Diagnostyka obrazowa diastemy – opis przypadków

Diagnostic imaging of diastema – a case study

lek. dent. Magdalena Piskórz2, prof. zw. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska1, lek. dent. Magdalena Kozek2, Anna Gnieciak3, Katarzyna Hawro3, prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło2

1 Samodzielna Pracownia Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej p.o. kierownika: prof. zw. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska2 Zakład Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie kierownik: prof. zw. dr hab. n. med. T. Katarzyna Różyło3 Studenckie Koło Naukowe Przy Samodzielnej Pracowni Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej

i Szczękowo-Twarzowej p.o. kierownika: prof. zw. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska1 Independent Unit of Propaedeutics of Dental and Maxillofacial Radiology, Medical University of Lublin,

Head: Prof. Ingrid Różyło-Kalinowska MD, PhD2 Department of Dental and Maxillofacial Radiology, Medical University of Lublin Head: Prof. T. Katarzyna Różyło MD, PhD3 Students Research Circle of Independent Unit of Propaedeutic of Dental and Maxillofacial Radiology,

Medical University of Lublin, Poland

Diastema jest nieprawidłowością zębową, która doty-czy od 1,6% do 24,5% osób dorosłych [1]. Dla wielu pacjentów stanowi ona znaczący problem estetycz-

ny, który często powikłany jest zaburzeniami funkcjonalny-mi. Prawidłowe postępowanie diagnostyczne składa się z badania klinicznego poszerzonego o diagnostykę radio-logiczną. Diastema występuje fizjologicznie w tzw. okresie „brzydkiego kaczątka”, tj. przed wyrznięciem się kłów gór-nych, które według Proffita wyrzynają się około 11,5 roku ży-cia [2, 3]. Jedną z głównych przyczyn diastemy niefizjologicz-nej jest obecność przerośniętego wędzidełka wargi górnej i jest ona nazywana diastemą prawdziwą. Wędzidełko jest to trójkątny fałd błony śluzowej przechodzący od wewnętrz-nej powierzchni wargi do zewnętrznej powierzchni wyrost-ka zębodołowego szczęki, który w warunkach prawidłowych nie powoduje diastemy [4, 5]. Według Placka [6] przyczep wędzidełka może być umiejscowiony: na błonie śluzowej ruchomej, w dziąśle przyczepionym, w brodawce przysiecz-nej lub może ją penetrować. Trzeci i czwarty typ mogą ob-jawić się wystąpieniem diastemy. Typ ostatni widoczny jest na zdjęciu rentgenowskim jako szczelina między korzenia-mi przyśrodkowych zębów siecznych szczęki. W zdiagno-zowaniu diastemy prawdziwej pomocny jest również test pociągania, tzn. pull syndrome, kiedy można zaobserwować anemizację dziąsła przyczepionego i wolnego podczas po-ciągania wargi górnej do góry i przodu.

Diastema is a dental abnormality that affects between 1.6% and 24.5% of adults [1]. For many patients it is a significant aesthetic problem that is often

complicated by functional disorders. The correct diagnostic procedure consists of a clinical examination extended with radiological diagnostics. Diastema occurs physiologically in the so-called „ugly duckling” period before the upper cani-nes erupt, which according to Proffit erupt around 11.5 years of age [2, 3]. One of the main reasons for non-physiological diastema is the presence of an overgrown frenulum of the upper lip. It is called a true diastema. The frenulum is a trian-gular fold of the mucous membrane that passes from the inner surface of the lip to the outer surface of the alveolar ridge and under normal conditions does not cause dia-stema [4, 5]. According to Placek [6] the frenal attachment may be located on the ‘movable’ mucosa, in the attached gingiva, in the incisive papilla or penetrate it. The third and fourth types can be manifested by the occurrence of dia-stema. The last type is visible on the X-ray as a gap between the medial roots of the incisors of the maxilla. The pull test is also helpful in the diagnosis of true diastema, i.e. pull syn-drome, when it is possible to observe anemization of the attached gingiva and unattached gingiva when pulling the upper lip upward and forward. Another reason for the pre-sence of diastema may be the presence of a supernumerary tooth. The most frequent cause, constituting 21.2-67% of all

O R T O D O N C J A W P R A K T Y C E 3 / 2 0 1 8

22

Kolejną przyczyną występowania diastemy może być obecność zęba nadliczbowego. Najczęstszy, stanowią-cy 21,1-67% wszystkich przypadków hiperdoncji, jest mezjodens, zlokalizowany w odcinku przednim, głównie szczęki [7]. Ma on niewyjaśnioną etiopatogenezę. Często wykrywany jest przypadkowo, podczas badania radiolo-gicznego. Badanie to dostarcza nam informacji na temat obecności, kształtu, stosunków do sąsiednich zębów oraz liczby zębów nadliczbowych występujących u danego pa-cjenta. Najczęściej ząb środkowy położony jest podnie-biennie względem zębów siecznych górnych i ma bu-dowę stożkowatą o całkowicie uformowanym korzeniu. Występowanie mezjodensu w uzębieniu stałym jest za-zwyczaj wskazaniem do ekstrakcji, ponieważ może unie-możliwić wyrzynanie zębów siecznych przyśrodkowych lub spowodować powstanie diastemy, torbieli lub resorp-cji sąsiednich zębów.

Hipodoncja, inaczej „agenezja zębów”, jest to brak jed-nego lub więcej zawiązków zębowych [8, 9]. Termin ten stosowany jest wtedy, gdy zjawisko wynika z wrodzonego braku zębów, a nie jest następstwem ich utraty w wyniku urazu, próchnicy lub ekstrakcji ze wskazań ortodontycz-nych. Jest ona uznawana za jedno z najczęściej występu-jących zaburzeń. Występuje jako wada izolowana bądź w zespołach wad wrodzonych, takich jak: dysplazja ekto-dermalna, zespół Downa czy rozszczep wargi bądź pod-

cases of hyperdontia, is mesiodens located in the anterior section, mainly of the maxilla [7]. It has unexplained etiopa-thogenesis. It is often detected accidentally during a radio-logical examination. The examination provides us with information about the presence, shape, relations to adja-cent teeth and the number of supernumerary teeth occur-ring in the case of a given patient. Most often, the middle tooth is located palatally in relation to the upper incisors and has a conical structure with a completely formed root. The occurrence of mesiodens in the permanent dentition is usu-ally an indication for extraction, because it may prevent the incisors from erupting or cause the formation of diastema, cysts or resorption of adjacent teeth.

Hypodontia, also called „tooth agenesis”, is the lack of one or more tooth buds [8, 9]. This term is used when the pheno-menon results from the congenital lack of teeth, and is not a consequence of their loss as a result of trauma, tooth caries or extraction due to orthodontic indications. It is conside-red one of the most common disorders. It occurs as an iso-lated defect or in congenital malformations, such as ecto-dermal dysplasia, Down syndrome or cleft lip or cleft palate. Disorders associated with cleft palate and hypodontia inc-lude Apert syndrome and Pierre Robin. Isolated occurrence of hypodontia may be associated with environmental factors (infection, trauma, radiotherapy, chemotherapy, use of medi-cations such as thalidomide by the mother during pre-

kortykotomiaminimalnie inwazyjna w ortodoncjiszkolenie praktyczne | warsztat w warunkach klinicznych

16-17 listopada 2018bielsko-biała

ZGŁOŚ SWÓJ UDZIAŁ:www.kortykotomiapraktyczna.pl

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Napisz: szkolenia@fmdental.pl

Zadzwoń: 12 423 49 23

w programie m.in.:» kortykotomia minimalnie inwazyjna – omówienie techniki » zabieg minimalnie inwazyjny vs. klasyczna technika » wskazania i przeciwwskazania do zabiegu » planowanie leczenia z uwzględnieniem kortykotomii » kiedy niezbędna jest konsultacja periodontologiczna » recesje dziąsłowe i regeneracja tkanki miękkiej » przeszczep łącznotkankowy vs. matryca kolagenowa – praktyczne ćwiczenia » ćwiczenia technik kortykotomii – od cięcia po szycie » konsylium lekarskie z możliwością konsultacji własnych przypadków » zabiegi na pacjentach (transmisja live) » 100% praktycznych i gotowych rozwiązań

ORGANIZATOR:

Swoją wiedzą podzieli się doświadczony zespół ortodonta-periodontolog:

dr n. med. Katarzyna Becker– specjalista ortodoncji

dr n. med. Lidia Jamróz-Wilkońska– specjalista periodontologii

reklama

C L I N I C A L O R T H O D O N T I C S 3 / 2 0 1 8

23

gnancy) or genetic factors. Apart from wisdom teeth, hypo-dontia most often affects the second premolar teeth of the mandible, and then the lateral incisal teeth of the maxilla. The lack of the lateral incisors of the maxilla leads to the so-called pseudo diastema as a result of excessive space leading to dissection of the medial incisors. An excessively divergent setting of the roots of the medial incisors is often visible in the radiological image. The clinical diagnosis of hypodontia must always be confirmed by the radiologi-cal examination, usually with a panoramic radiograph, which excludes possible tooth retention. Teeth deficiencies have a big impact on the psyche and appearance of the patien-t’s face, therefore, for the aesthetic and functional purposes, treatment procedures are implemented: prosthetic, ortho-dontic and later surgical and implantological procedures, starting from young age of a given patient. Diastemas in the anterior section may constitute a symptom of disproportion of the teeth in the upper and lower arch. In order to confirm insufficient widths of the upper incisors in relation to the lower incisors, Tonn’s index may be used [10]. It shows the

niebienia. Zespoły związane z rozszczepem podniebienia i hipodoncją to między innymi zespół Aperta oraz Pierre Robin. Izolowane wystąpienie hipodoncji może być zwią-zane z czynnikami środowiskowymi (zakażenie, uraz, ra-dioterapia, chemioterapia, stosowanie leków, takich jak talidomid przez matkę podczas ciąży) lub czynnikami ge-netycznymi. Hipodoncja najczęściej dotyczy, oprócz zę-bów mądrości, drugich zębów przedtrzonowych żuchwy, a następnie zębów siecznych bocznych szczęki. Brak zę-bów siecznych bocznych szczęki prowadzi do wystąpie-nia tzw. diastemy rzekomej, na skutek zbyt dużej ilości miejsca prowadzącej do rozsunięcia się zębów siecznych przyśrodkowych. Często widoczne jest wtedy na zdjęciu radiologicznym nadmiernie rozbieżne ustawienie korzeni zębów siecznych przyśrodkowych. Rozpoznanie kliniczne hipodoncji zawsze wymaga potwierdzenia badaniem ra-diologicznym, zazwyczaj zdjęciem pantomograficznym, które wyklucza ewentualne zatrzymanie zębów. Braki zę-bowe mają duży wpływ na psychikę i wygląd twarzy pa-cjenta, dlatego w celach estetycznych i funkcjonalnych już od młodego wieku pacjenta wdrażane jest postępo-wanie lecznicze, zarówno protetyczne, ortodontyczne, jak i w późniejszym okresie chirurgiczne oraz implanto-logiczne.

Obecność szparowatości w odcinku przednim może być też objawem występowania dysproporcji w materia-le zębowym łuku górnego i dolnego. Aby stwierdzić nie-dobór szerokości zębów siecznych górnych w stosunku do dolnych, można posłużyć się wskaźnikiem Tonna [10]. Pokazuje on procentową relację sumy szerokości zębów siecznych dolnych w stosunku do górnych. Wartość tego wskaźnika powinna być równa 74%. U pacjentów, u któ-rych wartość ta jest większa, wystąpi niedobór materia-łu zębowego w odcinku przednim łuku górnego. Jedną z konsekwencji zmniejszenia wymiaru poprzecznego zę-bów siecznych może być wystąpienie diastemy. Zęby do-tknięte mikrodoncją to najczęściej zęby sieczne boczne szczęki. Zaburzenie to dotyczy od 0,8% do 8,4% populacji, częściej kobiet [11, 12]. Zęby mikrodontyczne mogą mieć prawidłową budowę lub też korona może mieć kształt stożkowaty. Są one spotykane w różnych zespołach wad, często towarzysząc hipodoncji. Badaniem radiologicznym należy sprawdzić, czy zaburzenie dotyczy także korzenia zębów, czy są one wykształcone na pełną długość. Do-starczy nam też ono informacji na temat wielkości komór zębów, przydatnych w leczeniu protetycznym pacjentów dotkniętych mikrodoncją.

Występowanie diastemy może być też konsekwen-cją przedwczesnej utraty zębów. Jest ona najczęściej wynikiem toczącego się procesu próchnicowego [13]. Mimo coraz większej świadomości społeczeństwa na te-mat profilaktyki próchnicy w dalszym ciągu jest ona problemem dotyczącym większości populacji polskiej. Frekwencja próchnicy u dzieci sześcioletnich w Polsce wynosi aż 86,9% [14]. W kontekście występowania dia-

Słowa kluczowe:diastema, diagnostyka obrazowa, ortodoncjaKeywords:diastema, diagnostics imaging, orthodontics

Streszczenie: Diastema jest przykładem szparowatości między zębami siecznymi przyśrodkowymi i może być spowodowana różnymi czynnikami. Występuje ona fizjologicznie, w przypadku wymiany uzębienia mlecznego na stałe bądź jest spowodowana zaburzeniami zarówno wrodzonymi, jak i nabytymi. Ich przykładem jest występowanie zęba nadliczbowego, hipodoncji jako przeszkody w wyrzynaniu, przedwczesnej utraty zębów siecznych bocznych. Wśród przyczyn pozazębowych wyróżnia się: przerośnięte wędzidełko wargi górnej, torbiel w przednim odcinku szczęki czy też rozszczep podniebienia. Uzupełnieniem badania klinicznego w diagnostyce diastemy jest diagnostyka obrazowa, tj.: zdjęcie RTG zębowe, pantomogram, CBCT. Badania te dostarczają szczegółowych informacji na temat etiologii zaburzenia oraz umożliwiają dobór odpowiedniego postępowania terapeutycznego.

Summary: Diastema is an example of a space between the central incisors and can be caused by various factors. It occurs physiologically when permanent teeth replace deciduous or is caused by congenital and acquired disorders. The examples include the occurrence of a supernumerary tooth, hypodontia, delayed teeth eruption or premature loss of lateral incisors. The non-odontogenic cause may be an overgrowth of labial frenulum, a cyst in the anterior area of the maxilla or the cleft palate. The complement of the clinical examination is diagnostic imaging, i.e. periapical and panoramic radiographs as well as CBCT examination which provide information of its etiology and also enable the selection of accurate therapeutic treatment.

O R T O D O N C J A W P R A K T Y C E 3 / 2 0 1 8

24

percentage relation of the total width of the lower teeth in relation to the upper teeth. The value of the index should be 74%. Patients, in the case of whom the value is higher, will have insufficient tooth material in the anterior section of the upper arch. One of the consequences of decreasing the transverse dimension of the incisors may be diastema. Teeth affected by microdontia are most often incisors of the maxilla. This disorder affects 0.8% to 8.4% of the population, more often women [11, 12]. The microdontic teeth may have a correct structure or the crown may have a conical shape. They are found in various sets of defects, often accompany-ing hypodontia. A radiological examination should be con-ducted to check whether the disorder also affects the tooth roots or whether they are developed in full length. It will also provide information about the size of tooth chambers use-ful in prosthetic treatment of patients suffering from micro-dontia.

The occurrence of diastema may result from a prema-ture loss of teeth. It is most often the result of the ongo-ing caries process [13]. Despite the increasing public aware-ness of caries prophylaxis, it is still a problem for the majority of the Polish population. The prevalence of caries in six-year--old children in Poland is as high as 86.9% [14]. In the con-text of the occurrence of diastema, the presence of tooth caries is particularly important in children, in whom a faster course of the disease often combined with the fact that tre-atment is undertaken too late, creates the need to extract teeth. Most often it applies to the lateral teeth, often the upper permanent first molar teeth [13]. Therefore, eruption of the remaining teeth may have an incorrect direction, and distalization of the teeth already present in the oral cavity and diastema may occur. Another cause of a premature loss of teeth involves traumas which most often occur in chil-dren. In the significant majority they concern incisors of the maxilla. As a result of incorrect or late treatment of a tooth after a trauma, the tooth may be lost. In each case of trauma, there is a need for radiological follow-up.

A cyst in the anterior section of the maxilla is also one of the causes for diastema. It may be a cyst of the nasopa-latine duct which develops from the remnants of the epi-thelium of the incisive canal, and constitute the third cyst in terms of the frequency of occurrence of cysts in the maxilla, and it is asymptomatic at the initial stage [15-17]. According to Kaczmarzyk [18] it constitutes 11.6% of all cystic changes in the maxillary bones. The presence of large cysts may be demonstrated by pain as a result of pressure on the nasopalatine duct, swelling of the mucous mem-brane of the palate near the incisal opening, occurrence of diastema, or resorption of the roots of neighboring teeth. A typical radiological image shows a well-defined clear, round, oval or heart-shaped mass with a distinct oste-osclerotic areola. Moreover, it is possible to observe conver-gent positioning of crowns of the upper medial incisors with simultaneous divergent positioning of their roots. Another cyst contributing to diastema is a central palatal cyst which

stemy szczególnie istotna jest obecność próchnicy wła-śnie u dzieci, u których szybszy przebieg choroby, czę-sto połączony ze zbyt późnym rozpoczęciem leczenia, stwarza konieczność ekstrakcji zębów. Dotyczy to naj-częściej zębów bocznych, rzadziej pierwszych stałych górnych zębów trzonowych [13]. W związku z tym może dojść do wyrzynania pozostałych zębów w niewłaściwym położeniu, dystalizacji zębów już obecnych w jamie ust-nej oraz powstania diastemy. Inną przyczyną przedwcze-snej utraty zębów są ich urazy, które najczęściej występu-ją u dzieci. W znakomitej większości dotyczą one zębów siecznych szczęki. W wyniku nieprawidłowego lub zbyt późnego zaopatrzenia zęba po urazie może dojść do jego utraty. W każdym przypadku urazów zębów istnieje ko-nieczność kontroli radiologicznej.

Torbiel w przednim odcinku szczęki również jest jed-ną z przyczyn wystąpienia diastemy. Może być to tor-biel kanału nosowo-podniebiennego, która rozwija się z resztek nabłonka kanału przysiecznego i stanowi trzecią co do częstości występowania torbieli szczęk. W począt-kowym stadium jest asymptomatyczna [15-17]. Wg Kacz-marzyka [18] stanowi ona 11,6% wszystkich torbielowa-tych zmian kości szczękowych. Obecność torbieli dużych rozmiarów może objawiać się bólem w wyniku ucisku nerwu nosowo-podniebiennego, obrzękiem błony ślu-zowej podniebienia w okolicy otworu przysiecznego, wystąpieniem diastemy, a nawet resorpcją korzeni zę-bów sąsiednich. Charakterystyczny obraz radiologiczny ukazuje dobrze odgraniczone przejaśnienie, okrągłego, owalnego lub sercowatego kształtu, z wyraźną otoczką osteosklerotyczną. Ponadto można zauważyć zbieżne ustawienie koron zębów siecznych górnych przyśrodko-wych przy jednoczesnym rozbieżnym ustawieniu ich ko-rzeni. Kolejną z torbieli przyczyniających się do powsta-nia diastemy jest torbiel środkowa podniebienia, która, tak jak poprzednia, jest torbielą rozwojową niezębopo-chodną [18]. Jej etiologię upatruje się w okresie rozwo-jowym, kiedy to dochodzi do wszczepienia przetrwa-łego nabłonka pomiędzy połączenie szwów kostnych wyrostków podniebiennych. Torbiel ta jest niezwykle rzadko spotykana, a ze względu na swój bezobjawowy przebieg często bywa przypadkowym znaleziskiem w ba-daniu radiologicznym.

Keratocysta (OKC) (wcześniej klasyfikowana jako ro-gowaciejąco torbielowaty guz zębopochodny)[19, 20], mimo iż występuje znaczniej rzadziej w łuku górnym aniżeli w dolnym, może również przemieszczać zęby i w efekcie doprowadzić do powstania diastemy. OKC wy-wodzi się z nabłonka zębotwórczego, a w postaci mno-giej jest często składową w zespole Gorlina-Goltza. Przez długi czas ma przebieg bezobjawowy, a rozdęcie kości i dolegliwości bólowe są pierwszymi uchwytnymi symp-tomami toczącego się procesu chorobowego. Może dojść do naciekania tkanek miękkich i przemieszczeń zębów związanych z ekspansją torbieli. Bardzo rzadko występu-

C L I N I C A L O R T H O D O N T I C S 3 / 2 0 1 8

25

– like the previous one – is a developmental non-odonto-genic cyst [18]. Its etiology is related to the developmental period when the retained epithelium is implanted between the junction of bone sutures of the palatal processes. The cyst is extremely rare and due to its symptomless course it is often found accidentally in the radiological examination.

Keratocyst (OKC) (previously classified as keratocystic odontogenic tumor) [19, 20], even though it occurs signifi-cantly rarer in the upper arch than in the lower arch, it may also cause tooth displacement and result in diastema. OKC comes from the odontogenic epithelium, and in the plural form it is often a component in the Gorlin–Goltz syndrome. For a long time, it is symptomless, and bone distension and pain constitute the first symptoms of the ongoing disease process. Infiltration of soft tissues and tooth dislocations associated with cyst expansion may occur. It occurs rarely in the medial section of the maxilla and it should be diffe-rentiated from the cyst of the nasopalatine duct [21].

The objective of  this study was to  describe cases of patients with diastema visible in the panoramic radio-graph (OPG) with different etiology.

Case studiesCase 1A patient aged 6. On the panoramic radiograph very wide diastema was observed between the central incisors – 11 mm wide. The panoramic radiograph did not show any dental abnormalities apart from the rotation of the buds of the lateral incisors and the slightly convergent positio-ning of the long axis of the forming roots of the central in-cisors (Fig. 1).

Case 2A patient aged 7 with diastema between central incisors – 9.9 mm wide. On the panoramic radiograph, hypodon-tia of the lateral incisors in the maxilla is visible. Between the central incisors no dental abnormalities were observed. The long axis of the roots of the central incisors in the ma-xilla run slightly divergent. In the lower arch, hypodontia of the incisors is visible, as there are only two teeth from this group (Fig. 2).

Case 3A patient aged 8 with diastema – 2.6 mm wide between the central incisors in the maxilla. The panoramic radio-graph showed hypodontia of the lateral incisors and abnor-mal positioning (rotation) of the first premolars in the ma-xilla. On the image a slightly divergent position of the roots of teeth 11, 21 is observed (Fig. 3).

Case 4A patient aged 8 came to an orthodontist with his pa-rents due to dental abnormalities in the anterior section of the upper arch. Diastema was observed between the central incisors – 3.2 mm wide. In the first quadrant, den-

je w odcinku pośrodkowym szczęki i należy ją różnico-wać z torbielą przewodu nosowo-podniebiennego [21].

Celem pracy było opisanie przypadków pacjentów z diastemą widoczną na zdjęciu pantomograficznym (OPG) o różnej etiologii.

Opis przypadków Przypadek 1Pacjent w wieku 6 lat. Na zdjęciu pantomograficznym za-obserwowano bardzo szeroką diastemę między zębami siecznymi centralnymi o szerokości 11 mm. Wykonane zdjęcie pantomograficzne nie wykazało nieprawidłowo-ści zębowych poza rotacją zawiązków zębów siecznych bocznych oraz ustawieniem nieznacznie zbieżnie dłu-gich osi formujących się korzeni zębów siecznych cen-tralnych (ryc. 1).

Przypadek 2Pacjent w wieku 7 lat z obecną diastemą między zębami siecznymi centralnymi o szerokości 9,9 mm. Na wykona-nym zdjęciu pantomograficznym widoczna jest hipodon-cja zębów siecznych bocznych w szczęce. Pomiędzy zę-bami siecznymi centralnymi nie stwierdzono obecnych nieprawidłowości zębowych. Długie osie korzeni zębów siecznych centralnych szczęki przebiegają nieznacznie rozbieżnie. W łuku dolnym widoczna jest hipodoncja zę-bów siecznych, ponieważ obecne są tylko dwa zęby z tej grupy (ryc. 2).

Przypadek 3Pacjent w wieku 8 lat z obecną diastemą o szerokości 2,6 mm pomiędzy zębami siecznymi centralnymi w szczę-ce. Wykonany pantomogram uwidocznił hipodoncję zę-bów siecznych bocznych oraz nieprawidłowe położenie (rotację) pierwszych zębów przedtrzonowych w szczęce. Na zdjęciu widoczne jest nieznacznie rozbieżne ustawie-nie korzeni zębów 11, 21 (ryc. 3).

Przypadek 4Pacjent w wieku 8 lat zgłosił się z rodzicami do ortodon-ty z powodu nieprawidłowości zębowych w przednim odcinku łuku górnego. Zaobserwowano diastemę mię-dzy zębami siecznymi centralnymi w szczęce o szerokości 3,2 mm. W pierwszym kwadrancie obecne nieprawidło-wości zębowe w postaci hipodoncji zęba 15, nieprawi-dłowego położenia zawiązków zębów 14, 13 oraz di-laceracji korzenia zęba 12. Między zębami siecznymi centralnymi obecny poziomo położony twór nadlicz-bowy, najprawdopodobniej mezjodens. W drugim kwa-drancie widoczne na zdjęciu pantomograficznym hipo-doncja zęba 25 oraz nieprawidłowość budowy zęba 21. Ząb sieczny przyśrodkowy po stronie lewej o zmienio-nej budowie w obrębie korony i korzenia przemawia za obecnością zaburzenia o charakterze zęba w zębie. W przypadku występowania u pacjenta tak wielu nie-

O R T O D O N C J A W P R A K T Y C E 3 / 2 0 1 8

26

Ryc

. 1. D

iast

ema

w o

dci

nku

prz

edn

im b

ez w

ido

czn

ej p

rzyc

zyn

y n

a zd

jęci

u p

anto

mo

gra

ficzn

ym

Fig.

1. D

iast

ema

in t

he

ante

rio

r se

ctio

n w

itho

ut

a vi

sib

le c

ause

on

th

e p

ano

ram

ic r

adio

gra

ph

1

fot.

arch

iwum

autorów

C L I N I C A L O R T H O D O N T I C S 3 / 2 0 1 8

27

2

Ryc

. 2. P

acje

nt

z d

iast

emą

po

mię

dzy

zęb

ami 1

1-2

1 sp

ow

od

ow

aną

hip

od

on

cją

zęb

ów

12

, 22

Fig.

2. P

atie

nt

with

dia

stem

a b

etw

een

tee

th 1

1-2

1 ca

use

d b

y h

ypo

do

ntia

of

teet

h 1

2, 2

2

O R T O D O N C J A W P R A K T Y C E 3 / 2 0 1 8

28

3

Ryc

. 3. P

acje

nt

z d

iast

emą

spo

wo

do

wan

ą h

ipo

do

ncj

ą zę

bó

w 1

2, 2

2

Fig.

3. P

atie

nt

with

dia

stem

a ca

use

d b

y h

ypo

do

ntia

of

teet

h 1

2, 2

2

C L I N I C A L O R T H O D O N T I C S 3 / 2 0 1 8

29

tal abnormalities in the form of hypodontia of tooth 15, an abnormal position of the buds of teeth 14 and 13 and dilaceration of the root of tooth 12 were observed. Betwe-en the central incisors there is a horizontal supernumera-ry form, most likely meziodens. In the second quadrant, on  the panoramic radiograph, hypodontia of  tooth 25 and an abnormal structure of tooth 21 are visible. The medial incisal tooth on the left side with a changed struc-ture within the crown and the root indicates the presen-ce of the disorder in the form of dens in dente. In the case of the occurrence of that many abnormalities visi-

prawidłowości widocznych na zdjęciu pantomograficz-nym wskazane jest poszerzenie diagnostyki radiologicz-nej o tomografię wolumetryczną (ryc. 4).

Przypadek 5Pacjent w wieku 11 lat z widoczną diastemą między zęba-mi siecznymi centralnymi w szczęce o szerokości 2,8 mm. W drugim kwadrancie zaobserwowano hipodoncję sta-łego zęba siecznego bocznego oraz przetrwały korzeń zęba mlecznego siecznego bocznego. Dodatkowo stwier-dzono zmniejszenie wymiarów zębów siecznych gór-

Ryc. 4. Pacjent z diastemą pomiędzy zębami siecznymi centralnymi w szczęce spowodowaną obecnością zęba nadliczbowego w linii pośrodkowejRyc. 5. Pacjent z diastemą wynikającą z hipodoncji zęba 22 oraz mikrodoncji zębów siecznych w szczęce

Fig. 4. Patient with diastema between the central incisors in the maxilla caused by the presence of the supernumerary tooth in the midlineFig. 5. Patient with diastema resulting from hypodontia of tooth 22 and microdontia of the incisors in the maxilla

4

5

O R T O D O N C J A W P R A K T Y C E 3 / 2 0 1 8

30

ble on the panoramic radiograph in the patient, it is re-commended to extend the radiological diagnostics with volumetric tomography (Fig. 4).

Case 5A patient aged 11 with visible diastema between the cen-tral incisors in the maxilla – 2.8 mm wide. In the second quadrant hypodontia of the permanent lateral incisor and a retained root of the lateral incisal milk tooth were obse-rved. Additionally, a decrease in the dimensions of the up-per incisors (microdontia) was observed – the width of the

nych (mikrodoncję) – szerokość koron zębów siecznych górnych była porównywalna z szerokością koron zębów siecznych dolnych (ryc. 5).

Przypadek 6Pacjent w wieku 17 lat z obecną diastemą o szerokości 4,2 mm między zębami siecznymi centralnymi w szczę-ce. Badaniem klinicznym stwierdzono obecność nisko przyczepionego, grubego wędzidełka wargi górnej pe-netrującego przestrzeń międzyzębową. Na wykonanym zdjęciu pantomograficznym nie stwierdzono nieprawi-

Ryc. 6. Pacjent z diastemą wynikającą z nieprawidłowego przyczepu wędzidełka wargi górnejRyc. 7. Przykład pacjenta z diastemą w linii pośrodkowej szczęki spowodowaną rozszczepem wyrostka zębodołowego po stronie lewej oraz hipodoncją zęba 22

Fig. 6. Patient with diastema resulting from incorrect attachment of the upper lip frenulumFig. 7. Patient with diastema in the midline of the maxilla caused by a cleft of the alveolar process on the left side and hypodontia of tooth 22

6

7

C L I N I C A L O R T H O D O N T I C S 3 / 2 0 1 8

31

dłowości zębowych, poza widoczną rotacją zęba 12 oraz nieznaczną mikrodoncją zębów siecznych bocznych (ryc. 6).

Przypadek 7Pacjent w wieku 8 lat z jednostronnym rozszczepem wy-rostka zębodołowego po stronie lewej. Na wykonanym zdjęciu pantomograficznym widać, że szczelina rozszcze-pu przebiega pomiędzy zębami 21 i 62. Ząb 21 zrotowa-ny mezjalnie uległ inklinacji dystalnej (w kierunku szczeli-ny rozszczepu). Nieprawidłowe położenie zęba siecznego centralnego po stronie lewej spowodowało powstanie diastemy w linii pośrodkowej o szerokości 3,8 mm (ryc. 7).

Omówienie W znakomitej większości przypadków badanie radiolo-giczne jednoznacznie wskazuje przyczynę powstania diastemy. W przedstawionych przypadkach zaprezento-wano pacjentów z diastemą spowodowaną hipodoncją (ryc. 2, 3, 5, 7), hiperdoncją (ryc. 4), rozszczepem wyrost-ka zębodołowego (ryc. 7) oraz występowaniem nieprawi-dłowego przyczepu wędzidełka wargi górnej (ryc. 6). Po-mimo wiedzy dotyczącej etiologii występowania diastem w jednym zaprezentowanym przypadku (ryc. 1) na pod-stawie zdjęcia pantomograficznego, a także badania przedmiotowego i podmiotowego nie było możliwe usta-lenie przyczyny zaburzenia, które dodatkowo było bar-dzo nasilone.

Prezentacja i pomiar wielkości diastemy na cyfrowych zdjęciach rentgenowskich ułatwiają komunikację z pa-cjentem podczas omawiania przyczyn powstania tych zaburzeń oraz możliwości ich zamknięcia. W przedsta-wionym materiale szerokości diastem były zróżnicowa-ne, a ich wartości wahały się w granicach od 2,6 mm do nawet 11 mm.

Podsumowanie Mimo iż diastema może mieć różnorodną etiologię zda-rzają się przypadki pacjentów, u których po wykonaniu wnikliwego badania klinicznego oraz dogłębnej diagno-styki radiologicznej nie można stwierdzić żadnej uchwyt-nej przyczyny wystąpienia opisywanej nieprawidłowości.

W diagnostyce diastem należy uwzględnić następują-ce składowe: wywiad, badanie przedmiotowe oraz kom-pleksową ocenę radiologiczną (zdjęcie zębowe, zdjęcie pantomograficzne lub badanie CBCT). Diagnostyka obra-zowa często pozwala na dokładną analizę ich powstania i dopasowanie właściwego postępowania terapeutycz-no-leczniczego, odpowiedniego do danego przypadku klinicznego.

Piśmiennictwo na s. 64

Opiekun pracy: prof. zw. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska

crowns of the upper incisors was compared with the width of the crowns of the lower incisors (Fig. 5).

Case 6A patient aged 17 with diastema – 4.2 mm wide between the central incisors in the maxilla. The clinical examination showed the presence of a lowly attached thick frenulum of the upper lip penetrating the interdental space. On the panoramic radiograph no dental abnormalities were found, except for the rotation of tooth 12 and slight microdontia of the lateral incisors (Fig. 6).

Case 7A patient aged 8 with unilateral cleft of the alveolar pro-cess on the left side. On the panoramic radiograph a slit of the cleft going between tooth 21 and 62 is visible. Me-sially rotated tooth 21 was distally inclined (towards the slit of the cleft). Abnormal position of the central incisor on the left causes the occurrence of diastema in the medial line – 3.8 mm wide (Fig. 7).

DiscussionIn the majority of cases the radiological examination cle-arly indicates a cause of diastema. In the presented cases, patients with diastema caused by hypodontia were shown (Fig. 2, 3, 5, 7), hyperdontia (Fig. 4), the cleft of the alveolar process (Fig. 7) and the occurrence of the abnormal attach-ment of the frenulum of the upper lip (Fig. 6). Despite the knowledge concerning the etiology of diastema, in one of the presented cases (Fig. 1) based on the panoramic ra-diograph as well as an interview and physical examination, it was not possible to establish the cause of the disorder which was additionally very intense.

The presentation and the measurement of the size of diastema on digital X-ray images facilitates communi-cation with the patient when discussing causes of such disorders and the possibilities to close them. In the pre-sented material, the widths of diastema were diverse, and their values ranged from 2.6 mm up to 11 mm.

SummaryAlthough diastema may have diverse etiology, there are pa-tients in the case of whom after conducting a profound clini-cal examination and radiological diagnostic, it is not possible to observe any apparent cause of the described abnormality.

In the diagnostics of diastema, the following com-ponents should be taken into consideration: an  inte-rview, a physical examination and a complex radiologi-cal assessment (image of the teeth, panoramic radiograph or CBCT). Imaging diagnostics often allows for a precise analysis of the occurrence of diastema and for the adjust-ment of the proper therapeutic and medicinal procedures, suitable for a given clinical case.

References: p. 64

O R T O D O N C J A W P R A K T Y C E 3 / 2 0 1 8

32