25
Disain Instruksional Disain Instruksional Disain Disain Instruksional Instruksional (Instructional Design) (Instructional Design)

Disain Instruksional

  • Upload
    clarke

  • View
    110

  • Download
    11

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Disain Instruksional. (Instructional Design). BAGIAN SEDERHANA PENDEKATAN SISTEM. MENGIDENTIFIKASI. MENGEMBANGKAN. MENGEVALUASI. MEREVISII. SISTEM. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

(Instructional Design)(Instructional Design)

Page 2: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

MENGIDENTIFIKASIMENGIDENTIFIKASI MENGEMBANGKANMENGEMBANGKAN MENGEVALUASIMENGEVALUASI

MEREVISIIMEREVISII

BAGIAN SEDERHANA PENDEKATAN SISTEMBAGIAN SEDERHANA PENDEKATAN SISTEM

Page 3: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

SISTEMSISTEM

Peristiwa, kejadian atau benda serta cara yg terorganisasi yg Peristiwa, kejadian atau benda serta cara yg terorganisasi yg terdiri atas bagian2 yg lebih kecil, dan seluruh bagian secara terdiri atas bagian2 yg lebih kecil, dan seluruh bagian secara bersama2 berfungsi untuk mencapai tujuan tertentubersama2 berfungsi untuk mencapai tujuan tertentu

KriteriaKriteria

1.1. Dapat dibagi menjadi bagian2 kecilDapat dibagi menjadi bagian2 kecil2.2. Setiap bagian tsb mempunyai fungsi tersendiriSetiap bagian tsb mempunyai fungsi tersendiri3.3. Seluruh bagian tsb melakukan fungsi secara bersama, dan Seluruh bagian tsb melakukan fungsi secara bersama, dan 4.4. Mempunyai satu tujuan tertentuMempunyai satu tujuan tertentu

Page 4: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Supra SistemSupra Sistem

Masukan :Masukan :Energi,Energi,Sumber, Sumber, Bahan DasarBahan Dasar

Keluaran :Keluaran :Produk, Produk, PelayananPelayanan

SubSubSistemSistem

AA

SubSubSistemSistem

BB

SubSubSistemSistem

DD

SubSubSistemSistem

CC

SubSubSistemSistem

DD

Supra SistemSupra Sistem Supra SistemSupra SistemKomponen BagianKomponen Bagian

dan Proses Sistemdan Proses Sistem

Model Sistem Secara UmumModel Sistem Secara Umum

Page 5: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

SISTEM PENDIDIKAN DI INDONESIASISTEM PENDIDIKAN DI INDONESIA

Pra SekolahPra SekolahTKTK

Strata SatuStrata Satu(4 tahun)(4 tahun)

SMASMA3 tahun3 tahun

SMPSMP3 tahun3 tahun

Sekolah DasarSekolah Dasar6 Tahun6 Tahun

D4)D4)D3D3

D2)D2)D1D1

Mdr AliyahMdr Aliyah3 tahun3 tahun

Mdr TsMdr Ts3 tahun3 tahun

MadrasahMadrasahIbtidaiyahIbtidaiyah6 Tahun6 Tahun

Pra SekolahPra SekolahRARA

SekolahSekolahKejuruanKejuruan

Pasca Pasca SarjanaSarjanaS2/S3S2/S3

WAJIBWAJIBDIKDAS DIKDAS 9 TAHUN9 TAHUN

DASARDASAR

Pendidikan Nasional berdasarkan Pancasila dan Pendidikan Nasional berdasarkan Pancasila dan UUD RI Tahun 1944UUD RI Tahun 1944

FUNGSI FUNGSI

Mengembangkan kemampuan dan membentuk Mengembangkan kemampuan dan membentuk watak serta peradaban bangsa yg bermartabat watak serta peradaban bangsa yg bermartabat dalam rangka mencerdaskan kehidupan bangsadalam rangka mencerdaskan kehidupan bangsa

TUJUANTUJUAN

Untuk berkembangnya potensi peserta didik agar Untuk berkembangnya potensi peserta didik agar menjadi manusia yang beriman dan bertaqwa menjadi manusia yang beriman dan bertaqwa kepada Tuhan Yang Maha Esa, berakhlak mulia, kepada Tuhan Yang Maha Esa, berakhlak mulia, sehat, berilmu, cakap, kreatif, mandiri, dan menjadi sehat, berilmu, cakap, kreatif, mandiri, dan menjadi warga negara yang demokratis dan bertanggung warga negara yang demokratis dan bertanggung jawabjawab

UU No 20 Tahun 2003UU No 20 Tahun 2003TentangTentangSistem Pendidikan NasionalSistem Pendidikan Nasional

Page 6: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

AT&T Instructional Model (1985)AT&T Instructional Model (1985)

ANALISISANALISISPEKERPEKERJAAN/JAAN/

KETERAMKETERAMPILANPILAN

MENULISMENULISTUJUANTUJUAN

DESAINDESAININSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

ANALISISANALISISKEBUKEBU

TUHANTUHAN

PENGEMPENGEMBANGANBANGANBAHANBAHAN

PELAKPELAKSANAANSANAAN EVALUASIEVALUASI

Page 7: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

MODEL PENGEMBANGAN INSTRUKSIONALMODEL PENGEMBANGAN INSTRUKSIONAL

IDENTIFIIDENTIFIKASIKASIKEBUKEBUTUHANTUHANINSTRUKINSTRUKSIONALSIONALDAN DAN MENUMENULISLIST.I.K.UT.I.K.U

MELAMELAKUKANKUKAN

ANAANALISIS LISIS KEBUKEBU

TUHANTUHAN

MENGMENGIDENTIIDENTIFIKASI FIKASI DAN DAN

KARAKKARAKTERISTIK TERISTIK

AWAL AWAL SISWASISWA

MEMENULIS NULIS T.I.K.T.I.K.

MENULISMENULISTES TES

ACUANACUANPATOKANPATOKAN

MENYUMENYUSUN SUN STRASTRATEGITEGI

INSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

MENGEMMENGEMBANGKANBANGKAN

BAHAN BAHAN INSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

MENYUSUNMENYUSUNDISAINDISAINDAN DAN

MELAKMELAKSANAKANSANAKANEVALUASIEVALUASIFORMATIFFORMATIF

SISTEMSISTEMINSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

Page 8: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

The Dick and Carey Systems Approach Model for The Dick and Carey Systems Approach Model for Designing InstructionDesigning Instruction

IDENTIFIIDENTIFIKASIKASIKEBUKEBUTUHANTUHANINSTRUKINSTRUKSIONALSIONALDAN DAN MENUMENULISLIST.I.K.UT.I.K.U

MELAMELAKUKANKUKAN

ANAANALISIS LISIS

INSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

MENGMENGIDENTIIDENTIFIKASI FIKASI DAN DAN

KARAKKARAKTERISTIK TERISTIK

AWAL AWAL SISWASISWA

MEMENULIS NULIS

TUJUANTUJUANKINERJAKINERJA

MENGEMMENGEMBANGKANBANGKAN

STRASTRATEGITEGI

INSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

MENGEMMENGEMBANGKANBANGKAN

DAN DAN MEMILIHMEMILIHBAHAN BAHAN

INSTRUKINSTRUKSIONALSIONAL

MENDISAINMENDISAINDANDAN

MENGEMMENGEMBANGKANBANGKANEVALUASIEVALUASIFORMATIFFORMATIF

MENGEMMENGEMBANGKANBANGKAN

BUTIRBUTIRTES TES

ACUAN ACUAN PATOKANPATOKAN

MEREVISI KEGIATANMEREVISI KEGIATANINSTRUKSIONALINSTRUKSIONAL

MENDISAINMENDISAINDANDAN

MENGEMMENGEMBANGKANBANGKANEVALUASIEVALUASISUMMATIFSUMMATIF

Page 9: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

MULAIMULAI

MENGUMPULKAN, MENDISAIN MEMPRODUKSI MEDIA YG DIPILIHMENGUMPULKAN, MENDISAIN MEMPRODUKSI MEDIA YG DIPILIH

MENENTUKAN PERILAKU AWAL DAN AKHIRMENENTUKAN PERILAKU AWAL DAN AKHIR

MENGKOMBINASIKAN SELURUH DATA MASUKANMENGKOMBINASIKAN SELURUH DATA MASUKAN

MENGEMBANGKAN CONTOH PENGAJARANMENGEMBANGKAN CONTOH PENGAJARAN

MEMILIH BENTUK INFORMASI YG REPRESENTATIFMEMILIH BENTUK INFORMASI YG REPRESENTATIF

MENENTUKAN ALAT TRANSMISIMENENTUKAN ALAT TRANSMISI

MENGUMPULKAN DATA MASUKANMENGUMPULKAN DATA MASUKAN

MERAMPUNGKANMERAMPUNGKAN

TES LAPANGAN DG KEL.OMPOK SISWATES LAPANGAN DG KEL.OMPOK SISWA

MENGIDENTIFIKASI DAN MEMPERBAIKI KESALAHANMENGIDENTIFIKASI DAN MEMPERBAIKI KESALAHAN

MENENTUKAN TUJUAN PENDIDIKAN UMUMMENENTUKAN TUJUAN PENDIDIKAN UMUM

EVALUASI DAN MENGULANG KEMBALI UNTUK PERBAIKANEVALUASI DAN MENGULANG KEMBALI UNTUK PERBAIKAN

MENERAPKAN PADA MATA PELAJARANMENERAPKAN PADA MATA PELAJARAN

MENGUMPULKAN DATA MASUKANMENGUMPULKAN DATA MASUKAN

MENGUMPULKAN MENGUMPULKAN DATA MASUKANDATA MASUKAN

MENGUMPULKAN DATA MASUKANMENGUMPULKAN DATA MASUKAN

Page 10: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

KURIKULUMKURIKULUM

Pengertian Program pendidikan yang direncanakndan dan dilaksanakan

untuk mencapai tujuan

Fungsi1. Sebagai alat untuk mencapai seperangkat tujuan pendidikan

2. Sebagai kontrol proses pendidikan dan penyiapan

tenaga kerja (bagi tataran tingkat Sekolah)

3. Sebagai keikut sertaan dalam memperlancar

pelaksanaan pendidikan dan dapat memberikan kritik membangun

(bagi konsumen)

Page 11: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

KURIKULUMKURIKULUM

KOMPONEN1. Tujuan• Tujuan Pendidikan Nasional• Tujuan Institusional (Lembaga)• Tujuan Kurikulum• Tujuan Insruksional

2. Isi Kurikulum berisi Program-program bidang studi untuk setiap jenjang

dan jenis pendidikan.

Dalam Kurikulum biasanya diberikan dalam bentuk Topik atau Pokok Bahasan/

Subpokok Bahasan dilengkapi dengan Tujuan2 Instruksional

Page 12: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Prinsip Pengembangan KurikulumPrinsip Pengembangan Kurikulum

1. Berorientasi kepada Tujuan

2. Relevansi, dg masa kini dan yad serta dunia kerja

3. Efektifitas

4. Efisiensi

5. Fleksibilitas

6. Integritas

7. Sinkronisasi

8. Kontinuitas, dengan tingakat yang sebelumnya,

9. Objektivitas

10. Demokrasi

Page 13: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Need Assessment Need Assessment

Kebutuhan Siapa ?

• Peserta didik (siswa, mahasiswa dan alumni)

• Masyarakat (tokoh, pejabat dan orang tua)

• Pendidik (guru dan dosen)

Langkah-langkah

• Menampilkan kesenjangan sisiwa/mahasiswa yang disebabkan kekurangan kesempatan mendapatkan pendidikan dan pelatihan di masa yg lalu

• Mengidentifikasi bentuk kegiatan instruksional yg paling tepat

• Menentukan populasi sasaran yg dapat mengikuti kegiatan instruksional tsb.

Page 14: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

KEMAMPUAN YG AKAN KEMAMPUAN YG AKAN DICAPAI (TUJUAN)DICAPAI (TUJUAN)

SISWA/SISWA/MAHASISWAMAHASISWA

PENDIDIK/PENDIDIK/GURUGURU

MASUKMASUK

MASYARAKATMASYARAKAT YG DILAYANIYG DILAYANI

HUBUNGAN KERJASAMA DAN PARTISIPASI KETIGA PIHAKHUBUNGAN KERJASAMA DAN PARTISIPASI KETIGA PIHAK DLM MENGIDENTIFIKASI KEBUTUHAN INSTRUKSIONALDLM MENGIDENTIFIKASI KEBUTUHAN INSTRUKSIONAL

Page 15: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

HASIL YGHASIL YGDIHARAPDIHARAP

KANKAN

HASILHASILSEKASEKARANGRANG

ABAIKANABAIKAN

BKN TUGASBKN TUGASPENG. iNSTRKPENG. iNSTRK

SIGNISIGNIFIKANFIKAN

PENTINGPENTING

SEBABSEBABKESENKESEN

JANGANJANGANPENGETAHUANPENGETAHUANKETERAMPILAN KETERAMPILAN

SIKAPSIKAP

BERI BERI UMPANUMPANBALIKBALIK

SERINGSERING

PERNAH PERNAH MEMPELAJARIMEMPELAJARI

NYANYA

RUMUSKANRUMUSKANTIUTIU

BERIBERIKESEMPATANKESEMPATANMELAKUKANMELAKUKAN

PRAKTEKPRAKTEKDENGANDENGAN

SUPERVISISUPERVISI

PROSES PROSES PENGEMBANGAN PENGEMBANGAN INSTRUKSIONALINSTRUKSIONALSELANJUTNYASELANJUTNYA

88

66

55

3344

22

11KESENJANGANKESENJANGAN

NONO

YESYES

NONO

YESYES

YESYES

YESYES

NONO

NONO

77

Page 16: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

MENULIS TUJUAN INSTRUKSIONALMENULIS TUJUAN INSTRUKSIONAL TAXONOMI BLOOM

• Kognitif, titik berat kemampuan berpikir, termasuk mengingat memahami, menerapkan,menganalisis, mensintesis dan mengevaluasi

• Psikomotor, titik berat kemapuan gerak fisik seperti melakukan, merangkaikan berbagai gerakan, menirukan.

• Afektif, seperti penghayatan

A B C D1. Audience 2. Behavior3. Condition4. Degree

Page 17: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

MENULIS TUJUAN INSTRUKSIONALMENULIS TUJUAN INSTRUKSIONAL

TAKSONOMI TUJUAN PENDIDIKAN DALAM KAWASAN KOGNITIFTAKSONOMI TUJUAN PENDIDIKAN DALAM KAWASAN KOGNITIF

MENGIMENGINGATNGATDAN DAN

MENGMENGHAFALHAFAL

MENTERMENTERJEMAHJEMAH

KANKANMENGMENGINTERINTER

PRETASIKANPRETASIKANMENYIMMENYIMPULKANPULKAN

KONSEP DG KONSEP DG KATAKATA

SENDIRISENDIRI

MENYAMENYATUKANTUKAN

KONSEPKONSEPSECARA SECARA

TERINTERINTEGRASITEGRASIMENJADI MENJADI BENTUK BENTUK

IDEIDEGAGASANGAGASAN

YANG YANG MENYEMENYELURUHLURUH

MENGUMENGUNAKANNAKAN

KONSEPKONSEPPRISIP PRISIP

DANDANPROSEDURPROSEDUR

UNTUKUNTUK MELAKUKANMELAKUKAN

SESUATUSESUATU

MENENMENENTUKANTUKANNILAINILAI

(VALUE)(VALUE)UNTUK UNTUK SUATU SUATU

MAKSUDMAKSUDDENGANDENGANMENGGUMENGGUNAKANNAKAN

STANDARSTANDARTERTENTUTERTENTU

MENJAMENJABARKAN BARKAN KONSEPKONSEPMENJADIMENJADIBAGIAN2BAGIAN2

ATAUATAUMENJEMENJE

LASKANLASKANGAGASANGAGASAN

YANG YANG MENYEMENYELURUHLURUH

PENGETAHUANPENGETAHUAN(KNOWLEDGE)(KNOWLEDGE)

PEMAHAMANPEMAHAMAN(COPMREHENTION)(COPMREHENTION)

PENERAPANPENERAPAN(APLICATION)(APLICATION)

ANALISISANALISIS

SINTESISSINTESIS

(SYINTHESIS)(SYINTHESIS)

EVALUASIEVALUASI

Page 18: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

The The ASSUREASSURE Model for Instructional Model for Instructional DesignDesign

• Analyze learner characteristics

• State learning objectives

• Select content, methods and technologies

• Utilize methods and technologies

• Require learner response

• Evaluate

Page 19: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Langkah2 Mengembangkan Tes Acuan Langkah2 Mengembangkan Tes Acuan PatokanPatokan

(Criterion refrenced tets)(Criterion refrenced tets)

• Tes harus mengacu kepada perilaku yg tercantum dalam TIK, sbb. :

• Pertama : Dimaksudkan sbg Umpan Balik bagi siswa dan untk menilai

sistem instruksional secara keseluruhan • Kedua : Membuat tabel spesifikasi utk setiap tes (kerangka Tabel

spesifikasi)

Daftar Perilaku Bobot Perilaku

Jenis Tes

Jml Butir

Tes

Page 20: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Daftar

Perilaku

Bobot Perilaku

Jenis Tes Jumlah

Butir Tes

A

D

F

K

O

R

T

V

W

Z

2

3

4

6

10

15

5

10

20

25

JML 100

Pilihan Berganda

Benar Salah

Menjodohkan

Pilihan Berganda

Tes Karangan

Tespenampilan

Pilihan Berganda

Tes Karangan

Tes Karangan

Tes Penampilan

2

3

4

6

2

1

5

2

3

1

Kerangka Tabel spesifikasi

20 Tes Objektif20 Tes Objektif7 Tes Karangan7 Tes Karangan2 Tes Penampilan2 Tes Penampilan

Page 21: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Jenis Kata Kerja yg

Digunakan Dalam TIK

Tes

Karangan

Mengisi

Melengkapi

Pilihan

Ganda

Menjodohkan

Benar

Salah

Tes

Menyebutkan x x

Mengidentifikasikan x x

Mendiskusikan x

Mengidentifikasikan x

Memilih x x

Membedakan x x x

Memecahkan Masalah x x x x

Mengembangkan x x x

Mengenalisasikan x x

Melakukan (Kegiatan/gerak) x

Tes Berdasarkan Jenis Kata Kerja Tes Berdasarkan Jenis Kata Kerja yang Digunakan Dalam TIKyang Digunakan Dalam TIK

Page 22: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Langkah2 Mengembangkan Tes Acuan PatokanLangkah2 Mengembangkan Tes Acuan Patokan

• Ketiga : Menuliskan butir tes • a. macam dan jenis tes dg tabel spesifikasi, • b. menggunakan kondisi dalam TIK sbg patokan,• c. Tanyakan kpd diri Anda apakah mampu siswa anda menjawab ?

• Keempat : Merakit Tes• Kelima : Menulis Petunjuk (sederhana, singkat dan jelas)• Keenam : Menulis Kunci Jawaban, mengandung Skor Pembobotan

Ketujuh : Mengujicobakan (Kualitas,kejelasan, kemudahan, waktu dan perlengkapan yg harus disediakan )

• Kedelapan : Menganalisis hasil ujicoba• Kesembilan : Merevisi tes

• Catatan : Tes tsb dapat digunakan untuk Pretest dan Postest

Page 23: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Task AnalysisTask Analysis

Task analysis offer the potential benefit of Task analysis offer the potential benefit of helping a designer to avoid (or eliminate) helping a designer to avoid (or eliminate) content that irrelevant to achieving the goalcontent that irrelevant to achieving the goal

Start dg menganalisis GOAL (Tujuan)Start dg menganalisis GOAL (Tujuan)

Task Analysis can be seen as aprocess engaged Task Analysis can be seen as aprocess engaged in after needs assessment and before designin after needs assessment and before design

Helping an instructional designer to decide what Helping an instructional designer to decide what to teach it (content), and how best to teach it to teach it (content), and how best to teach it (methods)(methods)

Catatan : Task Analysis juga disebut Analysis InstructionalCatatan : Task Analysis juga disebut Analysis Instructional

Page 24: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Analysis InstructionalAnalysis Instructional

Analisis Intruksional : Analisis Intruksional : Proses menjabarkan perilaku umum menjadi Proses menjabarkan perilaku umum menjadi perilaku khusus yg tersusun secara logis dan sistematis,perilaku khusus yg tersusun secara logis dan sistematis, dg demikian akan tergambar susunan perilaku khusus dg demikian akan tergambar susunan perilaku khusus dari yg awal sampai yg paling akhirdari yg awal sampai yg paling akhir

EMPAT Struktur perilaku :EMPAT Struktur perilaku :

1.1. Struktur HierarkikalStruktur Hierarkikal

2.2. Struktur ProseduralStruktur Prosedural

3.3. Struktur PengelompokanStruktur Pengelompokan

4.4. Struktur KombinasiStruktur Kombinasi

Page 25: Disain Instruksional

Disain InstruksionalDisain Instruksional

Analysis InstructionalAnalysis Instructional

Langkah2 Melakukan Analisis Instruksional :Langkah2 Melakukan Analisis Instruksional :

1.1. Menuliskan perilaku umum yg ada dalam TIUMenuliskan perilaku umum yg ada dalam TIU2.2. Menuliskan perilaku khusus yg menjadi bagian dari Menuliskan perilaku khusus yg menjadi bagian dari

perilaku umum (Setiap perilaku umum 3 – 10 buah perilaku umum (Setiap perilaku umum 3 – 10 buah perilaku khusus)perilaku khusus)

3.3. Menyusun dalam satu daftar urutan mulai dari Menyusun dalam satu daftar urutan mulai dari perilaku khusus yg paling dekat.perilaku khusus yg paling dekat.

4.4. Menambah perilaku khusus tsb atau mengurangi jika Menambah perilaku khusus tsb atau mengurangi jika perluperlu

5.5. Meneliti kemungkinan hubungan perilaku umum yg Meneliti kemungkinan hubungan perilaku umum yg satu dg yg lainnya atau perilaku khusussatu dg yg lainnya atau perilaku khusus

6.6. Memberi nomor urut mulai dari yang terjauh sampai Memberi nomor urut mulai dari yang terjauh sampai kepada yg paling dekat dg perilaku umumkepada yg paling dekat dg perilaku umum