ENERJİ VERİMLİLİĞİ = DAHA TEMİZ BİR ÇEVRE + ARZ GÜVENLİĞİ

ENERJİ VERİMLİLİĞİ =

DAHA TEMİZ BİR ÇEVRE +

ARZ GÜVENLİĞİ

Erdal ÇALIKOĞLUGenel Müdür Yardımcısı V.

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel MüdürlüğüENERJİ VERİMLİLİĞİ & YENİLENEBİLİR ENERJİ

Sunum Planı

Enerji Verimliliğine Genel Bakış

Enerji Verimliliği Mevzuatı ve Uygulamaları

ENVER Hareketleri

El Ele ENVER Hareketi

ENVER Motor Hareketi

Sonuç ve Öneriler


Neden Enerji Verimliliği?

Fosil kaynaklar görünür gelecekte tükenecek.

Alternatif kaynaklar henüz ekonomik değil.

Artan talep nedeniyle fiyatlar tırmanıyor.

Yerli kaynaklar ithal bağımlılığını önleyemiyor.

Ekolojik denge alarm veriyor.

Kullandığımız enerjinin tamamını faydaya

dönüştürelim

Kaynak güvenliği ve temiz çevre için


Kişi Başına Enerji Tüketimi - Enerji Yoğunluğu

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0 2 4 6 8 10

Kişi Başına Enerji Tüketimi (TEP/Kişi)

Ene

rji Y

oğun

luğu

(T

EP

/100

0 U

SD

)

TÜRKİYE

MEKSİKA

POLONYA

PORTEKİZ

İTALYA

İSPANYA

İSVİÇRE ve DANİMARKAJAPONYA

İNGİLTERE

ALMANYA

Y. ZELLANDA

FRANSA HOLLANDA

İSVEÇ

KANADA

ABD

Türkiye’nin ok yönünde gelişim göstermesi hedeflenmektedir.


Enerji Tüketim EğilimiEnerji Tüketim Eğilimi

33%

42%

22%21%

36%

25%

5% 5% 3%7%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

sanayi ulaştırma konut tarım hizmet

Sektörlere Göre Nihai Tüketim Oranları

1990

2004


Birincil Enerji Tüketim Dağılımı - 2007Birincil Enerji Tüketim Dağılımı - 2007


55,0

50,0

30,0

30,0

30,0

25,0

25,0

20,0

15,0

12,5

10,0

7,5

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0

Çimento

Amonyak

Alüminyum

Çelik

Cam

Gübre

Kağıt

Seramik

Metalurji

Tekstil

Gıda

Rafineri

BAZI SANAYİ KOLLARINDA TOPLAM ÜRETİM MALİYETLERİ İÇİNDEENERJİ MALİYETLERİNİN ORANI

Enerji Maliyetlerinin Oranı (%)

TÜRKİYE’NİN BİRİNCİL VE NİHAİ ENERJİ YOĞUNLUĞU TÜRKİYE’NİN BİRİNCİL VE NİHAİ ENERJİ YOĞUNLUĞU 1990-2004 (iklim düzeltmeli)1990-2004 (iklim düzeltmeli)

% Artış/Azalış)/Yıl 1990-1996 1996-1998 1998-2001 2001-2004 1990-2004

Birincil 1.2 -1.4 2.7 -3.0 0.2

Nihai 1.3 -3.4 2.8 -1.4 0.4

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

bin

tep

/eu

ro0

0

0,60

0,62

0,64

0,66

0,68

0,70

0,72

0,74

0,76

0,78

Nihai Enerji Yoğunluğu Birincil Enerji Yoğunluğu Nihai EY/Birincil EY

Enerji YoğunluğuEnerji Yoğunluğu

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

kep

/Eu

ro

0,000

0,005

0,010

0,015

0,020

0,025

0,030

0,035

kep

/Eu

ro

Sanayi İmal. Ulaşım Hizmet Tarım


Enerji Verimliliği EğilimiEnerji Verimliliği Eğilimi - ENERJİ YOĞUN SEKTÖRLER -- ENERJİ YOĞUN SEKTÖRLER -

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0,30

0,35

0,40

0,45

0,50to

e/t

on

Demir-çelik Çimento Kağıt Cam

Spesifik enerji tüketimi 1990-2004 döneminde demir-çelik ve cam sektöründe %-0.3/yıl

oranında azalırken, çimento sektöründe +%0.3 ve kağıt sektöründe +%1.1oranında artmıştır.


-Birincil ve Nihai Enerji Yoğunlukları Artış/Azalışlarının Birincil ve Nihai Enerji Yoğunlukları Artış/Azalışlarının Bazı AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması (1990-2004)Bazı AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması (1990-2004)

-2%

-1%

0%

1%

%/y

ear

birincil nihai

Azalan Enerji Yoğunlukları

Birincil enerji yoğunluğu nihai enerji yoğunluğuna göre daha hızlı azalmaktadır (veya daha az yükselmektedir)kayıp ve kaçakların azalması nedeniyle


Enerji Verimliliği Eğilimi - SektörlerEnerji Verimliliği Eğilimi - Sektörler

SEKTÖREL ENERJİ TASARRUF ORANLARI(1990 – 2004)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

İmalat Ulaştırma Konut Toplam

%


SEKTÖRLER BAZINDA SAĞLANAN ENERJİ TASARRUF MİKTARLARI(1990 – 2004)

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

İmalatİmalat UlaştırmaUlaştırma KonutKonut Toplam TasarrufToplam Tasarruf

MT

EP

Enerji Verimliliği Eğilimi - SektörlerEnerji Verimliliği Eğilimi - Sektörler


Enerji Verimliliği Eğilimi – İmalat SanayiEnerji Verimliliği Eğilimi – İmalat Sanayi

İMALAT SANAYİİNDE ALT SEKTÖRLERDE SAĞLANAN TASARRUF ORANLARI(1990-2004)

5,6 0,2 9,9 15,6 8,5

-2,2

7,2

-5,0

-104,5

-120

-110

-100

-90

-80

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

İmal

at

Kim

ya

Dem

ir-çe

lik

Dem

ir-D

ışı

Çim

ento

Kağ

ıt

Gıd

a

Mak

ine-

teçh

izat

Tek

stil

%


İmalat Sanayii-Enerji Tasarrufu Oranlarının Bazı AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması Enerji Tasarrufu Oranlarının Bazı AB Ülkeleri İle Karşılaştırılması (1990-2004)(1990-2004)

0

5

10

15

20

25

En

erj

i T

as

arr

ufu

Ora

nla

rı (

%)


Nihai Enerji Tüketiminde Enerji Tasarrufunun Etkileri

0

50

100

150

200

2000 2005 2013 2020 2030

Mte

p

Referans Senaryo Enerji Verimliliği Senaryosu


Enerji Verimliliği KanunuVizyonu & Temel Hedefi

VİZYONU

Enerjinin tamamını faydaya dönüştüren bir Türkiye..

Kişi başına enerji tüketimi yüksek ve enerji yoğunluğu düşük ülkeler arasında yer alan bir Türkiye...

TEMEL HEDEFİ

Sanayide, binalarda, ulaşımda ve enerji sektöründe, Türkiye pratiklerinde uygulanabilir tedbirlerin yer aldığı Kanun ile;

Birim milli gelir başına tükettiğimiz enerjiyi (Enerji Yoğunluğunu), 2020 yılına kadar en az %15 azaltmak

Bu hedef, aynı enerji ile daha fazla üretimin önünü açacak, enerji yatırım ihtiyaçlarımızı ve ithalat bağımlılığımızı azaltacak,

ayrıca temiz çevrenin korunmasına önemli katkılarda bulunacaktır.


UygulamalarUygulama Sanayi Enerji Bina Ulaşım

Yapılanma

Enerji Yönetimi o o o

VAP Destekleri o

Gönüllü Anlaşmalar o

KOSGEB Destekleri o

Ar & GE Destekleri o o o o

Enerji Performansı o

Isı Pay Ölçer / Isı Sayacı o

Isı ve Sıcaklık Kontrolu o

Talep Tarafı Yönetimi o o o o

Açık Alan Aydınlatmaları o o

Eğitim ve Bilinçlendirme o o o o


İdari Yapılanma

EİE

ENERJİ VERİMLİLİĞİ KOORDİNASYON KURULU (EVKK)

ÜniversitelerMeslek Odaları

Yetkilendirme,İzleme,Denetim

Enerji Verimliliği Danışmanlık

(EVD) Şirketleri

Endüstriyel İşletmelerve

Binalar

Yetk

ilen

dirm

e,

İzle

me, D

en

etim

Lab

. Deste

ği

Eğitim

Etüt

Deste

kle

me

Eğ

itim

Bilin

çle

nd

irme

Eğitim

İzle

me, D

en

etim

VAP

Yetkilendirme

İzleme Denetim


Performans garantisiPerformans garantisi

Enerji tasarruf miktarına bağlı ödeme sistemi Enerji tasarruf miktarına bağlı ödeme sistemi

EVD Şirketleri


Enerji Etüdü & VAP TeklifiHayır

Uygulama Anlaşması

İşletme & Bakım & Doğrulama

Etüt Bedeli Ödenir

Evet

Hizmet Anlaşması

Ekipmanların Devri Anlaşmanın Sona Ermesi

EVD Şirketleri Uygulamaları

VAP Hazırlama & Uygulama


KOBİ’ler için KOSGEB Destekleri

– Ön Etütler : %70 < 2.000 YTL

– Etütler : %70 < 20.000 YTL

– Danışmanlık (VAP) : %70 < 10.000 YTL

– Enerji Yöneticisi Eğitimleri : %70


Destekler(1/2)

Verimlilik Artırıcı Projeler için Destekler

– Projenin Uygulanma Süresi : En fazla 2 yıl

– Projenin Geri Ödeme Süresi : En fazla 5 Yıl

– Toplam Yatırım Tutarı : En Fazla 500.000 YTL

– Destek Oranı : Yatırım tutarının en fazla

%20’si

– Destek Türü : Hibe

– İlk Başvurular : Ocak 2009 sonuna kadar

– Koşul / Sınırlama : Kurul onayı / Ödenek

miktarı


Destekler (2/2)

TTGV Çevre Projeleri Destekleri

– Proje Süresi : En fazla 1,5 yıl

– Miktar : 100.000 - 1.000.000 ABD $ (Proje

toplam maliyetinin en fazla %50’si)

– Geri Ödeme : 1 yılı geri ödemesiz, toplam 4 Yıl

(Faizsiz)

– Hizmet Bedeli : Verilen finansmanın %6’sı


Finansman

Eğitim ve Bilinçlendirme

Eğitim kurumlarının müfredatlarında enerji verimliliği

Radyo ve televizyon gibi yayın kuruluşlarına yükümlülük

Enerji satan şirketlerin müşterilerini bilgilendirmesi

Kullanım kılavuzlarında ürünün enerji verimli kullanımı

Geleneksel enerji verimliliği haftası etkinlikleri


El Ele ENVER Hareketi (1/2)


Öğrenciler ve kamuoyu için eğitim modülleri

Genelge 2008/2’nin uygulanması

Sosyal sorumluluk projeleri

Demostrasyon projeleri

Yayın

Medya iletişimi

Bakanlıklar arası işbirlikleri

Ulusal Enerji Verimliliği Forumu (15–16 Ocak 2008–İstanbul)

El Ele ENVER Hareketi (2/2)


81 ilde etkinlikler

Okullarda 4.800.000 adet verimli ampul dağıtımı

OSB’ler, Resmi kurumlar, okullar ve bilboardlar için afişler

Çocuklar ve yetişkinler için kitapçıklar

Alışveriş Merkezlerinde bilinçlendirme

Televizyonlar için spot filmler

ELEKTRİK MOTOR SİSTEMLERİNDE

ENERJİ VERİMLİLİĞİ


ENVER

MOTOR

HAREKETİ


Talep Tarafında Elektrik Kullanımı


Sanayide Kullanılan Elektrik Motorlarının Kullanım Yerleri

YÜK CİNSİNE GÖRE ELEKTRİK MOTOR DAĞILIMLARI

22%

29%7%

42%

FAN POMPA KOMP. DİĞER

Elektrik Motor Sistemlerinde Enerji Verimliliği Odakları


Yüksek verimli motor kullanımı

Motor kontrol sistemleri (Değişken Hız Sürücüleri)

Güç kalitesi

Motor seçimi

Güç iletim sistemleri

Ekipmanlar (Fanlar, pompalar, kompresörler, vs)

Sistem ve tasarım

Proses tipi

Bakım

90 kW’lık bir motoru alırken verdiğimiz 1 YTL, motorun ekonomik ömrü süresince cebimizden; enerji verimlisi (EFF1) 426 YTL, verimsizi (EFF3) 575 YTL götürüyor.


Neden Yüksek Verimli Motor ?

EFF1 VE EFF3 MOTORLARININ EKONOMİK ÖMÜR SÜRESİNCE BİRİM MALİYETLERİ

6 28 73

177 26

2 426

7 35 96

237 35

1 575

0200400600800

1.1 5.5 15 37 55 90

kW

YTL

EFF1 EFF30 5 10 15 20 25 30 35 40

0

20

40

60

80

100

120Motor Fiyatı / Enerji Tüketimi (%)

Gün

EFF1 Motor çıkış gücü ve satış fiyatı

7,5 kW

22 kW

55 kW

600 YTL

1.500 YTL

3.400 YTL

Motor ömrü 12 yıl

Enerji fiyatlarındaki yıllık artış %10

Ömür Boyunca Kazanç !


CEMEP CEMEP DIŞI TÜRKİYE

EFF1 %7 %6 %7

EFF2 %85 %66 %28

EFF3 %8 %28 %65

KAYNAK: ICA 2005 – EİE ANKET 2008


CEMEP ile Gönüllü Anlaşma Yapan ve Yapmayan AB Ülkelerinde ve Türk Sanayisinde

Verim Sınıflarına Göre Motor Kullanımları


Pompa ve Fanlarda DHS Kullanımı

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 1000

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Hiz veya Debi, %

Gü

ç, %

Küpsel Oranti EgrisiGüç - Hiz

Santrifüj pompa ve fanlarda gerekli gücünmotor hizi veya akiskan debisiyle degisimi


Fanlarda DHS Kullanımı

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 1000

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

Debi, %

Ele

ktri

k M

oto

run

un

Tü

kett

igi G

üç,

%

tüketilen güç

tüketilen güç

TASARRUFDHS kullanilinca

Damper kullanilinca

Fanlarda DHS ile saglananelektrik enerjisi tasarrufu


Uygulamalardan Örnekler

Uygulama Güç (kW)

Tasarruf (%)

Tasarruf (YTL)

Yatırım Tutarı (Avro)

Geri Ödeme

(Ay)

Dalgıç Pompa

130 40 31.200 8.000 6

Pompa 110 50 44.500 7.000 4

Kompresör 200 30 40.400 8.500 5


Sanayide DHS Kullanım Oranları

22,6

11,38,3

22,318,2

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

FAN POMPA KOMP. DİĞER TOPLAM

%


Güç Kalitesi (Gerilim Dengesizliği)

Gerilim dengesizliği motor verimliliğini kötü etkilediği gibi vibrasyon ve mekanik vuruntular yaratacağı için motor ömrünü de kısaltır.

Motor Yükü (%) Gerilim Dengesizliği

Nominal %1 %2,5

100 %94,4 %94,4 %93,0

75 %95,2 %95,1 %93,9

50 %96,1 %95,5 %94,1

Gerilim dengesizliğinin motor verimine etkileri


Güç Kalitesi (Gerilim Dalgalanmaları)

Motorlar, işaret plakasındaki gerilimin %10’undan daha farklı bir

gerilimde çalıştırılmamalıdır. Yüksek gerilimler motor sıcaklığını,

hızı ve titreşimi olumsuz yönde etkiler. Düşük gerilimler ise, yol

verme sırasında motorun aşırı yüklenmesine sebep olabilir.

Çalışma Karakteristiği Gerilim Değişiminin Etkisi

%90 Gerilimde

%110 Gerilimde

%120 Gerilimde

Standart motor verimi

Tam yükte %0,5-1 artar %1-4 azalır %7-10 azalır

¾ yükte %1-2 azalır %2-5 azalır %6-12 azalır

½ yükte %2-4 artar %4-7 azalır %14-18 azalır

Motorlar yüke uyumlu olarak seçilmeli ve aşırı ihtiyatlı

davranıp gereğinden büyük motor seçme alışkanlığından

vazgeçilmelidir.

Böylelikle motorların plakalarında yazılı anma güçlerine göre

düşük güçte ve dolayısı ile düşük verimde çalışmaları

önlenmelidir.

Motorlarda genellikle %75 yükte motor verimi azami seviyeye ulaşır.

Düşük yüklerde tüketilen elektrik enerjisi mekanik güç yerine

artan oranda ısıya çevrilir ve motorlarda aşırı ısınmadan

doğan arıza riskini arttırıp motorun ömrünü kısaltır.

Motor Seçimi


Motor İhtiyacımızı Doğru Belirleyemezsek !


Motor gücünün küçük seçilmesi halinde, aşırı ısınma, kaymanın

artması, devrin düşmesi ile işin kapasitesi ve iş verimi düşer.

Motor gücünün yüksek seçilmesi halinde, kuruluş ve işletme

masrafları artar, motor verimi ve güç katsayısı düşeceğinden enerji

giderleri gereksiz yere artar.

Motor koruma türünün uygun seçilmemesi halinde, tozlu ortamlarda

sargılarda ve biyeler üzerinde biriken toz, sulu ortamlarda ise rulmanların

paslanması ve sargıların yalıtım özelliğini yitirmesi motorun yanmasına

sebeb olur.

Soğutma türünün uygun seçilmemesi halinde, yeterli derecede

soğutulmayan motor kısa sürede yanar.

Motorlarda Isınma

Baca Fanı (2) Motoru (Düşük Verimli Motor – EFF3)P = 300 kWn = 592 d/dk

Kömür Değirmeni Filtre Fan Motoru (Verimi İyileştirilmiş Motor – EFF2)

P = 380 kW – EFF2)

Baca Fanı Motoru (Yüksek Verimli Motor – EFF1)P = 360 kWn = 743 d/dk (479 d/dk)

Sp1:temp 62.3

40.4

65.5 °C

50

60

FLIR Systems

Sp1:temp 61.6

38.1

62.8 °C

40

50

60

FLIR Systems

Sp1:temp 98.6

40.4

102.3 °C

60

80

100

FLIR Systems

Güçleri biribirine yakın motorlar seçilmeye çalışılmıştır. EFF3’ün bariz sıcaklık farkı vardır.


Motor gücünün direk bağlantı yerine indirek olarak düz kayış

veya standart V- kayışları ile iletildiği sistemlerde kayış

kayması ve sürtünmeden dolayı oluşan kayıplar %8’e kadar

ulaşabilir.

Bu kayıplar ve ortaya çıkan kayış ısınması standart kayışların

tırtıllı yüksek verimli V-kayışları ile değiştirilmesiyle

önlenebilir.

Güç İletim Sistemleri




UNUTMAYALIM

Her yıl, motorların uygun yükte çalıştırılması ile 400

GWh, yüksek verimli motor kullanımı ile 1.300 GWh, DHS

Kullanımı ile 2.000 GWh, yanmış motorların sarılmaması

ile 600 GWh tasarruf sağlanabilir.

Enerji yönetimi sistemleri oluşturulmalı OSB’lerde enerji yönetim birimleri ve enerji yöneticileri Yönetimin katkı ve desteği İzleme ve hedef oluşturma Etkin bilinçlendirme kampanyaları

Enerji etütleri ile tasarruf potansiyelleri ve önlemler belirlenmeli

Eylem planları hazırlanmalı Önceliklendirme Kısa, orta ve uzun vadede uygulama

Mevcut en iyi teknolojiler kullanılmalı

Sonuç ve öneriler


KATILIMINIZDAN DOLAYI TEŞEKKÜR EDERİZKATILIMINIZDAN DOLAYI TEŞEKKÜR EDERİZ

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞIENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI

ELEKTRİK İŞLERİ ETÜT İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜELEKTRİK İŞLERİ ETÜT İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

[email protected]

Documents

ENERJİ VERİMLİLİĞİ = DAHA TEMİZ BİR ÇEVRE + ARZ GÜVENLİĞİ