Ensoc magazine najaar 2012 def

*

o n a f h a n k e l i j k n i e u w s - e n o p i n i e b l a d o v e r d e e n e r g i e m a r k t

j a a r g a n g 0 2 * n u m m e r 0 3 * n a j a a r 2 0 1 2

i n d i t n u m m e r o n d e r m e e r :

Thema: energielabelScherpe sanctie stuit op weerstandNotaris: ‘Belonen beter dan straffen’Op pad met woninglabelaar

En verder:Interview met Gazprom EnergyEneco wil investeren in zonneparken

e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 22 3

Het energielabel voor woningen leeft nog niet

echt. Niet bij makelaars, noch bij kopers van

een huis. Dat zegt makelaar Jan Vendrig uit

Vianen. Hij heeft gelijk. En deze situatie is al jaren

hetzelfde.

In 2008 koop ik met mijn vriendin een hoek-

woning in Hoorn. De woning, gebouwd in 1993,

beschikt niet over een energielabel, zeggen de

vorige bewoners. Ik wil wel een label, want dat

geeft me inzicht in de toekomstige energiekos-

ten. Ik vraag hen naar de huidige energiekosten,

waarop ik inzage krijg in hun energierekening.

Die blijkt vooral het laatste jaar hoog, omdat

de bewoners een kindje hebben gekregen en

meerdere kamers verwarmen, waardoor van

energiebesparing weinig terecht komt. Maar

vervanging van de 15 jaar oude cv-ketel door

een moderne HR-ketel zal de nodige besparing

opleveren, zo verzekert onze makelaar.

Een half jaar later ondertekenen we de koop-

overeenkomst van de woning. De notaris leest

eerst het contract voor, waarin staat dat koper

en verkoper akkoord gaan met de overdracht

van het huis zonder energielabel. Even twijfel

ik of ik dwars moet gaan liggen en het recht

op een energielabel moet opeisen. Maar wie

doet dat nu bij zo’n feestelijke gebeurtenis? De

sleutels van de woning liggen al op tafel en de

vorige bewoner is speciaal voor de verkoop van

het huis helemaal vanuit Brabant naar Noord-

Holland gekomen om de overdracht in orde te

maken. Moet ik hem èn mijn vriendin teleurstel-

len?

‘Oké’, zeg ik, met enige spijt in mijn stem, en ik

onderteken het koopcontract. Vendrig zegt: ‘Ko-

pers kunnen het label afdwingen, maar ze doen

dit nooit.’ Ik vrees dat ik geen uitzondering ben...

Norbert Cuiper, hoofdredacteur

w w w . e n s o c . n l

coverfoto: hete herfst het

is herfst. de jongen gooit

gevallen bladeren omhoog.

hij veroorzaakt opschudding.

dat gebeurt ook met

energiebesparing in de gebouwde

omgeving. vanaf volgend jaar

mogen geen gebouwen en

woningen zonder energielabel

van eigenaar wisselen. notarissen

moeten de verkoop ophouden

als het label ontbreekt, staat

in het wetvoorstel van minister

spies. dat betekent werk aan

de winkel voor makelaars en

energieadviseurs die woningen

moeten voorzien van een label.

ook vormt dit een stimulans

om huizen en kantoren

energiezuiniger te maken. wordt

het toch nog een heet najaar.

Pompen zijn wereldwijdverantwoordelijk voor 10% van het totale electriciteitsverbruik

Zonder exact de juiste motor zal zelfs de beste pomp niet optimaal presteren en energie verspillen. Daarom hebben wij, als één van de toonaangevende pompfabrikanten, onze eigen motortechnologie ontwikkeld, speciaal om pompen aan te drijven. Deze technologie heet Grundfos Blueflux® en is ontwikkeld met het oog op rendement.

Kijk voor meer informatie en besparingen op: energy.grundfos.com.

Ad_Ensoc.indd 1 25-5-2012 13:43:30




Ad_Ensoc.indd 1 25-5-2012 13:43:30




Ad_Ensoc.indd 1 25-5-2012 13:43:30

w w w . e n s o c . n le n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 24 5

energielabel geeft inzicht in

besparingagentschap nl

rekent het voor.

groen geld voor duurzame

gebouwenverslag fedec-congres

financiering.

‘zonneparken hebben de

toekomst’eneco wil investeren

in grootschalige

zonne-energie.

lessen voor het energielabelervaringen in nederland en

buitenland leveren tips op

voor sanctionering.

agendaalle beurzen, cursussen

en bijeenkomsten voor het

komende kwartaal op

een rij. pagina 48

moeten we duurzame energie besparen? column van

energieadviseur

antoine stultjens.

scherpe sanctie stuit op weerstand tegenstanders vertra-

gen invoering wetsvoor-

stel voor energielabel.

pagina 38

‘belonen beter dan straffen’

notaris geert joosten

over handhaving

energielabel

bij woningen.

energielabel is geen abc’tje

hilarische column van

hamilcar knops.

‘iedereen verwelkomt ons’

interview met directeur

sytse van heijst van

gazprom energy.

energielabel woning betrouwbaarderdat zegt energieadviseur

dirk pilat tijdens een

inspectie van woningen.

woning steeds energiezuiniger?dat valt in praktijk tegen,

meldt energieadviseur

michiel van bruggen.

opinie pagina 20

gasprijs onder druk door

recessieoverheid maakt

verkeerde keuze

met hogere

belasting op

aardgas.

1 1

28

1231

21

16

4434

0640


n ot a r i s g e e r t j o o s t e n o v e r h a n d h a v i n g e n e r g i e l a b e l b i j w o n i n g e n

‘ Belonen beter dan straffen’

Notarissen zijn niet blij met het wetsvoorstel van minister Spies van Binnenlandse Zaken voor de handhaving van het energielabel voor woningen. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) heeft zowel principiële als praktische bezwaren op het wetsvoorstel. Dat heeft de KNB eind maart gemeld in een brief aan de Tweede Kamer. Volgens het wetsvoorstel moeten notaris-sen dienst weigeren bij het pas-seren van een overdrachtsakte, als er geen energielabel voor de woning is afgegeven. Dit vindt de KNB een te zware sanctie. De be-roepsorganisatie van notarissen doet een dringend beroep op de Tweede Kamer om het voorstel ook vanuit juridisch perspectief kritisch te beoordelen en daarop aan te passen. De KNB stelt voor dat woningeigenaren een bestuurlijke boete betalen als het energielabel ontbreekt. Deze sanctie wordt in veel andere lidstaten van de EU toegepast en past beter bij de aard van de overtreding, meldt de KNB op haar website.

De Tweede Kamer debatteerde eind juni over het energielabel. Regeringspartijen CDA en VVD willen de verplichting voor het energielabel bij woningen afzwakken. Dit is in strijd met de Europese richtlijn voor energie-besparing die Nederland heeft aangenomen, zegt minister Spies. Ze blijft erbij dat notaris-sen erop gaan toezien dat een woning bij verkoop in bezit is van een energielabel. Wel zegt ze toe het wetsvoorstel aan te passen. Als een energielabel ontbreekt vanaf 1 januari 2013 moeten notarissen de verkoop van de

Tekst: Norbert Cuiper

Minister Spies wil de verkoop van een huis ophouden zolang de woning niet is voorzien van een energielabel. Deze straf gaat volgens notarissen te ver. ‘Om particulieren te stimuleren hun woning te laten voorzien van een energielabel is het beter om ze te belonen,’ zegt notaris Geert Joosten. Hij ziet veel heil in een hogere hypotheek bij een groen energielabel. ‘Dat zou standaard moeten zijn,’ zegt Joosten.

Notaris Geert Joosten

ziet meer in het

belonen van het

energielabel

woning ophouden in plaats van tegenhouden. De discussie loopt hoog op. VVD-Kamerlid Betty de Boer en haar CDA-collega Bas Jan Bochove dienen bezwaren in tegen de handhaving door notarissen. Minister Spies legt de bezwaren van CDA en VVD voor aan de Raad van State. Die oordeelt dat de bezwaren in strijd zijn met de Europese richtlijn voor energiebesparing bij gebouwen.

Het blijkt lastig om een notaris te vinden die kan spreken over het energielabel. De KNB wil niet meewerken aan een interview met een notaris over het label. Een oproep via energieadviseurs levert in eerste instantie weinig op. Eén adviseur spreekt met een notaris uit zijn dorp, maar die wil niet ingaan op een ver-zoek tot een interview. De KNB heeft met haar leden afgespro-ken om interviews over dit soort zaken via hun persvoorlichters te laten lopen. Via een andere ener-gieadviseur lukt het echter wel om een notaris te spreken over het energielabel. Henk Wulms van energieadviesbureau Uni-label uit het Limburgse Helden werkt in hetzelfde pand als zijn huurbaas, notaris Geert Joosten van De Novitaris. Joosten is be-reid om met Ensoc Magazine te praten over de handhaving van het energielabel vanuit notariële invalshoek.

Hoe kijkt u aan tegen het energielabel van woningen?Joosten: ‘Op zich is het ener-gielabel een prima instrument om energiebesparing bij consu-menten te stimuleren. Het maakt huiseigenaren bewust van de

energiezuinigheid van hun wo-ning. Dit geeft ze ook de moge-lijkheid om het energieverbruik te verbeteren. Het energielabel moet consumenten prikkelen om met hun woning meer energie te besparen. Dat lijkt me een goed streven.’

Wat zijn uw ervaringen met het energielabel? ‘Ik maak het zelden mee dat woningen een energielabel hebben. Woningcorporaties voorzien wel de woningen die ze verkopen van een label, maar particulieren doen dit nauwelijks. Dat komt ook doordat makelaars standaard een clausule opnemen in de overeenkomst dat koper en verkoper afzien van een energielabel. Dat komt ook doordat er niet wordt gehandhaafd, doordat er geen sanctie bestaat op de afwezigheid van een energielabel. Dat gaat in 2013 veranderen.’

Hoe bespreekt u het energielabel met uw klanten?‘Het energielabel komt ter sprake bij het passeren van de verkoopakte. Ik leg altijd uit dat het energielabel een wet-telijke verplichting is en dat het bijdraagt tot bewustwording van het energieverbruik van de woning. Maar dan is er geen verandering meer mogelijk. Wat dat betreft juich ik het toe dat de notaris eerder kan worden ingeschakeld als het label zou ontbreken. De KNB wil dit al lang, maar de makelaars boden weerstand.’

Bent u het eens met de KNB?‘Ja. De KNB is niet tegen het

energielabel an sich, maar wel tegen de voorgestelde manier van sanctionering. Ik vind ook het niet laten passeren van de akte van levering een te zware sanctie. Dat is alsof je met een kanon schiet op een mug. Ik voorzie net als de KNB civielrechtelijke problemen als partijen de door hen aangegane leveringsverplichting niet of niet tijdig kunnen nakomen omdat een label ontbreekt. Daarbij zit je als notaris in de laatste fase van het traject. Dat is te laat, want dan kan je niks meer veranderen aan het feit of een woning wel of niet beschikt over een energiela-bel. Dat zou wel kunnen als je als notaris in de beginfase van het verkoopproces wordt betrokken. Anders ben je als notaris alleen spelbreker of brenger van slecht nieuws.’

Hoe kan de handhaving van het energielabel beter? ‘Het zou beter zijn om verkopers van woningen te belonen voor een energielabel in plaats van ze te bestraffen voor de afwezigheid van het label. Het zou eigenlijk net zo moeten als bij de Nationale Hypotheek Garantie. Dit biedt consumenten voordelen, waardoor ze het uit zichzelf gaan aanvragen. In ieder geval moet het ze aantrekkelijker worden gemaakt om hun woning te laten voorzien van een energielabel. We moeten het veel meer zoeken in een positieve benadering. Dat lijkt me heel redelijk en logisch. Ook collega’s vinden dat belonen beter is dan straffen.’

Zoals een hogere hypotheek voor energiezuinige huizen?

8 e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 2 9w w w . e n s o c . n l

‘ Energielabel leeft nog niet echt’

Het verplichte energielabel voor woningen leeft nog niet echt bij makelaars, noch bij kopers. Dat zegt makelaar Jan Vendrig van Mutters Makelaardij in Vianen. Hij werkt al acht jaar als makelaar en kan sinds 2009 woningen voorzien van een energielabel of maatwerkadvies. ‘Kopers kunnen het label afdwingen, maar ze doen dit nooit. Althans, ik heb het nooit meegemaakt dat dit wel gebeurde.’ Vendrig legt aan klanten uit dat het energielabel een wettelijke plicht is en dat het label de woning een hogere waarde geeft, zoals blijkt uit onderzoek, maar ‘de koper en verkoper van een huis beslissen uiteindelijk of een energielabel nodig is.’ Volgens Vendrig is handhaving niet zo’n groot probleem. ‘Het signaleren of een energielabel aanwezig is kan via de notaris. Die moet toch de verkoop van een woning doorgeven aan het Kadaster. Het lijkt me handig om het zo te doen.’

Makelaars hebben geen dwingend instrument om het energielabel te verplichten en zijn ook niet bij alle verkopen betrokken. ‘We kunnen geen boete opleggen of de koop van een woning verhinderen. We kunnen wel met onze klanten praten over het energielabel, maar we kunnen het niet afdwingen.’ Vendrig stelt voor om een boete van 500 euro te geven als het energielabel ontbreekt, of om de woning na verkoop verplicht te laten labelen voor 500 euro op kosten van de verkoper. Omdat een energielabel hooguit de helft van dat bedrag kost zullen particulieren hun woning eerder labelen, aldus Vendrig.

‘Dienst weigeren is een extreme sanctie. Dat doen notarissen alleen als de zaak

stinkt, bijvoorbeeld bij verdenking van fraude of afpersing. Dat is heel iets anders dan het ontbreken van een papiertje dat circa 250 euro kost.’ Dat zegt Renée Albers, hoofd Notarieel Juridisch Bureau bij de KNB. Ze wil niet meewerken aan een interview met een notaris over het energielabel, omdat de KNB ‘geen politieke opinie’ wil afgeven. Toch staat ze Ensoc Magazine telefonisch te woord. ‘De minister legt de zwarte

piet bij de notaris, terwijl die geen invloed heeft op het wel of niet hebben van een energielabel. Ook zijn we niet betrokken bij de implementatie van de Europese wetgeving. Daarom kunnen we er niet zoveel over zeggen.’ Volgens Albers is het stimuleren van het energielabel veel meer een taak voor makelaars. ‘Een energielabel hoort te worden vermeld in een koopovereenkomst, die makelaars van tevoren opstellen. De notaris komt pas aan het slot van de rit om de hoek kijken.’ Het signaleren dat een energielabel ontbreekt kan in de meeste gevallen via de makelaar gebeuren, aldus Albers. Ze raadt aan om makelaars te interviewen over het label.

‘Ja, dat is een voorbeeld van belonen. Kopers kunnen achtdui-zend euro extra lenen bovenop hun hypotheek als ze een ener-giezuinig huis kopen. Daarbij wordt een hypotheek niet alleen gebaseerd op het restinkomen, maar ook op de woonlasten, die hoger zijn naarmate de woning meer energie verbruikt.’ ‘Als de woonlasten zo zwaar gaan wegen dat ze een doorslag-gevende factor vormen dan mogen huizenkopers standaard achtduizend euro extra lenen. Hiermee kunnen ze investeren in energiebesparende maatregelen voor hun woning. Als het muntje is gevallen is dit zo geregeld.’

Een mooi voorstel, maar waarom gebeurt dit niet of nauwelijks? ‘Dat is mij een raadsel. Het energielabel is al jaren een Europese verplichting die Nederland moet uitvoeren. Dat mag je toch als bekend veronderstellen. Ik vermoed dat banken veel bezig zijn met andere zaken. Hierdoor komen de zogeheten groene hypotheken niet echt van de grond.’

Is achtduizend euro extra niet te weinig voor een groene hypotheek? ‘Dat bedrag stelt inderdaad weinig voor. Eigenlijk zou het rentepercentage van de hypotheek moeten worden verlaagd bij het plan om de woning energiezuiniger te maken. Hierdoor zouden huiseigenaren meer geld overhouden om te investeren in energiebesparende maatregelen. Het maakt voor de woonlasten immers veel verschil uit of de woning tochtig is of goed geïsoleerd. Ik vind het onbegrijpelijk dat dit nog niet is ingevoerd.’

Paulus Jansen (SP) stelt voor om de WOZ-waarde van de woning te koppelen aan het energielabel. ‘Dat lijkt me een goed plan. Ook dit voorstel vormt een positieve stimulans. Om minder WOZ-belasting te betalen moeten mensen energiebesparende maatregelen aan hun woning laten uitvoeren, zodat ze een beter energielabel krijgen. Dit zorgt ook voor lagere woonlasten.’

Wat vindt u van het voorstel om een energielabel light in te voeren? ‘Een energielabel light, gebaseerd op het bouwjaar, biedt geen oplossing. Dat zou dan moeten gebeuren zonder gecertificeerde instantie, waardoor het label inboet aan kwaliteit. Dan wordt het een extra formaliteit zonder betekenis en heeft de consument gelijk als hij dat niet ziet zitten.’

Wat moet er nog meer gebeuren om het energielabel te handha-ven? ‘Voorlichting is heel belang-rijk: het nut van het energielabel moet duidelijker worden overgebracht naar consumenten. Nu beschouwt iedereen het label als kostenpost, waar ze geen zin in hebben. Ik vind dat de overheid de voordelen van het energielabel moet benadrukken. Als de banken daar op inspelen, kunnen we het labelen overlaten aan de marktsector. Helaas zorgt een trage overheid ervoor dat het energielabel niet wordt gestimuleerd. Er moet nog veel gebeuren.’

KNB: ‘Minister legt zwarte piet bij notaris’

11w w w . e n s o c . n l10 e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 2

men woont liever in een monumentale woning

in de binnenstad van Amsterdam dan in een

nul-energiewoning in Almere

Het leek het ideale hulpmiddel in de plannen om onze gebouwen energiezuiniger te krijgen: het energielabel. Bepaal van een woning of ander gebouw het te verwachten energieverbruik en vertaal dat in een letter tussen A (heel energiezuinig) en G (energieverslindend). En dan? Dan hoop je dat eigenaren massaal het ‘cijfer’ van hun woning of gebouw gaan verbeteren, vanwege het milieu of de portemonnee (een lagere energierekening of een hogere waarde van het gebouw).

Maar dat gebeurt dus niet, althans niet op grote schaal. Dat is niet zo verrassend, want allereerst is het energielabel moeilijk te doorgronden. Het label moet bepaald worden door iemand die ervoor heeft doorgeleerd (een ‘gecertificeerd energielabeladviseur’) en de berekening zelf is voor een buitenstaander weinig inzichtelijk. Kortom, voor de gemiddelde persoon is het niet meteen helder wat die uitkomst betekent. Om het nog verwarrender te maken hanteert men bij nieuwbouw weer een ander begrip, namelijk de energieprestatie¬coëfficiënt (epc).

Maar misschien nog wel erger is dat niemand zich druk lijkt te maken over het energielabel. In totaal heeft slechts een kwart van de huizen in Nederland een energielabel en dat zijn bijna allemaal huurwoningen van woningcorporaties. Slechts één op de zes verkochte woningen beschikt over een energielabel. Dat is schrijnend weinig als men zich realiseert dat sinds 2008 gebouweigenaren verplicht zijn om nieuwe huurders of kopers een energielabel te overhandigen. Het ontbreken van een label lijkt de koper kennelijk niet te deren.

Zo gek is dat niet. Want voor de gemiddelde koper is de energieprestatie van een huis niet echt een kernpunt. Wie een huis koopt, kijkt toch eerst naar de locatie, de grootte of faciliteiten zoals een garage of tuin, en pas daarna eventueel naar het verwachte energieverbruik. Anders gezegd: men woont liever in een monumentale woning in de binnenstad van Amsterdam dan in een nul-energiewoning in Almere. De consequentie hiervan is dat een zuinig energielabel eigenlijk maar een beperkt effect heeft op de prijs van een huis. Waarschijnlijk niet echt genoeg om een grote investering in energiebesparing terug te kunnen verdienen door waardestijging van het huis. En dus gebeurt er (te) weinig op het gebied van energiebesparing in bestaande gebouwen. Dat is jammer, want daar is de meeste winst te boeken, qua energie en qua geld.

Is er nog hoop voor het energielabel? Alleen als het lukt om gebouweigenaren zelf enthousiast te krijgen over het energielabel en de verbetering ervan. Bijvoorbeeld door een koppeling te maken met de hervorming van de woningmarkt. Nederlandse huizenbezitters doen er alles voor om de belastingaftrek voor hypotheekrente te behouden. Je zou als voorwaarde voor die aftrek kunnen stellen dat je minstens energielabel C moet hebben of – bij een minder zuinig label – dat je minstens elke 10 jaar een labelniveau omhoog moet. Een politieke deal waar links èn rechts zich in moeten kunnen vinden. Ik durf te wedden dat het energielabel en energiebesparing dan ineens wel aanslaan. Men zal energie (be)sparen om voordelig geld te kunnen lenen: het begrip ‘spaarhypotheek’ krijgt zo een heel nieuwe betekenis.

column

Hamilcar Knops

Energielabel

is geen ABC’tje

w w w . e n s o c . n l 1312 e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 2

Het Russische Gazprom wil in Nederland binnen vijf jaar vijftien procent van de zakelijke energiemarkt verwerven. Dat meldt directeur Sytse van Heijst van dochterbedrijf Gazprom Energy. Begin oktober staat hij voor het eerst namens Gazprom Energy op de vakbeurs Energie 2012. ‘We willen aardgas èn elektriciteit verkopen aan het MKB. Daarvoor hebben we energie-adviseurs nodig.’


Het Russische Gazprom, ’s werelds grootste gasproducent, wil in Nederland een koppositie verwerven op de zakelijke energiemarkt. Het wil binnen vijf jaar vijftien procent van de markt in handen hebben. Dat meldt Sytse van Heijst, direc-teur van Gazprom Energy, eind juni in het Financi-eele Dagblad. Dat Gazprom in Nederland markt-aandeel wil veroveren werd gebracht als nieuws, maar kwam voor insiders niet als een verrassing. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) gaf al in augustus vorig jaar een leveringsvergun-ning aan Gazprom Marketing & Trading om gas en stroom te verkopen. De Britse handelstak van Gazprom heeft Sytse van Heijst en Manfred Bartels in dienst genomen om in Nederland klanten te werven. Beide heren werken vanuit een kantoor in Den Bosch, waar ze begin volgend jaar een nieuw pand zullen betrekken om de beoogde groei te realiseren.

Wat is de positie van Gazprom Energy? Van Heijst: ‘Ons bedrijf is een nieuwkomer op de energiemarkt, een startende energieleverancier. We hadden hiervoor in Nederland niets aan de leveringskant. Gazprom Energy is een startup

onder de vleugels van een groot moederbedrijf. Ik denk dat we voor velen een interessante partij zijn, omdat we een 100% dochter van Gazprom zijn en de merknaam van het bekende Russische gasbedrijf voeren. Dat geeft ons een sterke uitgangspositie.’

Hoe reageert de markt op jullie komst? ‘De eerste reactie van de markt is overwegend positief. Diverse partijen zeggen dat ze het fijn vinden dat er weer nieuwe spelers op de gasmarkt komen. Door de overnames van grote energiebedrijven zoals Essent door RWE was de concurrentie verminderd. Iedereen verwelkomt ons, omdat we een sterke partij zijn die de marktwerking bevordert. Daarnaast kunnen we onze kennis en expertise op gebied van aardgas aanwenden. Verder zijn we van plan om vanaf september te starten met de handel in elektriciteit, die we vanaf 2013 aanbieden. Dat betekent dat we voor de kleinzakelijke markt zowel stroom als gas kunnen aanbieden. Dat is een voordeel voor onze klanten, want die kunnen dan niet alleen voor gas naar ons overstappen, maar ook voor elektriciteit.’

Hoe gaan jullie gas en stroom leveren? ‘We zijn voor heel Nederland leverancier, in tegenstelling tot lokale partijen, en we besteden de levering ook niet uit. De levering van gas verzorgen we van begin tot eind. We kopen het in, transporteren het en zijn programmaverantwoordelijk (PV) voor de levering. Dat laatste houdt in dat we zorg dragen voor de balancering op het net. Onze klanten krijgen een mix van gas afkomstig van de Nederlandse handelsplaats TTF en van het gasnet dat wordt beheerd door gasnetbeheerder GTS. Voor elektriciteit beschikken we over een PV-licentie van TenneT. Deze hadden we al voor de

Gazprom wil gas èn stroom verkopen in Nederland

‘ Iedereen verwelkomt ons’

Sytse van Heijst (1966) is geen onbekende in de energiewereld. Hij

werkt vanaf 1990 bij het Gemeentelijk Energiebedrijf

in Rotterdam, het latere Eneco. Daarna werkt hij bij het

Amerikaanse energiebedrijf Enron in Londen, waar

hij contracten afsluit met grootverbruikers en industriële bedrijven. Van Heijst werkt een jaar voor Enron in Noorwegen,

waarna hij een sabbatical houdt en kort bij TXU werkt

omdat Enron failliet gaat. Vanaf 2003 werkt hij bij Nuon

en Essent. Gazprom leert hij kennen via zijn zakelijke

netwerk, in de tijd dat Essent wordt overgenomen door RWE.

Omdat zijn mogelijkheden hierdoor sterk worden beperkt

zien Van Heijst en Manfred Bartels een kans en tonen

ze interesse in het plan van Gazprom Energy om een

leveringsbedrijf op te zetten in Nederland. Eind 2010 worden

ze in dienst genomen door Gazprom Marketing & Trading,

waarna ze in Nederland aan de slag gaan voor Gazprom

Energy, een volle dochter van het Russische Gazprom.


Gazprom op vakbeurs Energ ie 2012 Gazprom Energy is één van de expo-santen op de komende vakbeurs Energ ie 2012, d ie van 9 tot en met 1 1 oktober wordt gehouden in de Brabanthal len te ‘s -Hertogenbosch. Het bedr i j f doet voor het eerst mee aan de beurs. De focus van Gazprom in Neder land l igt op het midden- en k le inbedr i j f, dat aardgas kan afne-men voor een vaste pr i js of voor een gaspr i js d ie is gekoppeld aan de Ne-der landse handelsp laats TTF. Gazprom wi l ook stroom leveren, omdat vee l a fnemers gas en stroom bi j deze l fde ener-g ie leveranc ier wi l len kopen. De eerste deals z i jn begin d i t jaar a l ges loten met tu inders. De consumentenmarkt laat Gazprom voor lopig l inks l iggen. Neder land is het v i j fde land na Groot -Br i t tannië, Ier land, Frankr i jk en Dui ts land waar Gazprom een e igen verkoopkantoor vest igt . B innenkort vo lgt ook Be lg ië, waar Gazprom in e lektr ic i te i t en aardgas gaat handelen.

BritNed-kabel, maar nu kunnen we de licentie ook gebruiken voor levering van elektriciteit in Nederland. Elektriciteit kopen

we in en verkopen we aan onze klanten. Het verschil tussen gas en elektriciteit is dat we bij stroom niet fysiek beschikken over eigen producten, omdat we geen eigen centrales hebben.’

De handel in aardgas op de TTF neemt toe. Wat betekent dit voor Gazprom Energy? ‘Dit is gunstig voor ons. De TTF staat eigenlijk voor het gasnet waarbij het aardgas onder hoge druk wordt rondgepompt. Dit noemen we ook wel de gasrotonde, dat het gas verdeelt over het vasteland van Europa. Het komt aan bij Zeebrugge en in het noorden van Duitsland via de Nord Stream pijpleiding vanuit Rusland. GTS zorgt ervoor dat het gas in Nederland wordt verdeeld en kan het overschot via de BBL pijpleiding naar Engeland sturen. Gazprom Marketing & Trading handelt vanuit Londen op alle gashandelsplaatsen in Europa. Het kan hierdoor de stromen aardgas optimaliseren, ook die uit Rusland. Dit zorgt voor een internationale handel in gas, waarbij de gasprijzen op de TTF de referentie vormen voor andere landen zoals Frankrijk.’

U wilt binnen vijf jaar een marktaandeel van 15%. Bent u niet te ambitieus? ‘Ik denk dat we met deze ambitie oog hebben voor de realiteit. We zijn een interessante speler die duurzaam zaken wil doen. Dat betekent dat we ons richten op kwaliteit. We voeren een groot Russisch merk, waardoor we aan onze stand verplicht zijn om onze producten kwalitatief goed neer te zetten. Ook willen we onze klanten zo goed mogelijk bedienen. Prioriteit is het leveren van aardgas en elektriciteit in de komende twee jaar. Verder zijn we van plan om ons te onderscheiden met extra diensten, die beter aansluiten op de vraag van de klant. Natuurlijk zullen we ook een scherpe prijs vragen. We doen ons best om de zaken zo goed mogelijk en strak neer te zetten.’

U wilt ‘energie zo efficiënt en duurzaam mogelijk leveren’, staat op uw website. Hoe wilt u dat realiseren? ‘Dat willen we doen door ons systeem te standaardiseren. Hierbij speelt ICT een grote rol. Daarnaast willen we maatwerk aanbieden om onze klanten zo goed mogelijk te bedienen. Dat betekent dat we slim omgaan met inkoop van energie en onze klanten via tussenpersonen proberen te bereiken.’

Hoe benadert u potentiële klanten? ‘We richten ons op het middenkleinbedrijf en zogeheten profielklanten. Wij benaderen nu nog geen grote klanten omdat we voor uurbemeten klanten nog geen offerte kunnen maken. Maar bedrijven uit het MKB zijn individueel door onze accountmanagers niet rendabel te bereiken omdat dit pas gaat lonen bij meer aansluitingen. Daarom zoeken we toegang tot klanten via tussenpersonen of bemiddelaars. In Engeland noemen we deze mensen ‘brokers’, die energie kunnen inkopen voor een groep bedrijven, zoals supermarkten, winkelketens, autodealers of hotelketens. Dit zijn bedrijven met in elke stad een vestiging. De ‘brokers’ in Nederland vormen de energieadviseurs, die gebaat zijn bij een overzicht van energieleveranciers. Deze energieadviseurs adviseren inkoopcollectieven en vormen voor ons een makkelijkere manier om klanten te werven.’

Verloopt de werving van klanten naar wens? ‘Ja, het gaat goed. We merken dat we vooral grotere energieadviseurs gebruiken als tussenpersoon, omdat die gas en elektriciteit kunnen splitsen. Andere energieadviseurs vinden dit te complex. De klanten waarmee we tot nu toe een contract hebben gesloten variëren van de bakker op de hoek tot autodealers, hotels, apothekers en tuinders. Vooral deze laatste groep let sterk op de kosten, dus die zijn gebaat bij een lagere energieprijs. De grootste klantengroepen tot nu toe vormen de tuinders en de autodealers.’

Wat is uw indruk van Gazprom als bedrijf tot nu toe? ‘Ik kende Gazprom eerst niet in detail, maar ik heb het bedrijf leren kennen als een zakelijk gedreven onderneming. Ondanks de grootte van het bedrijf heeft ze toch een goede grip op de activiteiten. Zo moet ik aan Gazprom Marketing & Trading rapporteren over de activiteiten van Gazprom Energy in Nederland. Daarnaast is

Gazprom ambitieus: ze wil groeien in Europa onder zakelijke klanten. Vanuit Londen is Gazprom nu ook actief in andere landen, zoals Frankrijk, Duitsland en Nederland.’

Waarom heeft Gazprom gekozen voor Nederland?‘Nederland vormt voor Gazprom geen grote maar wel een een interessante markt, omdat veel klanten zijn aangesloten op het gasnet. Ook de zakelijke mentaliteit van Nederlandse ondernemers heeft eraan bijgedragen dat Gazprom wil investeren in Nederland. Verder versterkt de handel vanuit Nederland ook die in omringende landen zoals Frankrijk en Duitsland. We krijgen hiervoor ondersteuning vanuit het Britse kantoor van Gazprom Energy in Manchester. Met onze Britse collega’s kunnen we overleg plegen om te leren en om elkaar te helpen.’

Wat is het uiteindelijke doel van Gazprom? ‘Het ultieme doel is het bedienen van multinationals, zodat we overkoepelende afspraken kunnen maken met bedrijfsketens die over heel Europa gelden. Zo kunnen we een contract aanbieden met indexatie. Indexatie van de gasprijs met de olieprijs is de bekendste koppeling, maar het is ook mogelijk om te indexeren met de prijs van aluminium, ijzer, CO2 of elektriciteit.’

Wat verwacht u van de vakbeurs Energie 2012? ‘Ik ben benieuwd. Het is de eerste keer dat wij als Gazprom Energy naar de beurs in Den Bosch gaan. We willen Gazprom Energy als leverancier bekend maken bij een breed publiek, vandaar dat we hebben gekozen voor deze beurs. Het vormt de start van onze marketing campagne. Ik wil dit met open vizier tegemoet treden en heb er veel vertrouwen in dat dit zal leiden tot een groei van ons klantenbestand.’

‘ WE ZIJN EEN INTERESSANTE SPELER DIE DUURZAAM ZAKEN WIL DOEN.’

‘ ENERGIEADVISEURS VORMEN VOOR ONS EEN MAKKELIJKERE MANIER OM KLANTEN

TE WERVEN.’


De gasprijs op de Europese markten staat onder druk. De economische crisis heeft een negatief effect op de vraag. Onder druk van de Griekse eurocrisis en een algehele economische recessie blijft de vraag in 2012 achter bij de verwachtingen. Toch ziet de toekomst voor de gassector er nog steeds stralend uit.

Tekst: Cyril Widdershoven, expert olie & gas

De Duitse ‘Energiewende’ en de roep van Europa om meer aardgas in te zetten als middel om CO2- reductie te realiseren, zal naar verwachting de vraag weer structureel laten toenemen. De Neder-landse markt is hierop geen uitzondering. De inzet van gas als transitiebrandstof wordt gestimuleerd. Vreemd is dan ook echter dat Den Haag tevens een totaal gas-restrictief belastingbeleid voorstelt.

Hogere belasting De Nederlandse regering heeft een plan gepresenteerd om een hogere ener-giebelasting te heffen op het gasgebruik. Volgens de overheid kan op deze manier energiebesparing bij gebouwen worden gestimuleerd. De plannen die door ministers Verhagen en Spies aan de Twee-de Kamer zijn gemeld zijn voornamelijk bedoeld om energiebesparing te stimuleren. De positieve effecten van deze belastingverhoging zijn echter minimaal. De extra kosten voor de consument (privaat of grootverbruiker) zullen op korte termijn niet kunnen worden gecompenseerd in de huidige economische crisis. De beoogde investeringen in energiebesparende maatregelen zullen voor veel consumenten op dit moment niet mogelijk zijn.

Overheidstekort De economische crisis en de nieuwe bezuinigingen op de lonen van iedereen

via belastingverhoging creëert een situatie waarin energiebesparing niet als eerste op het lijstje van noodzakelijke uitgaven staat. Het bevreemdt dat de ambtenaren van deze ministeries deze over-weging niet hebben meegenomen in hun analyse. In tegenstelling tot het officiële doel (bevordering van energiebesparing) lijkt de nieuwe maatregel eerder een stap om het overheidstekort verder terug te dringen. De kosten van energie in Neder-land zijn al hoger dan in de omringende landen. Misschien speelt ook de lagere gasprijs een rol. De overheid ontvangt dan ook minder inkomsten.

Low-carbon Als pro-Europees land bevreemdt het ook dat het Nederlandse belastingbeleid haaks staat op de nieuwe Europese plannen die gas zelfs willen gaan subsidiëren. Analisten heb-ben al aangegeven dat Brussel op dit moment een strategie is aan het overwegen om een deel van de beoogde 80 miljard euro ter stimulering van duur-zame energie beschikbaar te stellen voor de bouw van nieuwe elektriciteitscentrales op gas. Volgens Britse kranten heeft de Europese Commissie dit plan al opgesteld. Een deel van de analisten, waaronder de schrijver, staat te juichen. Gas wordt eindelijk aanvaard als ‘low-carbon’ brandstof die een snelle omwenteling naar lagere CO2-emissies kan halen.

Schaliegas De invloed van de opkomst van schaliegas moet hierbij niet worden onderschat. De toevloed van nieuw gas maakt het aantrekkelij-ker om nieuwe gascentrales te bouwen. Tegen-standers roepen echter dat de mogelijke politieke omwenteling in Brussel wordt veroorzaakt door de al jaren durende lobby van de gasindustrie. Eu-ropa’s nieuwe energiestrategie, Horizon 2020, zal meer dan 80 miljard euro beschikbaar stellen voor

onderzoek en innovatie in 2014-2020. Een deel van dit geld zal volgens bronnen nu beschikbaar ko-men voor gasprojecten. Deze nieuwe investering zal zeker de vraag stimuleren.

Blok aan het been Toch staat de Europese gas-prijs in het geheel onder druk. Toekomstige vraag-verwachtingen zijn zo diffuus, dat ze niet worden meegenomen in de prijsonderhandelingen. De afgesproken contracten met Europa’s grootste gasleverancier Gazprom voor de komende twintig tot dertig jaar worden op dit moment gezien als een blok aan het been. Europese gasprijzen, ook voor Nederland, worden nog steeds voor het grootste gedeelte gebaseerd op de olieprijs. Deze olie-index, vaak door analisten gezien als stabili-serende factor, is op dit moment echter spelbreker. Wereldwijd is de gasprijs laag, terwijl voor Euro-pese afnemers dit voordeel voor een groot deel teniet wordt gedaan door de hoge olieprijzen.

Prijsoorlog Gazprom en het Noorse gasbedrijf Statoil staan nu onder druk om prijsverlagingen toe te staan. De opkomst van schaliegas wordt zelfs door de Russische president Vladimir Poetin aangewezen als prijsfactor. Schaliegas, overpro-ductie van LNG en lagere vraag naar gas zetten grote druk op de leveranciers. Gazprom heeft haar klanten, het Duitse Wingas en E.On en het Italiaan-se Eni, aangeboden om een deel van de kosten te vergoeden. De opkomst van LNG op de Westeuro-pese markten heeft ook tot een kleine prijsoorlog geleid. Nieuwe energieaanbieders hebben via de zogenaamde spotmarkt nog verdere prijsdalingen veroorzaakt. De Nederlandse gashandelsplaats TTF is nu al in staat om de prijs van meer dan 50% van de Europese markt te beïnvloeden.

Investeringen Toch zal de komende jaren de gasprijs in Europa en Nederland direct of indirect aan de olieprijs blijven verbonden. Het bijna-gas-monopolie dat Gazprom op dit moment heeft op de Europese markt zal niet toelaten dat er andere prijszettingen mogelijk zijn. Deze ontwikkeling wordt niet alleen door Gazprom gestimuleerd, andere leveranciers hebben ook voordeel van de huidige situatie. De stelling kan worden gepo-neerd dat een olieprijsindexering van de gasprijs de markt stabiliseert en tevens investeringen stimuleert. Het laatste kan en mag niet worden vergeten. De huidige Hosanna-stemming die er heerst over de schaliegasrevolutie kan niet worden verlengd zonder de komende jaren miljarden te investeren. De kostprijs van schaliegas ligt struc-tureel hoger dan het ‘normale’ aardgas.

Hogere gasprijs Investeerders in Europa, maar ook in andere meer exotische plaatsten zoals Jordanië, Algerije, Chad, China of zelfs Saoedi-Arabië, gaan niet over tot miljardeninvesteringen zonder dat er een markt is met aantrekkelijke commerciële prijzen. Zelfs indien er geen schalie-gasrevolutie was is de markt (lees: de producen-ten) er niet bij gebaat dat prijzen dalen. De huidige gasprijs in de VS is negatief voor verdere ontwik-keling van nieuwe velden. Deze situatie kan zeker ook in Nederland ontstaan. Het kleine veldenbe-leid van Nederland, waar toch een structureel deel van de gasproductie vandaan moet komen, is niet rendabel bij zeer lage gasprijzen. Minieme prijsdalingen zijn de eerste tijd te verwachten, maar belastingverhoging en mogelijke andere kostenmaatregelen zullen die teniet doen. Voor de lange termijn is de verwachting dat de gasprijs weer zal stijgen. Een exponentiëel hogere vraag de gasproducerende landen is hier debet aan.

Gasprijs onder druk door recessie

o v e r h e i d m a a k t v e r k e e r d e k e u z e m e t h o g e r e b e l a s t i n g o p a a r d g a s

meer investeringen in energiebesparingBedrijven investeerden in 2011 45% meer in energie-besparende maatregelen en duurzame energie dan in 2011. Dat komt door belastingkorting van de overheid, meldt het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. Bedrijven vroegen vorig jaar fiscale aftrek aan voor EUR 1,5 mld aan investeringen in energie, 45% meer dan in 2010. Bijna EUR 640 mln werd uitgegeven aan duurzame energie en EUR 820 mln aan energiebesparende maatregelen. Dat staat in het jaarver-slag van de Energie Investeringsaftrek (EIA), een regeling van het ministerie van EL&I waarmee bedrijven 41,5% van de investeringskosten kunnen aftrekken van de fiscale winst. Het netto voordeel komt uit op ongeveer 10% van de totale investering. Agent-schap NL ontving in 2011 bijna 16.000 aanvragen voor een fiscaal voordeel. De meeste aanvragen van bedrijven betreffen investeringen in energiezui-nige bedrijfsgebouwen, bijvoorbeeld in warmtepompen of isolatie. Het meeste geld steken ondernemers in duurzame energie, waarbij vooral de hogere investeringen opvallen in wind-energie, bio-energie en zonne-energie.

supermarkten besparen energieNederlandse supermarkten zijn erin geslaagd hun energieverbruik terug te dringen. Gemiddeld hebben ze in 2011 2,2 pro-cent minder energie verbruikt dan een jaar eerder. Het streven was 2 procent, dus we hebben aan onze doelstelling voldaan, zegt Henrieke Crielaard van supermarktkoepel CBL. In 2010 namen de supermarkten zich voor om tot 2020 elk jaar 2 procent energie te besparen. Een onafhankelijk bureau onderzoekt

in opdracht van het CBL of dat ook wordt gehaald. Crielaard:

‘In 2020 heb je het dan over een energiebespa-ring van 20 procent.’ Supermarkten kunnen op allerlei manieren besparen:

led-verlichting in de winkel, koel- en vrieswanden afdekken

met deuren of flappen, leidingen isoleren en installaties regelmatig controleren. ‘Apparaten goed afstellen is ook een manier om energie te bezuinigen.’ De supermarktketen Coop claimt deze week de zuinigste supermarkt van Nederland te hebben. Die staat in Eemnes. ‘Nagenoeg de hele winkel is uitgerust met led-verlichting. Het is een investering, maar die moet er op den duur uitkomen’, zegt Coop-ondernemer Michel van Kesteren.

hogeschool bespaart 10% energieDe Hogeschool Rotterdam bespaart met haar 16 gebouwen in de Maasstad jaarlijks tien procent energie. Dat meldt energiebeheerder Toon de Jong over het convenant energiebesparing

MJA3. De Hogeschool Rotterdam is deelnemer aan de MJA-3,

dat eind 2008 is gesloten tussen de HBO-raad en de toenmalige minister van VROM Jacqueline Cramer. In het convenant

staat dat de hogescholen dertig procent energie-

efficiencyverbetering bereiken in de periode 2005-2020. De scholen hebben een hoge interne warmtelast door de vele studenten en het compu-tergebruik. Een groot van het jaar moet er in de gebouwen gekoeld worden in plaats van verwarmd. ‘Per jaar willen we tien procent energie besparen De meeste energie in de gebouwen is ’s nachts te besparen,’ zegt De Jong.

De Hogeschool Rotterdam werkt met een meetsysteem van Innax dat het energieverbruik online analyseert. ‘Hiermee kunnen we per jaar tien procent besparen. Zodra de monitoring wordt losgelaten verbruikt de school binnen korte tijd weer tien procent meer energie.’

‘financiering energiebesparing

deels benut’Er is binnen de gebouwde

omgeving nog genoeg financiering voor energiebesparing, maar deze wordt niet

volledig benut. Dat zegt projectleider Rob Smit

van Agentschap NL. Rob Smit was één van de sprekers

op het FedEC-congres ‘Financiering energiebesparing en duurzame energie in de gebouwde omgeving’ op 13 juni in Hilversum. Met een lagere financiële drempel kan er meer energiebesparing en duurzame energie in de gebouwde omgeving worden gerealiseerd. De financiële drempel kan volgens Smit worden verlaagd, bijvoorbeeld met de Energie Investeringsaftrek (EIA). Hiermee heeft een aanvrager circa 10 procent belastingvoordeel voor investeringen in maatregelen voor energiebesparing op duurzame energie. Maar de EIA wordt nog niet volledig benut, zegt Smit. ‘Binnen de EIA zijn er maatregelen die niet op de energielijst staan, maar die wel in aanmerking kunnen komen voor de EIA. Voorwaarde is dat met een berekening wordt aangetoond dat aan de vereiste energiebesparing wordt voldaan.’

Voor een verslag van het congres Financiering zie pag 34.


GeniaHybrid, het veelzijdige systeem

Het nieuwe verwarmingssysteem van AWB combineert het beste uit de natuur! Het totaalsysteem bestaat uit een lucht-/waterwarmtepomp, een HR-ketel en de unieke Dynamische Systeem Intelligentie (DSI). Door de perfecte balans tussen gas en elektra zorgt de GeniaHybrid voor 25% besparing op de energierekening. Ook is het veelzijdige systeem dé oplossing voor passiefhuizen die minder dan 15 kWh/m2 bruto per jaar voor ruimteverwarming gebruiken. De GeniaHybrid is prima toepasbaar op alle CV-ketels in nieuwe en bestaande installaties. Uiteraard krijgt u bij AWB projectbegeleiding op maat, van concept tot ingebruikname. Maak via www.awb.nl/afspraak een afspraak met uw Technisch Project Adviseur en overtuig uzelf van de ‘groene’ kracht van GeniaHybrid!

Een perfecte combinatie, milieuvriendelijk en met winst op alle fronten…

-0,3 EPC-aftrek, drie stappen in

labelverbetering en 35% CO2-reductie…

precies wat mijn klanten zoeken…

omdat ook zij innoveren voor een

duurzame toekomst.

85241-AWB-Adv GeniaHybrid A4 Adviseur.indd 1 19-09-12 16:52

EN

ER

GI

EB

ES

pa

RI

NG


Op pad met energieadviseur Dirk pilat

Energie-label woning betrouw-baarderHet energielabel voor huurwoningen is een stuk betrouwbaarder dan vijf jaar geleden. Dat komt vooral doordat het label wordt gekoppeld aan de huurprijs. Dat zegt energieadviseur Dirk pilat van Enerdeco. Ensoc Magazine liep een ochtend met hem mee tijdens de inspectie van enkele woningen.

Tekst en foto’s: Norbert Cuiper

Energieadviseur

Dirk Pilat belt

om de sleutel

van de woning te

achterhalen

Nieuwe woningen moeten steeds energiezuiniger worden om meer energie te kunnen besparen. Maar in de praktijk valt de behaalde energiebesparing tegen. Dat komt vooral doordat bewoners niet bewust omgaan met de installaties.

Ir. Michiel van Bruggen,

De Energiemanager, lid van TVVL

V anaf 1 januari 2012 is de eis bij de energie-prestatiecoëfficient (EPC) voor woningen aangescherpt van 0,8 naar 0,6. In 2015 is

een verdere verscherping naar 0,4 voorzien met als uiteindelijk doel te komen tot energieneutrale woningen in 2020. De invoering van de nieuwe eis gaat gepaard met een nieuwe berekeningsme-thodiek. Die biedt de mogelijkheid om met steeds meer innovatieve technieken, steeds gedetail-leerder te rekenen. Maar heeft het wel zin om de energieprestatie van de woning tot achter de komma te berekenen als blijkt dat de gebruiker een groot deel van de verwachte besparing weer te niet doet?

Lente-akkoordDe nieuwe norm is een uitvloeisel van het Lente-akkoord, een afspraak uit 2008 tussen de Rijksoverheid en marktpartijen om steeds energie-zuiniger te gaan bouwen. Uitgangspunt is dat de norm zoveel mogelijk fysisch correct moet zijn en goed bruikbaar voor zeer energiezuinige of zelfs energieneutrale woningen. Door het toevoegen van de laatste stand der techniek aan de norm zal het aantal gelijkwaardigheidsverklaringen voor installaties, een doorn in het oog van gemeenten die de bouwaanvragen moesten toetsen, terug-gebracht worden.

Lagere EPCBelangrijke wijziging in de norm is dat het budget voor gebruik van duurzaam opgewekte stroom groter is. Was het in de oude norm alleen moge-lijk het gebouwgebonden elektriciteitsgebruik te compenseren met bijvoorbeeld zonnepanelen, bij de energieprestatienorm van gebouwen (EPG) wordt er ook rekening gehouden met niet-gebouw-gebonden stroomgebruik. Met zonnepanelen kan dus in de nieuwe EPG een lagere EPC gerealiseerd worden. Verder biedt de koppeling met maatrege-len op gebiedsniveau nieuwe mogelijkheden om tot een lagere EPC te komen.

ZonnepanelenMet het aanscherpen van de EPC-eis naar 0,6 zijn extra energiebesparende maatregelen nodig. Goe-de isolatie en een efficiënte installatie alleen vol-doen niet meer. Een zonneboiler of zonnepanelen zijn meestal nodig om de eis te realiseren. Deze extra voorzieningen maken de woning duurder. Volgens onderzoek in opdracht van Agentschap NL is de aanscherping van de EPC-eis financieel haal-baar. Gesteld wordt dat de woonlasten circa 200 euro per jaar lager zullen zijn dan bij een woning met EPC 0,8. Bij varianten met een warmtepomp stijgen de woonlasten echter met 800 à 1400 euro per jaar. Na de vorige aanscherpingsronde in 2006 bleek dat van de verwachte energiebesparing van 23% op nieuwbouwwoningen in de praktijk maar 8% gerealiseerd werd.

Gedrag bewonersOf de geschetste financiële haalbaarheid reëel is, is dus maar de vraag. Nu het theoretische energiegebruik van nieuwbouwwoningen richting energieneutraal gaat, blijkt het gedrag van de bewoners, en niet de isolatie of de installatie, de belangrijkste bepalende factor voor het energiege-bruik. Daar komt nog bij dat door ondeskundige toepassing van innovatieve technieken gezond-heidsrisico’s kunnen ontstaan. Een goede bewonersinstructie en inzicht in het eigen energieverbruik zijn noodzakelijk om te voorko-men dat we ons rijk rekenen met de verwachte energiebesparing, maar ook om de woningen zo comfortabel en gezond te maken.

Woning steeds energie-zuiniger?


Een dagje meelopen met iemand die wo-ningen voorziet van een energielabel? Daar moet energieadviesbureau Ener-deco uit Enschede even over nadenken. Oprichter Raymond Moelard en zijn

compagnon Dirk Pilat en hun tien collega’s hebben het druk met het labelen van woningen. Zelfs in de zomervakantie gaat het werk gewoon door. Geluk-kig kan de verslaggever op een druilerige dinsdag mee op inspectie van enkele leegstaande wonin-gen. De eerste woning zit in een seniorenflat op de tweede verdieping. Energieadviseur Dirk Pilat legt uit dat de inspecties vlak voor de ingebruikname van de woning plaatsvinden. Hij hoopt dat de woning bijna klaar is en dat er geen nieuwe ketel of isolatie meer wordt aangebracht, want ‘anders komen we weer terug.’

Huurprijs Doel van de inspectie is een kwalita-tief goed energielabel, legt Pilat uit. ‘Het ener-gielabel moet betrouwbaar zijn, omdat het label van invloed is op de huurprijs. Als het label teveel afwijkt van de werkelijke waarde dan betalen de bewoners een te hoge of een te lage huurprijs. Dat wil de verhuurder voorkomen,’ vertelt hij. De in-spectie van de woning noemt Pilat ‘opname’, alsof het gaat om een patient in het ziekenhuis komt. ‘We kijken in de woning wat voor cv-ketel er hangt, wat voor beglazing er is en wat de isolatiegraad is. Deze gegevens voeren we op kantoor in software in, waarmee we het label uitrekenen. Met een database kunnen we de opname controleren, maar ook adviezen bepalen en berekeningen uitvoeren. We kunnen met de database allerlei parameters bepalen, bijvoorbeeld het gemiddelde energiela-bel voor alle woningen van een verhuurder.’

Label B Pilat denkt normaliter tien tot vijftien minuten nodig te hebben voor de seniorenwoning, die kleiner is dan gemiddeld. Op basis van zijn er-varing verwacht Pilat dat de woning een label B zal hebben, maar hij geeft toe dat dit soms lastig is in te schatten. ‘Het hangt af van het type woning, de installatie, de geometrie; of een woning een dak, vloer of hoekgevels heeft kan verschillen opleve-ren en andere eigenschappen. Als de woningen veel op elkaar lijken komen de energielabels vaak overeen, maar regelmatig kan een klein verschil toch een labelstap geven.’ Om te voorkomen dat

er een fout energielabel wordt bepaald is het altijd nodig dat een energieadviseur de woning ingaat om deze op te nemen, zegt Pilat. Dit brengt ook administratie en kosten met zich mee. Hij maakt ook foto’s om de geometrie en eigenschappen van de installatie van de woning vast te leggen, zodat daarover geen misverstand kan ontstaan op kantoor.

Laser Naast de fotocamera, een Panasonic Lumix DMC-TZ22 met 14 megapixels, beschikt Pilat over een Leica laserafstandsmeter, waarmee hij de afstanden binnen de woning snel en nauwkeu-rig kan meten. Hij gebruikt hem niet alleen om de lengte, breedte en hoogte van de woning te meten, maar ook om de maten van de kozijnen op te nemen. Daarnaast heeft Pilat een spaak om de dikte van isolatie te meten. Verder heeft hij in zijn tas een rolmaat een schroevendraaier, een smart phone met ingebouwd zaklampje, waarmee hij via spiegelingen in het raam kan zien uit hoeveel lagen het glas bestaat en of het raam een coating bevat. Uit zijn borstzak steekt een paspoort. Die kan Pilat laten zien om zich te identificeren. Is dat wel eens nodig geweest? ‘Een enkele keer, maar het is vooral preventief en om snel te reageren op vragen’, zegt Pilat. Hij is vast niet de eerste energieadviseur wordt aangezien voor een dief die op klaarlichte dag een leegstaande woning binnenloopt.

Inspecties Enerdeco heeft nu twaalf men-sen in dienst die voornamelijk bezig zijn met inspecties. ‘We inspecteren de woningen om een energielabel te bepalen. Daarnaast geven we ook maatwerkadvies, waarbij we huurders informeren over energiebesparende maatregelen zoals HR-ketels, dubbel glas en isolatie. Dit is belangrijk, want hierdoor besparen ze op energiekosten. Dit geeft de verhuurders de ruimte om te investeren in energiebesparing. De investering kunnen ze te-rugverdienen door een hogere huurprijs te vragen. Het uiteindelijke resultaat is meestal een comfor-tabelere woning met lagere woonlasten.’

Meterkast Pilat neemt een kijkje in de meter-kast. Hij ziet een ventilatiebox hangen en contro-leert of er sprake is van gelijkstroom, dat energie-zuiniger is dan een ventilator op wisselstroom.

Dirk Pilat studeerde werktuigbouwkunde

met specialisatie energietechniek aan de Saxion Hogeschool

in Enschede. In de eindfase van zijn studie

werkte hij al voor het energieadviesbureau

Enerdeco, dat hij samen met Raymond Moelard

oprichtte vanuit Enschede. De focus van het bedrijf ligt

op gebouwen en hun installaties zoals

verlichting, ventilatie en koeling. ‘We

maken energielabels voor woningen en

utiliteitsgebouwen. Dat vormt de basis

van ons werk.’

Opmeten van

kozijn gebeurt met

laserlicht


De ketel is een HR22 kombi kompact van Intergas. Pilat noteert deze gegevens op het opnameformulier, dat hij op de rand van de was-tafel heeft gelegd. Daarna schat hij de afstand van de ketel tot de keuken en kijkt hij of de badkamer een bad bevat. ‘Dit heeft te maken met warmte-verlies en kan van invloed zijn op het energielabel, tot soms wel een hele stap in het label,’ zegt Pilat. In de spouwlat van het kozijn staat als bouwjaar van de woning 2002 vermeld. Met het lampje in zijn mobiel ziet hij dat er HR-dubbel glas met een coating in het raam zit. ‘Zie je dat blauwe lichtje in het raam? Dat komt door de coating.’

Google maps Tot slot meet Pilat de afstanden in de woning met de afstandmeter. ‘Helaas kunnen we vaak niet de dikte van isolatie in daken meten. Daarvoor moeten we boren of anderszins slopen, en dat mogen en willen we niet doen. Wel kan de isolatiedikte worden geschat op basis van het bouwjaar.’ Pilat schat de dikte van de buitenmuur op circa 30 cm en noteert dit op het formulier. Voor de schatting bestaan uitzonderingen zoals bouwjaar 2002, dat voor deze woning geldt. Op het formulier staat 100 mm isolatie, maar dat is niet gemeten, maar opgenomen uit beschikbare tekeningen, zegt Pilat. Hij werkt de gegevens de volgende dag op kantoor uit, waarbij hij Google maps checkt om te kijken naar de ligging van de woning. ‘Hiervoor gebruikten we vroeger een kom-pas, maar dit is niet meer nodig dankzij internet.’

Neiging We rijden met de zwarte Volvo van Pilat naar de volgende woning. In de auto ontstaat een gesprek over de kwaliteit van het energielabel en de neiging van sommige energie-adviseurs om bij de bepaling van het label uit te gaan van bestaande gegevens. ‘In theorie zou je blanco, zonder gegevens vooraf, een woning moeten kun-nen controleren. Maar ook de bestaande gegevens of aannames moet je controleren,’ zegt Pilat. Hij geeft als voorbeeld een woning met radiatoren, maar zonder ketel. ‘Dit kan duiden op een col-lectieve voorziening, maar ook dan moet je nog weten wat of een ketel, stadsverwarming of een andere voorziening de warmte levert. Het is echter niet altijd mogelijke om een centrale ketelhuis te inspecteren. Daarvoor heb je de sleutel en een afspraak nodig met een beheerder.’

Niet waterdicht De systematiek om ener-gielabels te bepalen is niet waterdicht, maar laat verschillen in interpretaties toe, zo wil Pilat zeggen. ‘Het is belangrijk dat het energielabel van een woning is te reproduceren. In ieder geval moeten we duidelijk verantwoorden waarom we bepaalde gegevens kiezen. De controlerende instanties willen dat ook. Ze zijn streng, maar wel pragmatisch.’ Volgens Pilat is het not-done om sommige gegevens te verwaarlozen, maar is het beter om de maximale waardes te kiezen, mits bekend en te onderbouwen. Als voorbeeld noemt hij de gelijkwaardigheidsverklaring voor een ketel, waarmee de opnemer aangeeft dat hij weet wat

voor ketel de woning voorziet van energie, en dat de ketel qua energetische waarde beter is dan wat standaard gebruikt mag worden. ‘Daarmee krijgt een woning het energielabel die het verdient,’ aldus Pilat.

Verschil Dat controle in de woning zelf van belang is blijkt bij bezoek aan een woning in een flat uit bouwjaar 1984. Pilat komt erachter dat het gemeten aantal vierkante meters van het apparte-ment niet overeenkomt met het oppervlak dat al op het formulier staat. Het verschil van één vier-kante meter verklaart hij met de dragende muur middenin de woning, die circa 30 cm dik is. Pilat controleert het trappenhuis, dat merkbaar warm aanvoelt. Volgens Pilat is het trappenhuis voor meer dan 70 procent geïsoleerd, reden om het trappenhuis op te nemen als verwarmde ruimte. Dit onderdeel is een beetje een grijs gebied in de richtlijnen van ISSO, zegt hij. Zo zijn er meerdere punten waarop de ISSO 82 systematiek niet altijd helemaal eenduidig genoemd kan worden.

Warmteverlies Bij het verlaten van de flat valt het Pilat op dat de onderkant van één van de woningen grenst aan de buitenlucht. Pilat wijst erop dat via de vloer warmte van de woning naar buiten verdwijnt. ‘Dit is ook een voorbeeld van warmteverlies, dat meestal wordt verwaarloosd of niet wordt gezien. Ik zou dit wel meenemen, niet alleen voor het bepalen van een juist energielabel maar ook om dit gegeven vast te leggen.’ Pilat praat over bijzonderheden die hem zijn opgevallen bij inspecties. ‘Oude woningen hebben niet altijd een slecht energielabel. Dat hangt erg af van de energievoorziening en de isolatiegraad.’ Overigens is een slecht label niet altijd een maat voor het werkelijke energieverbruik. Slecht geïsoleerde flatwoningen kunnen onderling warmte uitwisse-len, waardoor de bewoners elkaars stookwarmte gebruiken. Maar als een goed geïsoleerd appar-tement omgeven is door andere woningen die leegstaan gaat er alsnog veel warmte verloren, zegt Pilat.

Gecertificeerd Een afsluitend gesprek in de auto gaat over de kwaliteit van het energielabel. Enerdeco heeft inmiddels tienduizenden wonin-gen voorzien van een label. Hiervoor is het bedrijf

gecertificeerd, dat betekent dat het regelmatig externe audits laat uitvoeren. Hierbij loopt er iemand mee die controleert wat we meten en hoe we het energielabel bepalen, zegt Pilat. Ook voert zijn bureau interne controles uit. Hieruit blijkt dat de kwaliteit steeds beter wordt. ‘We maken steeds minder fouten. We weten hoe we een goede opname moeten uitvoeren. Wel ontstaan er soms verschillen door verschillende interpretaties en grijze delen in de ISSO-systematiek , maar dat komt nauwelijks nog voor, dus dat valt erg mee.’

Betrouwbaarder De waarde van het ener-gielabel is de laatste tijd belangrijker geworden. Dat komt doordat het label veel effect heeft op de huurprijs, legt Pilat uit. ‘Voor verhuurders is het belangrijk dat we elke woning bezoeken, zodat we het label nauwkeurig vaststellen.’ Pilat merkt dat het draagvlak voor energielabels daardoor begint toe te nemen. ‘We nemen nu elke woning op. Dat kost meer tijd, maar is wel nauwkeuriger en betrouwbaarder.’ Pilat stelt dat energielabels be-trouwbaarder zijn geworden dan in 2007 en 2008. In die tijd ontstond discussie na een uitzending van Tros Radar. Hierin stelden drie energieadvi-seurs onafhankelijk van elkaar een verschillend label vast voor dezelfde woning.

Goed label ‘Op dat onderzoekje van Tros Radar is genoeg aan te merken,’ zegt Pilat. Hij geeft echter toe dat het mogelijk is om voor eenzelfde woning net verschillende labels te berekenen. Maar het verschil in energie-Index zal niet zo groot meer zijn als bij Tros Radar, zegt Pilat. ‘Het energielabel wordt tegenwoordig veel beter bepaald; kinderziektes zijn uit de systematiek, interpretatie is vastgelegd en labelaars hebben inmiddels veel meer ervaring. Dat is ook terug te zien in het opnameformulier, dat invoering van meer gegevens vereist. Vijf jaar geleden was men sneller tevreden en het belang van het label niet groot. Nu is het belang groter en wordt meer informatie verzameld voor een juiste bepaling. Ook realiseren steeds meer mensen dat een kwalitatief goed label ook geld oplevert. We zijn op de goede weg.’

Pilat noteert de

gegevens het liefst op

het aanrecht

Een kijkje in de meterkast

met HR22 combi compact ketel

van Intergas

Flat met bouwjaar 1984.

Aan de onderkant van één

woning gaat warmte verloren


De berekeningen zijn gebaseerd op een gemiddelde woning van dit type en gemiddeld huishouden (met drie personen), bij een gasprijs van e 0,65 per m3 en een elektriciteitsprijs e 0,22 per kWh (2012-2013)*) vervanging van een VR combi-ketel door een HR 107-combiketel.

VERWACHTE BESPARING GEMIDDELDE EENGEZINSWONING

VERWACHTE BESPARING HOEK/TWEE-ONDER-ééN

KAP WONING

VERWACHTE BESPARING RIJTJESWONING (TUSSENWONING)

VERWACHTE BESPARING

VRIJSTAANDE WONING

Isoleren schuin dak,verwarmde zolder

eenmalige kosten: e 4.500

Zonneboiler


Zonnepanelen1400 Wattpiek 10 m2


Combi-ketelmet Hoog Rendement *


Isoleren spouwmuur


Vervanging enkel glasdoor HR++ glas


Isoleren vloervan begane grond




Zonneboiler






Isoleren spouwmuur








Zonneboiler






Isoleren spouwmuur

eenmalige kosten: e 800







Zonneboiler






Isoleren spouwmuur






jaarlijksebesparinge 650





















jaarlijksebesparinge 1.000







Energiebesparing bij woningen© 2012, Milieu Centraal


Energielabel geeft inzicht in besparing Het energielabel geeft de energieprestatie van een woning of gebouw weer. Daarmee is het duidelijk dat een energielabelklasse A voor een betere energieprestatie staat dan een labelklasse G. Maar hoeveel beter is A dan G? En hoe weet je nu als bewoner in welke klasse je woning zit en wat je kunt doen om dit te verbeteren?

Tekst: Raymond Beuken,

projectleider EPBD bij Agentschap NL

Het energielabel zelf geeft al aardig wat informa-tie. Op het voorblad van het energielabel wordt de labelklasse vermeld. Is dit een labelklasse G dan zijn er nog veel energiebesparende maatregelen

mogelijk voor de betreffende woning. Bij een woning met labelklasse A zijn in de regel al veel energiebesparende maatregelen getroffen. Vanaf de tweede pagina van het energielabel kan men zien welke maatregelen voor de woning geadvi-seerd worden. Heeft bijvoorbeeld een deel van de woning enkel glas, dan zal op het energielabel als adviesmaatregel het plaatsen van HR++ glas worden opgenomen. Hetzelfde geldt als een verouderde verwarmingsketel wordt aangetroffen. Op het energielabel zal dan een moderne HR-107 ketel geadviseerd worden.

Inschatting Aan de hand van slechts enkele ge-gevens van de woning is vaak al snel een inschat-ting te maken of een maatregel interessant is. Zo heeft Agentschap NL samen met Milieu Centraal en Meer Met Minder een zeer gebruiksvriendelijke tool ontwikkeld die voor iedere consument toe-gankelijk is. Op de website www.verbeteruwhuis.nl zijn met enkele klikken de kenmerken van uw

woning in te vullen, zoals type woning, bouwjaar, oppervlak, aantal verdiepingen en aantal bewo-ners. Op basis van een uitgebreide database zoekt de website naar een standaardwoning die veel overeenkomsten vertoont met de eigen woning. Vervolgens is zichtbaar welke maatregelen nog mogelijk zijn in zo’n woning, wat de kosten hiervan zijn en hoeveel dit kan besparen op de energiere-kening. Bovendien is via deze website te zien of er in de eigen woonplaats op dat moment nog een mogelijkheid bestaat voor subsidie.

Label G Nemen we als voorbeeld een vrijstaande woning uit de periode tot en met 1964, deze is gemiddeld zo’n 130 m2 groot. In deze bouwpe-riode was niet of nauwelijks sprake van bouw-voorschriften en de meeste woningen kenmerken zich dan ook doordat de vloer, het dak en de gevel niet geïsoleerd zijn. Vaak is er ook sprake van enkel en/of dubbel glas in de woning. Oude verwarmingsketels zijn na al die jaren wel al vaak vervangen door nieuwere HR-ketels. Zonder isola-tiemaatregelen zal deze woning waarschijnlijk in labelklasse G terechtkomen. Er zijn dus nog heel wat energiebesparende maatregelen mogelijk. Bij deze uitgangssituatie hoort een energiereke-ning van ongeveer e220 per maand, ofwel ruim e2.600 op jaarbasis.

Besparing www.verbeteruwhuis.nl laat zien dat de maandelijkse energierekening kan dalen tot ongeveer e 100 per maand door te investeren in isolatiemaatregelen in de gevel, dak en vloer, en door het glas te vervangen door HR++ glas. De besparing die hiermee op jaarbasis wordt behaald bedraagt ruim e 1.400. Hiertegenover staat natuurlijk ook een investering. In dit geval bedraagt deze zo’n e 15.500, waarmee de terug-verdientijd op ongeveer 11 jaar komt. Niet alleen wordt hiermee een gigantische sprong gemaakt van labelklasse G naar B, nog veel belangrijker is dat de bewoner direct na de maatregelen kan genieten van een lagere energierekening en meer comfort en woongenot, bijvoorbeeld in de vorm van ‘warme voeten in de winter’ door vloerisolatie. En de woning kan ook nog eens letterlijk meer waard worden.

Het beschreven voorbeeld geeft slechts een indicatie van een mogelijke situatie. Gelukkig zal niet iedere woning in de uitgangssituatie in klasse G ingedeeld zijn. En vaak is met relatief eenvou-dige maatregelen voor enkele duizenden euro’s al een flinke sprong vooruit mogelijk in kwaliteit en

labelklasse. Bijvoorbeeld door na-isolatie van de gevel en vloerisolatie.

Loop voorop in de turbulente

wereld van energie

Bezoek ons op ENERGIE2012

9 t/m 11 oktober

Stand 04.A038

Master of Business in Energy systems

Deze Engelstalige masteropleiding biedt een combinatie van strategische kennis en technische achtergrond van de veranderende energiemarkt naar verschillende duurzame energiebronnen. Behaal een Mastertitel aan de TU Delft en behoor tot de mensen die hun organisatie dit nieuwe tijdperk in kunnen loodsen.

Het programma staat onder leiding van prof.dr. Ad van Wijk, één van de meest invloedrijke duurzame energie ondernemers en vernieuwers in Europa.

Kijk op www.delfttoptech.nl/energy voor meer informatie of neem contact op met René Tamboer 015 278 38 92 of [email protected]

© SHAU 2011

Energ ie label u i tgebre ider In 2013 za l het energ ie label u i tge-bre id worden met in format ie. Waar nu nog a l leen de geadviseerde ener-g iebesparende maatregelen op het labe l vermeld staan, za l vanaf dat moment een koppel ing mogel i jk z i jn met een onl ine module, waarmee u voor uw spec i f ieke s i tuat ie kunt z ien wat een geadviseerde maatre -ge l kost en opbrengt . H ierb i j wordt u i tgegaan van gemiddelde pr i jzen en bespar ingen. D i t geef t op een eenvoudige manier de e igenaar van een woning d i rect inz icht in welke invester ingen interessant z i jn . Meer in format ie v indt u in 2013 terug op de websi te www.energ ie labelge-bouw.nl van Agentschap NL .

Meer dan kwart woningen heeft energielabel. Rotterdam heeft meeste gebouwen met energielabel.

‹ 20 20 ‹ 40 40 ‹ 60 60 ‹ 80 › 80 nvt

‹ 16% 16 ‹ 20% 20 ‹ 24% 24 ‹ 28% › 28% nvt

i s o l a t i e v a n w o n i n g m e t l a b e l g i n 1 1 j a a r t e r u g v e r d i e n d

utiliteitsgebo

uw

en

wo

nin

gen in

%

Bron: A

gentschap NL


Op een zachte herfstdag tilt een kraan de laatste van zeven nieuwe pompen in een put van het waterwinveld nabij Loosdrecht. Vitens, Nederlands grootste leverancier van drinkwater zag onlangs via pompleverancier Grundfos dat de pompen bij Loosdrecht teveel energie gebruikten. Voortvloeiend uit de plechtige belofte om 20 % energie te besparen in de komende tien jaar probeert Vitens nieuwe wegen uit om zover te komen. Één van die wegen omvat het vormen van een nieuw partnerschap met Grundfos, om te kijken hoe de pompleverancier Vitens kan helpen te besparen.

Ontdekking Het begon nadat energiemanager Louis Brussee hoorde hoe Grundfos had geholpen om bij waterwinstation Harderbroek een besparing van 41 % te realiseren op het energieverbruik van hun filtratiepompen. Grundfos ontdekte de potentiële besparing bij een pompaudit, een grondige check van het filtratiepompsysteem en het energieverbruik van de installatie. Account manager Marcel van Veen van Grundfos vroeg of Vitens zou willen helpen bij het testen van Grundfos’ nieuwe energiemeetmethode voor winvelden, de zogeheten Well Field Energy Audit (WFEA). De software verzamelt gegevens van een groot winveld en berekent het energieverbruik van de grondwaterwinning. “We begonnen samen de WFEA te testen op twee verschillende locaties”, aldus Van Veen. “Vitens hielp ons om de tool tijdens het testen te verbeteren. Ze zagen de mogelijkheid om de audit te gebruiken om hun verplichting voor energiebesparing na te komen.”

Verspilling De test bij Loosdrecht liet zien dat het energieverbruik al laag was, maar de pompenin de putten waren te groot voor de toepassing, en dit leverde te hoge debieten op. Daardoor moesten de kleppen van de putten gedeeltelijk ge-sloten worden om het debiet laag te houden; een verspilling van energie. “Misschien heb je wel een vermoeden dat je teveel energie verbruikt, maar zeker weten doe je dat niet tot je precies kunt me-ten waar en hoe je het gebruikt,” aldus Brussee. “De WFEA helpt je het probleem te vinden. Het is geen hogere wiskunde.”

Grundfos stelde aan Vitens voor om kleinere pompen te installeren. Met deze hulp bleek dat voor het hele winveld een hoger rendement en een energiebesparing van 21% gerealiseerd kon worden. De nieuwe pompen zijn de zeven SP 125 units, waarvan de laatste is gekoppeld aan de flens van de stijgleiding bij Loosdrecht.

Samenwerking De samenwerking tussen Grundfos en Vitens was niet vanzelfsprekend voor iedereen. Paul Niekus, technisch specialist bij Vitens voor onderhoud aan winvelden, was scep-tisch over samenwerking met een bedrijf dat geen reguliere toeleverancier was. “Ik dacht: ‘Waarom Grundfos?’”, herinnert Niekus zich. Dat gevoel ver-anderde toen Brussee en hij een bezoek brachten aan het hoofdkantoor van Grundfos in Denemar-ken. “Alle mensen die we daar ontmoetten, van het topmanagement tot mensen op de werkvloer, zeiden: ‘We moeten minder energie gebruiken’,” zegt Niekus. “Nu is het aan ons.”

v i t e n s t e s t e n e r g i e z u i n i g e r e p o m p e n v a n g r u n d f o s

Antoine Stultjens

‘Maar waarom?’, zei mijn zoon toen ik hem op de verlichting wees die aan was gebleven terwijl niemand in de kamer was. ‘We hebben de energiekosten vooruit betaald en voor het milieu hoeft het ook niet, want door de waterkrachtcentrales stoten we geen CO2 uit. Dat heb je ons zelf gezegd.’ Even was ik uit het lood geslagen. Inderdaad, vorig jaar op vakantie in Duitsland werden de meterstanden vooraf en achteraf opgeschreven en bij het uitchecken kreeg je keurig een gespecificeerde rekening. Dat was wel een stimulans om enige zuinigheid te betrachten. Dit jaar in Italië waren de energiekosten een vast bedrag per persoon en werden deze kosten bij het inchecken in rekening gebracht. Een vergelijking leverde op dat we in beiden gevallen even duur uit waren.

ZonnepanelenHet inzicht dat mijn zoon mij gaf, dat je niet aan besparen doet als je vooraf hebt betaald, bracht bij mij de ook volgende vraag naar boven: Moeten we energie besparen als deze duurzaam is? Deze kwestie wordt steeds actueler nu er innovaties komen met hoge kapitaalslasten (zoals warmtepompen) waardoor de vaste kostencomponent steeds groter wordt. Ook de huidige subsidie op zonnepanelen kun je onder dit vraagstuk schuiven. Immers besparen we nog wel als we zelf elektriciteit opwekken? Welke

stimulans om te besparen gaat er nog uit als we zelf elektriciteit gaan terugleveren? Zeker nu er al een overproductie aan elektriciteit in Nederland is gaat de overheid productie van zonne-energie nog verder stimuleren. Zou de overheid juist in deze tijd moeten inzetten op besparen van energie in plaats van produceren? Ook al wordt deze duurzaam opgewekt. Het lijkt erop dat de overheid juist voor productie kiest. De verplichting op het energielabel is ook al afgezwakt. Juist dit energielabel is een instrument om je besparingspotentieel inzichtelijk te krijgen.

Verdwenen dorpMijn zoon gaf een paar dagen later het antwoord aan de rand van Lago Valvestino. ‘Papa, waarom staat dat kerkje in het water?’ Dit meer, zo vertelde ik, is geen natuurlijk meer, maar is ontstaan door menselijke oorzaak. Omdat verderop een stuwdam staat met een waterkrachtcentrale is dit dal volgelopen met water. Het hele dorpje is nu verdwenen in het meer. Alleen de kerktoren is nog zichtbaar. Op de wereld zijn meerdere locaties waar dorpjes in een stuwmeer zijn verdwenen. Dat is gebeurd in China bij de Drieklovendam, maar ook dichter bij huis, zoals in Frankrijk bij Bort les Orgues. ‘Dus als ze niet zo veel energie nodig hadden dan was het dorpje nog bewoond?’ Hij had het toch begrepen: besparen is in alle gevallen beter voor het milieu. Energie niet gebruiken is veel beter dan het opwekken van duurzame energie.

column

Moeten we duurzame

energie besparen?

Zuiniger pompen bespaart energie Waterbedrijf Vitens werkt samen met pompleverancier Grundfos om te kijken hoe ze energie kan besparen bij de winning van grondwater. De eerste resultaten zijn bemoedigend: bij het waterwinstation in Harderbroek een besparing van 41% en bij het waterwinveld bij Loosdrecht een besparing van 21%.

Over de auteur: Antone Stultjens werkt als senior salesmanager bij Essent Local Energy Solutions. In 1997 studeerde hij voor de Examenopleiding Energieconsulent van de stichting PHOE af op benutting van stortgas voor de stortplaats in Zevenbergen. Hierdoor mag hij zich register energieconsulent

(rea) noemen. Sinds twee jaar begeleidt Stultjens studenten

die de Examenopleiding Energieconsulent volgen. Meer info over de post-HBO-opleidingen van stichting PHOE staat op www.phoe.nl

w w w . e n s o c . n l32 33e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 2

grootverbruikers energie betalen het minstElektriciteit is in het eerste kwartaal van 2012 voor huishoudens 6% duurder geworden, zakelijke grootverbruikers zijn juist minder gaan betalen. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. De gasprijs is het afgelopen jaar met zo’n 10% gestegen, voor zowel huishoudens als voor zakelijke grootverbruikers. Inmiddels betalen huishoudens tweemaal zoveel voor elektriciteit en gas als zakelijke grootafnemers. De gemiddelde gasprijs schommelt fors per kwartaal, vooral bij huishoudens, die aardgas vooral gebruiken voor het verwarmen van hun huis. In de winter is die gemiddelde prijs lager dan in de zomer. Er worden vaste kosten in rekening gebracht bij huishoudens en variabele kosten, die afhangen van het verbruik. Het vaste deel in de eenheidsprijs neemt af naarmate het verbruik groter is. Per kwartaal schommelt de gemiddelde stroomprijs echter niet zoveel, ook niet bij de huishoudens.

overheid wil gasverbruik extra belastenDe Rijksoverheid is van plan de energiebelasting op aardgas te verhogen om energiebesparing bij gebouwen te stimuleren. Dat melden ministers Verhagen en Spies in een brief aan de Tweede Kamer. Met de belastingverhoging willen de ministers de energiebesparing in de gebouwde omgeving stimuleren. Opmerkelijk is dat de energiebelasting in Nederland al vrij hoog ligt ten opzichte van de omringende landen. Hierdoor loont het voor gebouweigenaren meer om te investeren in energiebesparende maatregelen. Toch willen beide ministers een verdere beprijzing opnemen in het begrotingsakkoord voor volgend jaar door een verhoging

van de energiebelasting op aardgas, zo schrijven ze in de brief aan de Tweede Kamer. ‘Het belasten van energieverbruik leidt tot meer besparing als gebouweigenaren zich bewust zijn van het eigen energieverbruik en de mogelijke besparende maatregelen,’ aldus de ministers in de brief.

korting voor energieintensieve bedrijvenBedrijven die veel elektriciteit nodig hebben, krijgen een korting van 50% op de transportkosten van elektriciteit. Dankzij deze korting kunnen ze weer eerlijk concurreren met Duitse bedrijven, die al langer een dergelijke korting krijgen. Dat meldt minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie tijdens een bezoek aan aluminiumproducent Aldel. ‘Bedrijven moeten in Europa wel op een eerlijke manier met elkaar kunnen concurreren’, aldus Verhagen. ‘Het kan niet zo zijn dat er hier in Nederland mensen op straat komen te staan omdat bedrijven in Duitsland wel een korting krijgen.’ De korting op de transporttarieven voor elektriciteit geldt alleen voor veelverbruikers. Naast Aldel maken ook zinkproducent Nyrstar uit Budel en enkele chemiebedrijven mogelijk aanspraak op de korting. De regeling wordt de komende weken uitgewerkt, inzet is

de korting zo snel mogelijk in te laten gaan.

juwelier eerste bedrijfsklant grunneger power

Juwelier Jaap van Ark is de eerste bedrijfsklant van

de lokale energieleverancier Grunneger Power. Hij profiteert van voordelige ondernemerstarieven van de lokale energiecoöperatie. Grunneger Power verkoopt gas

en groene stroom via een eigen energiebedrijf en richt zich ook op de aanschaf van zonnepanelen. Grunneger Power heeft speciale MKB-tarieven, net zoals grote energiebedrijven. Zo verbruiken ondernemers meer stroom dan gas en willen de daarvoor speciale tarieven. Grunneger Power denkt de concurrentie met grote spelers aan te kunnen. Juwelier Van Ark hoopt dat andere ondernemers zijn voorbeeld volgen. Hij moet het als ondernemer van de regio hebben en wil op deze manier iets terugdoen. ‘Het geld verdwijnt zo niet in de zakken van een Duitser of een Zweed’, zegt hij in het Dagblad van het Noorden.

vergelijk energieprijs obv jaarkostenHet vergelijken van variabele energieprijzen is lastiger dan op basis van jaarkosten. Dat meldt prijsvergelijker PrizeWize in reactie op een vergelijking van modelcontracten door de site EnergieEnWater.net. Die vergelijking geeft echter een vertekend beeld, zegt directeur Hans de Kok van prijsvergelijker PrizeWize.nl. ‘Modelcontracten tonen weliswaar een heldere vergelijking op basis van dezelfde voorwaarden, maar de prijs voor stroom en gas is bij deze contracten onzeker omdat energieleveranciers de tarieven doorgaans twee keer per jaar wijzigen. Daarnaast is alleen een goede vergelijking te maken als de jaarkosten worden vergeleken. Dit is met variabele prijzen lastiger.’ Verschillen in energiecontract blijven voor velen lastig te doorgronden, zegt De Kok. Hij verwijst naar de NMa, die oordeelde dat vergelijkingssites hierin uitkomst kunnen bieden. ‘Wie zijn energiecontract via een vergelijkingswebsite afsluit, is vaak een stuk goedkoper uit. Wij raden aan een vast contract af te sluiten voor de periode van een jaar en daarna opnieuw te vergelijken.’

IN

KO

Op

Va

N E

NE

RG

IE

De focus van Ensoc Magazine en de website www.ensoc.nl ligt op energiebesparing en scherp inkopen van energie. Dus minder energie gebruiken, en dat wat we wél gebruiken zo slim mogelijk inkopen. Gevolg is een verlaging van uw energiekosten, zeer welkom in een tijd van financiële krapte.

Wilt u het vakblad Ensoc Magazine blijven ontvangen? Neem dan een abonnement en ontvang Ensoc Magazine vier keer per jaar, inclusief vier exclusieve Newsletters. Beursaanbieding: in plaats van e 137 (excl BTW) betaalt u over 2013 slechts e 99 voor acht uitgaven (elk kwartaal een Ensoc Magazine en vier keer per jaar een digitale Ensoc Newsletter met cijfers over energie). Meld u hiervoor aan via www.ensoc.nl en vermeld de code ENERGIE2012.

Wilt u een wekelijkse update van het nieuws over de energiemarkt? Dan is Ensoc Weekly iets voor u. Alle genoemde publicaties zijn uitgaven van F&B specialisten in energie en milieu, een onaf-hankelijk bureau dat zich richt op het verspreiden van vakkennis op gebied van energie en milieu.

f&b specialisten in energie en milieu

postbus 77, 1200 ab hilversum,

telefoon 035 - 683 88 33

www.ensoc.nl www.fbbv.nl

hoofdredacteur: [email protected]

uitgever: [email protected]


Hoe gaan we de verduurzaming in de gebouwde omgeving realiseren? Dat vraagt projectleider Rob Smit van Agentschap NL zich af. ‘De stijgende

energieprijzen zorgen voor hogere woonlasten. Dat is reden voor woningcorporaties om iets te doen aan energiebesparing. Ook de overheid stimuleert energiebesparing. Maar soms komt een energiebesparend project niet in aanmerking voor subsidie, of is het budget op. Het wisselende overheidsbeleid draagt niet bij aan energiebe-sparing. Het energiegebruik is afgelopen jaren zelfs toegenomen,’ zegt Smit. Hij acht de potentie voor energiebesparing in de gebouwde omgeving echter groot. Wat duurzame energie betreft ziet Smit het minder optimistisch in. Nederland moet in 2020 14 procent van haar energie uit duurzame bronnen halen. Volgens Smit moet er nog veel gebeuren om de doelstelling te halen.

Fiscaal stimuleren De overheid stimuleert energiebesparing fiscaal met de Energie Investerings Aftrek (EIA). Met deze regeling kunnen ondernemers 41,5% aftrekken van de winstbelasting. Smit: ‘Dit kan elke ondernemer aanvragen, ook zzp-ers. Of ze in aanmerking komen voor de aftrek hangt in eerste instantie af van de lijst waarop de energiebesparende technieken staan vermeld. Maar zelfs als

ve r s l ag c o n g r e s f i n a n c i e r i n g e n e r g i e b e s pa r i n g e n d u u r z a m e e n e r g i e

Oprichten ESCo sleutel tot verduurzaming vastgoed

Groen geld voor duurzame gebouwen

een techniek niet voorkomt op de EIA-lijst kan het in aanmerking komen voor aftrek als het energiebesparing oplevert.’ Smit raadt ondernemers om een generieke aanvraag in te dienen, als de te gebruiken techniek niet voorkomt op de lijst. Naast de EIA bestaan ook de Milieu Investerings Aftrek (MIA/VAMIL) en groenfinanciering. Dit laatste is begin 2011 op 0% gesteld, maar in de Tweede Kamer is een motie ingediend om dit pas vanaf begin 2014 op 0% te stellen. Dit betekent dat lopende projecten nog in aanmerking kunnen komen voor groenfinanciering, zegt Smit.

Fonds energiebesparing Nieuwe maatregelen van de overheid zijn op komst, vertelt Smit. Zo geeft de Rijksoverheid vanaf 2 juli dit jaar subsidie voor de aanschaf van zonnepanelen. Particulieren die zonnepanelen kopen mogen 15 procent van de materiaalkosten terugvragen. Ook wordt gewerkt aan een fonds voor energiebesparing in de gebouwde omgeving, zegt Smit. Het beoogde budget is 70 miljoen euro, maar overige details zijn nog niet bekend, zegt Smit. Een dag na het congres maakt PricewaterhouseCoopers bekend dat met de overheid een green deal is gesloten voor een haalbaarheidsstudie naar de opzet van een nationaal fonds voor energiebesparing. Een definitief rapport hierover wordt eind dit jaar verwacht, meldt PwC.

Succes Succes hangt echter niet alleen af van de overheid. Andere financiële constructies zijn nodig. Die zijn ook mogelijk, meldt onderzoekster Marijke Menkveld van ECN. Ze beschrijft de Energy Service Companies (ESCo’s). Dit zijn aparte lokale bedrijven die investeren in energiebesparing, waarbij woning- of gebouweigenaren aan de ESCo een afgesproken tarief betalen voor hun energie. De ESCo verdient de investeringen via de besparingen op energiekosten terug. Menkveld noemt de voordelen: ‘De risico’s van de investeringen liggen bij de ESCo en niet bij de gebouweigenaren. Die betalen alleen voor het resultaat, zoals meer comfort en/of lagere energiekosten. ESCo’s die ervaring opdoen met projecten kunnen een volgende keer een scherpere prijs met gebouweigenaren afspreken.’ Nadelen zijn er ook: ESCo’s vereisen een minimale projectgrootte, zegt Menkveld. Ze verwijst naar ervaringen in Duitsland en Oostenrijk en noemt als voorbeeld het Berlin Energy Saving Partnership, waarbij meer dan

Eneco s lu i t ESCo voor kantoor Uneto-VNI

Eneco is a l bez ig met het f inanc ieren van

energ iebesparende maat -regelen in gebouwen. Het energ iebedr i j f heef t het eerste ESCo-contract in het vastgoed begin d i t jaar ge-s loten , meldt D ick van Veen, ESCo-manager b i j Eneco Shared Energy So lut ions.Eneco heeft een t ienjar ig contract a fges loten om het hoofdkantoor van insta l la -teursverenig ing Uneto-VNI in Zoetermeer te verduurzamen en is voor andere locat ies in een vergevorderd stadium.

‘We z i jn van p lan om nog ve le contracten af te s lu i ten , gebaseerd op d iverse f inan-c ier ings- en techniekvor-men, ’ zegt Van Veen. Voor de ESCo’s is het vo lgens hem nodig om barr ières te s lechten, zoa ls bewustwor-d ing en gedragsverander ing b i j gebru ikers. Ook is iedere casus spec i f iek en behoeft een s lu i tende business case, zegt Van Veen. Voor overheden geeft h i j aan dat aanbestedingsprocedures remmend werken. Handha-v ing van de wet d ie van be-dr i jven e ist dat ze energ ie -besparende invester ingen met een terugverd ient i jd van v i j f jaar of minder moe-ten u i tvoeren kan volgens Van Veen f l ink he lpen om de introduct ie van ESCo’s te versnel len . ‘ E r is ook op korte termi jn vee l te ha len , ’ a ldus Van Veen.

De vraag naar duurzame en energiezuinige gebouwen neemt toe. Financiering van deze verduurzaming van vastgoed vormt vaak de bottleneck. Hoe dit is op te lossen was te horen op het congres ‘Financiering energiebesparing en duurzame energie in de gebouwde omgeving’, dat de Federatie van Energieconsultants (FedEC) op 13 juni hield in hotel de Witte Bergen in Eemnes.


Gemeentehuis Sittard-Geleen. Voor dit

gebouw is één van de eerste Nederlandse

ESCo-contracten gesloten. (foto escoplan)

e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 236 37w w w . e n s o c . n l

500 publieke gebouwen zijn aangesloten. De gebouwen hebben een minimale energierekening van 200.000 euro per jaar, maar verdienen de energiebesparende maatregelen binnen vijf jaar terug.

Rabobank Rabobank is via haar lokale vestigingen actief met financiering voor duurzame energie en energiebesparing. De focus ligt hierbij op duurzame energiebronnen zoals wind, zon, biomassa, restwarmte en geothermie. Dat vertelt Ivan Das, investment manager duurzame energie bij de Rabobank. ‘Financiering van duurzame energie is niet regulier. De projectgrootte varieert van 7,5 tot 75 miljoen euro. Financiering voor energiebesparing wordt tot nu toe alleen business-to-business verstrekt.’ Rabobank is bezig met het opzetten van een maatwerkstructuur voor het financieren van kleinere, lokale projecten door lokale vestigingen van de bank. Tot nu toe heeft Rabobank geen lokale initiatieven gefinancierd in de vorm van zelfstandige projectfinancieringen zonder aansprakelijkheden of garanties van derden, zegt Das. Wel heeft de bank bedragen van meer dan 100 miljoen euro gestoken

in grootschalige projecten zoals windparken op zee en zonneparken.

Schade en schande Das gaat in op bankfinanciering, dat onder te verdelen is in ondernemingsfinanciering, leasen en projectfinanciering. Bij ondernemingsfinanciering hoeft de bank zich minder zorgen te maken over het rendement van de investering. Het risico ligt immers bij de onderneming zelf. Bij het leasen gaat het om huren van duurzame installaties zoals WKK, zonnepanelen of leds. Bij projectfinanciering gaat het om langere exploitatie-doorlooptijden van gemiddeld tien jaar. Das geeft als voorbeeld de ESCo, waarbij het project na de aflossing netto opbrengst oplevert. ‘Nodig is een stabiele cashflow,’ zegt Das. Dit betekent dat alleen bewezen technologieën worden gefinancierd. Dit ging in het verleden niet altijd goed, vertelt Das. ‘We zijn door schade en schande wijs geworden.’ Als bewezen technologieën noemt hij wind en zon; bij biomassa hangt het af van de techniek. ‘De meeste biomassa is bijstook in kolencentrales. Dat heeft zich al bewezen, in tegenstelling tot vergisting, torrefactie en pyrolyse. ‘Die technieken zijn nog in ontwikkeling, waardoor de risico’s veel hoger liggen.’ Das schetst de vergoedingen die financiers willen zien. ‘Een bank vraagt jaarlijks gemiddeld 6% van de lening, maar bij een private equity ligt dit op 15 tot 30%. Ook is de vergoeding hoger naarmate de lening en de risico’s toenemen.’

Private equity Jeroen Nollet, adviseur van venture capital fonds e2cleantech en directeur van escoplan™, ziet financiering door private equity als een belangrijk instrument. E2cleantech heeft onlangs 100 miljoen euro opgehaald voor een tweede fonds. Nollet vergelijkt dit bedrag met de 8 miljard euro die per jaar extra nodig is om de Europese doelstelling van 14% hernieuwbare energie in 2020 te halen. Het cijfer van 8 miljard euro is afkomstig uit een studie van het Economisch bureau van ING, waar Nollet directeur was bij ING Lease. Volgens Nollet is de gebouwde omgeving goed voor 30 tot 40 procent van de nationale CO2-uitstoot. ‘Om de doelstellingen van 2020 te halen, moeten we vooral investeren in verduurzaming van de gebouwde omgeving, zegt Nollet.

Genoeg geld Volgens Nollet is er genoeg geld beschikbaar. Hij noemt het Energiefonds Overijssel van 250 miljoen euro en het iniatief van voormalig DNB-topman Lex Hoogduin om een Groene Investerings Maatschappij op te richten. Maar waarom lukt het dan niet? Nollet: ‘Door gebrek aan schaalgrootte en geconstateerde risico’s bij de uitvoering weten het aanbod en de vraag elkaar onvoldoende te vinden.’ Nollet acht publiek-private samenwerking van eminent belang. ‘Private partijen, banken en lokale overheden moeten nog meer de handen ineen slaan om schaalgrootte te creeren en performance risico’s te managen, zoals in een coöperatieve vereniging,’ zegt Nollet. Hij noemt als voorbeeld de Noord-Hollandse Energie Coöperatie (NHEC). Vooral middelgrote installateurs kunnen deze samenwerking goed gebruiken,’ aldus Nollet.

WKO Door de kredietcrisis is het moeilijker geworden om financiering te regelen, zoals voor warmte-koude-opslag (WKO). Dat meldt Silvano Serra, financieel directeur Cofely Energy Solutions BV. ‘De eisen voor toekenning van een lening zijn strenger geworden, nieuwe wet-en regelgeving beperkt de kredietruimte en meer projectontwikkelaars en vastgoedpartijen verkeren in financieel zwaar weer,’ zegt Serra. Hij noemt de ESCo een alternatieve vorm van financiering. Hij tekent hierbij aan dat volume bij WKO

belangrijk is: de voorkeur gaat uit naar een groep van eindgebruikers, zoals een Vereniging van Eigenaren. Ook raadt Serra aan niet afhankelijk te zijn van subsidies. ‘Subsidies zijn per definitie onzeker, en een WKO-project moet onafhankelijk van deze steun rendabel zijn.’ Hij geeft echter toe dat het fijn is om subsidie te hebben, omdat het de investeringsruimte vergroot.

Risico Investeren in WKO is niet zonder gevaar, gezien de veranderlijke energieprijzen. Cofely loopt ook financieel risico, zegt Serra. ‘We volgen de ontwikkeling van de elektriciteitsprijs nauwgezet en proberen het risico te spreiden door gedurende het jaar voor toekomstige termijnen op gunstige momenten de prijs meerdere keren op bepaalde niveau’s vast te klikken.’ In het geval dat financiers zich terugtrekken is het soms raadzaam om een plan B achter de hand te hebben, raadt Serra aan. ‘Soms kan onderhoud en beheer efficiënter en slimmer waardoor rendementen kunnen worden verbeterd.’ Dat lukt echter niet altijd. Cofely heeft meegemaakt dat ze een boekverlies moesten nemen op een project, vertelt Serra. ‘Dat hoort er helaas bij. Ik zie het als

een leerervaring.’

Zwembaden besparen 34%

op energ iekosten Strukton heeft samen met He l lebrekers Technieken een ESCo opger icht voor de verduurzaming van negen zwembaden in Rotterdam. H iervoor werd een contract voor onderhoud en ener-g ieprestat ie afges loten met de gemeente Rotterdam. Dat meldt Jeroen Mier is , senior projectmanager van Strukton Integra le Projec-ten . H i j z iet de ESCo a ls s leute l tot verduurzaming van gebouwen. ‘De negen Rotterdamse zwembaden

moeten zoveel energ ie besparen dat de energ ie -besparende maatregelen b innen t ien jaar budget -neutraa l kunnen worden u i tgevoerd . De zwembaden kunnen 34% besparen op hun energ iekosten, ’ zegt Mier is . D i t betekent een bespar ing van 4,7 mi l joen euro over t ien jaar. Ook wordt 1 , 1 mi l joen euro bespaard op onderhouds-kosten. F inanc ier ing is a fkomst ig van de Bank Neder landse Gemeenten, meldt Mier is . A ls voorbeeld van energ iebespar ing b i j zwembaden noemt h i j het

a fdekken van het zwembad, waardoor minder zwem-water verdampt . H ierdoor hoeft het zwembad minder te vent i leren en te verwar-men. D i t betekent een forse bespar ing op e lektra en gas. Ook zu ivert het zwem-bad het water met UV- l i cht , waardoor minder gebonden ch loor vr i jkomt . H ierdoor hebben personeel en k lan-ten minder last van i rr i tat ie aan de ogen. ‘Zo worden d iverse be langen gediend: CO2-reduct ie, lagere kosten voor energ ie en onderhoud, en een beter comfort , ’ con-c ludeert Mier is .

ve r s l ag c o n g r e s f i n a n c i e r i n g e n e r g i e b e s pa r i n g e n d u u r z a m e e n e r g i e

Notariskantoor Olenz

in Veenendaal. Het

nieuwe, energiezuinige

gebouw maakt gebruik

van warmtepompen, een

warmte-koude-opslag

en zonnepanelen. Voor

de financiering werd een

ESCo opgericht met de

Lage Landen. (foto Innax)


In het kader van de implementatie van de (her-ziene) EPBD-richtlijn is een aantal wijzigingen van de Woningwet voorgesteld. In deze bijdrage staan we stil bij twee in het oog springende wijzigingen.

Energielabel Een van de wijzigingen betreft een aanvulling op de - sinds 1 januari 2008

- bestaande verplichting om een ener-gielabel van een gebouw te overhandigen bij oplevering, verhuur en verkoop van het gebouw. Voorgesteld wordt om deze

verplichting aan te vullen met de bepaling dat de notaris de akte van levering niet mag

verlijden, indien er geen geldig energielabel is overhandigd. De maatregel is volgens de minister verenigbaar met artikel 1 Eerste Protocol van het EVRM. Op basis van de huidige regelgeving staat er geen sanctie op het niet overhandigen van een energielabel.

Publicatieplicht Een andere wijziging betreft de publicatieplicht voor de eigenaar van een veel-vuldig door het publiek bezocht gebouw met een oppervlakte van meer dan 500 m2. Gedacht kan worden aan overheidsgebouwen, winkels, hotels, banken en schouwburgen. De eigenaar van een dergelijk gebouw moet permanent – dus niet slechts bij verkoop – over een geldig energielabel beschikken. Dit label moet aangebracht zijn op een voor het publiek duidelijk zichtbare plaats in het gebouw. Bij het niet naleven van deze publicatieplicht kan de minister van I&M aan de eigenaar van het gebouw een last onder dwang-som opleggen. Voor overheidsgebouwen wordt de eis vanaf 1 januari 2015 aangescherpt, in die zin dat daarvoor de publicatieplicht al zal gelden wanneer het gebouw een oppervlakte heeft van meer dan 250 m2.

Invoering Het is de bedoeling dat de wijzigingen per 1 januari 2013 in werking treden. De vraag rijst of dit haalbaar is. Het wetsvoorstel is op 27 juni 2012 in de Tweede Kamer behandeld. Met name de voorgestelde sanctie op het niet naleven van de verplichting tot het verstrekken van een energielabel werd daar kritisch ontvangen. Te-genstanders zijn van mening dat de minister de (herziene) EPBD-richtlijn te strikt interpreteert,

Momenteel komt maar liefst 40% van het totale energieverbruik in de Europese Unie voor rekening van gebouwen. Reductie hiervan zorgt ervoor dat de landen van de Europese Unie minder afhankelijk worden van energie. Om dit doel te bereiken heeft de Europese Commissie di-verse maatregelen uitgewerkt. Deze maatregelen zijn neergelegd in de (herziene) EPBD-richtlijn (Energy Performance of Buildings Directive) (PbEU L153/13).

Wetsvoorstel De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft op 16 december 2011 een wetsvoorstel ingediend ter implementatie van de (herziene) EPBD-richtlijn. Het wetsvoorstel geldt voor de gehele gebouwde omgeving, dus zowel voor nieuwbouw als voor bestaande bouw. Daarbij geldt dat het voorstel van toepassing is op zowel woning- als utiliteitsbouw.

Scherpe sanctie stuit op weerstandNederland heeft het energielabel voor woningen en gebouwen ingevoerd om te voldoen aan de Europese verplichting om energie-besparing in de gebouwde omge-ving te stimuleren. Eén van de eisen is om een energielabel van een gebouw te overhandigen bij oplevering, verhuur en verkoop van het gebouw. Er staat tot op heden geen sanctie op het niet overhandigen van een energielabel. De minister van Binnenlandse Zaken heeft een wetsvoorstel ingediend dat voorziet in een sanctie op het niet overhandigen van een energielabel. Of en wanneer dit wetsvoorstel zal worden ingevoerd is nog onduidelijk, want bezwaren van tegenstanders vertragen de invoering.

Tekst: Robin Aerts en Dorith Dongelmans,

advocaten bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn

EUREM: Energiemanagement voor uw bedrijf

Wilt u zich ontwikkelen tot expert op het gebied van energiemanagement en via het internationale EUREM netwerk in contact komen andere energiemanagers om uw kennis te delen? Het EUREM-programma is voor de Nederlandse situatie op maat gemaakt. Er wordt aandacht besteed aan de gebieden management en engineering met onder andere de volgende onderwerpen: + Energiemanagement + Wetgeving en emissiehandel + Projectactiviteiten en investeringen + Procesmanagement en controlesystemen+ Energie-efficiëntie en -techniek+ Elektrische aandrijvingen+ Energieopwekking en proceswarmte+ Hernieuwbare energiebronnen

Na het volgen van deze cursus, kunt u binnen het bedrijf de functie van energiemanager vervullen. U bent in staat om zelfstandig uw energietechnische plannen of projecten te ontwikkelen en deze naar externe partijen te presenteren en te verdedigen. Ook kunt u het externe besluitvormingsproces volgen en effectief beïnvloeden.

Steek uw energie in deze cursus; Avans+ helpt u het beste uit uzelf én uw bedrijf te halen.

Avans+ biedt in samenwerking met het EUREM-consortium dé Europees gecertificeerde cursus tot European Energy Manager aan. U kiest hiermee voor een praktijkgericht en multidisciplinair leertraject, ontwikkeld door en met experts. De EUREM-cursus biedt u de handvatten om de juiste beslissingen in energiebesparende maatregelen te nemen.

Aanmelden / InformatiePostbus 2087, 4800 CB Bredatel: 0900 110 10 10 (lokaal tarief)e-mail: [email protected] op www.avansplus.nl of www.eurem.net

EUREM: Energiemanagement voor uw bedrijf

Wilt u zich ontwikkelen tot expert op het gebied van energiemanagement en via het internationale EUREM netwerk in contact komen andere energiemanagers om uw kennis te delen? Het EUREM-programma is voor de Nederlandse situatie op maat gemaakt. Er wordt aandacht besteed aan de gebieden management en engineering met onder andere de volgende onderwerpen: + Energiemanagement + Wetgeving en emissiehandel + Projectactiviteiten en investeringen + Procesmanagement en controlesystemen+ Energie-efficiëntie en -techniek+ Elektrische aandrijvingen+ Energieopwekking en proceswarmte+ Hernieuwbare energiebronnen

Na het volgen van deze cursus, kunt u binnen het bedrijf de functie van energiemanager vervullen. U bent in staat om zelfstandig uw energietechnische plannen of projecten te ontwikkelen en deze naar externe partijen te presenteren en te verdedigen. Ook kunt u het externe besluitvormingsproces volgen en effectief beïnvloeden.

Steek uw energie in deze cursus; Avans+ helpt u het beste uit uzelf én uw bedrijf te halen.

Avans+ biedt in samenwerking met het EUREM-consortium dé Europees gecertificeerde cursus tot European Energy Manager aan. U kiest hiermee voor een praktijkgericht en multidisciplinair leertraject, ontwikkeld door en met experts. De EUREM-cursus biedt u de handvatten om de juiste beslissingen in energiebesparende maatregelen te nemen.

Aanmelden / InformatiePostbus 2087, 4800 CB Bredatel: 0900 110 10 10 (lokaal tarief)e-mail: [email protected] op www.avansplus.nl of www.eurem.net

de sanctie te verstrekkend is en ‘knellend’ is voor huiseigenaren. Zij pleiten voor afschaffing van het energielabel of voor vervanging door een eenvou-dig te verkrijgen basisenergielabel voor woningen gebaseerd op het bouwjaar.

Amendementen Om de sanctiebepaling voor de koopsector tegen te houden zijn tijdens de behandeling van het wetsvoorstel twee amende-menten ingediend. Het eerste amendement ziet op een basisenergielabel gebaseerd op het bouwjaar van het gebouw, het tweede amendement ziet op het schrappen van de sanctie uit het wetsvoorstel voor de verkoop van gebouwen. De minister is van mening dat het aannemen van de amendementen leidt tot het willens en wetens importeren van een strijdigheid met de (herziene) EPBD-richtlijn in de Nederlandse wetgeving. De minister heeft tijdens de behandeling van het wetsvoorstel besloten voor-lichting te vragen aan de Raad van State. De Raad

van State concludeert dat met beide amendementen niet wordt voldaan aan de eisen van de (herziene) EPBD-richtlijn.

Kanttekeningen In september 2011 plaatste de Raad van State – mede in het licht van artikel 1 Eerste Protocol van het EVRM – al kanttekeningen bij de door de minister voorgestelde sanctie op het niet naleven van de verplichting tot het verstrekken van een energielabel. De Raad van State adviseerde de minister toen het wetsvoorstel op dat punt te heroverwegen. Ten tijde van het uitbrengen van dit advies was de sanctie op ontbreken van een energielabel nog dat de akte van levering niet mocht worden ingeschreven in de openbare registers. Het advies van de Raad van State heeft tot aanpassing van het wetsvoorstel geleid, in die zin dat de sanctie is geworden dat de notaris de akte niet mag verlijden zolang verkoper geen energielabel heeft overhandigd.

e n e r g i e l a b e l v o o r w o n i n g e n e n g e b o u w e n


Zonneparken bij bedrijven leveren in de toekomst meer duurzame energie dan de zonnepanelen op bestaande daken van particulieren. Dat voorspelt Willem Vermeend, voormalig minister en momenteel groene ondernemer. Energiebedrijf Eneco staat al klaar om te investeren in grootschalige PV-projecten.


Nederland en zonne-energie, het wil nog niet erg vlotten. Zonnepanelen zijn weliswaar

een stuk goedkoper geworden sinds China de panelen aanbiedt voor zeer lage prijzen, maar dat betekent nog niet dat ons land

massaal overstapt op zonne-energie. Het huidige vermogen aan PV in Nederland ligt nog op een zeer laag niveau ten op-zichte van onze buurlanden, zegt Frans van de Noort, directeur solar, bio & hydro bij energie-leverancier Eneco. Hij doet zijn uitspraak begin juni tijdens het Energiepodium diner in Heiloo, dat wordt georganiseerd door GasTerra. Volgens Van de Noort moet het PV-vermogen op korte termijn stijgen. Eneco heeft een goede uitgangspositie om op de groei van zonne-energie in te springen. Wel zijn nog veel veranderingen nodig om PV in Nederland goed van de grond te krijgen, aldus Van de Noort.

NetpariteitSteun in de rug is het feit dat de prijs van zonnestroom nu lager ligt dan die van grijze stroom.

De ‘netpariteit’, het punt waarbij zonne-energie even duur is als elektriciteit uit het net, is al bereikt, ‘voor 2020 zoals was voorspeld’, zegt Kees Stap, di-recteur Benelux bij Ecofys. Hij is niet de enige die de historische verwachtingen over zonne-ener-gie bevestigd ziet. Ook Utrechts hoogleraar Wim Turkenburg ziet zijn vroegere voorspelling uitkomen. ‘Ik gaf in 1974 aan dat PV concurrerend zou kunnen worden tussen 2000 en 2020.’ Die prognose blijkt nu uit te komen. Toch ziet hij ook net als Stap dat er nog veel nodig is om zonne-energie in Nederland op hoger niveau te brengen. Eco-nomische toepassing van PV in Nederland op zeer grote schaal vereist volgens Turkenburg dat de prijs ervan met nog een factor 2 tot 3 daalt.

debat

‘ zonneparken hebben de toekomst’HypotheekVolgens Gerard van Ameron-gen, voorzitter van Holland Solar, is vooral een consistent en transparant beleid van de overheid nodig om het vermogen aan zonne-energie flink te laten groeien. De aanschaf van zon-nepanelen financieel aantrekke-lijker moet worden, zegt Wilfried de Goeij van Greenloans. Hij stelt voor om leningen te verstrekken voor aanschaf van duurzame energie-installaties, net zoals gebeurt met een hypotheek voor de koop van een huis. Peter Desmet, oprichter van PV-groothandelaar Solar Clarity, wil dat de overheid zich zo min mogelijk bemoeit en de markt het werk laat doen. Opvallend is dat diverse organisaties in de solar sector moeite hebben om met één mond te spreken. Dat constateert directeur Frits

Verhoef van PV-installateur Ener-gieker. Met die constatering is hij niet de enige.

Samenwerking‘Vertrouw niet op de overheid,’ zegt Willem Vermeend, voorma-lig minister van Sociale Zaken en tegenwoordig groene onderne-mer, bestuurslid bij VNO-NCW en voorzitter van PPS Netwerk Nederland. Een opvallende uitspraak, omdat Vermeend zelf ook bij de Rijksoverheid heeft gewerkt. Hij vindt de huidige PV-lobby ‘desastreus’, omdat de organisaties niet met een mond spreken. Volgens Vermeend is vooral samenwerking van bedrij-ven nodig om de concurrentie uit het buitenland te weerstaan. Ook vindt hij het naïef om nu nog te lobbyen voor een wetsvoorstel om de solar sector te ondersteunen. ‘Zoiets had

veel eerder moeten gebeuren,’ zegt Vermeend. Als voorbeeld geeft hij de terugleververgoe-ding, zoals dat in Duitsland is ingevoerd. ‘Dat had in Nederland allang gekund, maar dan hadden ondernemers dit in een vroeg stadium moeten regelen. Nu is het te laat.’ Over steun van de overheid is Vermeend duidelijk: ‘Structurele subsidies komen er niet. De markt moet het zelf doen.’

ZonneparkenVermeend verwacht meer van bedrijven die willen investeren in grootschalige zonneparken. Hij voorziet hiervoor grote mogelijkheden. ‘Zonneparken kunnen worden gebouwd op bestaande bedrijventerreinen, waarvan er veel onrendabel zijn. Bij bedrijven kan zowel de grond als de daken op de

d e b a t m e t g r o e n e o n d e r n e m e r w i l l e m v e r m e e n d

Eneco wil investeren in grootschalige zonne-energie

Het Duitse zonnepark Gut

Leimershof op een akker bij

Breitenguessbach in Oberfranken,

noord-Beieren. Het park heeft

met 60.100 zonnepanelen een

nominaal vermogen van 13,8 MWp.

(foto IBC Solar)


kantoorpanden worden benut. Ook gebieden langs snelwegen en boven parkeergarages zijn volgens Vermeend geschikt voor toepassing van grootschalige PV. Daarnaast is ook landbouwgrond geschikt om zonneparken op te zetten. ‘Dit biedt een geweldige kans voor de ontwikkeling van zonne-energie. Hierbij zijn we niet afhankelijk van de overheid, hoewel het gunstig zou zijn als er ruimer wordt gesaldeerd.’

Salderen is volgens Vermeend vooral gunstig voor grotere partijen zoals coöperaties en verenigingen van eigenaren. Ver-meend adviseert om het voor de ontwikkeling van zonne-energie vooral te zoeken bij bedrijven. Ook raadt hij aan om hierbij in een consortium samen te wer-ken, zoals momenteel gebeurt bij lokale coöperaties.

EnecoEneco is van plan om in te stappen in grootschalige zonne-energie, maar wanneer is nog niet bekend. Het punt waar-op dit zal gebeuren komt echter steeds dichterbij, zegt Frans van de Noort van Eneco. ‘We zien een verschuiving op de markten, zowel op de residentiële markt als op de grootschalige markt. Partijen die nu investeren in een vermogen van 1 MW, zijn bereid om dat in de toekomst ook te doen voor grotere vermogens, tot 30 MW. Voorwaarde is echter wel dat de overheid de levering achter de meter goed regelt. Het moet niet zo zijn dat partijen vooraf investeren en vervolgens een verlies moeten accepteren. Dat mag niet de bedoeling zijn,’ zegt Van de Noort.

BelgiëEneco heeft ook een dochter-

onderneming in België, waar de geïnstalleerde capaciteit aan zonne-energie ongeveer 17 keer groter is dan die van Nederland dankzij subsidies. Van de Noort ontkracht echter het idee van België als het paradijs voor zonne-energie. ‘Verandering in wetgeving en subsidieregelingen volgen elkaar in Belgie snel op. Dat betekent een groot mogelijk risico voor investeerders.’

Silver bulletVormt PV de silver bullet voor Nederland? Dat hangt ook af van hoe zonnewarmte zich ontwik-kelt, zegt Van Amerongen van Holland Solar. Volgens Turken-burg is het aandeel zonne-ener-gie nog te gering om een grote rol te spelen. ‘Zon-PV groeit wel fors met 40 tot 50% per jaar,

debat

maar het is nog lang niet de belangrijkste duurzame energiebron,’ zegt Turkenburg. Hij noemt wind en biomassa als duurzame bronnen die de komende jaren van belang zijn voor de energie-markt. Zonne-energie is daarbij vergeleken nog een kleintje, zegt Turkenburg. Volgens Kees Stap van Ecofys van Ecofys zou een aangepaste weten regelgeving helpen om het gebruik van energie te verduurzamen. Hij ziet die nog niet duidelijk terug in de verkiezingsprogramma’s. Vermeend geeft hem weinig hoop: ‘Het ministerie van EL&I heeft tot op heden vooral geko-zen voor fossiel. Dat is aardgas en kolen.’

PV-dakenToch is het mogelijk om in de gebouwde omgeving zonnepa-

nelen toe te passen, zegt Van Amerongen. Hij verwacht

wel dat het langer duurt, maar dat in 2050 de helft van de daken met PV is bedekt acht hij reëel. Volgens Vermeend kan het in de nieuwbouw sneller, als PV-geïntegreerde daken in mas-saproductie worden genomen. Hij ziet dit al gebeuren in Duitse fabrieken. ‘In Nederland is dat ook mogelijk, als we dit regelen via de bouwvoorschriften.’ Bij re-novatie verwacht Vermeend een kleiner effect op de installatie van zonnepanelen. Volgens hem zal de verduurzaming versnellen als gebouwen eerder worden gesloopt.

VoorlichtingVolgens Fritz is duidelijke en begrijpelijke voorlichting nodig om consumenten over te halen tot verduurzaming. Volgens

Vermeend is dit het beste te bereiken door te praten over financiële aspecten. ‘Nederlan-ders zijn gericht op geld. Laten we vertellen dat PV een renda-bele investering is, dat beter rendeert dan beleggingen via een bank.’ Van Amerongen van Holland Solar is het niet eens met Vermeend. ‘Energielabels zijn duidelijker dan cijfers over besparing.’ Hij pleit ervoor om kennis te verspreiden via oplei-dingen, keurmerken van ISSO en handboeken voor bedrijven. Volgens Stap van Ecofys bestaat in de beleving een groot verschil tussen particulieren en bedrij-ven. ‘Consumenten nemen besluiten niet op basis van ratio. Dat doen bedrijven wel.’

Het Jura zonnnepark langs de

snelweg A70 tussen Bamberg

en Bayreuth in Duitsland wekt

met 145.000 zonnepanelen een

nominaal vermogen op van circa

28,5 MWp. (foto IBC Solar)

De Amerikaanse ambassade

in de Griekse hoofdstad

Athene wordt met 420

zonnepanelen voorzien

van zonnestroom.

(foto IBC Solar)


Ervaringen in Nederland en buitenland leveren tips op voor sanctionering

Lessen voor het energie-labelNederland is binnen Europa een

voorbeeld met het energielabel voor

woningen en andere gebouwen. andere

landen hebben onze methoden en

instrumenten om de energieprestatie

in kaart te brengen afgekeken. aan de

andere kant leert Nederland ook van

het buitenland, zoals op gebied van

sanctionering.

Tekst: Raymond Beuken,

projectleider EPBD bij Agentschap NL

Sinds 2008 kennen we het energielabel voor wo-ningen en utiliteitsgebouwen in Nederland. Waar komt dit label vandaan en hoe ‘doet’ Nederland het in Europa als het gaat om de implementatie van het energielabel? Kijkt Nederland om zich heen naar andere lidstaten hoe zij zaken aanpak-ken? In dit artikel volgt een kijkje in de internatio-nale keuken.

RichtlijnIn 2002 is de oorspronkelijke Europese richtlijn voor de energieprestatie van gebouwen (2002/91/EG) gepubliceerd. Belangrijkste element in deze richtlijn is de invoering van een energielabel om de energieprestatie van een woning of gebouw in kaart te brengen, zodat een potentiële koper of huurder een beeld krijgt van de energieprestatie en mogelijke energiebesparende maatregelen die genomen kunnen worden om het gebouw energie-zuiniger te maken en het comfort of woongenot te verhogen. Daarnaast schrijft de richtlijn onder andere regelmatige inspecties van installaties voor verwarming en airconditioning voor. Belangrijke drijfveer vanuit Europa daarbij is de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving te verminderen.

AfstemmingMet deze Europese achtergrond is het meteen duidelijk dat Nederland niet als enige land een energielabel heeft ingevoerd. Alle 27 EU-lidstaten hebben te maken met de richtlijn die het ener-gielabel verplicht. Hier hebben Noorwegen en Kroatië zich bij aangesloten als niet-EU land, respectievelijk kandidaat-lidstaat. Elke lidstaat heeft een zekere mate van vrijheid om de EPBD te vertalen naar de eigen nationale situatie. De brede Europese verplichting heeft ook tot gevolg gehad dat er op initiatief van een aantal landen internationaal afstemming wordt gezocht. Sinds 2005 komen de 29 landen één tot twee keer per jaar bijeen om de voortgang van de implementatie te bespreken.

KoploperNederland heeft door de inzet van Agentschap NL, de uitvoeringsorganisatie die voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties betrokken is bij het internationale overleg en de implementatie van het energielabel in Neder-

land, altijd een actieve rol gespeeld. Nederland behoorde in het vroege stadium al tot de koplo-pers in Europa dankzij bestaande methoden om de energieprestatie van woningen en gebouwen in kaart te brengen. Veel landen hebben dan ook in de keuken van Nederland gekeken, of zijn hier letterlijk komen shoppen. Zo wordt in België voor de bepaling van het energielabel gebruik gemaakt van onder andere de Nederlandse methodiek. Een ander voorbeeld is Italië dat voor de inspectie van installaties gebruik maakt van een in Nederland ontwikkeld instrument, de Installatie Performance Scan (IPS). Deze is vertaald in het Italiaans en met enkele typische aanpassingen geschikt gemaakt voor de Italiaanse situatie.

TabulaOok zijn er landen die gebruik maken van de in Nederland ontwikkelde methoden om de nationale gebouwvoorraad te analyseren om te komen tot sets van referentiewoningen of -gebouwen. Aan de hand van deze referentiesets kunnen vervol-gens op nationaal, regionaal of zelfs lokaal niveau aan de hand van de aanwezige gebouwvoorraad scenario’s worden doorgerekend, bijvoorbeeld wat het effect is van de aanscherping van mi-nimumeisen in de bouwregelgeving of hoeveel besparing gerealiseerd wordt door bepaalde typen installaties uit te faseren. Een voorbeeld van een groot internationaal project waarbij duidelijk naar de Nederlandse aanpak is gekeken is het Tabula project (www.building-typology.eu), waarin in eer-ste instantie twaalf landen hebben deelgenomen om sets referentiewoningen te ontwikkelen voor toepassing in strategische analyses en beleidsvor-ming.

BoetesZoals andere landen in de Nederlandse keuken kijken, zo heeft Nederland ook goed naar buiten-landse aanpakken gekeken. Een veel besproken onderwerp in Nederland is de sanctionering op het ontbreken van een energielabel bij verkoop. Lan-den waar dit al in een vroeg stadium van de imple-mentatie geregeld was zijn bijvoorbeeld Portugal en België. In Portugal worden boetes uitgedeeld die kunnen variëren van e 125 tot e 1.900 voor con-sumenten die niet meewerken aan het verstrekken van informatie nodig voor de opname van een

energielabel. Voor gecertificeerde adviseurs die niet voldoen aan de kwaliteitseisen verbonden aan de energielabelopname kunnen boetes oplopen van e 2.500 tot maar liefst e 45.000.

VlaanderenBelgisch Vlaanderen geeft in zijn sanctionerings-systematiek boetes aan woningeigenaren die niet voldoen aan de minimumeisen in de bouw-regelgeving, bijvoorbeeld minimum Rc-waarden of installaties die niet voldoen aan de geldende regelgeving. Boetes kunnen hierbij oplopen tot e 5.000. Ook het ontbreken van energielabels op transactiemomenten of het niet voldoen aan de kwaliteitscriteria door de adviseur kan leiden tot geldboetes. De gemiddelde boete in Vlaanderen bedraagt ongeveer e 2.000. De Vlaamse wijze van implementatie legt een groot beslag op het systeem door de vereiste inzet van menskracht en middelen, aangezien een groot deel van de ener-gielabels gecontroleerd wordt en elke mogelijke sanctie tot in het kleinste detail geadministreerd wordt alvorens deze middels een hoorzitting afgehandeld wordt. Eind 2010 was in Vlaanderen de wachtrij van zaken die nog behandeld moesten worden groter dan het aantal zaken dat afgehan-deld was.

Cruciale rolDoor de inwerkingtreding van de herziene EPBD-richtlijn (2010/31/EU) wordt er nog scherper toegezien op de labelverplichting en komt de sanc-tionering nog meer op de voorgrond te staan. Nederland heeft de afgelopen jaren de internatio-nale ervaringen op het gebied van sanctionering goed kunnen volgen en uit de eerste hand vernomen wat wel werkt en wat niet werkt, welke aanpakken een positief effect hebben en waar het averechts werkt. De sanctie zoals voorgesteld in het Nederlandse wetsvoorstel Kenbaarheid energieprestatie gebouwen geeft betrokkenen de mogelijkheid om tijdig aan de energielabelver-plichting te voldoen. Een cruciale rol zal hierbij weggelegd zijn voor de makelaar en de notaris die in een vroeg stadium de verkopende partij kan informeren over de plicht van het overhandigen van een energielabel, zodat dit op het moment van het passeren van de akte geen problemen oplevert.


energielabel nieuwbouw gaat half jaar later inHet energielabel voor nieuwbouw gaat een half jaar later in. Niet per 1 januari 2013, maar per 1 juli moet een nieuw gebouw of woning bij oplevering voorzien zijn van een energielabel. Dat meldt het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het uitstel geeft aannemers en ontwikkelaars meer tijd om aan de nieuwe regels die gepaard gaan met een oplevertoets te kunnen wennen én voldoen. Die extra tijd kan cruciaal zijn om juridische conflicten met kopers of opdrachtgevers bij oplevering te voorkomen. De vijf partijen van het zogeheten Lente-akoord, Bouwend Nederland, Aedes, Neprom, de NVB en het ministerie van BZK willen de komende maanden benutten om meer ervaring op te doen met de oplevertoets. De kennis die zij vergaren stellen zij ter beschikking aan bouwbedrijven en ontwikkelaars. De introductie van het energielabel voor nieuwbouw wordt uitgesteld, omdat de Tweede Kamer verdeeld is over de uitwerking van het wetsvoorstel Kenbaarheid Energieprestaties Gebouwen. Vooral op het gebied van handhaving en sanctionering is nog volop discussie.

‘energielabel nieuwbouw vergt fikse bagage’Adviseurs voor het energielabel voor nieuwbouw hebben straks een behoorlijke bouwkundige en installatiekundige bagage nodig. Dat stelt Kees Arkesteijn, projectcoördinator energie & milieu bij kennisorganisatie ISSO. ‘Men moet zich wel realiseren dat aan het energielabel voor nieuwbouw echt veel strengere eisen worden gesteld dan voor bestaande bouw’, zegt Arkesteijn in het ISSO-jaarboek. Dit najaar starten nieuwe opleidingen. ‘Dit is

duidelijk een zwaardere opleiding dan die voor adviseurs van energielabels in bestaande bouw. In feite moet de adviseur een complete epc kunnen opstellen en doorrekenen. Zaken als de NEN8088 voor ventilatieberekeningen en de NEN1068 voor berekening van thermische eigenschappen van materialen, moeten zij in de vingers hebben.’ Mogelijk moeten aanvullende proeven worden uitgevoerd, stelt Arkesteijn. ‘In tien procent van de opgeleverde woningen zal men een blaastest moeten doen. Ook zal de adviseur het gebruikte glas moeten controleren en bijvoorbeeld nagaan of de coating wel aan de goede zijde zit.’ Dat vraagt flink wat bouwkundige en installatietechnische kennis van de adviseurs.

‘sanctie energielabel disproportioneel’Huiseigenaren kunnen hun woning niet verkopen als ze niet beschikken over een energielabel. Die straf is disproportioneel, meldt directeur belangenbehartiging Rob Mulder van

Vereniging Eigen Huis. ‘Het ministerie van Binnenlandse

Zaken wil dat woningen niet van eigenaar kunnen wisselen als het energielabel ontbreekt. Vereniging Eigen Huis

vindt deze maatregel disproportioneel.

En de Raad van State - het hoogste

adviesorgaan van de regering - deelt deze mening.’ Met dat laatste loopt Mulder vooruit op het oordeel van de Raad van State over de bezwaren van CDA en VVD tegen de verplichting op het energielabel, die voorkomt uit een Europese richtlijn.

Mulder is het eens met het CDA en de VVD. ‘We pleiten ervoor dat elke woning een basislabel krijgt,

gebaseerd op het bouwjaar van de woning. Dit blijkt

volgens Mulder een goede voorspeller te zijn van de energiezuinigheid van de woning. ‘Door alle woningen in Nederland

een dergelijk basislabel te geven, voldoet Nederland

in één klap aan de Brusselse regelgeving.’ De Europese richtlijn laat echter geen ruimte toe voor een basislabel, meldt de Raad van State. Hierdoor blijft het wetsvoorstel voor het energielabel gehandhaafd voor behandeling in de Tweede Kamer.

utrechts archief krijgt energielabel aHet Utrechts Archief heeft haar de energieprestatie van haar gebouw verbeterd van energielabel G naar label A. Hiervoor werden energiebesparende maatregelen genomen zoals het aanbrengen van HR++ glas, isolatie van de gevel en het dak, energiezuinige verlichting en het integreren van de binnenplaats met het bestaande gebouw voor meer vloeroppervlak. Dit resulteert in bijna een halvering van het warmteverbruik. De Utrechtse wethouder vastgoed Gilbert Isabella hoopt dat deze grote labelsprong andere

vastgoedeigenaren aanspoort om dit ook toe te passen

bij hun eigen gebouw. Gemeente Utrecht is bezig om haar vastgoedportefeuille van 700 gebouwen in de komende tien jaar

te verduurzamen. Het Utrechts Archief is één

van de gebouwen die reeds is aangepakt.

EN

ER

GI

EL

aB

EL

en na de energiebeurslekker even genieten van de herfst


9-10-11 oktober energie 2012den bosch, nederlandInformatie: VNU Exhibitionstelefoon +31 302 952 [email protected]

10 oktober energiebesparing door monitoringcongresbrabanthallen, den boschInformatie: F&Btelefoon (035) 683 88 [email protected]

11 oktober succes met decentrale energie!congresbrabanthallen, den boschInformatie: F&Btelefoon (035) 683 88 [email protected]

9 - 11 oktober metering, billingcrm europe 2012 rai, amsterdamInformatie: Synergytelefoon +31 346 590 [email protected]

9 - 11 oktober smart homes 2012rai, amsterdamInformatie: Synergytelefoon +31 346 590 [email protected]

9 - 11 oktober transmission & distribution / smart grids europe 2012rai, amsterdamInformatie: Synergytelefoon +31 346 590 [email protected]

17 oktober energieopslag voor managersopleidingf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nl

23 - 24 oktoberoffshore energy 2012rai, amsterdamtelefoon (010) 209 26 00Informatie: Navingowww.offshore-energy.biz

23-24-30-31 oktoberenergie prestatie advies woningenopleidingf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nl

29 oktober (21 avonden)energiebeheerpost hbo-opleidingf&b training center, hilversumInformatie: PHOEtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.phoe.nl

30 oktober (11 avonden & 1 dag)inkoop van energiepost hbo-opleidingf&b training center, hilversumInformatie: PHOEtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.phoe.nl

31 oktober (4 avonden)advieskundepost hbo-opleidingf&b training center, hilversumInformatie: PHOEtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.phoe.nl

1 november (7 avonden & 1 dag)duurzame energieopleidingf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nl

7-8-14-15 novemberenergie prestatie advies utiliteitopleidingf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nl

14 - 15 novemberenergy forumbrussel, belgiëInformatie: Energy Forum,telefoon +32 924 192 [email protected]

14 - 15 novembersmart grids 2012madrid, spanjeInformatie: ACItelefoon +44 207 981 25 [email protected]

20, 21, 27 & 28 november (4 dagen)epn -nieuwbouwf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nl

30 november5th annual conference on competition and regulation in network industries (crni)brussel, belgiëInformatie: TU Delft,www.crninet.com

7 & 14 december (2 middagen)social mediaopleidingf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nl

12 decemberenergie voor niet-techniciopleidingf&b training center, hilversumInformatie: FedECtelefoon (035) 683 88 [email protected]; www.fedec.nlN

OV

EM

BE

R

OK

TO

BE

R

DE

CE

MB

ER

Gasrotonde: duurzame koers?

De energievraag stijgt, onze gasvoorraden raken op. Met de gasrotonde kan

Nederland de gasvoorziening veiligstellen. Tegelijkertijd staat de gasrotonde

op gespannen voet met de 202020 doelstellingen. Want wat zijn de gevolgen

voor het milieu? Hoe realiseren we een duurzame energievoorziening?

In het WebTV programma Podium praten experts daar over. Juristen en

geïnteresseerden kijken op pelsrijcken.tv. Pels Rijcken Bron van inzicht

www.pelsrijcken.tv

AdvGas-170x260mm.indd 1 18-09-12 10:35

50 e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 2

het thema van het komende ensoc magazine is

Decentrale energieDuo-interviewDuurzame energie wordt steeds meer decentraal opgewekt. Hoe krijgen dergelijke projecten een goede kans om te slagen? Gesprek met Monique van Eijkelenburg, directeur strategie bij Duurzame Energie Koepel, versus voormalig handelaar van Essent Maikel van den Corput, tegenwoordig eigenaar van Energy Services.

CongresOveral ontstaan decentrale energiebedrijven, van klein tot groot, van (semi) particulier tot bedrijfsmatig. Waar gaat het naar toe? Wat zijn de mogelijkheden? Welke financieringsvormen zijn er? Hoe werkt het in de praktijk? Verslag van het congres ‘Succes met decentrale energie’ op de vakbeurs Energie 2012 in de Brabanthallen te ’s-Hertogenbosch.

En verder:

akkoordFractiespecialisten van VVD, SP, PvdA, D66, CDA, ChristenUnie, GroenLinks en Partij voor de Dieren hebben afgesproken na de verkiezingen - ongeacht de uitslag – te overleggen over een Nationaal Energietransitie Akkoord. Doel is een beleid dat burgers en bedrijven langer zekerheid biedt, een cruciale factor voor een beter investeringsklimaat. Hoe moet het akkoord eruit komen te zien?

Betaalbare energieWelke maatregelen moet Nederland nemen om energie betaalbaar te houden? En hoe moet dit in Europees verband plaatsvinden? Daarover vertelt Utrechts hoogleraar Wim Turkenburg, co-auteur van de Global Energy Assessment, een internationale studie naar de kosten en baten van de overgang naar een duurzame energievoorziening.

Het volgende nummer verschijnt in december 2012

*energy society magazine

ensoc magazine is een uitgave

van f&b specialisten in energie en

milieu. het vakblad publiceert nieuws

en kennis voor bedrijven om hun

energiekosten te verlagen via besparing

en slimme inkoop van energie. het maakt

onderdeel uit van het multimediale

platform www.ensoc.nl, platform voor

betaalbare energie. ensoc magazine

verschijnt vier keer per jaar en wordt

verspreid op basis van abonnementen.

uitgever: c.h. (karin) de ferrante,


postbus 77, 1200 ab hilversum,

tel: 035 - 683 88 33, fax: 035 - 683 36 88

hoofdredactie: n. (norbert) cuiper,


medewerkers: robin aerts, raymond

beuken, michiel van bruggen, dorith

dongelmans, hamilcar knops,

elmer van krimpen, antoine stultjens en

cyril widdershoven.

advertenties: branche connect,

ron de tyssonsk, tel: 0226 - 354 007

mobiel: 06 - 10 89 33 59

e-mail: [email protected]

druk: drukkerij badoux, houten,

www.gewoonbadoux.nl

foto’s pagina 10 + 47: arjanneke van den

berg, www.phox-ontwerp.nl

ontwerp en lay-out: paulien hassink,

www.phontwerp.nl

abonnementen: 137,- per jaar (excl. btw),

abonnementen worden per 1 januari

automatisch verlengd, tenzij

uiterlijk 4 weken vooraf schriftelijk

bericht van opzegging is ontvangen

www.ensoc.nl

issn: 2212-795x

Energy to succeed

0800--4297766www.gazprom--energy.com/nl [email protected]

Stap vandaag nog over

Stap over naar ‘Flexibel’ en we helpen u te profiteren van de meest gunstige energieprijzen op de markt, kosten te besparen en geven u controle over uw energiekosten.

• Maak gebruik van de best mogelijke energieprijzen • Uw energiepartner die u maatwerk biedt • Eerlijke en duidelijke afspraken met een focus

op de lange termijn relatie

Energy to succeed

0800--4297766www.gazprom--energy.com/nl [email protected]

Stap vandaag nog over

Stap over naar ‘Flexibel’ en we helpen u te profiteren van de meest gunstige energieprijzen op de markt, kosten te besparen en geven u controle over uw energiekosten.

• Maak gebruik van de best mogelijke energieprijzen • Uw energiepartner die u maatwerk biedt • Eerlijke en duidelijke afspraken met een focus

op de lange termijn relatie

e n s o c m a g a z i n e n a j a a r 2 0 1 252

De wereld van vandaag vraagt om transparante, solide en veilige energiemarkten. Daarom vertrouwen Europese energie bedrijven, grote energieverbruikers en fi nanciële instellingen op APX-ENDEX, een van de belangrijkste energiebeurzen in Europa. APX-ENDEX faciliteert handel in gas en elektriciteit voor in- en verkopers op de groot handelsmarkten van Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk. Making Energy Markets Work.

Making Energy Markets Work

apxendex.com

APX1153_Corp_Adv_170x240_v2.indd 1 30-11-11 17:33

Documents

Ensoc magazine najaar 2012 def