Republic of the Philippines

Department of Education Regional Office IX, Zamboanga Peninsula

Araling Panlipunan Ikatlong Markahan- Modyul 1 Paikot na Daloy ng Ekonomiya

Zest for Progress

Zeal of Partnership

9

Name of Learner: ___________________________

Grade & Section: ___________________________

Name of School: ___________________________

2

Mga Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: May Lanie A. Caliao

Editor: Richard C. Abadies

Tagasuri: Kimberly Cler G. Suarez

Tagaguhit/Tagakuha ng Larawan: Genie O. Roque

Tagalapat: Allan S. Caballero

Ma. Angelieca S. Epanto

Kimberly Cler G. Suarez

Tagapamahala: Majarani M. Jacinto, EdD, CESO VI

OIC, Schools Division Superintendent

Visminda Q. Valde, EdD

OIC, Assistant Schools Division Superintendent

Raymond M. Salvador, EdD, CESE

OIC, Assistant Schools Division Superintendent

Juliet A. Magallanes, EdD

CID Chief

Florencio R. Caballero, DTE

EPS - LRMDS

Alma L. Carbonilla, EdD

EPS – Araling Panlipunan

3

Alamin Ang modyul na ito ay naglalayon na maipaliwanag ang bahaging

ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya.

Balikan

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Isulat ang titik ng tamang

sagot sa sagutang papel.

1. Isa sa mahalagang elemento na sinusuri sa pag-aaral ng maykroekonomiks

(microeconomics) ay ang konsepto ng demand na idinidikta o nagmumula sa

mga konsyumer. Alin sa sumusunod ang tamang pagpapakahulugan sa konsepto ng demand?

A. Ito ay tumutukoy sa mga produktong kahalili ng mga pangangailangan ng

isang konsyumer.

B. Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto na handa (willing) at kayang (able) bilhin ng mga konsyumer sa iba’t ibang halaga o presyo.

C. Ito ay tumutukoy sa kabuuang dami ng produkto na mabibili sa bawat presyo kung ang konsyumer ay makakabili ng lahat ng kanilang

pangangailangan. D. Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto na handa (willing) at kayang (able)

bilhin ng mga konsyumer.

2. Kapag ang kurba ng demand ay gumagalaw mula sa itaas, pababa, at

pakanan o downward slopping, ito ay nagpapahiwatig ng/na _____________________.

A. Walang kaugnayan ang presyo ng demand sa presyo

B. Hindi nagbabago ang presyo ayon sa demand

C. negatibong ugnayan ng presyo sa dami ng demand D. positibong ugnayan ng presyo sa dami ng demand

3. Malaki ang papel ng pamahalaan upang mapanatili ang katatagan ng presyo

sa pamilihan. Alin sa sumusunod ang nagpapaliwanag nito?

A. Panghuhuli sa illegal vendors na nagkalat sa paligid

B. Pagtatakda ng price ceiling at floor price upang magkaroon ng gabay sa presyo ng mga bilihin

C. Pagtataguyod ng mga batas sa pangangalaga sa karapatan ng mga konsyumer

D. Patuloy na paghihikayat sa mga maliliit na negosyante na palawakin pa

ang negosyo

4

4. Ano ang tawag sa patakaran ng pagtatakda ng pinakamataas na presyo ng mga produkto o serbisyo?

A. Price ceiling B. Floor prices

C. Market clearing price D. Price support

5. Sa ekonomiks, pinag-aaralan kung paano tutugunan ang walang katapusang

pangangailangan ng tao. Ang gawaing ito ay tungkulin ng prodyuser. Ano ang tawag sa dami ng produkto na handa at kayang ipagbili ng mga prodyuser?

A. Demand C. Produksiyon B. Ekwilibriyo D. Supply

Tuklasin Gawain: JUMBLED LETTERS

Ayusin ang mga ginulong letra sa puzzled box upang maibigay ang hinihinging

kasagutan sa mga gabay na tanong. Kung maisasaayos mo ng tama ang mga letra sa puzzle ay may mabubuo kang salita sa unang kolum nito.

1. K R O A M N O M E K O S K I

2. A M A P H A N A A L

3. A B A M S Y A N A H

4. G I N S A V S

5. Y A H A B - A L A K A K L

Mga gabay na tanong:

1. Ano ang tawag sa dibisyon ng ekonomiks na nakatuon sa kabuuang ekonomiya? 2. Sino ang bumubuo ng mga produkto at serbisyong panlipunan?

3. Sino ang nagmamay-ari at tagatustos ng mga salik sa produksiyon? 4. Ano ang tawag sa pera o kitang hindi ginamit sa pagkonsumo o hindi ginastos sa

pangangailangan? 5. Sino ang may tanging kakayahan na lumikha ng kalakal at paglilingkod?

5

SAMBAHAYAN

Aralin

1 Paikot Na Daloy Ng Ekonomiya

Suriin

MGA MODELO NG PAMBANSANG EKONOMIYA

Unang Modelo

Ang unang modelo ng pambansang ekonomiya ay naglalarawan ng simpleng

ekonomiya. Ang sambahayan at bahay-kalakal ay iisa. Ang lumilikha ng produkto

ay siya ring konsyumer. Ang supply ng bahay-kalakal ay demand nito sa

sambahayan.

Ang kita sa simpleng ekonomiya ay ang halaga ng produksiyon sa isang

takdang panahon. Inaasahan na ang halaga ng produksiyon ay siya ring halaga ng

pagkonsumo sa produkto. Upang lumago ang ekonomiya, kinakailangang maitaas

ng kaukulang actor ang kanyang produksiyon at pagkonsumo.

Simpleng Ekonomiya

Kokonsumo ng mga produkto

Lilikha ng mga produkto

Ikalawang Modelo

Ang pag-iral ng Sistema ng pamilihan sa pambansang ekonomiya ang tuon

ng ikalawang modelo. Ang sambahayan at bahay-kalakal ang pangunahing sektor

dito. Sila ay binubuo ng iba’t ibang actor. Sa puntong ito magkaiba ang sambahayan

at bahay-kalakal.

May dalawang uri ng ng pamilihan sa pambansang ekonomiya. Ang unang

uri ay ang pamilihan ng mga salik ng produksiyon o factor markets. Kabilang dito

ang pamilihan para sa kapital na produkto, lupa, at paggawa. Ang ikalawang uri ay

6

pamilihan para sa tapos na produkto o commodity. Kilala ito bilang goods market o

commodity markets.

Ang sambahayan ay may demand sa produkto ngunit wala itong kakayahang

lumilikha ng produkto. Ang bahay-kalakal ang tanging may kakayahang lumikha

nito subalit bago makalikha ng produkto, kailangan ng bahay-kalakal na bumili o

umupa ng mga salik ng produksiyon. At dahil tanging ang sambahayan ang may

supply ng mga salik ng produksiyon, makikipag-ugnayan ang bahay-kalakal sa

sambahayan sa pamamagitan ng mga pamilihan ng mga salik ng produksiyon.

Sa paggamit ng mga kapital na produkto, kailangang magbayad ng interes

ang bahay-kalakal, halimbawa sa paggamit ng lupa, magbabayad ang bahay-kalakal

ng renta o upa at sa paggamit ng paggawa, magbibigay ito ng pasahod. Dahil sa

sambahayan din nagmumula ang entreprenyur, may kita itong nakukuha mula sa

pagpapatakbo ng negosyo. At ang kita ng entreprenyur ay nabibilang na kita ng

sambahayan.

Matapos ang produksiyon, makikipag-ugnayan ang bahay-kalakal sa

sambahayan sa pamilihan ng kalakal at paglilingkod. Dito bibili ang sambahayan ng

produkto na pantugon sa pangangailangan o kagustuhan nito. Gagamitin ng

sambahayan ang natanggap na kita upang makabili ng produkto. Sa pananaw ng

sambahayan, ito ay gumagastos sa pagbili ng produkto. Kung saan gumagastos ang

sambahayan, doon kumikikita ang bahay-kalakal. Mamalas dito ang

interdependence ng sambahayan at bahay-kalakal. Ang dalawang aktor ay umaasa

sa isa’t isa upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan at kagustuhan.

Mapapansin din na kumikita ang isang sektor sa bawat paggastos ng ibang

sektor. Dahil dito, may dalawang pagsukat sa kita ng pambansang ekonomiya. Ang

isa ay sa pamamagitan ng halaga ng gastusin ng sambahayan at bahay-kalakal. Ang

isa naman ay sa pamamagitan ng kabuuang kita ng sambahayan at bahay-kalakal.

Ang kabuuang kita ay naglalarawan din ng produksiyon ng pambansang ekonomiya.

7

Paggasta Kita

Input para sa produksiyon Lupa, paggawa,

at kapital

Ang Bahay-Kalakal at Samnahayan sa Pamilihan ng Tapos na Produkto at

Salik sa Produksiyon

Ikatlong Modelo

Tatlo ang pamilihan sa ikatlong modelo. Ang mga pamilihan ay para sa salik

ng produksiyon, commodity o tapos na produkto, at para sa mga pinansiyal na

kapital.

Nag-iimpok ang mamimili bilang paghahanda sa hinaharap. Hindi nito

gagastusin ang isang bahagi ng natanggap na kita. Ang bahagi ng kita na hindi

ginastos ay tinatawag na impok (savings). Kabilang sa naturang pamilihan ang mga

bangko, kooperatiba, insurance company, pawnshop, at stock market.

Samantala sa pagtagal ng panahon, hindi lamang pagtubo ang iniisip ng

bahay-kalakal. Ninanais din nitong mapalawak ang negosyo sa iba’t ibang panig ng

bansa. Maaaring hindi sapat ang puhunan nito sa pagpapalawak ng negosyo. Ngunit

maaaring patuloy naming gaganda ang negosyo nito kung lalawak ang sakop ng

prosuksiyon. Dahil dito, maaaring manghiram ang bahay-kalakal ng karagdagang

pinansiyal na kapital. Hihiram ang bahay-kalakal sa sambahayan sa pamamagitan

ng pamilihang pinansiyal. Ang paghiram ng bahay-kalakal ay may kapalit na

kabayaran. Babayaran nito ng interes ang hiniram na interes ang hiniram na

puhunan.

Ang isang bahagi ng interes na binabayaran ng bahay-kalakal ay magiging

kabayaran sa sambahayan. Kumikita ng interes ang sambahayan mula sa pag-

iimpok. Ito ay dahil nagagamit ang nilagak nitong ipon bilang puhunan ng mga

bahay-kalakal. Para sa sambahayan, ang interes ay kita. Para sa bahay-kalakal, ito

ay mahalagang gastusin.

Bahay Kalakal

PAMILIHAN NG KALAKAL

AT PAGLILINGKOD

PAMILIHAN NG SALIK NG

PRODUKSIYON

Pagbili ng kalakal

at paglilingkod

SAMBAHAYAN

Pagbebenta ng kalakal

at paglilingkod

Sahod, upa, at tubo Kita

8

Paggasta

SAMBAHAYAN

Input para sa produksiyon Lupa, paggawa,

at kapital

Sa ikatlong modelo, ang kita ng pambansang ekonomiya ay maitatakda ng

kabuuang gastusin ng sambahayan at bahay-kalakal. Kasama na rito ang gastusin

sa pamumuhunan ng bahay-kalakal at kita ng sambahayan sa pag-iimpok.

Upang maging matatag ang ekonomiya, kailangang may sapat na ipon ang

sambahayan. Kailangan din na may sapat na dami ng bahay-kalakal na handang

mamuhunan. Inaasahan na sa pamumuhunan ng bahay-kalakal, tataas ang

produksiyon ng mga kapital na produkto. Inaasahan na darami rin ang

mabubuksang trabaho para sa paggawa. Sa ganitong modelo ng ekonomiya,

mahalagang balance ang pag-iimpok at ang pamumuhunan.

PAMILIHANG PINANSIYAL:

PAG-IIMPOK (SAVINGS) AT PAMUMUHUNAN (INVESTMENTS)

Pamumuhunan Pag-iimpok

Bahay Kalakal

PAMILIHAN NG KALAKAL

AT PAGLILINGKOD

PAMILIHAN NG SALIK NG

PRODUKSIYON

Pagbili ng kalakal

at paglilingkod

Kita

Pagbebenta ng kalakal

at paglilingkod

Sahod, upa, at tubo Kita

PAMILIHANG PINANSIYAL

9

Pagyamanin Gawain: TAMA o MALI

Isulat ang T kung ang sumusunod na pahayag ay tama at M naman kung mali.

_____ 1. Ang sambahayan ang nagmamay-ari sa salik ng produksyon.

_____ 2. Sa unang modelo ng pambansang ekonomiya, ang sambahayan at bahay-

kalakal ay magka-iba.

_____ 3. Ang paglago ng pambansang ekonomiya ay nakabatay sa pagtaas ng

produksiyon

_____ 4. Ang kalakalang panlabas ay ang pakikipagpalitan ng produkto at salik ng

pambansang ekonomiya sa mga dayuhang ekonomiya.

_____ 5. Ang mga pambublikong paglilingkod ng pamahalaan ay nakabatay sa

pangangailangan at kagustuhan nito.

Isaisip

Gawain: FILL IT RIGHT

Ibigay ang bahaging ginagampanan ng mga aktor at pamilihan sa paikot na

daloy ng ekonomiya.

MGA AKTOR SA PAIKOT NA DALOY

NG EKONOMIYA BAHAGING GINAGAMPANAN

1. Sambahayan

2. Bahay-kalakal

3. Pamahalaan

4. Panlabas na Sektor

MGA URI NG PAMILIHAN BAHAGING GINAGAMPANAN

1. Product Market

2. Factor Market

3. Financial Market

4. World Market

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang ugnayan namamagitan sa sambahayan at bahay-kalakal?

Ipaliwanag

2. Ano ang mahalagang papel na ginagampanan ng pamahalaan sa

ekonomiya?

3. Bakit kailangan ng ekonomiya ang panlabas na sektor?

10

Tayahin

Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat mo sa sagutang papel.

1. Ano ang inilalarawan ng paikot na daloy ng ekonomiya?

A. Kalakalan sa loob at labas ng bansa

B. Kita at gastusin ng pamalaan

C.Transaksiyon ng mga institusyong pinansyal

D. Ugnayan ng bawat sektor ng ekonomiya

2. Ang sambahayan at bahay kalakal ay iisa. Alin sa mga sumusunod na modelo ng

pambasang ekonomiya ito tumutukoy?

A. Ikaapat na modelo

B. Ikalawang modelo

C. Ikatlong modelo

D. Unang Modelo

3. Halimbawang ikaw ay napunta sa isang pulo na walang tao at sakaling walang

pagkakataon na ikaw ay makaalis agad doon, alin sa sumusunod ang hindi

kabilang sa nararapat gawin upang mabuhay?

A. Bubuo ng sariling damit

B. Gagawa ng sariling bahay

C. Maghahanap ng pagkain

D. Subukang lumangoy upang makaalis

4. Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng unang modelo ng pambansang

ekonomiya?

A. Hindi umaasa ang sambahayan sa bahay-kalakal.

B. Inaasahan na ang halaga ng produksiyon ay siya ring halaga ng pagkonsumo

ng produkto.

C. Isinaalang-alang ng sambahayan at bahay-kalakal ang kanilang mga

desisyon sa hinaharap.

D. Magkaiba ang sambahayan at bahay-kalakal.

5. Ang lumikha ng produkto ay siya ring konsyumer. Alin sa mga modelo ng

pambansang ekonomiya ito tumutukoy?

A. Unang Modelo

B. Ikalawang Modelo

C. Ikatlong Modelo

D. Ikaapat na Modelo

11

6. Alin sa mga sumusunod ang naglalarawan ng ikalawang modelo ng pambansang

ekonomiya?

A. Ang kita ng pambansang ekonomiya ay maitatakda ng kabuuang gastusin ng

sambahayan at bahay kalakal.

B. Ang sambahayan ang lumikha ng produkto ay siya ring konsyumer.

C. Ang sambahayan ay may demand ngunit wala itong kakayahang lumikha ng

produkto.

D. Sumisingil ng buwis ang pamahalaan upang kumita

7. Ang mga sumusunod ay kabilang sa pamilihan ng mga salik ng produksiyon o

factor markets maliban sa:

A. kostumer

B. lupa

C. paggawa

D. pamilihan para sa kapital na produkto

8. Kilala ito bilang goods market o commodity markets. Alin sa sumusunod ito

tumukoy?

A. Pamilihan ng mga hilaw na sangkap

B. Pamilihan ng mga piling mamimili

C. Pamilihan ng mga pribadong tao

D. Pamilihan ng mga tapos na produkto o commodity

9. Ipinapalagay na may dalawang aktor sa isang ekonomiya- ang sambahayan at

bahay kalakal. Anong modelo ng ekonomiya ito tumutukoy?

A. Ikaapat na modelo

B. Ikalawang modelo

C. Ikatlong modelo

D. Unang Modelo

10. Ang sambahayan ay may demand sa produkto ngunit wala itong kakayahang

lumilikha ng produkto. Ang bahay-kalakal ang tanging may kakayahang lumikha

nito. Subalit bago makalikha ng produkto, ano ang unang dapat isaalang-alang

ng bahay-kalakal?

A. Kailangan ng bahay-kalakal na bumili o umupa ng mga salik ng produksiyon

B. Kailangan ng bahay-kalakal na maghanap ng mga manggagawa

C. Kailangan ng bahay-kalakal na gumawa ng isang desinyo ng produkto

D. Kailangan ng bahay-kalakal ng matalinong tagapamahala

11. Bukod sa pamimili at paglikha ng produkto, ano pa ang nagiging mahahalagang

gawaing pang-ekonomiya ng bahay-kalakal sa ikatlong modelo ng pambansang

ekonomiya?

A. Pag-iimpok at pamumuhunan

B. Pamimigay ng mga produkto sa mga tao

C. Pagkunsumo sa sarili nitong produkto

D. Pagbibinta ang mga produkto sa murang halaga

12

12. Ang mga sumusunod ay pamilihan sa ikatlong modelo maliban sa:

A. Pamilihan para sa commodity o tapos na produkto

B. Pamilihan para sa mahihirap na mamamayan

C. Pamilihan para sa pinansiyal na kapital

D. Pamilihan para sa salik na produksiyon

13. Sa ikatlong modelo ng pambansang ekonomiya ay nag-iimpok ang mga mamimili

bilang paghahanda sa hinaharap. Hindi nito gagastusin ang isang bahagi ng

natanggap na kita. Anong tawag sa bahagi ng kitang ito na hindi ginastos?

A. Deposit

B. Donation

C. Insurance

D. Savings

14. Alin ang hindi kabilang sa pamilihang pinansiyal?

A. Banko

B. Kooperatiba

C. Insurance Company

D. Sari-sari Store

15. Kung ang kabuuang kita ni Earl ay ₱25,000. 00 at ang kanya namang kabuuang

gastusin ay ₱21, 000. 00 magkano ang maaari nyang ilaan para sa pag-iimpok?

A. ₱1, 000. 00

B. ₱2, 000. 00

C. ₱3, 000. 00

D. ₱4, 000. 00

13

Karagdagang Gawain

Gawain: IPANGKAT MO

Isulat sa unang hanay ang mga konsepto na may malawak ka nang kaalaman

at sa ikalawang hanay naman ang mga konseptong nangangailangan pa ng malawak

na kaalaman.

paikot na daloy paggasta

pag-angkat at pagluwas sambahayan

bayaring nalilipat bahay kalakal

buwis subsidiya

dibidendo upa

MALAWAK ANG KAALAMAN HINDI MALAWAK ANG KAALAMAN

Pamprosesong Tanong:

1. Matapos mong sagutan ang Gawain, papaano mo bibigyan ng grado ang

iyong sarili base sa lawak ng iyong pangkaunawa sa paksa?

2. Papaano mo kaya higit na mauunawaan ang mga paksang hindi pa

malalim ang iyong kaalaman? Patunayan.

14

Susi sa Pagwawasto

Balikan

1. B

2. C

3. B

4. A

5. D

TUKLASIN

1. MAKROEKONOMIKS

2. PAMAHALAAN

3. SAMBAHAYAN

4. SAVINGS

5. BAHAY-KALAKAL

TAMA O MALI

1. T

2. M

3. T

4. T

5. T

ISAISIP

1. Paikot na daloy

2. Pamhalaan

3. Buwis

4. Impok

5. Public Revenue

6. Bahay-kalakal

7. Pamilihang Pinansiyal

8. Sambahayan

9. Export

10. Import

TAYAHIN

1. D 11. A

2. D 12. B

3. D 13. D

4. B 14. D

5. A 15. D

6. C 7. A

8. D 9. B

10. A

15

Sanggunian:

Ekonomiks Araling Panlipunan, Modyul para sa Mag-aaral, pp. 228-235

Ekonomiks Araling Panlipunan, Gabay sa Pagtuturo, pp.161-163

1

Region IX: Zamboanga Peninsula Hymn – Our Eden Land

Here the trees and flowers bloom

Here the breezes gently Blow,

Here the birds sing Merrily,

The liberty forever Stays,

Here the Badjaos roam the seas

Here the Samals live in peace

Here the Tausogs thrive so free

With the Yakans in unity

Gallant men and Ladies fair

Linger with love and care

Golden beams of sunrise and sunset

Are visions you’ll never forget

Oh! That’s Region IX

Hardworking people Abound,

Every valleys and Dale

Zamboangueños, Tagalogs, Bicolanos,

Cebuanos, Ilocanos, Subanons, Boholanos,

Ilongos,

All of them are proud and true

Region IX our Eden Land

Region IX

Our..

Eden...

Land...

The Footprints Prayer Trees by Joyce Kilmer One night I had a dream. I dreamed

that I was walking along the beach

with the LORD.

In the beach, there were two (2) sets

of footprints – one belong to me and

the other to the LORD.

Then, later, after a long walk, I

noticed only one set of footprints.

“And I ask the LORD. Why? Why?

Why did you leave me when I am sad

and helpless?”

And the LORD replied “My son, My

son, I have never left you. There was

only one (1) set of footprints in the

sand, because it was then that I

CARRIED YOU!

I think that I shall never see

A poem lovely as a tree.

A tree whose hungry mouth is prest

Against the earth’s sweet flowing

breast;

A tree that looks at God all day,

And lifts her leafy arms to pray;

A tree that may in Summer wear

A nest of robins in her hair;

Upon whose bosom snow has lain;

Who intimately lives with rain.

Poems are made by fools like me,

But only God can make a tree.