F I L I P I N O  

4 

Modified In‐School Off‐School Approach Modules (MISOSA) 

Distance Education for Elementary Schools 

SELF‐INSTRUCTIONAL MATERIALS 

KAYARIAN NG 

PANGUNGUSAP 

Department of Education 

BUREAU OF ELEMENTARY EDUCATION 2nd Floor Bonifacio Building DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City 

Revised 2010 by the Learning Resource Management and Development System (LRMDS), 

DepEd ‐ Division of Negros Occidental under the Strengthening the Implementation of Basic Education 

in Selected Provinces in the Visayas (STRIVE). 

  This edition has been revised with permission for online distribution through the Learning Resource Management Development System (LRMDS) Portal (http://lrmds.deped.gov.ph/) under Project STRIVE for BESRA, a project supported by AusAID.  

Section 9 of Presidential Decree No. 49 provides: “No copyright shall subsist in any work of the Government of the Republic of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit.” This material was originally produced by the Bureau of Elementary Education of the Department of Education, Republic of the Philippines.

1

KAYARIAN NG PANGUNGUSAP

• Basahin mo ang dayalogo.

• Kilalanin ang lipon ng mga salita.

Isulat sa sagutang papel kung parirala o pangungusap.

1. Pumutok ang Bulkang Pinatubo noong Hunyo 12, 1991. 2. Napinsala ang maraming ari-arian. 3. Ang mga tao ay nabulabog. 4. Makapal ang usok. 5. Mainit na putik.

Pagbalik-aralan Mo

Sa pagtatapos ng modyul na ito, inaasahang mauuri mo ang mga pangungusap ayon sa kayarian: payak, tambalan at hugnayan

Pangungusap ba ang parirala?

Magkaiba ‘yan!

Tama, ang parirala ay lipon ng mga salita. Karaniwan ay binubuo ng pangalan at panuring. Hindi buo ang diwa nito.

Samantalang ang

pangungusap ay binubuo ng isa o higit sa

isang salita. Ito ay may buong

diwa.

2

6. Makapal na buhangin. 7. Mga gusaling nabaon. 8. Nagkaisa ang mga tao. 9. Gumawa ng mga dike ang mga mamamayan. 10. Tumulong sa mga biktima ang ibang bansa.

• Tingnan ang larawan ng Hagdan-hagdang palayan.

Basahin mo ang sinasabi tungkol dito.

Ang Hagdan-hagdang palayan ay ginawa ng ating mga ninunong Ifugao. Matatagpuan ito sa Banaue. Itinuturing itong isa sa mga kahanga-kahangang tanawin sa buong mundo. Dinarayo ito ng mga turista. May kalamigan ang klima rito bukod sa preskong simoy ng hangin. Malalago ang tumutubong palay sa Hagdan-hagdang palayan. Ang mga naninirahan sa paligid ay sagana sa bigas. Nanaisin ng sinuman na makarating sa magandang pook na ito. Kung mahal natin ang kahanga-hangang tanawin ipagmalaki natin ang ating mga ninuno.

Pag-aralan Mo

3

Naintindihan mo ba ang iyong binasa? Subukin mong sagutin ang mga sumusunod na tanong. 1. Sino ang gumawa ng Hagdan-hagdang palayan? 2. Saan ito matatagpuan? 3. Bakit ito dinarayo ng mga turista? 4. Sa iyong palagay, bakit kaya nanaisin ng sinuman na makarating sa Hagdan-hagdang palayan? 5. Paano mo maipagmamalaki ang kahanga-hangang gawa ng ating mga ninuno? Ngayon naman ay basahin mo ang mga pangungusap sa bawat bilang. 1. Ang Hagdan-hagdang palayan ay ginawa ng ating mga ninunong Ifugao. 2. Matatagpuan ito sa Banaue. 3. Dinarayo ito ng mga turista. 4. Malalago ang tumutubong palay sa Hagdan-hagdang palayan. 5. Ang mga naninirahan sa paligid ay sagana sa bigas.

Pansinin ang diwa ng bawat pangungusap. Ilang diwa ang binabanggit sa bawat pangungusap? Iisa ang diwang binabanggit sa bawat pangungusap, di ba? Payak

• Basahin mo naman ang sumusunod na payak na pangungusap.

ang ganitong pangungusap.

Narito ang iba pang payak na pangungusap. 1. Malamig at malinis ang tubig-ilog. 2. Maraming naglalaba rito. 3. Mabagal ang kalabaw. 4. Ang kabayo ay mabilis. Iisang diwa ang ipinahahayag ng mga ito.

1. Ang Hagdan-hagdang palayan ay nasa Banaue. 2. Maraming turista ang pumupunta rito.

4

Maaari kayang pagsamahin ang mga payak na pangungusap na ito? Tingnan mo ito:

Ang Hagdan-hagdang palayan ay nasa Banaue at maraming turista ang pumupunta rito.

Ano ang ginawa sa dalawang payak na pangungusap? Pinag-isa, di ba? Anong salita ang nag-ugnay sa dalawang ito? at

A. Mga Payak na Pangungusap

hindi ba? Narito pa ang ibang halimbawa:

1. Malalago ang tumutubong palay. 2. Sagana sa bigas ang naninirahan dito.

Pinagsamang Payak na Pangungusap

Malalago ang tumutubong palay kaya

B. Mga Payak na Pangungusap

sagana sa bigas ang naninirahan dito.

1. Malamig at malayo ang Hagdan-hagdang palayan. 2. Ibig kong makarating sa pook na ito.

Pinagsamang Payak na Pangungusap

Malamig at malayo ang Hagdan-hagdang palayan ngunit ibig kong makarating sa pook na ito.

5

Ano ang ginagawa sa dalawang payak na pangungusap? Anong salita ang nag-ugnay sa dalawang payak na pangungusap sa Halimbawa A. kaya sa Halimbawa B?

Pangkat A

ngunit Suriin mo ang mga sumusunod na pangungusap.

Pangkat B

1. Matinik ang balat ng durian. 2. Maamoy ito.

1. Matinik ang balat ng durian at maamoy ito.

3. Masustansyang prutas ang durian. 4. Paboritong prutas ng tatay ito.

2. Masustansiyang prutas ng durian kaya paboritong prutas ng tatay ito.

5. Ang gusto ni Ben ay ensaladang ampalaya. 6. Ang gusto ni David ay ginataan.

3. Ang gusto ni Ben ay ensaladang ampalaya samantalang ang gusto ni David ay ginataan.

7. Ang kalamansi ay bilog. 8. Ang saging ay pahaba.

4. Ang kalamansi ay bilog ngunit ang saging ay pahaba.

9. Ang kalabasa ay nagpapalinaw ng paningin. 10. Ang gatas ay nagpapatibay ng ngipin.

5. Ang kalabasa ay nagpapalinaw ng paningin samantalang ang gatas ay nagpapatibay ng ngipin.

Anong mga salita ang ginamit sa pagtatambal ng dalawang payak na pangungusap? Ang mga salitang at, kaya, samantalang, ngunit, hindi ba? Anong uri ng pangungusap ang nabuo nang pagtambalin ang dalawang payak na pangungusap? Tambalang pangungusap ang nabubuo kapag ang dalawang payak na pangungusap ay pinagsasama.

6

Ngayon, tingnan naman natin ang mga pangungusap na ito:

May kalamigan ang klima rito bukod sa preskong simoy ng hangin. Kung mahal natin ang kahanga-hangang tanawin, ipagmalaki natin ang ating mga ninuno.

Pansinin natin ang lipon ng salitang may salungguhit.

May kalamigan ang klima rito

1. Manonood sila ng sine kapag dumating ang kuya nila.

ipagmalaki natin ang ating mga ninuno

Tinatawag natin ang mga ito na mga sugnay na nakapag-iisa. Pansinin ang lipon ng mga salitang walang salungguhit.

bukod sa preskong simoy ng hangin kung mahal natin ang kahanga-hangang tanawin

Tinatawag natin ang mga ito na mga sugnay na di nakapag-iisa.

Ang pagsasama ng sugnay na makapag-iisa at sugnay na di nakapag-iisa ay tinatawag nating hugnayang pagkakaayos o pagkakayari ng pangungusap.

Basahin ang mga sumusunod na mga hugnayang pangungusap. Piliin ang sugnay na makapag-iisa at bilugan o isulat sa inyong sagutang kuwaderno ang mga salitang nagsisimula sa sugnay na di nakapag-iisa

2. Maganda ang pagsasayaw nila pagkat nag-ensayo siya. 3. Kung malakas ang buhos, maliligo siya sa ulan. 4. Ang ina ang pinagkakautangan natin ng buhay kaya mahalaga siya sa

atin. 5. Mataas ang kanyang grado kaya siya naging iskolar.

7

May Payak na pangungusap. Iisa ang diwang binabanggit dito. Nagsisimula sa malaking titik ang unang salita nito kung isinusulat. Gumagamit ng bantas na tuldok sa hulihan ng pangungusap. May pangungusap na Tambalan. Ito ay binubuo ng mahigit sa isang payak na pangungusap. Nagsisimula rin sa malaking titik ang unang salita nito kung isinusulat. Gumagamit ng angkop na bantas sa hulihan ng pangungusap. Ang tambalang pangungusap ay gumagamit ng mga salitang pang-ugnay gaya ng: at, kaya, habang, subalit, samantalang, at iba pa.

May pangungusap ding Hugnayan. Ito ay binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at ng isa o mahigit pa na sugnay na di makapag-iisa.

Naintindihan mo bang mabuti ang pinag-aralan mong aralin? Ngayon gamitin mo ito sa pagsagot sa mga pagsasanay. Simulan mo nang gawin ang bahaging “Pagsanayan Mo.”

Isaisip Mo

8

A. Tingnan ang larawan. Bumuo ng lima o mahigit pang payak na pangungusap tungkol sa larawan. Isulat sa sagutang papel.

1. _______________________________________________ 2. _______________________________________________ 3. _______________________________________________ 4. _______________________________________________ 5. _______________________________________________

B. Bumuo ng tatlo o mahigit pang tambalang pangungusap batay sa nabuong payak na pangungusap.

1. _______________________________________________ 2. _______________________________________________ 3. _______________________________________________

Pagsanayan Mo

9

C. Bumuo ng hugnayang pangungusap batay sa mga sugnay na nabanggit 1. ______________________________ kung makikinig ka sa babasahin ko. 2. Tahimik na nag-aaral ang mga bata habang _______________________. 3. Natigil sa paggagantsilyo si Nanay pagkat _________________________ ____________________________.

D. Bilugan () ang bilang ng payak na pangungusap, ikahon () ang bilang ng tambalang pangungusap at lagyan ng tatsulok () ang hugnayang pangungusap sa mga sumusunod.

1. Abalang-abala ang mag-anak. 2. Kakain sila ng suman kapag nakaluto na si nanay. 3. Si Tatay ay nagsisibak ng kahoy at si Kuya ay nag-iipon ng tubig. 4. Si Ate ay nagpapalit ng kurtina samantalang si Lola Sela ay nagpupunas

ng plato. 5. Ang Tiyo Merto ay naghihiwa ng karne. 6. Ang Tiya Ason ay naglilinis ng isda. 7. Madali silang makakatapos ng gawain dahil tulong-tulong sila. 8. Ang Lolo Tomas ay naghuhugas ng gulay habang pinanonood siya ng

bunsong apo na si Pepe. 9. Silang lahat ay masaya bagamat marami sila’y mga gawaing tinatapos. 10. Ang mag-anak ay sama-samang gumagawa. 11. Bukas ay kaarawan ng Tatay at sila’y naghahanda. 12. Kung may darating silang bisita hindi sila mapapahiya pagkat mayroon

silang inihanda.

Ngayong natapos mo na ang mga pagsasanay. Maaari mo nang sagutan ang bahaging “Subukin Mo.”

10

A. Payak ba o Tambalan ang pangungusap? Isulat ang P kung payak ang pangungusap, T kung tambalan ang pangungusap. Gamitin ang sagutang papel.

1. Ang ating pambansang Puno ay narra. 2. Maliit ang dahon ng narra at ang bulaklak nito ay maliit na dilaw. 3. Ang puno ay tumataas subalit ito ay matatag laban sa malakas na bagyo. 4. Ang dagta ng katawan ng narra ay pula. 5. Itinutulad ito sa dugo ng mga Pilipino. 6. Ang kasangkapang yari sa narra ay mabigat ngunit ito ay matibay. 7. Ang malagong dahon ng narra ay nagbibigay ng lilim samantalang ang mga sanga’y magandang tirahan ng mga ibon. 8. Ang puno ng narra ay madaling palakihin. 9. Ang sahig na narra ay madaling linisin at pakintabin. 10. Madaling itanim at alagaan ang puno ng narra.

B. Tingnan ang larawan. Bumuo ng sampung payak na pangungusap tungkol dito. Isulat sa sagutang papel.

Subukin Mo

11

Halimbawa:

Namamasyal ang mag-anak sa zoo.

1. _______________________________________________________ 2. _______________________________________________________ 3. _______________________________________________________ 4. _______________________________________________________ 5. _______________________________________________________ 6. _______________________________________________________ 7. _______________________________________________________ 8. _______________________________________________________ 9. _______________________________________________________ 10. ______________________________________________________

C. Bumuo ng 5 tambalang pangungusap at 5 hugnayang pangungusap batay sa ipinahihiwatig ng larawan.

12

Halimbawa:

Si Rex ay nagpupunas ng sahig habang nagwawalis si Paula.

Magsimula Rito: 1. _______________________________________________________ 2. _______________________________________________________ 3. _______________________________________________________ 4. _______________________________________________________ 5. _______________________________________________________ 6. _______________________________________________________ 7. _______________________________________________________ 8. _______________________________________________________ 9. _______________________________________________________ 10. ______________________________________________________

Binabati kita at matagumpay mong natapos ang modyul na ito! Maaari mo na ngayong simulan ang susunod na modyul.