Farmakologija - Predavanja (HR)

Opa farmakologija 1

OPA FARMAKOLOGIJAPrim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

Osnovna literatura:

Farmakoterapijski prirunik, 3. izdanje, Med-Ekon d.d., 2000.

Interna medicina, 2. izdanje, Naprijed, 1997.

(4. poglavlje)

Medicinska farmakologija, Medicinska naklada, 1993.

www.belimantil.info

Opa farmakologija 2

FARMAKOLOGIJA je znanost o lijekovima, odnosno, znanost o

meudjelovanju lijeka i organizma

FARMACIJA je znanost i struka koja se bavi pripremom i izradom lijekova

KLINIKA FARMAKOLOGIJA je specijalnost znanstvenog prouavanja djelovanja lijekova na ovjeka

www.belimantil.info

Opa farmakologija 3

POVIJEST MODERNE

FARMAKOLOGIJE

HIPOKRAT (460-355. B. C.) - PRIMUM NON NOCERE - Ponekad je dobar lijek kad se ne

uzme nita!

PARACELSUS (1493-1541) - Sve je otrov i nita nije bezazleno, samo o doziranju ovisi da li je neto otrovno ili nije!

OSLER (1865) - ovjek ima uroenu tenju za uzimanjem lijekova. To je jedno od

obiljeja koje ovjeka razlikuje od ivotinje.

www.belimantil.info

Opa farmakologija 4

ALOPATIJA - suprotno se lijei suprotnim

Giegoriy (1735-1821)

putanje krvi

emetici

purgativi

HOMEOPATIJA - slino se lijei slinim

Hahnemann (1755-1843)

Uinak lijekova poveava se njihovim razrijeenjem.

www.belimantil.info

Opa farmakologija 5

PRVI FARMAKOLOKI LABORATORIJ osnovan je 1846. godine u Dorpatu

(Estonija). Rudolf Buckheim ustanovljuje

farmakologiju kao eksperimentalnu struku,

nasuprot dotadanjoj praksi prenoenja iskustva.

U Hrvatskoj je prvi farmakoloki laboratorij osnovan 1919. godine na alati.

www.belimantil.info

Opa farmakologija 6

MODERNA KLINIKA FARMAKOLOGIJA

Claude Bernard (1865) - Moral ne zabranjuje

provoenje pokusa na susjedima ili na nama samima. Zabranjeni su samo oni pokusi koji mogu nakoditi

Thomas Lewis (1934) - Principi klinikog ispitivanja lijekova - rano kliniko ispitivanje kinidina

Harry Gold (1952) - ovjek je prikladna studija ovjeanstva

Klinika medicina + farmakologija = klinika farmakologija

www.belimantil.info

Opa farmakologija 7

FARMAKOKINETIKA

prouava kako se lijek ponaa u organizmu od mjesta primjene do

izluivanja

aplikacija, distribucija, biotransformacija, eliminacija

FARMAKODINAMIKA

prouava mehanizam djelovanja lijekova; kako lijek utjee na funkcije organizma, pojaavanje ili supresija, poboljanje bolesti, doze, nuspojave

www.belimantil.info

Opa farmakologija 8

FARMAKOTERAPIJA - primjena

farmakolokih spoznaja u medicinskoj praksi

FARMAKOGRAFIJA (receptura) - propisivanje

lijekova

TOKSIKOLOGIJA - znanost o interakciji tvari i

ovjeka

FARMAKOPEJA - propisi o sastavu,

svojstvima, postupcima za ispitivanje istoe, uvanju

lijekova

OFICINALNI LIJEKOVI - farmakopejski

MAGISTRALNI LIJEKOVI - ljekarniki

OPSOLENTNI LIJEKOVI - zastarjeli

www.belimantil.info

Opa farmakologija 9

LEGISLATIVA - zakoni i propisi koji su obvezatni za lijenika i farmaceuta, a osiguravaju pravilnu primjenu i postupak s

lijekovima, u cilju spreavanja tetnog utjecaja na ljude

ZAKON O LIJEKOVIMA I MEDICINSKIM PROIZVODIMA, Zastupniki dom Sabora RH, 1997. ovim se Zakonom utvruje nain ispitivanja, proizvodnje i izradbe, promet, provjera kakvoe, oglaavanje i obavjetavanje, nadzor nad lijekovima i medicinskim proizvodima

www.belimantil.info

Opa farmakologija 10

lanak 2. (Zakon o lijekovima i medicinskim proizvodima)

Gotovi lijekovi - proizvodi koji se stavljaju u promet pod nazivom odabranim od proizvoaa

Imunoloki lijekovi - cjepiva, serumi, alergeni, antigeni

Radioaktivni lijekovi

Lijekovi visoke tehnologije/biotehnologije

Lijekovi iz ljudske krvi ili plazme - albumin, faktori zgruavanja

Prirodni lijekovi

www.belimantil.info


Lijekovi s vitaminima, odnosno mineralima

Tvari kemijskog, mineralnog, biljnog, ivotinjskog ili ljudskog podrijetla koje se koriste za proizvodnju lijekova

Magistralni pripravci - pripremaju se u ljekarni prema lijenikom receptu za specifinog (pojedinanog) bolesnika

Galenski pripravci - izrauju se u ljekarnama do 100 dnevno, prema postupku

opisanom u farmakopeji

Krv i krvni sastojci

www.belimantil.info


PODRIJETLO LIJEKOVA

Mineralno - jod, talk,

ivotinjsko - inzulin, antitoksin,

Biljno - brokula,

Kemijska sinteza - acetilsalicilna kiselina, vitamin C,

Semisintetski lijekovi - prirodne ljekovite tvari koje se dodatno

prerauju

www.belimantil.info


Organske prirodne ljekovite tvari - nalaze se

u biljkama i ivotinjama, a nazivaju se vie prema biolokim, nego kemijskim svojstvima

Alkaloidi - bazine tvari koje sadre duik

Glikozidi - spojevi razliitih eera

Saponini - glikozidi koji se pjene u vodi

Masti i masna ulja - esteri masnih kiselina (ricinus)

Eterina ulja - lako hlapljivi spojevi specifinog mirisa

Treslovine i tanini - adstringensi

Gorke tvari (amara) - ksilostein, vrlo otrovan (pospjeuje probavu)

Sluzi - viskozne tekuine (macerat sljezovog korijena)

Antibiotici - proizvodi mikroorganizama koji djeluju inhibitorno na rast drugih mikroorganizama

www.belimantil.info


KLASIFIKACIJA I NAZIVI LIJEKOVA

a) Farmakodinamska - prema mehanizmu djelovanja

b) Farmakoterapijska - prema medicinskoj upotrebi

FARMAKODINAMSKA

- Antagonisti kalcija

- Beta blokatori

- Beta blokatori

- Inhibitori sinteze

prostaglandina

- Inhibitori sinteze

prostaglandina

FARMAKOTERAPIJSKA

- Antihipertenzivi

- Antihipertenzivi

- Antiaritmici

- Protuupalni lijekovi

- Antitrombotici

www.belimantil.info


ATC (ATK) - klasifikacija

Anatomsko - terapijsko - kemijska

Preporuka SZO

Npr. A 10 A

A alimentarni sustav

10 lijekovi za lijeenje eerne bolesti

A inzulin

www.belimantil.info


NAZIVI LIJEKOVA

Tradicionalni nazivi - talk, morfin, ricinus

Kemijski nazivi - askorbinska kiselina

Generiki nazivi (INN) - izonijazid (izonikotinska kiselina hidrazid)

Zatiena imena - Sumamed

(azitromicin)

www.belimantil.info


Djelovanje i primjena lijeka

DJELOVANJELokalno Ope

Primjena Primjena

Lokalno Enteralno Parenteralno

- na kou- na sluznicu- direktno u tkivo (npr. zglob)

- direktno u krvnu ilu (npr. koronarografija)

- peroralno- rektalna klizma

- direktno u krvnioptok

- inhalacija- pod kou- na sluznicu- na kou

www.belimantil.info


Sudbina lijeka u organizmu

UINAK

VEZANI

NEVEZANI

TKIVO

RASPODJELA

Krvna cirkulacija

NEVEZANI LIJEK

Vezani lijek Metaboliti

APSORPCIJA IZLUIVANJE

RASPODJELA

METABOLIZAMTKIVO

www.belimantil.info


Prolaz lijekova kroz stanine membrane

Stanine se membrane sastoje od

lipida i proteina.

Stanina je membrana selektivno

propusna; voda i neke druge

molekule mogu brzo proi kroz nju, a

drugih je prolaz ogranien ili

sprijeen.

www.belimantil.info


Mehanizmi prolaza lijekova kroz

membranu

Difuzija

Liposolubilnost

Ionizacija

Aktivni transport

Olakana difuzija

Pinocitoza

www.belimantil.info


BIOLOKA RASPOLOIVOST nakon peroralne primjene oznaava postotak lijeka koji dospije u opu cirkulaciju i raspoloiv je za farmakoloko djelovanje.

BIOEKVIVALENTNOST - dva su

lijeka jednake bioraspoloivosti.

www.belimantil.info


Eliminacija lijekova

Ekskrecija nepromijenjenog lijeka

Biotransformacija

Prvi prolaz kroz jetru

Izluivanje bubrezima

glomerularna filtracija

ponovna apsorpcija u tubulima

tubularna sekrecija

www.belimantil.info


Faze biotransformacije

1. FAZA

- Oksidacija

- Redukcija

- Hidroliza

- Dezaminacija

- Promjene na

prstenu

2. FAZA

Konjugacija s

- Glukuronskom kiselinom

- Sumpornom kiselinom

- Aminokiselinama

- Glutationom

IZLUIVANJE

www.belimantil.info


Farmakokinetski parametri

A) Lijek sa stalnom

brzinom izluivanja

B) Lijek s brzinom

izluivanja ovisno o

koncentraciji

www.belimantil.info


T 1/2 - poluvrijeme eliminacije, vrijeme potrebno da se koncentracija lijeka

spusti na polovicu

C max - maksimalna koncentracija lijeka u krvi

T max - vrijeme potrebno za postizanje maksimalne koncentracije lijeka u krvi

AUC - povrina ispod krivulje eliminacije lijeka

www.belimantil.info


RECEPTOR - mjesto u organizmu

na koje djeluje lijek

specifini receptori

vezano mjesto lijeka

regulatorni proteini

MODEL KLJU - KLJUAONICA

www.belimantil.info


Vrste djelovanja lijekova

AGONISTI

EKSCITATORI

MIMETICI

LITICI

ANTAGONISTI kemijski

farmakokinetski

na razini receptora

a) kompetitivni

b) nekompetitivni

c) fizioloki

www.belimantil.info


Molekularni mehanizmi

djelovanja lijekova

Fizikalnim svojstvima

Kemijskom reakcijom

Sloenim biokemijskim

procesima

a) enzimatski sustavi

b) ionski kanali

c) fizioloki receptori

www.belimantil.info

29

imbenici koji modificiraju djelovanje lijekova

Doze lijekova

Dob i spol bolesnika

Vrste lijekova

Stanje bolesnika

Bioloka varijabilnost

Nasljedna reaktivnost na lijekove

Tolerancija

Tahifilaksija

Somatska, fizika ili metabolika ovisnost

Alergija na lijekove

www.belimantil.info


Istovremena primjena

vie lijekova

Sinergizam

Potenciranje

Antagonizam

Interakcije (farmakokinetske,

farmakodinamske)

Polipragmazija

www.belimantil.info


Neeljena i tetna djelovanja lijekova

NUSPOJAVA

je tetno neeljeno

djelovanje lijeka

primjenjenog u

uobiajenoj dozi

OTROVANJE

se pojavljuje kad je

doza na mjestu

djelovanja dovoljno

velika

www.belimantil.info


tetne reakcije na lijekove

Otrovanje a) prevelika doza

b) hiperreaktivnost

Genetski poremeaji (idiosinkrazija)

Karcinogenost, teratogenost, mutagenost

Alergije

Nezrelost organizma

Posredne tetne reakcije (npr. poremeaj crijevne flore)

www.belimantil.info


Istraivanje novih lijekova

Farmakoloko probiranje, screening

Farmakoloki profil

Pretklinika istraivanja

sudbina u organizmu

farmakodinamika

farmakokinetika

toksikologija

www.belimantil.info


Klinika ispitivanja

zdravi dobrovoljci

kontrolirani kliniki pokusi

Praenje lijekova u klinikoj praksi

kontrolirani usporedni pokusi

farmakoekonomske studije

praenje nuspojava

www.belimantil.info

1Farmakologija autonomnog

ivanog sustava

Prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med.

www.belimantil.info

2Autonomni (ili vegetativni) ivani sustav upravlja osnovnim ivotnim

tjelesnim funkcijama

Cirkulacija krvi

Disanje

Probava

Tjelesna temperatura

Znojenje

Metabolizam

www.belimantil.info

3SIMPATIKI (torakolumbalni) -

vlakna iz neurona u lateralnim

rogovima kralj. modine.

PARASIMPATIKI (kraniosakralni) -

vlakna iz mezencefalona, produene modine i sakralnog dijela kralj. modine.

www.belimantil.info

4Autonomna aferentna vlakna

prenose impulse s periferije prema

sredinjem ivanom sustavu.

Autonomna eferentna vlakna

prenose impulse od sredinjeg ivanog sustava prema periferiji. Zavravaju na vegetativnom gangliju (preganglijska vlakna), od

kojeg se prema efektornim

organima ire postganglijska vlakna.

www.belimantil.info

5 Preganglijska vlakna na svojim okoninama (sinapse u ganglijima) otputaju acetilkolin. Acetilkolin oslobaaju i postganglijska

parasimpatika i somatska motorna

vlakna. Nazivaju se kolinergika vlakna.

Postganglijska simpatika vlakna na okoninama oslobaaju noradrenalin. Nazivaju se adrenergika vlakna.

www.belimantil.info

6www.belimantil.info

9Uinci stimulacije autonomnih ivaca

EFEKTORNI

ORGAN

ADRENERGIKI KOLINERGIKI

SRCE

Pojaanje

kontrakcija (1)

Ubrzanje rada (1)

Usporenje rada

OKO Midrijaza ()Relaksacija () Mioza

KRVNE ILEPrugastihmiia

Kontrakcija ()

Dilatacija (2)

Dilatacija

Dilatacija

BRONHALNIMIII

Relaksacija (2) Kontrakcija

www.belimantil.info

10

eluanestijenke

Relaksacija () Kontrakcija

Sfinkteri Kontrakcija () ----------------

Sekrecije uelucu

----------------- Poveanje

Sfinkter

mokranogmjehura

Kontrakcija ()

Relaksacija

Fundusmokranog

mjehuraRelaksacija () Kontrakcija

MaternicaKontrakcija ()

Relaksacija (2) ----------------

Erektilno tkivo

lijezdeslinovnice

Efektorni organ

------------------

Sekrecija (,)

Adrenergiki

----------------

Sekrecija

Kolinergikiwww.belimantil.info

11

AGONISTI KOLINERGIKIH RECEPTORA (PARASIMPATOMIMETICI)

Izravno djelovanje - metakolin, karbahol, betanehol

Inhibicija acetilkolinesteraze -neostigmin, piridostigmin, edrofonij,

pralidoksim, organofosfatni bojni otrovi

www.belimantil.info

12

ANTAGONISTI KOLINERGIKIH RECEPTORA

Muskarinski blokatori - atropin, skopolamin, homatropin

Blokatori ganglija - heksametonij

Blokatori neuromuskularnih veza- kurare, pankuronij, suksametonij

www.belimantil.info

13

AGONISTI ADRENERGIKIH RECEPTORA (SIMPATOMIMETICI)

Adrenalin

Noradrenalin

Izoprenalin

Salbutamol

Ritodrin

www.belimantil.info

14

ANTAGONISTI ADRENERGIKIH RECEPTORA (SIMPATOLICI)

Blokatori alfadrenergikih receptora -fentolamin, doksazosin

Blokatori betaadrenergikih receptorapropranolol, atenolol

Blokatori adrenergikih neurona -rezerpin, metildopa

www.belimantil.info

15

LOKALNI ANESTETICI reverzibilno prekidaju prijenos podraaja u perifernim ivcima. Rezultat je lokalna analgezija.

Povrinska anestezija

Infiltracijska anestezija

Provodna anestezija

Spinalna anestezija

KOKAIN, PROKAIN, LIDOKAIN

www.belimantil.info

1FARMAKOLOGIJA

SREDINJEG IVANOG SUSTAVA


www.belimantil.info

2Lijekovi koji se upotrebljavaju za

lijeenje sredinjeg ivanog sustava nazivaju se:

Opi anestetici

Anksiolitici

Sedativi (hipnotici)

Antipsihotici

Antidepresivi

Antiepileptici

Neurofarmaci djeluju na

sinaptiku transmisiju ivanih

impulsa, tako da modificiraju uinak pojedinih neurotransmitora.

www.belimantil.info

3NEUROTRANSMITORI su tvari

prisutne u presinaptikim okoninama aksona, oslobaaju se

u sinaptikim pukotinama, sintetiziraju se u presinaptikoj okonini. Nakon djelovanja na

sinapsi, inaktiviraju se enzimima ili

se povratnim transportom vraaju u presinaptiki zavretak.

www.belimantil.info

4 ACETILKOLIN

DOPAMIN

NORADRENALIN

SEROTONIN (5-hidroksitriptamin)

GAMA - AMINOMASLANA

KISELINA (GABA)

GLICIN

www.belimantil.info

5FENOMEN KRVNO - MODANE BARIJERE

za prolaz lijekova iz krvi u mozak

Prolaz lijekova ovisi o liposolubilnosti tj.

particijskom koeficijentu lijeka izmeu ulja i vode. Lijekovi s visokom liposolubilnou lake i bre

ulaze u mozak.

NIKOTIN 131

ETANOL 104

KOFEIN 90

HEROIN 68

PENICILIN 1,8

www.belimantil.info

6ANESTETICI uzrokuju gubitak

svijesti i osjeta

INHALACIJSKI ANESTETICI

plinovi (duini oksidul)

hlapljive tekuine (eter, halotan)

INTRAVENSKI ANESTETICI

tiopenton, propanidid, ketamin

www.belimantil.info

7ANTIPSIHOTICI su lijekovi za

lijeenje duevnih bolesti (psihoze)

FENOTIAZINI (klorpromazin)

TIOKSANTENI (klorprotiksen)

BUTIROFENONI (haloperidol)

DIBENZODIAZEPINI (klozapin)

RISPERIDON

Antipsihotici su specifini blokatori

dopaminergikih receptora, djelomino

blokiraju -adrenergike, muskarinske i

histaminske receptore.

www.belimantil.info

8ANTIDEPRESIVI - poveavaju koncentraciju nekih neurotransmitora u

sinaptikoj pukotini.

Blokiraju povratni mehanizam u

presinaptiku okoninu (serotonin i

noradrenalin). Serotonin i noradrenalin

djeluju produeno na receptore.

Tricikliki antidepresivi (amitriptilin)

Cikliki antidepresivi (maprotilin)

Inhibitori monoaminooksidaze (moklobemid)

Selektivni inhibitori ponovne pohrane serotonina (fluoksetin)

www.belimantil.info

9ANKSIOLITICI uklanjaju psihiku napetost, osjeaj tjeskobe i straha.BENZODIAZEPINI potenciraju uinak GABA-e u SS poveavanjem uestalosti otvaranja kloridnih kanala.

Anksiolitiki

Hipnotiki

Smanjuju miini tonus

Antikonvulzivno djelovanje

DIAZEPAM, OKSAZEPAM

www.belimantil.info

10

ETANOL u malim dozama uvjetuje

psihiku relaksaciju, blagu sedaciju, vazodilataciju, tahikardiju i porast luenja solne kiseline u elucu, usporava reakciju.

U veim je dozama motorna koordinacija poremeena, dolazi do poremeaja govora, smanjene sekrecije vazopresina i pojaane pospanosti.

Jo vee doze uzrokuju depresiju disanja, analgezije, anestezije i kome.

Smrt nastupa zbog depresije disanja.

www.belimantil.info

11

ETANOL - CH3CH2OH

Izrazito topljiv u lipidima

Razgrauje se u jetri posredovanjem alkoholne dehidrogeneze

ACETALDEHID OCTENA

KISELINA (CH3COOH).

Kinetika nultog reda

- 10 g ETANOLA NA SAT!

www.belimantil.info

12

Male doze (do 2 dl vina)

- psihika relaksacija- blaga sedacija

- porast solne kiseline u elucu- pojaano raspoloenje

ETANOL - toksinost

Velike doze (vie od 100 mg %)- poremeena motorna koordinacija- poremeaji u govoru- pojaana diureza - pospanost

www.belimantil.info

13

ETANOL - OTROVANJE

Koncentracije 350 - 600 mg % SMRT!

Depresija disanja KOMA!

Lijeenje:

- ispiranje eluca, odravanje disanja, krvnog tlaka i temperature dok se

etanol ne ragradi!

www.belimantil.info

14

ANTIPARKISONICI i lijekovi

protiv spastinosti

Parkinsonova bolest - tremor, rigidnost, bradikinezija, poremeaj stajanja i hodanja nedostatak dopamina!

Lijeenje Parkinsonove bolesti:

1. Lijekovi koji povisuju razinu dopamina -

LEVODOPA

2. Dopaminergiki agonisti - BROMOKRIPTIN

3. Lijekovi koji oslobaaju dopamin - AMANTADIN

4. Antagonisti acetilkolina - muskarinski blokatori

www.belimantil.info

15

ANTIEPILEPTICI

EPILEPSIJA je posljedica naglog stvaranja akcijskih potencijala u skupini

neurona.

Klinika slika - stereotipne paroksizmalne promjene ponaanja

Antiepileptici povisuju prag podraaja zdravih neurona i tako spreavaju napadaje. Potenciraju uinak GABA-e.

www.belimantil.info

16

ANTIEPILEPTICI

Fenitoin

Fenobarbiton

Valproina

kiselina

Karbamazepin

Lamotrigin

www.belimantil.info

1FARMAKOLOGIJA BOLI


www.belimantil.info

2Definicija boli

(lat. dolor)

Bol je neugodan osjetilni i emocionalni doivljaj povezan sa stvarnim ili potencijalnim oteenjem tkiva

Definicija meunarodnog udruenja za istraivanje boli

www.belimantil.info

3Bol u ljudskom ivotu

66% ljudi barem jednom tijekom ivota osjeti bol

40% ljudi osjea bol koja traje 6 mjeseci

1/3 populacije industrijskih zemalja boluje od kronine boli

15 - 20% ljudi ima dugotrajnu bol

najee se radi o populaciji izmeu 45 -64 godine ivota

www.belimantil.info

4Provoenje osjeta boli

Nociceptori

Spinalni ivci

Kraljenina modina

Talamus

Modana kora

www.belimantil.info

5Vrste boli

MEHANIZAM

nociceptorska - pobuivanje nociceptora

neuropatska - poremeaji ivanog

sustava

POVRINSKA

kutana, epikritika

DUBOKA

somatska i potpornih tkiva, protopatska

VISCERALNA

iz tjelesnih upljina u unutranje organe, neprecizno prezentirana

www.belimantil.info

6 ANALGETICI - smanjuju osjet boli, ali ne mijenjaju znaajnije stanje svijesti.

OPIOIDI - inhibiraju ili modificiraju prijenos bolnih impulsa u SS.

NEOPIOIDNI ANALGETICI -spreavaju nastajanje bolnih impulsa na periferiji.

www.belimantil.info

7 ENKEFALINI (metionin enkefalin,

leucin enkefalin)

ENDORFINI (-endorfin)

DINORFINI (dinorfin A i B, i

neoendorfin)

ENDOGENI OPIOIDI

www.belimantil.info

8OPIOIDNI RECEPTORI - , ,

Lijek: Receptori:

- Morfin + + +

- Fentanil +++ + +

- Pentazocin - N +

- Nalokson - - -

www.belimantil.info

9MORFIN - uinci

Analgezija

Euforija

Depresija respiracije

Depresija refleksa kalja

Munina

Povraanje

Mioza

tonus glatkih miia u GI

Spazam sfinktera Oddi

tonus mokranog mjehura

Hipotenzija

Oslobaanje histamina

www.belimantil.info

10

Mjesto djelovanja

FOSFOLIPIDI

ARAHIDONSKA

KISELINA

LEUKOTRIENI PROSTAGLANDINI

lipooksigenaza ciklooksigenaza

PGE2, PGF2tromboksan, prostaciklin

www.belimantil.info

11

PARACETAMOL

SALICILATI

PIRAZOLONI

DERIVATI OCTENE KISELINE -indometacin, diklofenak

DERIVATI PROPIONSKE KISELINE -ibuprofen

OKSIKAMI - piroksikam

FENAMATI

CELEOKSIB

www.belimantil.info

12

INHIBITORI PROSTAGLANDINA

PROTUUPALNO - preteno COX-2

ANALGETSKI - preteno COX-1

ANTIPIRETSKI

Djeluju:

www.belimantil.info

13

Ciklooksigenaza

Izoforme

COX 1 - konstruktivni enzim (citoprotektivni uinak u sluznici eluca, inhibicija agregacije trombocita)

COX 2 - izomer, enzim koji induciraju medijatori upale (IL-1, TNF, mitogeni)

www.belimantil.info

14

Prednosti selektivne

inhibicije COX-2

Podjednaka djelotvornost kao klasini NSAR

Smanjena uestalost nuspojava vezanih uz gastrointestinalni trakt

www.belimantil.info

15

Sekundarni analgetici

Antidepresivi

Antiepileptici

Sedativi

Psihotropni lijekovi

Antimigrenici

Miini relaksatori

Hladnoa

www.belimantil.info

FARMAKOLOGIJA

BUBREGA

prim. mr. sc. Josip ulig, dr. med

www.belimantil.info

FUNKCIJA BUBREGA

filtrira plazmu, odvaja i eliminira suvine tvari

regulira volumen i tlak krvi eliminacijom/zadravanjem vode

regulira osmolarnost tjelesnih tekuina

lui enzim renin koji sudjeluje u kontroli krvnog tlaka i elektrolitne ravnotee

lui hormon eritropoetin

sudjeluje u kontroli homeostaze Ca

.........

www.belimantil.info

NEFRON

svaki bubreg sadri oko 1.2 miliona funkcionalnih jedinica:nefrona

sastoji se od: krvnih ila, renalnog tjeleca i renalnog tubula

renalni tubul se dijeli u 4 dijela:proksimalni tubul, nefronsku petlju, distalni tubul i sabirni kanali

www.belimantil.info

Nefron - nastavak

www.belimantil.info

DIURETICI skupina lijekova koja se primjenjuje kako bi se promijenio

volumen ili sastav tjelesnih tekuina

djelovanje: uglavnom smanjuju tubularnu reapsorpciju natrijevih iona, a gubitak vode i tvari otopljenih u njoj je onda pasivan proces

podjela: prema mjestu njihova djelovanja du nefrona ili prema nainu djelovanja

uinak ostvaruju:

* interakcijom sa spec. membranskim transportnim proteinima

* osmotskim uinkom - smanjuje se reapsorpcija vode

* interakcijom s enzimima

* interakcijom s hormonskim receptorima

www.belimantil.info

INHIBITORI KARBOANHIDRAZE

proksimalni tubul

intezivno izluivanje HCO3, natrija, kalija, smanjeno izluivanje klorida > poveanje volumena urina

ACETAZOLAMID

www.belimantil.info

TIAZIDSKI DIURETICI

prijelaz zavrnog dijela uzlaznog kraka Henleove petlje u distalni tubul

inhibiraju aktivnu reapsorpciju Na > natriureza, izluivanje klorida te kalija

HIDROKLOROTIAZID, CIKLOPENTAZID

po farmakolokom djelovanju slini nizu diuretika koji nisu tiazidi: KLORTALIDON, MEFRUZID, INDAPAMID

www.belimantil.info

DIURETICI HENLEOVE PETLJE

FUROSEMID, BUMETANID

kompetira kao anion za vezna mjesta klorida iz lumena tubula (blokator kloridnih iona)

koliina urina raste i do 30-40 ml/min

blago vazodilatatorno djelovanje u bubrezima (poveana sinteza PG)

linearan odnos doze i uinka

www.belimantil.info

DIURETICI KOJI UVAJU KALIJ- uvaju kalij u organizmu, obino u kombinaciji s tiazidima

ili diureticima Henleove petlje

TRIAMTEREN, AMILORID

blokatori Na kanala s luminalne strane distalnog tubula i sabirnih kanalia (inhibicija reapsorpcije Na u zamjenu za K+ i H+)

u kombinaciji s hidroklorotiazidom

dugodjelujui

SPIRONOLAKTON, KANRENOAT

steroidna jezgra

kompetitivni inhibitor aldosterona ime spreava njegove uinke na sintezu proteina ionskih kanala te nekih enzima

slab diuretiki uinak

nastup uinka je spor (do 72 h)

www.belimantil.info

OSMOTSKI DIURETICI

MANITOL

u tubulima se slabo reapsorbira > poveani osmotski tlak primarnog urina > inhibirana reapsorpcija vode

I.V. primjena:- forsirana diureza razrjeenog urina

- brzo snienje intrakranijalnog te intraokularnog tlaka

www.belimantil.info

INHIBITORI BUBRENOG TUBULARNOG TRANSPORTA ORGANSKIH TVARI

PROBENECID

koi transport drugih organskih kiselina blokira bubreni tubularni ekskrecijski prijenos penicilina,

cefalosporina

SULFINPIRAZON inhibira ponovnu reapsorpciju mokrane kiseline

www.belimantil.info

Sretno na ispitu!

www.belimantil.info

1FARMAKOLOGIJA PROBAVNOG

SUSTAVA


www.belimantil.info

2ULKUSNA BOLEST je ogranieno oteenje sluznice koje prodire u miini

sloj. Pojavljuje se u onim dijelovima

probavnog sustava gdje postoji eluana kiselina.

jednjak

eludac

dvanaesnik

poetni dio jejunuma

www.belimantil.info

3Faktori koji doprinose razvoju

ulkusne bolesti

puenje

alkohol

jako zainjena hrana

Mlijeko stimulira izluivanje eluane kiseline.

ULKUSI su povezani s infekcijom Helicobacter

pylori ili uzimanjem nesteroidnih antireumatika.

www.belimantil.info

4 ANTACIDI ublaavaju simptome dispepsije, gastroezofagealnog

refluksa i ulkusne bolesti. Daju se

u obliku tableta i suspenzija.

Suspenzije su djelotvornije.

ALUMINIJEV HIDROKSIDnakon reakcije sa eluanom kiselinom stvara aluminijev

klorid i vodu.

www.belimantil.info

5ALUMINIJEV HIDROKSID u crijevu vee fosfate. Zbog hipofosfatemije javlja se miina slabost i anoreksija. Izaziva opstipacije.

MAGNEZIJEV HIDROKSID se u elucu pretvara u magnezijev klorid. U tankom crijevu djeluje kao

osmotski laksativ.

KOMBINACIJA je vrlo popularna (GASTAL).

Dozira se 4 - 6 puta dnevno.

www.belimantil.info

6ANTAGONISTI H2 RECEPTORAinhibiraju luenje eluane kiseline

mehanizmom kompetitivne blokade H2receptora na razini parijentalne stanice.

CIMETIDIN

RANITIDIN

FAMOTIDIN

www.belimantil.info

7INHIBITORI PROTONSKE PUMPEdjeluju na H-K-ATPazu na staninoj

membrani parijetalne stanice i potpuno

inhibiraju luenje eluane kiseline. Produkcija eluane kiseline obnavlja se

3 - 4 dana nakon prestanka terapije.

OMEPRAZOL

PANTOPRAZOL

LANSOPRAZOL

www.belimantil.info

8ANTIFLATULANSI

DIMETIKON smanjuje povrinsku napetost plinskih mjehuria pa se plinovi na prirodan nain odstranjuju iz crijeva.

aerofagija

meteorizam

priprema za dijagnostike preglede

www.belimantil.info

9ANTIKOLINERGICI I

SPAZMOLITICI

Smanjuju motilitet, sekretornu aktivnost

probavnog sustava, tonus uretera,

mokranog mjehura, relaksiraju uni

mjehur i vodove.

ATROPIN

MEBEVERIN

TROSPIJ - nije topljiv u

lipidima pa ne prodire u SS

www.belimantil.info

10

ANTIEMETICI

Metoklopramid je blokator centralnih

dopaminskih receptora. Poveava prag

osjetljivosti za povraanje.

ANTAGONISTI SEROTONINA

(5HT3) su selektivni kompetitori 5HT3

receptora u perifernim neuronima i SS.

Onemoguuju podraaj aferentnih vagalnih

zavretaka u probavnom sustavu i centru

za povraanje u produenoj modini.

Ondasetron, Tropisetron, Granisetron

www.belimantil.info

11

OPSTIPACIJA - odsutnost

spontane stolice.

KONSTIPACIJA - rijetka,

mala i suha stolica.

www.belimantil.info

12

KONTAKTNI LAKSATIVI

stimulacija propulzije lokalnom iritacijom sluznice

povienje koncentracije cAMP u endotelu crijeva

BISAKODIL - DULCOLAX

SENOZIDI - COLOCLENS

Priprema i pranjenje crijeva prije radiolokih i endoskopskih pregleda.

www.belimantil.info

13

OSMOTSKI LAKSATIVI se ne resorbiraju iz probavnog sustava. U

kolonu se djelovanjem crijevnih

bakterija razgrauju u octenu i mlijenu kiselinu, sniavaju pH crijeva. Na taj se nain izaziva lokalni hiperosmotski uinak i stimulira pranjenje crijeva.

LAKTULOZA (Portalak)

www.belimantil.info

Opca farmakologija.pdfFarmakologija autonomnog sustava.pdfFarmakologija sredisnjeg zivcanog sustava.pdfFarmakologija boli.pdfFarmakologija bubrega.pdfFarmakologija probavnog sustava.pdf

Documents

Farmakologija - Predavanja (HR)