20
2016 Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko literatura/ Literatura en castellano Euskarazko literatura itzulpena / Traducción literaria al euskera 2016ko urriaren 19an / 2016ko urriaren 19an

Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

  • Upload
    others

  • View
    7

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

2016

Euskarazko literatura/ Literatura en euskera

Gaztelaniazko literatura/ Literatura en castellano

Euskarazko literatura itzulpena / Traducción literaria al euskera

2016ko urriaren 19an / 2016ko urriaren 19an

Page 2: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI

2016

Euskarazko literatura – Literatura en euskera

Irabazlea - Ganador: LUIS GARDE IRIARTE Izenburua - Título: Ehiztariaren isilaldia Argitaletxea - Editorial: Pamiela Gaztelaniazko literatura – Literatura en castellano

Irabazlea - Ganadora: GABRIELA YBARRA PASCH Izenburua - Título: El Comensal Argitaletxea - Editorial: Caballo de Troya

Euskarazko literatura itzulpena / Traducción literaria al euskera

Irabazlea / Ganador: XABIER OLARRA LIZASO Izenburua / Título: Ulises (James Joyce) Argitaletxea / Editorial: Igela

Page 3: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

EUSKADI LITERATURA SARIA

EUSKARAZKO LITERATURA 2016

Epaimahaia - Jon Kortazar, epaimahaiburua - Aitzol Lasa, epaimhaikidea - Yurre Ugarte, epaimahaikidea - Pello Otxoteko, epaimahaikidea - Lourdes Otaegi, epaimahaikidea

Irabazlea

Irabazlea: Luis Garde Iriarte Izenburua: Ehiztariaren isilaldia Argitaletxea: Pamiela

18.000 euroko saria eta 4.000 euro, lan saritua beste hizkuntza batean argitaratzen bada.

Epaimahaiak ikusitako merituak

Ezkaba mendiko San Cristobal kartzelan 1938an izandako ihesaren inguruko narrazioa da Luis Garderen Ehiztariaren isilaldia. “Gorriak eskapatu egin dira, denak akabatu behar ditugu, kagoendios” esanez abiatu omen ziren rekete eta falangistak iheslarien bila, eta ehiza ankerraren xehetasunak oroituz ekiten dio idazleak ere ahanzturaren aurkako narrazio-saio handi honi. Emaitza liburu aberatsa da, sakona eta gogorra, irakurlearen kontzientzia astintzen duen urruneko sarraski lazgarriaren memoria etiko hurbila. Egilearen beraren antza duen narratzaile-ikerlearen eskutik helarazten zaigu eta geruza ezberdineko narrazio multipolarraren egitura hartzen du, “collage” aberatsa osatuz, garai, leku, pertsonaia eta gertakari ezberdinen ekarpenez. Batetik, presoen ihesaldiaren gaineko kronika historikoa eskaintzen digu eta fikziozko bi iheslariren ibileren bitartez ezinezko herio-ihesaren larritasunaz bat eginarazten zaio irakurleari. Modu paraleloan, ikerlearen beraren bizipenak erakusten zaizkigu isiltasunaren trinkotasunaren aurkako lehian. Bere peskizen berri ematen digu, dietario baten gisan, eta familia oroimenak eta haur garaiko ibilerak eransten dituelarik, sakontasuna hartzen du memoriaren betebeharrari buruzko hausnarketak. Izan ere, bere ikertzearen harira, egileak memoria historikoari buruzko hausnarketa kritikoa garatuko du, giza ehiza haren biolentzia neurrigabea eta isiltasun luzearen efektu ezabatzailea agerian jarriz, gaizkia bera eta injustizia kontzientzia gabea bihurtzen direlarik liburuaren ardatz nagusia. Geruza horiek ehuntzeko egileak diskurtso mota barietate zabala baliatu du trebeziaz; baina goi mailako idazlan batean bururatzen den ildo ezberdinen harilkatze narratiboa ez da kasualitatearen fruitu, zeren isilarazi den memoria eraikitzeko diskurtsu doi eta eraginkorraz hausnarketan baitihardu kontalariak liburuan zehar. Izan ere, ihesaldiaren balizko epikaren ordez, begirada liriko

Page 4: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

gizatiarra hautatu baitu Gardek, aldi berean, begirada etikorik zorrotzenaz fokatu duelarik ehiztari eraiki zirenen bortiztasunaren zioa eta isiltasunaren arrazoiak.

Luis Garde Iriarte

1961, Iruñea Filologian lizentziaduna, Donezteben du bizibidea. Zazpi poema-liburu argitaratu ditu: - Oihan nabarra (2004, BBK-Euskaltzaindia) - Haize hegoaren aroak (2007, Pamiela) - Gertakarien urtzea (2008, Alberdania) - Unplugged (2009, Kutxa Fundazioa) - Maizter arrotza (2013, Erein) - Trenen abiadura (2014, Pamiela) - Eremuen birkalifikatzea (2014, Pamiela)

Ehiztariaren isilaldia

Ezkaba, 1938ko maiatzaren 22a.

Preso matxinatu talde batek Iruñea ondoko San Kristobal Gotorlekuko ateak ireki ditu. Ihes jendetsua giza ehiza baten hasiera izanen da. Bi iheslari askatasunaren bila dabiltza inguruko haranetan barna.

Donemartie, gaur egun.

Hedapen urriko poemen idazle batek Ezkabako ihesaldiari buruzko nobela bat hastea erabaki du. Bildutako agiriak eta lekukotasunak aztertu bitartean, bere memoriarekin bakarka geratu da. Memoria historikoa bere historiaren memoria bilakatuko da. Norberaren oroimena ere jazarle iruzurgilea delako.

Aurreko edizioetako irabazleak (1997) Epaltza, Aingeru. Tigre ehizan, Elkarlanean. (1998) Juaristi, Felipe. Galderen geografia, Alberdania. (1999) Lertxundi, Anjel. Argizariaren egunak, Alberdania. (2000) Oñederra, Lourdes. Eta emakumeari sugeak esan zion, Erein. (2001) Saizarbitora, Ramon. Gorde nazazu lurpean, Erein. (2002) Borda, Itxaro. %100 Basque, Susa. (2003) Lizarralde, Pello. Larrepetit, Erein. (2004) Muñoz, Jokin. Bizia lo, Alberdania. (2005) Cano, Harkaitz. Belarraren ahoa, Alberdania. (2006) Zaldua, Iban. Etorkizuna, Alberdania. (2007) Montoia, Xabier. Euskal Hiria sutan, Elkar. (2008) Muñoz, Jokin. Antzararen bidea, Alberdania.

Page 5: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

(2009) Lete, Xabier. Egunsentiaren esku izoztuak, Pamiela. (2010) Etxegoien, Fermin. Autokarabana, Pamiela. (2011) Apalategi, Ur. Fikzioaren Izterrak, Susa. (2012) Cano, Harkaitz. Twist, Susa. (2013) Saizarbitoria, Ramon. Martutene. Erein (2014) Atxaga, Bernardo. Nevadako egunak. Pamiela (2015) Saria ez zen onartu

Page 6: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI

LITERATURA EN EUSKERA 2016

Jurado - Jon Kortazar, presidente del jurado - Aitzol Lasa, vocal - Yurre Ugarte, vocal - Pello Otxoteko, vocal - Lourdes Otaegi, vocal

Premiado

Autor: Luis Garde Iriarte Título: Ehiztariaren isilaldia Editorial: Pamiela

Premio de 18.000 euros y 4.000 euros si la obra premiada se publica en otra lengua.

Razonamiento del jurado

Ehiztariaren isilaldia de Luis Garde narra la fuga que tuvo lugar en 1938 en la prisión de San Cristóbal, en el monte Ezkaba. Se dice que los requetés y los falangistas emprendieron la búsqueda de los fugitivos al grito de “los rojos se han escapado, hay que acabar con todos ellos, caguendios"; el escritor da comienzo a esta gran narración, remedio contra el olvido, rememorando los detalles de aquella despiadada cacería. El resultado es un libro valioso, profundo y duro, una memoria ética cercana de aquella matanza atroz que sacude la conciencia del lector. El suceso lo narra un narrador-investigador que se asemeja al propio autor. La estructura de la obra se basa en una narración multipolar de varias capas, creando un valioso "collage" a partir de las aportaciones de distintas épocas, lugares, personajes y sucesos. Por una parte, la obra nos ofrece una crónica histórica de la fuga y, valiéndose de las andanzas de dos fugitivos ficticios, consigue que el lector se familiarice con la angustia que se siente ante la imposibilidad de huir de la muerte. De forma paralela, la obra nos muestra las vivencias del propio investigador en la batalla contra la firmeza del silencio. Nos cuenta sus pesquisas como si se tratase de un dietario y añade recuerdos familiares y de cuando era niño, realizando así una reflexión profunda sobre el deber de la memoria. De hecho, el autor realiza una reflexión crítica sobre la memoria histórica al hilo de su investigación, poniendo de manifiesto tanto la desmesurada violencia empleada en aquella cacería humana como el efecto supresor de un largo silencio. Así, el propio mal y la injusticia inconsciente se convierten en el eje principal del libro. Para unir esas capas entre sí, el autor se vale de una amplia variedad de discursos y lo hace con maestría. Sin embargo, la narrativa que hila la historia en esta obra de alto nivel no es fruto de la casualidad, ya que a lo largo del relato el narrador emplea un discurso preciso y eficaz con el

Page 7: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

objetivo de reconstruir esa memoria que ha sido acallada. Ciertamente, Garde ha escogido enfocar la fuga desde una mirada lírica humana, en lugar de hacerlo mediante una épica hipotética. Así, ha enfocado la causa de la crueldad de los que se convirtieron en cazadores y las razones de aquel silencio desde una mirada ética de lo más rigurosa.

Luis Garde Iriarte 1961, Pamplona Licenciado en Filología y residente en Santesteban. Ha publicado siete libros de poemas: - Oihan nabarra (2004, BBK-Euskaltzaindia) - Haize hegoaren aroak (2007, Pamiela) - Gertakarien urtzea (2008, Alberdania) - Unplugged (2009, Kutxa Fundazioa) - Maizter arrotza (2013, Erein) - Trenen abiadura (2014, Pamiela) - Eremuen birkalifikatzea (2014, Pamiela)

Ehiztariaren isilaldia

Ezkaba, 22 de mayo de 1938.

Un grupo de presos se rebela y abre las puertas del Fuerte de San Cristóbal, cerca de Pamplona. Una fuga multitudinaria es el comienzo de una cacería. Dos de los fugados buscan el camino de la libertad por los valles.

Donemartie, en la actualidad.

Un escritor de poemas con escasa repercusión ha decidido escribir una novela sobre la fuga de Ezkaba. Los documentos y testimonios recopilados harán aflorar sus recuerdos. La memoria histórica deja paso a la historia oculta en su memoria. Y es que incluso el recuerdo de uno mismo es un perseguidor tramposo.

Ganadores en las anteriores ediciones del premio (1997) Epaltza, Aingeru. Tigre ehizan, Elkarlanean. (1998) Juaristi, Felipe. Galderen geografia, Alberdania. (1999) Lertxundi, Anjel. Argizariaren egunak, Alberdania. (2000) Oñederra, Lourdes. Eta emakumeari sugeak esan zion, Erein. (2001) Saizarbitora, Ramon. Gorde nazazu lurpean, Erein.

Page 8: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

(2002) Borda, Itxaro. %100 Basque, Susa. (2003) Lizarralde, Pello. Larrepetit, Erein. (2004) Muñoz, Jokin. Bizia lo, Alberdania. (2005) Cano, Harkaitz. Belarraren ahoa, Alberdania. (2006) Zaldua, Iban. Etorkizuna, Alberdania. (2007) Montoia, Xabier. Euskal Hiria sutan, Elkar. (2008) Muñoz, Jokin. Antzararen bidea, Alberdania. (2009) Lete, Xabier. Egunsentiaren esku izoztuak, Pamiela. (2010) Etxegoien, Fermin. Autokarabana, Pamiela. (2011) Apalategi, Ur. Fikzioaren Izterrak, Susa. (2012) Cano, Harkaitz. Twist, Susa. (2013) Saizarbitoria, Ramon. Martutene. Erein (2014) Atxaga, Bernardo. Nevadako egunak. Pamiela (2015) El premio no fue aceptado

Irabazlea - Ganador: Luis Garde Iriarte Izenburua - Título: Ehiztariaren isilaldia Argitaletxea - Editorial: Pamiela

Page 9: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

EUSKADI LITERATURA SARIA

GAZTELANIAZKO LITERATURA 2016

Epaimahaia - Martin Olmos, presidente del jurado - Maria Eugenia Salaverri, vocal - Isabel Muguruza, vocal - Iñaki Esteban, vocal - Jon Bilbao, vocal

Irabazlea

Irabazlea: Gabriela Ybarra Pasch Titulua: El Comensal Argitaletxea: Caballo de Troya

18.000 euroko saria eta 4.000 euro, lan saritua beste hizkuntza batean argitaratzen bada.

Epaimahaiak ikusitako merituak

Epaimahaiak erabaki du El Comensal lanak irabazi duela Euskadi Literatura Saria Gaztelaniazko literatura atalean. Hurbileko gertakizun dramatikoei buruz idazterakoan egileak erakusten duen kontentzioa nabarmentzekoa da. Etxeko intimitatea nahi gabe denen bistakoa eta politikoa bihurtzen dela ikusten du idazleak. Aitona Javier de Ybarraren bahiketa eta erailketarekin hasi, eta amaren gaixoaldi eta heriotzarekin segi, autoreak maisutasunez josten ditu familiaren iraganari buruzko kontakizuna eta orainaldi intimoa. Eta dena urrundik begira bezala ari den ahots behatzaile batekin, baina irakurlea harrapatu eta hunkituz. Darabilen estiloak, itxura batean soila iruditu arren, eleberri honen mamia gorpuzten duten gertaera historiko eta pertsonalak berpizten dizkio irakurleari.

Gabriela Ybarra Pasch

Bilbo, 1983. Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzan lizentziatua da Comillasko Universidad Pontifician, eta New Yorkeko Unibertsitatearen masterra ere badauka Marketinean. Madrilen bizi da gaur egun, eta sare sozialak aztertzen eta merkatuari buruzko ikerketak prestatzen egiten du lan. Lehenengo eleberria du El comensal.

Page 10: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

El Comensal Heriotza bor-bor dago obra honetan. Heriok maite dugun norbait eramaten duenean, ondo konpondu ez dena herentzian jasotzen dugu; eta heriotzak dakarren samina, edo liberazioa, handi egiten da apurka, azkenean, bizirik geratu denak hildakoa joan dela ez ezik, bera ere pixka bat joan dela onartzen duen arte, besteen txatalez eginak baikara denok. Eleberri autobiografiko honetan, heriotzarekin eta familiarekin daukan harremana ulertzen ahalegintzen da Gabriela Ybarra, bi gertakari aztertuz: bere aitonaren heriotza, ETAk eraila 1977an, eta bere amaren heriotza, 2011n gertatuta, minbiziaren ondorioz. Hala, El comensal liburuaren lehenengo zatia Javier de Ybarra enpresario espainiarraren bahiketa eta erailketaren birbizipen librea da (memoria orok berez daukan fikziozko partea ezkutuan gorde gabe). Bilboko alkate eta Bizkaiko Aldundiko buru izan zen Francoren erregimenaren garaian, eta erail zutenean izugarrizko jipoia hartu zuen familiak (protagonistaren gurasoek Euskaditik alde egin behar izan zuten eta eskolta batekin ibili), baina narratzailearen ama oso gaixo jarri arte ez dira lehertzen bere garaian ondo baretu gabe geratutako doluak eta, askotan ezjakintasunagatik, behar bezala barreneratu ez ziren herentzia politikoak. Batez ere bi gauzagatik da eleberri garrantzitsua El comensal: batetik, gatazka historikoaren kontakizuna egiten duelako, erraietatik egin ere, baina biktimismoari izkina eginez, eta, bestetik, adierazten duelako ezinbestekoa dela heriotza agerira ekartzea, heriotza benetan onartuko badugu. Oso ohituta gaudenez biziaren azkenak eta gure gainbehera ezkutatzen, harrigarria da guretzat eleberria nola adiskidetzen den gaixotasunarekin: argi betean erakusten du, inongo puritanismorik gabe, saminaren saminez jardun gabe.

Aurreko edizioetako irabazleak (1997) Ugarte, Pedro. Los cuerpos de las nadadoras, Ed. Anagrama. (1998) Fernández de la Sota, José. Todos los santos, Ed. Hiperión. (1999) Atxaga, Bernardo. Lista de locos y otros alfabetos, Siruela. (2000) Díaz-Mas, Paloma. La tierra fértil, Ed. Anagrama. (2001) Aramburu, Fernando. Los ojos vacíos, Tusquets editores. (2002) González San Martín. Miguel, Pobeñeses, Bassarai. (2003) Altarriba, Antonio. La memoria de la nieve, Espasa narrativa. (2004) Gil Bera, Eduardo. Historia de las malas ideas, Destino. (2005) Pinilla, Ramiro. Verdes Valles, Colinas Rojas. 1. La tierra convulsa, Tusquets. (2006) De Dios, Javier. Comida para peces, Hiru. (2007) Bas, Juan. Voracidad, Ediciones B. (2008) Leguineche, Manu. El club de los faltos de cariño, Seix Barral. (2009) Etxenike, Luisa. El ángulo ciego, Bruguera. (2010) Fernández De la Sota, José. Vacilación, Bassarai. (2011) Bilbao, Jon. Bajo el influjo del cometa, Salto de página. (2012) Márquez, Juan Carlos. Tangram, Salto de página. (2013) Pinilla, Ramiro. Aquella edad inolvidable. Tusquets Editores. (2014) Estornés, Idoia. Cómo pudo pasarno esto. Erein (2015) Olmos, Martín. Escrito en negro. Pepitas de Calabaza

Page 11: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI

LITERATURA EN CASTELLANO 2016

Jurado - Martin Olmos, presidente del jurado - Maria Eugenia Salaverri, vocal - Isabel Muguruza, vocal - Iñaki Esteban, vocal - Jon Bilbao, vocal

Premio y premiada

Autora: Gabriela Ybarra Pasch Título: El Comensal Editorial: Caballo de Troya

Premio de 18.000 euros y 4.000 euros si la obra premiada se publica en otra lengua.

Razonamiento del jurado

El jurado ha considerado la obra El Comensal ganadora de la modalidad Literatura en castellano de los Premios Euskadi.

Destaca la contención a la hora de escribir sobre unos hechos cercanos y dramáticos, en los que la autora ve cómo la intimidad de la familia se convierte, sin desearlo, en algo público y político. Desde el secuestro y asesinato de su abuelo, Javier de Ybarra, hasta la enfermedad y muerte de su madre, la narradora conjuga magistralmente el relato del pasado familiar y el del presente más íntimo, siempre desde un logrado distanciamiento de la voz observadora que, sin embargo, atrapa y conmueve. El estilo, de una sencillez engañosa, consigue hacer revivir ante el lector los acontecimientos históricos y personales que dan cuerpo a esta importante novela.

Gabriela Ybarra Pasch

Bilbao, 1983. Es licenciada en Administración y Dirección de Empresas por la Universidad Pontificia de Comillas y máster en márketing por la Universidad de Nueva York. Actualmente vive en Madrid en donde trabaja analizando redes sociales y elaborando estudios de mercado. El comensal es su primera novela.

Page 12: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

El comensal La muerte es un acontecimiento de primer orden. Cuando la parca se lleva a un ser querido heredamos lo que quedó sin resolver, y el dolor, o la liberación, que acarrea el deceso se extiende en el tiempo hasta que el vivo asume no sólo la desaparición del otro, sino también parte de la suya propia en la medida en que estamos hechos de retazos de los demás. En esta novela autobiográfica Gabriela Ybarra trata de comprender su relación con la muerte y la familia a través del análisis de dos sucesos: el asesinato de su abuelo en 1977 a manos de ETA y el fallecimiento de su madre en 2011 por un cáncer. Así, la primera parte de El comensal es una reconstrucción libre (por tanto, no esconde la parte de ficción de toda memoria) del secuestro y posterior asesinato del empresario español Javier de Ybarra, quien también fue alcalde de Bilbao y presidente de la Diputación de Vizcaya durante el régimen franquista. Aunque esta muerte ha sacudido a todo el clan familiar (los padres de la protagonista tienen que abandonar el País Vasco y convivir con un escolta), no es hasta que la madre de la narradora enferma fatalmente que los duelos no hechos y las herencias políticas no asumidas (a veces por ignorancia) estallan. El comensal es una novela importante por dos cosas: la narración de un conflicto histórico desde un lugar personal procurando la huida del victimismo y el reconocimiento de la importancia que tiene el hacer visible la muerte para asumirla. Acostumbrados como estamos a que los procesos de deterioro y fin de la vida se escondan, la novela sorprenderá por lo que tiene de reconciliación con la enfermedad, que aquí es relatada con luminosidad y sin puritanismo ni autocompasión.

Ganadores en las anteriores ediciones del premio (1997) Ugarte, Pedro. Los cuerpos de las nadadoras, Ed. Anagrama. (1998) Fernández de la Sota, José. Todos los santos, Ed. Hiperión. (1999) Atxaga, Bernardo. Lista de locos y otros alfabetos, Siruela. (2000) Díaz-Mas, Paloma. La tierra fértil, Ed. Anagrama. (2001) Aramburu, Fernando. Los ojos vacíos, Tusquets editores. (2002) González San Martín. Miguel, Pobeñeses, Bassarai. (2003) Altarriba, Antonio. La memoria de la nieve, Espasa narrativa. (2004) Gil Bera, Eduardo. Historia de las malas ideas, Destino. (2005) Pinilla, Ramiro. Verdes Valles, Colinas Rojas. 1. La tierra convulsa, Tusquets. (2006) De Dios, Javier. Comida para peces, Hiru. (2007) Bas, Juan. Voracidad, Ediciones B. (2008) Leguineche, Manu. El club de los faltos de cariño, Seix Barral. (2009) Etxenike, Luisa. El ángulo ciego, Bruguera. (2010) Fernández De la Sota, José. Vacilación, Bassarai. (2011) Bilbao, Jon. Bajo el influjo del cometa, Salto de página. (2012) Márquez, Juan Carlos. Tangram, Salto de página. (2013) Pinilla, Ramiro. Aquella edad inolvidable. Tusquets Editores. (2014) Estornés, Idoia. Cómo pudo pasarno esto. Erein (2015) Olmos, Martín. Escrito en negro. Pepitas de Calabaza

Page 13: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

Irabazlea - Ganadora: Gabriela Ybarra Pasch Izenburua - Título: El Comensal Argitaletxea - Editorial: Caballo de Troya

Page 14: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

EUSKADI LITERATURA SARIAK

EUSKARAZKO LITERATURA ITZULPENA 2016

Epaimahaia

- Juan Garzia, epaimahaiburua - Aintzane Ibarzabal, epaimahaikidea - Gidor Bilbao, epaimahaikidea - Juan Luis Goikoetxea, epaimahikidea - Bakartxo Arrizabalaga, epaimahaikidea

Irabazlea eta sariaren nolakoa

Irabazlea: Xabier Olarra Lizaso Izenburua: Ulises (James Joyce) Argitaletxea: Igela

18.000 euroko saria.

Epaimahaiak ikusitako merituak

Uzta ederreko urtea izan da, eta atsegin handiz hartu du epaimahaiak halako lan bikainen artean aukeratu beharraren neke gozoa. Ederrak ez ezik, mardulak ere bai lan batzuk, eskergak. Pena bakarra, bat baino ezin saritu izana. Hona, bada, lehia bizian zein hautatu dugun: James Joyceren Ulises. Izugarria da obra, zentzu guztietan, bere zabalean eta bere konplexuan. Erregistroak eta estiloak etengabe aldatzen dira, eta solas-jokoz josirik dago testua, estilo-ariketa erraldoi bat balitz bezala. Erreferentzia kultural ugariak guztiz modu sotilean txertaturik datoz testuaren jarioan. Horiek eta gehiago, jakina, bilbe xehe-xehe batean jasorik egun arrunt bezain gogoangarri baten abentura existentziala. Obra hau euskaraz edonola ematea ere, ez zen dema makala, baina auzo-erdaretako bertsioak berdintzen eta inoiz are gainditzen dituen egokitasun miragarri batez emana datorkigu itzulpen honetan. Tarteka, ausartak dira itzultzailearen erabaki batzuk, baina nekez irudika liteke nola heldu bestela testuaren koska latzei. Horrez gainera, edizioa bera ere oso zaindua da, eta guztiz osatu eta eguneraturik datoz paratestu oparo baina kasu honetan ia ezinbestekoak; izan ere, oharrak eta abarrak munta handikoak dira maisulan honetan, testutik bereizezinak ia.

Page 15: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

Honenbestez, literatura-kanoneko ale gailenetariko bat du euskal irakurleak eskura, bikain ondu eta aurkeztua. On degigula.

Xabier Olarra Lizaso

Tolosa, 1953. Deustuko Unibertsitatean Filosofia eta Letretan lizentziatua, Hizkuntza Erromanikoen Espezialitatean. Euskal Filologia irakasle izan zen 1979an Bilbon, Irakasleak Prestatzeko Unibertsitate Eskolan. 1980tik 1988ra bitarte Euskara eta Euskal Literaturaren katedradun Elgoibarren eta Hernanin, batxilergo-institutuetan. Bordeleko Études Basques-en irakurle lanean aritu zen urtebetez, 1984an. 1988tik 2010era arte itzultzaile-lanean jardun zuen Nafarroako Gobernuaren Itzulpen Atalean. 1989an Igela argitaletxea sortu zuen Joseba Urteagarekin eta beste lagun batzuekin, literaturaren historiako hainbat lan gogoangarri argitaratu dituen etxea. Literatur itzultzaile izan da 1986tik gaur arte. Berrogei lan inguru itzuli ditu, batik bat ingelesetik eta frantsesetik. Itzulpen horietako batzuek aipamen bereziak edota sariak jaso dituzte ibilbide luze horretan zehar: Ambrose Bierceren Deabruaren hiztegia (2002) Raymond Queneauren Estilo Ariketak (2006), J. R. R. Tolkienen Hobbita (2008), Alaa Al-Aswaniren Jakobian Eraikina (2012) eta James Joyceren Ulises (2016).

Ulises (James Joycerena)

James Joyce (Dublin, 1882 – Zürich 1941) idazlearen Ulises nobela 1922an argitaratu zen, Parisen, Shakespeare and Company liburudendaren eskutik. Literaturzale eta aditu askorentzat XX. mendeko nobelarik garrantzitsuena da Ulises, eta ukaezina ondorengo literaturan izan duen eragina. Hala aitortzen zuen T. S. Eliot poeta modernistak: “Ene iduriko, liburu hau da gure garaiak aurkitu duen adierazpenik garrantzitsuena; guztiok zordun gatzaizkion liburua da, eta gutako inork ihes egin ezin diona”. XX. mendeko literaturan funtsezkoak izan diren hainbat nobelagileren ibilbideak, William Faulkner edo Gabriel García Márquez amerikarrenak, esate baterako, ezin uler daitezke Ulisesek irekitako bidearen eragin hori gabe. Halaxe aitortu zuen kolonbiarrak: “Joyce irakurri gabea nuenez, Ulisesekin hasi nintzen. Eta etorkizuneko nire idaz kuntzan oso baliagarria izango zen zerbait ikasi nuen: barne bakarrizketaren teknika”. Faulknerrek hala esan omen zion emazteari Ulises ulertezina zelaeta kexatu zitzaionean: “Irakurri berriro”. Izan ere, iturri horretatik edanda idatzi baitzuen Hotsa eta ardaila bere maisulana.

Page 16: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

Zailtasunaren ospe hori berekin izan du Ulisesek argitaratu zen une beretik. Orain, argitalpen ohardun honi esker, irakurle euskaldunak bidea leundua eta zenbait korapilo askatuak aurkituko ditu, hainbat ataka gaitzetan onik ateratzeko.

Aurreko edizioetako irabazleak (1997) Morales, Jose, Gure garaiko heroia, Lermontov, M.J., Ibaizabal arg. (1998) Muñoz, Jon, Harreman arriskutsuak, Declos, Ibaizabal arg. (1999) Garzia Garmendia, Juan, Ipuin hautatuak, Borges, J.L., Ibaizabal arg. (2000) Aldasoro, Irene, Dublindarrak, Joyce, J., Alberdania. (2001) Zabaleta, Josu, Fantasiazko ipuinak, Maupassant, G Ibaizabal arg. (2002) Mendiguren, Iñaki, Harri Potter eta sekretuen ganbera, Rowling J. K., Elkarlanean. (2003) Navarro, Koro, Zortzi kontakizun, Bashevis Singer Isaac, Alberdania. Elkarlanean. (2004) Garikano, Antton, Bederatzietatik bederatzietara, Leo Perutz, Alberdania & Elkar. (2005) Zabalo, Karlos, Parisen sabela, Alberdania & Elkar. (2006) Olarra, Xabier, Estilo ariketak, Igela. (2007) Rey, Fernando, Pereirak dioenez, Igela. (2008) Zabaleta, Josu, Gaueko gezurrak, Alberdania & Elkar. (2009) Olano, Antton, Ilargi-harria, Alberdania & Elkar. (2010) Mendizabal, Jesús Mari, Eguzki kolpea, Alberdania-Elkar. (2011) Zabala, Karlos, Zubi bat Drinaren gainean, Elkar. (2012) Olarra, Xabier eta Royo, Arantzazu, Jakobian eraikina, Igela. (2013) Mendiguren, Iñaki eta Turtle, Sarah. Tom Sawyer-en abenturak. Alberdania-Erein-Igela (2014) Roque, Iñigo. Gauzen ordena naturala. Alberdania-Erein-Igela (2015) Garzia, Juan. Sonetoak. Aztarna

Page 17: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI

TRADUCCIÓN LITERARIA AL EUSKERA 2016

Jurado

- Juan Garzia, presidente del jurado - Aintzane Ibarzabal, vocal - Gidor Bilbao, vocal - Juan Luis Goikoetxea, vocal - Bakartxo Arrizabalaga, vocal

Premio y premiado

Premiado: Xabier Olarra Lizaso Título: Ulises (James Joyce) Editorial: Igela

Premio de 18.000 euros.

Razonamiento del jurado

Ha sido un año de muy buenas cosechas y el tribunal se ha tomado de buena gana el deber de escoger entre obras tan magníficas, lo cual es una tarea ardua y placentera a la vez. Además de maravillosas, algunas obras han resultado ser voluminosas, inmensas. La pena es que solo una de ellas puede ser premiada. Pues bien, he aquí la obra que hemos escogido en esta competición tan reñida: Ulises, de James Joyce. La obra es increíble en todos los sentidos, en toda su extensión y en su complejidad. Los registros y los estilos cambian constantemente y el texto está repleto de juegos de palabras, como si se tratase de un gran ejercicio de estilo. A lo largo del texto, se han introducido varias referencias culturales de manera muy sutil. Naturalmente, encontraremos eso y mucho más en esta aventura existencial de un día normal y conmemorativo a su vez, desarrollada siguiendo una trama muy detallada. El simple hecho de traducir esta obra al euskera era todo un desafío, pero esta traducción está a la altura de las versiones en lenguas extranjeras e incluso las supera gracias a su maravillosa adecuación. En ciertos casos las decisiones del traductor son atrevidas, pero resulta difícil imaginar otra forma de abordar los complejos matices del texto.

Page 18: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

Además, han cuidado mucho la edición. Han completado y actualizado los paratextos, abundantes pero casi imprescindibles en este caso concreto. Y es que en esta obra maestra las notas y demás elementos tienen mucha importancia y no se pueden separar del texto. Por tanto, el lector vascoparlante tiene ante sí una de las obras más destacadas del canon literario, una obra escrita y presentada de manera impecable. Que aproveche.

Xabier Olarra Lizaso

Tolosa, 1953. Licenciado en Filosofía y Letras por la Universidad de Deusto, en la especialidad de Lenguas Románicas. En 1979 fue profesor de Filología Vasca en la Escuela Universitaria de Magisterio de Bilbao. Desde 1980 hasta 1988 fue catedrático de Euskera y Literatura Vasca en institutos de bachillerato de Elgoibar y Hernani. En 1984 trabajó un año como lector en Études Basques, en Burdeos. Desde 1988 hasta 2010 trabajó como traductor en el Área de Traducción del Gobierno de Navarra. En 1989 fundó la editorial Igela junto con Joseba Urteaga y otros compañeros, editorial que ha publicado varias obras memorables en el ámbito de la literatura histórica. Desde 1986 hasta la fecha ha trabajado como traductor literario. Ha traducido unas cuarenta obras, sobre todo del inglés y del francés. Durante su larga trayectoria, algunas de esas traducciones han recibido menciones especiales o premios: Deabruaren hiztegia (2002), de Ambrose Bierce; Estilo Ariketak (2006), de Raymond Queneau; Hobbita (2008), de R. R. Tolkien; Jakobian Eraikina (2012), de Alaa Al-Aswani; y por último Ulises (2016), de James Joyce.

Ulises (de James Joyce)

La novela Ulises del escritor James Joyce (Dublín, 1882 - Zúrich, 1941) se publicó en 1922 en París, de la mano de la librería Shakespeare and Company. Para muchos amantes de la literatura y expertos, Ulises es la novela más importante del siglo XX y ha tenido una influencia incuestionable en la literatura. Eso dijo el poeta modernista T. S. Eliot: "En mi opinión, este libro es la expresión más importante de nuestros tiempos; todos tenemos mucho que agradecer a este libro y ninguno de nosotros puede perdérselo". La influencia de Ulises ha sido indispensable en la trayectoria de muchos novelistas que han sido fundamentales en la literatura del siglo XX, como William Faulkner o Gabriel García Márquez, por ejemplo. El colombiano confesó lo siguiente: "Como jamás había leído a Joyce, empecé por su obra Ulises. Y así, aprendí algo que me sería muy útil para redactar mis obras: la técnica del monólogo interior".

Page 19: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

Se dice que cuando la esposa de Faulkner se quejó de que Ulises era incomprensible, este le respondió: "Léelo otra vez". La verdad es que Faulkner escribió su obra maestra El ruido y la furia bajo la influencia de la obra de Joyce. Ulises siempre ha tenido fama de ser una novela difícil, desde el mismo momento en el que se publicó. Ahora, gracias a esta publicación con notas, la lectura será más fácil para el lector vascoparlante y verá que algunos enredos ya han sido resueltos, para que pueda salir ileso de trances complicados.

Ganadores en las anteriores ediciones del premio (1997) Morales, Jose, Gure garaiko heroia, Lermontov, M.J., Ibaizabal arg. (1998) Muñoz, Jon, Harreman arriskutsuak, Declos, Ibaizabal arg. (1999) Garzia Garmendia, Juan, Ipuin hautatuak, Borges, J.L., Ibaizabal arg. (2000) Aldasoro, Irene, Dublindarrak, Joyce, J., Alberdania. (2001) Zabaleta, Josu, Fantasiazko ipuinak, Maupassant, G Ibaizabal arg. (2002) Mendiguren, Iñaki, Harri Potter eta sekretuen ganbera, Rowling J. K., Elkarlanean. (2003) Navarro, Koro, Zortzi kontakizun, Bashevis Singer Isaac, Alberdania. Elkarlanean. (2004) Garikano, Antton, Bederatzietatik bederatzietara, Leo Perutz, Alberdania & Elkar. (2005) Zabalo, Karlos, Parisen sabela, Alberdania & Elkar. (2006) Olarra, Xabier, Estilo ariketak, Igela. (2007) Rey, Fernando, Pereirak dioenez, Igela. (2008) Zabaleta, Josu, Gaueko gezurrak, Alberdania & Elkar. (2009) Olano, Antton, Ilargi-harria, Alberdania & Elkar. (2010) Mendizabal, Jesús Mari, Eguzki kolpea, Alberdania-Elkar. (2011) Zabala, Karlos, Zubi bat Drinaren gainean, Elkar. (2012) Olarra, Xabier eta Royo, Arantzazu, Jakobian eraikina, Igela. (2013) Mendiguren, Iñaki eta Turtle, Sarah. Tom Sawyer-en abenturak. Alberdania-Erein-Igela (2014) Roque, Iñigo. Gauzen ordena naturala. Alberdania-Erein-Igela (2015) Garzia, Juan. Sonetoak. Aztarna

Page 20: Euskarazko literatura/ Literatura en euskera Gaztelaniazko ......EUSKADI LITERATURA SARIAK PREMIOS DE LITERATURA EUSKADI 2016 Euskarazko literatura – Literatura en euskera Irabazlea

Irabazlea / Ganador: Xabier Olarra Lizaso Izenburua / Título: Ulises

Argitaletxea / Editorial: Igela