33
(…) w gruncie rzeczy nowożytna nauka nie została rozwinięta przez ludzkość, ale przez mężczyzn. Evelyn Fox Keller

Feministyczna perspektywa w filozofii nauki

  • Upload
    rosa

  • View
    60

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Feministyczna perspektywa w filozofii nauki. (…) w gruncie rzeczy nowożytna nauka nie została rozwinięta przez ludzkość, ale przez mężczyzn. Evelyn Fox Keller . Podstawowe pytanie. Badania naukowe pokazują… Nauka mówi… Naukowcy twierdzą? CZYJA NAUKA? - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

(…) w gruncie rzeczy nowożytna nauka nie

została rozwinięta przez ludzkość,

ale przez mężczyzn. Evelyn Fox

Keller

Page 2: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Badania naukowe pokazują…

Nauka mówi… Naukowcy twierdzą?

CZYJA NAUKA?PRZEZ KOGO I DLA KOGO UPRAWIANA?

Page 3: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Nauka jako ważne miejsce kumulowania i legitymizowania

nierówności płciowej. Nauka nie jest obojętna na płeć (zarówno

jako przedmiot, jak i podmiot badań). Problematyzacja statusu ideału

obiektywności, statusu dowodu, roli czynników kontekstualnych.

Page 4: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Wyraźnie płciowo spolaryzowana

struktura instytucji.Upłciowiony język i

sposoby metaforyzowania.

Płciowa tożsamość uprawiających naukę.

Page 5: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Zarówno płeć i nauka są kategoriami skonstruowanymi (Keller 1995) Odrzucenie idei nauki wolnej od

wartości. Przedsięwzięcie zbiorowe, zarówno

pożądane jak i niebezpieczne. Nauka jest konstruowana

społecznie, co nie oznacza, że nie działa lub nie funkcjonuje.

Page 6: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

subiektywne, osobiste doświadczenia badacza/ki.

społecznie usytuowana wiedza postulat: „nie zagubić płci” w

badaniach nad nauką (Longino 1994) włączenie czynnika kobiecego w tym

elementów utożsamianych z kobietami: wymiaru osobowego, emocjonalnego, seksualnego.

Page 7: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Nowoczesna nauka rozwinęła się nie dzięki ludzkości, ale dzięki wybranym mężczyznom.

Jak kategorie męskości i kobiecości wpływają na uprawianie nauki?

W jakim stopniu metafory w nauce związane są z płcią?

Page 8: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

F. Bacon (1561-1626): „(…) rozprawić się z naturą biorąc ją na

tortury i zadając gwałt” (za Easlea 1980: 70)

Henry Oldenburg (1618-1677): „Celem Royal Society jest zbudowanie Męskiej Filozofii (a Masculine Philosophy), za pomocą której Umysł Człowieka (Man) mógłby zostać

uszlachetniony Trwałymi Prawdami” (za Keller 1995: 52).

Page 9: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

…nie zagubić płci!

HELEN LONGINO„Can there be a feminist science?”

Należy odrzucić postulat uprawiania wolnej od wartości nauki, której autor nie może się ujawnić, a płeć, pochodzenie, kulturowe zakorzenienie, status społeczny, kolor skóry etc. nie mogą mieć wpływu na jej sformułowania.

Page 10: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

silniejsze standardy obiektywności

NANCY HARTSOCK„The Feminist Standpoint Revisited”

Naukowy pogląd formułuje dominująca grupa społeczna nowożytnego świata zachodniego (biali, dobrze sytuowani mężczyźni).

Trzeba wykroczyć poza przyjmowanie klasyczne metody empiryczne, zrewidować opresyjne założenia naukowości.

Page 11: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Lorraine Code (1991): wszystko jest nacechowane dotychczasową męską ideologią niezaangażowanego obiektywizmu, należy to radykalnie zmienić porzucając dotychczasową epistemologię.

Page 12: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Może powstać nauka kobieca!!!ELIZABETH FEE "A Feminist Critique of Scientific Objectivity,"

Trzeba porzucić sztuczne rozróżnienia między myślą a uczuciem, wytwarzaniem wiedzy a jej późniejszym wykorzystaniem, ekspertami a laikami, czy podmiotem a przedmiotem wiedzy. Kobiece wartości, należy wykorzystać do poszukiwania nowych sposobów uprawiania nauki (Fee 1982).

Page 13: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Nie ma „kobiecej nauki”!

SUSAN HAACK „Knowledge and propaganda: reflections of an old feminist”

Należy poprawić obecną naukę uwzględniając wpływ czynnika płciowego, ale zachowując rozróżnienie między badaniem, w którym poszukuje się prawdy, a badaniem zaangażowanym politycznie i ideologicznie.

Page 14: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Michèle Le Doeuff

Nieustanne badanie męskości splecionej z racjonalnością w efekcie ją uprawomocnia.

Należy opowiedzieć historię nauki podkreślając porażki, nieciągłości, potknięcia „męskości” rozumu.

Page 15: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

empiryzm feministycznyteoria z feministycznego punktu widzenia

formy feministycznego postmodernizmu

Sandra Harding „The Science Question in Feminism”

Page 16: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Należy ujawnić i wyeliminować uprzedzenia dotyczące płci z języka i praktyki naukowej.

Teorie feministyczne należy dostosować do standardów „dobrej nauki” i „dobrej filozofii”.

Potrzeba bardziej rygorystycznego zastosowania dotychczasowych metod naukowych, które stosowano z niedostateczną uwagą.

Page 17: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Ucieleśnione naturalno-społeczne istoty rozumieją świat w sposób częściowy, w zależności od warunków materialnych, które są funkcją systemu płciowego.

Jako grupa marginalizowana kobiety (WIELE RÓŻNYCH KOBIET) mają możliwość rozpoznania ograniczeń wiedzy, która podtrzymuje konwencjonalny system płciowy. Punkt wyjścia kobiet jest epistemicznie uprzywilejowany (D. Smith 1987)

Page 18: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Czynniki kontekstualne (w tym płeć) muszą być dokładnie zbadane i stać się częścią badania naukowego, aby wytworzyć bardziej odpowiednie ramy odniesienia (H. Longino).

Feministyczna epistemologia bada wpływ społecznie wytworzonych koncepcji i norm związanych z płcią oraz bada „płciowe interesy” i doświadczenia wytwarzania wiedzy (E. Anderson 1995)

Page 19: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Społeczność naukowa musi zintegrować swoje przedsięwzięcia z działaniem demokracji, nie tylko z

powodów epistemologicznych, ale także politycznych i moralnych.

Podmiot poznający trzeba traktować jako część przedmiotu poznawanego, a oba razem jako elementy historii

społecznej.

Page 20: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

MARGINALIZACJA KOBIET HISTORYCZNA KONIECZNOŚĆ?Londa Shiebinger (1989)

Max von Lauce „Historia fizyki”: 440/4

Jurij Chramow „Fizycy”: 920/10

R.S. Ingarden „Fizyka i fizycy”: 63/0

Wł. Tatarkiewicz „Historia filozofii”: 6 kobiet!

Sofia de Brahe; Marie Paulze; Margaret Cavendish, Laura

Bassi, Sophie Germain, Marta Mitchel, Zofia Kowalewska,

Rosalind Franklin, Katherine Parsons, Eugenie Cotton, Emmy

Noether, Ida Tacke, Maria Tonnela, Maria Skłodowska, Lise Meitner, Maria Goeppert-Mayer, Irena Joliot-Curie, Chien-Shung

Wu, Alicja Dorabialska, Florence Merriam Bailey, Dorothy

Crowfoot-Hodgkin, Barbara McClintock, Gertrude Belle Elion, Christiane Nusslein-

Volhard, Eugenia Blaustein, Daniela Tennerówna-Gromska,

Maria Kokoszyńska, Halina Słoniewska, Halina Lindenbaum,

Maria Ossowska, Dina Sztejnbarg

Page 21: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Medycyna(uogólnianie wyników badań prowadzonych na

mężczyznach na kobiety)Biologia: badania nad zapłodnieniem

(aktywna sperma penetruje bierne jajo, które zostaje zaktywizowane)

Etyka(rozwój moralny dzieci jest modelowany

wyłącznie na próbce chłopców)Ekonomia

(praca domowa jako nieproduktywna i ekonomicznie nieistotna)

Page 22: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

prymatologia (Haraway, Strum) psychologia rozwojowa(Alison Gopnik) medycyna(rozwój ginekologii, płciowo

zróżnicowanej diagnostyki w kardiologii)

antropologia(mężczyzni-łowcy versus kobiety-

zbieracze)

Page 23: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

LYNN Hankinson NELSONWho Knows: From Quine to Feminist Empiricism

Upłciowienie treści teorii naukowych bierze się stąd, że naukowiec funkcjonuje w usytuowanej historycznie i kulturowo grupie społecznej o określonym profilu. Jej przeświadczenia na temat płci, dookreślają sposób formułowania programów badawczych.

Page 24: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

popularny w latach 70-tych XX w. podręcznik z embriologii w wydaniu z 1986 roku pomija frgm: „We wszystkich systemach, które braliśmy pod uwagę, męskość oznacza dominację; chromosomu Y-ek nad X-em, rdzenia nad korą pierwotną, androgenu nad estrogenem. Tak więc z fizjologicznego punktu widzenia nie da się uzasadnić przekonania o równości płci” (Nelson 1996: 113).

Page 25: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Arystoteles: czynnikiem odgrywającym aktywną rolę w zapłodnieniu jest to, co

męskie, czyli plemnik (O rodzeniu się zwierząt, 729a).

Edouard van Benden, Oscar Hertwig, Herman Fol (badania z lat 1875-1880):

jedno z niewielu wielkich, statycznych jaj zostaje zapłodnione przez jeden z

miliona, dynamicznych, ruchliwych, aktywnych, penetrujących

plemników.

Page 26: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

1976 r. Gerard i Helen Schatten: procesy, które zachodzą w osłonie jaja biorą aktywny udział w uaktywnieniu rozpuszczenia „czapeczki” akrosomalnej plemnika, umożliwiając mu wejście w bliski kontakt z osłoną jaja, co w efekcie prowadzi do fuzji jaja z plemnikiem (Schatten, Schatten 1984).

1988: Jay Baltz, David Katz, Richard Cone: zona pellucida wychwytuje i „przywiązuje” plemniki, zanim te, same ją spenetrują (Baltz, Katz, Cone 1988)

Page 27: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

(…) zewnętrzna część „czapeczki akrosomalnej ulega rozpuszczeniu”, co umożliwia wniknięcie plemnika w osłonę jaja. (…) „w czasie przylegania i penetracji oocyt ulega aktywacji” (Williams, Wendel-Smith 1972: 40).

Page 28: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

„(…) zapłodnienie (…) polega na wniknięciu plemnika do komórki jajowej. (…) plemnik przebija osłonę przejrzystą (…), zawarte w akrosomie enzymy trawią wzgórek jajonośny (…), po czym plemnik może wniknąć do komórki jajkowej.” (Traczyk, Trzebski 1990: 422)

Page 29: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

„Zapłodnienie obejmuje: chemotaksję plemnika do komórki jajowej przez substancję wytwarzaną przez komórkę jajową.” Jednocześnie jednak plemnik penetruje jajo i przez nie przenika, a jajo (niejako) pasywnie czeka na uaktywnienie. (Gaynong, William 2005, Fizjologia, s. 433).

Page 30: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

Bardzo ważną rolę w spenetrowaniu obu warstw błony komórkowej oocytu

odgrywają białka powierzchniowe obu gamet, to jednak plemnik „przystępuje

do penetracji osłony” i pokonuje ją dzięki „glikozydazom i protezom

zakotwiczonym w [jego] substancji akrosmoalnej”, tym samym to plemnik

wnika do przestrzeni okołożółtkowej jaja (Bartel, Hieronim 2004, Embriologia. Podręcznik dla studentów , s. 80-81)

Page 31: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

„[plemniki] oddziałują na (…) ochronną błonę zewnętrzną [jaja], zaczynają ją niszczyć”, a jeden jedyny plemnik (swoimi własnymi mocami) „wnika do jaja”.(Horowitz, Harold, Trefil James, Jak powstaje człowiek. Nauka i spór o aborcję, s.57).

Page 32: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

specjalne enzymy zawarte w akrosomie uwalniają się, a „dzięki nim plemnik jest w

stanie przedostać się przez komórki wieńca promienistego otaczającego komórkę

jajową, a później także rozpuścić osłonkę przejrzystą oraz membranę otaczającą

komórkę jajową i wniknąć do jej wnętrza”. Jajo jest aktywowane przez plemnik „w

czasie [jego] przenikania przez warstwy zewnętrzne komórki jajowej. (Machinek,

Marian 2007, Spór o status ludzkiego embrionu, s. 83).

Page 33: Feministyczna perspektywa  w filozofii nauki

MĘSKA BIOLOGIA???

RUTH HUBBARD„Social effects of some

contemporary myths about women”

Używanie języka, w którym sperma zapładnia (aktywnie), a jajo jest zapładniane (pasywnie) nie opisuje żadnych procesów biologicznych, ale odzwierciedla sposób, w jaki w naszej kulturze myślimy o relacji między płciami.