chm ln mt u xilanh, c th xy ra va p nu vn tc chuyn ng ca pittng hoc xilanh ln, c bit l i vi cc pittng, xilanh c khi lng ln. gim kh nng va p ny trong xilanh thng c cc b phn gim chn. Phn ln cc b phn gim chn lm vic theo nguyn l tng p sut khoang i p cui khong chy. p sut khoang i p tng, lm gim vn tc chuyn ng (hnh 3.75).

Hnh 3.75 Gim chn cui hnh trnh. a. Kt cu. b. Biu gim chn.

5. Tnh ton xilanh truyn lc. a. p sut p, lc F v din tch A (hnh 3.76). p sut p tnh theo cng thc:

p = AF

Trong :

A = 4 .d2 - tit din pittng

m

p

A

F

m

p

A

F

hnh 3.76 p sut p, lc F trong xilanh.

58

Nu tnh n tn tht th tch xilanh, tnh ton n gin ta chn:

- p sut p = .A

F .104

- Din tch pittng A = 4. 2d .10-2

Trong :

A : din tch tit din pittng (cm2).

d: ng knh pittng (mm).

p: p sut (bar).

: hiu sut, ly theo bng 3.5.

F: lc (kN)

p (bar) 20 120 160

(%) 85 90 95

Nh vy pittng bt u chuyn ng c, khi lc F > FG + FA + FR

Trong : FG: trng lc.

FA: lc gia tc.

FR: lc ma st. b. Lin h gia lu lng qv vn tc v v din tch A (hnh 3.77).

A

qv

v

Hnh 3.77 Lin h gia lu lng qv, vn tc v v din tch A ca xilanh lm

vic Lu lng chy vo xilanh tnh theo cng thc:

59

qv = A.v

tnh ton n gin, ta chn:

qv = A.v.10-1

A = 4

2d .10-2

Trong :

d: ng knh (mm).

A: din tch (cm).

qv: lu lng (lt/pht).

v: vn tc (m/pht).

Phn tnh ton ng c du truyn lc, c trnh by chng II, phn 1. IX. ng dn, ng ni. ni lin cc phn t iu khin (cc loi van) vi cc c cu chp hnh, vi h thng bin i nng lng (bm du, ng c du), ngi ta dng cc ng dn, ng ni hoc cc tm ni. 1. ng dn. a. Yu cu. ng dn dng trong h thng iu khin bng thy lc ph bin l ng dn cng (ng ng v ng thp) v ng dn mm (vi cao su v ng mm bng kim loi c th lm vic nhit 1350C).

ng dn cn phi m bo bn c hc v tn tht p sut trong ng nh nht. gim tn tht p sut, cc ng dn cng ngn cng tt, t b un cong trnh s bin dng ca tit din v s i hng chuyn ng ca du.

b. Vn tc du chy trong ng ( Hnh 3.78 ).

Vn tc du chy trong ng thng dng l:

- ng ht v = 0,5 + 1,5m/s

- ng nn p < 50 bar v = 4 5m/s

p = 50 100 bar v = 5 6 m/s

p > 100 bar v = 6 7 m/s

- ng x v = 0,5 1,5 m/s

60

Hnh 3.78 Cc ng ng ht, nn v x trong mch thy lc.

K hiu:

Cc ng ng ht

Cc ng ng nn

Cc ng ng x c. Chn kch thc ng knh ng dn. la chn kch thc ng knh ng dn, ta xut pht t phng trnh lu lng chy qua ng dn.

Lu lng qua ng dn: qv = A.v

Trong :

Tit din A = 4

2d

cho n gin, ta chn cng thc tnh vn tc nh sau: v = 22

10.

4..6 d

q v

Trong : d (mm).

qv (lt/pht).

61

v (m/s).

Nh vy, kch thc ng knh ng dn l:

d = 10v

q v..3

.2

(mm).

d. Tn tht p sut trong ng dn, ng ni. S ph thuc lu lng qv v tn tht p sut p vi cc loi dng chy tng (1) v dng chy ri (2) qua ng dn (hnh 3.79).

2 1

p

qv

1

2

qv

p1 p2

p

a b

Hnh 3.79 Tn tht p sut trong ng dn.

a. Tn tht p sut p = p1 - p2 b. Biu qv, p v loi dng chy.

Biu s ph thuc tn tht p sut p, lu lng qv v ng knh qua ng ni (hnh 3.80). 2. Cc loi ng ni. a. Yu cu. Trong h thng thy lc, ng ni c yu cu tng i cao v bn v kn. Ty theo iu kin s dng ng ni c th c nh (khng tho c) v tho c. b. Cc loi ng ni. ni cc ng dn vi nhau hoc ni ng dn vi cc phn t ca thy lc, ta dng cc loi ng ni theo cc loi (hnh 3.81).

Ni lin cc ng dn vi nhau hoc ni ng dn vi cc phn t ca thy lc c u im l do cc u ren c tiu chun ha, nn d dng ni lin chng vi nhau. Nhng cng c nhng nhc im sau: dng nhiu ng dn v ng ni lm tng tn tht p sut, tng kh nng b r du, chim nhiu khong khng gian.

62

Hnh 3.80 Tn tht p sut qua ng ni.

- V th trong h thng iu khin bng thy lc hin i, ngi ta s dng rng ri kiu ni lin bng tm ni, tc l lp rp mt s phn t thnh cc cm iu khin, gi l block, s c trnh by trong chng VI phn 5.

- ng ni vn ren c minh ha (hnh 3.81a).

- Khi ng ng lm vic trong iu kin nhit cao, c th dng mi ni ng c kt cu( hnh 3.81b). Khi sit cht ai c ni, di tc dng mt cn ng ni, mi ni c lm kn.

63

Hnh 3.81 Cc loi ng ni. a. ng ni vn ren.

b. ng ni sit cht bng ai c.

- ng ni vi khp tho, lp nhanh c minh ha (hnh 3.82).

Hnh 3.82 ng ni vi khp tho, lp nhanh.

c. Cch lp ng ni mm. Khi lp ng ng mm vi cc b ni ng, cn m bo un cong ca ng mm sau mi ni tit din ca ng mm khng b bin dng (hnh 3.83).

64

a

b

Hnh 3.83 Cch lp ng ni mm.

a. Lp ng b. Lp khng ng. 3. Vng chn. a. Nhim v. Chn du ng vai tr quan trng trong vic m bo s lm vic bnh thng ca cc phn t thy lc. Chn du khng tt, s b r du cc mi ni, b hao ph du, khng m bo c p sut cao, khng kh d thm nhp vo h thng, dn n h thng hot ng khng n nh. b. Phn loi. ngn chn r du, ngi ta dng cc loi vng chn c kt cu khc nhau vi nhng vt liu khc nhau, ty thuc vo p sut, nhit du.

Ty thuc vo b mt cn chn kht, ngi ta phn thnh hai loi:

- Loi chn kht phn t c nh.

- Loi chn kht phn t chuyn ng. c. Loi chn kht phn t c nh (hnh 3.84). Chn kht nhng phn t c nh tng i n gin, dng cc vng chn bng cht do hoc bng kim loi mm nh ng, nhm. tng bn, tui th ca vng chn c tnh n hi, thng s dng cc c cu bo v ch to t vt liu cng hn, nh cao su nn vi, vng kim loi, cao su lu ha cng li kim loi (hnh 3.84b).

a b c

Hnh 3.84 Vng chn c nh.

a. Vng chn dng O (c tit din trn).

b. Vng chn dng O (c tit din trn v vng lm kn).

c. Vng chn dng O (c tit din trn) lp mt du.

65

d. Loi chn kht phn t chuyn ng tng i vi nhau (hnh 3.85). Dng rng ri nht chn kht nhng phn t chuyn ng, ngi ta dng vng chn c tit din ch O, tit din X, tit din V v tit din hnh phu.

Vt liu c ch to l cao su chu du. chn du gia 2 b mt c chuyn ng tng i, v d nh gia pittng v xi lanh, cn phi to rnh t vng chn c kch thc ph thuc vo ng knh ca tit din vng chn.

tng bn, tui th ca vng chn c tnh n hi, tng t nh loi chn kht nhng phn t c nh, thng s dng cc c cu bo v ch to t vt liu cng hn nh vng kim loi (hnh 3.85a) v (hnh 3.85d).

chn kht nhng chi tit c chuyn ng thng, nh cn pittng, cn tay cn trt iu khin vi nam chm in... thng dng vng chn c tit din ch V vi vt liu bng da hoc bng cao su (hnh 3.85b).

Trong trng hp p sut lm vic ca du ln, b dy cng nh s vng chn cn thit cng ln (hnh 3.85c).

a b

c d

Hnh 3.85 Vng chn kht phn t chuyn ng tng i vi nhau.