Depresja a uzależnienia

Maciej Plichtowski

Specjalista psychiatra

Specjalista psychoterapii uzależnień

Alkoholizm w chorobach afektywnych

Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie)

Badania II Kliniki

Psychiatrycznej IPiN (1991)

Im nowsze dane tym wyższe odsetki !

*NIMH - National Institute of Mental Health

populacja

ogólna

choroby

afektywne

choroba

afektywna

dwubiegunowa

uzależnienie 10%

nadużywanie 10%

choroby

afektywne

20% 13,5%

21%

46,2%

Depresje w alkoholizmie

Badanie NIMH* (1990)

7,5% 13,5% populacja ogólna

rozpoznanie

„alkoholowe”

* NIMH - National Institute of Mental Health

Depresja

Alkoholizm a zaburzenia afektywne

Przypadkowe i niezależne

Depresja jako czynnik sprawczy zwiększonego spożycia alkoholu

Zwiększone spożycie alkoholu jako czynnik sprawczy depresji

Wspólny czynnik etiologiczny lub patogenetyczny

Wymiarowa a nie kategoryczna interpretacja

współwystępowania obu zaburzeń

Współwystępowanie depresji i alkoholizmu

Przypadkowe i niezależne współwystępowanie

zaburzeń afektywnych i alkoholizmu

Prawdopodobnie istnieje, ale przypadki kliniczne

są relatywnie rzadkie

wynik iloczynu ryzyka zapadalności na choroby afektywne (5-10%)

i zapadalności na alkoholizm (10-15%)

• Związki małżeńskie depresyjnych kobiet z

alkoholikami

- częstsze niż przypadkowe

Wpływ chorób afektywnych na nadużywanie alkoholu

(1)

„poprawiacz” nastroju

wzrost aktywności układów Na, DA i 5HTOH

po stosowaniu małych, jednorazowych dawek

podatność osób z pierwotnie obniżoną

aktywnością ww. układów na „samoleczenie”

alkoholem

(większa u kobiet)

Wzrost spożycia alkoholu:

Wpływ chorób afektywnych (2)

• Większą predyspozycję do uzależnienia od

alkoholu mają osoby o obniżonej tolerancji

na przykre stany psychiczne i na stres.

Poczucie braku sensu życia, samotności.

Skłonność do przygnębienia, nadmiernie

krytyczna ocena sytuacji własnej i

przyszłości.

Niskie poczucie własnej wartości.

Obniżenie nastroju podawane jako przyczyna picia przez

50% chorych

Podwójne rozpoznanie:

- 10% pierwotna depresja

- 90% pierwotny alkoholizm

Depresja:

- u 40% chorych rozwijają się problemy alkoholowe

(w tym 3x częściej u kobiet)

Wpływ chorób afektywnych na nadużywanie alkoholu

(3)

Przypadki uzależnienia w nadużywaniu

alkoholu wtórnym do depresji są rzadkie

Alkohol jako czynnik sprawczy chorób afektywnych

Dwufazowe działanie alkoholu na O.U.N.

Hipowitaminozy prowadzące do zaburzeń metabolizmu neuroprzekaźników

Depresjogenne produkty kondensacji aldehydu octowego z aminami biogennymi

Uszkodzenia struktur poznawczych

Zjawisko „rozniecania” (ang.: kindling)

Indukcja wtórnych czynników psychicznych i społecznych

Alkohol jako czynnik sprawczy – cz. II

• W chorobie alkoholowej działa szczególnie dużo

potencjalnie depresjogennych czynników:

- psychologicznych (głód alkoholowy, trudności zawodowe,

osobiste, materialne, zdrowotne, osamotnienie, próba

trzeźwego życia jako stresująca zmiana życiowa)

- biologicznych

- społecznych (presja środowiska, dezadaptacja społeczna).

Praktyczne aspekty znajomości teorii

„podwójnej diagnozy”

Właściwe rozpoznanie warunkuje właściwe

leczenie (możliwość nacelowania leczenia na

zaburzenie pierwotne)

Wskazania do leczenia kompleksowego

W przypadku farmakoterapii wskazany dobór leku

wpływającego zarówno na depresję jak i na

redukcję spożycia alkoholu

Leczenie osób z chorobami afektywnymi

i alkoholizmem

leczenie równoległe obu zaburzeń

nacisk terapeutyczny w kierunku schorzenia

pierwotnego

tworzenie programów obejmujących oba zaburzenia

stosowanie leków wpływających na oba schorzenia

Terapia w oparciu o:

Trudności diagnostyczne i terapeutyczne

• Odmienność kwalifikacji zawodowych i preferowanego

postępowania leczniczego przez lekarzy i

psychoterapeutów (tu:obronna postawa pacjenta

wobec swojego problemu alkoholowego). Lekarze

koncentrują się na farmakologicznym leczeniu

objawów depresji.

• Psychoterapeuci koncentrują się na terapii

uzależnienia. Skłonni są do wyjaśniania problemów

pacjenta poprzez samą tylko diagnozę problemową z

pominięciem diagnozy nozologicznej.

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)

Zalety:

- dobra tolerancja

- mała toksyczność przy przedawkowaniu i w interakcji

z alkoholem

- wpływ na redukcję spożycia alkoholu

Wątpliwości:

- równoczesna terapia depresji i alkoholizmu brak jednoznacznego potwierdzenia

- niska skuteczność w zapobieganiu nawrotom picia

Konieczny właściwy dobór pacjentów (kobiety, alkoholizm typu 1)

Przypadek kliniczny 1

Kobieta, lat 52, zawsze była „znerwicowana”, wycofująca się,

miała trudności w nawiązywaniu kontaktów

Od 25 r.ż. kilkutygodniowe okresy obniżonego nastroju - nieleczone

Ok 32 r.ż. zauważyła, że alkohol poprawia jej nastrój,

ułatwia kontakty międzyludzkie, „wyluzowuje”

Od ok. 35 r.ż. głębsze depresje wymagające leczenia, obwiniała się,

że jest skończoną alkoholiczką, w okresie depresji dużo piła,

w okresie poprawy prawie w ogóle,

2 próby samobójcze TLPD + alkohol

Obecnie w niezbyt głębokiej depresji od 3 tygodni, niepokój,

trudności z zaśnięciem - próbuje je leczyć alkoholem

Mężczyzna, lat 44

Sprawiał różne kłopoty wychowawcze, od ok. 16 r.ż. związane z piciem

alkoholu

Karany dwukrotnie za spowodowanie wypadków po pijanemu,

trzykrotnie żonaty, powodem rozwodów były zachowania po alkoholu,

ostatnia żona wniosła o rozwód, gdy pacjent dokonał poważnych

samouszkodzeń

Powodem było zagrożenie zwolnieniem z pracy, obawy o zasądzenie

dużego odszkodowania za spowodowanie wypadku, mniejsza sprawność

seksualna, niepokój, zaburzenia snu, negatywna ocena przyszłości

Teraz bez myśli „s”. Nie pije, ale myśli o alkoholu

Leczenie jednym z SSRI spowodowało nasilenie zaburzeń seksualnych

i niepokoju

Przypadek kliniczny 2