DIAGNOZA LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI

Prezentacja przygotowana w ramach projektu „Pokaż mi swój świat – pokaż mi swoją szkołę. Kontynuacja 2009”, realizowanego przez Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, współfinansowanego w ramach polskiej pomocy zagranicznej udzielanej za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.

DIAGNOZA LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCINa przykładzie wsi Téréli

w kraju Dogonów

Katarzyna MeissnerInstytut Etnologii i Antropologii

Kulturowej UAM

Kraj Dogonów

To trudnodostępny masyw Bandiagara leżący nieopodal wewnętrznej delty Nigru na terytorium Republiki Mali. Liczbę jego mieszkańców szacuje się na około 600 tys.

Wieś Téréli

To duża osada targowa, która znajduje się w południowej części masywu. Zamieszkuje ją około 3,5 tys. mieszkańców. Podstawą ich utrzymania jest ekstensywne rolnictwo (uprawa sorgo, fasoli i orzeszków ziemnych).

Diagnoza

Dotyczy możliwości prowadzenia współpracy rozwojowej we wsi Téréli.

Zakres diagnozy

Zakres diagnozy obejmuje cztery płaszczyzny:

1. Zapotrzebowanie na podstawowe wyposażenie materialne i dydaktyczne szkół.2. Sytuację społeczną kobiet i stosunek do nowatorskich form aktywizacji.3. Zapotrzebowanie na budowę ujęć wodnych i świadomość ich racjonalnego użytkowania.4. Dostęp do podstawowych usług medycznych i opieki zdrowotnej.

Zakres I

Zapotrzebowanie na podstawowe

wyposażenie materialne i dydaktyczne szkół

Szkolnictwo w Mali

1. W Mali – jak i w większości krajów Afryki – wykształcił się wielonurtowy system edukacji.

2. Składają się na niego: – tradycyjne wychowanie plemienne (tzw. „szkoły w buszu” związane z inicjacją młodych ludzi);

– szkolnictwo koraniczne; – szkolnictwo formalne – oparte na wzorach zachodnich, w tym wypadku francuskich.

Edukacja plemienna

1. W tradycyjnym systemie wychowania rolę edukacyjną pełnią instytucje obarczone innymi funkcjami (politycznymi,gospodarczymi, militarnymi), takie jak ród czy rodzina.2. Nie ma tu wyspecjalizowanych kadr ani struktur.3. Podstawową metodą przekazywania wiedzy jest naśladownictwo (chłopcy uczą się od ojców ról męskich, a dziewczynki od matek ról kobiecych).4. Celem tego systemu jest wkomponowanie młodego człowieka w życie wspólnoty.5. Niekiedy przybiera ona postać inicjacji – wtajemniczenia jednostki w sekretny wymiar wiedzy.

Edukacja koraniczna

1. Edukacja koraniczna – związana z cywilizacją Islamu, często posiada wyspecjalizowane kadry i instytucje (szkoły koraniczne – lakoli i nauczycieli – marabutów). 2. Posługuje się pismem arabskim, co pozwala włączyć jej członków w szerszy obieg idei.3. Językiem edukacji jest arabski, a źródłem wiedzy święta księga Islamu – Koran.4. Celem jest wpojenie jej wychowankom wzorów zachowań jakim powinni być wierni za życia i w obliczu śmierci.5. Tym samym edukacja ta wyrywa jednostkę z izolacji wioskowo-plemiennej, ukazując jej wizję odmienną od świata zachodniego – bardziej statyczną, z trudem wpasowującą się we współczesne procesy modernizacyjne.

Edukacja formalna

1. Szkolnictwo formalne (określane też mianem „nowoczesnego”) wprowadza do Mali zachodni system edukacji.2. Cechuje je sformalizowanie, złożoność, hierarchia struktur

i wyspecjalizowane kadry (jednak o różnym poziomie wiedzy i umiejętności pedagogicznych).

3. Daje ona wiedzę i umiejętności przydatne w społeczeństwie o zróżnicowanej strukturze i podziale pracy.4. Ponadto uczy jak funkcjonować w społeczeństwie nowoczesnym – ponadlokalnym i ponadkonfesyjnym.5. Edukacja w Mali została zorganizowana na wzór francuski. System szkolnictwa obejmuje trzy poziomy: obowiązkową 6-letnią szkołę podstawową (obejmującą roczny kurs wstępny) oraz nieobowiązkową 7-letnią szkołę ponadpodstawową (podzieloną na 3-letnie gimnazjum i 4 letnie liceum). Zwieńczeniem systemu jest szkolnictwo wyższe.

Szkolnictwo formalne w Téréli

1. Obejmuje 6-letnią szkołę podstawową oraz 3-letnie gimnazjum.

Tutejsze budynki szkolne są wzniesione z kamienia i kryte blaszanym dachem. Składają się z trzech pomieszczeń klasowych. Opodal budynków znajduje się kancelaria dyrektora oraz domy nauczycieli.


3. Na terenie szkoły znajduje się też stołówka z ociosanego kamienia, będąca darem instytucji amerykańskiej – Centre Relieve Service.

2. Szkoła podstawowa posiada bibliotekę szkolną, dobrze wyposażoną w podręczniki i encyklopedie, ufundowaną przez Association Coup de Pouce

http//:www.e-daga.org


4. Ponadto szkoła posiada panel baterii słonecznych, co pozwala na korzystanie z urządzeń elektrycznych.

Średnia liczba uczniów przypadająca na jednego nauczyciela to 58 osób.


5. Do 6-letniej szkoły podstawowej uczęszcza 348 uczniów. Kadra składa się z 6 nauczycieli.

Szczególnie dotkliwie odczuwa się brak nowych ławek, stolików i tablic w klasach.


6. Podstawowym problemem jest niedobór infrastrukturyi zaplecza dydaktycznego.


7. Ponadto brakuje podstawowych pomocy dydaktycznych: podręczników dostosowanych do miejscowego programu edukacji, a także zeszytów i artykułów piśmienniczych, które ułatwiłyby nauczycielom przekazywanie wiadomości, a uczniom zdobywanie wiedzy.

Liczba uczniów w powtarzających klasę w roku szkolnym 2009/2010 w Szkole Podstawowej w Téréli.

Klasa I Klasa II Klasa III Klasa IV Klasa V Klasa VI

0

10

20

30

40

50

60

70

Liczba uczniów w klasieLiczba uczniów (wielorocznie) powtarzających klasę


8. Brak odpowiedniego zaplecza dydaktycznego oraz infrastrukturalnego wpływa na stosunkowo niski poziom nauczania. W rezultacie na każdym jego poziomie są uczniowie powtarzający klasę.

Zawód nauczyciela, choć cieszy się dużym prestiżem i przynosi też (stosunkowo niewielki) dochód materialny, wiąże sięz kilkoma latami kosztownej edukacji.


9. Problem stanowi też niedostateczna liczba personelu dydaktycznego.

Dla wielu zdolnych dzieci z obszarów wiejskich kwestia kosztów edukacji jest główną barierą utrudniającą kontynuowanie nauki w szkołach ponadpodstawowych.

Diagnoza wykazała, że zaangażowanie zagranicznych fundatorów nie przekłada się na trwałość zrealizowanych projektów.


1. Zaplecze dydaktyczne biblioteki nie może być w pełni wykorzystane podczas zajęć lekcyjnych ze względu na niedostosowanie do podstaw programowych. „Potrzebujemy afrykańskich podręczników, o Afryce. Te, które mamy są europejskie, o Europie”.

(Cytat z wywiadu z nauczycielem ze szkoły w Téréli.)

2. Stołówka, po okresie półrocznejdziałalności została zamknięta

z powodu braku środków potrzebnych do zakupu produktów żywnościowych.

Zakres II

Sytuacja społeczna kobiet

i stosunek do nowatorskich form aktywizacji

Kobiety a nowatorskie formy aktywizacji

1. Sytuacja społeczna kobiet wiąże się z nieustannym wypełnianiem obowiązków względem rodziny.

2. Przestrzeń życiowa kobiety koncentruje się wokół domowej zagrody.

Do podstawowych prac gospodarskich zalicza się czerpanie wody ze studni, bądź strumienia, mielenie sorgo przy użyciu stępy na mąkę, przynoszenie drewna do zagrody i doglądanie domowego inwentarza.


3. Kobieta wykonuje też pewien zakres prac polowych.

Nawadnia uprawy, pielęgnuje ogrody i pomaga przy żniwach.


Zakres działań stowarzyszenia obejmuje głównie pomoc materialną (np. dla wdów, które posiadają dzieci w wieku szkolnym).


4. Nowatorską formą aktywizacji kobiet było powołanie stowarzyszenia (Association des Femmes Baguine Guire' Ya), które działa między innymi na rzecz kobiet.


5. Środki na realizację założeń Stowarzyszenia miały być pozyskiwane od turystów odwiedzających kraj Dogonów. Jednakże w praktyce sprawdziło się to w niewielkim stopniu.


Mimo, iż nowatorska forma aktywizacji kobiet jest inicjatywą oddolną, diagnoza wykazała, że stowarzyszenie funkcjonuje jedynie w sferze deklaratywnej.

Brak stałego źródła finansowania uniemożliwia realizację wyznaczonych celów.

W konsekwencji kobiety nie podejmują aktywnych działań zmierzających do polepszenia ich własnej sytuacji życiowej.

Zakres III

Zapotrzebowanie na budowę ujęć

wodnych a świadomość ich racjonalnego użytkowania

Wszystkie powstały z inicjatywy Comité d'Aide – organizacji pozarządowej, której siedziba mieści się w Sanga.

http//:comite.sangha.chez-alice.france/

Budowa ujęć wodnych

1. We wsi Téréli istnieje sześć studni z betonowych kręgów oraz kilkanaście studni głębinowych znajdujących się na polach uprawnych, w różnym dystansie od zabudowań (od 1 do 3 km).

Trzy spośród sześciu studni znajdują się na terenie szkolnym. Pierwsza w pobliżu domu nauczycieli, dwie na terenie boiska. Pozostałe zlokalizowane są u podnóża masywu, wzdłuż głównego szlaku komunikacyjnego wsi.

2. Studnie wykonane z betonowych kręgów sięgają do 20 metrów głębokości. Wodę czerpie się z nich ręcznie przy pomocy plastikowego pojemnika zawieszonego na sznurze.


Studnie miały w założeniu usprawnić prace polowei ułatwić nawadnianie upraw.


3. Studnie głębinowe (przeznaczone do zintegrowania z pompami) zostały wywiercone na terenach uprawnych. Ich średnica sięga ok. 0,25 metra, z kolei głębokość dochodzi do 40 metrów.


4. Mieszkańcy Téréli, posiadając świadomość racjonalnego użytkowania powstałych ujęć, mają kilka zastrzeżeń do tych inwestycji.

1) Żadna ze studni we wsi nie jest zaopatrzona w pompę ułatwiającą czerpanie wody, co w konsekwencji przysparza wysiłku fizycznego kobietom i dzieciom.

2) Studnie głębinowe również nie posiadają pomp. Część z nich się zużyła, a w niektórych studniach nigdy ich nie zainstalowano. Poza tym, w opinii mieszkańców, mają one niewielką wydajność (lub wcale nie ma w nich wody) w porze suchej.

3) Mieszkańcom wsi brak umiejętności i środków na naprawę istniejących, lecz zepsutych pomp spalinowych.

Diagnoza wykazała brak trwałości zrealizowanego projektu oraz jego skuteczności.

Sytuację mogłoby poprawić przeprowadzenie szkolenia, które stworzyłoby wśród miejscowej ludności kadrę zdolną do obsługi, naprawy i konserwacji pomp. Najprostszym rozwiązaniem byłoby przeszkolenie kowala lub jego syna.


Ponadto należałoby zapewnić środki na części zamiennei materiały eksploatacyjne pozwalające użytkować pompy.

W wypadku powodzenia projektu kolejnym krokiem powinien być zakup i zamontowanie kilku nowych pomp, do wszystkich istniejących już ujęć wodnych.

Następnym etapem powinno być pogłębienie studni na polach.


Zakres IV

Dostęp do podstawowych usług medycznych i opieki zdrowotnej

Podstawowe usługi medyczne i opieka zdrowotna

1. We wsi Téréli znajduje się niewielka przychodnia wraz z apteką oraz osobna izba porodowa. Oba budynki powstał z inicjatywy organizacji pozarządowej Comité d‘Aide z siedzibą w Sanga.

http//:comite.sangha.chez-alice.france/

Z czasem środki przeznaczone na te cele wyczerpały sięi obecnie przychodnia oraz apteka nie działają.


2. W początkowym okresie działalności środki na funkcjonowanie przychodni oraz apteki zapewniał Comité d'Aide. Organizacja ta pokrywała również koszty dojazdu lekarza ze szpitala w Sanga (ok. 20 km).

Izba obsługiwana jest przez lokalne (niedyplomowane) akuszerki, co nie wymaga nakładów finansowych.


3. Funkcjonuje natomiast izba porodowa, którą otwiera się na chwilę przed porodem.

We wsi pracuje dwóch felczerów, którzy uczęszczali niegdyś do średniej szkoły medycznej, której jednak nie ukończyli. Brakuje im bowiem środków na kontynuację nauki. Mimo, że odbyli 3-letnie praktyki w szpitalu w Sanga, nie posiadają dyplomu i choć praktykują na wsi nie mogą pracować w szpitalu.


4. Poważną bolączką ośrodka opieki zdrowotnej w Téréli jest brak wykwalifikowanego personelu medycznego.

Znana jest skuteczność aptecznych lekarstw (zwłaszcza zastrzyków antymalarycznych), które wyraźnie zmniejszyły śmiertelność wśród chorych dzieci.

Jednakże niektórzy przedstawiciele starszego pokolenia są zwolennikami tradycyjnej medycyny ludowej, opartej głównie na ziołolecznictwie. Częste są przypadki stosowania tradycyjnych medykamentów łącznie z nowoczesnymi lekami.


5. Wywiady wykazały, iż większość mieszkańców ma pozytywną opinię o formalnej (państwowej) opiece medycznej.

Diagnoza wykazała poważny mankament zrealizowanych projektów rozwojowych – brak ich trwałości. Jakkolwiek mieszkańcy wyrażają chęć korzystania z usług formalnej opieki medycznej, tej na chwilę obecną nie ma we wsi, mimo istniejącej infrastruktury.


Diagnoza wykazała ponadto, iż mimo zainwestowania poważnych środków, wiejski ośrodek zdrowia nie funkcjonuje, a najbliższa placówka profesjonalnej opieki znajduje się dopiero w Sanga (miejscowości oddalonej o ok. 20 km).

Transport chorych jest o tyle utrudniony, że najpierw trzeba ich wnieść na urwisko skalne, na szczycie którego znajduje się droga, gdzie spotkać można okazjonalny transport samochodowy.



Pierwszym krokiem na drodze dostępu do profesjonalnych usług medycznych wydaje się być stworzenie wykwalifikowanej w tym zakresie kadry. W tym celu należałoby zapewnić środki na edukację obu felczerów.

W dalszej kolejności należałoby pozyskać środki na sukcesywny zakup medykamentów. Dopiero wówczas zaplecze kadrowe oraz niezbędne artykuły medyczne pozwoliłyby uruchomić przychodnię.

Postawiona diagnoza uwzględnia punkt widzenia badanej społeczności i może stanowić podstawę do podjęcia określonych działań rozwojowych we wsi Téréli.

Podsumowanie zakresów

Bibliografia

Griaule M.,2006 Bóg wody. Rozmowy z Ogotommelim, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.

Vorbrich K.,2009 Afryka. Mój świat – moja szkoła, Wydawnictwo MJP, Poznań.

Vorbrich R., 2003 Systemy edukacji w pluralistycznym społeczeństwie

Afryki, [w:] A. Halemba, J. Różański (red.), Wybrane problemy szkolnictwa w Afryce subsaharyjskiej, Komisja Episkopatu Polski ds. Misji, Poznań, s. 43-59.

2009 Rozwój dialogu – dialog rozwoju, „Lud”, t. 93, s. 35-48.Vorbrich R. (red.),

2009 Pokaż mi swój świat. Edukacja rozwojowa a antropologia wizualna, Wydawnictwo MJP, Poznań.

Strony internetowe:

http//:comite.sangha.chez-alice.france/http//:www.e-daga.orghttp//:www.polskapomoc.gov.plhttp//:www.projekt-dogon.amu.edu.pl

Autorzy zdjęć:

1. Katarzyna Meissner2. Marek Polaszewski3. Ryszard Vorbrich

Documents

DIAGNOZA LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI