FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNDE, ALTERNATİF BİR ÖĞRETİM

TEKNİĞİ OLARAK, KARİKATÜR KULLANIMI

Dilan BOYRAZ, Merve ÇOŞKUN, Gizem KARAYILAN, E.Burcu ÖZBEYK,

İrem SURİ*

Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Öğretmenliği

ÖZET

21.yüzyılda her alanda gelişmeler olurken Eğitim Bilimleri alanında da çağdaş gelişmeler

gözlenmektedir. Eğitim Tarihi süreci, ilerledikçe yeni yaklaşımlar kabul görmektedir. Bireylerin

nasıl öğrendikleri üzerine yeni çalışma bulguları ortaya konmaktadır. Bu bulgular sonucunda

eğitim müfredatları güncellenmekte ve daha etkili hale getirilmektedir. Bu müfredat

değişikliklerinde görülen en belirgin ortak özellikler; öğrencilerin eğitimde merkeze alınması,

öğretmenin rolünün rehberlikle özdeşleştirilmesi ve eğitim sisteminin monotonluktan

kurtarılarak daha eğlenceli hale getirilmesidir. Fen ve Teknoloji dersi gibi, kavramları günlük

yaşamdan alınmış olmasına rağmen soyut ögeler içeren derslerin öğretiminin öğrencileri

sıkmaması ve dersten koparmaması için eğlenceli bir hale getirilmesi önemlidir. Bunun için Fen

ve Teknoloji dersinde Aktif Öğretim Stratejileri izlenerek başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Bu

bağlamda derslerde başvurulacak tekniklerden biri de Karikatürlerle Fen Öğretimi’dir. Daha

önce yapılan araştırmalarla Kavram Karikatürleri ile Fen Öğretiminin başarılı sonuçlar ortaya

koyduğu gözlenmiştir. Bu çalışmanın amacı seçilmiş karikatürlerle Fen ve Teknoloji dersinin

nasıl daha etkin hale getirilebileceğine dair öneriler geliştirmektir. Bu amaçla Tarama deseni

kullanılarak karikatürler taranmış, Fen ve Teknoloji dersinde öğretim aracı olarak

kullanılabileceği düşünülen 100 karikatür seçilmiştir. İkinci aşamada bu karikatürlerin 6. , 7. Ve

8. Sınıflar Fen ve Teknoloji dersinde hangi basamakta, nasıl kullanılacağına dair öneriler

geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Fen ve Teknoloji, Karikatür, Öğretim Tekniği

1. GİRİŞ

Kapsamlı bir uluslararası değerlendirme projesi olan PISA(Program for International Student

Assessment, Uluslararası Öğrenci Başarısını Belirleme Programı), OECD ülkelerindeki 15 yaş

grubu öğrencilerinin zorunlu eğitimin sonunda yeterince yaşama hazırlanıp hazırlanmadıklarını,

Matematik, Fen ve okur-yazarlık düzeylerini ve problem çözme becerilerini ölçmeyi

hedeflemektedir (Çelen, Çelik ve Seferoğlu, 2011) .

Türkiye’nin de yer aldığı PISA 2003 döneminde yapılan değerlendirmelere göre, Türkiye;

değerlendirmeye alınan 41 ülke içerisinde, “Fen ve Problem Çözme” alanında 36. sırada yer

almıştır. Türkiye, PISA’nın ikinci dönem çalışması olan PISA 2006 sonuçlarına göre; “Fen”

alanında 57 ülke arasında 44’üncü olmuştur. PISA 2009 yılı sonuçları incelendiğinde ise

değerlendirmeye alınan 65 ülke içerisinde Türkiye’nin Fen Bilimleri ve Matematik Alanlarında

43.sırada olduğu görülmüştür http://www.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf 7 Kasım 2011.

Bu sonuçlar, Türkiye’nin OECD ülkeleri ortalamalarının istatistiksel olarak anlamlı biçimde

altında olduğunu göstermiştir. PISA değerlendirme projesiyle eğitim sistemimizin zayıf yönleri

ve Fen Eğitiminde gelişmiş ülkelere oranla ne kadar geri olduğu ortaya çıkmıştır

http://pisacountry.acer.edu.au/ 7 Kasım 2011.

Fen Eğitimindeki başarısızlık nedenleri incelendiğinde Türkiye’deki fen ve teknoloji ders

saatlerinin azlığı, uygulama derslerine gerekli önemin verilmemesi olabilir.

Buna bağlı olarak, eğitim programında farklı zamanlarda değişiklikler yapılmıştır. 2004–2005

eğitim-öğretim yılında pilot uygulaması yapılan, 2005–2006 eğitim-öğretim yılında tüm

Türkiye’de uygulanmaya başlanan ve “Yapılandırmacı Öğrenmeyi”  temel alan ilköğretim

programı incelendiğinde Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programlarında birçok çağdaş öğrenme

yaklaşımına yer verildiği görülmektedir (Kılıç, 2002) .

Yapılandırmacı yaklaşım, fen eğitiminde yapılan mevcut araştırmalar üzerinde önemli bir etkiye

sahiptir. Son yıllarda ülkemizde yapılandırmacı yaklaşımın fen öğretiminde kullanılmasına

yönelik araştırmalar gerçekleştirilmiş ve araştırmalar sonucunda ülkemizde anlamlı ve kalıcı

öğrenmenin sağlanması ve fen okur-yazarı bireylerin yetiştirilmesi amacıyla Fen ve Teknoloji

öğretim program yeniden düzenlenmiştir. Yapılandırmacı yaklaşım günümüzde öğrenmeyi

açıklayan en iyi yaklaşımlardan biridir ve bilginin öğrenenin dışında olmadığını savunmaktadır.

Yapılandırmacı yaklaşıma göre öğrenme, bireyin bilgiyi yorumlama ve yapılandırma sürecidir ve

bu süreç, bireyin önceden yapılandırdığı düşünce; deneyim, gözlem ve yorumları tarafından

yönlendirilir (Kabapınar, 2006) .

Tüm öğrenmenin zihindeki bir yapılanma sonucu oluştuğu varsayımı üzerinde temellendirilen

yapılandırmacılık, bireylerin öğrenme sürecinde daha fazla sorumluluk almalarını ve etkin

olmalarını gerektirir (Kılıç, Karadeniz ve Karataş, 2003) .

Yapılandırmacı yaklaşımda bireyin süreç içerisinde aktif olarak katılmasına ilişkin bazı yöntem

ve teknikler vardır. Bu yöntem ve teknikler uygulanırken kalıcı ve anlamlı öğrenmenin

gerçekleşmesine yardımcı olan materyallerden birininde görsel materyaller olduğu söylenebilir

(Eroğlu, 2010). Ayrıca bireyin sorumluluk alması ve öğrenim sürecinde etkin olmasında Fen ve

Teknoloji dersine olan tutumununda önemli olduğu söylenebilir.

Yapılan çeşitli araştırmalar, görsel unsurlarla desteklenen öğretim uygulamalarının daha etkin ve

başarılı olduğunu ortaya koymuştur. İmgeler izleyicinin ilgisini ve dikkatini daima canlı

tutmaktadır. Bu bağlamda görsel bir iletişim aracı olan karikatürün eğitim-öğretim

uygulamalarında kullanımının başarılı sonuçlar sağlayacağını söylemek yanlış olmayacaktır

(Dalacosta ve arkadaşları, 2009; Akt. Eroğlu, 2010) .

Öğretimde Karikatür Kullanımının Faydaları

Dersin karikatürle işlenmesi öğrencilerin sıkılmalarını engelleyerek daha uzun süre

odaklanmalarına ve aynı zamanda o dersi sevmelerine de önemli katkı sağlayacaktır

(Uğurel ve Moralı, 2006) .

Eğitimde karikatürlerin kullanımının sadece yazılı ders materyallerinde görselliği

destekleme alanı ile sınırlı olmadığını, mizahın etkili bir biçimde kullanıldığı yerler

olarak özellikle psikolojik etkileri açısından öğrenme ve öğretmede kayda değer etkilere

sahip araçlar olduklarını belirtmişlerdir (Uğurel ve Moralı, 2006) .

Öğrencilerin bir karikatürü inceledikten sonra, onunla ilgili yorum yapmaya

çalışmaları ifade güçlerini geliştirecektir (Uslu, 2007) .

Hafızalarını artıran görsel imgeleri düşünme ve analiz etme fırsatı bulurlar (Rule ve Auge

2005; Akt. Kılınç, 2008) .

Karikatür insanı ve yaşamı konu aldığı için her derste ve her konuda kullanılabilecek bir

araçtır.

Karikatür sayesinde öğrencinin muhakeme gücü gelişir (Uslu, 2007) .

Öğrencilerin eleştirme, eleştiriye açık olma, özeleştiri yapabilme, sorunları görebilme ve

bu sorunlar için çözüm üretebilme gibi davranışlar kazanmasına önemli katkıda bulunur

(Uslu, 2007) .

Öğrencilerin sanata olan ilgileri artar ve estetik duyguları gelişir (Rule ve Auge 2005;

Akt. Kılınç, 2008) .

Fen Öğretiminde Karikatür Kullanımının Faydaları

Soyut ve karmaşık kavramlar içeren Fen bilimlerinin öğretiminde, bilim ve bilimin

etkilerinin karikatürleştirilebilirliği, karikatürün etkilerinin bilimsel bir çalışma konusu

olabilirliği (Kauffman, 1997; Akt. Eroğlu, 2010) ile karmaşık unsurları öğrenmede

karikatürlerden faydalanmanın öğretim sürecini hızlandıracağı (Stevenage, 1995; Akt.

Eroğlu, 2010) açısından ele alınmıştır (Özalp, 2006; Akt. Eroğlu, 2010) .

Karikatürler, bazı düşünme ve tahminde bulunma stratejileri içerir (Özalp, 2006; Akt.

Eroğlu, 2010) .

Öğrencileri etkinliğin içine sokmanın yollarından biri de, karikatürler ile onların kendi

dünyalarıyla bağlar kurmalarını sağlamaktır. Karikatürler çoğu kez alıştırma yapmanın ve

fen uygulamalarını eğlenceli hale getirmenin bir yoludur (Özalp, 2006; Akt. Eroğlu,

2010) .

Eğitimde öğrenmeyi sağlama faaliyetinin ilk basamağının ilgi uyandırma, dikkati

sağlama ve güdüleme olduğunu vurgulayarak; öğretim faaliyetlerinde bu amaçla

karikatür ile öğretimden mutlaka yararlanılması gerektiğini söylenebilir (Kauffman, 1997

Akt. Eroğlu, 2010) .

Karikatür Nedir?

Karikatürler, insan duygularını etkileyen ve duyguları resim ve semboller kullanarak mesajlara

dönüştüren önemli bir görsel dil olarak tanımlanan bir sanat biçimidir. Karikatürler, konuyu en

basit çizgilerle sunarken sembolleri, abartıyı ve espriyi katarlar (Dalacosta ve arkadaşları, 2009;

Akt. Eroğlu, 2010) .

Karikatür; haber verir, eleştirir, eğlendirir, eğitir (Özer, 2007) .

Karikatürlerin Sınıflandırılması

Uğurel ve Moralı (2006), “Karikatürler ve Matematik Öğretiminde Kullanımı” adlı

çalışmalarında eğlence ve dikkat çekme yönü öne çıkan karikatürler ve tartışma, beyin fırtınası,

araştırma ve düşündürme yönü öne çıkan karikatürler olmak üzere iki gruba ayırmışlardır.

Ayrıca; tartışma, beyin fırtınası, araştırma ve düşündürme yönü öne çıkan karikatürleri kendi

içinde hiciv ve düşündürme yönü öne çıkan karikatürler ve kavram karikatürleri olarak

gruplandırmışlardır.

Uslu (1999) tarafından yapılan sınıflandırmada ise karikatürler ifade tarzına, tekniğine ve kurgu

yapısına göre 3’e ayrılmıştır.

I. İfade Tarzına Göre Karikatürler

a. Yazılı Karikatürler: Daha çok günlük gazetelerde yayınlanan geniş kitleleri hedefleyen ve

çizgilerin yazılarla desteklendiği karikatürlerdir.

Şekil 1: Yazılı Karikatür Örneği (Selçuk Erdem)

b. Yazısız (Grafik-Ciddi) Karikatürler: Evrensel bir dil olma özelliği ve sanatsal kaygı

taşıyan, zorunlu olmadıkça yazının bulunmadığı karikatürlerdir.

Şekil 2: Yazısız Karikatür Örnek

II. Tekniğine Göre Karikatürler

a. Renkli Karikatürler: Kuru, pastel, guaj vb. boyalar ile renklendirilen karikatürlerdir.

b. Siyah-Beyaz Karikatürler: Renklendirilmeyen, siyah-beyaz çizgi ve leke zıtlıklarından

yararlanılan ve kullanılarak çizilen karikatürlerdir.

Şekil 4: Siyah-Beyaz Karikatür Örneği

Şekil 3: Renkli Karikatür Örneği (Atila Özer)

III. Kurgu- Yapı Özelliğine Göre Karikatürler

a.Tek Kare Karikatürler: Esprinin tek bir karede(bir aşamada)anlatıldığı karikatürlerdir.

a. Bant Karikatürler

b.Bant Karikatürler: Belirli bir mekanda geçen olayların ve belirli tiplerin bulunduğu seri

çizilen karikatürlerdir.

Şekil 6: Bant Karikatür Örneği (Piyale Madra)

Şekil 5: Tek Kare Karikatür Örneği(Erdil Yaşaroğlu)

Uslu, (2007) “Eğitimde Karikatür” adlı makalesinde eğitim sisteminde karikatürün bir araç

olarak kullanılmasının gerekliliği ve öneminden bahsetmiş karikatür sanatının bazı özelliklerine

değinmiştir.

Uslu’ya göre; çocuklar sürekli eğlence arayışı içindedirler. Bu nedenle, karikatür mizahi yönü

sayesinde çocukların ilgisini çeken bir sanat dalıdır. Çocukların odaklanma süreleri oldukça

kısadır. Dersin karikatürle işlenmesi onların daha uzun süre odaklanmalarını sağlayacaktır. Öte

yandan derse karşı tutumlarını olumlu yönde etkileyecektir. Öğrenmenin kalıcı olmasını

sağlayacaktır.

Örs, (2007) “Eğitim ve Karikatür” adlı çalışmasında öğrenme ve güdüleme kuramlarına göre

hareketli, farklı, ilgi çekici imge ve simgelerin bireylerin zihninde daha fazla yer ettiğine ve

bilgilerin hatırlanmalarını kolaylaştırdığına değinmiştir. Bu görsel materyallere örnek olarak

karikatürleri önermiştir. Fakat karikatürlerin seçiminde hassas davranılıp uzmanlardan görüş

alınmasını önermiştir.

Eroğlu, (2010) araştırmalarında “Maddenin Tanecikli Yapısı” ünitesindeki kavramların

öğretiminde, öğrenci ürünü olan karikatürlerin kullanımının öğrenci başarısı ve motivasyonu

üzerindeki etkisini incelemişlerdir. Deneysel bir çalışma gerçekleştirilmiştir. Öğrenci görüşleri

değerlendirildiğinde öğrencilerin karikatür çizmekten keyif aldıkları ve öğrenmelerini bu şekilde

pekiştirdiklerini ifade ettikleri görülmüştür.

Özalp ve arkadaşları, (2006) yaptıkları araştırmada, ilköğretim 7. sınıf Fen Bilgisi dersinde çevre

konularının karikatür tekniği ile öğretiminin, geleneksel öğretime göre öğrencilerin fen

başarısına, çevreye yönelik tutumlarına ve fen bilgisi ders kitaplarına yönelik tutumlarına

etkilerini ortaya koymaktadır. Araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır:

1. Karikatür tekniği Fen Bilgisi dersinde öğrenci başarısını arttırmada geleneksel yönteme göre

daha etkilidir.

2. Karikatür tekniğinin uygulandığı deney grubunda kalıcılık düzeyi, geleneksel yönteme oranla

daha fazladır.

3. Karikatür tekniği ile öğrenim gören deney grubu ile geleneksel yönteme göre öğrenim gören

kontrol grubu öğrencilerin çevreye yönelik tutumlarını olumlu yönde arttırmada etkili olamadığı

gözlenmiştir.

4.Karikatür tekniği, geleneksel yönteme göre Fen Bilgisi ders kitaplarına yönelik olumlu tutum

geliştirmede daha etkilidir.

5. Karikatür tekniğinin öğrencilerde öğrenmeyi kolaylaştırdığı, öğrenciyi daha etkin hale

getirdiği, işbirliği ve grupla çalışma olanağı sağladığı belirlenmiştir.

Ayrıca karikatür tekniği ile öğretimin öğrencilerin derse olan ilgisini arttırdığı sonucuna

varılmıştır.

Durualp, (2006) “İlköğretimde Sosyal Bilgiler Öğretiminde Karikatür Kullanımı” isimli

araştırmasında “Demokratik Hayat” ünitesine ilişkin karikatürler çeşitli kaynaklardan taranmış

ve karikatürlerin öğrenme sürecine olan katkılarını incelemiştir. Analizlerin sonuçları, Sosyal

Bilgiler öğretiminde karikatür kullanılarak öğrenim gören öğrencilerin, geleneksel öğretim

yöntemiyle öğrenim gören öğrencilerden daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur.

Uğurel ve Moralı (2006), çalışmalarında literatürde yer alan farklı çalışmalardan yararlanarak

matematik öğreniminde kullanılabilecek karikatürleri sınıflandırmış, sınıflandırmada

karikatürlerin tanımlamaları özellikleri ve matematik öğretiminde nasıl ve ne şekilde

kullanabilecekleri tartışılmıştır. Matematik öğretiminde karikatür kullanımının yararlarından

somut örnekler verilerek bahsedilmiştir.

Üstün (2007), çalışmasında karikatürlerin yazılı anlatım öğretimine etkisi ve öğrencilerin

kompozisyon dersi hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Başlık, anlatım düzeni, anlatım

zenginliği, dil-yazım-noktalama ve mesaj doğrultusunda deney ve kontrol grupları arasında

anlamlı bir fark bulunmuş ve karikatürlerle yapılan öğretimin daha olumlu bir etki yarattığı

belirtilmiştir.

Kılınç (2008), çalışmasında öğretimde mizahi kavramaya dayalı bir materyal (bilim

karikatürleri) geliştirmeyi ve bu materyal ile yapılan öğretim ile düz anlatım yönteminin,

öğrencilerin başarılarına, biyoloji dersine yönelik tutumlarına ve biyoloji dersindeki

motivasyonlarına yönelik etkilerini belirlemeyi amaçlamıştır.

Kete, Avcu ve Aydın (2009), biyoloji öğretiminde karikatürün çalışma yapraklarında kullanımı

ile ilgili öğretmen adaylarının hazır oluşluk ve tutumlarını ortaya koymakamacıyla yaptıkları

çalışmalarında, araştırmacılar tarafından geliştirilip uygulanan ölçek sonucu, öğretmen

adaylarına karikatürlerle eğitimin öneminin kavratılması ve uygulama şekilleri hakkında

öğretmen adaylarının bilgilendirilmeleri görüşünü ortaya atmışlardır.

Özşahin (2009), çalışmasında coğrafya eğitiminde karikatürlerin önemini ve coğrafya eğitimi

açısından karikatür kullanımının avantajlarını ortaya koymak amacıyla örneklem olarak seçilen

bir okula anket çalışması uygulamış ve coğrafya dersinde karikatür kullanımına ilişkin öğrenci

görüşlerini ve karikatürün öğrenme sürecindeki etkisini ortaya koymuştur. Elde edilen veriler,

coğrafya öğretiminde karikatür kullanımının olumlu yönde bir etkisi olduğunu göstermiştir.

Araştırmanın Amacı

İlköğretim 6, 7, 8. sınıf Fen ve Teknoloji dersi müfredatında bulunan bazı konuların seçilmiş

karikatürlerle nasıl daha etkin hale getirilebileceğine dair öneriler geliştirmektir.

Araştırmanın Problemi

Karikatür kullanımı fen öğretiminde bir teknik olarak kullanılabilir mi?

Sınırlılıklar

Bu araştırma Fen ve Teknoloji dersi 6, 7, 8. sınıf dersi müfredatının içerdiği konuları

kapsar.

Araştırmada belirlenen karikatüristlerin, tüm karikatürleri içerisinden seçilen 100

karikatür kullanılmıştır.

2. YÖNTEM

Evren: Seçilmiş 10 karikatüristin tüm karikatürleri.

Örneklem: İlköğretim 6, 7, 8. sınıf konularını kapsayan 100 karikatür.

Bu araştırma, tarama modeliyle yürütülmüştür. Bilindiği gibi Tarama modeli var olan durumu,

var olduğu biçimde ve nesnel bir yaklaşım ile ortaya koyma üzerine temellenmektedir (Karasar,

1999; Akt. Şahin, 2009) .

Bu araştırmada 10 karikatüristin tüm karikatürleri bizim evrenimizi oluşturmaktadır. Bu

karikatürler Fen dersi 6, 7, 8. sınıf müfredatında yer alan konuların içeriklerine göre seçilmiş

olup, bu sınıflardaki konuları kapsayan 100 karikatür örneklem grubunu oluşturmaktadır. Daha

sonra karikatürler 6, 7 ve 8. sınıf konularına göre ayrılmış ve konulara atanmıştır. Seçilmiş ve

yerleştirilmiş karikatürlerle konuların, nasıl daha etkin bir hale getirilebileceğine dair öneriler

geliştirilmiştir.

3. BULGULAR VE YORUM

Araştırmada 6. Sınıf konularına ait 26 karikatür atanmıştır. Ancak 6.sınıfın “Vücudumuzda

Sistemler”, ”Işık”, ”Yer Kabuğu Nelerden Oluşur?” adlı konularına karikatür atanamamıştır.

Çünkü seçilen karikatürlerde bu konuların içeriğine uygun kullanımda karikatürler yoktur.

Tablo 1

(6.SINIF)MÜFREDATTA YER ALAN KONULAR KARİKATÜR

SAYISI

Canlılarda Üreme Büyüme ve Gelişme 12

Hücre 1

Hareket ve Kuvvet 5

Madde ve Değişim, Yapısı ve Özellikleri 2

Yaşamımızda Elektrik 3

Vücudumuzda Sistemler -

Işık -

Maddenin Halleri ve Isı 3

Yer Kabuğu nelerden oluşur? -

Araştırmada 7. Sınıf konularına ait 32 Karikatür atanmış olup 7. sınıf konularının tamamında

kullanılabilecek içerikte karikatür bulunmuştur.

Tablo 2

(7.SINIF) MÜFREDATTA YER ALAN KONULARKARİKATÜR

SAYISI

Hareket ve Kuvvet 2

Madde ve Değişim, Yapısı ve Özellikleri 1

Yaşamımızda Elektrik 2

Vücudumuzda Sistemler 9

Işık 1

İnsan ve Çevre 13

Güneş sistemi ve Ötesi: Uzay 4

Araştırmada en çok karikatür 8. sınıf konularına ait olup 42 karikatür atanmıştır ancak 8.sınıf

müfredatına ait konulardan “Yaşamımızda Elektrik” konusuyla paralel karikatür

bulunamamıştır. En çok karikatür 8. sınıf “Kalıtım” konusuna atanmış olup sayısı 20 dir.

Tablo 3

(8.SINIF)MÜFREDATTA YER ALAN KONULAR KARİKATÜR

SAYISI

Hareket ve Kuvvet 1

Madde ve Değişim,Yapısı ve Özellikleri 3

Yaşamımızda Elektrik -

Ses 1

Maddenin Halleri ve Isı 2

Dünya ve Evren 1

Canlılar ve Enerji İlişkisi 13

Hücre Bölünmesi 2

Kalıtım 19

Toplamda 100 karikatürün 6, 7, 8. sınıflara göre atandıktan sonraki dağılımı Tablo 4’de

gösterilmiştir.

Tablo 4

Sınıf 6 7 8

Karikatür Sayısı 26 32 42

4. SONUÇ VE TARTIŞMA

Seçilen Karikatürler incelendiğinde görülmüştür ki; fizik kimya ve biyoloji konuları arasında en

fazla biyoloji konularına dair karikatür vardır. Biyolojide ise en fazla karikatür “Hücre

Bölünmesi” ve Kalıtımdaki “Evrim ve Adaptasyon konusunda bulunmaktadır. Bunun nedeni; bu

konunun insanların meraklarını çekmeleri ve konunun güncelliği ile ilgili olabilir.

Pisa sonuçlarında da görüldüğü gibi Türkiye’de Fen eğitimi sürecinde bazı sıkıntıların olduğu

aşikardır http://www.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf 8 Aralık 2011. Bunun

sebeplerinden biri Fen Bilgisinin eğitimciler tarafından dikkat çekici hale getirilmemesi olabilir.

Ayrıca Fen Bilimleri soyut kavramlar içermesi nedeniyle günlük hayatla bağdaştırılmasında

sıkıntılar yaşanabilir böylece kalıcı öğrenme gerçekleşmeyebilir. Fen eğitiminde kavram

karikatürleri, kavram haritaları, deneyler, animasyonlar, analojiler, simülasyonlar, sunumlar ders

materyali olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Popüler karikatürler de Fen eğitiminin başarılı

gerçekleşebilmesi için tamamiyle kullanılabilecek bir teknik olmasada yararlanabilecek eğlenceli

bir tekniktir.

Karikatürler eğlenceli olduğu için öğrencilerin dikkatini çekebilir, derse karşı sempati

beslemelerini sağlayabilir ve böylece öğrencilerin konuyu daha dikkatli dinlemelerini

sağlayabilirler. Görsel uyarıcılar öğrenilenlerin geri getirilmesinde büyük rol oynar. Bu yüzden

karikatürün uyarıcı olarak kullanımı öğrencilerden dönüt alınmasında etkili olabilir.

Karikatürlerin temel özelliklerinden biri düşündürücü olmasıdır. Derslerin ve konuların

derinlemesine öğrenilmesi için bu konular üzerinde sorgulayıcı bir tutum geliştirilmesi

gerekmektedir. Karikatürler bu tutumu geliştirmek için faydalı olabilirler.

Bilim okur-yazarı olan bireylerin bilgileri sorgulanmaları, kaynağını araştırılmaları önem teşkil

eder. Karikatürler temel özelliklerinden dolayı öğrencileri sorgulamaya ve eleştirel düşünmeye

itebilirler. Bu nedenle karikatürlerin bilim okur-yazarı bireylerin yetiştirilmesinde etkili olduğu

söylenebilir.

Popüler karikatürler, bilinmeyen bir konu hakkında bireylerde merak uyandırıcı bir etki de

yaratabilir. Bireylerde bilime olan merakı uyarabilir.

Popüler karikatürlerin bireylere yukarıda belirtilen nitelikleri kazandıracağı düşünülmektedir. Bu

nedenle yapılandırmacı yaklaşım kapsamında Fen ve Teknoloji eğitiminde etkili bir araç olarak

kullanılabilir.

Bu çalışmanın ve literatürde yer alan öteki araştırmaların bulguları karikatürlerin yapılandırmacı

yaklaşım kapsamında Fen ve Teknoloji eğitiminde etkili bir öğrenme ve öğretim aracı olarak

değerlendirilebileceği sonucuna ve önerilerini ortaya koymaktadır.

5. ÖNERİLER

Karikatür kullanımında önerilerimiz şunlardır;

Ders öncesinde konular hakkında öğrencilerin önbilgilerinden haberdar olmak için

karikatür üzerinden soru sorma tekniği kullanılabilir.

Ders sırasında konuların vurgulanması gereken noktalarında karikatürlerden

yararlanılabilir. Ayrıca konuların derinleştirilmesi ve disiplinler arası çalışılabilmesi için

de karikatürler kullanılabilir.

Ders sonrasında konunun özeti niteliğinde öğrencilerden karikatürleri yorumlamaları

istenebilir ve bu yorumlamalar öğrenmeyle ilgilieksikliklerin tespit edilmesinde

kullanılabilir.

Öğrenilmiş bilgilerin doğruluğunun kontrolü sırasında kullanımı önerilebilir.

Ders sırasında ve sonrasında öğrenilen bilgilerin doğrulunun kontrolü esnasında bir

ölçüm aracı olarak da kullanılabilir.

Ders anlatımı öncesinde, sırasında veya sonrasında kullanılabilecek karikatürler, önerilen

konular ve çizerleri aşağıda verilmiştir;

7. Sınıf-Güneş Sistemi ve Ötesi-Uzay Bilmecesi (Erdil Yaşaroğlu)

6.sınıf-Canlılarda Üreme Ve Gelişme (Uğur Gürsoy)

6. Sınıf-Canlılarda Üreme Büyüme Ve Gelişme (Erdil Yaşaroğlu)

8.Sınıf -Kuvvet Ve Hareket (Erdil Yaşaroğlu)

8.Sınıf -Canlılar Ve Enerji İlişkileri (Alper Dağlı)

8.Sınıf -Hücre Bölünmesi Ve Kalıtım (Erdil Yaşaroğlu)

7.Sınıf -Vücudumuzda Sistemler (Erdil Yaşaroğlu)

7.Sınıf -Elektrik (Vehip Sinan)

6. KAYNAKÇA

Balım, A.G. ve Evrekli E. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram

karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve sorgulayıcı öğrenme becerileri

algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 76-98, ulakbim.

Balım, A.G.,Evrekli E. ve İnel D. (2009). Fen öğretiminde kavram karikatürü kullanımına ilişkin

öğrenci görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(1),

1-16, ulakbim.

Çelen F. K., Çelik A. ve Seferoğlu S.S. (2011). Türk Eğitim Sistemi ve PISA Sonuçları,

Akademik Bilişim 2011.İnönü Üniversitesi, Malatya.

Durualp, E. (2006). İlköğretimde sosyal bilgiler öğretiminde karikatür kullanımı.

Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

Eroğlu, N. (2010). 6.Sınıf "Maddenin Tanecikli Yapısı" Ünitesindeki Kavramları Öğretiminde

Öğrenci Ürünü Karikatürlerin Kullanımı. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.

http://pisacountry.acer.edu.au/ 7 Kasım 2011

http://www.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf 7 Kasım 2011

Kabapınar, F. (2006). Oluşturmacı anlayış temelinde fen öğretimi ve fen ders kitapları: Bir ders

kitabı ünitesi olarak ‘Çözünürlük’. Eurasian Journal of Educational Research, (22), 139-149,

http://ejer.com.tr/pdfler/tr/1385365879.pdf, 9 Kasım 2011.

Kete, R., Avcu, T. ve Aydın, A. (2009). Öğretmen adaylarının çalışma yapraklarında

karikatür kullanımına ait tutumları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 531-540.

Kılıç, E., Karadeniz, Ş. ve Karataş S. (2003). İnternet destekli yapıcı öğrenme ortamları. Gazi

Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 149-160.

Kılınç, A. (2008). Öğretimde Mizahi Kavramaya Dayalı Bir Materyal Geliştirme

Çalışması: Bilim Karikatürleri, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran

Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-13.

Örs, F., (2007). Eğitim ve karikatür. Bilim ve Aklın Aydınlığında Dergisi, (84), 26-28.

Özalp, I. (2006). Karikatür tekniğinin fen ve çevre eğitiminde kullanılabilirliği üzerine bir

araştırma. Yüksek lisans tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.

Özalp, I., Sarıkaya Coşar, S. ve Ünal Eroğlu, E. (2006). Ergenlik dönemindeki değişmelerin

öğretiminde karikatürlerden faydalanma. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi, VII. Ulusal Fen

Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildirileri, Ankara.

Özer, A., (2007). Karikatür ve eğitim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Dergisi, (84), 19-25.

Özşahin, E. (2009). Karikatürlerle coğrafya öğretimi. Marmara Coğrafya Dergisi, (20), 101-122,

İstanbul.

Şahin, C. (2009). Eğitim fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri. Ahmet

Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, (27), 271-286.

Uğurel, I. ve Moralı, S. (2006). Karikatürler ve matematik öğretiminde kullanımı . Milli eğitim

dergisi, (170), 32-47.

Uslu, H. (2007). Eğitimde karikatür. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, (84), 15-18.

Üstün, Ö. (2007). Ortaöğretim üçüncü sınıfta türk dili ve edebiyatı dersinde karikatür

kullanımının yazılı anlatım öğretimine etkisi. Yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi,

Çanakkale.