Upload
-
View
678
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Faster Fene
Citation preview
1
च�ी वादळात फा흲टर फणच�ी वादळात फा흲टर फणच�ी वादळात फा흲टर फणच�ी वादळात फा흲टर फणे ेे ेे ेे े ---- भा भा भा भा . . . . रा रा रा रा . . . . भागवतभागवतभागवतभागवत
च�ी वादळात फा흲टर फणे <े/p>
<p> "" बनश फण े े े - गटप े ् ""
बनश ऊफ फा흲टर फण उठन उभा रािहला े 휲 े े ू . सरांनी आप흧याला
िवचारल नाही तर बर होईल अस 흕याला वाटत होत ं ं े े . पण शवटीे
흕या흅यावर पाळी आलीच .</p>
काल ि�कटचा एक खडाजगी सामना होता आिण 흕यात िव6ाे ं ~
भवनन दोन गडी राखन दणदणीत िवजय िमळवला होता ु े ू . 흕यामळेु
शाळत आज आनदाच वातावरण होत े ें े . शख मा흲तरांना तर े
ि�कटचीे
भलतीच आवड . 흕यामळ आज 흕यांनी वगा휲त नहमीचा अ흣यास ु े े
घ흔याे ~
ऐवजी एक अिभनव �ाय�म योजला होता 휲 . ` काल흅या
मचम흘य त흤हालाँ े ु
2
कणाचा खळ िवशष आवडला आिण तो का ु े े ? ' हा 흕यांचा सवाल
.
흕याला तDडीच उEर 6ायची होती े ; लखी नाही े ! िकतीतरी मल ु े
उEर
6ायला उ흕सक होती ु . काही अधवट उठलीही होती 휲 . हत वर े
होत होत े
आिण "" मी सांग सर ू ? "" 흅या आरो흨या उठत हो흕या . पण
सरांनी
बजावल की े , "" मी िवचारीन 흕यानच उEर 6ायच े ं !
""</p>
<p>पान न.ं 2
흕याLमाण आतापयत पातसहा जणांनी उEर िदली होती े े휲 ं -
रोखठोक
जबाब ! बMतकांनी एक ष흐कार आिण दहा चौकार े मारणाऱया ्
दEा
मयकरला सवा휲िधक Qय िदल होत े ेे े . उEम ट흔णन आपल शरीर ू े े
सावरीत
3
तीन उEम झल घतल 흤हणनच हा िवजय िमळाला अस एकाच े े े ेे ू
मत
पडल होत े े , तर एकान यSीर휰ण करणाऱया नाबरची वारमाप े ् े
흲तती
कली होती े . िव6ाभवनची गोलदाजी माU अमळ क흅चीु ं ं च ह े
उघड
गिपत होत ु े . 흕यामळ एकाही बोलरची कणी पाठ थोपटली नाही ु ुे .
Lित~
प휰ात흧या 흇या खळाडचूा िUफळा उडाला िकवा 흇यांनी झल िदले ं ं े े
흕यांचा तो गाफीलपणा होता . बोलरची िकवा िफ흧डरची 흕यात ं
करामत
न흩हती . एस ्. एस ्. हाय흲कलच खळाड ूिकती गाू े े फीलपण े
खळतात त े े ,
흕यांच तीन गडी पायचीत झाल अन एक फकटफकट े े ् ु ं ` रनाऊट '
गलाे
흕यावYनच िदसल होत े े . एकदरीत खरा भाव खात होता दEा ं
मयकरच े .
흕यान लग िन आफ े े ँ - दो흙हीकड ेज फटक मारल 흕यात े े े
काला흕मकता तर
4
होतीच , पण अचक ू ` 흠लिसग े ं ' होत े.</p>
<p> "" बोल ना फण े े ! तझ मत सांग ु ं . "" ब흙या कही
बोलत नाही अस े
पा\न मा흲तरांनी 흕याला दसऱयांदा L] कला आिण ब흙या जरा ु ् े
गDधळला .
मग 흤हणतो . "" सर , मी मत िदल तर त एकीव ^रप_टावYन ं े
िद흧या~
सारख होईल ं . त बरोबर वाटत नाही े ! ""</p>
<p> पान न.ं 3
"" ऐकीव ? त का े ? ""
"" कारण मी काल मच पहायला आलोच न흩हतो ँ , सर !
""
मलां흅या मत शख सर आज सकाळपासन िततकस ु े े ेू े ` मड ू '
म흘य े
न흩हत े. ि�कट आवडता िवषय 흤हणनच कवळ 흕यांनी हा े ेू
उप�म
5
काढलाच पण एकदरीं त 흕यांच मन दसरीकडच कठतरी भरकटत ं ु ं ु
असाव ं
अस सवा휲ना वाटत होत आिण तरी ब흙याच उ흕U ऐकन सरां흅या े ं े ू
चहऱयाे ् ~
वर आbय झळक흧यािशवाय रािहल नाही 휲 े . दो흙ही हातांची कोपर े
टबलाे ~
वर टकन त पढ वाकल अन 흕या흅याकड ेरोखन पाहत 흤हणाल े े ेू ु े े् ू ,
"" मचँ
पाहायला का ऩाही आलास त ू? - घरी काही अडचण होती ?
कणीु
आजारी होत ं? ""
"" नाही , सर . . . ""
"" मग ? आप흧या शाळची मच े ँ , आिण त गरहाजर ू ै
रािहलास ? काही
सबळ कारण असल तर सांग े ! ""
"" न - नाही सर ! तस काही सांगता यत नाही ं े . ""
"" फण े े , य आर बीइग Yड ू ं ! सांगता यत नाही 흤हण े े ! मा
सांगतो
6
काय आह त े े . तझ मनगट अजन परत बर झालल नाही◌ू अस ु ं ं ंू ु ं ंे
डाँ흀टरांच ं
मत पड흧यामळच तला टीमम흘य घतल न흩हत ु े ेु े े े - तझी खप इ흅छा ु ू
असनही ू .
- 흕याच उi त अस काढलस काय ं ंं ू ं ? मचचवँ र बिह흱कार घालन ू
? ""
"" अस का बोलता ं , सर ? तस मळीच नाही ं ु ! मी . . .
मी . . . ""
"" काही बोल नकोस ू ! हच कारण आह त흈या न य흔याच े े ेु ं !
मी
बरोबर ओळखल ं! - बनश फण े े े , त िदवसभर उmा मारतोस ू ,
हातपाय
मोडनू घतोस े , सायकnलगं करतोस , ितथही पाय मोडनू घतोस े े .
रिनगम흘य तझा पिहला नबर असतो ं ंे ु . तझ िमU तर तला फा흲टर ु ुे
फणे े
흤हणतात . पण , पण आयम साँरी ट स इट ् ँ ् ू े - त खळाड ूू े
चांगला असलास
तरी त흈यात nखलाड ूवEी नाही ु ृ . - य ह흩ह नाँट िद ू ँ
흲पओटस◌्मन p흲प^रट 휲 ् ! ""</p>
7
<p> पान न.ं4
ब흙याचा चहरा लालबद झाला होता े ुं . ओठ फलल होत ु े े .
흕याला हा
आपला अपमान वाटत होता . पण तो काही बोलला नाही . -
सरांनीच
बोल नको 흤हणन सांिगतल होत ना ू ू ं ं ? ठीक आह े. नाही बोलत
!</p>
<p> तो बाकावर बसला . वग स휲 पं흧यावर तो उठला आिण
चालायला लागला .
सभाष दसाई ु े , जना जोशी , शरद शाrी - िकतीतरी मल ु े
흕या흅याशी
बोलायला उ흕सक होती ु . पण तो थांबला नाही . वसितगहात흧या ृ
आप흧या
खोलीकडहेी तो िफरकला नाही . सवा휲흅या हातावर लरी दऊन तो ं ु े
कसा
िन कठ सटकला त कणाु ुे े ला कळल नाही े .</p>
8
<p> 흕या흅या लाड흀या िमUालासsा ु , खोलीबध सभाष ं ू ु
दसाईलापण कळले े
नाही !</p>
<p> 흕या िदवशी आभाळ भरलल होत े े े . हवा कद होती ु ं .
खप उकाडाू
होता अस नाही े . पण प흔यातल पावसाळी िदवस असनही हवतु े ेू
गारवा न흩हता . झाडाच पानही हलत न흩हत े े . फा흲टर फणची े े
पावल े
माU भराभर पडत होती . आपण कठ जात आहोत ह 흕याच 흕यालाु े ेे
कळत न흩हत े. 흕या흅या डो흀यात च� िफरत होती े .</p>
<p> िव6ाभवन शाळा रसकोसजवळ ु े 휲 . ितथन हा पtया जो ू
िनघाला तो
सोलापर रोडवYन पnbमकडेू े चालला . तरातरा भराभरा . मन े
흲uीट
आडवा य흔यापवv अक ग흧ली उजवीकड ेजात होती े ू . ितकड ेतो
वळला .
9
ितथन आणखी एका आडग흧लीत वळला ू . इथ काही पडकी े
जनाट घरु े
होती . काही दमजली ु , काही बठी ै . र흲흕या흅या कडलेा
कडिूनबाची िनं
िचचची झाड ेहोती ं े . ओस पडलो흧या बखळीतन पोर गोwा ू े
खळत होती े .
घरां흅या ओwा - उंबरxावर बायका ग흠पा मा^रत िकवा तांदळ ं ू
िनवडीत
बस흧या हो흕या . र흲흕यात वदऴ अशी फार थोडी होती 휲 .</p>
<p>पान न.ं 5</p>
<p> ब흙या एका झाडाखाली ब흘याला टकन बसला अन ुं े ू ्
श흙य नजरनू े े
मलांु चा खळ पा\ लागला े .</p>
<p> nख흙न , उदास मन : p흲थतीत तो िकती वळ नसता े ु
बसन रािहलाू
10
होता ह 흕याच 흕यालाही सांगता आल नसत े ेे े . एकाएकी 흕या흅या
ल휰ात
आल की पडलला उसळन उठतो आह े े ू े . वाळकी पान े,
कागदाची
िचटोरी , अन मातीच कण िगर흀या घत आह् े े ते . धळीच लोळ ु े
उटताहत े .</p>
<p> वावटळ सटली होती आिण मग कड कड ु ् ् - कडाड ्!
िवजा चमकू
लाग흧या . आकाश गडगड ूलागल आिण वाऱयाचा जोर े ्
आणnखनच
वाढला . नसती एक वावटळ न흩हती ही ु . लगोपाठ िकतीतरी
वावटळी
घर घर घमत पढ सरकत हो흕या ु ु ु휲 휲 ु े . सोसाwाच ेवादळ सY झाल ु े
होत े. -
च�ी वादळ !</p>
<p> हां हां 흤हणता वादळान उ| Yप घतल े ेे . धळ इतकी ू
उडायला
11
लागली की फा흲टर फणला िद흧ली े े - मटीची आठवण झाली े .
िद흧लीत 흕यान एकदा धळीच वादळ िकवा आधी कशी असत त े ेु ं ं े े
पािहल े
होत ं. खरोखरोच माणसाला आधळ करणारी आधी ं ंे !</p>
<p> ब흙या उठन उभा राहीला ू . डो흨यात धळ जाऊ नय ू े
흤हणन 흕यानू े
डोळ िमटल े े ; अन दो흙ही हातांनी झाडाच खोड कवटाळन तो ् े ू
उभा
रािहला .</p>
<p> अधा휲 तास वादळ िभरिभरत होत े. अन अधा휲 तास ब흙या ्
झाडाला
िबलगन उभा होता ू . म흘यच Lचड गडगडाच 흩हायचा े ं , कानांच े
पडद े
फाटतात की काय आशी भीती पडायची . म흘यच काहीतरी े
कोलमड흧याचा
आवाज होई . वीज कडकडत तर होतीच , पण अधनमधन ती ू ू
एखा6ा
12
झाडाचा बळी घत असावी े .</p>
<p> हा िवचार डो흀यात आला माU फा흲टर फणला वाटल े े े
की आपल ं
आQयदात फ흐कन आप흧यावर उलटायच ं ं . 흕याचा काय नम े !
आEाच पाहा ना कस गदागदा हलत आह ं ं े !</p>
<p> चटक बस흧यासारख 흕यान हात माग घतल े े े ेे े , आिण
तो झाडा~
पासन दर झाला ू ू . वारा अजनही अगावर आपटत होता ू ं .
धर흨याचीु
िगरिगर माU अजनही सपली न흩हू ं ती . पिह흧यान िनसगा휲흅या े
तांडवा~
बरोबर माणसांचा गलबलाही 흕या흅या कानांवर पडला होता . पण
आता
त आवाज थांबल होत े ेे . र흲흕यातील बMतक माणस कठतरी े े ेु
आसऱयासाठी्
धावली होती . गोwा खळणारी पोर आपाप흧या घरांकड ेपळाली े े
होती .</p>
13
<p> फा흲टर फणे लेा वाटल की आता या वादळातन धावण े ू ं
आप흧याला
श흀य नाही . वाराच आप흧याला उडवन नईल तर गोS िनराळी ू े .
पण -
पण करायच काय ं ? इथन पळण श흀य नाही आिण इथ थांबणहीू ं े
Uासाच आह ं े .</p>
<p> अधा휲 तास - पाऊण तास - एक तास िकतीतरी वळ े
तो असा पडनू
रािहला होता . मन흱य अधवट बशsव흲थत असावा तासा तो ु ु휲 े े
पडला
होता . मग तो खडबडनू उठला . कारण 흕याला कोणीतरी
हालवीत होत े.
흕या흅या कसांवYन हात िफरवीत होत े े .</p>
<p> पान न.ं 6</p>
14
<p> "" ब흙या ! अर े , तला वडबीड लागल काय ु े ं ? इथ ं
काय असा पडनू
रािहला आहस े ? - ऊठ ! ""
फा흲टर फण उठला े े .
"" कोण ? सभाष त ु ू . . . ""
"" होय , मीच . "" 흕या흅या पाठीभोवती हात घालन ू
흕याला उठता करीत
सभाष दसाई 흤हणाला ु े , "" त झपाट흧यासारखा पळालास त흩ह ू े
मला राहवल ं
नाही . मी तझा पाठु लाग करीत होतो . त흈यामा흈यात फला휲गाच ु ं
अतरं
असल े . िकEी होका मार흧या तला ु . पण त흈या कानांना जशा ु
काही
दmा बस흧या हो흕या . आिण एकदम या ग흧लीत कधी वऴलास
मला
कळलही नाही ं ! मी आपला मोxाच र흲흕यान गलो िहदी े े ं
हाय흲कलू
पयत 휲 ं - ""</p>
15
<p> "" ह ं? ""
"" आिण मग त वादळ झाल े ं ! - कसल भ흙नाट वादळ र ं े
त े! प흔याु ~
तली िन흤मी झाड पडली असणार ं ""
"" हो ना . ""
"" मला जागच हालता यईना ं े . मी तसाच एका िभतीलगत ं
उभा
रािहलो . वादळ सपपयत उभा रािहलो ं े 휲 ं . वादळ घमाु यच थांबल ं ं
अन◌् मग्
ती वीज मा흈या डो흀यात तडकला - ""
"" कसली वीज ? ""
"" सांगतो ! - मला एकदम वाटल ं, या ग흧लीत याव ं!
ब흙या , त ू
सरांच एवढ 흃यायच न흩हतस ं ंं . ऐकायच आिण िवसYन जायच ं ं !
""
"" ह ं. ""</p>
<p>पान न.ं7
16
"" मचला का आला नाहीस काल ँ ? ज काय असल त े ेे
सांगायच ं
होतस ं . सर कही रागावल नसत े े . ""
"" \ ं. सांगन तला क흩हतरी े ेु . ""
"" च�म आहस े ! सरांवर राग धरलास आिण 흕यां흅याच
घरापढ यऊनु े े
ठाण मांडलस ं ? - की ह धरण आह े ें ? ""
"" आ ँ? ह काय 흤हणतो आहस े े ? ""
"" मग काय टतर ! - समोर बघ ! ""
फा흲टर फणन डोळ ताणन समोर पाहील े े े े ेू . खरच की ं ! शख सरे
राहतात तोत मोह흧ला की हा ! आपण भटकत भटकत नमक े े
आच
भागात , कस आलो े ?
पान न.ं
न흀की हीच ती पठ े . शखे सर इथच कठतरी राहतात े ु े .
एका ज흙याु
वाmा흅या िपछाडीला कस आलो े ?</p>
17
<p> पण - पण - मग आपण इकड ेकस काय आलो े ?
흲वत : ला नकळत ?
"" iाँक ् ! तो एकदम उभा रा\न उ�ारला . आिण तो पटटे ं
उ�ार ऐकन 흕या흅या िमUाला फार बर वाटल ू े े . कारण फा흲टर फणे े
परत माणसात आ흧याची ती िनशाणी होती .</p>
<p> "" ब흙या ! सरांच घर 흕या वडा흅या मागच आह ना ं े े ?
- मग इथनू
िदसायला पािहज े. ""
पान न.ं 8
"" हो ना . ""
"" चल ; आपण जवळ जाऊन पा\ . "" सभाष ु
पटुपटला आिणु
िनघालाही . फा흲टर फण कळ िद흧यासरखा 흕या흅या मागन चाले े ू ू
लागला . र흲흕यातन आता रहदारी लY झाली होती ू ु . झाडां흅या
पडल흧याे
फां6ा , घरांवरच उडालल पU े े े े , काही क흅या घरांची झालली े
पडझड ही
द흰य पाहात माणस िहडत होती ृ ंे े .</p>
18
<p> "" बाप र े ! "" ब흙या एकदम ओरडला . "" घर
पडल की र 흕यांच ं े ं ! ""
"" कणाच ु ं ? ""
"" शख सरांच े ं ! - त बघ े - ""
सभाषनही चकीत होऊन ितकड ेपािहल ु े . 흕याच जनाट ु
इमारती흅या
माग흅या पडले भागात शख सर राहात होत की े े ! िव6ाभवुनात
흕यांना
नकतीच नोकरी लागली होती ु ; आिण शाळपासन फार दर नको े ू ू
흤हणनू
흕यांनी इथ लहानशी जागा भाmान घतली होती े ेे . ब흙या िन सभाषु
एकदा या घरी यऊन गल होत आिण 흕या वळी गYप�ीन 흕यांनाे े ेे े ेु
चवदार मटण सप 흠यायला िदल होत ू े े . सरांनीही खप ग흠पा ू
मार흧या
हो흕या 흕यां흅याशी .</p>
<p> आिण आता तच सर ब흙याला अस बोलल होत े ें े . िन흱कारण
दखाु ~
19
व흧यासारख े. आिण 흕यामळ ब흙या भलता अ흲व흲थ झाला होता ु े
.</p>
<p> माती흅या 흕या िढगाऱयाकड ेपाहात दसरीही काही ् ु
माणस उभीे
होता . सभाषन िवचारल ु े े , "" शख मा흲तरांच धर ना ह े ें ? -
흀या व घरमे �</p>
<p> पान � . 9</p>
<p> नही ह ै? ""
"" होत तो बाहर आत े े ! "" 흕याला िकिचत कp흕सत उEर ं ु
िमळाल े.
"" इ흲कलस आय नही अबतक ू े े . ""
"" और चाचीजी ? ""
"" 흕या माय흀याला ग흧या आहत े े . 흤हणज माहरी े े . ""
"" पण - पण - एवढी पडझड झाली आिण त흤ही नसत ु ु े
बघताहा ?
फायर ि�गडला बोलावण गल े ें ं ? ""
20
"" गल े ं . पण बबवाल दसरीकड ेगतलच ं े ेु ुं . पडपडी
बऱयाच ^ठकाणी्
झालीय ना ? "" एरजण 흤हणाला .
"" आिण इथ कणी दगावलल नाही े ु े ं . दखावलल नाही ु े ं .
मग पडल ं
रािहना जरा वळ े ! "" - दसरा ु .
"" शखसाहबांचा ससार तो काय े े ं ? मामली िचजा आहत ु े .
"" - ितसरा .
"" 흤हणन काय झाल ू ं ? ""
흕यांच एवढ बोलण होत आह तोच िढगखालन क흔ह흔याे े े े ू चा
आवाज िनघाला .
"" बाप र े ! कणीतरी अडकलय र खाली ु ं े ! ""
दोनतीन त흨या आड�ा ितड�ा पड흧या हो흕या ु . 흕यात प흙हा ु
माती
िन िवटा आड�ा यत हो흕या े . फा흲टर फणन भराभरा िवटा े े े
उचलनू
बाजला टाक흧या ू . लहानस भगदाड तयार झाल े े . जमतम दहा े े
इच उंचीचं े
"" iाँक ् ! - कUा आह ु े ! ""
21
"" शखसाहबांचा जहांगीर अडकला की काय े े ? ""
कणीतरी 흤हणाल ु े .
सभाषला आठवल ु े - जहांगीर एक आ흧सिशचन कUा होता े ु .
भला
दांडगा िन म흲त . लांडगाच जसा काही . तो आत अडकला या
क흧पनने े
दोघां흅या अगावर शं हार आल े े .
"" ऊ ं - ऊ भ ं ू : भ ू: - "" आतन क흔ह흔याचा आवाज ू
यत होता े . आता</p>
<p> पान � . 10</p>
<p> शकाच राहीली नाही ं .
सगळीजण झपाwान कामाला लागली े े . पिह흧यान 흕या े
त흨या उचलनु ू
बाजला करण ू ं . पण 흕या त흨या 흤हणज भलत ु े े जड वास होत े े .
पाचसहाजणांच े
हात लागल तरी एकही वासा जागचा हालना े े . इकड ेफा흲टर
फणचाे े
22
जीव खाली वर होत होता . वाया जाणाऱया L흕यक 휰णाबरोबर ् े
जहा~ं
गीरच मरण जवळ यत होत े े े .
"" सभाष ु , वळ फार लागतोय े . तो मरल र े े ! ""
"" काय करणार पण ? "" सभाष खाली वाकन 흤हणाला ु ू .
"" ह भोके
इतक लहान आह की मलासsा 흕यातन जाण श흀य नाही ं े ु ू ं . त ू -
""</p>
<p> "" मी वाळकडा आह ु े . पाहतो ह ं - "" अस े
흤हणत ब흙या आडवा</p>
<p> पान � . 11</p>
<p> झाला . आिण 흕यान डोक आत घातले ेे सsा ु . वYन 흕या흅या
डो흀यात माती
पडली . नाकात माती िशY नय 흤हणन े ू ` स ूं - स ंू' नाक
वाजवीत तो
बधडक पढ घसला े ु े ु . िबळात घस िशरावी तसा ू !</p>
23
<p> "" धत ु ् ! 흕यान तDडातली माती थकन टाकली े ूं ू .
जहांगीरच डोळे े
लकलक क^रत होत ु ु े . किवले वा흔या नजरन तो ब흙याकड ेपाहात े े
होता .
भक흔याचीही ताकद 흕या흅यात आता उरली न흩हती ुं . त흨यांखाली ु
흕याची
पाठ चमटला होती े .</p>
<p> वर흅या त흨यांना नट दऊन 흕या वर करण फा흲टर ु े े े
फण흅या ताकदीे े ~
बाहरच काम होत े ेे . आधीच पोकळी लहीन होती . अन तीत्
ब흙या अव~
घड흧यासारखा झाला होता .</p>
<p> आिण िवजसारखी ती क흧पना 흕याला सचली े ु . वरच ं
ओझ हलवतां
आल नाही तरी खालचा कचरा आपण हलव शक की ं ू ू ! तवढीच े
जहा~ं
24
गीरला जरा मोकळीक होईल .</p>
<p> जहांगीर흅या अगाखाली काही िवटा आिण फळकट ं ु े
पडली होती .
हल흀या हातान ब흙यान 흕यातली एकक फळी िन िवट काढन े े े ू
बाजलाू
कली े , तशी जहांगीरच अग जरा िढल पडल े े ें . 흕याला नीट �ास
घताे
यऊ लागला े . फा흲टर फणन 흕या흅या डो흀यावYन हात िफरवला े े े .
흕यान े
जीभ बाहर काढन ब흙याचा हात चाटला े ू . आता 흕याला डोक े
हलव흔या~
परती जागा िमळीली होती ु . पण बाहर पडण जहांगीरसार흁या े े
जाmाला
अजनही श흀य न흩हत ू े .</p>
<p> इत흀यात ब흙याच पाय हलकच कणीतरी मागन ओढल े ेे ु ू
- "" बाहर य े े ,
25
ब흙या ! "" सभाष 흤हणत होता ु , "" नाहीतर गदमरशील ु !
""</p>
<p> ब흙या सव्त : शी 흤हणाला , ` मी एक वळ ^र흩हस े 휲
घऊन बाहर जाऊे े
शकन े . पण जहांगीर ? तो कसा यणार 흕या एव�ा흰या भोकातन े ू
? '
पण 흕याच वळी वरचा एक वासा हालला े . बाहर흅या े
मडळीन Lय�ं े </p>
<p> पान � . 12</p>
<p> यश흲वी झाल होत े े . मग दसराही वाु सा हलला आिण िवटा
- दगड
हालवन िढगाऱयाला भोक पाडण 흕यांना कठीण गल नाही ू ् े े े . लगचे
फा흲टर फण 흕या भगदाडातन बाहर आला आिण जहांगीरलाही े े ेू
दोघा~
ितघांनी बाहर ओढन घतल े ेू े .</p>
26
<p> सटका होताच जहांगीरन भकन भकन थमान मांडल ु े ै ेु ुं ंू ू .
흕याच अगे ं
इतक चमटल होत े ेे े - कदािचत एखादी बरगडी ्
मोडलीही असल े -
पण तरी तो तसा ठाकठीक होता .</p>
<p> "" आणखी एखा6ा िमिनटाचा उशीर लागला असता
तर 흕याची
शभर वष भरली होती ं 휲 ं ! "" फा흲टर फण흅या कपmांवरती माती े े
झटकीत
सभाष 흤हणाला ु . "" ब흙या ! त खमाल कलीस ू े ! ""</p>
<p> ब흙याच 흕या흅या बोल흔याकड ेल휰 न흩हत े े . तो
एकटक समोर पाहात
होता . एका अठरा वषा휲흅या तYणाला कणातरी 흤हणत होत ं ु े , ""
आEा
आलास काय त ू? दख 흀या हालत Mई त흤हार मकानकी े ेु !
""</p>
27
<p> "" बाप रे ! "" वटारल흧या डो흨यांनी समोर पाहात े
तो मलगाु
उ�ारला .</p>
<p> "" शखसाबका लडका करीम े . "" लोकांनी ब흙या
- सभाषला अना\तु
मािहती िदली आिण फा흲टर फण 흤हणाला े े , "" मािहत आह े.
""</p>
<p> तो अजनही टक लावन करीमकड ेपाहात होता ू ू . पण
करीमच माUे
अजनही 흕या흅याकड ेल휰 न흩हत ू े . तोही चक लावन पाहात होता ू
, पण
흕या िढगाऱयाकड े् . 흕याची नजर भार흧यासारखी होती आिण
चहराे
िवल휰ण भीतीन पांढरा फटक पडला होता े .</p>
<p> "" यह मरा कमरा था े - मरी मरी े े - "" अस े
काहीतरी बडबडत तो सरळ
28
흕या उघmा पडल흧या भगदाडात उतरला े . थोmा वळान तो े े
बाहरे</p>
<p> पान � . 13</p>
<p> आला त흩हा 흕या흅या हातात एक कापडाची िपशवी होती े .
वर चढताना
िपशवी वाकडी होऊन ब흙याला आतली व흲त िदस흧यासारखी ू
वाटली
अन 흕या흅या कपाळावर आxा चढ흧या ् . बाहर पडताच तो े
मलगाु
आपला चालाचला लागला .</p>
<p> "" अरस तम जात हो िकधर े ेु ? ठहरो ना ! आता बब ं
यईल े , पnलसु
यतील े - "" कोणीतरी ओरडल े.</p>
<p> दसऱया कणीतरी 흕या흅याकड ेपाहात कपाळावर ु ् ु
^टच흀या मार흧या .
29
आिण ब흙यान सभाषकड ेपािहले ेु .</p>
<p> पण तो आपला जातच रािहला . या दोघांना त िविचU े
वाटल े.
सभाष 흤हणाला ु , "" च�मच आह े. ह सांगतात त खर असणार े े ं
. ब흙या ,
흕याचा 흲� िढला असावा ू . ""</p>
<p> "" 흲� िढला आह की वाकडा आह ह ठरायच आह ू े े े ें
. "" ब흙या
पटपटला ु ु . "" पण तो सरळ करायला हवा ! ""</p>
<p> आिण 흕यान एकाएकी करीम흅या माग धम ठोकली े े ू .
गमत अशी कीं
जहांगीरही जरा कडमडत पण भकत 흕या흅या मागोमाग िनघाला ुं
.</p>
<p> "" करीमम ! ब흙यान हाक मारली े . करीम थबकला
. 흕यान मागे े
30
पािहल े. तो घबरला . प흙ह पळत सटला ु ु . पण ब흙यान धावत े
जाऊन
흕याला पकडल े.</p>
<p> "" चाललास कठ ु े ? "" तो 흤हणाला ,
"" तझ घर पडलय अन पळन चाललास ु ं ं ् ू ? तझ अ흢बा ु े
काच 흤हणतील ? ""
"" तला काय कारायचय ु ं ? "" करीम 흤हणाला . पण
흕याचा चहराे
भदरलला होता े े . डा�ा हातात िपशवी धYन 흕यान उज�ा हाताने े
फा흲टर फण흅या गालावर एक थ흠पड लगावली े े . लगच फा흲टर े
फणने े े
आपली हाडकळी मठ वळन 흕या흅या नाकावर हाणली ु ू ू .</p>
<p> "" बदमाष ! "" तो दो흙ही हातांनी नाक दाबीत
िकचाळला ं .</p>
<p> पान � . 14
"" जहांगीर - छ ू ! ""</p>
31
<p> पण जहांगीर गDधळला होता . तो नसताच भकत िन ु ुं
नाचत सटला ु .
흕याला हसाव की डसाव ह कळत नसाव ं ं ंे ! बाज तरी कोणाची ू
흃यायची ?
करीम 흕याचा L흕य휰 मालक . प हा कड흀या पोर च흀क 흕याचा
जीवनदाता !</p>
<p> या गDधळात करीम흅या हातातली िपशवी खाली
पडली होती आिण
िपशवीतन एक िहरवी लहान लोखडी पटी बाहर पडली होती ू ं े े .
फा흲टर
फणला मघाशी आलला सशय प흀का झाला े े े ं . अशीच एक पटी े
흕यान सवं ु �
सरांकड ेपाहीली होती . या पटीला कडीकलप होत े ु ू े . पण
िबजीगऱयांचा्
आधीच िनकाल लागला होता ; इतकी ती चमटली होती े . आता
तर ती
32
परती उघडी पडली ु . ित흅यातन काही कागद बाहर उधळल ु े े .
साध कागदे
न흩हत त े े - नोटा !</p>
<p> करीम흅या नाकातन िझणिझ흔या यत हो흕या ू े . तरी तो
खाली वाकनू
흕या ` माला ' वर झडप घालणार होता . पण जहांगीरन 흕या흅या े
पायांत
घोटळन घाण कली ू े . तव�ात फा흲टर फणन भराभरा 흕या नोटा े े े े
गोळा
कYन पटीत कDब흧या े . पटी िपशवीत घतली े . पटीवरर े
डकवलली िने
अधवट फाटलली िचtी परती सटन 흕या흅या हातात आली होती 휲 े ु ु ू .
ती
वाच흧यावर 흕याचा एकक डोळी सपारीएवढा झाला े ु . िपशवी
आता 흲वत : ~
जवळ ठवन ब흙या 흤हणाला े ू , "" आता आणखी खYन घऊ े
नकोस .
33
चल मकाwान ु े . - माणस यताहत आप흧या बाजला ं े े ू . -
पोलीसही आलले े
िदसताहत े ! आिण या खपस मी तला सोडणार नाही े े ु , बर का ं ?
""</p>
<p> "" नको - नको ! पोलीस नको ! 흠लीज ! ""
"" नको तर चल ! ""
एखा6ा शळीन धनगरामाग जाव तसा तो आता फा흲टर े ेे े
फण흅याे े
माग माग 흕या पडल흧या घराकड ेआला े े े . ितथ पोलीस आलल े े े
होत े.</p>
<p> पान � . 15
इतकच नाही तर शख मा흲तरही यऊन पोचले े े ेहोत े. पोnलसां흅या
L]ांना त उEर दत होत े े े े . जहांगीरब�ल 흕यांना आधीच कळल े
होत े;
흕यामळ तो शपट हालवीत यताच 흕यांनी 흕याला जवळ घऊन ु े े े ेू
करवाळल ु े .</p>
34
<p> "" याच मलान क�याला वाचवल ु ुे ं , बर का ं
इ흙सप흀टरसाहब े े ! "" एक
गह흲थ फाृ 흲टर फणकड ेबोट दाखवीत 흤हणाल े े े .</p>
<p> "" अ흅छा ? - वा , छान ! या흅या नावाची
िशफारस कली पािहज म흁ये े ु
म�यांकड े ं - यदाचा शर मलगा 흤हणन ं ू ूु ! "" इ흙सप흀टर 흤हणाल े े
.</p>
<p> "" इ흙सप흀टरसाहब े े ! "" सभाष म흘यच 흤हणाला ु े ,
"" 흕याची िशफारस
आधीच खप वळा झालली आह ू े े े . याच नाव फा흲टर फण ं े े !
""</p>
<p> इ흙सप흀टरां흅या चहऱयावर p흲मत झळकल े े े् . ""
अ흅छा ? "" त 흤हणाल े े ,
"" ऐकलय खर याच नाव इ흙सप� बख흧यां흅या तDडनू ं ं ं े . ""
शख सर आ वासन बनश फणकडेे े ेू े पाहात होत े, इत흀यात
इ흙सप흀टरे
35
साहब 흕यांना 흤हणाल े े , "" तमच फार नकसान झालय ु ं ु ं , िम .
शख े . य ह흩हू ँ
माय िसपथी ं . ""</p>
<p> "" नकसान माझ फारस नाही झालल ु ं ंं े . "" शख े
흤हणाल े, "" मी नकताचु
इथ राहायला आलो े . फिनचर घतलल न흩ह휲 े े ं त ं. सपाका흅या ै
भांmांना
काही झालल नसणार े ं . फट흔यासार흁या व흲त 흤हणज कपबशाच ु ू े
हो흕या !
नकसान 흕या घरमालकाच झाल ु ं ं .
"" आिण त बर झाल े ं ं ! या घराची 흕यान क흩हाच डागडजी ं े ु
करायला
हवी होती . माझा जहांगीर वाचला हा सवा휲त मोठा आनद आह ं ं े ;
आिण
흕याब�ल या मा흈या िव6ा흖या휲चा मी ऋणी आह ं े . ""
"" ह िव6ाथv आहत तमच े े ु े ? ""
"" होय , खरखर 흲पोटस आहत त े े े ेु 휲 ् ! ""</p>
36
<p> पान � . 16</p>
<p> एका काँ흙흲टबलला पहीऱयावर बसवन पोलीस े ् ू
इ흙सप흀टर िनघने ू
गल आिण े े शख सर मलांकड ेवळन 흤हणाल े ु ू े , "" आता मला घर
उरलल नाहीच े ं . मी जाईन कठतरी िमUाकड ेम흀कामाला ु ुे . -
पण चला ,
आपण आधी एखा6ा हाँटलात काँफी िपऊ या े . मी तमचा फार ु
वळे
घणार नाही े . राU झाली आह े; त흤हाला वसितगहात लवकर ु ृ
परतल ं
पािहज े. नाहीतर ितथ काळजी करतील े . - आज प흙हा च�ी ु
वादळ
झालल े ं ! ""</p>
<p> िनघताना ब흙या - सभषनी आसपास पािहल ु े ; मग
एकमकाकड ेपािहल े े .
흕या नजरीनजरीचा अथ सरां흅या ल휰ात आला 휲 . त Y휰 सरीत े ु
흤हणाल े,
37
"" करीमला शोधताय ना ? तो नाही यायचा आप흧याबरोबर .
흕यान े
आधीच कठतरी तDड लपवलय ु े ं ! आिण जहामगीरला पडोसीकड े
ठवलये ं
मी . ""</p>
<p> शजार흅याच एका मामली हाँटलात त गल े े े ेु े . सदवान ु ै े
हाँटलात शांतताे
होती ; कणीच िगऱहाईक न흩हत ु ् े . कोपऱयात흧या एका टबलाशी ् े
बसनू
मा흲तरांनी काँफी मागवली . पोऱया ती आणायला गला त흩हा ् े े
फा흲टर
फणन आप흧या जवळची िपशवी सरांना िदली े े े .</p>
<p> "" ही तो नत होता े - "" एवढच ब흙या 흤हणाला ं ,
"" पटीत흧या नोटीे
पटीत आहत े े . पटीवर डकवलली ही िचtी माU िनघाली होती े े .
मी ती
वाचली . पण कणाजवळ बोलणाु र नाही , सर . ""</p>
38
<p> "" मी पण बोलणार नाही . "" सभाषही ती िचtी ु
वाचन 흤हणाला ू ;
पण तो चांगलाच चरकला होता .</p>
<p> शख सर िकतीतरी वळ िन े े : 흲त흢ध बसल होत े े .
흕यां흅या तDडनू श흢द
फटत न흩हता ु . 흕यांच द े ु : ख 흕यां흅या �दयात मावत न흩हत े.
अखरीलाे
흕यांनी कसबस 흲वत े े : च मन आवरल े े .</p>
<p> "" मी ददवी आह र मलांनो ु � े े ु ! - काय सांग िन कस ू ं
सांग ू? या</p>
<p> पान � . 17</p>
<p> करीमन मला िन 흕या흅या आईला सतत द े ु : ख िदल आह ं े .
चोरीची ही
39
भलती सवय 흕याला कशी लागली समजत नाही ! पण चारपाच
वळाे
हा अनभव आला अन आ흤ही हराण झालो ु ् ै . काय कराव हं े
आ흤हाला दोघांनाही सचत न흩हत ु ं . आज흅या Lसगानतर मी एक ं ं
िनणय휲
घतलाय े . ""</p>
<p> "" काय तो , सर ? ""
"" 흕याला िमnलटरीत अडकवन टाकणार आह मी ू े . आक
साधा िशपाई
흤हणन ू . ितथ तरी 흕याला जरा िश흲त लागल े े . ""</p>
<p> पान � . 18
ब흙या िकवा सभाष काही बोलल नाहीत ं ु े .
"" आज 흕यान कलली ही चोरी 흤हणज ि�कट흅या भाषत े ेे े े े
िस흀सर
आह े. "" शख सर बोलत होत े े . "" त흤ही ही िच흑टी वाचलीत ु
- ` िव6ा~
40
भवनचा इमारत िनधी ु ' आह हा े . आ흤ही सव िश휰क या 휲
िनधीसाठी
पसा गोळा करतो आहोत ह त흤हाला मािहती आहच ै े ेु . L흕यक े
िश휰का~
जवळ पावती प흲तक िन अशी एकक पटी म흁या흘यापकांनी ु ुं े े
िदलली आह े े .
तशी मा흈याजवळही िदलली होती े . आिण ममी आEापय휲तं काही
ओळ~
खी흅या मडळीकडनू िनधी गोळा कलाही ं े . तोच या पटीत आह े े .
आिण
आज - आज - 흕या पशावरही करीमन ड흧ला मारला ै े . घर
पडलल पाहताचे ं
पिहली गोS 흕यान ही कली े े ! मा흈या पोरान मा흈या तDडाला े
काळोखी
फासली ! कस सहन कY मी ह द ं े ु : ख ? "" दो흙ही हातांनी
आपल तDडे
झाकन घऊन त 흲फद लागल ू े े ुं ू े .</p>
41
<p> दोघाही मलांना अवघmासारख झाल ु े े . 흕यांच सर े
흕यां흅या दखते
रडत होत े. 흕यांची समजत ही पोर थोडीच घालणार होती ू ं
?</p>
<p> पण शख सरांची ही अव흲था फार वळ रािहली नाही े े
. 흕यांनी हात~
Yमाल काढन चहरा पसला ू े ु .</p>
<p> "" अnलकड ेमी अ흲व흲थ अस त याच झझटामळ े ेे ं ु !
- बनश फण े े े !
मी त흈याशी आज ज कडवटपणान बोललो 흕याच कारण हच र ु े े ेे ं !
मी
िचड흧यासारखा झालो होतो . त흈यावर राग काढला ु ! ""
"" काही नाही , सर . ""
"" त मचला आला नाहीस एव�ावYन मी िकती ू ँ
खवचटपणांन
बोललो तला ु ! माच डीयर बाँय ! 흠लीज फिग흩ह मी 휲 . ""
42
"" सर , अस बोल नका ं ू , सर ! "" फा흲टर फण े े
गिहवYन 흤हणाला .
"" पण सर , मी वगा휲त ज सांिगतल नाही त आता सांगतो े ें . मी -
मी -
काल मचला आलो नाही ँ , कारण - ""</p>
<p> पान � . 19</p>
<p> "" काय कारण ? "" शख सरच काय े , सभाषही आता ु
उ흕सकतनु े े
फा흲टर फण흅या तDडाकड ेपाहात होता े े .
"" कारण कालचा माझा बराच वळ फरासखा흙यात गला े े .
सकाळी
मी एका दकानात गलो होतो ु े . पाँश जकान ु . ितथच करीमही े
आललाे
होता . शोकसमधला एक uाp흙झ흲टर उचलन 흕यान nखशात े ू े
घातला . ही
चोरी मी तर पािहलीच , पण दकानवा흧या흅याही त ल휰ात आल ु े ं .
흕यांनी
43
लगच करीमला पकडला आिण मी 흕या흅या वतीन खप गयावया े े ू
कल े ं .
तरी त न ऐकता 흕यांनी फोन कYे न पोnलसांना बोलावल ं. पोnलस
यऊन 흕याला फरासखा흙यावर घऊन गल े े े े . मला त सगळ कससच े ं ं ं
वाटल ं.
मीदखील फरासखा흙यावर गलो े े . ितथ जा흔याची माझी ही दसरी े ु
खप े !
माग ितथ बखल नावी흅या इ흙सप흀टरांशी माझी ओळख झाली े े े े
होती .
흕यांना भटन काहीतरी सांगाव 흤हणे ू नू मी गलो े . पण त ितथ न흩हत े े े
.
दोन तास 흕यांची वाट पाहात बसलो . शवटी त आल े े े . मा흈यावर
흕यांचा
फार लोभ आह े. 흕यांनी लगच दकाना흅या मालकांना फोन कला े ेु
आिण
िफया휲द काढन घ흔याची िवनती कली ू े ें . शवटी एकदाच े ं
दकानदारांनीु
त मानल े ं . करीम सटला ु . पण यात माझा खपच वळ गला ू े े .
흕यामळ माझीु े
44
मच Mकली ँ ! ""</p>
<p> शख सर िकतीतरी वळ फा흲टर फणकड ेपाहात होत े े े ेे .
पण 흕यांना
तो िदसत न흩हता . कारण 흕यांच डोळ आसवांनी डबडबल होत े े े े .
흕यांचा
कठ दाटन आला होता ं ू . मग एकदम 흕यांनी 흕याला जवळ ओढल े
. 흕या흅या
कसांवर 흕यांची एकदोन आसव गळली े े . त आवगान 흤हणत होत े ेे े ,
"" बटा े ! तझ कौतक तरी कोण흕या श흢दांत कY मी ु ुं ? य आर ए ू
흲पोट 휲 ! ""</p>
. 90</p>
<p> मोगलिग�ीकरांची र�ी</p>
<p> "" मनोहर मोगलिग�ीकर "" - मणालन 흕या बxा ृ े ै
घरावरची पाटी
45
वाटली आिण ती आप흧याशी 흤हणाली , "" कसल ं
लांबलचक
नाव वाटत ं - एखा6ा मालगाडीसारख ं! माझ ह आवडत लखक े ेे े
आहते
흤हणन ू , नाहीतर मी यां흅याकड ेढकन पािहल नसत ु ूं ं ं ! ""
पण मनोहर मोगलिग�ीकर ितच आवडत लखक होत े ेे े
흤हणनचू
흕यांच घर मडणाल इत흀या उ흕सकतन शोधीत आली होती े ेु े .
ित흅या बा�नी
िदलली पEा ित흅याजवळ होता आिण घर लवकर सापडव 흤हणन े े ू
ती
सायकलवYन आली होती .
बा�नी ज흩हा िनबधाचा िनकाल जाहीर कला आिण े ें
आप흧याला
एरही ब휰ीस िमळाल नाही अस मणालला कळल त흩हा ितला ं े ेृ े
पिह흧यान े
वाईट वाटल होत े े . पण मग ितन िवचार कला की नाहीतरी आपण े े
कठु े
46
लखक आहोत े ! शाळ흅या मािसकातिसsा आपण कधी लख े े
nलिहललाे
नाही . उलट दसऱया िकतीतरी मल�नी छानछान लख nलिहलल ु ् ु े े े
आहत े .</p>
<p> पान � . 91
흕यांना बि휰स िमळावीत ह यो흂यच नाही का े े ?
आिण मग ज흩हा बा�नी ितला बोलीवन घऊन एक गमत े ेू ं
सांिगतली
त흩हा ितला काय पण गदग흧या झा흧या हो흕या े ु ु ! बाई 흤हणा흧या
हो흕या ,
"" ह बघ मणाल े ृ , तला ब휰ीस िमळाल नाही 흤हणन त वाईट ु ं ू ू
वाटनू
घऊ ने कोस . परी휰कांनी तला ु ` उEजनाह 흤हणन शरा िदला े 휲 ू े
आह े.
त 흤हणतात इतक सदर शsलखन आजकाल बघायला िमळत नाही े ं ु ुं े
.
आिण बर का मणाल ं ृ - ""
"" काय ? ""
47
"" त 흲वत े : मोठ लखक आहत 흕यांना लखिनका 흤हणन े े ेे ू
तझीु
मदत हवी आह े. 흕यांनी nलिहल흧या रफच फयर करायच ह तझ े ं ंे े ु ं
काम .
करशील का त ू? ""
"" हो करीन की . ""
"" तला क흧या कामाच पस दतील त ु े े ेे ेै . ""
"" पशाच रा\ 6ा बाई ै ं . ""
"" रा\ 6ा कस ं? क흧या कामाच पस कणी िदल तर लाज े े े ेै ु
वाट흔याच ं
कारण नाही . तवढीच आईबाबांना मदत होत े े , नाही का ? ""
हो . तही खरच 흤हणा े ं . "" मणाल आप흧याशी 흤हणाली ृ
होती . माझी
आई िन बाबा दोघही नोकऱया करतात ं ् . आिण तरी कधीकधी
जमा~
खचा휲ची तDडिमळवणी करताना िकती तारबळ उडत 흕यांची ं े ! बाई
흤हणतात त ेखोट नाही ं . क흧या कामाच मी पस िमळवल तर 흕यात े े े ेै
लाज
कसली ? उलट मला अिभमान वाटल 흕यात े !
48
"" काय नाव 흕या लखकांच बाई े ं ? ""
"" मनोहर मोगलिग�ीकर ! ""
"" मोगलिग�ीकर ? अ흥या ! काय सांगता ? माझ तर त े े
आवडत<े/p>
<p> पा क्र . 92
लखक आहत े े . फा흲टर फण흅या खालोखाल मला 흕यांचीच े े
प흲तक आवडु ं ~
तात ! ""
िकशोर वया흅या साऱयाच मलांच मनोहर मोगलिग�ीकर ह ् ु े े
आवडत े
लखक े . 흕यामळच आज 흕यांच घर शोधताना ितला इतकी ु े े
उ흕सकताु
वाटली होती . मोगलिग�ीकरांना ती L흕य휰 पाहणार होती .
छापनू
य흔या흅या आधी आपण 흕यां흅या गोSी वाच흧या 흤हणन सग흨या े ू
मिUण�ै ~
पढ बढाई मारणार होती ु े .
49
पण - पण - आपण 흕यां흅याशी बोलताना 흕यांना काय 흤हणाव ं
?
मोगलिग�ीकरकाका ? छट ्! ह 흤हणज मालगाडीला आणखी े े
एक डबा
जोडण होईल े . 흕याप휰 एंिजनच घऊ काढन अन े े ू ् ` मोगलकाका
'
흤हण ू - ह मनात घोळत असताना ितच ितला हस यत होत े े ेे ू .
घर सापडल त흩हा ितला एकदाच हायस वाटल े े े ेे . सायकल
आगणातं
उभी कYन ती पायऱया चढली तोच आतन एक Lस흙न मखा흅या् ू ु
ठग흔या बाई बाहर आ흧या � े . 흕यां흅या हातात िपशवी अन पाचात ्
चपला
हो흕या .
"" कोण ग त ू? "" 흕या 흤हणा흧या . "" ह बरोबर ं . यांच ं
nलहायला
आलीयस ना ? जा बाळ आत . मा आता आलच मडईत जाऊन े ं
, तोपयत휲 ं
त कामाला सरवात कर ू ु . मग मी दईन तला काहीतरी खायला े ु .
चहा
50
िपतस ना े ? ""
"" िपत े, पण आEा नकोय , काक ू . ""
"" त समजल े ं . पण जा त आत ू . सरळ जा बठका흅या ै
खोलीत . ह े
बसलच आहत ितथ पसारा मांडनू े े े . ""
मणाल सरळ आत गली ृ े . आिण ितला मोगलिग�ीकर िदसल े
. लोडाला
टकन बठक माYनच बसल होत त े े ेू ै े . प�ाु त बठ ड흲ेक अन ै े ्
흕यावर
वही . खालीपण बऱयाच व�ा िन प흲तक पडलली ् ु े े . झालच तर े
गDदाची</p>
<p> पान � . 93
बाटली , टाच흔यांच बाँ흀स े , पन े - पp흙सली वगर वगर े ै ैे े .
लखकमहाशये
बसलल होत े े े , पण उंच सडसडीत असावत े . डो흀यावरच कस े े
काळपांढर े े ,
कपाळ मोठ े . िमशा नाहीत , अन दाढी करायला झालली ् े .
डोळ मोठे े
51
असावत े . 흕यांना च흱मा होता , 흕यामळ डो흨यांचा रग कळला ु े ं
नाही .
भराभर nलिह흔यात इतक म흂न होत की खोलीत कणीतरी आल े े ु े
आह े
एवढच 흕यांना कळल आिण 흕यांनी े े ` बसा ' 흤हणन डा�ा हातानू े
नसता ु इशारा कला े .
मणाल सतरजीवर बसली अन िभतीवरची क흱णाची तसबीर ृ ृं ् ं
, कलडरँ �
वगर पा\ लागली ै े .
थोmा वळान पन खाली ठवन मोगलिग�ीकरांनी वळन े े े े ू ू
पािहल े.
"" ओहो ! कोण ? तच का मीनल मडलीक ू ं ? ""
흕यांच डोळ घार आहत अन ते े े े े् चमचम करताहत अस े े
मणाललाृ
वाटल े. ती 흤हणाली , "" मीनल नाही . मणाल ृ . ""
"" तच े - आता उकडायला लागल े, नाही ग ? ""
आिण 흕यांनी उठनू
समोरची nखडकी उघडली . तोच वाऱयाचा एवढा मोठा झोत ्
आत आला
52
का सतरजीवर पडलल सट कागद सरावरा उड ूलागलं े े ेु े ै ै . त वचता े े
वचताे
दोघां흅या नाकी नऊ आल े.
"" पािहलस ं ? "" मोगलगी�ीकर 흤हणाल े. "" ह अस े ं
वार असत आम흅यां ं ~
कड े. 흕यामळ nखड흀या बद करा�ा लागतात ु े ं . नाही तर
मोकळी हवा
मला नको का असत े? - आता त कागद े , उलटपालट झाल े े े
असतील .
तलाु जळवन 흃याव लागतील ु ू े . कारण 흕याचच तला फयर ं ु े
कारायचय ं . ""
मणालन प흙हा सतरजीवर बठक मारली ृ े ु ं ै . गोळा कलल े े े
कागद प�ातु
ठवन ती पटपटली े ू ु ु , "" आता ह लावायच कस े े े ? आकडेपण
घातलले े
नाहीत . ""
"" सांिगतल ना तला मजकर जळवावा लां ु ू ु गल े , ""
मोगलिग�ीकर</p>
53
<p> पान � . 94
흤हणाल े.
` आपली पटपट 흕यांनी ऐकली वाटत ु ु ं ? मणाल मनीत ृ
흤हणाली
आिण ितला जरा लाज흧यासारख झाल े े .
लखककाकांनी िवचारल े े , "" तला माझ अ휰र कळतय ु ं ं
का पण ? कळल ं
तरच त रफच फयर कY ू ं े शकणार ! ""
कळतय ं . "" ती 흤हणाली आिण ितन एक वा흀य वाचन े ू
दाखवल े-
"" मजच बोलण 흕याला कळल ं ू े ेे . तो रागान 흤हणाला े -
मोगलकाका ,
तमचा ु ` क ' ` ळ ' सारखा िदसतो . ` ित ' चा वलाटंी े ` न े
' 흅या माUवरे
जाऊन पडत े, ` त ' न ' सारखा िदसतो , तर ` न ' 흤हणज े
उलट े 7
वाटतात . "" ती हसली . "" माझ नाव nलिहताना त흤ही कस ं ु ं
흤हणाल
माहीत आह े? ""
54
"" कस ं? ""
"" 흤हणाल , ` मणाल ृ ' नाही ; ` 흤हणाल ' . ""
ितची सडतेोड टीका ऐकन मोगलिग�ीकरही हू सल े. त े
흤हणाल े,
"" पण तला लागतय ना अ휰र ु ं ? ""
"" अगदी लागतय ं. मी भराभर वाच शकत तमच ू े ु ं . ""
"" मग बर झाल ं ं ! अग , आ흤हा लोकांना मोडीची सवय
होती ना .
흕यामळ आमची अ휰र अशी गरफटतात ु े ं ु . ""
मणाल मागच श흢द जजळवन पाृ े ु ू न लावीत होती आिण तस े े
करताना
गोSही वाचीत होती . गोS वाच흔यात ती रगली होती ं . पण आता
म흘यचे
흤हणाली , "" मोगलकाका - ""
आिण एकदम थांबन ितन वर पािहल ू े े . "" अस 흤हटलल ं े ं
चालल नाे
हो त흤हाला ु ? ""
"" चालल े - चालल े ! "" ित흅या क흧पकतच कौतक े े ु
करीत मोगलिग�ी~
55
कर 흤हणाल े. "" मला मोगलकाका 흤हण अन काकला ् ू
िग�ीकाक 흤हण ू . ""</p>
<p> पान � . 95
मणालला खप हस आल ृ ू ू े . हातात흧या कागदांकड ेपाहात ती
흤हणाली , "" मोगलकाका , त흤ही पानांना आकड ेका घालीत ु
नाही हो ?
- आिण खर 흤हणज वहीतच nलहाव ं े ं . अस सwा कागदावर ं ु
nलिहल
की घोटाळा होतो - मागच पढ ं ु े , आिण पढच माग ु ं े - ""
"" अग पोरी , "" मोगलकाका 흤हणाल े, "" त 흤हणतस ू े
त अगदी खरे ं
आह े. त흈या काकनही तसच बजावलय ु ू े ं ं . मी नहमी व�ाच े
वापरतो . पण
आज िकनी व�ा सप흧याहत ं े . मग काय करणार ? - लवकर
आटप . एक
टाचणी लाव 흕या कागदांना - का ग ? थबकलीसशी ? कसली
अडतण
आली ? ""
56
"" काका , ही गोS इथ सप흧यासारखी वाटत नाही े ं .
बाहर तर उडालाे
नसल ना एखादा कागद े ? ""
"" पा\ ? - "" मोगलिग�ीकरांनी त शवटच पान पािहल े े े े
अन 흤हटल ् े ,
"" एवढीच nलिहली मी . पढ मला सचना 흤हणन तर गDधळलो ु ुे े ू
होतो .
एखा6ा छान किवत흅या ओळ�नी शवट करावा अस फार वाटत े े ं
होत ं -
पण सचनाच ग काही ु े . शवटी कशाबशा दोन ओळी रच흧या े .
तर दसरीु
ओळ अधvच रािहली ! ""
"" हािE흅या ! 흤हणज एकदोन श흢दांसाठीच शवट अडला े े
? "" अस े
흤हणत मणालन गोSीचा शवट वाचला ृ े े . "" 흕या िदवसापासन ू
चदचा흅यानं ू े
कानाला खडा लावला . "" ब흲स ्, यापढ डाकिगरी पर झाली ु ुे ेू !
""
टाका चाक खजीर बदू ं ं कू
57
"" बद करा ती ं . . . ""
"" हो ना ! बद करा ती मारामारी ं - लढाई , अस ं
काहीतरी घालाव तरं
जळत नाही ु . 흤हणन माझी पचाईत झाली होती ू ं . ""
"" अ흥या ! "" मणाल 흕या अ휰राकड ेपाहात 흤हणाली ृ .
"" मी सांग ू? -
बद करा ती खं िजना - सदक ं ू ! - सदक 흤हणज पटी ना ं ू े े ?
तम흅याच तरु </p>
<p> पान � . 96</p>
<p> गोSीत आलाय तो श흢द ? ""
"" होय , खरच की ं ! अर वा े , िकती छान ओळ
सचवलीस ु ? 흤हणज े
तझ अ휰रच सदर आह अस नाही ु ं ुं ंे . तला क흧पनाही सदर सचतात ु ु ुं
! -
शाबास ! ""
मोगलकाकांनी िदल흧या शाबासकीमळ मणालला ध흙य े ेु ृ
वाटल े. आिण
58
ितला ध흙य वाटाव 흤हणनच मोगलकाकांनी ती य�ी कली होती े ू ु े .
पण
त मणालला माहीत न흩हत े ेृ . ` सदक ं ू ' श흢द नहमा흅या े
वापरातला थोडाच
आह े? आिण तरी 흇या मोगलकाकांना तो सचला अु न 흕यांनी तो ्
वापरला .
흕याना तो बदकी흅या जोडीला प흙हा सचला नसता का ं ु ु ु ? माग े
बमदकू
आह 흤हणन त डरल असत अस का त흤हाला वाटत े े ेू े ं ंु ?
पण मणाल흅या त ल휰ात आल नाही ृ े े . ितला वाटल े -
काकांना सचलाु
न흩हता तो श흢द आपण सचवला ु ; आिण ती खप खष झाू ू ली .
ितन े
मोगलकाकांकड ेपािहल े, तर त एक जन बाड घऊन वाच흔यात े ेु े
दगं
झाल होत े े .
आिण मग गोS ` रफ ' ची ` फयर े ' करायला ती बसत न े
बसत े
तोच -
59
बाहYन ओरडा झाला े - "" र�ी पपर े - छापाना पपर े -
""</p>
<p> "" खरच ं ! िहन ेर�ी काढन ठवलीय ू े , नाही का ?
मघाशी सांगनू
गलीय मला े . "" अस 흤हणत मोगलकाका उठल े े
अन माजघरात्
गल े े . 흕यांनी ज흙या वतमानपUांचा गtा आणन 흩हरांmात नला ु 휲 ू े .
तव�ाते
र�ीवाला आवारात आलाच होता . 흕याला कणी बोलवाव लागल ु े े
नाही .
या र�ीवा흧यांना ज흙या पपरांचा कसा वास यत असतो ु े े , कणास ु
ठाऊक !
"" अडीच िकलो भरतय साहब े े . 흤हणज े2 Y . 20 पस ै े
Lमाण<े/p>
<p> पान � . 97</p>
<p> साडचेार Yपय झाल े े , नाहीत का ? ""
60
मोगलिग�ीकरांनी काही न बोलता मान डोलावीत 흤हटल े ""
ह ं -
आिण 흕या ज흙या व�ांच ु ं - ""
रफ व�ां흅या 흕या िढगाकड ेर�ीवा흧यान नाक उडवीत े
पािहल े. तो
흤हणाला , "" 2। िकलो भरतोय हा कचरा - आठ आणLमाण े े
आठ
स흩व दहा आण 흤हणज े े े 60 पस ै े . त साडचेार अन ह साठ 흤हणजे े े्
4 Y . 25 पस झाल ै े े . "" अस 흤हणन 흕यान े ेू 4 Y . 20 पस ै े
흕यां흅या
हातावर टकवल े े . 5 पशासाठी सार nखस धडाळ흧यावर तो ै े े ुं
흤हणाला ,
साहब े , पाच पस नाहीत बवा ै े ु , पढ흅या खपस ु े े - ""
"" रा\ द र े े , पाच पशांच काय एवढ ै ं ं ? ""
मोगलिग�ीकर उदारपण े
흤हणाल े. 흕यां흅या डो흀यात घोळत होत न�ा गोSीच कथानक े े .
या वळी बाईसाहब घरात नाहीत 흤हणन र�ीवाला मनातन े े ू ू
सखावलाु
होता ; आिण आपण पस िमळवल या आनदात मोगलिग�ीकर खषै े े ं ू
61
होत े. मणाल जरी आEा हजर असती तरी ितन र�ीवा흧याचा ृ े
ग흙हाु
흕या흅या पदरात घातला असता . पण ती बसला होती आत रफच े
फयरे
करीत .
मोगलिग�ीकर आत आल े. आिण nखशातल पस े ेै
खळखळावीत 흤हणाल ु ु े ,
"" धनलाभ झाला ! तझ कठवर आलय पा\ ु ं ंु ? ""
"" दीड पान झाल ं. "" मणाल 흤हणाली ृ . ित흅या
हातातली ` फयर े '
वही मोगलिग�ीकरांनी पािहली अन 흤हणाल ् े , "" वा ! सदरच ुं
nलिहल ं
आहस े ! - तझ अ휰र इतक छान कस ग ु ं ं ं ? ""
"" आई दासबोध वाचणारी आह े. ितला अ휰र वाईट
काढलल मळीचे ं ु
आवडत नाही . ती नहमी सांगत े े - शs नटक nलहाव ु े ं ं - ""
"" अ흲स - "" मोगलिग�ीकरांनी ित흅याकड ेहसन पािहल ू े
. "" आिण
62
तरी मा흈या अ휰रांची तला अडगळ वाटत नाही एवढ बर आह ु ं ं े .
नाहीतर</p>
<p> पान � . 98
तलाही एक अडगळीची शयतच खळावी लागली असती ु 휲 े . ठीक
आह े.
तझ चाल द ु ं ू े . मी माझी जनी कादबरी तपाशीत होतोु ं . ती पण
मग
फयर करायची आह े े . त सांगन 흤हणा मा दसऱया कणाला तरी े े ु ् ु !
त ू
एकटी िकती करशील ? - अर े , पण माझ त बाड काय झाल ं ंे ?
"" अस े
흤हणत 흕यांनी आजबाजला पािहल ू ू े . पण बाड कठ िदसल नाही ु े े .
"" आEा तर तम흅या हातात होत ु ं , मोगलकाका ! त흤ही ु
बाहर गलाते े
ना र�ी 6ायला . . . ""
मोगलकाकां흅या काळजात एकदम चर झाल 휲 े . र�ी 6ायला
गलोे
त흩हा हातात होत े े ? बाप र े ! 흤हणज े. . .
63
흕यांनी 흩हरांmाकड ेधाव घतली े . ितथ 흕यांनी झटपट े
पाहणी कली े .
नाही , ितथही बाे ड न흩हत े.
उरातली धडघड 흕यांना 흲पS ऐक यत होती ू े . आता 흕यांना
खाUीपवकू 휲
अस वाटायला लागल की आपल बाड र�ीत गल े े े ेे ! ज흙या व�ांचीु
र�ी िदली ना आपण स흲흕या भावान े? त흩हा जर आप흧या हातात े
बाड
असल तर आप흧या जातभा�बरोबर तही गल असणाे ेे े र र�ीत !
मोगलकाका आता चांगलच घाबरल होत े े े . 흕यांनी
उंबऱयावYन आत्
उडी घतली अन त ओरडल े े् े , "" घात झाला ! ""
"" काय झाल मोगलकाका ं ? "" मणालन हातातल ृ े े
nलखाण खाली
टाकीत िवचारल े.
"" अग , माझ कांदबरीच ह흲तnलnखत चकन र�ीं ं ु ू िदल ं!
भयकरचं
Lकार झाला ! आता काय कY ? "" अस 흤हणन त कपाळाला े ू े
हात
64
लावन मटकन खाली बसल ू ् े .
मणाल 흕यां흅याकड ेडोळ ताणन पा\ लागली ृ े ू . ितच ओठही े
असचे
ताणल जावन 흕यांचा आे ू s बनला होता .
"" लांब गला असल का र�ीवाला े े ? "" ती ताडकन उभी ्
रा\न</p>
<p> पान � . 99</p>
<p> 흤हणाली , "" काँलनीतच असल तर गाठीन 흕याला मी े
अजन ू . ""
"" अग , तो सायकलवर होता . ""
"" माझीपण सायकल आह े. मी गाठत 흕याला पटकन े ्.
""
आिण मोगलकाकां흅या उEराची वाटदखील न पाहता तीे बाहरे
धावली . ितची सायकालबाई उफ लिडज सायकल हडलला 휲 े ँ
लDबणाऱया्
िपशवीसह . िभतीला टकन ितची वाट पाहात होती ं े ू . ितन ती पढ े ु े
ओढली
65
अन दसऱयाच 휰णी सायकल흲वार होऊन त िनघालीसsा ् ु ् ु .
मोगलिग�ीकरांनी ितला ओरडनू सांिगतल े, "" उगाच फार
भटकू
नकोस ग पोरी ! - मी पाहीन काय करायच त ं े . ""
पण काय करणार आहोत आपण ह 흕यांना तरी कठ कळते ु े
होत े? तवढ वा흀य बोलन त धपकन खचvत बसल होत े े े ेू ् ु े .
흕यां흅या
ग흨यावरच हाड े - त गळगड थडाथड खालीवर सरकत होत े ेुं
.</p>
<p> मणाल सपाwान साृ े यकल हाणीत होती . ित흅या
सायकलची घटीं
सारखी िकण िकण करीत र흲흕यात흧या लोकांना
बजावत होती ,
"" बाजला 흩हा ू - बाजला 흩हा ू ! मी यत आह े े े ! ""
काँलनीत흧या L흕यक र흲흕यावYन ितची साचकल दौडत गली े े
. पण
आप흧यापढ एकही सायकल흲वारु े जाताना ितला िदसला नाही .
मग
66
क^रयरवर कागदाचंा गtा बांधन जाणारा 흲वार कठला िदसायला ँ ू ु ?
समजा , काँलनीत आणखी कठ 흕याला बोलावल असल 흤हणाव ु े े े े
तर
L흕यक घरा흅या दारावYन ितन नजर िफरवली होती े े . तो आला
असला
कणाकड ेु , तरी क흩हाच गला असणार े े . चांगली पधरा िमिनट ं े
झाली की
흕याला मोगल छावणी सोड흧याला !
흲वत : 흅या िवनोदावर खष होऊन ती आप흧याशीच हसली ू .
इत흀यात</p>
<p> पान � . 100</p>
<p> ितला अस िदसल की एका घरापढ흅या ओwावर एक बाई े े ु
झाड ूघऊने
कागदाच कपट झाडताहत े े े . ह र�ीवाल कागदांे े 흅या कपwाकड े
नहमीचे
त흅छतन पाहतात ु े े . त कपट वचन कचऱया흅या पटीत टाक흔याे े े ेू ् ~
67
इतकाही स흇जनपणा त दाखवीत नाहीत ह ितन बिघतल होत े े ेे े .
ओwा~
वरचा हा कचरा इथ र�ीवाला इथ यऊन ग흧याची सा휰 दतो आह े े े े े े
अशी
ितची खाUी झाली आिण सरळ 흕या घरापढ जाऊन ितु े न सायकले
उभी कली े .
"" बाई , इथ र�ीवाला यऊन गला का हो े े े ? ""
"" होय . गला े . नाहीतर एवढा उिकरडा कसा झाला
असता ? - पण
का ग िवचारतस मली े ु ? - बघ , एवढी काळजी घतय तरी तो े े
कागद
उडालाच . जरा दतस तो े े ? ""
एक कागद गलुाबा흅या फांदीवर काwांत अडकला होता .
मणालनृ े
तो ओढन काढला आिण डोळ फाडफाडनू ती 흕या흅याकड ेपा\ ू े
कागली .
"" काय ग झाल ं? ""
"" मी घऊ का हा कागद े ? ""
68
"" घ ना े ! - ही सगळीच फोलफट घऊन जा वाटल तर ं ंे !
- त 흕याू
र�ीवा흧याची मरलगी का ? ""
"" नाही . ' मणाल रागावन 흤हणाली ृ ू . "" मी
मोगलिग�ीकरांची लखे~
िनका आह े. 흕यांच एक ह흲तnलnखत चकन र�ीत गल ं ु ू े ं . "" ती
흤हणाली
आिण ितन ओwावर उडी मारली अन बा�नी झाडलल सार कपटे े े् े े
तपासल े. पण - नाही . ह흲तnलnखताच आणखी एकही पान े
ितला िमळाल े
नाही . हा एकच कपटा 흕यां흅या गtयातन पडला असावा ू . या
कागदा~
वरच अ휰र 흕यांच आह ं ं े , त흩हा त न흀कीच र�ीवा흧यान नलल े े े े े ं
असणार .
"" इथन कठ गला हो तो र�ीवाला ू ु े े ? ""
"" एवढ कठ ग माझ ल휰 होत ं ंु े ं ? - पण हो , कोपऱयावर ्
दशपांmांचे <ं/p>
<p> पान � . 101</p>
69
<p> घर आह ना े , ितथ तो थांब흧यासारखा वाटतो े . बघ
चौकशी कYन . ""
मणालन 흕या कागदाची जपन घडी कली अन ती 흲कट흅या ृ 휲े ू े ्
nखशात
ठवली े . मग ितन तडकाफडका सायकलवर टांग माYन े
दशपांmांे ना
गाठल े.
"" इथ आता र�ीवाला यऊन गला ना े े े ? आमची एक
मह흕वाची वही
र�ीत गली आह 흤हणन िवचारल े े ू े . ""
"" आला होता र�ीवाला . पण आ흤ही 흕याला डब े-
बाट흧या िद흧या .
आम흅याकड ेर�ी नसत े. आ흤ही पपरसsा शजार흅यांचा घऊन े ु े े
वाचतोय
असतय काय आजकाल पपरात ं े ? कठ बस उलटन परात पडली ु ुे ू
-
आगगाडी जळाली , नाहीतर िबp흧डग कोसळली ं - ""
70
"" मग त흤हांला काय हवय आणखी ु ं ? आणबाँब ु ? ""
कपाळावर
आxा चढवीत मणाल पटपटली ृ ु ु . 흕या बाई हातातला डबा उपडा
कYन
ओwावर आपटाय흅या ( भाव पटला नसावा 흤हणन ^रकामा डबाू
^रकामाच रािहला ! ) थांब흧या अन खडसावन 흤हणा흧या ् ू , ""
काय पटु~
पटलीस ु ? "" त흩हा लगच प흙हा सायकलीवर चढन ती पढ े े ेु ुू
िनघाली .</p>
<p> आिण नमकी 흕याच वळी एक सायकल कोपऱयाच े े े्
वळण घतानाे
ितला िदसली . क^रवरचा गtा ितन पािहला होता ँ े
आिण हचे
आपल र�ीवाल र� आह ह ितन ओळखल होत े े े ेे े े . आता ` छापा
पपर े ! '
흤हणन ओरडत न흩हता तो ू . सकाळपासन ओरडनू ओरडनू 흕याचा ू
घसा
71
सकला असल कदािचत ु े ् . ` अहो - अहो ! ' 흤हणन ितन ू े
पकारल त흩हाु े े
तो थांबला . सायकलीवYन उतYन तो 흤हणाला , ' कठ ु े
बोलावता .
आता ? सबध काँलनी पालथी घातली त흩हा नाही त흤हांला ं े ु
आठवण
झाली ? ""</p>
<p> पान � . 102
"" 흅य ँ! जसा काही घोmावYन आलाय अगदी ! ""
मणाल मनातृ
흤हणाली . "" पण श흀य आह े. सकाळपासनू भटकन भटकन ू ू
वतागलाै
असल िबचारा े . ""
शांतपण ितन 흤हटल े े े , मोगलिग�ीकरांची र�ी त흤हीच ु
घतलीत ना े ?
흕यात काही व�ा हो흕या . 흕या फार मह¡वा흅या आहत े . 흕यांना
परत ह�ा
आहत 흕या े . ""
72
"" व�ा िब�ा न흩ह흕या घत흧या मी े . 흕या दसऱया ु ्
र�ीवा흧यान घत흧याे े
असतील . "" अस 흤हणन तो प흙हा 흲वार हो흔या흅या तयारीत े ू ु
होता पण
तव�ात 흕याच गt मणालन बारकाईन पािहल होत े ेे े े े ेृ . 흕यात खास
मोगली
पsीती흅या वलांwा आिण कानामाUा ितला िदस흧या हो흕या े .
"" नाही कस 흤हं णता ? "" ता दरडावन 흤हणाली ू , "" ह े
बघा त े
वहीच कागद े - 6ा ना हो ? ""
र�ीवाला तरी असला खवचट होता - तो ित흅याकड ेदल휰 ु 휲
कYन
सायकलीवर चढलादखील आिण गरकावला े ु , "" एकदा िवकत
घतललाे े
माल आ흤ही परत दत नसतो े . ""
"" मग काय करता ? भाकऱया भाजता पीठ कYन ् ? ""
ती रागा~
रागान िकचाळली े ं .
73
आता 흕यानही राग आ흧यासारख कYन सायकल जोरात े े
हाणली .
मणाल흅या मनात क흧पना तडकली होती ृ . ती 흕याचा
पाठलाग
करीत काकळती흅या 흲वरात 흤हणाली ु , "" अहो , अस काय ं
करता ? मी
प흙नास पस दईन 흕यांच ै े ेे . ""
"" हाता^रटीिशवाय िमळायच नाही ं ! "" तो गरकावला ु .
"" हाता^रटी आह त흈याजवळ े ु ? ""
` हाता^रटी ? ' मणाल आप흧या हाताकड ेपाहात 흤हणाली ृ .
मनात ह े,
की अक 6ावी ठवन या흅या गालफडात े ू !</p>
<p> पान � . 103
"" िचtी आह का 흕या लखकदादांची े े ? तर दईन व�ा े
परत एक
Yपायाला ! ""
मणालजवळ कठ ृ ु े ` हाता^रटी ' होती ? आिण Yपाया तरी
कठ होताु े
74
ित흅या nखशात फ� आठ आणच होत 흕यामळ ितला हताश 흩हावे े ु े े
लागल े.
ती धापा टाकीत नसतीच उभी होती ु अन ित흅या मनात यत् े
होत े, "" अर े , मा흈याजवळ एक परावा होता की ु . 흕या
वहीत흧या अ휰राशी
जळणारा तो nखशातला कागद ु ! पण आता काय उपयोग ,
र�ीवाला
िनघन गला होता ू े . िशवाय प흙नास पशांनी 흕याची भक भागणार ै ू
न흩हती .
पढ काय कराव 흤हणन ती िवचाु े े ू र करत आह तो एक े े
सायकल~
वाला मलगा ित흅या पढ आला ु ु े , ित흅याच एवढा 흤हणा ना - जरा
मोठा .
तो 흤हणाला , "" फार मह¡वाच होत का त कागद े े े ? ""
"" भयकर मह¡वाच ं े ! मोगलिग�ीकरां흅या कादबरीच ं ं
ह흲तnलnखत
होत त ं े ! ""
흕यान मोठ흧याे डो흨यांनी ित흅याकड ेपािहल े, ""
मोगमिग�ीकर ! -
75
बाप र े ! त तर माझ आवडत लखक े ेे े . थांब , मी गाठतो 흕याला
आिण दतोे
िमळवन तला त कागद ू ु े ! कसा दत नाही त बघतो े े . ""
"" नको र े ! त कसा गाठणार 흕याला ू ? तो िकतीतरी लांब
गलाे
असल ए흩हाना े ! ""
तरीपण गाठीन . मा흈या सायकलीची 흲पीड तला माहीत ु
नाही !
िदसायला अस द मा흈यासारखी हडकळीच ू ूे . पण - ""
आता मणालच डोळ मोठाल झाल होत ृ े े े े े . ितला काहीतरी
तडकल े
होत े. 흕या흅या चौकmां흅या शटा휲कड ेपाहात ती 흤हणाली , ""
흤हणज े? त ू
फा흲टर फण की काय े े ? ""
흕या मलान न흲त ु ुे े ` iाँक ् ' कल आिण सायकलावर टांग े े
माYन तो</p>
<p> पान � . 104
िनघनसsा गला ू ु े . हा हा 흤हणता तो वळणावर िदसनासा झाला े .
76
मणाल न�ा उमदीन सायकलवर 흲वार झाली ृ े े ; पण दमली
अस흧या~
मळेु सायकल माU आता हळहळच चालवीत होती ू ू .</p>
<p>
दहा िमिनटांनी ती ल흴मी रोडवर पोचली . ितथ पाहत तर े े
लोकांचा
एक लाहानसा घोळका जमलला े . र흲흕यात
वतमानपU िन वहीच휲 े े
कागद यांचा पसारा पडलला े . एका पोnलसान फा흲टर फणच े ेे े
बकोट धरल े
होत अन 흕याला दरडावन तो काहीतरी बोलत होता े ् ू .</p>
<p> "" का 흤हणन घातलीस यां흅या वाटत आडवी ू े ?
नसत सामानु ं
पड흔यावर भागल ं! अ흀सीडट झाला असता 흤हणज ँ � े ? तगड ं ं
कणाचु ं
मोडल असत ं ं ? ""</p>
77
<p> पान � . 105
"" माझ ं, हवालदार ! "" फा흲टर फण पटपटला े े ु ु , ""
पण यां흅या तगmां
यां흅या ग흨यात घात흧या अस흕या मी . ""
"" आ ँ? ""
"" यान र�ी 흤हणन मह¡वाच कागद लाटलत आिण त हा े े ेू े
परत
दत नाहीय े ! ""
"" काय ? "" हवालदारांनी सशयी नजरन र�ीवा흧यां े े कड े
पािहल अने ्
पp흙सल तDडात घातली े .
"" हवालदार , हा खोट बोलतोय ं ! "" र�ीवाला उखडला
. "" 흕यान े
म�ाम िमbीफ कली अन मला पाडलन ु े ् ् ! - मला त�ार
नDदवायचीय
या흅यािवYs ! ""
"" मलापण नDदवायचीय ! "" फा . फ े . िकचाळलां .
गDधळलल हवालदार 흤हणाल े े े , "" तमच दोघांचही ु े े
नावपE सांगा े .
78
बोला र�ीवाल े! ""
흕यान सांिगतलला दकानचा पEा फा흲टर फण흅याच काय े े ु े े ,
बाजलाू
उ흣या असल흧या मणाल흅याही कानान ^टपला े ेृ . इतकच नाही तर े
ित흅या
हातांनी 흕याच वळी े दसरही काहीतरी ^टपल ु े े .
र흲흕यात पडलली ती वही े ! मोगलिग�ीकरांच अ휰र ितन े े
त흩हाचे
ओळखल होत े े . वहीच एकदोन कागद सटल होत तही वचल े े े ेु े े
आिण
तो सारा माल झटपट आप흧या िपशवीत कDबला . सव बघ लोक 휲 े
हवाल~
दारांची 흕या दोघांशी चाललली M흇जत पाह흔याे त इतक रगल होत े ें े
की
मणालची ही कारवाई कणा흅या ल휰ात ◌ाली नाही ृ ु .
हवालदार 흤हणत होत े, "" चला , त흤ही दोघ चौकीवर ु े !
""
आता फा흲टर फण जरा िवचारात पडला े े . चौकीवर आपल े
흤हणण े
79
कणी ऐकन घईल का ु ू े ? आपण अp흀सडट करीत होतो ह तर ँ � े
खरचं
मळी ु ! या दSाला धडा िशकव흔याचा आपला बत होता ु े . पण
लोकांना</p>
<p> पान � . 106
ह पटल पािहज े ेे ?
इत흀यात सग흨याला कारण झालली मणाल पढ आली अने ृ ु े ्
흤हणाली , "" हवालदार , मघापासन बघतय मी मा흈या भावाला ू े
त흤हीु
उगीचच Uास दता आहा े ! 흕या흅या सायकलीच चाकच वाकड ं
आह े,
पा�लत ं ? 흤हणन 흕याचा सायकल वाकडी गली ू े . 흕यान म�ामच े ु
काही
कल नाहीन े ं ् ! . . . ब흙या ! जाऊ द झाल े ं ! आपणही आपली
िफया휲द
काढन घऊ या ू े ! ""
ह बोलताना हातात흧या िपशवीकड ेपाहात ितन मारलला े े े
डोळा
80
फ� फा흲टर फण흅या ल휰ात आला े े .
"" वा वा ! "" हवालदार आता रगात यऊन हसत 흤हणाल ं े े
, "" ही बरी
भटली मांजरी उंदराला सा휰 6ायला े ! "" पण एकदरीत ं
흕यांनादखीले
ही आफत नको होती . लहान पोरांवर का कणी खटला भरत ु
असत े?
वळ फकट जायचा अन साहब आप흧याे ु ् े वर खष हो흔याऐवजी ू
िश�ा
घालायच े!
त र�ीवा흧याला 흤हणाल े े , "" ह बघ े , तझा माल गोळा कर ु
अन ्
चालायला लाग . लहान पोरांना का छळतोस उगाच ? हा पोरगा
चकला ु ,
माफी मागील तझी ु ! ""
ह माU हवालदारांचही चकल े े ेु . फा흲टर फण गरम होत े े
흤हणाला ,
"" मी - मी माफी मागणार ? ""
81
त흩हा मणालनच 흕याला डोळा घालीत 흤हटल े ृ े े , "" िम흲टर
र�ीवाल े,
मीच तमची माफी मागत ु े . सोडा मा흈या भावाला ! ""
र�ीवा흧यान ओठांवर ओठ दाबल आिण काही न बोलता े े
घमपणानु े े
ती माफी 흲वीकारली . 흕यालाही आता वाटत होत की जा흲त े
ताण흔यात
अथ नाही 휲 . ितकड ेआपला मालक आप흧या नावन बDबलत े
असल े .
तDडान बडबड करीत आपली र�ी गोळा कYन ती प흙हा े ु
क^रयरवरँ </p>
<p> पान � . 107
बांधन तो चडफडत िनघन गला ू ू े .</p>
<p> "" त फार कलस मा흈यासाठीू े ं ! "" मणाल फा흲टर ृ
फणला 흤हणाली े े .
"" पण ह पािहलस े ं ? "" अस 흤हणन िपशवीत हात े ू
घालनू
82
ितन ती वही काढली े . "" िमळाल ह흲तnलnखत ं ! र흲흕यात
पडली होती वही . ""
"" िमळाल ं? शाबास ! "" फा흲टर फण उदगारला े े , ""
मग बर झाल ं ं !
एवढी ट흀कर मारली 흕याचा उपयोग झाला . '
"" मग ही ट흀कर मारली तशी उ6ा आपण दोघ िमळन ं ू
흕या흅या
दकानात च흀कर माY एक ु . हा ितथला नोकर असणार . पण हा
नसताना
जाऊ . जवािबवायला जात असलच की तो े े . '
"" तर ? लांड흂यासारखा खात असल खादाडे खाऊ ! ""
"" तच े . आपण 흕या흅या जवणा흅या सiीत जाऊ अन े ु ्
मालकाला
गाठ ू . ""
"" कशाला ? ""
"" कदािचत मोगलगी�ीकरांची आणखी एक वही 흕याच ्
दकानातु
सापडले . 흤हणज 흕यान कणाला प흙हा िवकली नसली तर े े ु ु !
मोगलकाका
83
흤हणतात की गहाळ झाली , कदािचत तीही र�ीत गली असल ् े े !
""</p>
<p> र�ी흅या दकानाचा पEा ^टपलला होताच ु े . दसऱया ु ्
िदवशी 흕या
प¡यावर दोघही गली े े . सदवान 흕या वळी मालक ु ै े े
एकटाच
बसलला होता े . काल흅या 흕या नोकराप휰ा हा मालक फारच े
वग흨याे
흲वभावाचा होता . 흕याला ज흩हा मणालन आपली मागणी े ृ े
सांिगतली ,</p>
<p> पान � . 108
त흩ह तो िदलखलासपण 흤हणाला े ेु , ' एवढच ना ं ? तो बघा
शवटचाे
व�ांचा गtा पडलाय . पहा वाटल तर तपासन ं ू . ""
दोघांनी तो ढीग उपसला . दहाबारा िमिनट तो चाळ흔याे त
घालवली .
84
आिण मग मणाल मग एकदम ओरडली ृ , "" ही पाहा -
मोगलिग�ीकरांची
आणखी एक मही . हीच असणार ती हरवलली कादबरी े ं ! ""
"" आिण सबध आह बर का ं े ं ! "" फा흲टर फण 흤हणाला े े .
"" कारण
ही पाहा सYवातीची ु ` Qी ' आिण शवटचा े ` समा£ ' श흢द ! ""
"" छान ! मोगलकाका अगदी खष होतील ू . र�ीवालकाका े , बर ं
झाल ं
त흤ही या वहीची अजन वाट लावली न흩हती ु ू . तस झाल असत तर ं ंं
- ""
"" मराठी वा¤यात फार मोठी पोकळी िनमा휲ण झाली असती . ""
फा흲टर फण गभीर सरात 흤हणाला े े ं ु .
"" मला र काय माहीत पोरनो े ं ? "" मालक खऱयाखऱया पbा् ्ु ~
तापान बोलत होत े े , "" मला जर आधी कळल असत की ह ं ं े
एखा6ा
लखकाच चकन आलल nलखाण आहस तर मी 흲वते ें ु ू ं े : 흕यां흅या
घरी मही
नऊन िदली असती े ! ""</p>
85
<p>
मनोहर मोगलिग�ीकर उफ मोगलकाका यांना एकीमागन휲 ू
दसरी अशा दो흙ही व�ा पोच흕या क흧याु े त흩हा 흕यांना जो आनदे ं
झाला 흕याच वणन करण मा흈या लखणीला जमणार नाही े े휲 े . 흕याला
मोगल~
िग�ीकरासारखा खदा लखकच हवा ं े ! र�ी흅या दकानातन परत ु ू
आललाे
तो ` हरवलला खिजना े ' Lकाशात यताच 흕यांनी बनश उफ फा흲टरे े 휲
फणला े े ` अपण 휲 ' कला आिण े ` खिज흙याची सदक ं ू ' रफची फयर े
पणू 휲
होताच अपणपिUकसह ती मणाल मडलीक흅या पदरात टाकली 휲 े ृ ं
!</p>