F‹NANSAL YÖNET‹M-I - akadan.anadolu.edu.tr · • Halka Kapal› ﬁirket Anahtar Kavramlar Amaçlar›m›z ˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜ Finansal Yönetim-I Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar›

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2577

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1547

F‹NANSAL YÖNET‹M-I

YazarlarProf.Dr. Nurhan AYDIN (Ünite 1-4)

Prof.Dr. Mehmet fiEN (Ünite 5, 6)Prof.Dr. Niyazi BERK (Ünite 7, 8)

EditörlerProf.Dr. Güven SEV‹L

Doç.Dr. Mehmet BAfiAR

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.

‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›tveya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © 2012 by Anadolu UniversityAll rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmittedin any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Genel Koordinatör Yard›mc›s›Yrd.Doç.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n

Ö¤retim Tasar›mc›lar›Prof.Dr. T. Volkan Yüzer

Doç.Dr. Orkun fien

Grafik Tasar›m YönetmenleriProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Ö¤r.Gör. Nilgün Salur

Dil Yaz›m Dan›flman›Yrd.Doç.Dr. Serap Cavkaytar

GrafikerGülflah Y›lmaz

Kitap Koordinasyon BirimiUzm. Nermin Özgür

Kapak DüzeniProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

DizgiAç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Finansal Yönetim-I

ISBN 978-975-06-1246-6

3. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 65.000 adet bas›lm›flt›r.ESK‹fiEH‹R, Haziran 2014

‹çindekiler

Sunufl............................................................................................................ ix

Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar›.......................................... 2G‹R‹fi .............................................................................................................. 3F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS YÖNET‹C‹S‹.......................................... 3Finans Yöneticisi ........................................................................................... 4F‹NANSAL YÖNET‹M FONKS‹YONLARI .................................................... 5K›sa ve Uzun Dönemli Ne Tür Yat›r›mlar Yap›lmal›? (Yat›r›m Kararlar›).. 5Fon ‹htiyac› Nereden, Nas›l ve Ne Zaman Karfl›lanacakt›r? (Finansman Kararlar›) ................................................................................... 7‹flletmenin Kâr› Nas›l Da¤›t›lacakt›r?(Dividant Kararlar›) ............................ 10‹fiLETMELER‹N AMAÇLARI ........................................................................... 11Kâr› Maksimum Yapma Amac› (Kâr Maksimizasyonu) .............................. 12Zaman Faktörü .............................................................................................. 13Risk Faktörü................................................................................................... 13‹flletme De¤erini Maksimum Yapma Amac› ................................................ 14Amaçlar›n Karfl›laflt›r›lmas› ............................................................................ 16DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE TEMS‹L MAL‹YET‹ .................................. 16‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹ .................................................................. 17Bireysel ‹flletmeler (Ferdi Teflebbüsler) ....................................................... 18Ortakl›klar (fiirketler) .................................................................................... 18Adi Ortakl›klar (Adi fiirketler) ...................................................................... 18Kollektif Ortakl›klar....................................................................................... 18Adi Komandit Ortakl›klar.............................................................................. 19Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit Ortakl›klar ................................... 19Limited fiirketler............................................................................................. 19Anonim fiirketler............................................................................................ 20F‹NANSMANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹ ........................................................... 23F‹NANSAL YÖNET‹MDE TEMEL ‹LKELER................................................... 24Özet ............................................................................................................... 27Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 28Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 29Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 29S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 30Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 30

Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar veKurumlar .................................................................................. 32

G‹R‹fi ............................................................................................................. 33F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL YÖNET‹M....................................... 33F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL S‹STEM ........................................... 35F‹NANSAL P‹YASALARIN SINIFLANDIRILMASI .......................................... 37

‹ ç indek i ler iii

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE

YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARI ......................................................... 39Finansal Varl›klar›n Özellikleri ..................................................................... 39F‹NANSAL ARACI KURUMLAR..................................................................... 41Finansal Kurumlar›n S›n›fland›r›lmas› .......................................................... 43Finansal Kurumlar›n ‹fllevleri........................................................................ 43F‹NANSAL P‹YASALARDA DÜZENLEY‹C‹ VE DENETLEY‹C‹ KURUMLAR.................................................................................................... 46TÜRK‹YE’DE SERMAYE P‹YASASI VE BORSANIN TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹....... 47FA‹Z ORANI VE FA‹Z ORANLARININ BEL‹RLEY‹C‹LER‹........................... 49Nominal Faiz Oran›n› Belirleyen Faktörler.................................................. 49Özet................................................................................................................ 52Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 53Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 54Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 54S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 55Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 55

Paran›n Zaman De¤eri............................................................ 56G‹R‹fi .............................................................................................................. 57PARA NEDEN ZAMAN DE⁄ER‹NE SAH‹PT‹R? ........................................... 57BAS‹T FA‹Z HESAPLAMALARI ..................................................................... 58Basit Faizde Gelecekteki De¤er ................................................................... 59Basit Faizde Bugünkü De¤er........................................................................ 60B‹LEfi‹K FA‹Z HESAPLAMALARI .................................................................. 61Bileflik Faizde Bugünkü De¤er..................................................................... 64NOM‹NAL FA‹Z, EFEKT‹F FA‹Z VE ENFLASYON....................................... 65Nominal Faiz-Efektif Faiz.............................................................................. 65Faiz Oranlar›n›n Vade Süresinde De¤iflmesi ............................................... 67Faiz Oranlar›n›n Enflasyondan Ar›nd›r›lmas›............................................... 67Efi‹T TAKS‹TL‹ ÖDEMELER (ANÜ‹TELER) .................................................. 69Eflit Ödemeler Dizisinin Gelecekteki De¤eri ............................................... 69Eflit Ödemeler Dizisinin Bugünkü De¤eri ................................................... 71Sürekli Anüiteler............................................................................................ 74BORÇ GER‹ ÖDEMELER‹.............................................................................. 75Geciktirilmifl Eflit Taksitli Ödemeler (Geciktirilmifl Anüiteler) .................. 76Kalan Borç Miktar›n›n, Eflit Taksitlerdeki Faiz ve Anapara Pay›n›n Hesaplanmas› ................................................................................... 77Özet ............................................................................................................... 79Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 80Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 81Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 81S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 81Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 83

‹ ç indek i leriv

3. ÜN‹TE

Finansal Analiz ......................................................................... 84G‹R‹fi .............................................................................................................. 85F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹, ANAL‹ZDE KULLANILAN F‹NANSALTABLOLAR VE TEKN‹KLER .......................................................................... 85Finansal Analiz Türleri .................................................................................. 85Finansal Analizde Kullan›lan Tablolar ......................................................... 86Finansal Analizde Kullan›lan Teknikler ...................................................... 87ORAN ANAL‹Z‹ ............................................................................................. 87Oranlar›n S›n›fland›r›lmas› ............................................................................ 88

Likidite Oranlar› ...................................................................................... 88Faaliyet Oranlar› (Etkinlik Oranlar› Ya da Verimlilik Oranlar›) ........... 92Borç Oranlar› (Kald›raç Oranlar›, Mali Yap› Oranlar›) ......................... 96Kârl›l›k Oranlar›....................................................................................... 98Piyasa Performans›n› De¤erlendirmede Kullan›lan Oranlar ................. 101

F‹NANSAL ORANLAR ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹LER (DU PONT ANAL‹Z‹) ...... 102KARfiILAfiTIRMALI ANAL‹Z .......................................................................... 105YÜZDE YÖNTEM‹ ‹LE ANAL‹Z.................................................................... 106E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ ANAL‹Z‹ (TREND ANAL‹Z‹) ...................................... 107Özet ............................................................................................................... 109Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 110Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 111S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 111Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 112

Baflabafl ve Kald›raç Analizleri ............................................... 114G‹R‹fi .............................................................................................................. 115BAfiABAfi ANAL‹Z‹ VE G‹DER TÜRLER‹ ..................................................... 115Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas› ............................................................... 117Nakit Baflabafl Noktas› .................................................................................. 119Birden Fazla Ürün ‹çin Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas›........................ 120Baflabafl Noktas›n›n Grafik Üzerinde Gösterimi .......................................... 121Baflabafl Analizinin Kullan›m Alanlar› .......................................................... 122Do¤rusal Olmayan Baflabafl Analizi ............................................................. 123FAAL‹YET KALDIRACI .................................................................................. 124Faaliyet Kald›raç Derecesi ve Baflabafl Noktas› Aras›ndaki ‹liflki ............... 125F‹NANSAL KALDIRAÇ .................................................................................. 128B‹RLEfi‹K KALDIRAÇ..................................................................................... 130Özet................................................................................................................ 132Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 133Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 134Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 134S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 134Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 136

‹ ç indek i ler v

4. ÜN‹TE

5. ÜN‹TE

Finansal Planlama ve Kontrol................................................. 138G‹R‹fi .............................................................................................................. 139F‹NANSAL PLANLAMA VE ÖNEM‹ .............................................................. 139F‹NANSAL PLANLAMA TÜRLER‹.................................................................. 140F‹NANSAL PLANLAMA VE TAHM‹N............................................................ 141Sat›fllar›n Yüzdesi Yöntemi ........................................................................... 142Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran› Yöntemi ..................... 145Regresyon Yöntemi ....................................................................................... 146Oranlar Yöntemi............................................................................................ 149Proforma Fon Ak›m Tablosu Haz›rlanmas› ................................................. 150F‹NANSAL PLANLAMA VE BÜTÇELER ........................................................ 152Nakit Bütçesi.................................................................................................. 153

Nakit Bütçesinin Haz›rlanmas› .............................................................. 153Ocak Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas› ............................................ 154fiubat Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›............................................ 155Mart Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas› ............................................. 155

Özet ............................................................................................................... 157Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 158Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 159Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 159S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 160Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 161

Çal›flma Sermayesi Yönetimi ................................................. 162G‹R‹fi .............................................................................................................. 163ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI ................................................................. 163ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N ÖZELL‹KLER‹..................................................... 164ÇALIfiMA SERMAYES‹ TÜRLER‹ ................................................................... 165ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N UNSURLARI ...................................................... 167Nakit Yönetimi .............................................................................................. 167Alacak Yönetimi ............................................................................................ 169Stok Yönetimi ................................................................................................ 174ÇALIfiMA SERMAYES‹ DÖNGÜSÜ ............................................................... 177ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N OPERASYONEL ETK‹NL‹⁄‹ ............................ 179ÇALIfiMA SERMAYES‹ YETERL‹L‹⁄‹N‹N ANAL‹Z‹ ...................................... 180ÇALIfiMA SERMAYES‹NE YATIRIM POL‹T‹KASI ........................................ 182ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N F‹NANSMANI..................................................... 183ÇALIfiMA SERMAYES‹ ‹HT‹YACININ BEL‹RLENMES‹................................. 184ÇALIfiMA SERMAYES‹: KÂRLILIK VE R‹SK ................................................ 185F‹NANSAL KR‹ZLER‹N ÇALIfiMA SERMAYES‹NE ETK‹LER‹ ....................... 186Özet................................................................................................................ 188Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 189Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 190Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 190

‹ ç indek i lervi

6. ÜN‹TE

7. ÜN‹TE

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 190Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 191

K›sa Vadeli Finansman ............................................................ 192G‹R‹fi .............................................................................................................. 193‹fiLETMELER‹N KISA VADEL‹ F‹NANSMANI ............................................... 193T‹CAR‹ KRED‹LER ......................................................................................... 194GER‹ SATIN ALMA ANLAfiMALARI (REPO) ................................................ 195MENKULLEfiT‹RME........................................................................................ 197F‹NANSMAN BONOSU ................................................................................. 197BANKA KRED‹LER‹ ....................................................................................... 199Nakdi Krediler .............................................................................................. 199Spot Kredi ...................................................................................................... 201‹fltira-‹skonto Kredileri .................................................................................. 201Rotatif Nakit Krediler .................................................................................... 202Prefinansman Kredisi ................................................................................... 202Döviz Kredileri ve Dövize Endeksli Krediler .............................................. 203Eximbank Kredileri ....................................................................................... 203D‹⁄ER KISA SÜREL‹ KAYNAKLAR .............................................................. 204Gayri Nakdi Krediler .................................................................................... 205Teminat Mektuplar› ....................................................................................... 205Kabul Kredisi (Banka Kabulleri) ................................................................. 205Referans Mektuplar› ...................................................................................... 206ULUSLARARASI T‹CARETTE ÖDEME fiEK‹LLER‹........................................ 206Peflin Ödeme ................................................................................................. 207Mal Mukabili Ödeme ................................................................................... 207Vesaik Mukabili Ödeme .............................................................................. 207Akreditif ......................................................................................................... 207Akreditifin Aç›lmas› ....................................................................................... 208Akreditif ifllemleri .......................................................................................... 209Akreditif Türleri ............................................................................................. 209

Dönülebilir (Kabili Rücu) Akreditif ...................................................... 209Dönülemez (Gayri Kabili Rücu) Akreditif ............................................. 210Teyitli Akreditif........................................................................................ 210Rotatif Akreditif ....................................................................................... 210Devredilebilir Akreditif ........................................................................... 211Red Clause Akreditif ............................................................................... 211Green Clause Akreditif ........................................................................... 211Karfl›l›kl› (Back To Back) Akreditif ........................................................ 212Stand-By Akreditif ................................................................................... 212

FAKTOR‹NG .................................................................................................. 212Faktoring Türleri............................................................................................ 213Faktoringin Maliyeti ...................................................................................... 214Faktoringin Yararlar› ..................................................................................... 215Özet ............................................................................................................... 216

‹ ç indek i ler vii

8. ÜN‹TE

Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 217Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 218Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 218S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 219Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 220

Sözlük ................................................................................... 221

‹ ç indek i lerviii

Sunufl

Bilim ve teknolojinin günümüzde gösterdi¤i ilerleme, büyük bir üretkenlik ar-

t›fl› sa¤layarak dünya pazarlar›ndaki mal ve hizmet üretiminin artmas›na yol aç-

m›flt›r. Büyüme konusu, iflletmenin di¤er fonksiyonlar›n›n yan› s›ra Finansal Yö-

netim fonksiyonunun da farkl› bir boyut kazanmas›na neden olmufltur. Bununla

birlikte uluslararas› finansal piyasalarda yaflanan krizler, üretim art›fl›n›n de¤er

kaybetmesine neden olurken, iflletmeler ve bireyler aç›s›ndan finansal okuryazar-

l›¤›n ve finans bilgisinin önemini göstermifltir. Bu süreç içerisinde, finansal yöne-

tim uygulamalar›n› pro-aktif bir biçimde yönetebilen ve rasyonel finansal kararlar

alan iflletmeler, yaflanan finansal krizlerden olumsuz olarak etkilenmemifllerdir.

Finansal Yönetim-I adl› bu kitap, ö¤rencilerimizin yan› s›ra, yaflam boyu ö¤ren-

me sürecinde her gün önemli say›da finansal karar almak durumunda kalan uygu-

lamac›lara da yard›mc› olmas› amac›yla haz›rlanm›flt›r. Kitapta iki temel amaç gö-

zetilmifltir. Bunlardan ilki, hem yat›r›mlar hem de yat›r›mlar›n finansman›yla ilgili

temel kavramlar› ve prensipleri anlatmak, ikincisi ide finansal yönetimle ilgili uy-

gulamada karfl›lafl›lan temel sorunlara uygun çözümler getirme becerileri gelifltir-

mektir. Bu amaçlar do¤rultusunda, kitapta yer alan 8 ünite sadece teorik boyutuy-

la ele al›nmam›fl, ayn› zamanda s›ra sizde, yaflam›n içinden ve di¤er yönlendirme-

lerle ö¤rencilerin uygulamay› takip etmelerine yard›mc› olunmas›na çal›fl›lm›flt›r.

Kitap, yazarlar›m›z, ö¤retim ve grafik tasar›m ekiplerimiz olmak üzere, genifl

bir grubun özverili çal›flmas›yla ortaya ç›km›flt›r. Baflta yazarlar›m›z olmak üzere,

eme¤i geçenlere teflekkür eder, ö¤rencilerimize ve kullan›c›lara yard›mc› olmas›-

n› temenni ederiz.

Editörler

Prof.Dr. Güven SEV‹L

Doç.Dr. Mehmet BAfiAR

Sunufl ix

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finans yöneticisinin iflletmedeki yerini ve finansal yönetim fonksiyonlar›n›tan›mlayabilecek,Finansal kararlarda öncelikli amac› aç›klayabilecek,De¤er maksimizasyonu ve temsil maliyetleri aras›ndaki iliflkiyi kurabilecek,‹flletmelerin yasal türlerinin finansal yönetim aç›s›ndan tafl›d›¤› özellikleriaç›klayabilecek,Finansal yönetimin tarihi geliflimini aç›klayabilecek,Finansal yönetimin temel ilkelerini tan›mlayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Yönetim• Finans Yöneticisi• Kâr Maksimizasyonu• De¤er Maksimizasyonu

• Temsil Maliyeti• Halka Aç›k fiirket• Halka Kapal› fiirket

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

�

��

��

Finansal Yönetim-IFinansal Yönetimve Fonksiyonlar›

• G‹R‹fi• F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS

YÖNET‹C‹S‹• F‹NANSAL YÖNET‹M

FONKS‹YONLARI • ‹fiLETMELER‹N AMAÇLARI• DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE

TEMS‹L MAL‹YET‹• ‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹• F‹NANSMANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹• F‹NANSAL YÖNET‹MDE TEMEL

‹LKELER

1F‹NANSAL YÖNET‹M-I

G‹R‹fi‹flletmelerde finansal etkileri olan kararlar, finansal yönetimin kapsam›na girmek-tedir. Finansal kararlarda sa¤lanan baflar› iflletmenin de¤erini do¤rudan etkileye-cektir. ‹flletmeler kaynaklar›n› uygun projelere da¤›tarak, bu projeleri borç ve özsermayenin uygun bileflimiyle finanse ederek ve elde edilecek kâr›n bir bölümünüiflletmede b›rak›rken bir bölümünü de ortaklara da¤›tarak iflletmenin de¤erini art-t›rabileceklerdir. ‹flletmenin de¤erini do¤rudan etkileyecek finansal kararlardakiprensipler, ister büyük ister küçük olsun tüm iflletmeler için de¤iflmemektedir.

F‹NANSAL YÖNET‹M VE F‹NANS YÖNET‹C‹S‹‹flletmelerin gittikçe büyümesi ve etkilerinin genifllemesi, ortakl›k yap›lar›n›n çeflit-lenerek ortak say›s›n›n artmas›, yönetim ve ortakl›¤›n ayr›lmas›, iletiflim ve bilgiteknolojilerinde h›zl› geliflmelerin yaflanmas› iflletmelerde finansal yönetimin öne-mini art›r›rken ilave fonksiyonlar da yüklemektedir.

Finansal kararlar ve bu kararlarda etkinli¤i artt›r›c› çabalara geçmeden önce ge-nellikle efl anlaml› olarak kullan›lan finans, finansman ve finansal yönetimkavramlar›n› aç›klamak uygun olacakt›r. Finans, kifli ya da kurumlar›n faydalana-bilece¤i para, fon, kaynak ya da sermaye anlam›na gelir. Finansman fonlar›n sa¤-lanmas›n› ifade eder. Finansal yönetim ise, fonlar›n sa¤lanmas› yan›nda sa¤lananfonlar›n kullan›m›n› da kapsamaktad›r. Bu kitap iflletmelerde finansal yönetimle il-gilidir; ancak ister iflletme, isterse birey olsun finansal yönetimle ilgili ilkeler, yak-lafl›mlar benzer özellik gösterir.

Varsay›n›z ki mezun oldunuz ve bir ifl kurmay› düflünüyorsunuz. Öncelikle ce-vap bulman›z gereken sorular neler olacakt›r?

• Ne tür bir faaliyette bulunaca¤›m? Bu faaliyet için ne tür bina, araç ve gereç-lere ihtiyac›m olacak?

• Bu ifl için gerekli olan kayna¤› nereden bulaca¤›m?• Elde edilecek kâr› nas›l kullanaca¤›m? Hiçbir faaliyet, sosyal amaçl› kurum-

lar d›fl›nda, zararla devam ettirilemez. Sosyal amaçl› kurumlar kâr amaçl› ol-masa bile, zarar›na çal›flmay› uzun süre devam ettiremezler. Dolay›s›yla kârelde edildi¤inde kâr›n nas›l kullan›laca¤› sorusu da düflülmesi gereken birkonu olacakt›r.

Bu sorulara benzer daha pek çok soru ilave etmeniz mümkündür. Bununla bir-likte sorular›n ço¤u, ya yat›r›mlarla ya da finansmanla ilgili olacakt›r. ‹flte finansalyönetimin çal›flma alanlar› bu üç temel soruya cevap bulmakla ilgilidir. ‹ster yeni

Finansal Yönetim veFonksiyonlar›

Finans: Para, fon, kaynak yada sermayeyi ifade eder.

Finansman: Gereksinimduyulan fonlar›nsa¤lanmas›.

Finansal Yönetim: Sa¤lananfonlar›n en uygun alanlardakullan›m›d›r

bir faaliyete bafllayacak iflletme olsun, ister faaliyetlerine devam eden bir iflletmeolsun sürekli olarak bu sorulara cevap arama, di¤er bir ifade ile bu konularda po-litikalar gelifltirmeye çal›flacakt›r.

Finansal yönetimle ilgili kararlar; • Ne tür varl›klar al›nacakt›r? (Yat›r›m Kararlar›)• Gerekli kaynaklar nereden sa¤lanacakt›r? ( Finansman Kararlar›)• Faaliyet sonucu oluflan kârlar nas›l da¤›t›lacakt›r? ( Dividant Kararlar›)

fleklinde üç grupta toplanabilir.‹flletmelerde bu karar alanlar›ndan do¤rudan sorumlu kifliler finans yöneticileridir.

Finans Yöneticisi‹flletmelerin özelliklerine ba¤l› olarak finansal kararlardan sorumlu olacak kiflilerfarkl›l›k göstermektedir. Genellikle küçük iflletmeler d›fl›ndaki iflletmelerde finan-sal kararlardan tek bir kifli sorumlu olmay›p, sorumluluk di¤er birimlere de da¤›l-maktad›r. Yeni bir teknolojiye geçmeyi isteyen bir üretim müdürü, yeni bir reklamkampanyas› ya da sat›fl politikas› uygulamay› düflünen pazarlama yöneticisi de fi-nansal kararlarla yak›ndan ilgilidir. Gerçekte para kullan›m›n› gerektiren her kararfinansal yönetim karar›d›r. Dolay›s›yla finansal yönetimle ilgili kararlar genellik fi-nans yöneticisin de dahil oldu¤u üst yönetim grubuyla birlikte al›nmaktad›r. Tablo1.1.’de büyük bir iflletmenin tipik bir organizasyon flemas› verilmektedir. fiemadagörüldü¤ü gibi finans yöneticisi, genel müdür yard›mc›s› düzeyinde yer almaktad›r.

Büyük iflletmelerde genellikle fon yöneticisinin ve muhasebe yöneticisinin fa-aliyetlerini yönetmek üzere genel müdür yard›mc›s› düzeyinde finans yöneticisivard›r. ‹flletmeler büyüdükçe fon yöneticisiyle birlikte kontrolör ya da muhasebe-ciye de yer verilmektedir. Mali ifller yöneticisi, finansman müdürü olarak da adlan-d›r›lan finans yöneticisi daha çok iflletmenin sratejik finansal politikalar›n›n ve na-kit ak›fllar›n›n yönetimiyle u¤rafl›r. Küçük firmalarda fon yöneticisi genellikle tek fi-nans yöneticidir. Finans yöneticisine ba¤l› olarak haznedar ve kontrolör bulunma-maktad›r. Fon yöneticisi ya da haznedar; nakit yönetimi, kredi yönetimi, sermayeharcamalar›, kaynak sa¤lanmas›, kârpay› ödemeleri, emeklilik fonlar›n›n yönetimi,finansal planlama ve analizi, döviz yönetimi gibi görevlerden do¤rudan sorumlu-

4 Finansal Yönet im-I

Yönetim Kurulu

Genel Müdür

Pazarlama Finans Üretim

KontrolörFon Yönetici

Nakit Yönetimi

Sermaye BütçelemesiKredi Yönetimi

Sermaye Sa¤lamaFinansal PlanlamaDöviz YönetimiEmeklilik Fonlar›n›nYönetimi

Mali Tablolar›nHaz›rlanmas›Maliyet MuhasebesiVergi‹ç DenetimBordro ‹fllemleri

Tablo 1.1

Organizasyonfiemas›

Finans Yöneticisi:‹flletmelerde yat›r›m vefinansman kararlar›ndansorumlu olan kifli.

dur. Muhasebeci ise vergilerden, finansal tablolar›n haz›rlanmas›ndan, maliyet mu-hasebesinden, iç denetimden, bütçelerin haz›rlanmas›ndan ve iflletmenin özelli¤i-ne ba¤l› olarak ilave edilecek görevlerden sorumludur.

Dividant ya da kâr pay› da¤›t›m karar›nda yasal koflullar yan›nda yönetim kurulu ya da ge-nel kurul karar› dikkate al›nmaktad›r. Yönetim kurullar›, küçük ya da orta ölçekli yat›r›mharcamalar›yla ilgili kararlar› finans yöneticilerine b›rakabilmekte, ancak büyük ölçekteyat›r›m harcamalar›nda böyle bir durum söz konusu de¤ildir.

Ülkemizde iflletmelerin büyük bölümünün küçük aile flirketi özelli¤i gösterme-si nedeniyle haznedar ya da fon yöneticisi yerine finansman müdürü; kontrolör ye-rine muhasebe müdürü terimleri kullan›lmakta ve bu iki fonksiyon ayn› kiflinin so-rumlulu¤unda yerine getirilmektedir. Bu fonksiyonlar›n ayr› kiflilerin sorumlulu-¤unda gerçeklefltirilmesi durumunda bu kiflilerin ba¤l› olaca¤› tepe finans yöneti-cisi olmaktad›r. Tepe finans yöneticisi genellikle genel müdür yard›mc›s› düzeyin-dedir. Sratejik yat›r›m ve finansman kararlar›n›n al›nmas›; üretim, pazarlama, arafl-t›rma gelifltirme gibi birimleri de yak›ndan ilgilendirdi¤i için bu birimlerde çal›flan-lar›n da kararlara kat›lmalar› sözkonusu olmaktad›r.

F‹NANSAL YÖNET‹M FONKS‹YONLARI Dünyada di¤er alanlarda oldu¤u gibi finansal yönetim alan›nda da büyük bir de-¤iflim ve geliflim yaflanmaktad›r. Ancak finansta yaflanan de¤iflim daha büyük ol-maktad›r. Bu de¤iflim, büyük ya da küçük tüm iflletmelerde finansal yönetiminönemini art›r›rken ilave fonksiyonlar da yüklemektedir.

K›sa ve Uzun Dönemli Ne Tür Yat›r›mlar Yap›lmal›? (Yat›r›m Kararlar›)‹flletmelerin faaliyete bafllayabilmeleri, varl›klar›n› sürdürebilmeleri, rekabet avan-tajlar›n› koruyabilmeleri ve büyüyebilmeleri için çeflitli varl›klara ihtiyaçlar› vard›r.Sahip olunacak varl›klar›n miktar›, çeflitlili¤i do¤al olarak iflletmenin niteli¤ine ba¤-l› olarak de¤iflecektir. Bir üretim iflletmesiyle, sadece al›m- sat›m faaliyetiyle u¤ra-flacak bir iflletmenin gereksinim duyaca¤› varl›klar ayn› olmayacakt›r. Yine banka,hastane, e¤itim kurumlar› gibi hizmet sunan iflletmelerle, otomotif ya da beyaz efl-ya üreten bir iflletmenin gereksinim duyaca¤› varl›klar farkl›l›k gösterecektir. Üre-tim iflletmelerinin, ticari iflletmelere göre daha fazla yat›r›mlara, özellikle sabit var-l›k yat›r›mlar›na ihtiyac› vard›r. Üretim iflletmeleri de kendi içinde sermaye yo¤unve emek yo¤un olarak s›n›fland›r›labilir. Sermaye yo¤un üretim iflletmelerin sabitvarl›k yat›r›m gereksinimi, emek yo¤un iflletmelere göre daha fazlad›r.

‹flletmeler faaliyet özelliklerine ba¤l› olarak çok say›da k›sa ve uzun vadeli re-el varl›klara yat›r›m yapmak zorundad›rlar. ‹flletmeler sahip olduklar› k›t kaynak-lar›n›, çeflitli seçenekler aras›nda en uygun olan›n› seçerek kullanmak durumunda-d›rlar. Sermayenin uzun süreli varl›klara yat›r›lmas› karar› sermaye bütçelemesiolarak adland›r›l›r. Bu kararlar, uzun süreli ve büyük miktarlarda sermayeyi gerek-tirmesi nedeniyle iflletmenin baflar›s›nda büyük etkiye sahiptir. Yap›lacak yat›r›m›nfaydalar› gelecekle ilgili olmas› nedeniyle risk içerir ve vade uzad›kça risk artar. Butür yat›r›mlar ekonomik ömürleri boyunca iflletmeye sa¤layaca¤› nakit ak›fllar›n›nbugünkü de¤erleri bulunarak de¤erlendirilir. De¤erlendirmede yat›r›mdan bekle-nen nakit girifllerinin riski, sermaye maliyeti, f›rsat maliyeti gibi faktörler dikkateal›n›r. Seçenekler aras›nda en yüksek bugünkü de¤eri veren yat›r›m, iflletmenin

51. Ünite - F inansal Yönet im ve Fonksiyonlar ›

Reel Varl›klar; makine,bina, araç gibi maddivarl›klar› ifade eder. Maddivarl›klar yan›nda teknikuzmanl›k, markalar, patentgibi varl›klara da yat›r›myap›lmas› gerekir. Bu türyat›r›mlara da gayri maddiyat›r›mlar denir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE SIRA S ‹ZDE

AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ � �K ‹ T A P

T E L E V ‹ Z Y O N

K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T

de¤erini maksimize edecektir. Dolay›s›yla yat›r›m karar›, yat›r›mlardan beklenennakit ak›fllar› ile yat›r›m›n tafl›d›¤› risk birlikte ele al›narak verilmelidir.

‹flletmelerin sabit varl›klar› gibi teknik uzmanl›k, patent, marka gibi maddi ol-mayan yat›r›mlar› da benzer biçimde ele al›narak de¤erlendirilecektir.

Sermaye bütçelemesi faaliyetleri sadece sabit varl›klarla ilgili harcamalar içinde¤il, araflt›rma gelifltirme harcamalar›, reklam kampanyalar›, kiralama, sat›nalma,di¤er iflletmelerle birleflme gibi iflletmeye uzun dönemde fayda sa¤layan yat›r›m-larla ilgili kararlar› da kapsar.

‹flletmenin baflar›s›nda uzun vadeli yat›r›mlar›n etkisinin büyük olmas› ve karar-lardan geri dönmenin büyük zararlara yol açmamas› için için titiz araflt›rmalar veanalizler sonucunda yat›r›m kararlar›n›n verilmesi gerekir. Di¤er bir anlat›mla fizi-bilite çal›flmalar›n›n yap›lmas› gerekir. Birçok ülkede büyük harcamalar yap›la-rak gerçeklefltirilen pek çok tesisin, proje aflamas›nda baz› kritik noktalar›n gözdenkaç›r›lmas› nedeniyle baflar›s›z oldu¤u görülmektedir. Finans yöneticilerinin ifllet-meyi bu tür sorunlardan uzak tutabilmeleri için, proje aflamas›ndan bafllamak üze-re gerekli analizleri titizlikle yapmalar› gerekmektedir.

‹flletmelerde uzun süreli varl›klar yan›nda k›sa süreli varl›klarla ilgili yat›r›m ka-rarlar› da önemlidir. K›sa süreli varl›klar, çal›flma sermayesi, iflletme sermayesi ve-ya dönen varl›klar olarak adland›r›l›r.

Firmalar›n günlük faaliyetlerini yürütebilmeleri için k›sa süreli varl›klara ihtiyaç-lar› vard›r. Nakit, menkul de¤erler, alacaklar ve stoklar bafll›ca k›sa süreli varl›klar-d›r. ‹flletmeler günlük faaliyetlerini sürdürmek yan›nda, beklenmedik nakit ihtiyaç-lar›n› karfl›lamak ve ç›kan f›rsatlar› de¤erlendirmek üzere kasas›nda belirli bir mik-tarda para ve para benzerlerini bulundurmak durumundad›r. Ancak fazladan tutu-lan her bir liran›n f›rsat maliyeti vard›r. ‹flletmeler bir taraftan likiditelerini koru-mak, di¤er taraftan getiri sa¤lamak üzere at›l fonlar›n› menkul k›ymetlere yat›r›rlar.Menkul k›ymetler, iflletmelerin k›sa süreli fon fazlal›¤›n› de¤erlendirmek üzere yap-m›fl olduklar› yat›r›mlard›r. ‹flletmeler sat›fllarda aksama olmamas› için, faaliyet ko-nusuna ba¤l› olarak az ya da çok stok bulundururlar. Bir üretim iflletmesinde ham-madde, yar› mamül ve bitmifl mamül stoklar›na sahip olunmas› gerekir. ‹flletmeninne miktarda stok bulunduraca¤›, fazla stoklaman›n getirece¤i ilave maliyetlerle, azstok bulundurman›n sebep olaca¤› zararlar dikkate al›narak belirlenmelidir.

Stoklar yan›nda, iflletmenin alacaklara da fon ba¤lamas› gerekecektir. Üretilenürünlerin tamam›n›n peflin olarak sat›lmas› pek mümkün de¤ildir. Günümüz ko-flullar› düflünüldü¤ünde iflletmelerin sat›fllar›n› art›rmak için vadeli sat›fllara s›kcabaflvurduklar› görülmektedir. Özellikle kâr marjlar›n›n darald›¤›, rekabetin artt›¤›günümüzde pazar pay›n› koruman›n ve geniflletmenin önemli bir yolu vadeli sat›fl-lardan geçmektedir. Vadeli sat›fl yap›ld›¤› ve vade artt›¤› ölçüde alacaklara ba¤la-nan fon miktar› da artacakt›r.

K›sa süreli varl›klar›n temel özelli¤i, bir y›l içinde en az bir kez bir türden di¤ertüre dönüflmesidir. Örne¤in peflin ödeme yap›larak hammade al›nd›¤›nda nakit,hammadde stoklar›na; hammaddeler kullan›larak yar› mamüle, yar› mamüller kul-lan›larak mamül stoklar›na dönüflecektir. Sat›fl politikas›na ba¤l› olarak ürünlerinparaya dönüflümü de¤iflecektir. Ürünlerin peflin sat›fllar›yla elde edilen para kasa-ya, vadeli sat›fllar yap›ld›¤›nda alacaklara dönüflecektir. Dolay›s›yla nakitten baflla-yan döngü tekrar nakde dönüflerek tamamlanmaktad›r. Bu süreç üretimin niteli¤ineba¤l› olarak k›sa ya da uzun olabilecektir. Bu döngüye faaliyet döngüsü, nakittentekrar nakite dönüflünceye kadar geçen süreye de nakde dönüflüm süresi denir.


Fizibilite Çal›flmalar›: Uzunvadeli faydalar sa¤layacakyat›r›m projelerininekonomik, teknik ve maliaç›dan yap›labilirli¤ininanaliz edilmesi.

Dönen Varl›klar: ‹flletmeninfaaliyetlerini devamettirebilmesi için gerekliolan ve en az y›lda bir kezparaya dönüflebilenvarl›klard›r.

Faaliyet Döngüsü: Nakdinhammadde stoklar›na, yar›mamüle, mamüle vealacaklara dönüflerek tekrarnakit hale gelme süreci.

Sermaye Bütçelemesi:Gelecekte sa¤lanacakfaydalar için sermayeninuzun süreli yat›r›lmas›ylailgili kararlar süreci.

Dolay›s›yla günlük faaliyetler ve ola¤and›fl› durumlarda kullan›labilecek para-n›n ne miktarda olaca¤›, nas›l bir al›fl ve sat›fl politikas› izlenece¤i, ne miktardastoklama yap›laca¤› gibi sorular, finans yöneticisinin cevapland›rmas› gereken so-rulard›r.

Yat›r›m kararlar› denildi¤inde sadece kâr ya da has›lat sa¤layan yat›r›mlarla il-gili (yeni üretim birimlerinin kurulmas› gibi) kararlar anlafl›lmamal›d›r. Kullan›l-makta olan fonlar›n daha iktisadi kullan›m› sa¤lanarak fonlarda tasarruf yap›lmas›(daha etkin da¤›t›m sistemi gelifltirmek gibi) biçiminde kararlar da olabilir. Yine di-¤er iflletmelerle birleflme, di¤er iflletmelerin sat›n al›nmas› ya da devir al›nmas›, d›flülkelere do¤rudan yat›r›mlar yap›lmas› gibi stratejik kararlar da uzun vadeli yat›-r›m kararlar› kapsam›nda ele al›nan kararlardand›r.

Uzun süreli yat›r›m kararlar›, iflletmelerin gelecekte büyüme h›zlar›n›n ne ola-ca¤› sorusu dikkate al›narak verilir. ‹flletmenin büyüme h›z›na ba¤l› olarak yap›la-cak yat›r›m›n büyüklü¤ü, teknolojisi ve benzeri özellikleri de¤iflecektir.

‹ster k›sa vadeli varl›klara, ister uzun vadeli varl›klara yat›r›m olsun, o kararlailgili risk ve getiri dikkate al›narak belirli bir risk düzeyinde en yüksek getiriyi sa¤-layacak seçene¤in belirlenmesi gerekir. Bu, seçenekler aras›nda en yüksek getiri-yi sa¤layacak seçenek seçilir fleklinde anlafl›lmamal›d›r. Getirinin, kabul edilebilirminimum getiri düzeyinin üstünde olmas› gerekir. Kabul edilebilir minimum geti-ri, iflletmenin finansman yap›s›na ve yat›r›m›n riskine ba¤l› olarak belirlenir. Yat›-r›m yap›lacak varl›¤›n riski artt›kça beklenen getiri de artmal›d›r.

‹flletmelerin toplam varl›klar› içinde duran varl›klar› artt›kça risk artacakt›r. ‹flletmelerintoplam varl›klar›n›n ne kadar› k›sa vadeli, ne kadar› uzun vadeli olaca¤› önemlidir. Uzunvadeli yat›r›mlar›n riski yüksek oldu¤u için getirisi de yüksek olmal›d›r. Dolay›s›yla k›save uzun vadeli varl›k bileflimi belirlenirken risk ve getiri de¤iflimi dikkate al›n›r.

Günümüz koflullar› dikkate al›nd›¤›nda sadece ulusal de¤il uluslararas› yat›r›mseçenekleri sözkonusudur. Bu ise finans yöneticisine, hem ulusal hem de ulusla-raras› f›rsatlar› analiz etme ve de¤erlendirme sorumlulu¤unu getirmektedir.

Emek yo¤un sektörlere göre sermaye yo¤un sektörlerin kârl›l›¤› neden daha yüksek olma-l›d›r?

Fon ‹htiyac› Nereden, Nas›l ve Ne Zaman Karfl›lanacakt›r? (Finansman Kararlar›)‹flletmelerin di¤er önemli karar alan›, yukar›da sözü edilen k›sa ve uzun süreli var-l›klar›n nas›l finanse edilece¤i ile ilgilidir. Finans yöneticilerinden, iflletmenin fonihtiyac›n› belirleyerek, ihtiyaç duyulan fonlar›n nas›l karfl›lanaca¤› konusunda ka-rarlar almalar› beklenir. Yat›r›m kararlar›nda oldu¤u gibi finansman kararlar›ndada finansal amaç, iflletme de¤erini maksimize edecek finansman bileflimini olufl-turmakt›r.

‹flletmeler sermaye ihtiyaçlar›n› borç ve özkaynaklar olmak üzere iki kaynak-tan karfl›layabilirler. Özkaynak ve borç toplam› iflletmenin toplam sermayesini, bukaynaklar›n bileflimi sermaye yap›s›n› oluflturur. ‹flletmelerin öncelikle varl›klar›nne kadar›n› borçla ne kadar›n› özkaynaklarla finanse edilece¤ine karar vermelerigerekir. Sermaye yap›s›n›n belirlenmesinde içsel faktörler yan›nda d›flsal faktörle-rin de etkileri vard›r. Sermaye yap›s›n› belirleyen bafll›ca içsel faktörler;


Vade: K›sa, orta ve uzunvade olarak eleal›nmaktad›r. En fazla biry›la kadar olan vade k›sa; 1-3 y›la kadar olan vade orta;3 y›ldan daha uzun vade iseuzun vade olarak kabuledilmektedir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E TS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Özkaynak: ‹flletmeninortaklar›n›n haklar›n›gösterenkaynaklard›r.Toplamkaynaklardan borçlar›ndüflülmesinden sonra kalank›s›m özkayna¤› gösterir.

• ‹flletmenin varl›k yap›s›,• ‹flletmenin kârl›l›k durumu,• ‹flletmenin büyüklü¤ü,• ‹flletmenin risk derecesi,• ‹flletmenin likidite derecesi,• ‹flletmenin borçlanma maliyeti,• Vergi politikas› gibi faktörler say›labilir.Sermaye yap›s›n› etkileyen iflletme d›fl› faktörler ise finansal piyasalara iliflkin

faktörler ve makro ekonomik faktörlerdir.Finans literatüründe iflletmelerin sermaye yap›s›n›n belirlenmesiyle ilgili farkl›

görüfller vard›r. Bunlar;• Net gelir yaklafl›m›,• Net faaliyet geliri yaklafl›m›,• Geleneksel yaklafl›m,• Modigliani- Miller yaklafl›m›d›r.Net geliri yaklafl›m›; borcun ve öz kayna¤›n maliyeti farkl› borçlanma düzey-

lerinde de¤iflmez. Borç maliyeti özsermaye maliyetinden düflük oldu¤una göre,sermaye yap›s›nda ne kadar fazla borca yer verilirse ortalama sermaye maliyeti dü-flece¤i için iflletmenin de¤eri de o ölçüde artacakt›r.

Net faaliyet geliri yaklafl›m›; borcun maliyeti farkl› borçlanma düzeylerindeayn›d›r. Ancak borçlanma artt›kça özsermaye maliyeti artt›¤› için ortalama serma-ye maliyeti tüm borç-özsermaye bilefliminde de¤iflmez. Dolay›s›yla iflletmenin de-¤eri sermaye yap›s›na göre de¤iflmeyecektir.

Geleneksel yaklafl›m; iflletme belirli bir borç oran›na kadar ortalama sermayemaliyetini düflürebilir. Bu noktadan sonra borç miktar› artt›¤›nda ortalama serma-ye maliyeti yükselecektir. A¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyetinin minimum oldu¤unokta, optimal borç/özsermaye oran›, di¤er bir ifade ile optimal sermaye yap›s›olacakt›r. Dolay›s›yla iflletmeler optimal noktaya kadar borçlanarak iflletmenin de-¤erini maksimize edebileceklerdir.

Modigliani- Miller yaklafl›m›; Franco Modigliani ve Merton Miller taraf›ndanyap›lan çal›flmalara ba¤l› olarak vergilerin, asimetrik bilginin, ifllem maliyeti, iflasmaliyetlerinin olmad›¤› etkin bir piyasada iflletmelerin de¤eri sermaye yap›s›ndanetkilenmez. ‹flletmenin de¤erini, ait oldu¤u sektörün riski ve iflletmenin gelecekteyarataca¤› nakit ak›fllar› belirler. ‹flletme de¤eri sermaye yap›s›ndan ba¤›ms›zd›r;tart›l› ortalama sermaye maliyeti farkl› borç oranlar›nda de¤iflmemektedir.

Tam rekabet koflullar› için uygun olabilecek bu görüfllerin, tam rekabet koflul-lar› olmayan piyasalar için uygun olamayaca¤› düflünülmektedir. Tam rekabetin ol-mad›¤› piyasalar için geleneksel yaklafl›m benimsenmektedir. Sermaye yap›s›ylafirma de¤eri aras›nda iliflkinin oldu¤u, iflletmenin belirli bir noktaya kadar borçla-r›n› art›rarak iflletme de¤erini maksimize edebilece¤i savunulmaktad›r.

A¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyeti; iflletmede kullan›lan çeflitli kaynaklar›n toplam kay-naklar içindeki paylar›yla a¤›rl›kland›r›lm›fl maliyetlerinin ortalamas›yla bulunur. Konuile detayl› aç›klama sermaye maliyetiyle ilgili ünitede verilecektir.

Borç özsermaye bileflimi belirlendikten sonra, borçlanman›n ne kadar› k›sa va-deli, ne kadar› orta ve ne kadar› uzun vadeli olaca¤› belirlenmelidir. Borçlanmabankalardan ya da finansman bonosu, tahvil gibi finansal varl›klarla tasarruf sahip-lerinden sa¤lanabilir. Geliflmifl ülkelerde finansman seçenekleri fazla iken ülkemizgibi geliflmekte olan ülkelerde azd›r. Ülkemizde kamu d›fl›ndaki iflletmelerin k›sa


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



vadeli borçlanmalar›nda, bono, tahvil gibi menkul k›ymetlerle finansman sa¤lama-lar› yok denecek kadar azd›r. Ülkemizdeki iflletmelerinin en önemli borçlanmakayna¤› bankalar olmaktad›r.

Finansman biçimi belirlenirken kayna¤›n sa¤lanabilme durumu, riski ve mali-yeti dikkate al›n›r. ‹flletmeler aç›s›ndan finansman kayna¤›n›n vadesi k›sald›kçarisk artar, vade uzad›kça risk düfler. Çünkü k›sa vadeli borçlanmalarda faiz ve ana-para ödemesi o y›l içinde yap›laca¤› için risk artmaktad›r. Riskten kaç›nan iflletme-lerin genellikle uzun vadeli borçlanmalara a¤›rl›k vermelerinin temel nedeni budur.

Özkaynaklarla finansman, faaliyet sonucunda elde edilen kârlar›n bir bölümüiflletmede b›rak›larak ya da yeni ortaklar al›narak sa¤lanabilir. ‹flletme anonim flir-ket ise hisse senedi gibi menkul de¤erler ç›kar›larak daha kolay özsermaye sa¤la-nabilir. Anonim ortakl›klar›n›n en önemli özelli¤i, hisse senedi yoluyla özkaynaksa¤lanabilmesidir. Çünkü hisse senetleri küçük de¤erlerle ihraç edilerek, çok say›-da kiflilerden büyük miktarda kaynak sa¤lanabilir. ‹flletme anonim ortakl›k de¤ilsehisse senedi ihraç ederek özkaynak sa¤lanamayaca¤› için yeni ortaklar bulunmas›gerekir. Ancak limited ya da di¤er ortakl›klarda ortak say›s› az oldu¤u için az or-takla büyük kaynak ihtiyac›n›n karfl›lanmas› kolay de¤ildir.

Öz kaynaklar›n ya da hisse ile temsil edilen ortakl›klarda hisse senetlerinin be-lirli bir vadesi yoktur. Hisse senetleri sonsuz süreli finansal varl›klar olarak ta-n›mlan›r. Hisse senedi ya da özkaynakla finansmanda faiz ve anapara ödemesi gi-bi zorunlu bir ödeme yoktur.Kâr pay› ve sermaye kazanc› söz konusudur. ‹flletmeelde etti¤i kâr›n bir k›sm›n› ortaklar›na kâr pay› olarak verebilir. Ayr›ca iflletme de-¤erinin artmas›yla ortaklar›n sahip olduklar› pay›n de¤eri de artaca¤› için sermayekazanc› ortaya ç›kacakt›r. Bununla birlikte kâr pay› ve sermaye kazanc›, faiz gibibelirlilik tafl›maz. Faaliyetlerden kâr elde edildi¤i halde, genel kurul karar›yla kârda¤›t›m› yap›lmayabilir. Hisse senetlerinde vade olmad›¤› için anapara ödemesi gi-bi bir durum yoktur. Bu nedenle iflletme aç›s›ndan hisse senedi yoluyla finansma-n›n riski borçla finansmana göre daha düflüktür. Ancak borçlanma dolay›s›yla öde-necek faiz giderleri vergiden düflülürken, hissedarlara ödenecek kâr paylar› vergi-den düflülemez. ‹flletmenin faaliyetleri baflar›s›zl›kla sona erdirildi¤inde reel varl›k-lar üzerinden öncelik hakk› borç verenlerde olmakta; borç verenlere ödeme yap›l-d›ktan sonra kalan tutar hissedarlara da¤›t›lmaktad›r.

Finans yöneticisi her bir finansman fleklinin avantaj ve dezavantajlar›n› dikkatealarak uygun bir finansman bileflimi oluflturmal›d›r.

‹flletmeye fon sunanlar aç›s›ndan hissedarl›¤›n riski borç vermeye göre daha yüksektir.

Günümüz iflletmeleri, hem ulusal hem de uluslararas› piyasalardan fon sa¤laya-bilecek say›s›z seçeneklere sahiptir. ‹flletmelerin, kendi içsel koflullar›n›, finansalsistemin yap›s›n›, ülkenin genel ekonomik koflullar›n›, uluslararas› koflullar› dikka-te alarak karar vermeleri gerekir. Finansal yönetime düflen görev, çeflitli seçenek-leri risk ve maliyet aç›s›ndan karfl›laflt›rarak iflletmeye en uygun finansman fleklinioluflturmas›d›r.

Afla¤›daki kararlardan hangisi yat›r›m karar›d›r?1. X firmas› tahvil ihraç etti.2. Y firmas› ürün gelifltirmek için Ar-Ge birimi oluflturdu.3. Z firmas› hisse senedi ihraç etti.4. K firmas› elde etti¤i kârlar› da¤›tmamaya karar verdi.


Finansal Varl›klar: Reelvarl›klar›n yaratt›¤› nakitak›fllar› üzerinde alacak yada ortakl›k hakk› verenvarl›klard›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T


2

‹flletmenin Kâr› Nas›l Da¤›t›lacakt›r? (Dividant Kararlar›)Finansal yönetimin üçüncü önemli karar alan› dividant ya da kâr pay› da¤›t›m›ylailgilidir. Dividant kararlar›, faaliyetlerden sa¤lanan kârlar›n ne kadar›n›n iflletmedeb›rak›laca¤› ne kadar›n›n ortaklara da¤›t›laca¤›na yönelik kararlard›r. Kâr pay› da-¤›t›m politikas›, iflletmenin fon ihtiyac›, ilave fonlar›n maliyeti, likidite durumu, na-kit ak›fllar›n›n düzenlili¤i, di¤er benzer firmalar›n kâr da¤›t›m politikalar›, hissedar-lar›n beklentileri gibi çok say›da faktörün dikkate al›nmas›yla belirlenir. ‹flletmeninyasal statüsü de kâr da¤›t›m politikas›n›n belirlenmesinde etkilidir. Ülkeler serma-ye piyasalar›n› gelifltirebilmek, küçük tasarruf sahiplerinin sermaye piyasas›na olanilgisini art›rabilmek için kâr pay› da¤›t›m›yla ilgili düzenlemeler yapmaktad›rlar. Ül-kemizde de kâr da¤›t›m›nda halka aç›k ve halka kapal› flirketlere yönelik farkl› uy-gulamalar vard›r.

Kâr da¤›t›m› ile iflletme de¤eri aras›nda iliflkinin olup olmad›¤› konusunda fark-l› görüfller bulunmaktad›r. Geleneksel yaklafl›mda daha fazla kâr pay› da¤›t›m› his-se senedine olan ilgiyi art›rarak, hisse senedi fiyat›n› yükseltece¤i düflünülür. Bugörüfl finans literatüründe “Eldeki bir kufl daldaki iki kufltan daha iyidir “ fleklindeifade edilir. Bu görüflün alt›nda yatan düflünce, yat›r›mc›lar›n riskten kaç›naca¤›,bugünkü kâr pay›n› daha sonradan elde edece¤i sermaye kazanc›na tercih edece-¤i varsay›m›d›r.

Kâr pay› da¤›t›m politikas›n›n iflletme de¤erine etkisi konusunda sinyal etki-sinden ve davran›flsal finans›n ilgili görüflünden de bahsedilebilir. Yat›r›mc›la-r›n iflletmeyle ilgili bilgileri, iflletmenin geçmifl dönemlerine iliflkin durumunu yan-s›tan finansal tablolar›na dayal›d›r. Hissedarlar geçmiflten daha çok gelecekle ilgiliolduklar›ndan iflletmenin da¤›tt›¤› kâr pay› iflletmeyle ilgili önemli ipuçlar› verebil-mektedir. Geçmifl y›llara göre daha fazla kâr pay› ödenmesi olumlu, daha az kâr pa-y› ödenmesi olumsuz olarak alg›lan›r. Kâr paylar›nda art›fl ve azal›fllar piyasalara, ifl-letme yönetimin iflletmeyle ilgili beklentileri konusunda sinyal göndermektedir.

Davran›flsal finansta ise yat›r›mc›lar›n kâr pay›n› sermaye kazanc›na göre nedentercih ettikleri yat›r›mc› psikolojisiyle aç›klanmaktad›r. Davran›flsal finansta birey-lerin kararlar›nda rasyonellikten uzaklaflabilece¤i, sezgisel davran›fllarla hareketedebilece¤i yap›lan deneysel çal›flmalarla ortaya konulmufltur. Bireylerin kaybet-meleri halinde yaflad›klar› üzüntü, kazanmalar› durumundaki sevinçlerinden dahafazla olmaktad›r. Bu nedenle kifliler risk üstlenmekten kaç›narak rasyonelliktenuzaklaflmaktad›rlar.

Modigliani-Miller ise iflletmenin de¤erinin gelecekteki nakit ak›fllar›na ve riskegöre belirlendi¤ini, kâr pay› da¤›t›m politikas›yla ba¤lant›s›n›n olmad›¤›n› ileri sür-mektedirler. Modigliani-Miller’in görüflleri tam rekabet koflullar›n›n oldu¤u piyasa-lar için geçerlili¤i olan bir görüfl olarak kabul edilmektedir.

Yukar›da kâr pay› da¤›t›m kararlar›yla ilgili finans literatüründe ad› geçen çeflit-li görüfllerden k›saca bahsedilmifltir. Bu görüflleri destekleyen ya da destekleme-yen farkl› görüfller vard›r. Piyasalar›n, iflletmelerin, yat›r›mc›lar›n, ekonomilerinfarkl› özelliklerde olmas› kârpay›n›n iflletme de¤erine etkisi konusunda farkl› so-nuçlar›n ç›kmas›na neden olmaktad›r. Di¤er kararlarda oldu¤u gibi iflletmeler içinbelirli, standart bir kâr pay› da¤›t›m modelinin ifade edilmesi mümkün de¤ildir.

Gerek finansmanla, gerek yat›r›mla, gerekse kâr da¤›t›m›yla ilgili kararlar ifllet-menin içsel ve d›flsal kaynaklar›ndan sa¤lanacak çok say›da bilginin analiziyle veiflletme de¤erini maksimize edecek bir flekilde al›nacakt›r. Dolay›s›yla finans yöne-ticisinin; finansal öngörülerde bulunma, finansal piyasalardaki artan k›sa ve uzun


Dividant Kararlar›: Eldeedilen kâr›n ne kadar›n›niflletmede b›rak›laca¤›, nekadar›n›n ortaklarada¤›t›laca¤› ile ilgilikararlard›r.

Sinyal Etkisi: Kâr paylar›n›ngelecekteki durumuhakk›nda oluflan beklentiveya alg›.

Davran›flsal Finans: Kiflilerinkararlar›nda tam olarakrasyonel olmayacaklar›varsay›m›na dayal› olarakoluflturulan teoridir.

dönemli fonlar›n etkilerini de¤erlendirme, yat›r›m alternatiflerinin iflletmenin de¤e-ri üzerindeki potansiyel etkilerini araflt›rma, dividant politikalar›n› ve sermaye ya-p›s›n› oluflturma, fiyatlama politikas›n› de¤erlendirerek bunun iflletmenin sat›fllar›ve kârlar› üzerindeki etkilerini saptama, potansiyel birleflme ve sat›n almalar› ana-liz etme ve zaman zaman da uluslararas› ifl f›rsatlar›n› de¤erlendirme gibi her ge-çen gün artan çok say›da fonksiyonlar› bulunmaktad›r. Finans yöneticisinin; ifllet-menin halka aç›lmas›nda, iflletmenin tamam›n›n ya da bir bölümünün sat›lmas›n-da, mali aç›dan yeniden organizasyonunda, konkordato önerilerinin kabulü ya dakonkordato teklif edilmesinde, iflletmenin tasfiye edilmesinde ve benzeri periyodikolmayan durumlarla da sorumluluk alan› genifllemektedir.

Görüldü¤ü üzere finans yöneticilerinin etkin kararlar verebilmeleri için çok de-¤iflik alanlarda temel bilgilerinin olmas› gerekir. Bu nedenle finans fonksiyonu, kü-çük iflletmeler d›fl›nda belirli büyüklü¤e ulaflm›fl pek çok iflletmede belirli alanlar-da uzmanlaflm›fl, çok say›da kiflilerce yerine getirilmektedir.

‹fiLETMELER‹N AMAÇLARIFinansal yönetimle ilgili kararlar›n etkin bir biçimde verilebilmesi için iflletmeamaçlar›n›n aç›k olarak belirlenmesi gerekmektedir. ‹flletme amac›n›n belirlenme-si kararlar›n al›nmas›nda yol gösterici olacakt›r. ‹flletmelerce genellikle benimse-nen bafll›ca amaçlar flu flekilde say›labilir:

• Mal ve hizmet üreterek toplum refah›n› artt›rmak,• ‹flletmede istihdam› sürekli k›lmak,• ‹flletmenin süreklili¤ini sa¤lamak,• Üretimi ve sat›fllar› artt›rmak,• ‹flletmenin piyasa pay›n› artt›rmak,• ‹flletmenin kazançlar›nda büyümeyi sürekli k›lmak,• ‹flletmenin maliyetlerini minumum yapmak,• ‹flletmenin kâr›n› maksimum yapmak,• ‹flletmenin de¤erini maksimum yapmak,Yukar›da say›lan bu amaçlara farkl› amaçlar da ilave edilebilir. Say›lan ilk iki

amaç sosyal amaç özelli¤i göstermektedir; di¤erleri ise son iki amaca hizmet et-mektedir. Sosyal amaçlar daha çok vak›f, dernek, kamu yarar›na kurulmufl kurum-lar için öncelikli amaç olabilir. Sosyal amaçl› iflletmeler d›fl›ndaki iflletmeler içinekonomik amaçlar öncelikli olup, sosyal amaçlar ikinci derecede gözetilen amaç-lar olmaktad›r.

Mikroekonomide iflletmelerin amac›n›n kâr maksimizasyonu oldu¤u belirti-lir. Kâr maksimizasyonu sermayenin etkin kullan›m› üzerine odaklanmaktad›r. ‹fl-letmelerin finansal amac› olarak yak›n zamana kadar en çok belirtilen amaç klasikkâr maksimizasyonu amac› idi. Finans fonksiyonunun ekonomik koflullardaki de-¤iflmelere paralel olarak geliflmesi ve ek boyutlar kazanmas›, iflletme amaçlar›n›nyeniden tan›mlanmas›n› gerekli k›lm›flt›r. Önceleri iflletmelerin nihai amac› olaraktan›mlanan kâr maksimizasyonu ya da kâr›n en çoklanmas› kavram›, geliflen eko-nomik koflullara ve de¤iflen de¤er yarg›lar›na cevap verememekte ya da rasyonelolmayan kararlar›n al›nmas›na neden olmaktayd›.

‹flletmenin amaçlar› olarak yukar›da say›lan sat›fllar›n art›rmak, piyasa pay›n› ar-t›rmak amac› birçok sak›ncalar› beraberinde getirmektedir. Örne¤in iflletme fiyatla-r› düflürerek, sat›fl koflullar›n› esneklefltirerek( vadeli sat›fllar› art›rarak) sat›fllar›n›art›rabilir. Bu ise iflletmenin de¤erini düflürebilir.


Kâr Maksimizasyonu:‹flletmelerin kararlar›ndakâr› maksimum yapacakflekilde hareket etmeleri.

Kâr› Maksimum Yapma Amac› (Kâr Maksimizasyonu)Finans yöneticisi tüm kararlar› iflletmenin amaçlar› do¤rultusunda almak durumun-da oldu¤undan, öncelikle iflletme amaçlar›n›n aç›kça ortaya konulmas› gerekir. ‹fl-letmenin amac› denildi¤inde ortaya birçok sorun ç›kmaktad›r. Bu da iflletmeninhangi amac›n›n ya da hangi amaçlar›n›n ele al›naca¤› sorunudur. Klasik ekonomikgörüfl taraf›ndan iflletmelerin nihai amac› olarak tan›mlanan “kâr›n maksimize edil-mesi” amac›, modern finansman anlay›fl›n›n belirledi¤i amaçlardan daha dar kap-saml› olmaktad›r.

‹ktisatta piyasa ekonomilerinde iflletmelerin kaynak kullan›m kararlar› kâr mak-simizasyonu kriterine göre verilir. Bu, minimum girdi ile maksimum ç›kt›n›n eldeedilmesi anlam›ndad›r. ‹flletmenin maksimum kâr elde edebilmesi, minimum mik-tarda girdi kullanarak maksimum ç›kt› elde etmesiyle mümkün olacakt›r. ‹ktisattakâr maksimizasyonu bir etkinlik göstergesi olmaktad›r. ‹flletmeler kâr› maksimizeederek faaliyet gösterdi¤inde, kaynaklar etkin kullan›laca¤›ndan toplumsal refahda maksimize edilmifl olacakt›r. Finansal yönetim iktisad›n bir kolu olmas› nede-niyle ayn› amac›n kriter olarak al›nmas› uygundur. Bununla birlikte kâr maksimi-zasyonunun baz› eksik yönlerinin olmas› nedeniyle finansal yönetim aç›s›ndankullan›labilir hale getirilmesi gerekmektedir. Kâr maksimizasyonu amac›n›n eksikyönleri flu flekilde belirtilebilir:

• Kâr maksimizasyonun nihai amaç olarak al›nmas›, öncelikle hissedarlar›n ç›-kârlar›na ters düflebilmektedir. Çünkü kâr maksimizasyonu, hisse sahipleri-nin varl›klar›n›n maksimum olmas› anlam›na gelmez. Örne¤in, iflletme yenihisse senedi ihraç ederek sa¤layaca¤› fonlarla tahvile yat›r›m yaparak kâr›n›artt›rabilir. Benzer flekilde araflt›rma- gelifltirme gibi uzun vadede getiri sa¤la-yacak faaliyetlerden vazgeçerek de kâr›n› art›rabilir. Hisse senedi ç›kararaktahvile yat›r›m yapt›¤›nda hisse senedi say›s› artaca¤› için hisse bafl› kârdadüflme olacak; hissedarlar›n varl›klar›, servetleri artmayacakt›r. Araflt›rma -gelifltirme faaliyetlerinden vazgeçildi¤inde gelecekte sa¤lanacak kârlar eldeedilemeyecek, rekabet gücü kaybedilebilecektir. Dolay›s›yla kâr›n maksi-mum k›l›nmas› fleklinde belirlenen amaç hissedarlar› memnun etmeyecektir.

• Genel olarak kâr›n maksimize edilmesi amac› aç›k da de¤ildir. Kâr denildi-¤inde, uzun dönemli kâr, k›sa dönemli kâr, mutlak kâr ya da kârl›l›ktan m›bahsedildi¤i anlafl›lmamaktad›r. Mutlak olarak kâr›n maksimize edilmesiamaç olarak ele al›n›rsa, farkl› büyüklükteki iflletmelerin ya da ayn› iflletme-nin farkl› dönemlerindeki baflar›s›n› karfl›laflt›rmak mümkün de¤ildir.

Örne¤in afla¤›da A ve B projesiyle ilgili kâr rakamlar› verilmektedir. Kâr maksi-mizasyonu amac›na ba¤l› olarak hangi seçenek uygun olacakt›r?

Milyon T Yat›r›m Tutar› KârA Projesi 300 80B Projesi 200 70

Mutlak kâr rakam› dikkate al›nd›¤›nda daha fazla kâr sa¤lad›¤› için A projesitercih edilecektir. Ancak yap›lan yat›r›ma göre elde edilecek kâr ele al›nd›¤›nda Aprojesi %27(80/300), B projesi %35 (70/200) kârl›l›k getirdi¤i için B projesi tercihedilecektir. Kâr› maksimize etmek yerine kârl›l›¤›n maksimize edilmesi daha do¤-ru yaklafl›m olmas›na ra¤men, kâr maksimizasyonu yine eksiklikler tafl›maktad›r.


Zaman FaktörüKâr maksimizasyonu statik bir özellik göstermekte olup, zaman boyutu tafl›ma-maktad›r. Di¤er bir ifade ile bugünkü T1 ile bir y›l sonraki T1 ayn› de¤erde kabuledilmektedir. Örne¤in afla¤›da X ve Y Projelerinin beklenen kârlar› verilmektedir.X ve Y Projesinin toplam kârlar› eflit oldu¤una göre, kâr maksimizasyonu kriterinegöre bu projeler eflde¤erdedir. Ancak Y Projesi ilk üç y›l hiç kâr sa¤lamazken 4.y›lX Projesinin toplam› kadar kâr getirmifltir. Halbuki X Projesinin ilk üç y›lda getir-di¤i T200 milyon bir bankaya yat›r›larak ya da iflletmede kullan›larak ek gelir sa¤-lanacakt›r. Kâr maksimizasyonunda farkl› zamanlarda al›nacak T200 milyonlar ara-s›nda fark olmad›¤› düflünüldü¤ü için iki proje eflde¤er görülmektedir.

Y›llar/Milyon T X Projesi/Milyon T Y Projesi/Milyon T1 200 02 200 03 200 04 200 800

Toplam 800 800

Yukar›daki örnek, paran›n zaman de¤erinin önemini aç›kça ortaya koymakta-d›r. Çünkü farkl› zaman noktalar›ndaki paralar, paran›n zaman de¤eri dikkate al›n-maks›z›n karfl›laflt›r›lamaz. Bugün elde edilen belirli bir miktardaki parayla gele-cekte elde edilecek ayn› miktardaki paran›n de¤eri birbirine eflit de¤ildir.

Paran›n zaman de¤eriyle ilgili detayl› aç›klamalar 3. Ünite’de yer alacakt›r.

Kâr maksimizasyonunun ikinci eksik yönü yukar›da da belirtildi¤i üzere kârla-r›n toplam miktar›n›n m›, kârl›l›k oran›n›n m› maksimum yap›laca¤› konusundaaç›kl›¤›n olmamas›d›r. Ayr›ca kârl›l›k oran› olarak sat›fllar, toplam varl›klar veya özsermaye üzerinden kârl›l›k oranlar›ndan hangisinin al›naca¤› belirli de¤ildir. Sonuçolarak kâr maksimizasyonu amac›n›n tek bafl›na iflletmenin amac›na hizmet etme-de baz› eksikliklerinin oldu¤u görülmektedir.

‹ki yat›r›m seçene¤i tek bir zaman noktas›nda ayn› kâr› sa¤lam›fl olsalard›, kâr maksimi-zasyonu ya da de¤er maksimizasyonu amaçlar› aras›nda bir farkl›l›k olur muydu?

Risk FaktörüFarkl› yat›r›m f›rsatlar›n›n riski, di¤er bir ifade ile gelecekte beklenen nakit ak›flla-r›n›n gerçekleflme olas›l›¤› farkl› olacakt›r. Kâr maksimizasyonu amac›n›n di¤er ek-sik yönü de riskin hesaba kat›lmamas›d›r.

Afla¤›da iki yat›r›m alternatifi ve bu alternatiflerden beklenen kâr miktarlar› yeralmaktad›r. E¤er ekonomide normal bir büyüme beklenirse D yat›r›m›, C yat›r›m›n-dan daha fazla kâr getirecektir. Bununla birlikte gelece¤i tam olarak kestirmekmümkün olmad›¤› gibi, bunun her iki yat›r›m› da ayn› derecede etkileyebilece¤inisöylemek de zordur. D yat›r›m›n›n risk derecesi C yat›r›m›ndan daha büyük görül-mektedir. D yat›r›m›ndan T270 milyon kâr elde edilebilece¤i gibi T50 milyon za-rar da olabilir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Kâr maksimizasyonuna göre, projelerin riski dikkate al›nmad›¤› için daha fazlakâr beklenen seçene¤in seçilmesi gerekecektir. Bu ise, riski dikkate almad›¤› içindo¤ru bir karar olmayabilecektir.

‹flletme De¤erini Maksimum Yapma Amac›Yukar›da kâr maksimizasyonu amac›n›n zaman ve risk boyutunu ihmal etmesi ne-deniyle eksiklikler tafl›d›¤› belirtildi. Zaman ve risk faktörü nas›l dikkate al›n›r vedikkate al›nd›¤›nda amaç ne olmal›d›r?

‹flletme de¤erini ya da hissedarlar›n varl›¤›n› maksimize etme amac›nda, hem za-man, hem de risk faktörü dikkate al›nmaktad›r. Finansal kararlarda çeflitli seçenek-lerden hangisinin iflletmenin de¤erini maksimize edece¤i araflt›r›lmal›d›r. Hangifinansal seçenek iflletme de¤erini daha çok art›r›yorsa o seçene¤in seçilmesi uygunolacakt›r. Yat›r›mlarla ilgili karar al›nacaksa; hangi yat›r›m›n iflletmeye sa¤layaca¤›nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤eri (iflletmenin sermaye maliyeti ve bu yat›r›m›n riski-ne ba¤l› olarak belirlenen iskonto oran›yla iskonto edilmesiyle bulunan) en büyük-se bu yat›r›m seçilecektir. E¤er finansal karar finansmanla ilgili ise; bu durumda dahangi finansman seçene¤inin maliyeti en düflük ise o seçenek tercih edilecektir. Çe-flitli finansman flekilleri iflletmeden farkl› zamanlarda, farkl› miktarlarda nakit ç›k›fl-lar›na neden olacakt›r. De¤iflik zamanlardaki nakit ç›k›fllar›n›n bugünkü de¤eri han-gi seçenekte düflük ise, o seçenek iflletme de¤erini maksimize edecektir.

Hissedarlar›n varl›klar›n› maksimum yapma amac›, finansal kararlarda farkl› za-man noktalar›ndaki nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤erlerinin al›nmas›yla zaman fak-törünü; bugünkü de¤er hesaplan›rken karar›n riskine göre iskonto oran›n›n ayar-lanmas›yla risk faktörünü dikkate almaktad›r. Bu nedenle bu amaç, finansal yöne-tim taraf›ndan birincil derecede, normatif bir amaç olarak gözetilmektedir.

‹flletmelerin piyasa de¤eri, hisse senedi ihraç etmifl iflletmeyse, hisse senetleri-nin fiyatlar›yla ölçülür. Hisse senetlerinin piyasa de¤eri, menkul de¤erler piyasa-s›nda ifllem gören senetlerin bu piyasada oluflan de¤eridir. Dolay›s›yla hisse senet-lerinin piyasa fiyatlar›, iflletmenin performans›n› ölçen bir göstergedir. E¤er ifllet-menin geliflimi, baflar›s› yeterli bulunmuyorsa yat›r›mc›lar ellerindeki hisse senetle-rini ellerinden ç›karabilirler. Ço¤unlu¤un bu flekilde düflünmesi durumunda ifllet-menin hisse senetlerinin piyasadaki arz› artaca¤›ndan, de¤eri düflecektir. Fiyatlar›ndüflmesi iflletmenin piyasa de¤erinin düflmesi demektir. Bu da kararlar›n uygun ol-mad›¤›n›n bir göstergesi olacakt›r. Ayn› flekilde performans› be¤enilen iflletmelerinhisse senetlerine olan talep artacakt›r. Mevcut hisse senetlerine olan talebin artma-s›, hisse senetlerinin fiyat›n› yükselterek iflletmenin piyasa de¤erini artt›racakt›r.

Finansal yönetimde hisse senetlerinin de¤erini maksimize etme amac›n›n ne-den benimsendi¤i konusunda baz› ilave görüfller de bulunmaktad›r. Örne¤in his-se senedi fiyatlar›n›n, hisse senetleri borsada ifllem gören iflletmelerin performan-s›n› de¤erlendirmede en gözlenebilir bir gösterge olmas›d›r. Hisse senetleri fiyatla-r›, kârlar gibi geçmifle yönelik de¤il; sürekli olarak iflletmeyle ilgili yeni bilgilere


De¤er Maksimizasyonu:‹flletmelerin kararlar›ndaiflletme de¤erini ya da hissesenetlerinin de¤erinimaksimize edecek flekildehareket etmeleridir.

Piyasa De¤eri: ‹flletmeninpiyasadaki arz ve talebeba¤l› olarak belirlenende¤eridir.

Yat›r›m Alternatifleri Ekonomideki Geliflmeler Kâr ( Milyon T)

C Geniflleme 120

Normal Büyüme 100

Daralma 80

D Geniflleme 270

Normal Büyüme 110

Daralma (50)

göre güncellenmektedir. Böylece yöneticiler, iflletmenin faaliyetlerine yönelik pi-yasadaki yat›r›mc›lardan sürekli olarak geri bildirimler almaktad›rlar. Bu ise dahauygun kararlar›n verilmesine olanak sa¤layabilecektir. ‹kincisi, etkin piyasalardahisse senedi fiyatlar›, yat›r›mc›lar›n o iflletmeyle ilgili gelecekteki baflar› beklentisi-nin bir göstergesi olacakt›r.

Bununla birlikte hisse senedi fiyatlar› sadece iflletmeye ba¤l› faktörlere göre de-¤il, di¤er pek çok faktörün etkisi alt›ndad›r. Uluslararas› piyasalardaki hareketler,ülkenin ekonomik koflullar›, yat›r›mc›lar›n gelecekle ilgili beklentileri gibi pek çokfaktör hisse senedi fiyatlar›n› etkilemektedir. Finans yöneticileri, tüm bu faktörleridikkate alarak iflletme de¤erini maksimize etmeye çal›flacakt›r.

‹flletme de¤erinin maksimize edilmesi amac›n›n etik de¤erlerle ne derecede ba¤-daflt›¤› konusunda tereddütler bulunmaktad›r. De¤er maksimizasyonu, müflterilerinarzulad›klar› nitelikte mal ve hizmet üretimini göz ard› ederek nas›l gerçekleflebilir?

‹flletme de¤erini maksimize etme, iflletme yönetiminin sosyal sorumlulu¤unubir tarafa b›rakmas› anlam›na gelmemektedir. ‹flletme de¤erini maksimize etmeamac›, iflletme kararlar›nda sadece hissedarlar›n ç›karlar›n›n düflünüldü¤ü anlam›-na da gelmez. Piyasa ekonomilerinde iflletmelerin temel ifllevi, k›t kaynaklarla top-lumun ihtiyac› olan mal ve hizmetleri üreterek, refah düzeyini art›rmakt›r. ‹flletme-ler de¤er maksimizasyonunu gerçeklefltirmeye çal›fl›rken iflletmeyle iliflkili olan ta-raflar›n ç›karlar›n› da dikkate almak durumundad›rlar.

Hissedarlar›n varl›klar›n›n maksimize edilmesi; tüketicinin isteklerine uygunmal ve hizmetler üretilmeksizin, tüketiciyi korumaks›z›n, çal›flanlara uygun ücret-ler ödemeksizin, uygun istihdam yaratmaks›z›n, çevreyi korumaks›z›n mümküngörülmemektedir. ‹flletmeler bu ve benzeri sosyal sorumluluklar› göz ard› etmedeniflletme de¤erini maksimum yapmak durumundad›rlar.

Di¤er alanlarda oldu¤u gibi ifl hayat›nda da yaz›l› olan ve olmayan kurallar bulun-maktad›r. Adil, dürüst bir yönetimin iflletmeye uzun dönemde kazand›raca¤› itibar,bencilce yaklafl›m›n k›sa vadede kazand›raca¤›ndan daha büyük olmaktad›r. Bir ifllet-menin sahip olabilece¤i en önemli varl›klardan biri, o iflletmenin ünü olmaktad›r.

De¤er maksimizasyonu amac›n›n üstün oldu¤u yönler nelerdir?

‹flletmeyle ilgili politikalar saptan›p kararlar verilirken, bu kararlar›n iflletmeninkârl›l›¤›na ve risk derecesine etkileri dikkate al›narak en uygun risk ve kârl›l›k bi-leflimi oluflturulmaya çal›fl›lmal›d›r. Risk ve kârl›l›k ayn› yönde hareket etmektedir.Bir iflletmenin de¤eri o iflletmenin gelecekte sa¤layaca¤› gelir ak›fl›yla bu gelir ak›-fl›n›n elde edilmesindeki risk derecesine ba¤l› olacakt›r. fiekil 1.1’de görüldü¤ü gi-bi; gerek finansman, gerek yat›r›m, gerekse kâr pay› da¤›t›m kararlar›yla ilgili çoksay›daki finansal kararlar iflletmenin gelecekte sa¤layaca¤› nakit ak›fllar›n› ve riski-ni etkilerken iflletmenin de¤erini de belirleyecektir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

fiekil 1.2

Finansal Kararlar ‹flletme De¤eri

Risk

Kârl›l›k

Finansal Kararlarve ‹flletmeDe¤eri

Gerçekte finansal yönetimle ilgili kararlar, iflletmelerin içinde yer ald›¤› sektö-rün niteli¤ine, iflletmenin büyüklü¤üne, ulusal ya da uluslararas› olup olmad›¤›nave benzeri özelliklerine göre de¤iflmekte ve çeflitlenmektedir. Finans yöneticisin-den beklenen, iflletmenin piyasa de¤erini maksimum yapacak kararlar almakt›r.

Amaçlar›n Karfl›laflt›r›lmas›Yukar›da belirtildi¤i üzere hissedarlar›n varl›klar›n› maksimize etme amac›n›n, kâ-r›n maksimize edilmesi amac›na göre üstünlükleri flu flekilde özetlenebilir:

• Hissedarlar›n varl›klar›n› ya da iflletme de¤erini maksimize etme, bir iflletme-de k›sa ya da uzun dönemdeki kârl›l›¤›n göz önüne al›nmas›nda meydanagelen sorunlar› ortadan kald›r›r.

• Hissedarlar›n varl›klar›n› ya da iflletme de¤erini maksimize etme, baz› ekle-melerle, ömrü farkl› alternatifleri karfl›laflt›rmada da kullan›labilir.

• Hissedarlar›n varl›klar›n› ya da iflletme de¤erini maksimize etme amac› is-konto oran›n›n, di¤er bir ifadeyle, sermaye maliyetinin üzerinde durulmas›-n› gerekli k›lmaktad›r. ‹skonto oran› belirlenirken, farkl› risk dereceleri tafl›-yan projelerin bir arada ele al›nabilmesine olanak verecek flekilde farkl›lafl-t›r›labilir.

De¤er maksimizasyonu konusunda olumlu görüfller yan›nda olumsuz görüfllerde vard›r. Bu görüfller; hissedarlar›n varl›klar›n› maksimize etme amac›n›n, hisse-darlar d›fl›nda kalanlar›n hakk›n›n korunamayaca¤› fleklindedir. Hiçbir flirketinmüflterilerini, çal›flanlar›n› göz ard› ederek baflar›l› olmas› mümkün de¤ildir.

DE⁄ER MAKS‹M‹ZASYONU VE TEMS‹L MAL‹YET‹ ‹flletmelerin baflar›s›nda en büyük rolü üst yönetimler oynar. Küçük iflletmelerdeyönetim genellikle ortaklardan oluflur. Ancak ortak say›s›n›n artmas›yla yönetiminprofesyonel yöneticilere devredilmesi kaç›n›lmaz olmaktad›r. Günümüzde yüzler-ce orta¤› bulunan anonim flirketler düflünüldü¤ünde flirket yönetiminin profesyo-nel yöneticilere devredilmesi bir zorunluluk olmaktad›r. Bu durumda hissedarlaraait olan karar verme yetkisinin yöneticilere devredilmesinde ç›kar çat›flmas› do¤a-bilecektir. ‹flletmenin ortaklarca yönetilmesinde hissedarlar›n varl›¤›n› maksimizeetme amac› sorun yaratmamaktad›r. Çünkü karar›n olumlu ya da olumsuz sonuçvermesinden do¤rudan kendileri etkilenecek, kendileri sorumlu olacaklard›r.

Yönetimle ortakl›¤›n farkl›laflmas›nda kararlarda hissedarlar›n de¤erini ya da ifl-letme de¤erini maksimize etme amac› ne ölçüde dikkate al›nabilecek sorunu orta-ya ç›kmaktad›r. Yöneticiler, kendi faydalar›n› maksimize etme ile iflletme ortaklar›-n›n faydas›n› maksimize etme amac›n› nas›l dengeleyebileceklerdir? Bu çerçeve-den bak›ld›¤›nda, flirketlerin sahibi olan sermayedarlar gibi yöneticilerin de kendi-lerine ait faydalar›n› maksimize etme amac› bulunmaktad›r. Do¤al olarak iflletmesahipleri, iflletmelerin yönetimlerini profesyonel yöneticilere b›rak›rken risk almak-tad›rlar. Bu risk, kendilerinin fayda foksiyonlar› ile yöneticilerin fayda fonksiyon-lar›n›n tam olarak örtüflmemesinden kaynaklanmaktad›r. Yöneticiler, ortaklar›nvarl›¤›n› maksimize etme yerine kendi ç›karlar›na yönelik karar alma yönünde ha-reket edebilmektedirler. Örne¤in yöneticiler, kârl› ancak riski yüksek ifl olanakla-r›ndan, kendi ifllerini kaybedebilecekleri endiflesiyle kaç›nabilmektedirler. Bu so-runlara temsil ya da temsilci maliyeti sorunu (agency cost) denilmektedir.

Temsilci maliyeti do¤rudan ve dolayl› olarak iki flekilde olabilir. ‹lki yukar›daifade edildi¤i gibi kârl› ifl f›rsatlar›n›n kaç›r›lmas›ndan meydana gelen dolayl› tem-silci maliyetidir. Do¤rudan temsil maliyeti iki flekilde oluflabilir. ‹lki yöneticilerin


Temsil Maliyeti: ‹flletmelerdesahiplik ile yönetiminbirbirinden ayr›lmas›ndando¤an ç›kar çat›flmas›sorunundan kaynaklananmaliyet.

etki alanlar›n› geniflletmek üzere personel say›s›n› gere¤inden fazla art›rma ya dagereksiz harcamalar yapma ve benzeri davran›fllardan kaynaklan›r. ‹kinci tür do¤-rudan temsilci maliyeti; yöneticilerin gereksiz harcamalar›n› ya da ortaklar›n men-faatine ayk›r› hareketlerini önlemek üzere iflletmede yap›lan denetim ve benzerimaliyetleri oluflturur.

Yönetici seçiminde yap›lan hatalar, uygun yönetici seçilse bile bu ç›kar çat›fl-mas›n› önleyecek mekanizmalar›n kurulamamas› temsil maliyeti sorununun dahaçok büyümesine neden olmaktad›r. Ortaklarla yöneticilerin ç›kar çat›flmalar›n›azaltmak, amaçlar› örtüfltürmek üzere çeflitli uygulamalar yap›lmaktad›r. Yönetici-lere sabit ve daha düflük maafl ödemesi yap›l›rken, sat›fllar ya da kâr üzerindenprim ve belirli bir fiyattan hisse senedi sat›n alma opsiyonunun verilmesi örnekolarak verilebilir.

Temsilci maliyetine karfl› di¤er bir uygulama da yönetimin de¤ifltirilmesidir. ‹fl-letmenin nihai kontrol gücünü ortaklar oluflturmaktad›r. Ortaklar kendi menfaatle-rine uygun olmayan kararlar al›nd›¤›n› düflündüklerinde yöneticiyi de¤ifltirebilme-lidir. Ortaklar›n yöneticileri de¤ifltirme gücü artt›kça temsilcilik maliyetinin düfltü-¤ü görülmektedir.

Geliflmifl ekonomilerde temsilci maliyetini azaltan bir uygulama kurumsal ya-t›r›mc›lar›n olmas›d›r. Kurumsal yat›r›mc›lar flirketlere önemli oranda yat›r›m ya-pan yat›r›m fonlar›, yat›r›m ortakl›klar›, sigorta flirketleri gibi kurumlard›r. ‹flletme-ye blok yat›r›m yapm›fl olan bu kurumlar›n, flirkette temsilcilik sorunu oldu¤unugördüklerinde yönetimi de¤ifltirmeleri daha kolay olabilmektedir. Yine firman›n iyiyönetilmedi¤i, hisse senetlerinin piyasada düflük de¤erlendirildi¤i düflünüldü¤ün-de flirketin baflka bir flirket taraf›ndan ele geçirilmesi de temsilci sorununu azaltanbir piyasa mekanizmas›n›n olmas›d›r.

Temsilci maliyeti sorunu neden do¤maktad›r?

Yönetici ve ortaklar d›fl›nda daha genifl aç›dan bak›ld›¤›nda ç›kar çat›flmas›n›nolaca¤› di¤er paydafllar› ya da ç›kar gruplar› da vard›r. ‹flletme de¤eri maksimizeedilmeye çal›fl›l›rken tüm ç›kar gruplar› düflünülerek, faaliyetler gerçeklefltirilmeli;ç›kar gruplar›n›n aleyhine kararlar verilmemelidir.

‹fiLETMELER‹N YASAL TÜRLER‹Ticari iflletmeler, insan istek ve ihtiyaçlar›n› sürekli olarak karfl›lamak üzere iktisa-di mal veya hizmetler sunmak üzere kurulan kurulufllard›r. ‹flletmeler, tek bir giri-flimci taraf›ndan kuruldu¤u gibi (fiah›s ‹flletmesi) iki veya daha fazla giriflimcininortakl›¤›yla da (fiirket) kurulabilmektedir. ‹ki veya daha fazla giriflimcinin ortak ik-tisadi bir amaca eriflmek için emek, para ve mallar›n› bir sözleflme ile birlefltirerekmeydana getirdi¤i ortakl›¤a flirket denir.

Finansal kararlarla iflletmelerin hukuki yap›s› aras›nda yak›n iliflki vard›r. ‹fllet-menin kurulmas›, sermaye sa¤lanmas›, sermaye art›r›m›, kâr›n da¤›t›m›, vergi ta-hakkuku, alacakl›lara karfl› sorumluluk, faaliyet sonuçlar›n›n aç›klanmas›, fon sa¤-lama miktar› ve flekli gibi konularda al›nacak kararlar iflletmelerin hukuki yap›s›y-la do¤rudan ilgilidir. Bu k›s›mda iflletmelerin çeflitli yasal türleri ve finansal yöne-tim aç›s›ndan önemleri üzerinde durulacakt›r.

Piyasa ekonomilerinde iflletmeler istedikleri yasal türü seçebilirler. Ancak huku-ki fleklin seçiminde baz› yasal s›n›rlamalara da uyulmas› gerekmektedir. Söz konu-su s›n›rlamalar›n bir k›sm› iflletmelerin yer ald›¤› iflkolu ve faaliyetlerin niteli¤i ile


Kurumsal Yat›r›mc›:fiirketlere blok yat›r›mlaryapan yat›r›m fonlar›,yat›r›m ortakl›klar›, sigortaflirketleri gibi kurumlard›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

‹flletmenin paydafllar› ya daç›kar gruplar›; devlet,kreditörleri, iflletmeçal›flanlar›, müflterileri,sat›c›lar›, alacakl›lar›,yat›r›mc›lar› gibi iflletmeyledo¤rudan iliflkili olangruplard›r.

ilgilidir. Örne¤in bankalar›n, sermaye piyasas› arac› kurulufllar›n›n anonim flirketfleklinde kurulmas› gibi bir s›n›rlama söz konusudur.

Bireysel ‹flletmeler (Ferdi Teflebbüsler)En basit iflletme türüdür. Bireysel iflletmeler tüzel kiflili¤i bulunmayan ve üçüncükiflilere karfl› kiflinin tüm varl›¤› ile sorumlu oldu¤u bir giriflim türüdür. Bireysel ifl-letmelerin kuruluflu için yaz›l› bir sözleflmeye gerek duyulmad›¤› gibi, belirli ser-maye taban› da aranmamaktad›r. Bireysel iflletmelerde kifliler, borçlar›ndan dolay›sadece koydu¤u sermaye ile de¤il, tüm mal varl›¤› ile sorumlu oldu¤undan kredibulunmas› daha kolay olabilmektedir. Bununla birlikte al›nan kredi geri ödene-mezse, alacakl›lar tüm kiflisel varl›k üzerinde hak sahibi olacakt›r. Bu tür iflletme-lerde tüm kararlar tek bir kifli taraf›ndan al›nd›¤›ndan karar almas› kolay; ancak ha-tal› karar alma olas›l›¤› fazlad›r.

Bireysel iflletme, söz konusu bireyin maddi ve manevi olanaklar›yla s›n›rl› ol-mas› nedeniyle, küçük iflletme türüne uygun bir yasal kurulufl biçimidir. Büyüme-nin h›zl› olaca¤› belirlenen ifl kollar›nda bu tür kurulufl fleklinin uygun olmayaca¤›aç›kt›r. Tek kifli iflletmelerinin, bir di¤er sak›ncas› da sahipli¤in el de¤ifltirmesininzor olmas›d›r. Bu nedenle bu tür iflletmenin ömrü genellikle iflletme sahibinin öm-rü kadar olmaktad›r.

Ortakl›klar (fiirketler)Ortakl›klar flah›s ve sermaye ortakl›klar› olarak iki grupta toplanabilir. Adi ortakl›k-lar, kollektif ortakl›klar, komandit ortakl›klar flah›s ortakl›klar›d›r.

Adi Ortakl›klar (Adi fiirketler)Adi ortakl›klar, iki ya da daha fazla kiflinin herhangi bir flekil flart›na tâbi olmaks›-z›n, yaln›zca sözlü bir anlaflma ile geçici ya da sürekli olarak kurduklar› ortakl›k tü-rüdür. Bu tür ortakl›klar›n en önemli avantaj› düflük maliyetlerle ve kolayca kuru-labilmesidir.

Adi ortakl›klar›n dezavantajlar› bireysel iflletmelerin dezavantajlar›na benzer.Bireysel iflletmeler gibi, ortaklar›n da s›n›rs›z sorumluluklar› vard›r. ‹flletmenin fi-nansal krize girmesi durumunda her ortak kendi pay› ile de¤il, iflletmenin tümborçlar›ndan, s›n›rs›z olarak sorumludur. S›n›rs›z sorumluluk, iflletme yaflam›ndas›n›rl›l›k, ortakl›k hakk›n›n transferindeki güçlük ve büyük miktarlarda fon sa¤la-madaki zorluk, bafll›ca olumsuzluklar olarak say›labilir. Türkiye’de adi ortakl›klarBorçlar Kanunu’na (BK) tâbidir. BK’na göre ortaklar kâr ya da zarar›n tümünü,sözleflme ile belirlenmemifl ise eflit olarak paylafl›rlar.

Kollektif Ortakl›klarÜlkemizde en yayg›n olan bir ortakl›k fleklidir. Tüzel kiflili¤i de olan bu ortakl›k tü-ründe ortaklar flirketin borçlar›ndan dolay› tüm varl›klar›yla, zincirleme sorumlu-durlar. Alacakl›lar ortakl›¤›n borçlar›ndan dolay› ortaklardan diledi¤ine karfl› yasalyollara baflvurabilirler. Kollektif ortakl›k genellikle birbirini iyi tan›yan kifliler tara-f›ndan kurulduklar›ndan bu tür ortakl›klara flah›s ortakl›klar› denir.

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) kollektif flirketler; “ticari bir iflletmeyi birticaret unvan› alt›nda iflletmek amac›yla, gerçek kifliler aras›nda kurulan ve ortak-lar›ndan hiçbirinin sorumlulu¤u flirket alacakl›lar›na karfl› s›n›rlanmam›fl olan flir-kettir” fleklinde tan›mlanmaktad›r.


1 Temmuz 2012 tarihi itibariyle yürürlü¤e girecek olan Türk Ticaret Kanunu 12 Ocak2011 tarihinde yasalaflm›flt›r.

fiirketin ömrü, ortaklar aras›ndaki anlaflman›n devam›n›n sa¤lanmas›na ba¤l›d›r.Bu ortakl›k türünde de fon sa¤lama olana¤› ortaklar›n elde edebilecekleri olanak-lar›n toplam› kadar olabilmektedir.

Adi Komandit Ortakl›klarBir flirkette ortaklardan bir k›sm› aynen flah›s flirketlerinde oldu¤u gibi s›n›rs›z vezincirleme sorumluluk yüklenirken, bir k›sm› yaln›zca koyduklar› sermaye kadarsorumluluk yükleniyorsa bu durumda adi komandit flirket türü ortaya ç›kmaktad›r.Bu flirket türünde sorumlulu¤u s›n›rs›z olan ortaklar flirketin yönetiminden sorum-lu olduklar›ndan kollektif flirkete benzer ve onun avantaj ve dezavantajlar›na sa-hiptir. Ancak bu flirket türünde s›n›rl› sorumlu ortak say›s› artt›r›larak, kollektif or-takl›¤a göre daha kolay fon sa¤lanabilmektedir.

TTK’da; (1) “Ticari bir iflletmeyi bir ticaret unvan› alt›nda iflletmek amac›yla ku-rulan, flirket alacakl›lar›na karfl› ortaklardan bir veya birkaç›n›n sorumlulu¤u s›n›r-land›r›lmam›fl ve di¤er ortak veya ortaklar›n sorumlulu¤u belirli bir sermaye ile s›-n›rland›r›lm›fl olan flirket komandit flirkettir,

(2) Sorumlulu¤u s›n›rl› olmayan ortaklara komandite, sorumlulu¤u s›n›rl› olan-lara komanditer denir,

(3) Komandite ortaklar›n gerçek kifli olmalar› gerekir. Tüzel kifliler ancak ko-manditer ortak olabilirler fleklinde tan›mlanm›flt›r.

Sermayesi Paylara Bölünmüfl Komandit Ortakl›klarSermayesi paylar› bölünmüfl komandit ortakl›k türü de yukar›da belirtilen ortakla-r›n sak›ncalar›n› tafl›maktad›r. Sorumlulu¤un s›n›rland›r›lmas› ortak bulmada kolay-l›k sa¤lamas› d›fl›nda fazla bir yarar sa¤layamamaktad›r. Çünkü ortakl›¤›n süresi ger-çekte s›n›rs›z sorumlu ortaklar›n aralar›ndaki anlaflma durumuna ba¤l› kalmaktad›r.

TTK’da sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirket, “sermayesi paylara bölü-nen ve ortaklar›ndan bir veya birkaç› flirket alacakl›lar›na karfl› bir kollektif flirketorta¤›, di¤erleri bir anonim flirket pay sahibi gibi sorumlu olan flirkettir. Sermaye,paylara bölünmeksizin sermayesi sadece birden çok komanditerin sermayeye ka-t›lma oranlar›n› göstermek amac›yla k›s›mlara ayr›lm›fl bulunuyorsa komandit flir-ket hükümleri uygulan›r” denilmektedir.

S›n›rs›z sorumlulu¤un oldu¤u ortakl›klarla ilgili en önemli üç dezavantaj;• ‹flletmenin baflar›s›zl›¤›ndan ortaklar›n tüm mal varl›¤› ile sorumlu olmalar›,• ‹flletmenin ömrünün s›n›rl› olmas›,• Ortakl›ktan ayr›lman›n ya da ortak olman›n zor olmas› olarak özetlenebilir.

Limited fiirketlerOrtaklar›n yaln›zca koyduklar› sermayeyle sorumlu olduklar› flirket türlerinden bi-ri de limited flirketlerdir. Limited ortakl›klar› s›n›rl› sorumlulu¤a ve daha fazla ser-mayeye ihtiyaç duyulan durumlarda önemli bir ortakl›k türü olarak görülmektedir.TTK’da limited flirket;

(1) Bir veya daha çok gerçek veya tüzel kifli taraf›ndan bir ticaret ünvan› alt›n-da kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylar›n›ntoplam›ndan oluflur.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



(2) Ortaklar, flirket borçlar›ndan sorumlu olmay›p, sadece taahhüt ettikleri esassermaye paylar›n› ödemekle ve flirket sözleflmesinde öngörülen ek ödemeve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.

(3) Limited flirket, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konuiçin kurulabilir fleklinde tan›mlanmaktad›r.

Limited flirkette ortak say›s› elliyi aflamamaktad›r. Önceki TTK’da en az iki ki-fliyle kurulabilen limited flirket yeni TTK’da bir kifliyle kurulabilir hale gelmifltir.Yeni düzenlemeye göre; tek kiflilik limited flirket kurulmas› ya da sonradan ortaksay›s›n›n bire inmesi halinde, bu durumun 7 gün içinde ba¤l› bulunulan ticaret si-ciline tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir.

Yeni TTK’da, limited flirket için aranan asgari sermaye T10.000’e ç›kar›lm›flt›r(Bakanlar Kurulunca 10 kat›na kadar artt›r›labilir). Eski düzenlemede yer alan ser-mayenin taksitle ödenmesine iliflkin hüküm kald›r›lm›fl, söz konusu pay›n bir defa-da ödenmesi öngörülmüfltür. Yeni yasaya göre limited flirketler sigortac›l›k da yapa-bileceklerdir. Esas sözleflmede hüküm konulmas› kayd›yla, intifa (ortakl›k haklar›-na sahip olmaks›z›n kârdan pay alma hakk›na sahip) senetleri ç›kar›labilmektedir.

Yeni TTK için bak›n›z: http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6102.html

Anonim fiirketlerAnonim flirketler, en kolay büyüme olana¤›na sahip ortakl›k türüdür. Hem serma-ye art›r›m› hem de borçlanma olana¤› di¤er flirketlere k›yasla kolayd›r. Bu flirketle-re ortak olmak ya da ortakl›ktan ayr›lmak, özellikle hisse senetleri borsada ifllemgören flirketler için çok kolayd›r. Dolay›s›yla anonim flirketlerin ömrü, ortaklar›n yada yöneticilerin ömrüyle s›n›rl› de¤ildir. Anonim flirketlerin ekonomik önemi buözelliklerinden kaynaklanmaktad›r. fiirketler aç›s›ndan küçük sermaye paylar›n›nbir araya gelmesiyle büyük sermayelerin sa¤lanmas›, yat›r›mc›lar aç›s›ndan da ris-kin küçük ve yaln›zca yat›r›lan sermaye pay› ile s›n›rl› olmas› bu flirket türünün se-çiminde en büyük etken olmaktad›r Anonim ortakl›klar finansal yönetim aç›s›ndanözellikle önemli olan ortakl›k türüdür. Ülke gelifliminde anonim ortakl›klar›n, özel-likle halka aç›k anonim ortakl›klar›n önemi büyüktür. Anonim ortakl›klar; sorum-lulu¤un ve riskin s›n›rl› olmas› nedeniyle küçük tasarruflar›n sanayi kurulufllar›nayönelmesini kolaylaflt›rmakta, sermaye birikimini h›zland›rarak sermayenin tabanayay›lmas›na olanak sa¤lamaktad›r.

Yeni TTK’da anonim flirketler; (1) Sermayesi belirli ve paylara bölünmüfl olan, borçlar›ndan dolay› yaln›z mal-

varl›¤›yla sorumlu bulunan flirkettir.(2) Pay sahipleri, sadece taahhüt etmifl olduklar› sermaye paylar› ile ve flirkete

karfl› sorumludur, fleklinde tan›mlanmaktad›r.Anonim flirketler, kanunen yasaklanmam›fl her türlü ekonomik amaç ve konu-

lar için kurulabilir. Anonim flirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya da-ha fazla kurucunun varl›¤› flartt›r.

Önceki TTK’da anonim flirketler en az 5 ortakla kurulabiliyordu. Ayr›ca kurulufl flekli anive tedrici biçimde olabiliyordu.

En az sermaye tutar› ile ilgili;(1) Tamam› esas sözleflmede taahhüt edilmifl bulunan sermayeyi ifade eden

esas sermaye 50.000 Türk Liras›ndan ve sermayenin art›r›lmas›nda yönetim


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


kuruluna tan›nm›fl yetki tavan›n› gösteren kay›tl› sermaye sistemini kabul et-mifl bulunan halka aç›k olmayan anonim flirketlerde bafllang›ç sermayesi100.000 Türk Liras›ndan afla¤› olamaz. Bu en az sermaye tutar› Bakanlar Ku-rulunca art›r›labilir.

(2) Bu Kanun anlam›nda kay›tl› sermayeli anonim flirketlerde bafllang›ç serma-yesi, kuruluflta ve sisteme ilk geçildi¤inde haiz olunmas› zorunlu sermaye-dir; ç›kar›lm›fl sermaye ise, ç›kar›lm›fl paylar›n tümünün itibarî de¤erlerinintoplam›n› temsil eder,

(3) Halka aç›k olmayan anonim flirketler gerekli flartlar› art›k haiz olmad›klar›takdirde, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›ndan izin alarak kay›tl› sermaye siste-minden ç›kabilecekleri gibi, bu sisteme al›n›rken aranan nitelikleri kaybet-tiklerinde, istemleri bulunmasa bile ayn› Bakanl›k taraf›ndan sistemden ç›-kart›l›rlar, fleklinde tan›mlanmaktad›r.

Anonim flirketler, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›n›n izni ile kurulur; flirketin mer-kezinin bulundu¤u yer, ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesindeilan olunur. fiirket ticaret siciline tescil ile tüzel kiflilik kazan›r. Bir pay›n itibarî de-¤eri en az bir kurufl olup, bu de¤er ancak birer kurufl ve katlar› olarak yükseltile-bilir. An›lan itibarî de¤er Bakanlar Kurulunca yüz kat›na kadar art›r›labilir.

TTK’da esas sözleflme ile ilgili hususlar;(1) Esas sözleflmenin yaz›l› flekilde yap›lmas› ve bütün kurucular›n imzalar›n›n

noterce onaylanmas› flartt›r,(2) Esas sözleflmeye afla¤›daki hususlar yaz›l›r,a) fiirketin ticaret unvan› ve merkezinin bulunaca¤› yer,b) Esasl› noktalar› belirtilmifl ve tan›mlanm›fl bir flekilde flirketin iflletme konusu,c) fiirketin sermayesi ile her pay›n itibarî de¤eri, bunlar›n ödenmesinin flekil ve

flartlar›,d) Pay senetlerinin nama veya hamiline yaz›l› olacaklar›; belirli paylara tan›nan

imtiyazlar; devir s›n›rlamalar›,e) Paradan baflka sermaye olarak konan haklar ve ay›nlar; bunlar›n de¤erleri;

bunlara karfl›l›k verilecek paylar›n miktar›, bir iflletme ve ay›n devir al›nma-s› söz konusu oldu¤u takdirde, bunlar›n bedeli ve flirketin kurulmas› içinkurucular taraf›ndan flirket hesab›na sat›n al›nan mallar›n ve haklar›n bedel-leriyle, flirketin kurulmas›nda hizmetleri görülenlere verilmesi gereken üc-ret, ödenek veya ödülün tutar›,

f) Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve di¤er kimselere flirket kâr›ndansa¤lanacak menfaatler,

g) Yönetim kurulu üyelerinin say›lar›, bunlardan flirket ad›na imza koymayayetkili olanlar,

h) Genel kurullar›n toplant›ya nas›l ça¤r›lacaklar›; oy haklar›,›) fiirket bir süre ile s›n›rland›r›lm›flsa, bu süre,i) fiirkete ait ilanlar›n nas›l yap›laca¤›,j) Pay sahiplerinin taahhüt etti¤i sermaye paylar›n›n türleri ve miktarlar›,k) fiirketin hesap dönemi.

Yeni TTK’n›n getirdi¤i bir di¤er yenilik, SPK’ya tabi olmayan anonim flirketlerin de kay›tl›sermaye sistemini kabul etmelerine olanak tan›mas›d›r. Halka aç›k anonim flirkette be-nimsenen kay›tl› sermaye sisteminin kapal› anonim flirketler için de öngörülmesi bu ikifarkl› anonim flirket yap›s›n› birbirine yak›nlaflt›rmaktad›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T


AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ � �K ‹ T A P K ‹ T A P

T

Anonim flirketler; sorumlu¤un s›n›rl› olmas›, ortakl›k devrinin kolay olmas›, ser-maye sa¤laman›n kolay olmas›, flirket ömrünün s›n›rs›z olmas› gibi özellikleri ne-deniyle büyümeye en uygun flirket türü olmaktad›r. Anonim flirketler finansmanbonosu, tahvil ve hisse senedi gibi menkul k›ymetler ç›kararak sermaye ihtiyac›n›karfl›layabilirler. Anonim flirketlerde genellikle flirket sahipli¤i ile yönetim ayr›l-maktad›r. fiirket sahipli¤i ile yönetimin ayr›lmas›; ortakl›k pay›n›n kolay devredile-bilirli¤i, flirketin süreklili¤i ve esnekli¤i aç›s›ndan avantaj sa¤lamaktad›r. Anonimflirketler ilk kuruldu¤unda az ortakla ve yönetim de bu ortaklar taraf›ndan yürütü-lebilir. Bugün pek çok uluslararas› faaliyet gösteren flirket az ortakl› anonim flirket-lerden do¤mufltur. Anonim flirketler halka aç›k ya da halka kapal› anonim flirketözelli¤inde olabilir. Halka aç›k olan flirketler TTK’n›n yan›nda Sermaye Piyasas›Kanunu’na(SPK) tabi olmakta ve Sermaye Piyasas› Kurulu’nun(SPK) denetiminegirmektedir.

SPK, hisse senetleri halka arz edilmifl olan veya halka arz edilmifl say›lan ano-nim flirketleri halka aç›k anonim ortakl›k olarak tan›mlam›flt›r. ‹lgili Kanun’dahalka arz, sermaye piyasas› araçlar›n›n sat›n al›nmas› için her türlü yoldan halkaça¤r›da bulunulmas›, halk›n bir anonim ortakl›¤a kat›lmaya veya kurucu olmayadavet edilmesi, hisse senetlerinin borsalar ve teflkilatlanm›fl di¤er piyasalarda de-vaml› ifllem görmesi, SPK’ya göre halka aç›k anonim ortakl›klar›n sermaye art›r›m-lar› dolay›s›yla paylar›n›n veya hisse senetlerinin sat›fl›n› ifade etmektedir.

Halka arz edilmifl say›lmak için ortak say›s› esas al›nm›flt›r. SPK’n›n 11. madde-si pay sahibi say›s› 250’yi aflan anonim ortakl›klar›n hisse senetlerinin halka arzolunmufl say›laca¤›n› ve bu ortakl›klar›n halka aç›k anonim ortakl›k hükümlerinetabi olaca¤›n› düzenlemifltir. Az say›da ortakla kurulan bir anonim flirketin ortaksay›s›, flirketin paylar›n›n zamanla veraset yoluyla birden fazla kifliye geçmesi ya dabaz› ortaklar›n hisselerini satmalar› sonucunda artm›fl olabilir.

TTK’ya göre anonim flirketlerin sermaye art›r›m› uzun süren formaliteleri gerek-tirmektedir. Sermaye piyasas› mevzuat› ile getirilen kay›tl› sermaye sistemi serma-ye art›r›m›nda bu formaliteleri azaltmakta ve süreci k›saltmaktad›r. Kay›tl› sermayesistemiyle ilgili olarak yeni TTK’da; halka aç›k olmayan bir anonim flirkette, ilk ve-ya de¤ifltirilmifl esas sözleflme ile, esas sözleflmede belirlenen kay›tl› sermaye tava-n›na kadar sermayeyi art›rma yetkisi, yönetim kuruluna tan›nd›¤› takdirde, bu ku-rul, sermaye art›r›m›n›, bu kanundaki hükümler çerçevesinde ve esas sözleflmedeöngörülen yetki s›n›rlar› içinde gerçeklefltirebilir. Bu yetki en çok befl y›l için tan›-nabilir denilmektedir.

Kay›tl› sermaye sistemine geçen flirketler aç›s›ndan sermaye art›r›m süreci k›sal-maktad›r.

Anonim flirketler SPK’dan izin almak flart› ile kay›tl› sermaye sistemini kabuledebilirler. Bu halde ortakl›¤›n esas sermayesi ç›kar›lm›fl sermaye olur ve kay›tl›sermaye miktar›na kadar yeni hisse senetleri ç›karmak suretiyle yönetim kurulu ta-raf›ndan TTK’n›n esas sermayenin art›r›lmas›na iliflkin hükümlerine ba¤l› kal›n-maks›z›n sermaye art›r›labilir.

Sermaye birikimini kolaylaflt›rmak, anonim flirketlerin kaynak ihtiyac›n›n sa¤-lanmas›nda kolayl›k sa¤lamak ve böylelikle ülke ekonomisine katk›da bulunmakiçin, di¤er ülkelerde oldu¤u gibi ülkemizde de flirketleri halka açmaya ya da halkaaç›k olan flirketlerin aç›kl›k oran›n› art›rmaya yönelik çeflitli teflvik edici uygulama-lar yap›lmaktad›r. Bu uygulamalardan baz›lar›; borçlanma s›n›r›n›n art›r›lmas›, ver-gi oran›n›n düflürülmesi, kâr da¤›t›m›nda kolayl›klar›n sa¤lanmas› gibi teflvikler sa-y›labilir.


Halka Aç›k Anonim Ortakl›k:Hisse senetleri halka arzedilmifl ve halka arz edilmiflsay›lan anonim flirketlerdir.

Halka aç›k anonim flirketlerle halka aç›k olmayan anonim flirketlerin tahvil ç›karma, kâr-pay› ödeme ve vergi uygulamalar›yla ilgili ayr›nt›l› bilgiler için http://www.imkb.gov.tr/Publications/TrainingSets2.aspx adresinden yararlanabilirsiniz.

F‹NANSMANIN TAR‹HSEL GEL‹fi‹M‹Finansal yönetimin akademik disiplin olarak ortaya ç›kmas› 20. yüzy›l›n bafllar›n-da olmas›na karfl›l›k, pozitif bir bilim dal›na dönüflmesi 1950’lerden sonra olmufl-tur. Di¤er birçok alanda oldu¤u gibi finansal yönetimin geliflmesinde en önemli ro-lü ABD’li bilim adamlar› oynam›flt›r. 1950’lerden önce finans literatürünün temelözellikleri; d›flsal gözlemlere dayal› olmas›, betimleyici yöntemlerin kullan›lmas›,finansal kararlar›n nas›l verilmesi gerekti¤inin normatif yaklafl›mlarla aç›klanmas›fleklinde özetlenebilir:

1930 öncesi finans yönetiminde, esas olarak, çeflitli finansal piyasalar ve bu pi-yasalarda ifllem gören menkul de¤erlerle ilgili betimleyici tart›flmalar a¤›rl›ktayd›.Dolay›s›yla bu dönemde çal›flmalar finanslama ya da bilançonun pasif taraf›ndayer alan borçlanmalar ve öz sermaye üzerinde yo¤unlaflm›flt›r.

1929’da yaflanan büyük ekonomik kriz finansal yönetimi derinden etkilemifldir,Fiyatlarda düflmeler, kredilerde s›k›nt›lar tasfiye ve iflaslara neden olmufltur. Ayak-ta kalmay› baflaran iflletmeler ise Finansal reorganizasyonuna aitmifller ve likidite-lerini art›racak önemlere a¤›rl›k vermifllerdir.

1940 ve 1950’li y›llarda finansal yönetimde nicel yöntemlere yer verilmifltir. ‹lkdefa, finansal yönetimde, fonlar›n kullan›m›, di¤er bir ifade ile bilançonun aktif ta-raf›yla da ilgilenilmifltir. Ayr›ca, sermaye bütçelemesi problemlerinde önemli birteknik olan iskonto edilmifl nakit ak›fllar› tekni¤i kullan›lm›flt›r. Bundan baflka ser-mayenin maliyetini ölçmede ve finansal varl›klar›n de¤erlendirilmesinde yeni yeniteknikler gelifltirilmifltir. Sermaye bütçelemesi ve sermaye maliyeti konusundakigeliflmeler günümüzde de devam etmektedir.

1950’lerden itibaren normatif yaklafl›m yerini pozitif yaklafl›ma b›rakm›flt›r. Po-zitif ya da modern yaklafl›mda finansal kararlar›n nas›l al›nmas› gerekti¤i de¤il, na-s›l al›nmakta oldu¤u üzerinde yo¤unlafl›lm›flt›r. Modern finans teorisi, iflletmelerindavran›fl biçimlerinin, piyasa de¤erini nas›l etkiledi¤inin analitik yöntemlerle arafl-t›r›lmas›na dayal›d›r. Pozitif yaklafl›m›n temel özellikleri; d›flsal gözlem yerine ifllet-me içi gözlemlere dayal› olmas›, analitik yöntemlerin kullan›lmas›, baflar› ve riskinbirlikte ele al›nmas› fleklinde özetlenebilir.

1960’l› y›llarda sabit varl›klarla, alacaklar, stoklar ve nakit gibi dönen varl›klar›nda¤›l›m›nda optimizasyon ve istatiksel tekniklerin kullan›ld›¤› matematiksel mo-deller uygulanmaya bafllanm›flt›r. 1970’li y›llarda bu e¤ilim daha da artm›flt›r. Buy›llar›n di¤er önemli bir özelli¤i de iflletme de¤erini ve hissedarlar›n -ortaklar›n-servetini maksimum k›lmada riskle düzeltilmifl modellerin gelifltirilmifl olmas›d›r.

1980’li y›llardaki geliflmeler, finansal kararlarda bilgisayarl› uygulamalara gittikçeartan önemin verilmesi yönündedir. Ayr›ca bu y›llarda finans yöneticileri, s›k s›k yük-selen faiz oranlar› karfl›s›nda varl›klar›n yönetiminde de daha atak davranmaktad›rlar.

Son y›llarda dünya ekonomisinde yaflanan büyük de¤iflim ve geliflimler di¤eralanlarda oldu¤u gibi finans alan›n› da önemli ölçüde etkilemifltir. Özellikle 1980’ler-den sonra geliflmelerin h›z› artm›flt›r.

‹lk dikkati çeken e¤ilim, sermayenin dolafl›m h›z›n›n ola¤anüstü artmas›d›r. Ser-mayenin uluslararas›laflmas› yeni bir olgu de¤ildir. Ancak dünya ekonomisininmerkez ülkelerinden çevre ülkelere yap›lan do¤rudan sermaye yat›r›mlar›nda ve


K ‹ T A P


K ‹ T A P



daha çok da portföy yat›r›mlar›nda son y›llarda çok büyük s›çramalar›n yaflanma-s›d›r. Bu geliflmeler iflletmelerde k›r›lganl›¤› büyük ölçüde art›rd›¤› için risk yöne-timi kritik faktör haline gelmifltir.

Finans fonksiyonu üzerinde etkili olan di¤er geliflmeler ise flu flekilde özetlene-bilir:

• ‹flletmelerin büyük ölçekte faaliyette bulunmalar›,• ‹flletmelerin çok çeflitli ürünler üretmeleri ve çeflitli piyasalara sunmalar›,• Araflt›rma ve gelifltirme faaliyetlerinin öneminin artmas›,• ‹flletmelerin büyümeye verdikleri önemin artmas›,• ‹flletmeler aras›nda birleflmelerin ve sat›n almalar›n yo¤unlaflmas›,• Teknolojide h›zl› de¤iflmelerin yaflanmas›,• Piyasalarda rekabetin artmas›, kâr marjlar›n›n daralmas›,• Ulaflt›rma ve iletiflim olanaklar›n›n artmas›,• Faiz ve döviz kurlar›nda dalgalanmalar›n artmas›,• Liberalleflme faaliyetlerine dayal› olarak globalleflme h›z›n›n artmas›,• Ülkelerin hukuki düzenlemelerinde yak›nlaflma,• Finansal krizler.Finansal liberalleflmeyle birlikte finansal krizlerin de artt›¤› görülmektedir. Son

y›llarda yaflanan krizler hem s›k olmakta, hem de bu krizlerin dünya ülkelerini et-kileme h›z› ve derecesi daha önce yaflanan krizlerden daha büyük olmaktad›r. Dö-viz kurlar›nda, faiz oranlar›nda ve menkul k›ymet fiyatlar›nda artan dalgalanmalar,iflletmelerde risk yönetiminin önemini art›rm›flt›r. Art›k pek çok iflletme için türevürünlerle tan›flma ve risk yönetimi konusunda politika gelifltirme zorunluluk hali-ne gelmektedir.

Dünya ekonomisinde yaflanan, yukar›da say›lan ve benzeri de¤iflimler nedeniy-le finans yöneticisinin ifllevleri de büyük ölçüde nitelik de¤ifltirmifltir. Finansal pi-yasalarda bütünleflmenin h›zlanmas›, iflletmelerin halka aç›kl›k oranlar›n›n artmas›,buna paralel olarak küçük yat›r›mc› sahipli¤inin yayg›nl›k kazanmas›, kurumsal ya-t›r›mlar›n ve ç›kar gruplar›n›n artmas› iflletmelere ilave maliyetler ve sorumluluklaryüklemektedir.Etkin karar alma her geçen gün daha çok zorlaflm›fl, daha riskli ha-le gelmifltir. Bu nedenle daha kapsaml› karar alma modelleri kullanma gere¤i or-taya ç›km›flt›r. Verilerin h›zla al›narak kullan›labilmesinde bilgi ifllem teknikleriyayg›n bir biçimde kullan›lmaya bafllanm›flt›r. De¤iflimin h›z›, belirsizli¤i ve riski ar-t›rm›flt›r. Di¤er taraftan piyasalar›n entegre olmas› nedeniyle piyasalar aras›nda et-kileflim büyümüfl, finansal yönetimde yeni finansal araçlar›n ve yeni risk yönetimtekniklerinin kullan›lmas› kaç›n›lmaz olmufltur.

F‹NANSAL YÖNET‹MDE TEMEL ‹LKELERFinansal yönetimde temel oluflturan ilkelerden bahsetmek finansal yönetimin da-ha kolay anlafl›lmas›na, finansal yönetimin arkas›nda yatan temel mant›¤›n›n kav-ranmas›na olanak sa¤layacakt›r. Literatürde ilkeler (prensip) on baflk›k alt›ndaaç›klanmaktad›r.

1. Risk-Getiri Dengesi Sa¤lanmal›d›r: Risk- getiri iliflkisi finansal kararlardaanahtar kavramlardan biridir. Ekonomik birimler gelecekte daha fazla gelir elde ede-bilmek üzere yat›r›m yaparlar. Elde edilecek getiri, enflasyonun sat›n alma gücündeyaratt›¤› azal›fltan büyük olmal›d›r. Elde edilen getirinin enflasyonun alt›nda kalma-s›, di¤er bir ifade ile yat›r›mc›n›n sat›n alma gücünde bir art›fl olmamas›, tasarruf et-me motivasyonunu düflürecek, tasarruflar yat›r›mlar yerine tüketime gidecektir. Ge-tirinin enflasyonun üzerinde olmas› yan›nda riske göre de de¤iflmesi gerekmektedir.


Yat›r›m seçeneklerinin getirileri ve riskleri farkl›l›k gösterir. Baz› yat›r›mc›lar ris-ke aç›k iken baz›lar› riskten kaç›n›r. Daha fazla risk üstleniliyorsa daha fazla getiribeklentisi olmal›d›r. fiekil 1.3’te riskle getiri aras›ndaki iliflki gösterilmektedir. Ya-tay eksene paralel do¤runun dikey ekseni kesti¤i nokta, risk olmad›¤›nda yat›r›m-dan beklenen getiri oran›n› ifade eder. Farkl› yat›r›mlar farkl› derecede risk içerdi-¤i için üstlenilen her ilave riski dengeleyecek getiri oran› elde edilmelidir.

2. Para zaman de¤erine sahiptir: Bugün elde edilecek T1000, bir ay sonra el-de edilecek T1000’ den daha de¤erlidir. Çünkü bugünkü T1000 bir bankaya yat›-r›larak getiri sa¤lanabilecek; ya da bir ihtiyac›n giderilmesinde kullan›larak faydaelde edilebilecektir. Bugünkü tüketim hakk›ndan vazgeçmek, gelecekte daha faz-la tüketim hakk› beklendi¤i içindir. Bugünkü T1000 ile bir ay sonraki T1000 ara-s›ndaki de¤er fark› paran›n zaman de¤erinden kaynaklanmaktad›r.

3. Kâr de¤il, nakit önemlidir: Muhasede kâr, finansta nakit ak›fllar› dikkateal›n›r. Kâr ile nakit ak›fllar› ayn› fley de¤ildir. Finansal yönetimde muhasebe kâr›de¤il, nakit ak›fllar› kullan›l›r. Muhasebe kay›tlar›nda kâr görülebilir; ancak kâr, na-kit ak›fllar›na dönüflmedi¤i sürece kulan›lamaz.

4. Nakit ak›fllar›ndaki art›fl dikkate al›nmal›d›r: Finansal kararlarda, kara-r›n nakit ak›fllar›nda yarataca¤› ilave katk› dikkate al›nmal›d›r. Örne¤in bir yat›r›mprojesinin kabul edilmesiyle gerçekleflen nakit ak›fllar› ile reddedilmesi durumun-da nakit ak›fllar› aras›ndaki fark ele al›nmal›d›r. Nakit ak›fllar› aras›ndaki fark, oprojenin nakit ak›fllar›nda yarataca¤› katk›y› gösterir.

5. Rekabetin yo¤un oldu¤u piyasalarda kârl› projeler bulmak zordur:Rekabetci piyasalarda kârl› projeler gerçeklefltirmek zordur. Ayn› zamanda bu türpiyasalarda uzun süreli kârl› çal›flmak da mümkün de¤ildir. Kârl› alanlar k›sa süre-de rakipleri çekecektir. Artan rekabet ve artan kapasite fiyatlar› ve kârlar› düflüre-cektir. Fiyatlar›n ve kârlar›n düflmesi pek çok iflletmeyi baflar›s›zl›¤a sürükleyecek-tir. Rekabeti azaltmada ürün farkl›laflt›rmaya ve rakiplere göre maliyet avantaj›nasahip olmaya önem verilmelidir.

6. Sermaye piyasalar›n›n yap›s› önemlidir: Finans yöneticilerinin amac›hissedarlar›n servetini ya da varl›¤›n› maksimize etmektir. Hissedarlar›n serveti na-s›l ölçülecektir? Hissedarlar›n serveti, sahip olunan varl›klar›n de¤eriyle belirlenir.Hisse senetleri, tahviller ve benzeri finansal varl›klar›n piyasalarda nas›l de¤erlen-dirildi¤ini, nas›l fiyatland›r›ld›¤›n› bilmek için etkin piyasalar›n özelliklerini bilmek


fiekil 1.3

Bekl

enen

Get

iri

Ertelenen tüketim içinbeklenen getiri

Risk

Yüklenen risk içinbeklenen getiri

Risk-Getiri ‹liflkisi

gerekir. Etkin piyasalarda tüm finansal varl›klar›n ve menkul k›ymetlerin de¤erimevcut tüm bilgileri yans›t›r. Piyasan›n etkin olup olmad›¤› bilginin h›zl› bir flekil-de fiyatlara yans›y›p yans›mamas›yla ilgilidir. Etkin piyasalarda çok say›da ve bir-birinden ba¤›ms›z yat›r›mc› bulunur. Etkin piyasa hipotezinde menkul k›ymetlerinde¤eri tafl›d›¤› riske uygun belirlenmifltir ve do¤ru de¤eri gösterir. Piyasalar etkinde¤ilse fiyatlar, olmas› gerekenden düflük ya da yüksek olabilir.

7. Temsil maliyeti sorunu gözard› edilmemelidir: ‹flletmenin amac› hisse-darlar›n servetini maksimize etmektir. Ancak iflletme sahipli¤i ile yönetimin ayr›l-mas›yla temsil maliyeti sorunu ortaya ç›kmaktad›r. Yöneticiler, e¤er kendi ç›karla-r›na da hizmet etmiyorsa ortaklar›n servetini maksimize etme yönünde hareket et-mede isteksiz olacaklard›r. Temsil sorunu dikkate al›narak ortaklar›n servetinimaksimize etme amac› ile yöneticilerin kiflisel faydalar›n› maksimize etme amac›uyumlaflt›r›lmaya çal›fl›lmal›d›r.

8. Finansal kararlarda vergilerin etkisi dikkate al›nmal›d›r: Ülkede uygu-lanan vergi politikalar› finansal kararlar› etkiler. Finansal kararlarda kullan›lan na-kit ak›fllar› vergi sonras› nakit ak›fllar›d›r. Finansman kaynaklar›n›n maliyeti belirle-nirken, dividant politikalar› oluflturulurken vergi dikkate al›nmas› gereken bir fak-tördür.

9. Tüm riskler eflit de¤ildir: Baz› riskler çeflitlendirmeyle azalt›labilir, baz›lar›azalt›lamaz. Çeflitlendirmeyle riskin azalt›lmas›n› “Tüm yumurtalar› ayn› sepete koy-mama” prensibi en iyi flekilde ifade etmektedir. Farkl› varl›klar›n riski farkl› özellikgösterir. Yat›r›mlarda riski düflürmenin bir yolu çeflitlendirmeye gitmek ve çeflitlen-dirme yaparken de birbirleriyle z›t özellik gösteren varl›klara yer vermek gerekir.Bir yat›r›m yaparken 2 birim yerine 1 birim A, 1 birim B’ye yat›r›m yap›lmal›d›r. fie-kil 1.4’te çeflitlendirmeyle riski azaltmaya yönelik bir durum ifade edilmektedir.

10. Etik davran›fl do¤ru fleyleri yapmak anlam›ndad›r. Etik olmayan dav-ran›fllar› finans›n her alan›nda görmek mümkündür: Do¤ruyu tan›mlamakzordur. Kiflilerin de¤er yarg›lar›, özellikleri farkl› oldu¤u için do¤rular da farkl› ol-maktad›r. Bununla birlikte toplumlar do¤ru olarak kabul etti¤i konularda kurallar,yasalar olufltururlar. Bu kurallar›n toplumun tüm de¤erlerini yans›tt›¤›n› söylemekmümkün de¤ildir. Kifliler zaman zaman bu kurallar›n do¤rulu¤una inanmad›¤› yada ç›karlar›na uymad›¤› için kurallar› göz ard› edebilmektedirler. Son y›llarda fi-nans alan›nda da etik olmayan davran›fllara s›kça rastlan›lmaktad›r. Etik olmayandavran›fllar güveni zedelemektedir. Güvenin zedelenmesi çok kolay olmas›na kar-fl›l›k, yeniden kazan›lmas› çok zordur.


Varl›k A

Varl›k B

Zaman

%20

%0

%10

Get

iri

fiekil 1.4

ÇeflitlendirmeyleRiski Azaltma


Finans yöneticisinin iflletmedeki yerini ve finan-

sal yönetim fonksiyonlar›n› tan›mlamak.

‹flletmeye gerekli olan varl›klar›n sa¤lanmas›, buvarl›klar için gerekli fon ihtiyac›n›n en iyi flekildenas›l finanse edilece¤inin belirlenmesi ve eldeedilen kârlar›n ne flekilde da¤›t›laca¤›na iliflkinkararlar›n al›nmas› finansal yönetimin temel so-rumluluk alanlar›d›r. Genellikle küçük iflletmelerd›fl›ndaki iflletmelerde finansal kararlardan tekbir kifli sorumlu olmay›p, sorumluluk di¤er bi-rimlere de da¤›lmaktad›r.

Finansal kararlarda öncelikli amac› aç›klamak.

Kâr maksimizasyonu amac› zaman ve risk boyu-tunu ihmal etmesi nedeniyle eksiklikler tafl›mak-tad›r. ‹flletme de¤erini ya da hissedarlar›n varl›¤›-n› maksimize etme amac›, hem zaman, hem derisk faktörünü dikkate ald›¤› için finansal karar-larda birincil amaç olarak ele al›nmaktad›r.

De¤er maksimizasyonu ve temsil maliyetleri ara-

s›ndaki iliflkiyi kurmak.

Anonim flirketlerde ortak say›s›n›n artmas› nede-niyle yönetimin profesyonel yöneticilere b›rak›l-ma gere¤i do¤maktad›r. Yönetimle ortakl›¤›nfarkl›laflmas›nda yöneticilerle ortaklar›n ç›karlar›çat›flabilmektedir. Yöneticiler, kendi faydalar›n›maksimize etme ile iflletme ortaklar›n›n faydas›n›maksimize etme amac›n› dengelemede sorunlaryaflayabilmektedir. Bu sorunlara temsil ya da tem-silci maliyeti sorunu denilmektedir.

‹flletmelerin yasal türlerinin finansal yönetim aç›-

s›ndan tafl›d›¤› özellikleri aç›klamak.

Finansal kararlarla iflletmelerin hukuki yap›s› ara-s›nda yak›n iliflki vard›r. ‹flletmenin kurulmas›,sermaye sa¤lanmas›, sermaye art›r›m›, kâr›n da-¤›t›m›, vergi tahakkuku, alacakl›lara karfl› sorum-luluk, faaliyet sonuçlar›n›n aç›klanmas›, fon sa¤-lama miktar› ve flekli gibi konularda al›nacak ka-rarlar iflletmelerin hukuki yap›s›yla do¤rudan il-gilidir.

Finansal yönetimin tarihi geliflimini aç›klamak.

Bir zamanlar finansal kay›tlar›n tutulmas›, rapor-lar›n haz›rlanmas›, iflletmenin nakit durumununyönetilmesi gibi iflleri kapsamaktayken, son y›l-larda finans yöneticilerinin görevleri, bu say›lan-lar›n çok ötesine geçmifltir.Dünya ekonomisinde yaflanan de¤iflimler nede-niyle finans yöneticisinin ifllevleri günümüzdebüyük ölçüde nitelik de¤ifltirmifltir. Karar alma,de¤iflimin h›z›ndan dolay› daha çok zorlaflm›fl,daha riskli hale gelmifltir. Bu nedenle daha kap-saml› karar alma modelleri kullanma gere¤i orta-ya ç›km›flt›r. Zaman›n önemi büyük oldu¤u için,verilerin h›zla al›narak kullan›labilmesinde bilgiifllem teknikleri yayg›n bir biçimde kullan›lmayabafllanm›flt›r. De¤iflimin yüksek olmas› belirsizlikve risk ortam› yaratm›flt›r. Di¤er taraftan piyasa-lar›n entegre olmas› nedeniyle piyasalar aras›ndaetkileflim artm›flt›r. Dolay›s›yla finansal yönetim-de yeni finansal araçlar›n ve yeni risk yönetimtekniklerinin kullan›lmas› kaç›n›lmaz olmufltur.

Finansal yönetimin temel ilkelerini tan›mlamak.

Finansal yönetimin temel mant›¤›n›n kavranma-s›na olanak sa¤layacak ilkeler flunlard›r:

1. Risk-Getiri dengesi sa¤lanmal›d›r.2. Para zaman de¤erine sahiptir.3. Kâr de¤il, nakit önemlidir. 4. Nakit ak›fllar›ndaki art›fl dikkate al›nmald›r. 5. Rekabetin yo¤un oldu¤u piyasalarda kârl› proje-

ler bulmak zordur.6. Sermaye piyasalar›n›n yap›s› önemlidir.7. Temsil maliyeti sorunu göz ard› edilmemelidir.8. Finansal kararlarda vergilerin etkisi dikkate al›n-

mal›d›r.9. Tüm riskler eflit de¤ildir.10. Etik davran›fl do¤ru fleyleri yapmakt›r. Etik olma-

yan davran›fllar› finans›n her alan›nda görmekmümkündür.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç

6�A M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi maddi olmayan varl›k kale-mine örnektir?

a. Binalarb. Makinelerc. Araçlard. Stoklare. Patent

2. Afla¤›dakilerden hangisi finasmanla ilgili kararlardanbiridir?

a. Vadeli sat›fl yapmakb. Stoklar› art›rmakc. Makine sat›n almakd. fiirket sat›n almake. Tahvil ihraç etmek

3. Afla¤›dakilerden hangisi sermaye bütçelemesi kap-sam›nda ele al›nmal›d›r?

a. Alacaklara yat›r›mb. Stoklara yat›r›mc. Geçici yat›r›mlard. Sabit varl›klara yat›r›me. Hisse senedi ihraç kararlar›

4. “Kâr pay›” afla¤›daki finansal araçlardan hangisiningetirisidir?

a. Tahvilb. Hisse senedic. Hazine bonosud. Repoe. Mevduat

5. Afla¤›dakilerden hangisi “muhasebeci”nin sorumlu-luk alan›nda de¤ildir?

a. Banka iliflkilerib. Maliyet muhasebesic. ‹ç denetimd. Vergie. Bordro ifllemleri

6. Afla¤›dakilerden hangisi fon yöneticisinin görevle-rinden biri de¤ildir?

a. Döviz yönetimib. Nakit yönetimic. Finansal planlamad. ‹ç denetime. Kredi yönetimi

7. ‹flletmelerin finansman›nda afla¤›dakilerden hangisi-nin riski daha yüksektir?

a. K›sa süreli kredilerinb. Uzun süreli kredilerinc. Tahvilli borçlar›nd. Hisse senedi ihrac›n›ne. Otofinansman›n

8. ‹flletmelerin finansman›nda uzun vadeli kaynaklaraa¤›rl›k verilmesinin sonucu afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Riskin azalmas›b. Sat›fllar›n artmas›c. Finansman maliyetinin düflmesid. Müflteri memnuniyetinin artmas›e. ‹stihdam olana¤›n›n artmas›

9. Afla¤›dakilerden hangisi yeni TTK’a göre kay›tl› ser-maye sistemine geçebilecektir?

a. Komandit flirketlerb. Anonim flirketlerc. Limited flirketlerd. Tüm flirketlere. Kollektif flirketler

10. Afla¤›dakilerden hangisi etkin piyasalar›n bir özelli-¤i de¤ildir?

a. Çok say›da arz eden vard›rb. Çok say›da talep eden vard›rc. Yat›r›mc›lar tüm bilgilere an›nda ulaflabilird. Yat›r›mc›lar rasyonel hareket ederlere. Fiyatlar gecikmeli olarak fiyatlara yans›r

Kendimizi S›nayal›m


Ukrayna’n›n ilk traktörünü Türk flirket üretecek

19 Aral›k 2011 MilliyetAvrupa’n›n en verimli topraklar›na sahip ülkesi Ukray-na’da ilk traktörü Türkler üretecek. 2001 kriziyle üreti-me ara veren Hema, eski bir Sovyet fabrikas›nda ürete-ce¤i traktörü Avrupa’ya satacak.Rusya ve Avrupa’n›ng›da ambar› olarak bilinen Ukrayna, büyümeyi tar›mdaar›yor. Ekonomik krizde havluyu ilk atan ve IMF ilemasaya oturan Ukrayna, topra¤›n› kullanmak için Türkflirketlerden destek istedi. Ukrayna Hükümeti’nin “top-ra¤›m›z bol, ancak traktör üretemiyoruz” diyerek teklif-te bulundu¤u Hema, ülkenin Karadeniz k›y›s›ndaki böl-gesi K›r›m’da üretim için görüflmelere bafllad›. Türk trak-tör sanayisinin en eski firmalar›ndan olan, ancak 2001y›l›nda yaflanan ekonomik krizle üretimi durduran He-ma markas›n›n Ukrayna ile tekrar küllerinden do¤aca-¤›n› söyleyen Hema Diflli Yönetim Kurulu Üyesi KadirHattat, “Gelen teklif ve sunduklar› f›rsatlar› de¤erlendi-rip üretime bafllayaca¤›z” dedi.

ÜLKEN‹N M‹LL‹ PROJES‹ OLACAK

Hattat’a gelen teklif paketinde ise eski Sovyetler Birli-¤i’nden kalma bir motor fabrikas›n› bedelsiz sunmakvar. Ukrayna ayr›ca bunun d›fl›nda finansal teflvikler desunacak. Türklerin yo¤un olarak yaflad›¤› Ukrayna’n›nK›r›m Özerk Bölgesi’nde kurulmas› planlanan tesis içinK›r›m Yönetimi resmi bir karar da yay›nlad›.Ukrayna bas›n›nda da yer alan haberde K›r›m YönetimiBaflkan Yard›mc›s› Herohiy Psarev, fabrika için çal›flma-lara bafllayaca¤›n› duyurdu. Kurulacak traktör fabrikas›için Hema markas›n›n kullan›lmaya devam edece¤inisöyleyen Kadir Hattat, “‹lk planda bölgenin ihtiyaçlar›-n› gidermek için 1.000 adetlik bir üretim kapasitesi dev-reye girecek. Traktörün baz› parçalar›n› ilk baflta Türki-ye’den tedarik edece¤iz. Bir anlamda Ukrayna’n›n millitraktör projesini yapaca¤›z. Üretim ileride 5 bin adedeulaflacak ve Avrupa’ya da sat›fl yapaca¤›z” dedi.

1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim ve FinansYöneticisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim Fonksi-yonlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim Fonksi-yonlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim Fonksi-yonlar›” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim ve FinansYöneticisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetim ve FinansYöneticisi” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetimde Temel‹lkeler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetimde Temel‹lkeler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin Yasal Türleri”bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yönetimde Temel‹lkeler” bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

Yaflam›n ‹çinden

”

“Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


S›ra Sizde 1

Sermaye yo¤un sektörlerde sabit varl›klara ayr›lan yat›-r›m tutar› emek yo¤un sektörlere göre daha fazlad›r. Budurum sektörde yer alan iflletmelerin riskini artt›racak-t›r. Riskin yükselmesi beklenen kârl›l›¤›n artmas›na ne-den olmaktad›r.

S›ra Sizde 2

Yat›r›m kararlar› iflletmenin üretim sto¤unu artt›rmakve/veya korumak amac›yla bugün yapaca¤› harcamala-r› ilgilendirmektedir. Firman›n yeni ürün gelifltirmekiçin Ar-Ge birimi oluflturmas› yat›r›m kararlar›na örnek-tir. Tahvil ihraç edilmesi veya hisse senedi ihraç edil-mesi iflletmenin fon sa¤lamak için vermifl oldu¤u karar-lard›r. Bu kararlar finansman kararlar› olarak adland›r›l-maktad›r. Kâr›n da¤›t›m› ise elde edilen kâr›n ne kada-r›n›n iflletmede b›rak›laca¤› ne kadar›n›n da¤›t›laca¤› ileilgilidir.

S›ra Sizde 3

Olurdu. Kâr maksimizasyonu amac› zaman ve risk fak-törünü ihmal etmektedir. Ayr›ca burada kârlar›n toplammiktar›n›n m›, kârl›l›k oran›n›n m› maksimum yap›laca-¤› konusunda aç›kl›k söz konusu de¤ildir. Yine ayn› fle-kilde kârl›l›k oran› olarak sat›fllar, toplam varl›klar veyaöz sermaye üzerinden kârl›l›k oranlar›ndan hangisininal›naca¤› belirli de¤ildir. ‹ki yat›r›m seçene¤i ayn› zamannoktas›nda, ayn› nakit ak›fl›n› sa¤l›yorsa belirtilenamaçlar aras›nda bir farkl›l›¤›n olmamas› için her ikiseçene¤in de eflit riske sahip olmalar› gerekir.

S›ra Sizde 4

‹flletme de¤erini ya da hissedarlar›n varl›¤›n› maksimizeetme amac›, hem zaman, hem de risk faktörünü dikka-te almaktad›r.

S›ra Sizde 5

Temsilci maliyeti sorunu, iflletmelerde sahiplik ile yö-netimin birbirinden ayr›lmas›ndan do¤an ç›kar çat›flma-s› nedeniyle ortaya ç›kar. Temsilci maliyeti do¤rudanve dolayl› olarak iki flekilde ortaya ç›kar.

Ayd›n, Nurhan, Mehmet Baflar ve Metin Coflkun(2010).Finansal Yönetim, Detay Yay›nc›l›k, Ankara.

Bolak, Mehmet.(2001). Sermaye Piyasas› Menkul K›y-

metler ve Portföy Analizi, Beta Bas›m Yay›m Da-¤›t›m A.fi.‹stanbul.

Brealey, A. Richard ve Di¤erleri(2007) ‹flletme Finan-

s›n›n Temelleri (Çev: Ünal Boskurt ve Di¤erle-ri),Literatür Yay›nc›l›k, ‹stanbul.

Fabozzi, J. Frank ve Di¤erleri(1998) Foundations of

Financial Markets and Institutions ( II. Bask›)Prentice-Hall International Inc.New Jersey.

Gürsoy, Cudi Tuncer(2007)Finansal Yönetim ‹lkele-

ri, Do¤ufl Üniversitesi yay›nlar›, ‹stanbul.Karan, Mehmet Baha.(2011). Yat›r›m Analizi ve Port-

föy Yönetimi, Gazikitabevi Tic.Ltd.fiti, Ankara.Ross, A. Stephan, ve Di¤erleri(2005)Fundamentals of

Corporate Finance(III. Bask›)Mc Graw-Hill Irwin,Boston.

www.tcmb.gov.trwww.spk.org.trwww.bddk.org.trwww.tbb.org.trwww.imkb.gov.tr

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal piyasalar›n fonksiyonlar›n› ve finansal yönetimle iliflkisini aç›klaya-bilecek,Finansal sistemin unsurlar›n› tan›mlayabilecek,Finansal piyasa türlerini aç›klayabilecek,Yat›r›m ve finansman araçlar›n›n özelliklerini aç›klayabilecek,Finansal kurumlar›n fonksiyonlar›n› aç›klayabilecek,Finansal piyasalarda düzenleyici ve denetleyici kurumlar›n önemini aç›klaya-bilecek,Türkiye’de sermaye piyasas›n›n geliflimi aç›klayabilecek,Faiz oran›n› ve faiz oranlar›n›n belirleyicilerini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Piyasa • Finansal Varl›k • Finansal Sistem• Do¤rudan Finansman• Dolayl› Finansman

• Menkul K›ymetler Borsas›• Nominal Faiz• Spot Piyasa • Vadeli Piyasa

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

��

Finansal Yönetim-I

• G‹R‹fi

• F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSALYÖNET‹M

• F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL S‹STEM

• F‹NANSAL P‹YASALARIN SINIFLANDIRILMASI

• F‹NANSAL ARACI KURUMLAR

• YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARI

• F‹NANSAL P‹YASALARDA DÜZENLEY‹C‹ VEDENETLEY‹C‹ KURUMLAR

• TÜRK‹YE’DE SERMAYE P‹YASASI VEBORSANIN TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹

• FA‹Z ORANI VE FA‹Z ORANLARINININBEL‹RLEY‹C‹LER‹

Finansal Sistem,Finansal Piyasalar,Finansal Araçlar veKurumlar


G‹R‹fi ‹flletmeler günlük faaliyetlerini sürdürmek, büyümek, rekabet üstünlü¤ü sa¤lamak,ç›kan f›rsatlar› de¤erlendirmek ve benzeri nedenlerle yeni yat›r›mlar yapmak duru-mundad›rlar. ‹flletmelerin bu tür yat›r›mlar› için hem k›sa süreli hem de uzun süre-li sermayeye ihtiyaçlar› vard›r. ‹flletmelerin faaliyetleri sonucunda yarat›lan fonlar›,ço¤u zaman planlanan yat›r›mlar› finanse etmede yeterli de¤ildir. Bu durumda ge-reksinim duyulan fonlar d›flsal kaynaklardan sa¤lanacakt›r.

‹flletmelerin sadece finansman kararlar› de¤il, yat›r›m kararlar›, dividant karar-lar› gibi hemen hemen tüm finansal kararlar› bir flekilde piyasa bilgisine dayal› ola-rak al›nacakt›r. Örne¤in fonlar›n sa¤lanmas› karar› çok say›da alternatifin karfl›lafl-t›r›lmas›n› gerektirir. Fonlar bankalardan m›, yoksa yeni menkul de¤erler ç›kar›la-rak m› karfl›lanmal›d›r? Fonlar bankalardan sa¤lanacaksa, hangi bankalardan vehangi süreyle sa¤lanmal›d›r? Fonlar menkul k›ymet ç›kar›larak sa¤lanacaksa hangitür menkul k›ymetler, hangi süreyle ve hangi fiyattan ç›kar›lmal›d›r gibi çok say›-da sorunun cevapland›r›lmas› gerekecektir. Yine yat›r›m ve dividant kararlar› içinde piyasa verileri kullan›lacak, alternatif getiri oranlar› dikkate al›nacakt›r. Dolay›-s›yla, finans yöneticilerinin finansal piyasalar, finansal varl›klar, finansal kurumlarve finansal piyasalarda oluflan faizler ve faizi etkileyen faktörler konusunda bilgi-lerinin olmas› gerekir. Finansal kararlarda etkinlik, piyasalara iliflkin bilgilere sahipolmaya ve bu bilgileri yorumlamaya ba¤l› olarak artacakt›r.

Bu ünitede iflletmelerin fon sa¤layabilecekleri, zaman zaman da ellerindekifonlar› de¤erlendirebilecekleri finansal piyasalar üzerinde durulacakt›r.

F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL YÖNET‹M‹flletmelerin amaçlad›klar› yat›r›mlar› gerçeklefltirmek için gereksinim duyduklar›fonlar› sadece kendilerinin oluflturdu¤u kaynaklarla gerçeklefltirmeleri mümkünde¤ildir. ‹çsel kaynaklar›n›n yeterli olmad›¤› durumlarda ya planlad›klar› yat›r›m-lardan vazgeçecekler ya da d›flsal kaynak sa¤lama yoluna gideceklerdir.

fiekil.2.1’de finansal piyasalarla iflletmeler aras›nda fon ak›fl döngüsü verilmek-tedir. fiekilde aç›kça görüldü¤ü üzere iflletmeler finansal piyasalardan sa¤layacak-lar› fonlarla k›sa ve uzun süreli varl›k yat›r›mlar›n› gerçeklefltirmektedirler. Faaliyet-ler sonucu sa¤lanacak nakit ak›fllar›n›n bir bölümü faiz ve anapara olarak kredi ve-renlere, bir bölümü vergi olarak devlete, bir bölümü kâr pay› olarak ortaklara öde-nirken, bir bölümü de iflletmede b›rak›larak faaliyetlerinin finansman›nda kullan›-

Finansal Sistem, FinansalPiyasalar, Finansal Araçlar

ve Kurumlar

Finansal Piyasalar: Fon arzve talebinin karfl›laflt›¤›,de¤iflimin gerçekleflti¤ipiyasalard›r.

lacakt›r. fiekil’de görüldü¤ü gibi fonlar finansal piyasalardan iflletmeye, iflletmedenpiyasalara do¤ru akmaktad›r. Yat›r›m, kâr da¤›t›m› ve finansman kararlar›yla finan-sal piyasalar aras›nda çok s›k› ba¤ vard›r. Finans yöneticileri, piyasalar› yak›ndanizleyebilmeli, piyasa koflullar›ndaki de¤iflikliklerin yat›r›m ve finansman politikala-r›n› nas›l etkileyebilece¤ini analiz edebilmelidirler.

A: Finansal varl›klar ihraç edilerek fon sa¤lan›r (Finansman Kararlar›).B: Sa¤lanan fonlarla varl›klara yat›r›m yap›l›r (Yat›r›m Kararlar›).C: Faaliyetlerden nakit ak›fllar› elde edilir.D:Devlete vergi ödenir.E: Nakdin bir k›sm› iflletmede b›rak›l›r.F:Nakdin bir k›sm› kâr pay› ve faiz olarak ödenir.

‹flletmelerin kârl›l›¤›, içsel ve d›flsal fon kaynaklar›n›n seçiminde kritik bir faktördür. ‹fl-letmenin kârl›l›¤› artt›kça genellikle, di¤er fleyler de¤iflmezken, d›flsal kaynak ihtiyac›n›azaltmaktad›r. Genellikle iflletmeler, kârlar›n› hissedarlara kâr pay› olarak da¤›tmamay›tercih ederler. Yarat›lan fonlar› yeni projelerde kullanmay› isterler. Kârlar›n› da¤›tma yo-luna giderlerse d›flsal kaynaklarla projelerini gerçeklefltirmek durumunda kalacaklard›r.

Finansal piyasalar neden vard›r? Finansal piyasalar olmasayd› ekonomi ne kay-bederdi?

Finansal piyasalar›n temel birimleri hane halk›, finansal kurumlar dahil iflletme-ler ve devletlerdir. Bu piyasalara fon sunanlar tasarruf fazlas› veren birimler, fon ta-lep edenler tasarruf aç›¤› olan birimler olarak adland›r›l›r. ‹flletmeler finansal piya-salara zaman zaman fon sunmaktad›rlar. Ancak piyasa ekonomilerinde toplamdafon talep eden temel birimler iflletmeler ve devletlerdir.

Bugünkü tüketimin bir k›sm›ndan vazgeçilmesi “tasarruf”, gelecekte daha fazla üretim el-de etmek için yap›lan harcama “yat›r›m” olarak adland›r›l›r.

Tasarruf eden birimler kendi tasarruflar›n› yat›r›ma dönüfltürebilirler. Ancak,her ekonomik birimin tasurruflar›n› yat›r›ma dönüfltürme olana¤› yoktur. Tasarruf-lar›n yeterli miktalarda olmamas›, yeterli f›rsatlar›n olmamas› ve benzeri nedenler-le tasarruf sahiplerinin tasarruflar›n› yat›r›mlara dönüfltürmeleri çok s›k rastlananbir durum de¤ildir. Günümüz piyasa ekonomilerinde tasarrufta bulunan birimlerle


B.Varl›klaraYat›r›m

*K›sa Vadeli Varl›klar

*Uzun Vadeli Varl›klar

C. Varl›klardanNakit Ak›fllar›

A. ‹flletmenin Finansal Varl›klar› FinansalPiyasalar

*K›sa VadeliBorçlar

*Uzun vadeliBorçlar

*Öz Sermaye

E. Da¤›t›lmayanKârlar

F. Kâr Pay› ve BorçGeri Ödemeleri

D. Devlet

fiekil 2.1

Finansal Piyasalarve ‹flletmelerAras›nda Fon Ak›fl›

Otofinansman: Faaliyetlersonucunda oluflturulankaynaklar›n tümünün ya dabir k›sm›n›n iflletmedeb›rak›larak iflletmelerinkendilerini finanseetmeleridir. Otofinansmankayna¤›; da¤›t›lmam›flkârlar, yedek akçeler vekarfl›l›klardan oluflur.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



yat›r›m yapan birimler farkl›l›k göstermektedir. Ekonominin geliflimi için tasarrufeden birimlerle (fon arz eden birimler) yat›r›m yapacak birimlerin (fon talep edenbirimler) karfl›laflmalar›, da¤›n›k halde bulunan tasarruflar›n bir araya getirilerek,yat›r›m yapacak birimlere güven ortam› içinde aktar›lmas› için bir yap›ya ihtiyaçvard›r. ‹flte fon arz edenlerle fon talep eden ekonomik birimlerin karfl›laflmalar›n›nsa¤land›¤›, bu birimler aras›nda fon ak›fl›n›n gerçeklefltirildi¤i ortamlara finansal pi-yasalar denir. Bu ba¤lamda finansal piyasalar, finansal varl›klar›n el de¤ifltirdi¤i pi-yasalar olmaktad›r. Finansal piyasalar olmaks›z›n yat›r›m f›rsatlar›na sahip olma-yanlar›n fonlar›, bu f›rsata sahip olan birimlere aktar›lamaz. Finansal piyasalar;elindeki küçük miktarlardaki fonlar› verimli bir biçimde üretime aktarma olana¤›-na sahip olmayan birimlerden, bu f›rsatlara sahip birimlere aktar›lmas›n› sa¤laya-rak ekonomide etkinli¤i ve refah düzeyini art›racakt›r.

Finansal piyasalar›n üç temel fonksiyonu flunlard›r:• Fiyat belirleme: Piyasalarda al›c› ve sat›c›lar karfl› karfl›ya gelerek finansal

varl›klar›n getiri oranlar› ve buna dayal› olarak fiyatlar› belirlenir. Örne¤inpiyasada ifllem görmeyen bir firman›n hisse senedine sahip olan tasarruf sa-hipleri, ellerindeki hisse senetlerini nakde dönüfltürmek isterlerse hangi fi-yattan nakde dönüfltüreceklerdir? Bu hisse senetleri borsada ifllem gördü-¤ünde fiyat belirlenmifl olaca¤›ndan nakde dönüflüm kolaylaflacakt›r.

• Likidite sa¤lama: Al›c› ve sat›c›lar›n piyasada kolayl›kla ifllem yapabilme-leri finansal varl›klar›n likiditesini art›r›r. Likiditenin artmas› bir taraftan da-ha fazla yat›r›mc›y› piyasaya çeker, di¤er taraftan iflletmelerin finansman ma-liyetini düflürür. Piyasalar olmasa finansal varl›klar vadesi boyunca parayadönüflemeyecektir. Finansal varl›k hisse senedi ise, hisse senedini satabil-mek için hissedar›n, ayn› oranda hisseye yat›r›m yapacak tasarruf sahibinibulmas› ya da flirketin tasfiyesini beklemesi gerekecektir.

• Bilgi elde etme maliyetini düflürme: Finansal piyasalar hem finansal var-l›klar› ç›karan kurumlara hem de tasarruf sahiplerine finansal varl›klarla ilgi-li bilgilere kolayl›kla ulafl›lmas›n› sa¤layarak maliyet tasarrufu sa¤lar. Özel-likle iflletmelerle ilgili finansal bilgilere ulaflmak çok kolay de¤ildir. Örne¤in‹MKB’de ifllem gören flirketler hakk›nda bilgi edinmek, bilgiyi belirli satan-dartlarda elde etmek tasarruf sahiplerine zaman ve maliyet aç›s›ndan büyükkolayl›klar sa¤lamaktad›r.

Finansal piyasalar›n fiyat belirleme ifllevi neden önemlidir?

F‹NANSAL P‹YASALAR VE F‹NANSAL S‹STEMFinansal piyasalar›n temel fonksiyonu fon arz ve talebini karfl›laflt›rarak fon aktar›-m›n› sa¤lamakt›r. Ancak bir ekonomide fonlar›n arz edenlerden talep edenlere ak-tar›lmas›nda etkin iflleyen bir sisteme ihtiyaç vard›r. Finansal sistemin etkinli¤i art-t›kça fon arz ve talebinin karfl›laflmas› o ölçüde artacak, buna ba¤l› olarak ekono-mik geliflim ve refah düzeyi de artacakt›r.

Finansal piyasalar, sadece fon arz edenlerle fon talep edenlerden oluflmamak-tad›r. Finansal piyasalar›; fon arz edenler ve fon talep edenler yan›nda fon ak›mla-r›n› düzenleyen kurumlar, fon ak›m›n› sa¤layan finansal varl›klar›, piyasalar›n adil,fleffaf ve güven ortam› içinde çal›flmas›n› sa¤layacak hukuki ve idari kurallardanoluflan bir sistem olarak düflünmek gerekir. Görüldü¤ü gibi finansal sistem, finan-sal piyasalardan daha genifl bir kavram› ifade etmektedir.

352. Ünite - F inansal S istem, F inansal P iyasalar , F inansal Araçlar ve Kurumlar

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Finansal sistemi oluflturan unsurlar;• Tasarruf sahipleri (Fon arz edenler),• Yat›r›mc›lar (Fon talep edenler), • Yat›r›m ve finansman araçlar›, • Yard›mc› kurulufllar, • Hukuki ve idari düzenlemeler fleklinde say›labilir.Yukar›da da belirtildi¤i üzere bir ekonomide hane halk›(bireyler), iflletmeler

ve devlet olmak üzere üç temel ekonomik birim vard›r. Bu birimler kimi zamanfon arz eden, kimi zaman da fon talep eden olarak finansal piyasalarda yer al›r-lar. Bununla birlikte toplamda fon aç›¤› olan birimler iflletmeler ve devlet, fon arzeden birimler bireyler(hane halk›) olmaktad›r. Bu nedenle fiekil 2.2’deki birimle-rin s›ralamas› buna göre yap›lm›flt›r. Finansal piyasalarda yabanc› fon arz ve tale-bi en son birim olarak yer almaktad›r. Bir ülkede finansal piyasalar ne kadar ulus-lararas› özellik gösterse de uluslararas› ifllemlerin pay› ulusal ifllemlerin yan›ndafazla de¤ildir.

Günümüzde gittikçe artan globalleflme faaliyetlerine paralel olarak finansal pi-yasalarda sadece o ülkenin ekonomik birimleri de¤il, di¤er ülkelerin birimleri debulunmaktad›r. Ülkemizde de, hem reel piyasalarda hem de finansal piyasalardayabanc› ülke kifli ve kurumlar› gittikçe artan bir biçimde yer almaktad›r. Yabanc›-lardan do¤rudan yat›r›mlar veya portföy yat›r›mlar› ile ülkemize fon giriflleriolurken, benzer flekilde yerli kifli ve kurumlar da yabanc› ülkelere fon transferlerigerçeklefltirmektedirler.


FON ARZ EDENLER

YATIRIM VEF‹NANSMAN

ARAÇLARI

YARDIMCI KURULUfiLAR

HUKUK‹ VE ‹DAR‹

DÜZEN

FON TALEP EDENLER

PARA P‹YASASI SERMAYE P‹YASASI

Hanehalk›‹flletmelerDevletYabanc›lar

‹flletmelerDevletHane halk›Yabanc›lar

(Fon ak›m›na arac›l›kedenler)

fiekil 2.2

Finansal Sistem

Do¤rudan Yat›r›m: Yabanc›ülkelerde üretime yönelikyap›lan yat›r›mlard›r.

Portföy Yat›r›mlar›: Yabanc›tahvil, hisse senetleri,finansman bonosu, mevduatsertifikas› gibi finansalvarl›klara yap›lanyat›r›mlard›r.

F‹NANSAL P‹YASALARIN SINIFLANDIRILMASIFinansal piyasalar› farkl› aç›lardan s›n›fland›rmak mümkündür. Fonlar›n ya da fi-nansal varl›klar›n süresi dikkate al›nd›¤›nda finansal piyasalar para ve sermaye pi-yasas› olarak s›n›fland›r›labilir.

Para Piyasas›-Sermaye Piyasas›: En fazla bir y›l süreli fon arz ve talebin kar-fl›laflt›¤› piyasalara para piyasas›, orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karfl›laflt›-¤› piyasalara da sermaye piyasalar› denir. ‹flletmeler genellikle k›sa süreli varl›klar›-n› finanse etmede, k›sa süreli harcamalar›n› karfl›lamada para piyasalar›ndan, ortave uzun vadeli varl›klar›n› finanse etmede de sermaye piyasalar›ndan faydalan›rlar.

Para piyasas›n›n temel finansal araçlar›; mevduat, hazine bonolar›, finansmanbonolar›, mevduat sertifikalar›, repo, banka kabulleri, banka bonolar›, eurodolarlar,varl›¤a dayal› menkul k›ymetler gibi finansal varl›klard›r. ‹flletmelerin s›kl›kla kul-land›¤› ticari senetler de bu piyasan›n önemli araçlar›ndand›r. Son y›llarda k›sa sü-reli finansal türevler, para piyasas› ifllemlerinin h›zla geliflmesine neden olmufltur.

Para piyasalar›nda ifllem gören finansal varl›klar›n likiditesi yüksektir. Bir fi-nansal varl›k, de¤erinden önemli bir kay›p olmaks›z›n ne kadar kolay paraya dö-nüflebiliyorsa o kadar likitttir. Bu nedenle para piyasalar› tasarruflar›n yat›r›ma dö-nüflümünden daha çok, likidite ihtiyac›n›n karfl›land›¤› piyasalar olarak ifllev gör-mektedir. Ülkemizde oldu¤u gibi dünyada da en geliflmifl, en etkin piyasalar pa-ra piyasalar›d›r. Sermaye piyasalar› ise tasarruflar›n yat›r›ma dönüflmesine olanaksa¤layan piyasalard›r. Sermaye piyasas›n›n temel araçlar›; devlet tahvilleri, flirkettahvilleri gibi orta ve uzun vadeli menkul k›ymetlerle, vadesi sonsuz olarak varsa-y›lan hisse senetleridir. Sermaye piyasalar›nda para piyasalar›na göre likidite dahadüflük, risk ve getiri daha yüksektir.

Para piyasas› ile sermaye piyasas›n› birbirinden kesin çizgilerle ay›rmak çok damümkün de¤ildir. Örne¤in son y›llarda artan rekabetin de etkisiyle para piyasas›-n›n temel kurumu olan ticari bankalar, sermaye piyasas›nda da yer almaktad›r. Yi-ne fonlar da para piyasas›ndan sermaye piyasas›na, sermaye piyasas›ndan da parapiyasas›na do¤ru akmaktad›r.

Finansal varl›¤›n ilk kez al›n›p sat›lmas›na göre finansal piyasalar birincil piya-salar ve ikincil piyasalar olarak s›n›fland›r›labilir.

Birincil Piyasalar - ‹kincil piyasalar: Finansal varl›klar›n ilk kez ifllem gör-dü¤ü, di¤er bir ifade ile finansal varl›klar›n yarat›ld›¤› piyasalara birincil piyasa de-nir. Birincil piyasalardaki ifllemlerden bu finansal varl›klar› ihraç eden kurumlarafon girifli olur. ‹kincil piyasalar ise daha önce al›n›p sat›lan finansal varl›klar›n tek-rar ifllem gördü¤ü piyasalard›r. Dolay›s›yla ikincil piyasalardaki ifllemler sonucun-da finansal varl›k ihraç edilmez, mevcut finansal varl›klar el de¤ifltirir. ‹MKB gibiborsalar ikincil piyasalar›n kurumlar› olup, bu piyasadaki ifllemler sonunda finan-sal varl›klar› ihraç eden kuruma bir fon girifli olmamaktad›r.

‹flletmelere fon girifli olmad›¤›na göre ikincil piyasalar iflletmeler için nedenönemlidir?

‹kincil piyasalardaki ifllemler sonucunda iflletmelere fon girifli olmamas›na ra¤-men önemlidir. Çünkü ikincil piyasada oluflan fiyatlar ve ifllem hacmi iflletmeninde¤erini do¤rudan etkilecek; yeni ihraçlarda ihraç fiyat›n›n belirlenmesinde bazoluflturacakt›r. Ayr›ca bir iflletmenin menkul de¤erleri borsada ne kadar kolay al›-n›p sat›labiliyorsa o menkul k›ymetlerin likiditesi, iflletmenin prestijini art›raca¤›n-dan yeni ihraçlar› kolaylaflt›racakt›r.


Likidite: Varl›klar›n k›sasürede, kolayl›kla vede¤erinden kaybetmeksizinal›n›p sat›labilmesidir.

Etkin Piyasa: Çok say›daal›c› ve sat›c›n›n oldu¤u,gerekli bilgilere kolay vemaliyetsiz olarak ulafl›lan veifllem maliyetleri düflük olanpiyasalard›r.

‹kincil piyasalar›n iflletmeler üzerine di¤er bir etkisi kâr da¤›t›m politikalar›n›nbelirlenmesinde görülür. ‹flletmeler elde ettikleri kâr› da¤›t›p, da¤›tmama ya da nekadar da¤›taca¤› konusundaki kararlar›, hisse senetlerinin piyasadaki de¤erleriniizleyerek verirler. Piyasa de¤eri yüksek olan iflletmelerin yeni hisse senedi ihraçederek fon sa¤lamalar› daha kolay olaca¤› için, kâr da¤›t›m› konusunda daha es-nek davranabileceklerdir.

Finansal piyasalar, piyasan›n organize olup olmamas›na göre organize piyasa-lar ve organize olmayan piyasalar olarak s›n›fland›r›labilir.

Organize Piyasalar-Organize Olmayan Piyasalar: Belirli fiziki bir meka-n›n oldu¤u, ifllemlerin belirli kurallar, ilkeler çerçevesinde yap›ld›¤›, araçlar›n›n vekurumlar›n›n oldu¤u piyasalara organize piyasalar, bu özelliklere sahip olmayanpiyasalara organize olmam›fl ya da tezgah üstü piyasalar denir. Organize piyasalar;yat›r›mc›lar›n bilgilere kolay ve düflük maliyetli olarak eriflmeleri, al›c› ve sat›c›la-r›n çok say›da olmas› nedeniyle tam rekabet koflullar›na daha yak›n piyasalard›r.Bu piyasalarda al›c› ve sat›c›lar›n tek bafl›na piyasay› etkileyebilme gücü bulun-maz. Dolay›s›yla örgütlenmifl piyasalarda finansal varl›klar daha do¤ru fiyatlan›r.

Örgütlenmifl piyasalarda borsaya kote olmufl flirketlerin menkul k›ymetleri be-lirli kurallar çerçevesinde al›n›p sat›l›rlar. Örgütlenmemifl piyasalarda pek çok fi-nansal kurum telefon, telex, fax ve bilgisayarlarla birbirleriyle iletiflime geçerekfonlar›n transferi gerçekleflir. Örgütlenmemifl piyasalarda borsaya kote olmufl vekote olmam›fl, genellikle küçük ve yeni kurulan iflletmelerin menkul de¤erleri al›-n›p sat›lmaktad›r. ‹MKB, NYSE, Londra ve Tokyo borsas› örgütlenmifl piyasaya ör-nek verilebilir.

Finansal varl›¤›n niteli¤ine göre finansal piyasalar borç piyasalar› ve öz serma-ye piyasalar› olarak s›n›fland›r›labilir.

Borç Piyasalar›-Öz Sermaye Piyasalar›: Finansal piyasalarda en yayg›n birbiçimde kullan›lan finansman yöntemi borçlanmalard›r. Borç, bankalardan sa¤la-nabilece¤i gibi borçlanma araçlar› ihraç edilerek tasarruf sahiplerinden de sa¤lana-bilir. Ticari bankac›l›¤›n a¤›rl›kta oldu¤u ülkemiz gibi geliflmekte olan ülkelerde ifl-letmelerin en çok kulland›¤› finansman flekli banka kredileri olmaktad›r. Bununyan›nda iflletmeler bono ve tahvil gibi finansal araçlarla da fon sa¤layabilirler.Borçlanma araçlar›n›n iki temel özelli¤i, belirlenmifl bir vadesinin ve faizinin olma-s›d›r. Borç alanlar, vade içinde faizi ve anaparay› ödemek zorundad›rlar. Borçlan-ma amac›na ba¤l› olarak borcun vadesi k›sa ya da uzun, ihraç eden kurumun ni-teli¤ine ba¤l› olarak borcun faizi yüksek ya da düflük olur. Hazine bonolar›, dev-letin k›sa süreli fon ihtiyac›n› karfl›lamada en çok kulland›¤› para piyasas› araçla-r›ndand›r. ‹flletmeler de yine k›sa süreli fon ihtiyac›n› karfl›lamada banka kredileri-ni ve finansman bonolar›n› kullanabilmektedirler.

Tahviller ise kurumlar›n uzun vadeli finansman ihtiyaçlar›n›n giderilmesindekulland›klar› borçlanma araçlar›ndand›r. Tahviller genellikle 5- 10 y›l gibi uzun va-deli olarak ç›kar›lan uzun vadeli borçlanma araçlar›ndand›r. Ülkemizde özel ku-rum tahvillerinde vade en az 2 y›l, devlet tahvillerinde ise bir y›ld›r. Uzun vadelifon ihtiyac›n›n karfl›lanmas›nda kullan›lacak araçlardan ikincisi de hisse senetleri-dir. Hisse senetlerinde vade yoktur; di¤er bir ifade ile hisse senetleri sonsuz vade-li menkul k›ymetlerdir. Hisse senedine yat›r›m yapan yat›r›mc›lar kurumun orta¤›olarak kurumun kâr› ve varl›klar› üzerinde hakka sahiptirler. Hisse senedi ihraçeden kurum ise öz sermaye yoluyla fon sa¤lam›fl olmaktad›r.

Ödemelerin hemen ya da gelecekte yap›lmas›na göre finansal piyasalar nakitya da spot piyasalar ve vadeli piyasalar olarak s›n›fland›r›labilir.


Para piyasas›n›nörgütlenmifl temel kurumubankalar sistemidir.‹flletmelerin nakit ihtiyac›ço¤unlukla ticari bankalartaraf›ndankarfl›lanmaktad›r.Örgütlenmemifl parapiyasas› banka sisteminind›fl›nda kalan piyasad›r.Sermeye piyasalar›n›nörgütlenmifl temel kurumuborsalard›r.

‹flletmeler aç›s›ndan borçlanma araçlar›n›n riski, sonsuz vadeli olarak var say›lan hissesenetlerine göre daha yüksektir. Finansmanda vade k›sald›kça risk artmaktad›r.

Spot Piyasalar-Vadeli Piyasalar: Ödemenin ve teslimin hemen ya da 2 iflgü-nünde yap›ld›¤› piyasalara spot piyasa denir. Gelecekteki bir tarihte ödemenin ve tes-limin yap›ld›¤›, fiyat›n ise bugünden belirlendi¤i piyasalara ise vadeli piyasalar denir.

Vadeli piyasalara finansal türev piyasalar da denilir. Vadeli piyasalarda enönemli vadeli ifllemler gelecek sözleflmeleri (futures) ve opsiyonlard›r. Vadeli ifl-lemler genellikle gelecekte karfl›lafl›labilecek riskleri ortadan kald›rmak için yap›-l›rlar. Vadeli piyasalar bak›r, soya fasulyesi gibi mallarda çok uzun geçmifle sahip-ken, tahvil, döviz, menkul k›ymetler gibi finansal varl›klarla ilgili vadeli ifllemler1970’lerden itibaren bafllam›flt›r. Ülkemizin ilk vadeli piyasas› ‹zmir’de faaliyet gös-teren Vadeli ‹fllem ve Opsiyon Borsas›(VOB)d›r.

Borç piyasas› ile öz sermaye piyasas› aras›ndaki farkl›l›klar nelerdir?

YATIRIM VE F‹NANSMAN ARAÇLARIVarl›klar maddi varl›klar ve maddi olmayan varl›klar olarak s›n›fland›r›labilir. Arsa,bina, makine, araçlar gibi varl›klar maddi varl›klard›r. Maddi varl›klar›n de¤eri fizikiözelliklerine ve gelir getirme güçlerine ba¤l›d›r. Patent, marka, teknik bilgi gibi hak-lar ise maddi olmayan varl›klardand›r. Bu tür haklar gelecekte sa¤lanacak faydalarüzerinde yasal hakk› temsil ederler. Finansal varl›klar alacak ya da ortakl›k hakk›veren, maddi olmayan varl›klard›r. Finansal piyasalara fon sunanlar›n sunduklar› fonkarfl›l›¤›nda fon talebinde bulunanlardan ald›klar› varl›klara finansal varl›k denir. Fi-nansal varl›klar gelecekteki gelirler ve varl›klar üzerinde haklara sahiptir. Örne¤in,bir tahvil sonuçta bir ka¤›tt›r. De¤eri bundan de¤il, faiz alma ve verilen ödüncü gerialma hakk›n› vermesinden kaynaklan›r. Finansal varl›k bunu ihraç eden birim aç›s›n-dan bir yükümlülük, bu finansal varl›¤› sat›n alan aç›s›ndan bir varl›kt›r. Genelliklefinansal varl›klarla (finansal araçlar) menkul k›ymetler kavram› efl anlaml› olarak kul-lan›lmaktad›r. Ancak, gerçekte finansal varl›klar ve menkul k›ymetler ayn› fley de¤il-dir. Menkul k›ymetler, belirli özelliklere sahip finansal varl›klard›r.

Sermaye Piyasas› Kanunu’na (SPKa.) göre menkul k›ymetler; ortakl›k veya alacakl›l›k hakk›sa¤layan, belli bir mebla¤› temsil eden, yat›r›m arac› olarak kullan›lan, dönemsel gelir geti-ren, misli nitelikte, seri halinde ç›kar›lan, ibareleri ayn› olan ve flartlar› Sermaye Piyasas› Ku-rulu(SPK) taraf›ndan belirlenen k›ymetli evrak olarak tan›mlanmaktad›r. Dolay›s›yla menkulk›ymetler yukar›da belirtilen nitelikleri tafl›yan finansal varl›klard›r. Menkul k›ymetler finan-sal varl›klard›r; ancak tüm finansal varl›klar menkul k›ymet özelli¤i göstermeyebilir.

Finansal Varl›klar›n ÖzellikleriFinansal varl›klar›n farkl› özellikleri vard›r. Finansal varl›klar›n fiyatlar›, tafl›d›kla-r› özelliklere ba¤l› olarak oluflacakt›r. Finansal varl›klarla ilgili bafll›ca özelliklerflunlard›r:

Getiri: Bir finansal varl›¤›n getirisi belirli bir zaman diliminde o finansal varl›k-tan sa¤lanacak nakit giriflleriyle hesaplan›r. Nakit ak›fllar› finansal varl›¤›n türüneve elde edilecek getiriye göre de¤iflecektir.

Tüm finansal varl›klar, alacak hakk› veren finansal varl›klar ve ortakl›k hakk›veren finansal varl›klar olarak iki temel grupta toplanabilir. Alacak hakk› veren ya

392. Ünite - F inansal S istem, F inansal P iyasalar , F inansal Araçlar ve KurumlarS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



da borç ifade eden finansal varl›klar› ihraç eden iflletmeler sabit ya da de¤iflkenoran üzerinden faiz ödemek durumundad›rlar. Örne¤in bir firman›n ihraç etti¤itahvilleri sat›n alan yat›r›mc› o tahvili ihraç eden firmadan faiz geliri elde edecek-tir. Di¤er taraftan hisse senedini sat›n alan yat›r›mc›lar ise bu senedi ihraç eden fir-man›n orta¤›d›r ve sabit bir getiri beklentisi olmayacakt›r. Hisse senedi yat›r›mc›la-r›n›n firman›n kâr›ndan pay alma ve hisse senedinin de¤erinin artmas› durumundasermaye kazanc› elde etme hakk› vard›r.

Baz› finansal varl›klar yukar›da ifade edilen iki grup d›fl›nda hem borç hem de özsermayeözellikleri tafl›yabilir. Bu tür finansal varl›klara melez finansal varl›klar denir. Örne¤inimtiyazl› hisse senetleri, ortakl›k hakk› vermesi nedeniyle adi hisse senetlerine benze-mekte; düzenli ve genellikle sabit kâr pay› ödenmesi nedeniyle de tahvile benzemektedir.Hisse senedine dönüfltürülebilen tahviller de benzer özelliktedir. Tahvil olmakla birliktehisse senedine dönüfltürülebilece¤i için tam olarak tahvil niteli¤inde de¤ildir.

Riskin tahmin edilebilirli¤i: Risk, finansal varl›¤›n türüne, vadesine, ç›karankurumun mali özelliklerine göre de¤iflecektir. Örne¤in tahvil gibi borçlanma araç-lar›n›n riskiyle hisse senedi gibi ortakl›k hakk› veren varl›klar›n riski ayn› de¤ildir.Tahvile yat›r›m yapacak tasarruf sahibinin vade tarihine kadar alaca¤› faiz ve ana-para ödemeleri, o tahvilin nakit ak›fllar›n› oluflturur ve burada belirlilik vard›r, risktahmin edilebilir. Di¤er taraftan hisse senetlerinden sa¤lanacak kâr pay› ve serma-ye kazanc› için bunu söylemek mümkün de¤ildir. Yat›r›mc› aç›s›ndan hisse sene-dine yat›r›m yapman›n riski tahvile göre yüksektir.

Devletin ç›kard›¤› tahviller ile özel firmalar›n ç›kard›¤› tahviller ayn› risk düze-yinde de¤ildir. Riske ba¤l› olarak finansal varl›klar›n fiyat› da de¤iflecektir.

Vade: Finansal varl›klarda vade önemli bir faktördür. Finansal varl›klar›n vade-si uzad›kça bu finansal varl›ktan elde edilecek nakit ak›fllar›n›n elde edilme olas›-l›¤› azalabilecek, dolay›s›yla riski artacakt›r. Ayn› kurum taraf›ndan ihraç edilen 3y›l vadeli bir tahvil ile 5 y›l vadeli tahvilin riski ayn› de¤ildir. Hisse senetlerinde va-de olmad›¤›, sonsuz süreli finansal varl›klar olarak varsay›ld›¤› için tasarruf sahip-leri aç›s›ndan tahvillere göre daha yüksek riski ifade eder.

Paraya çevrilebilirlik: Finansal varl›klar›n paraya dönüfltürülebilme özelli¤ifarkl›l›k gösterir. Baz› finansal varl›klar kolayl›kla ve de¤erinden önemli bir sapmaolmaks›z›n paraya dönüfltürülebilirken baz›lar›n›n bu özelli¤i düflüktür. Güvenilirbir firman›n hisse senetlerinin ya da tahvillerinin likiditesi, daha az güvenilir bir fir-man›n hisse senetleri ve tahvillerin likiditesinden daha yüksektir. Hazine bonolar›ise en likit finansal varl›klardan biridir.

Bölünebilirlik özelli¤i: Finansal varl›klar›n en az hangi miktarlarda parayadönüfltürülebilece¤i ile ilgili bir özelliktir. Finansal varl›klar ne kadar küçük de¤er-lerle ç›kar›l›r ise o kadar kolay al›n›p sat›labilecektir. Tahviller, hisse senetleri, fi-nansman bonolar›, hazine bonolar› ne kadar küçük de¤erlerle ç›kar›l›rsa o kadarçok tasarruf sahiplerine ulafl›lacakt›r.

Ülkelerin ve piyasalar›n geliflmifllik özelliklerine ba¤l› olarak kullan›lan yat›r›mve finasman araçlar› çeflitlilik göstermektedir. Çeflitlilik artt›¤› ölçüde fon arz ve ta-lep eden birimlerin getiri ve risk tercihlerine uygun finansal varl›klara ulaflma ola-na¤› artacak, daha fazla fon al›fl verifli gerçekleflecektir. Tablo 2.1.de ülkemizde fi-nansal varl›klar›n yüzde da¤›l›m› verilmektedir. 1981-2007 döneminde para ve pa-ra benzerlerinin oran› %80’den %36’ya düflerken, menkul k›ymetler oran› %20’den%64’e yükselmifltir. Özel sektör menkul k›ymetlerinin pay› %7’den %35’e, kamu-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



nun ise %13’den %27’ye yükselmifltir. Sermaye piyasas›n›n geliflimi aç›s›ndan1981’den bugüne önemli bir geliflme gözlenmektedir. Ancak özel sektörün hissesenedi d›fl›nda, tahvil ve di¤er borçlanma araçlar› gibi kaynaklar› kullanamad›¤›görülmektedir.

Yat›r›mc›lar aç›s›ndan devlet tahvili, hazine bonosu, özel sektör tahvili, özel sektör his-se senedi, finansman bonosu risk durumlar› dikkate al›nd›¤›nda hangisi en yüksek ris-ke sahiptir?

F‹NANSAL ARACI KURUMLARFinansal piyasalarda fon arz ve talebi do¤rudan ya da finansal arac›lar vas›tas›ylakarfl›laflabilirler. Finansal sistemde fonlar›n el de¤ifltirmesi genellikle finansal arac›kurumlar taraf›ndan gerçeklefltirilir. Arac›l›k yapan kurumlar ve ifllevleri ülkeleringeliflmifllik düzeyleri, politik, kültürel ve tarihi özelliklerine ba¤l› olarak ülkedenülkeye farkl›l›k gösterir. Finansal sistemde sunduklar› hizmetlerde de¤ifliklikler gö-rülse de arac› kurumlar›n temel ifllevleri fon ak›m›n› kolaylaflt›rmakt›r.


1981 1990 2000 2007

Para ve Para Benzerleri 80 52 43 36

T 80 41 26 25

Dolafl›mdaki Para 15 7 2 3

Vadesiz Mevduat 31 10 3 3

Vadeli Mevduat 35 24 17 19

Repo 0 0 4 0

Döviz Tev.Hesab› 0 11 17 12

Menkul K›ymetler 20 48 58 64

Menkul K›ymetler(Özel) 7 33 32 35

Hisse Senedi 0 32 32 36

Tahvil 0 1 0 0

Finansman Bonosu 0 0 0 0

VDMK 0 0 0 0

Menkul K›ymetler (Kamu) 13 15 25 27

Devlet Tahvili 8 11 23 26

Hazine Bonosu 5 3 1 1

Gelir Ortakl›¤› Senedi 0 0 0 0

Dövize Endeksli Senetler 0 0 0 0

Ö‹ Tahvilleri 0 0 0 0

Yat›r›m Fonu 0 0 0 1

TOPLAM 100 100 100 100

Tablo 2.1Finansal Varl›klar›nDa¤›l›m›

Kaynak: 50. Y›ldaTürkiye BankalarBirli¤i ve Türkiye’deBankac›l›k Sistemi“1958-2007”, TBB,Kas›m 2008.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Finansal varl›klar›n, araya bir kurum girmeksizin arac›s›z el de¤ifltirmesi do¤ru-dan finansman, arac›lar vas›tas›yla el de¤ifltirmesine ise dolayl› finansman denir.Fon fazlas› olan birimlerle fon aç›¤› olan birimlerin do¤rudan karfl›laflmas› finansalifllemler içinde küçük bir yer tutar. Fonlar daha çok finansal kurumlar olarak daadland›r›lan arac› kurulufllar arac›l›¤› ile el de¤ifltirmektedir. Arac› kurumlar olmak-s›z›n çok say›da ki küçük tasarruflar›n uygun zamanda, uygun fiyatlarla, etkin birbiçimde fon talep edenlere transfer edilmesi güçtür.

Do¤rudan finansmanda fon arz edenler ile fon talep edenler aras›nda do¤rudanbir iliflki vard›r. Do¤rudan finansmanda fon talep eden yükümlülü¤ünü yerine ge-tirmezse fon arz eden zarar görecektir. Menkul k›ymetler borsas›ndaki ifllemlerdo¤rudan finansman özelli¤i göstermektedir. Bu piyasada yat›r›mc›lar tasarruflar›-n› uygun gördükleri finansal varl›klara yat›r›rlar. Yap›lan yat›r›m›n riskini de tasar-ruf sahibi kendisi üstlenir. Do¤rudan finansmanda fon arz ve talebi do¤rudan kar-fl›laflsa da bu süreci h›zland›rmak ve etkinli¤i art›rmak için baz› kurumlar›n arac›l›ketmesi söz konusu olabilmektedir. Bunlar; brokerlar, dealerlar, yat›r›m bankalar›gibi kurumlard›r.

Brokerlar; bir komisyon karfl›l›¤›nda fon arz edenlerle talep edenleri karfl›laflt›ran kurum-lard›r. Brokerlar kendi nam ve hesab›na ifllem yapmazlar. Dealerlar ise; baflkalar› ve kendinam ve hesab›na ifllem yapan arac› kurumlard›r. Bu kurumlara pazar yap›c› kurumlar dadenir. Piyasada fiyatlar ucuz iken al›fl, fiyatlar yüksek oldu¤unda sat›fl yaparak piyasan›n et-kin çal›flmas›nda önemli rol oynarlar. Ülkemizde hisse senedi ve tahvil piyasalar›nda ban-kalar, portföy yönetim flirketleri gibi kurumlar dealer olarak ifllev görmektedirler.

Dolayl› finansmanda ise fon aktar›m›nda arac› kurumlar riski üstlenerek arac›-l›k faaliyetlerini yerine getirirler. Örne¤in, bankalara yat›r›lan mevduat›n kredi ta-lebinde bulunan kifli ya da kurumlara aktar›lmas›nda oldu¤u gibi. Fon talep eden-


PARA YARATAN F‹NANSALKURUMLAR

PARA YARATMAYAN F‹NANSALKURUMLAR

YARI F‹NANSALKURUMLAR

SERMAYE P‹YASASINA H‹ZMETVEREN KURUMLAR

F‹NANSALKURUMLARDANFON TALEPEDENLER‹flletmelerDevletHanehalk›Yabanc›lar

F‹NANSALKURUMLARAFON ARZEDENLER‹flletmelerDevletHanehalk›Yabanc›lar

fiekil 2.3

Fon Arz ve TalepEden BirimlerAras›nda Fonlar›nAk›fl›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



ler yükümlülüklerini yerine getiremedi¤inde fon arz edenler do¤rudan zarar gör-meyecekler, riski arac› kurumlar üstlenecektir. Banka verdi¤i krediyi tahsil edeme-di¤inde bunu mevduat sahibine aktaramayacakt›r. Dolayl› finansman›n en önemliarac› kurumlar› ticaret bankalar›d›r.

Ülkemizde SPK’ya göre arac› kurum “menkul k›ymetlerin baflkas›n›n nam ve hesab›na ve-ya baflkas›n›n hesab›na, kendi nam›na yahut kendisi nam ve hesab›na arac›l›k amac›ylaal›m ve sat›m› ile u¤raflan ve menkul k›ymetleri halka arz edilebilen bir anonim ortakl›k-t›r” diye tan›mlanmaktad›r.

Finansal Kurumlar›n S›n›fland›r›lmas›Finansal kurumlar; para yaratan finansal kurumlar, para yaratmayan finansal kurum-lar, yar› finansal kurumlar ve hizmet gören finansal kurumlar olarak s›n›fland›r›labilir:

Para Yaratan Finansal Kurumlar• TC Merkez Bankas›• Ticari bankalar• Kat›l›m Bankalar›Para Yaratmayan Finansal Kurumlar• Kalk›nma ve Yat›r›m Bankalar›• Kredi ve Kefalet Kooperatifleri• Posta Çekleri Sistemi• Sigorta fiirketleriYar› Finansal Kurumlar• Sosyal Güvenlik Kurumlar›• Zorunlu SigortalarHizmet Gören Kurumlar• ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›• ‹stanbul Alt›n Borsas›• ‹zmir Vadeli ‹fllemler Borsas›• Takasbank• Sermaye Piyasas› Kurumlar›

Finansal Kurumlar›n ‹fllevleriFinansal kurumlar›n bafll›ca ifllevleri flu flekilde özetlenebilir:

Maliyetleri azaltmak: Finansal varl›klar ve bu finansal varl›klar› ihraç edenkurumlar konusunda bilgilerin elde edilmesi, elde edilen bilgilerin de¤erlendiril-mesi maliyet ve zaman gerektirir. Bu maliyetlere bilgi edinme maliyeti denir. Ta-sarruf sahiplerinin rasyonel karar verebilmeleri için gerekli bilgileri elde etmelerison derecede yüksek maliyet gerektirir. Finansal kurumlar ise, büyük miktarlarda-ki fonlar için bu maliyetlere katlanacaklar› için birim bafl›na maliyetleri düflük ola-cakt›r. Finansal kurumlar, ölçek ekonomileri avantaj› ile önemli maliyet tasarrufusa¤layacakt›r. Ölçek ekonomisi avantaj›na yat›r›m fonlar› örnek verilebilir. Yat›r›mfonlar›, büyük miktarlarda finansal varl›klarla oluflturulaca¤› için birim bafl›na bilgiedinme ve ifllem giderleri düflük olacakt›r. Ayr›ca tasarruf sahipleri tek bafllar›naoluflturamayaca¤› çeflitlendirmeyi arac› kurumlar arac›l› ile gerçeklefltirerek, riskidüflürebileceklerdir.

Finansal kurumlar›n maliyet tasarrufu sa¤lamalar›n›n bir nedeni de, çal›flt›r›lanuzman kifliler vas›tas›yla pek çok hizmeti düflük maliyetlerle sunabilme olana¤›nasahip olmalar›d›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Bilgi Edinme Maliyeti:Tasarruf sahiplerininrasyonel karar verebilmeleriiçin gerekli bilgileri eldeetme maliyetidir.

Miktar ayarlamas› yapmak: Finansal kurumlar küçük miktarlarda sa¤laya-caklar› tasarruflar› bir araya getirerek büyük miktarlarda fon talep eden birimleresunabilirler. Böylece çok çeflitli tutarlardaki fon arz ve talebinin buluflmas› sa¤la-narak miktar ayarlamas› gerçeklefltirilir.

Vade ayarlamas› yapmak: Fon arz edenlerle fon talep edenlerin vade konu-sunda uyum içinde olmalar› çok küçük bir olas›l›kt›r. Finansal kurumlar çeflitli va-delerdeki finansal varl›klarla hem fon sunanlar›n hem de fon arz edenlerin istekle-rine cevap verebilirler. Finansal kurumlar fon arz ve talep eden birimlerin farkl› ih-tiyaçlar›n› karfl›layabildikleri ölçüde baflar›l› olacaklard›r.

Risk ayarlamas› yapmak: Tasarruf sahipleri s›n›rl› tasarruflar›yla az say›da fi-nansal varl›¤a yat›r›m yapabilirler. Finansal kurumlar ise çok say›da finansal varl›k-lardan oluflan portföyler oluflturarak kolayl›kla çeflitlendirme yapabilirler. Bir yat›-r›mc›n›n ya da bir firman›n, finansal kurum kadar çeflitlendirme yapmas›, riski da-¤›tmas› mümkün de¤ildir

Finansal dan›flmanl›k hizmeti sunmak: Finansal kurumlar portföy analizi,piyasa analizi, finansal analiz gibi konularda hem fon sunanlara hem de fon talepedenlere dan›flmanl›k hizmetleri de sunabilirler.

Dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de finansal kesim içinde bankac›l›k sektörü-nün, özellikle de ticari bankac›l›¤›n a¤›rl›¤› büyüktür. Ticari bankalar bankac›l›¤›nilk türüdür. Ticari bankac›l›k terimi genel olarak mevduat kabul eden kredi kurum-lar›n› ifade eder. Temelde tüm mevduat bankalar›n›n temel fonksiyonu borç top-lamak ve borç vermektir. Ticari bankalar›n fon kaynaklar›n› genellikle k›sa sürelimevduatlar, fon kullan›mlar›n› ise iflletme kredileri oluflturdu¤u için ticari bankalarpara piyasas›n›n temel kurumu olarak görülür. Ticari bankalar›n banka sistemiiçinde en önemli faaliyetlerinden birisi de kaydi para yaratmas›d›r. Ülkemizde sony›llarda yaflanan krizler ve düflen faizler ticaret bankalar›n›n say›s›nda önemli dü-flüfllerin yaflanmas›na neden olmufltur. Bununla birlikte Türkiye’de ticaret bankala-r›n›n finansal sektörde a¤›rl›¤› küçük dalgalanmalar gösterse de %80 düzeyinde ol-du¤u görülmektedir (Tablo2.2).

Tablo 2.2.’de görülece¤i üzere; Eylül 2011 tarihi itibariyle ülkemizde faaliyetgösteren finansal kurum say›s› 423 olup, bunun 48’i bankalardan oluflmaktad›r. Fi-nansal piyasalarda finansal arac› kurumlar aras›nda etkinli¤i ve önemi en fazla olankurulufllar para yaratan finansal kurumlard›r. Finans sektörünün bilanço tutar›2011 y›l› Eylül ay› itibariyle T1.559,5 milyara ulaflm›flt›r. Sektör aktiflerinin yüzde77,8’ini ticari bankalar oluflturmaktad›r.

Mevduat bankalar›ndaki mevduat hesaplar›n›n para gibi kullan›labilmesi, ban-kalarca aç›lan kredilerin baflka bankalara yat›r›larak tekrar mevduat hesab›na dö-nüflebilmesi, bankalar› para yaratan kurumlar haline getirmektedir. Di¤er ülkeler-de, bankalar d›fl›nda baz› kurumlara da mevduat toplama yetkisi verilmiflken ülke-mizde bu yetki sadece ticari bankalara verilmifltir. Son y›llarda borsaya olan ilgininart›yor olmas›na ra¤men iflletmelerin çok az› bu piyasadan fayda sa¤layabilmekte-dir. Yüksek faiz ve enflasyon nedeniyle son birkaç y›la kadar tahvil ya da finans-man bonosu gibi borçlanma senetleriyle finansman sa¤lama seçene¤i iflletmeleraç›s›ndan uygun bir seçenek olmuyordu. Bunlar ve benzeri nedenlerle tasarrufla-r›n en yo¤un kullan›ld›¤› ve iflletmelerin de en fazla finansman sa¤lad›¤› kurumlarbankalar olmaktad›r.



Y›llar/Adet2010 2011

2005 2006 2007 2008 2009 2010 Eylül Eylül

Bankalar 51 50 50 49 49 49 48 48

Finansal Kiralama 84 81 68 50 47 35 47 33

Faktoring 88 86 86 81 78 76 78 76

Tüketici Finansman› 9 9 9 10 10 11 10 11

Varl›k Yönetimi 4 5 5 7 7 7 7 9

Finansal Holding fiirketleri 0 0 0 3 3 3 3 3

Sigortac›l›k 46 47 51 62 55 57 57 58

Bireysel Emeklilik 11 11 11 12 13 14 14 16

Reasürans 1 1 1 2 1 1 1 1

Di¤er Sigortac›l›k 34 35 39 48 41 42 41 41

Menk.K›ym. Arac›

Kurulufllar›101 100 104 104 103 103 103 102

Menk. K›ym. Yat›r›m Ort. 26 30 33 34 33 31 31 29

Gayrimenkul Yat.

Ortakl›klar›10 11 13 14 14 18 21 23

Giriflim Sermayesi

Yat›r›m Ortakl›klar›2 2 2 2 2 2 2 2

Portföy Yönetim fiirketleri 19 19 19 23 23 28 28 29

TOPLAM 440 440 440 439 424 420 435 423

Tablo 2.2Türk FinansSektöründe FaaliyetGösteren KuruluflSay›lar›

Kaynak: BDDK.Finansal PiyasalarRaporu-Eylül 2011

Y›llar/Milyar T2010 2011

2005 2006 2007 2008 2009 2010 Eylül Eylül %

TCMB 90,1 104,4 106,6 113,5 110 128,5 119,7 149,9 9,6

Bankalar 406,9 499,7 581,6 732,5 834 1006 927,4 1214 77,8

Finansal Kiralama 6,1 10 13,7 17,1 14,6 15,7 14,4 18,3 1,2

Faktoring 5,3 6,3 7,4 7,8 10,4 14,5 13,4 15,3 1,0

Tüketici Finansman› 2,5 3,4 3,9 4,7 4,5 6,0 5,1 8,0 0,5

Varl›k Yönetimi - - 0,2 0,4 0,4 0,6 0,5 0,8 0,1

Sigorta fiirketleri 14,4 17,4 22,1 26,5 33,3 35,1 31,8 38,3 2,5

Emeklilik fiirketleri 5,7 7,2 9,5 12,2 15,7 12,0 11,2 13,4 0,9

Menk.K›ym. Arac›

Kurulufllar›2,6 2,7 3,8 4,2 5,2 7,5 8,0 8,7 0,6

Menk. K›ym. Yat›r›m Ort. 0,5 0,5 0,7 0,6 0,7 0,8 0,7 0,7 0,0

Menk. K›ym. Yat›r›m Fon. 29,4 22 26,4 24 29,6 33,2 29,1 33,2 2,2

Gayrimenkul Yat.

Ortakl›klar›2,2 2,5 4,1 4,7 4,3 17,2 17,0 19,1 1,2

Giriflim Sermayesi

Yat›r›m Ort. 0,1 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,0

Portföy Yönetim fiirketleri 30,2 26,0 31,2 30,7 40,0 46,9 44,3 40,2 2,6

TOPLAM 591,5 697,8 806,5 972,4 1095,2 1324,2 1222,8 1559,5 100

Tablo 2.3Türk FinansSektörünün AktifBüyüklü¤ü

Kaynak: BDDK.Finansal PiyasalarRaporu-Eylül 2011

Finansal sektörle ilgili daha ayr›nt›l› bilgileri www.bddk.gov.tr ve www.tbb.org.tr adresle-rinden bulabilirsiniz.

Arac› kurumlar finansal piyasalarda hem birincil hem de ikincil piyasada arac›l›k yapmaküzere faaliyetlerine izin verilen kurumlard›r. Sermaye Piyasas› Kanunu (SPKa.) arac› ku-rulufllar› “arac› kurum ve bankalar” olarak tan›mlam›flt›r. Arac› kurumlar›n kuruluflunaSPK taraf›ndan izin verilebilmektedir. Arac› kurulufllar›n kurulufl, faaliyet ve yetkilendiril-melerine iliflkin esaslar SPK’n›n “Arac›l›k Faaliyetleri ve Arac› Kurulufllara ‹liflkin EsaslarTebli¤i” ile düzenlenmifltir.

Ülkemizde ticari bankac›l›¤›n geliflmifl olmas›n›n nedenleri nelerdir?

F‹NANSAL P‹YASALARDA DÜZENLEY‹C‹ VE DENETLEY‹C‹ KURUMLARFinansal sistemin beklenen fonksiyonlar›n› en iyi flekilde yerine getirebilmesi, sis-temin etkin bir flekilde iflleyebilmesi için finansal sistemin iflleyiflinden sorumlu dü-zenleme ve denetleme otoritelerine ihtiyaç vard›r. Temelde güven unsuruna daya-l› olan sistemde gözetim ve denetim mekanizmas› ne derece sa¤l›kl› ifllerse, kay-naklar›n uygun alanlara ve uygun zamanlarda aktar›lmas› o derece kolayl›kla ger-çekleflir. Bu ise sonuçta ülke ekonomisinin performans›n› art›rarak milli gelire yan-s›yacakt›r. Piyasa kat›l›mc›lar› ve iflleyifle iliflkin yap›lan düzenlemeler ile sonras›n-da yap›lmas› gereken denetim faaliyetlerinden sorumlu olan bu kurumlar hem fi-nansal piyasalar›n iflleyifline iliflkin ilkeleri, kurallar› belirler, hem de piyasalardagözetim ve denetim ifllevlerini yerine getirirler.

Ekonomik faaliyet alanlar› içinde faaliyetleri en fazla düzenlemelere tabi tutul-mufl, kurallara ba¤lanm›fl kesim finans kesimidir. Çünkü finansal piyasalarda yafla-nan bir sorun tüm sektörü olumsuz etkilemektedir. Sadece ulusal piyasalar de¤il,di¤er ülke piyasalar›nda yaflanan bir sorun da ülkeleri yak›ndan ilgilendirmektedir.Di¤er taraftan finansal piyasalarda faaliyet gösteren kurumlar, ço¤unlukla kendiparalar›n› de¤il, tasarruf sahiplerinin paralar›n› yönetmektedirler. Bu nedenle bukurumlar›n faaliyetlerinden pek çok kifli etkilenmektedir. Ekonomide önemli gö-revler üstlenmesi, genifl bir kesimi ilgilendirmesi, tasfiyeleri durumunda toplumabüyük zararlar vermesi nedeniyle finans kesimi üzerinde çeflitli kamu otoritelerinindenetimi ve gözetimi sözkonusudur. Ekonominin nabz›n› oluflturan finansal piya-salar, özünde kaynaklar›n ekonomiye kazand›r›lmas›nda önemli fonksiyonlar üst-lenirler.

Türkiye’de finansal piyasalar› düzenleyen ve denetleyen kurumlar olarak:• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›• Hazine Müsteflarl›¤›• Sermaye Piyasas› Kurulu• Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu• Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu say›labilir.Ülkemizde bankalar, kat›l›m bankalar›, leasing flirketleri, faktoring flirketleri ve

tüketici finansman flirketleri Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu; serma-ye piyasas› kurumlar›( arac› kurumlar, portföy yönetim flirketleri gibi) Sermaye Pi-yasas› Kurul’u; sigorta flirketleri ve bireysel emeklilik flirketleri Hazine Müsteflarl›-¤›; yetkili müesseseler (döviz bürolar› gibi) ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Banka-s› taraf›ndan denetlenmektedir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu, Bankac›l›k Kanunu ve ilgili di¤er mevzuat ileverilen yetkiler çerçevesinde tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunma-s› amac›yla, mevduat›n ve kat›l›m fonlar›n›n sigorta edilmesi, fon bankalar›n›n yö-netilmesi, mali bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yap›land›r›lmas›, devri, bir-lefltirilmesi, sat›fl›, tasfiyesi, fon alacaklar›n›n takip ve tahsili ifllemlerinin yürütül-mesi ve sonuçland›r›lmas›, fon varl›k ve kaynaklar›n›n idare edilmesi ve kanunlaverilen di¤er görevlerin ifas› için kurulmufl olup kamu tüzel kiflili¤ini haiz, idarî vemali özerkli¤e sahip bir kurulufltur.

Di¤er ülkelerdeki e¤ilime paralel olarak ülkemizde de finansal piyasalardakidüzenlemeler tasarruf sahiplerinin hak ve menfeatlerinin korunmas› amac›na yö-nelik olarak yap›lmaktad›r.

Finansal piyasalarda, haks›z rekabeti önlemek, mesleki konularda üyelerini ay-d›nlatma, piyasan›n geliflimi konusunda iflbirli¤ine gitmek gibi amaçlar do¤rultu-sunda yasayla ve gönüllülük esas›yla kurulmufl meslek birlikleri de vard›r. TürkiyeBankalar Birli¤i, Türkiye Sermaye Piyasas› Arac› Kurulufllar Birli¤i, Türkiye Kat›l›mBankalar› Birli¤i gibi çok say›da kurumlar bulunmaktad›r..

Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu ile ilgili detayl› bilgilere www.tmsf.org.tr/ adresinden ula-fl›labilir.

Finansal piyasalarda güven unsuru di¤er piyasalara göre neden daha önemlidir?

TÜRK‹YE’DE SERMAYE P‹YASASI VE BORSANIN TAR‹H‹ GEL‹fi‹M‹Türkiye’de sermaye piyasas›n›n oluflmas› ve menkul de¤erler borsas›n›n kurulma-s›nda 1854 K›r›m savafl› ile bafllayan Osmanl› borçlar› olmufltur. Osmanl› borçlan-ma tahvilleri ç›kar›lmas›yla, ‹stanbul’da etkili bir piyasa oluflmufl ve gayrimüslimbankerler Galata’da bu iflle u¤raflmaya bafllam›fl, 1864 y›l›nda bir dernek kurarakbu harekete öncülük etmifllerdir. 1866 y›l›nda Türkiye’den alacakl› olan devletlerinde deste¤i ile ‹stanbul’da “Dersaadet Tahvilat Borsas›” adl› ilk resmi Osmanl› Bor-sas› kurularak çal›flmaya bafllam›fl ve bu kurulufl Cumhuriyet dönemine kadar de-vam etmifltir. Bu borsada yerli ve yabanc› özel flirketlerin menkul de¤erleriyle bir-likte devlet tahvilleri de önemli oranda ifllem görmekteydi. Genellikle az›nl›k ban-kerlerin a¤›rl›kta oldu¤u borsa 20.Yüzy›l bafllar›nda Londra’dan sonra Avrupa’n›nen önemli borsas› özelli¤ini göstermekteydi. Borsa 1. Dünya savafl› s›ras›nda ka-panm›fl, daha sonra 1929’da isim de¤iflikli¤i yap›larak “‹stanbul Menkul K›ymetlerBorsas›” ad›n› alm›flt›r. Ancak borsa eski canl›l›¤› gösterememifltir. Borsa 1938’deAnkara’ya tafl›nm›fl; “Kambiyo, Esham ve Tahvilat Borsas›” ad›n› alm›flt›r. Ancak ifl-lem hacmi çok küçük oldu¤undan 1941’de yeniden ‹stanbul’a getirilmifltir.

1950’lerden sonra daha liberal politikalar›n uygulanmas›, 1960 ihtilalinden son-ra devletin ç›karm›fl oldu¤u tasarruf bonolar›n›n halk›n elinde birikmesi, Sirkeci’dekurulan ikincil piyasa ilk arac› kurumlar›n oluflmas›na neden olmufltur. 1970’lerdehalka aç›k flirketlerin kurulmas›, ülkede bir borsan›n kurulmas› yönünde hareket-leri bafllatm›flt›r.

1980’li y›llarda yaflanan banker olaylar›n› takiben, 1981 y›l› Temmuz ay›ndayay›nlanan 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu ile sermaye piyasas› yenidendüzenlenmifl; ‹MKB 26 Aral›k 1985 tarihinde faaliyete geçmifl, 3 Ocak 1986 tari-hinde de 41 anonim flirket ve 36 arac› kurumla ilk ifllemlere bafllam›flt›r. Borsa,Sermaye Piyasas› Kurulu’nun gözetim ve denetimi alt›ndad›r. Sermaye Piyasas›


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Kurulu yasan›n verdi¤i görevleri yerine getirmek üzere kurulmufl tüzel kiflili¤esahip kurumdur.

24 Ocak 1980 tarihinde yürürlü¤e konulan istikrar program›; Türk ekonomisive sermaye piyasas› tarihinde yeni bir anlay›fl›n, yeni bir yaklafl›m›n dönüm nokta-s› olmufltur. Bu program, serbest piyasa ekonomisinin kurallar› içinde iflleyen birekonomik sistemin oluflmas›n› amaçlam›flt›r. Bu anlay›fla paralel olarak sermaye pi-yasas›n›n geliflmesinde gerekli yasal bofllu¤un doldurulmas›na çal›fl›lm›flt›r.

Ülkemizde finansal piyasada karfl›lafl›lan en önemli problem, ekonominin ge-nel dengesi içinde düflük olan tasarruflar›n artt›r›lmas› ve bu tasarruflar›n etkin birbiçimde yat›r›mlara kanalize edilmesinde karfl›lafl›lan güçlüklerdir. 1980’li y›llarakadar bankalar sistemi ve di¤er para piyasas› kurumlar› önemli bir geliflme göster-miflse de sermaye piyasas›n›n geliflimi daha sonraki y›llarda bafllam›flt›r.

1980’li y›llardan itibaren finansal piyasalar›n serbestlefltirilmesine yönelik çoksay›da yap›sal de¤ifliklikler gerçeklefltirilmifltir. Bu tedbirler aras›nda mevduat vekredi faizlerinin piyasa güçlerince belirlenmesi ve mali kesim kurumlar›n›n olufl-mas› yer almaktad›r. 1989’da Türk Liras› konvertibl k›l›narak d›fl dünya ile mali ilifl-kilerde tam bir serbestleflmeye gidilmifltir.

Ülkemizde 2000’li y›llara kadar sermaye piyasalar›nda derinleflmeye ve finansalaraçlarda çeflitlenmeye yönelik liberalleflme çabalar›n›n özel sektörden daha çokkamu sektörüne hizmet etti¤i görülmektedir. Kamunun paraya olan ihtiyac›n›n art-mas›, piyasadaki fonlar›n önemli bir bölümünü kamuya yöneltirken, faiz oranlar›-n›n da artmas›na neden olmufltur. Yüksek faizler, iflletmelerin sermaye piyasas›n-dan faydalanmalar›n› k›s›tlarken, yüksek oranda k›sa vadeli borçla çal›flan iflletme-leri de zor durumda b›rakm›flt›r.

Tablo 2.4. Türkiye’de 1997-2010/4 döneminde ihraç edilen menkul k›ymetlerigöstermektedir. 1997 y›l›nda menkul k›ymetlerin %87’i kamu taraf›ndan, %13’üözel kesim taraf›ndan ihraç edilmiflken, 2005 y›l›na gelindi¤inde kamunun pay›artarak %90’a ulaflm›fl, özel kesimin pay› %10’a gerilemifltir. 2010 y›l› 4. ay itiba-


Tablo 2.4Menkul K›ymet Stoklar›

Kaynak:www.spk.gov.tr

Menkul K›ymet Stoklar›

MENKUL KIYMETLER 1997 2000 2005 2009 2010/04

I. ÖZEL SEKTÖR % % % % %

Hisse SenediTahvilFin. BonosuVDMKBanka Bonolar›KZOBGayrimenkul Sertifikas›

13,3012,900,100,000,200,000,000,00

15,7015,700,000,000,000,000,000,00

11,5011,500,000,000,000,000,000,00

17,6017,600,100,000,000,000,000,00

0,0018,0017,600,200,000,000,000,000,00

II. KAMU KES‹M‹ 86,74 84,27 88,50 82,36 82,02

Devlet TahvilHazine BonosuGelir Ort. Sen.Dövize End. SenetlerÖzellefltirme Tahvili

50,8033,800,000,002,10

78,704,700,000,000,90

81,606,400,000,000,50

78,903,500,000,000,00

78,803,200,000,000,00

TOPLAM 100,0 100,00 100,00 100,00 100,00

riyle kamunun pay› tekrar gerileyerek %82 olmufl, özel sektörün pay› ise %18’eyükselmifltir.

2003 y›l›ndan sonra düflen enflasyon ve faizlerle birlikte borsaya olan talep ye-niden canl›l›k kazanmaya bafllam›flt›r.

FA‹Z ORANI VE FA‹Z ORANLARININ BEL‹RLEY‹C‹LER‹Faiz günümüz dünyas›nda tüm ekonomik birimlerin en yak›ndan ilgilendi¤i de¤ifl-lenlerden biridir. Faiz oranlar›n›n düflmesi ya da yükselmesi sadece fon arz ve ta-lep edenleri de¤il tüm finansal sistemi ve ekonomiyi yak›ndan etkiler.

Genel olarak faiz, paran›n belirli bir süre için kullan›m› karfl›l›¤› olarak ödenen bedel ola-rak tan›mlan›r.

Sermaye piyasas› aç›s›ndan ele al›nacak olursa faizin üretimde kullan›lan ser-mayenin bedeli olarak dört ayr› görevi bulunmaktad›r.

Faiz, üretim faktörü olan sermayenin bedelidir: Faizin geleneksel olarakbelirtilen bu görevi bütün iktisat kitaplar›nda genifl olarak anlat›lmaktad›r.

Faiz, makro dengeyi sa¤layan önemli bir faktördür: Fonlar›n hangi faizoran›nda karfl›laflaca¤› ekonominin tümü için önemlidir. Faiz oran› para piyasas›ile reel piyasa aras›nda iliflki kurar. Sermayenin iç verim oran›yla piyasa faiz oran›aras›ndaki iliflki yat›r›m talebini etkiler. Ekonomide reel faiz oranlar›n›n afl›r› yük-selmesi yat›r›mlar›n ve buna ba¤l› olarak üretimin düflmesine neden olur.

Faiz, para talebini ve likidite tercihini etkileyen önemli bir faktördür:Tasarruf sahipleri tasarruflar› konusunda karar verirken faiz oranlar›n›n etkisi bü-yüktür; faiz oranlar› ne kadar yüksekse spekülatif para talebi de o kadar düflük ol-maktad›r.

Faiz bir maliyet unsurudur: Faiz, sermayeyi kullanan birimler aç›s›ndan birmaliyettir. ‹flletmeler ne kadar fazla sermaye ödünç al›rlarsa o kadar fazla faiz gi-derleriyle karfl›laflacaklard›r.

Nominal Faiz Oran›n› Belirleyen FaktörlerFaiz oranlar›n›n gelecekte ne olaca¤›n› bugünden tam olarak tahmin etmek müm-kün olmamakla birlikte faiz oranlar›n› nelerin, nas›l etkiledi¤ini bilmek gereklidir.

Nominal faiz oran› (piyasa faiz oran›, cari faiz oran›) reel faiz oran›yla bu ora-na ilave edilen enflasyon ve risk primlerinden oluflur. Bu iliflki flu flekilde ifadeedilebilir:

i = Nominal faiz oran›i’ = Reel faiz oran› (gerçek faiz oran›)EP = Enflasyon primiÖP= Ödenmeme risk primiLP = Likidite primiVP = Vade risk primini ifade etti¤inde;i = i’+EP+ÖP+LP+VP yaz›labilir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Reel faiz oran›: Enflasyon beklentisinin olmad›¤› ve riskin s›f›r oldu¤u du-rumdaki faiz oran›n› ifade eder. Reel faiz oranlar› zaman içinde ekonomik koflul-lara ba¤l› olarak de¤iflir. Reel faizler, yat›r›mc›lar›n yat›r›m f›rsatlar›n›n getiri oran›-n›n ve tasarruf sahiplerinin bugünkü tüketimle gelecekteki tüketim aras›ndaki tü-ketim tercihlerinin bir fonksiyonudur. Reel faiz oran›n› tam olarak belirlemek zor-dur. Finansal piyasalarda faiz oran› fon arz›yla fon talebinin karfl›laflmas›yla oluflur.Faiz oran›yla fon talebi ters yönde, fon arz› ile ayn› yönde hareket eder. Di¤er birifade ile, di¤er koflullarda de¤iflme olmaks›z›n faiz oranlar› artt›¤›nda fon arz› artar-ken, fon talebi düflme yönünde hareket eder.

Enflasyon primi: Nominal faiz oranlar›n› etkileyen faktörlerden en önemlisienflasyondur. Enflasyon yükseldi¤inde genellikle nominal faiz oranlar› da yükse-lir. E¤er nominal faiz oran› enflasyonun gerisinde kal›rsa tasarruflar eriyece¤indenyat›r›mlar olumsuz etkilenecektir. Dolay›s›yla enflasyon ortamlar›nda fon arz eden-ler, enflasyonun olumsuz etkisinden kurtulmak için reel faize enflasyon pirimi ila-ve ederler. Ödenmeme riskinin olmad›¤› k›sa vadeli devlet bankalar›n›n nominalfaiz oran›, reel faize enflasyon primi ilave edilerek bulunur.

i=i’+EPÖrne¤in reel faiz oran› % 4 ve beklenen enflasyon % 6 ise bir y›l vadeli devlet

nominal faiz oran› %10 olacakt›r.Burada reel faize ilave edilen enflasyon priminin gelecekteki enflasyon beklen-

tisine dayal› oldu¤unu unutmamak gerekir. Geçmiflteki enflasyon oran› gelecekte-ki enflasyon oran›ndan farkl› olabilir. Dolay›s›yla reel faize ilave edilecek enflas-yon primi gelecekte beklenen enflasyon oranlar› dikkate al›narak bulunmal›d›r. Biry›l vadeli bono için enflasyon oran›n› tahmin etmek zor olmamakla birlikte, 15 y›lvadeli bir bono için bu tahmini yapmak oldukça zordur. Bu durumda genelliklebono vadesi boyunca ortalama bir enflasyon oran› kullan›lmaktad›r.

Ödenmeme Risk Primi: Ödenmeme riski, sa¤lanan fonlar için faizin ya daanaparan›n vadesinde ödenmesiyle ilgilidir. Fonlar›n geri ödenmeme riski artt›¤›ölçüde ilave edilecek prim de artacakt›r. Örne¤in uzun vadeli devlet tahvili ile özelsektör tahvilleri için afla¤›daki faizler uygulan›yor olsun.

Nominal FaizDevlet tahvili %15I. ‹flletme (AAA) %17II. ‹flletme (AA) %19III. ‹flletme (A) %22

Bir ekonomide genellikle bir y›ll›k devlet tahvili faiz oran›, risksiz faiz oran› ola-rak kabul edilir. Bu devletin ald›¤› krediyi geri ödeyece¤i, para basma yetkisininolmas› nedeniyle geri ödenmeme riskinin olmayaca¤› varsay›m›ndan kaynaklan›r.

Buna göre, vade, likidite ve di¤er özellikleri benzer olan yukar›da verilen tah-villerin nominal faizleri aras›ndaki farkl›l›klar ödenmeme risk primini oluflturur.

Örne¤in I. iflletmenin ödenmeme risk primi ÖP = %17-%15 = %2; II. ‹flletmenin%4; III. ‹flletmenin %7 olmaktad›r.

Likidite Primi: Finansal varl›klar›n likiditesiyle bu varl›klar›n k›sa zamanda vede¤erinden önemli bir fley kaybetmeksizin paraya dönüfltürülebilme durumu kas-tedilmektedir. Likiditesi yüksek finansal varl›klar kolayl›kla al›n›p sat›labilirler.E¤er finansal varl›¤›n likiditesi yüksek de¤ilse, yat›r›mc›n›n reel getiri oran›na liki-dite primi ilave etmesi gerekecektir.


Vade Riski Primi: Genellikle vade uzad›kça finansal varl›kla ilgili olarak faizve anaparan›n ödenmeme riski artar. Örne¤in di¤er özellikleri ayn› olan iki tahvi-lin vadeleri farkl› olsun. Uzun vadeli tahvilin riski k›sa vadeli tahvile göre dahayüksek olacakt›r. Dolay›s›yla vade uzad›kça faize bir risk priminin ilave edilmesikaç›n›lmaz olmaktad›r.

Yukar›da nominal faiz oran›n› etkileyen temel faktörler konusunda bilgi veril-di. Bunlardan baflka, hükümetlerin uygulam›fl olduklar› mali politikalar ve kon-jonktürel durum da nominal faiz oranlar›n› etkileyen önemli faktörlerdir. Örne¤inpara arz›n›n artt›r›lmas› hem ekonomik aktivite düzeyini hem de enflasyonu önem-li oranda etkileyecektir.

E¤er hükümetler ekonomiyi canland›rmak isterlerse para arz›n› artt›r›rlar. Böy-le bir politikan›n ilk etkisi faiz oranlar›n›n düflmesi fleklinde kendini gösterecektir.Ancak bu, enflasyon beklentisini artt›raca¤› için faiz oranlar› tekrar yükselecektir.Hükümetlerce uygulanan vergi politikalar› da nominal faizleri etkiler. Vergi yüküartt›kça faiz oranlar›n›n da artmas› do¤ald›r. Baz› finansal varl›klar vergiye konuiken, baz›lar› vergiye konu de¤ildir; ya da daha düflük vergi uygulamas›na tabidir.Konjonktürel durum da faiz oranlar›n› etkiler. Ekonominin daralma dönemlerindeyat›r›mlar duraklayaca¤›ndan fon talebi azalmaktad›r. Bu ise faiz oranlar›n› düflü-rürken ekonominin canlanma dönemlerinde faiz oranlar› da yükselme e¤iliminegirecektir.



8�A M A Ç

Finansal piyasalar›n fonksiyonlar›n› ve finansalyönetimle iliflkisini aç›klamak.Finansal piyasalar›n temel fonksiyonu fon arz vetalebini karfl›laflt›rarak fon aktar›m›n› gerçeklefltir-mektir. ‹flletmeler amaçlad›klar› yat›r›mlar› sadecekendi içsel kaynaklar›yla gerçeklefltiremezler. ‹fl-letmeler az ya da çok d›flsal kaynaklar› kullanmakdurumundad›r. Dolay›s›yla finansal piyasalarla ifl-letmeler aras›nda sürekli bir fon ak›fl› vard›r. Fi-nansal piyasalar›n üç temel fonsiyonu flunlard›r:• Fiyat belirleme,• Likidite sa¤lama,• Bilgi elde etme maliyetini düflürmek.

Finansal sistemin unsurlar›n› tan›mlamak.Finansal piyasalar; fon arz edenler ve fon talepedenler yan›nda fon ak›mlar›n› düzenleyen ku-rumlar, fon ak›m›n› sa¤layan finansal varl›klar;piyasalar›n adil, fleffaf, ve güven ortam› içindeçal›flmas›n› sa¤layacak hukuki ve idari kurallar-dan oluflan bir sistemdir.

Finansal piyasa türlerini aç›klamak.Finansal piyasalar;• Para piyasas›-sermaye piyasas›, • Birincil ve ikincil piyasalar,• Organize piyasalar-organize olmayan piyasalar,• Borç piyasas› ve öz sermaye piyasas›,• Spot piyasa-vadeli piyasalar fleklinde s›n›flan-

d›r›labilir.

Yat›r›m ve finansman araçlar›n›n özellikleriniaç›klamak.Finansal varl›klar farkl› özelliklere sahiptir Buözellikler;• Getiri, • Riskin tahmin edilebilirli¤i,• Vade,• Paraya çevrilebilirlik,• Bölünebilirlik özellikleridir.

Finansal kurumlar›n fonksiyonlar›n› aç›klamak.Finansal arac› kurumlar›n sa¤lad›¤› faydalar› flubafll›klar alt›nda toplanabilir:• Maliyetleri azaltmak,• Miktar ayarlamas› yapmak,• Vade ayarlamas› yapmak,• Risk ayarlamas› yapmak,• Finansal dan›flmanl›k hizmeti sunmakt›r.

Finansal piyasalarda düzenleyici ve denetleyicikurumlar›n önemini aç›klamak. Finansal piyasalarda yaflanan bir sorun tüm sek-törü yak›ndan etkilemektedir. Di¤er taraftan fi-nansal piyasalarda faaliyet gösteren kurumlar,

ço¤unlukla kendi paralar›n› de¤il, tasarruf sahip-lerinin paralar›n› yönetmektedirler. Ekonomideönemli görevler üstlenmesi, genifl bir kesimi ilgi-lendirmesi, tasfiyeleri durumunda topluma bü-yük zararlar vermesi nedeniyle finans kesimi üze-rinde çeflitli kamu otoritelerinin denetimi ve gö-zetimi kaç›n›lmazd›r. Türkiye’de Finansal Piyasalar› Düzenleyen ve De-netleyen Kurumlar;• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›,• Hazine Müsteflarl›¤›,• Sermaye Piyasas› Kurulu,• Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu,• Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu kurumlar› ola-

rak say›labilir.

Türkiye’de sermaye piyasas›n›n geliflimi aç›k-lamak.1854 K›r›m savafl› ile bafllayan Osmanl› borçlar›,Türkiye’de sermaye piyasas›n›n oluflmas›nda vemenkul k›ymet borsas›n›n kurulmas›nda enönemli rolü oynam›flt›r. 1866 y›l›nda ‹stanbul’da“Dersaadet Tahvilat Borsas›” kurulmufl ve bu bor-sa Cumhuriyet dönemine kadar devam etmifltir.Uzun y›llar önemli geliflme görülmeyen sermayepiyasalar›nda 1980 y›l›nda yaflanan banker olay-lar›n› takiben, 1981 y›l› Temmuz ay›nda yay›nla-nan 2499 say›l› Sermaye Piyasas› Kanunu ile ser-maye piyasas› yeniden düzenlenmeye çal›fl›lm›fl,26 Aral›k 1985 tarihinde borsa faaliyete bafllam›fl-t›r. Borsa, Sermaye Piyasas› Kurulu’nun gözetimve denetimi alt›nda, Sermaye Piyasas› Kanunu-nun verdi¤i görevleri yerine getirmektedir. 24 Ocak 1980 tarihinde yürürlü¤e konulan istik-rar program› sermaye piyasas› tarihinde yeni biranlay›fl›n, yeni bir yaklafl›m›n dönüm noktas› ol-mufl; 1980’li y›llara kadar bankalar sistemi ve di-¤er para piyasas› kurumlar› önemli bir geliflmegöstermiflse de sermaye piyasas›n›n esas geliflimi1980’li y›llardan daha sonra bafllam›flt›r.

Faiz oran›n› ve faiz oranlar›n›n belirleyicileriniaç›klamak.Faiz, paran›n kullan›m hakk›n›n devredilmesikarfl›l›¤› al›nan bir bedeldir.Piyasa faiz oranlar›n›n bileflenleri flunlard›r:• Reel faiz oran›,• Enflasyon primi,• Ödenmeme risk primi,• Likidite primi,• Vade riski primidir. Belirtilen temel faktörler yan›nda hükümetlerinuygulam›fl olduklar› vergi politikalar› ve konjonk-türel durum da nominal faiz oranlar›n› etkileyenönemli faktörlerdir.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç

6�A M A Ç

7�A M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi otofinansman kayna¤›d›r? a. Da¤›t›lan kârlarb. Yedeklerc. Ödenen vergilerd. Ödenen anapara paylar›e. Ödenen faizler

2. Afla¤›dakilerden hangisi finansal piyasalar›n ifllevle-rinden biri de¤ildir?

a. Fiyat belirlemeb. Getiri oran›n› belirlemec. Likidite sa¤lamad. Bilgi edinme maliyetini düflürmee. Vade ayarlamas› yapma

3. Afla¤›dakilerden hangisi finansal piyasalar›n vadedikkate al›narak yap›lan bir s›n›fland›rmas›d›r?

a. Organize piyasab. Spot piyasac. Sermaye piyasas›d. Vadeli piyasae. Birincil piyasa

4. Afla¤›dakilerden hangisi finansal piyasalar›n finansalvarl›klar›n niteli¤ine göre yap›lan bir s›n›fland›rmas›d›r?

a. Borç piyasas›b. Spot piyasac. Sermaye piyasas›d. Vadeli piyasae. Birincil piyasa

5. Afla¤›dakilerden hangisi para piyasas› finansal araç-lar›ndan biri de¤ildir?

a. Finansman bonosub. Banka kredileric. Ticari senetlerd. Tahvillere. Hazine bonolar›

6. Afla¤›dakilerden hangisi sermaye piyasas› finansalaraçlar›ndan biri de¤ildir?

a. Özel sektör tahvillerib. ‹mtiyazl› hisse senetleric. Hisse senedine dönüfltürülebili tahvillerd. Hisse senetlerie. Varl›¤a dayal› menkul k›ymetler

7. Afla¤›dakilerden hangisi likiditesi en yüksek finansalvarl›kt›r?

a. Devlet tahvilib. Özel sektör hisse senetleric. Finansman bonolar›d. Hazine bonolar›e. Varl›¤a dayal› menkul k›ymetler

8. Afla¤›dakilerden hangisi sigorta flirketlerinin düzen-lenmesi ve denetlenmesinden sorumlu kurumdur?

a. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas›b. Hazine Müsteflarl›¤›c. Sermaye Piyasas› Kurulud. Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumue. Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu

9. Arac› kurumlar›n denetlenmesinden sorumlu kurumafla¤›dakilerden hangisidir?

a. Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumub. Sermaye Piyasas› Kuruluc. Hazine Müsteflarl›¤›d. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankas›e. Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu

10. Afla¤›dakilerden hangisi finansal varl›¤› ihraç edenkurumun mali yap›s›na ba¤l› olarak belirlenen risk pri-midir?

a. Likidite risk primib. Reel faiz oran›c. Enflasyon pirimid. Ödenmeme risk primie. Vade risk primi



Mevduat faizi düflebilir, kâr belirsiz

Akbank Genel Müdürü Akkurt, kredilerde % 15 büyü-

me beklerken, mevduat faizlerinin düflebilece¤ini söy-

ledi. 2012’de Merkez Bankas›’n›n daha öngörülebilir

politikalar izlemesini bekledi¤ini söyleyen Akkurt, kâr-

l›l›k üzerinde bask› oluflturan unsurlar›nda azalt›lmas›

gerekti¤ini belirtti.

Akkurt, “ Al›nan önlemler nedeniyle bankac›l›k sektö-

ründe 8 milyar lira kâr kayboldu. Bu para kredilere,

özellikle s›f›rdan yat›r›mlara yönlendirilebilirdi. 2012’de

zorunlu karfl›l›klar indirilip karfl›l›klara faiz ödenebilir”

dedi. 2011’de bankac›l›k sektöründe kârl›l›¤›n, 2010’nun

alt›nda kalaca¤›n› kaydederken, 2012 kârl›l›¤›n› tahmin

etmenin güç oldu¤unu belirtti.

MEVDUAT FA‹Z‹ ARTMAZ

2012’de mevduat faizlerinde art›fl beklemedi¤ini kayde-

den Akkurt, “Art›fl olsa bile bu k›sa süreli olur. Hatta

ben y›lsonu nedeniyle yükselmifl mevduat faizlerinin

bir miktar gerileyebilir.” öngörüsünde bulundu. Akkurt,

Merkez Bankas› aç›klamalar›ndan da önümüzdeki dö-

nemde faizlerin 0.5-1 puan düzeyinde düflüfl olabilece-

¤i izlenimi ald›klar›n› sözlerine ekledi. Akkurt yine de

yat›r›mc›lar için mevduat›n ve iyi flirketlerin ç›kard›¤›

tahvillerin güvenli liman olaca¤›n› söyledi. Kredilere

yönelik de beklentilerini aç›klayan Akkurt, kredilerin

sektörel bazda 2012’de yüzde 15 oran›nda artmas›n›

beklediklerini, Akbank’›n kredi büyümesinin de bu dü-

zeylerde olabilece¤ini belirtti.

SEND‹KASYON FA‹ZLER‹ ARTAR

Avrupa borç krizine yönelik olarak Avrupa Merkez Ban-

kas›’n›n (AMB) att›¤›n› son ad›mlar› hat›rlayan Akkurt,

bankalar›n sendikasyon kredilerinde sorun yaflanmas›-

n›n beklemedi¤i söyledi. Akkurt, “AMB son hareketler-

le 1 trilyon euro likidite sa¤lad›. Ben bunun 2 trilyon

euroya ç›kaca¤›n› düflünüyorum. O nedenle sendikas-

yon kredilerinde sorun ç›kmaz ama faiz oranlar› bir

miktar artabilir” de¤erlendirmesinde bulundu.

KARTTAN KAÇAN ‹HT‹YACA SI⁄INIYOR

Akkurt, ekonomi yönetiminin kredi kartlar›na tek limit

getirilmesine yönelik çal›flmalar›n› ise flöyle de¤erlen-

dirdi: Aç›klamalardan henüz net bir fley anlamad›m. An-

lafl›lan biraz uzun sürece¤i. Ama önemli olan kredilerin

do¤ru yönlendirilmesidir. Kredi kart›ndan kaçan ihtiyaç

kredisine s›¤›n›yor.Kredi kartlar› konusunda Rekabet

Kurumu’nun bafllatt›¤› soruflturmaya de¤inen Akkurt,

“Bankac›lar her fleye ra¤men rekabet etmeye devam

ediyor” dedi.

Kaynak: Bloomberg HT/ 30.12.2011

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalar ve Fi-

nansal Yönetim” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.

2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal piyasalar ve Fi-nansal Yönetim” konusunu yeniden gözden ge-çiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalar›n S›n›f-land›r›lmas›” konusunu yeniden gözden geçiri-niz.

4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalar›n S›n›flan-d›r›lmas›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yat›r›m ve Finansman Araç-lar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yat›r›m ve Finansman Araç-lar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yat›r›m ve Finansman Araç-lar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalarda Dü-zenleyici ve Denetleyici Kurumlar” konusunuyeniden gözden geçiriniz

9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Piyasalarda Dü-zenleyici ve Denetleyici Kurumlar” konusunuyeniden gözden geçiriniz

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faiz Oran› ve Faiz Oran›n›nBelirleyicileri” konusunu yeniden gözden geçi-riniz.


”

“


S›ra Sizde 1

Finansal piyasalar›n en önemli ifllevlerinden biri finan-sal varl›klar›n fiyat›n› belirlemesidir. Finansal piyasalar-da ne kadar çok al›c› ve sat›c› varsa, ne kadar çok ifllemgerçeklefliyorsa finansal varl›¤›n fiyat› o derece do¤rubelirlenecektir. Finansal varl›klar›n do¤ru fiyatlanmas›,yat›r›mc›lar›n aldat›lma olas›l›¤›n› azaltarak, piyasayaolan güveni art›cakt›r. Di¤er taraftan do¤ru fiyatlama,bu finansal varl›klar› ihraç eden firmalar aç›s›ndan daönemlidir. Yeni ihraçlarda finansal piyasada oluflan fi-yatlar›n baz al›nmas› ihrac›n baflar›s›n› art›racakt›r.

S›ra Sizde 2

Borç piyasalar›ndan sa¤lanan fonlar iflletme aç›s›ndansüreli bir kaynakt›r. Di¤er bir anlat›mla borçlar›n vade-si vard›r ve bu vadenin içerisinde veya sonundan anapara ve faiz ödemesi sözkonusudur. Buna karfl›l›k öz-kaynaklar iflletme aç›s›ndan süresiz niteliktedir ve hissesenedi yoluyla sa¤lanan fonlar›n vadesi ve geri ödenmezorunlulu¤u yoktur.

S›ra Sizde 3

Yat›r›mc›lar aç›s›ndan devlet tahvili ve hazine bonosurisksiz yat›r›m araçlar›d›r. Çünkü devletin ç›karm›fl oldu-¤u bu menkul k›ymetlerde geri ödenmeme durumu sözkonusu de¤ildir. Özel sektör tahvili ve finansman bono-lar› ise borçlanma araçlar›d›r ve vadesi sonunda ana pa-ra ve faizin ödenmesi gerekir. Hisse senetleri ise ortak-l›k hakk› verir ve kâr pay› ödenmemesi durumunda biryapt›r›m söz konusu de¤ildir. Bu durumda yat›r›mc›laraç›s›ndan en risklisi özel sektör hisse senetleridir.

S›ra Sizde 4

Türkiye’de finansal sistemin aktiflerinin yüzde 77,8’initicari bankalar oluflturmaktad›r. Di¤er bir anlat›mla, fi-nansal sistem bankac›l›k odakl› olarak geliflmifltir. Bu-nun nedeni tasarruflar›n azl›¤› ve sermaye piyasas›naolan güven eksikli¤idir. Bununla birlikte kamu iç borç-lanma ihtiyac›n›n yüksek olmas› sermaye piyasas›n›nda yeterince geliflmesini engellemifltir.

S›ra Sizde 5

Finansal piyasalara olan güvenin azalmas› bu piyasayaarz edilen fonlar›n sistemden uzaklaflmas›na ve fonlar›nyast›k alt›na gitmesine neden olur. Böyle bir durumdafon arz ve talebi etkin bir biçimde karfl›laflamaz ve faizoranlar› yükselir. Böyle bir durum ise yat›r›mlar›n azal-mas›na neden olur.

Ayd›n, Nurhan, Mehmet Baflar ve Metin Coflkun (2010).

Finansal Yönetim, Detay Yay›nc›l›k, Ankara.Bolak, Mehmet.(2001). Sermaye Piyasas› Menkul K›y-

metler ve Portföy Analizi, Beta Bas›m Yay›m Da-¤›t›m A.fi.‹stanbul.

Brealey, A. Richard ve Di¤erleri (2007) ‹flletme Finan-

s›n›n Temelleri (Çev: Ünal Bozkurt ve Di¤erle-ri),Literatür Yay›nc›l›k, ‹stanbul.

Fabozzi, J. Frank ve Di¤erleri (1998) Foundations of

Financial Markets and Institutions ( II. Bask›)Prentice-Hall International Inc.New Jersey.

Gürsoy, Cudi Tuncer (2007) Finansal Yönetim ‹lkele-

ri, Do¤ufl Üniversitesi yay›nlar›, ‹stanbul.Karan, Mehmet Baha. (2011). Yat›r›m Analizi ve Port-

föy Yönetimi, Gazikitabevi Tic.Ltd.fiti, Ankara.Ross, A. Stephan, ve Di¤erleri (2005) Fundamentals of

Corporate Finance (III. Bask›)Mc Graw-Hill Irwin,Boston.

www.tcmb.gov.trwww.spk.org.trwww.bddk.org.trwww.tbb.org.trwww.imkb.gov.tr

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra,Paran›n neden zaman de¤erine sahip oldu¤unu aç›klayabilecek,Finansal ifllemlerde basit faiz hesaplamalar›n› yapabilecek,Finansal ifllemlerde bileflik faiz hesaplamalar›n› yapabilecek,Efektif faizi ve reel faizi hesaplayabilecek,Eflit taksitlerle ödemelerde bugünkü ve gelecekteki de¤er hesaplamalar›n›yapabilecek,Borç geri ödemeleriyle ilgili hesaplamalar› yapabileceksiniz.

‹çindekiler

• Paran›n Zaman De¤eri• Faiz• Basit Faiz• Bileflik Faiz• Nominal Faiz

• Efektif Faiz• Reel Faiz• Gelecekteki De¤er• Bugünkü De¤er• Eflit Taksitli Ödemeler

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

��

�

Finansal Yönetim-I

• G‹R‹fi• PARA NEDEN ZAMAN DE⁄ER‹NE

SAH‹PT‹R?• BAS‹T FA‹Z HESAPLAMALARI• B‹LEfi‹K FA‹Z HESAPLAMALARI• NOM‹NAL FA‹Z, EFEKT‹F FA‹Z VE

ENFLASYON• Efi‹T TAKS‹TL‹ ÖDEMELER

(ANÜ‹TELER)• BORÇ GER‹ ÖDEMELER‹


Paran›n Zaman De¤eri

G‹R‹fi‹flletmelerde finansal kararlar›n, iflletme de¤erini maksimize edecek flekilde veril-mesi gerekti¤i daha önceki ünitelerde de ifade edilmifltir. Bu amac›n gerçeklefltiril-mesi için çeflitli finansman ve yat›r›m alternatiflerinin karfl›laflt›r›larak iflletme de¤e-rini maksimize edecek seçene¤in belirlenmesi gerekmektedir. ‹flletmeler gibi kifli-ler de; “nereden kredi bulabilirim, hangi kredinin maliyeti daha uygundur” gibi fi-nansman kararlar›yla ve “nereye, ne tür yat›r›m yapabilirim” gibi yat›r›m kararlar›y-la karfl› karfl› karfl›yad›r. Paran›n zaman de¤eri ile ilgili hesaplamalar› bilmeksizinbu tür sorulara rasyonel cevaplar verilemez. Bu ünitede bu tür sorulara uygun ce-vaplar›n verilmesinde anahtar rolü oynayan paran›n zaman de¤eri ilgili hesapla-malar üzerinde durulacakt›r.

PARA NEDEN ZAMAN DE⁄ER‹NE SAH‹PT‹R?Paran›n zaman de¤eri, para ak›fllar›n›n farkl› zaman noktalar›nda olmas›ndan kay-naklanmaktad›r. Farkl› zaman noktas›nda al›nan ya da verilen ayn› miktardaki pa-ra, ayn› de¤erde de¤ildir. Bugün ya da 1 ay sonra T1.000 alman›z söz konusu ol-sa, hangi seçene¤i tercih edersiniz? Para miktar› ayn› oldu¤una göre, do¤al olarakT1.000 ‘yi bugün almay› tercih edersiniz. Araya 1 ay de¤il de daha uzun süre gir-di¤inde, bugün al›nacak T1.000 ile daha sonra al›nacak T1.000 aras›ndaki farkl›l›kdaha büyük olacakt›r. Bugün al›nacak paray›, sonraki bir zamanda al›nacak para-dan daha de¤erli k›lan fley zamand›r. Çünkü al›nan ya da verilen paran›n o günkükullan›m hakk›ndan vazgeçilmesinin bir bedeli olmal›d›r. Bu bedel, paran›n zamande¤erinden do¤maktad›r. Faiz; paray› sunanlar aç›s›ndan bugünkü kullan›m hak-k›ndan vazgeçmenin getirisi; paray› talep edenler aç›s›ndan da, gelecekte kullan›-lacak paray› bugünden kullanman›n bir bedelidir. Faizi, paran›n fiyat› olarak ta-n›mlamak da mümkündür.

Enflasyonla faiz kar›flt›r›lmamal›d›r. Enflasyonist ortamlarda faiz oranlar›n›n ar-t›yor olmas› do¤ald›r. Ancak; enflasyon s›f›r bile olsa faiz olmal›d›r. E¤er piyasadafaiz oran› enflasyon oran›na eflit ise, paran›n bugünkü kullan›m hakk›n› baflkas›nadevretmenin bir bedeli olmayacakt›r. Enflasyon oran› piyasa faiz oran›ndan yük-sek ise, di¤er bir ifade ile negatif faiz varsa, paras›n› borç verenin paray› verdi¤igünkü de¤erinden daha az›na raz› olmas› gerekir. Bu durum ise hem tasarruflar›hem de yat›r›mlar› olumsuz etkileyecektir.

Paran›n Zaman De¤eri

Yat›r›m ve kredi ifllemlerinde enflasyon d›fl›nda likidite, ödenmeme, vade gibifaktörler de faiz oranlar›n› etkilemektedir. Risk artt›kça uygulanacak faizin de artma-s› gerekir. Araya giren zaman›n uzamas›, riski artt›ran en önemli etken olmaktad›r.Uzun vadeli borç vermede ya da uzun vadeli yat›r›mlarda beklenen faizin ya da ge-tiri oran›n›n daha yüksek olmas›n›n temel nedeni, vadeyle artan risktir.

Faiz oranlar›yla tasarruflar aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?

BAS‹T FA‹Z HESAPLAMALARIParan›n zaman de¤erinin hesaplanmas›nda basit ya da bileflik faiz yöntemi kul-lan›labilir. Genellikle k›sa vadeli (bir y›la kadar) finansal ifllemlerde basit faiz, uzunvadeli (bir y›ldan daha uzun) ifllemlerde bileflik faiz kullan›lmaktad›r. Bununla bir-likte günümüzde k›sa vade ya da uzun vade anlay›fl›n›n ülkelere ve piyasan›n özel-liklerine göre de¤iflmesi nedeniyle k›sa vadeli ifllemlerde de bileflik faiz uygulama-s› yayg›nl›k kazanm›flt›r.

Basit faizde, ödenecek faiz (borç para alma durumunda) ya da kazan›lacak fa-iz (para yat›rma durumunda) ayn› anapara üzerinden hesaplan›r.

Basit faiz yönteminde kullan›lacak semboller flu flekilde tan›mlanabilir:I = Basit faiz tutar›,P = Anapara (bafllang›ç sermayesi, iflleme konu olan para), i = Faiz oran›,t = Zaman, süre.Anapara, herhangi bir faiz iflleminde al›flverifle konu olan, faizi hesaplanacak

paray› ifade eder. Süre ya da vade, paran›n kullan›ld›¤› süreyi ifade eder. Basit fa-izli borçlanmalarda faiz, sürenin tamam› için ayn› anapara üzerinden hesaplan›r.Di¤er bir ifadeyle anapara sabit olup, faiz, ifllem döneminin sonunda ödenir. Da-ha sonraki bölümlerde incelenecek olan bileflik faizde ise faiz anaparaya kat›l›r.Dolay›s›yla faiz, her devre de¤iflen paralar üzerinden hesaplan›r.

Faiz oranlar› genellikle y›ll›k olarak ifade edilir. Faiz oran›nda, herhangi bir dö-nem belirtilmemiflse daima y›ll›k olarak anlafl›lmal›d›r. Y›ldan daha k›sa devreler-den bahsedilecekse, bu devreye ait faiz oran› özellikle belirtilmifl olmal›d›r. Örne-¤in; ayl›k faiz oran› %3, alt› ayl›k faiz oran› %6 gibi. Basit faiz ile ilgili ifllemlerdeafla¤›daki temel formülden faydalan›labilir:

I = P * i * t

Burada faiz oran› ile sürenin uyumlu olmas›na dikkat edilmelidir. E¤er faiz ora-n› y›ll›k olarak verilmiflse süre de y›ll›k; faiz oran› ayl›k ya da günlük olarak veril-miflse, süre de ayl›k ya da günlük olarak ele al›nmal›d›r.

Bir kredi kurumuna T10.000 % 12 faiz oran›yla yat›r›lm›flt›r:a) Bu paran›n 1.y›l sonundaki faizini,b) Bu paran›n 3.ay sonundaki faizini,c) Bu paran›n 95 gün sonraki faizini hesaplay›n›z.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Basit Faiz: Faizin, ayn›anapara üzerindenhesapland›¤› faizhesaplama fleklidir.

Bileflik Faiz: Faizin her devrede¤iflen parçalar üzerindenhesapland›¤› faizhesaplama fleklidir.

Ö R N E K

Çözüm:a) P = T10.000

i = 0,12 (y›ll›k)t = 1 (y›l)I = ?I = 10.000 * 0,12 * 1I = T1.200

b) t = 3 ay = 3/12 y›lI = ?I = 10.000 * 0,12 * 3/12I = T300

c) t = 95 gün = 95/360 y›lI = ?I = 10.000 * 0,12 * 95/360I = T317

T5.000.000’lik bir krediye 4 ayda T125.000 faiz ödenirse uygulanan y›ll›k faizoran› ne olur?

Çözüm:P = T5.000.000 . I = P * i * tt = 4 ay = 4/12 y›l 125.000 = 5.000.000 * i * 4/12I = T125.000 i = 0,075(i=?) i = %7,5

Hesaplamalarda virgülden sonra yuvarlama yap›ld›¤›nda, virgülden sonra gelen say› 5 ve da-ha büyük ise virgülden önceki say› bir art›r›lm›fl, 5’den küçükse bir de¤ifliklik yap›lmam›flt›r.

%6 faiz uygulayan bir bankaya T50.000 ne kadar süreyle yat›r›ls›n ki, T500 faiz getirisisa¤lans›n?

Basit Faizde Gelecekteki De¤erBir paran›n, belirli bir süre sonunda, belirli bir faiz oran›yla bulaca¤› de¤ere bu pa-ran›n gelecekteki de¤eri denir. Di¤er bir ifade ile anaparaya faiz ilave edildi¤indeanaparan›n gelecekteki de¤eri bulunur. Gelecekteki de¤er “S” ile ifade edilirse;

S = P + I olur.

“I”’n›n yerine efliti konuldu¤unda; S = P + P * i * t S = P (1 + i * t) olur.

Bir iflletme bir kredi kurumundan 6 ay süreyle T35.000 ’lik kredi al›yor. Faiz oran›%8 oldu¤una göre sürenin sonunda ödenmesi gereken toplam para ne olacakt›r?

Çözüm:P = T35.000i = %8t = 6 ay = 6/12 y›lS = ?S = P (1 + i * t)S = 35.000(1 + 0,08 * 6/12)S = T36.400

593. Ünite - Paran›n Zaman De¤er i

Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Ö R N E K

Gelecekteki de¤er:Birparan›n faiz kazand›ktansonra ulaflaca¤› de¤er.

Bir iflletme bir bankadan 8 hafta için, % 13 faizle T40.000 kredi alm›flt›r.a) ‹flletme kaç T geri ödemede bulunacakt›r?b) ‹flletme ne kadar faiz ödeyecektir?

Çözüm:P = T40.000i = %13t = 8 hafta = 8/52 y›lS = ?

a) S = P (1 + i * t)S = 40.000 (1 + 0,13 * 8/52)S = T40.800

b) I = S-P=40.800-40.000 = T800

Basit Faizde Bugünkü De¤erBugünkü paran›n gelecekteki de¤eri gibi, gelecekteki bir paran›n bugünkü de¤eride hesaplanabilir. Gelecekteki bir de¤erin bugünkü de¤erini bulmaya iskontola-ma da denir. Finansal kararlarda iskontolama ifllemleriyle s›k s›k karfl›lafl›l›r. Gele-cek bir tarihteki paran›n flimdiki de¤erini bulmada ya da senetlerin vade tarihindenönce paraya dönüfltürülmesinde iskontolama ifllemleri yap›lacakt›r. Bugünkü de¤er, gelecek de¤erle ilgili eflitlikten faydalan›larak;

S = P (1 + i * t) fleklinde yaz›labilir.

Bir iflletmenin 6 ay sonra alaca¤› T100.000 yerine bugün hangi de¤erde bir para-y› kabul etmelidir? Piyasa faiz oranlar›%16’d›r.

Çözüm:S = T100.000i = %16t = 6 ay = 6/12 y›l

Bir makine 3 ay vadeli olarak T50.000‘ye, 6 ay vadeli olarak T55.000’ye al›nabiliyor. Faizoran› %10 oldu¤una göre makinenin ne flekilde al›nmas› avantajl› olacakt›r?

‹ster yat›r›mlar, ister finansman kararlar›yla ilgili olsun her bir seçenek farkl› zamanlar-da, farkl› büyüklükte nakit girifl ve ç›k›fllar›na neden olur. Bu durumda bu alternatiflerinkarfl›laflt›r›labilmesi için nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n karar verme zaman›ndaki (ayn› zamannoktas›ndaki) de¤erleri bulunmal›d›r.

Basit faizle ilgili hesaplamalar iflletmelerin özellikle senet iskonto ettirmelerin-de (senet k›rd›rma) ve para piyasas› araçlar›n›n al›m-sat›m›nda s›kça kullan›l›r.

PS

(1+ i t)100.000

(1+ 0,16* 6 / 12)=

×= =

92 593. almas gı eerekecektir.T

PS

(1 i t) =

+ ×


Ö R N E K

‹skontolama:Gelecekteki birde¤erin, belirli bir iskontooran›yla indirgenerekbugünkü de¤erinihesaplama ifllemidir.

Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3 S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



92 gün vadeli, T500.000 nominal de¤erli bir hazine bonosu için yat›r›mc›n›n bek-ledi¤i getiri oran› %14 ise bu hazine bonosu hangi fiyattan sat›n al›nmal›d›r? (Y›l365 gün)

Çözüm:Hazine bonosunun üzerinde yaz›l› de¤er nominal de¤eri gösterir ve bu de¤er

bononun vade tarihindeki (gelecekteki) de¤eridir. Dolay›s›yla nominal de¤er bo-nonun gelecek de¤eridir. Soruda gelecekteki de¤eri belli olan bu bononun sat›nalma günündeki, di¤er bir ifade ile bugünkü de¤eri sorulmaktad›r.

Hazine Bonosunun Nominal De¤eri (S) = T500.000 Vade (n) = 92 gün = 92/365 y›l‹skonto Oran› (i) = %14Sat›fl Fiyat› (P) = ?

Yat›r›mc› 92 gün vadeli, T500.000 nominal de¤erli olan bu hazine bonosunu sa-t›fl tarihinde T482.958’den sat›n alacakt›r. Vade doldu¤unda ise hazine bonosu ia-de edilerek T500.000 (Anapara) geri al›nacakt›r. Al›fl fiyat› ile nominal de¤er ara-s›ndaki fark kadar faiz geliri elde edilmifl olacakt›r. Aradaki fark›n 92 günlük geti-riyi gösterdi¤ini unutmamak gerekir.

Elde edilen faiz = 500.000 - 482.958 = T17.042

Faiz Oran›= 0,035 ya da %3,5

%3,5 oran› bonodan 92 günde elde edilen faizdir. 92 günlük faizin y›ll›k basitfaizle karfl›l›¤›;

0,035* %13,8 olur.

Y›ldaki gün say›s› 360 yada tam gün say›s› al›nabilir. Gün ile ilgili bir aç›klama yoksa y›l360 al›n›r.

Hazine bonolar›n›n ikincil piyasalar› da vard›r. Yani hazine bonosu alanlar, vade tarihinekadar her an “hazine bonosu” tekrar satabilirler.Bononun sat›fl zaman›nda hangi de¤erlesat›laca¤› yine ayn› hesaplama mant›¤› ile bulunacakt›r. Hazine bonolar›n›n bugünküde¤eri iç yada d›fl iskonto yöntemine göre hesaplanabilir. Yukar›da iç iskonto yöntemikullan›lm›flt›r. D›fl iskonto yöntemi kullan›ld›¤›nda, iskonto tutar› bononun vade de¤eriüzerinden hesaplan›r. ‹skonto tutar› vade de¤erinden düflüldü¤ünde bugünkü de¤erhesaplanm›fl olur.

B‹LEfi‹K FA‹Z HESAPLAMALARIGenellikle k›sa vadeli finansal ifllemlerde basit faiz, uzun vadelilerde bileflik faiz kul-lan›l›r. Basit faizle bileflik faiz aras›ndaki farkl›l›k, basit faizde sermaye her devre de-¤iflmezken, bileflik faizde her devre bir önceki devrenin faizi kadar artmas›d›r. Herdevre de¤iflen sermayeler üzerinden hesaplanan faize “bileflik faiz”, uygulanan yön-teme de “bileflik faiz yöntemi” denir. Sonuçlar› itibar›yla dünyan›n sekizinci harikas›

36092

=

17.042482.958

=

P500.000

(1 0,14* 92/365) =

+= 482.958


Ö R N E K

T

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



olarak nitelendirilen bileflik faiz kavram› temelde basittir. Afla¤›da gösterilece¤i üze-re bileflik faizde de her devrenin faizi, basit faizdeki gibi hesaplan›r. Ancak; her dev-renin dönem bafl› sermayesi bir evvelki devrenin faizi kadar artaca¤›ndan her devregittikçe büyüyen sermayeler üzerinden faiz hesaplamas› yap›lacakt›r.

Afla¤›da basit faizle bileflik faiz aras›ndaki farkl›l›¤› çarp›c› bir biçimde ortayakoyan bir tablo verilmifltir. Afla¤›da Tablo 3.1’de T100’lik bir sermayenin %10 faiz-le, hem basit hem de bileflik faiz yöntemine göre hesaplanm›fl gelecek de¤erleriverilmektedir.

BAS‹T FA‹Z

B‹LEfi‹K FA‹Z

DevreBafllang›ç

Sermayesi+ Faiz =

Dönem

Sonu Sermaye

1 100 + 10 = 110

2 110 + 11 = 121

3 121 + 12.1 = 133,1

4 133,1 + 13,3 = 146,4

: : : :

: : : :

10 236 + 24 = 259

20 612 + 61 = 673

50 10.672 + 1.067 = 11.739

100 1.252.783 + 125.278 = 1.378.061

200 17.264.116.041 + 1.726.411.604 = 18.990.527.646

210 44.778.670.814 + 4.477.867.081 = 49.256.537.895

Devre Bafllang›ç Sermayesi + Faiz = Dönem Sonu Sermaye

1 100 + 10 = 110

2 110 + 10 = 120

3 120 + 10 = 130

4 130 + 10 = 140

: : : :

: : : :

10 190 + 10 = 200

20 290 + 10 = 300

50 590 + 10 = 600

100 1.090 + 10 = 1.100

200 2.090 + 10 = 2.100

210 2.190 + 10 = 2.200


Tablo 3.1Basit FaizleGelecekteki De¤er

Tablo 3.2Bileflik FaizleGelecekteki De¤er

Tablo 3.1 ve 3.2’de görüldü¤ü üzere T100’lik bir sermaye, ayn› faiz ve ayn› sü-rede basit faizle T2.200’ye yükselirken, bileflik faizle T49.256.537.891’ye yüksel-mektedir. Bu farkl›l›k, faizin de faiz kazand›rmas›ndand›r. Devre say›s› artt›kça ba-sit faizle, bileflik faiz aras›ndaki farkl›l›k büyük boyutlara ç›kmaktad›r.

Bileflik faizde, devre say›s› az oldu¤unda, her devrenin faizi basit faizle hesap-lanabilir. Fakat devre say›s› artt›kça bu flekilde hesaplama zorlafl›r. Bu durumda bi-leflik faizin kolayl›kla hesaplanaca¤› formüllerin kullan›lmas› gerekecektir.

Bileflik faizde de basit faizde oldu¤u gibi bafllang›ç sermayesi “P”, devre faizoran› ”i”, dönem sonu de¤eri “S” ile gösterildi¤inde, gelecekteki de¤eri veren for-mül flu flekilde elde edilebilir:

1. Dönem sonundaki de¤erS1= P+P*i olur. P parantezine al›n›rsa S= P(1+i);2. Dönem sonundaki de¤erS2=P(1+i)+P(1+i)*i olur. P(1+i) parantezine al›n›rsa S2= P(1+i)(1+i)=P(1+i)2

3. Dönem sonundaki de¤erS3= P(1+i)2+ P(1+i)2*i olur. P(1+i)2 parantezine al›n›rsa S3= P(1+i)2(1+i) S3=

P(1+i)3 olur. Buradan “n” dönem için genellefltirilmifl formül;Sn = P (1 + i)n fleklinde yaz›labilir. Burada Sn, P’nin gelecekteki de¤erini n, vade

boyunca devre say›s›n› gösterir.

Bir giriflimci 5 y›l sonra yapaca¤› bir yat›r›m için bugün bir bankada T50.000’likhesap açt›rmflt›r. Bankan›n uygulayaca¤› faiz oran› %12 ise giriflimcinin 5. y›l so-nunda bankada biriken paras› ne olacakt›r?

Çözüm:P = T50.000i = 0,12n = 5 y›lS = ?S = P(1 + i)n

S = 50.000 (1,12)5 = T88.117 olur. Bu rakam T50.000’nin y›ll›k %12 faizle, 5 y›lsonundaki de¤eridir.

Bir iflletmenin 4 y›l sonra ödemesi gereken T100.000’lik bir borcunu geri ödeyebilmesiiçin, bugün bir bankada ne miktarda hesap açt›rmal›d›r? (Bankan›n uygulayaca¤› faiz ora-n› %11’dir).

T55.000 hangi faiz oran›yla bileflik faize yat›r›l›rsa 3. sene sonunda T83.648’yeulafl›r?

Çözüm:P = T55.000 S = P (1 + i)n

S = T83.648 83.648 = 55.000 (1+i)3

n = 3i = ?

i = %15i = −1 52 11

3,

( ) , 1 1 523+ = =i83.64855.000

1+ i = 1,523


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Ö R N E K

Ö R N E K

T60.000 %15 faiz oran›yla bileflik faize yat›r›l›rsa kaç y›l sonra T138.784 ’ye ulafl›r?

Çözüm:P = T60.000 S = P(1 + i)n

i = 0,15 138.784 = 60.000 (1,15)n

S = 138.784n = ?

2,31= (1,15)n

n log1,15 = log2,31 n=6 y›l.

Bileflik Faizde Bugünkü De¤erHerhangi bir dönem sonundaki de¤er bilindi¤inde, bunun bileflik faize göre bu-günkü de¤eri afla¤›daki eflitlikle bulunur:

Eflitlikteki indirgeme faktörü olarak adland›r›l›r.

5. y›l sonunda alaca¤›n›z T25.500.yerine faiz oran› %5 iken peflin olarak hangiparay› kabul edersiniz?

Çözüm:i = 0,05n = 5S = T25.500 .P = ?

Sonuç flu flekilde ifade edilebilir. Bugün T19.980’nin y›ll›k %5 faizle, 5.y›l so-nundaki de¤eri T25.500’dir.

T50.000 20 faizlendirme devresinde T70.000’ye ulaflm›flt›r. Devre faiz oran›n› he-saplay›n›z.

Çözüm:P = T50.000

n = 2 0

S = T70.000i = ? 1+i = 1,41/20

i = 1,41/20 - 1 = 0,0169 = %1,69

( )..

, ( ) ,170 00050 000

1 4 1 1 420 20+ = = + =i i

( )1+ =i n SP

PS

n=

+=

+=

( )

.

( , ) .

1

25 500

1 0 0519 980

5iT

1

1+( )

i

nP Si n=

+*

( )

1

1

138.78460.000

= 1 15, n


Ö R N E K

Ö R N E K

Ö R N E K

NOM‹NAL FA‹Z, EFEKT‹F FA‹Z VE ENFLASYON

Nominal Faiz-Efektif FaizYukar›daki örneklerde devre uzunluklar› genellikle bir y›l olarak ele al›nm›flt›r. An-cak finansman ya da yat›r›mlarla ilgili kararlarda devre uzunlu¤u y›ldan daha k›sasüreli de olabilir. Tahvil faizlerinin her alt› ayda bir ya da üç ayda bir ödenmesi ve-ya bankalarda ayl›k, üç ayl›k, alt› ayl›k vadeli hesap açt›r›lmas› bu duruma örnekolarak gösterilebilir. Bu gibi durumlarda y›ll›k olarak verilen faiz oran›n›n, devrefaizini bulmak gerekmektedir. Devre faiz oran›, y›ll›k nominal faiz oran›n›n (carifaiz ya da piyasa faiz oran›) y›l içindeki devre say›s›na bölünmesiyle bulunur. Ör-ne¤in y›ll›k faiz oran› % 15 iken, dört ay vadeli bir hesap açt›r›l›rsa, devre faiz ora-n› ( 0,15/3) 0,05 olacakt›r. Bir y›l içinde dört ay, üç adet oldu¤u için, y›ll›k nomi-nal faiz üçe bölünmüfltür. E¤er hesap iki ay vadeli aç›lm›fl olursa, devre faiz oran›alt›ya bölünecektir.

Y›ldan daha k›sa süreli devrelerle hesap açt›r›ld›¤›nda gerçekleflen faiz, nomi-nal faizden daha büyük olmaktad›r. Bu faize efektif ya da gerçekleflen faiz de-nir. Y›ll›k nominal faiz “j”, devre say›s› “m”, devre faiz oran› “i”, efektif faiz “r” sem-bolüyle gösterildi¤inde y›ll›k efektif faiz;

(1+r) =(1+i)m formülüyle hesaplanabilir.

Örne¤in y›ll›k nominal faiz oran› % 16 ve alt› ayda bir faizlendirme yap›l›yorsa (al-t› ayl›k vadeli hesap açt›r›lmas› gibi) y›ll›k efektif faiz oran› flu flekilde hesaplanabilir:

r=%16

m=2

r=?

r = %16,64 olur.

Yine y›ll›k nominal faiz % 16 iken, her üç ayda bir faizlendirme yap›l›rsa y›ll›kefektif faiz oran›:

r= %16.99 olur.

Y›lda bir kez faiz hesaplat›l›rsa efektif faiz ile nominal Faiz ayn› olur.

Nominal faiz oran› %10 ise;a) Her alt› ayda,b) Her üç ayda,c) Her ay faizlendirme yap›l›yorsa efektif faiz oran› ne olur?

( ),

1 10 16

4

4

+ = +

r

1 10 16

2

2

+( ) = +

r.

126( )

( ) ( )1 1+ = +rj

mya da k sacam ı


Efektif Faiz: Faizin bileflikfaizle ve y›ldan daha k›sasüre için hesaplanmas›durumunda gerçekleflenfaizdir.

Ö R N E K

Norminal Faiz: ‹flleme konuolan ya da finansalvarl›klar›n üzerinde yaz›l›olan faiz oran›d›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


Çözüm:a) j = %10

m = 2r = ?

r = %10,25

b) j = %10

m = 4

r = ? r = %10,38

c) j = %10

m = 12

r = ? r = %10,47

Afla¤›daki tablo efektif faizin nas›l de¤iflti¤ini daha aç›k olarak ortaya koymaktad›r.

Örneklerden de görülebilece¤i gibi y›ll›k nominal faiz sabit iken, y›l içinde faizhesaplatma s›kl›¤› artt›kça y›ll›k efektif faiz de artmaktad›r.

Faiz hesaplama s›kl›¤› sonsuz olarak düflünüldü¤ünde, genellikle geliflmifl ya-t›r›m modellerinde s›kça kullan›lan bir kavram olan “sürekli bileflik faizlendir-me”söz konusu olmaktad›r. “m” sonsuz oldu¤unda (1+J/m)m’in limiti ej olmakta-d›r. Bu durumda efektif faiz eflitli¤i;

r=ej-1 olmaktad›r. e’nin yaklafl›k de¤eri 2,71828’dir

Nominal y›ll›k faiz oran› %14 iken sürekli faizlendirme ile efektif y›ll›k faiz neolur?

Çözüm:J = %14 r = (e)j-1r = ? r = (2,71828)0,14-1

r = %15,0273691 olur.

r = +

−10 1012

112

,

1 1+ = +

rj

m

m

r = +

−10 10

41

4,

1 1+ = +

rj

m

m

r = +

−10 10

21

2,

1 1+ = +

rj

m

m


Bileflik

Faizlendirme Dönemi

Bileflik

Faizlendirme Say›s›Y›ll›k Efektif Faiz

Y›ll›k 1 % 10

3 Ayl›k 4 % 10,38129

Ayl›k 12 % 10,47131

Haftal›k 52 % 10,50648

Günlük 365 % 10,51558

Saatlik 8760 % 10,51703

Dakikal›k 525600 % 10,51709

Tablo 3.3Faizlendirme Say›s›ve Y›ll›k Efektif Faiz‹liflkisi

Ö R N E K

T50.000’nin %16 faiz ve sürekli faiz uygulamas›yla 4. y›l sonundaki de¤eri nedir?

Çözüm:P = 50.000 S = 50.000× 2,718280,16×4

J = %16n = 4 S=T94.824S = ?

Nominal faiz oran› %20 ise; a) Her alt› ayda, b) Her üç ayda, c) Her ay faizlendirme yap›-l›yorsa, efektif faiz oran› ne olur?

Faiz Oranlar›n›n Vade Süresinde De¤iflmesifiimdiye kadar faiz oranlar›n›n vade süresince de¤iflmeyece¤i varsay›lm›flt›r. Ancakuygulamada faiz oranlar›n›n s›k s›k de¤iflti¤i görülmektedir. Bu durumda vade bo-yunca her devrede hangi faiz oran› söz konusu ise hesaplamalar›n buna göre ya-p›lmas› gerekmektedir.

Bugün yat›r›lan T100.000 için ilk 2 y›l %14’ten, alt› ayda bir faizlendirme; devameden 2 y›l %16’dan ve 3 ay da bir faiz yürütülecektir. 4. y›l›n sonunda bankadabiriken para ne olacakt›r?

Çözüm:P = T100.000 S = 100.000 (1+0,07)4 (1 + 0,04)8

S = T179.391 olacakt›r.

S = ?

Faiz Oranlar›n›n Enflasyondan Ar›nd›r›lmas›Bilindi¤i üzere enflasyon, zaman içinde mal ve hizmet fiyatlar›n›n ortalama düze-yinin yükselmesidir. Farkl› zaman noktalar›ndaki mal ve hizmet fiyatlar›n›n karfl›-laflt›r›lmas›, paran›n sat›n alma gücündeki de¤iflmeler nedeniyle anlaml› de¤ildir.Bu durumda mal ve hizmetlerin nominal de¤erleri yerine reel de¤erlerinin karfl›-laflt›r›lmas› gerekmektedir. Paran›n ya da kredinin fiyat› olan faizin de enflasyon-dan etkilenmesi kaç›n›lmazd›r. Enflasyonist ortamlarda fon arz edenlerin nominalfaizden daha çok reel getiriyi bilmeleri gerekmektedir. Reel getiri, para arz edeninsat›n alma gücündeki art›fl› gösterir. Sat›n alma gücünde bir art›fl yoksa reel getirielde edilmemifl demektir. Örne¤in nominal faizler %15, piyasada enflasyon da %15olarak gerçekleflmifl ise yat›r›mc›n›n reel getirisi s›f›r olmufl demektir. Nominal fa-izlerin enflasyonun alt›nda oluflmas› durumunda reel getiri de¤il, zarar söz konu-

n2 8123

2= → ×

n1 4126

2= → ×

i20 16

20 04

,,=

i10 14

20 07

,,=


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Reel Faiz: Enflasyondanar›nd›r›lm›fl faiz oran›d›r.

Ö R N E K

sudur. Bu durumda sunulan fon karfl›l›¤›nda elde edilen getiri, paran›n sat›n almagücündeki düflmeyi karfl›layamamaktad›r. Özellikle enflasyonun yüksek oldu¤uortamlarda yat›r›mc›lar için nominal getiriden çok reel getirinin bilinmesi daha an-laml›d›r.

Reel getiri oran›n›n; ekonomide tasarruf hacmi ve sermayenin verimlili¤i gibiuzun süreli faktörlere ba¤l› olmas› nedeniyle, genellikle de¤iflmez özelliktedir. Enf-lasyon ise sürekli dalgalanma gösterebilmektedir. Dolay›s›yla enflasyon riskininyüksek oldu¤u ortamlarda, nominal faizleri etkileyen en büyük faktör olan enflas-yonun nas›l dikkate al›naca¤› önemlidir. Ekonomist Irving Fisher nominal faiz, re-el faiz ve enflasyon oran› aras›ndaki iliflkiyi flu flekilde ortaya koymaktad›r:

(1+ Nominal Faiz Oran›)=(1+ Enflasyon Oran›)(1+Reel Faiz Oran›)Formül; (1+ Reel Faiz Oran›) = fleklinde de yaz›labilir.

Örne¤in bir devlet tahvilinin nominal faizi %14, o y›l ekonomide beklenen enflas-yon oran› da %10 oldu¤una göre yat›r›mc›n›n reel getiri oran› flu flekilde hesaplan›r:

1+ Reel Faiz Oran› =

(1+Reel Faiz) =

Reel Faiz Oran› = %3,64

Nominal faiz de¤iflmezken enflasyon oran› beklendi¤i gibi gerçekleflmeyebilir. Dolay›s›ylahesaplanan reel getiri oran›, yat›r›mc›n›n enflasyon tahmininde isabet derecesine ba¤l›olarak de¤iflebilecektir.

Reel faiz oran›, tasarruf arz›yla birlikte yeni yat›r›m talebine ba¤l›d›r. Bu arz vetalep dengesi, y›ldan y›la ve ülkeden ülkeye de¤iflir. Dolay›s›yla piyasadaki nomi-nal faiz oranlar› yaln›zca enflasyonla de¤il pek çok faktörle de¤ifliklik gös-termektedir. Bununla birlikte enflasyondaki artma beklentisinin genellikle nominalfaizlerde de art›fllar yaratt›¤› görülmektedir.

Finansal ifllemlerde unutulmamas› gereken bir durum fludur: nominal nakit ak›fl-lar› nominal faiz oran›yla, reel nakit ak›fllar› reel faiz oran›yla faizlendirilmeli ya da is-konto edilmelidir. Nominal nakit ak›fllar› reel faiz oran›yla iflleme tabi tutulmamal›d›r.

Bileflik faiz genellikle “organik büyüme prensibi” olarak ifade edilir. Bu pren-sip, sabit bir oranda de¤iflen herhangi bir fleye uygulanabilir. Do¤ada, ekonomiler-de ya da iflletmelerde, sabit bir de¤iflimin söz konusu oldu¤u olaylarda bileflik fa-iz prensibinden faydalanmak mümkündür.

Bir iflletmenin 2006-2011 döneminde, hisse bafl› kazançlar›nda ortalama %9 ar-t›fl olmufltur. ‹flletmenin hisse bafl› kazançlar›, 2011’de T2,92 oldu¤una göre, (ko-flullarda önemli bir de¤iflimin olmayaca¤› varsay›m›yla) 2016 y›l›nda hisse bafl›kazançlar ne kadar olacakt›r?

( , )( , )1 0 141 0 10

++

( )( )

11+

+Nominal Faiz Oran

EnflasyonOranı

ı

( )( )

11+

+Nominal Faiz Oran

EnflasyonOranı

ı


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Çözüm:S = P (1 + i)n temel formülden hareketle S = 2,92 (1 + 0,09)5 = T4,49 olarak bulunur.Bu iflletmenin hisse bafl› kazançlar› gelecekte de ayn› h›zla büyüyecekse 2016’da

T4,49’ye ç›kacakt›r.

2005-2010 y›llar› aras›nda bir flehrin nüfusu y›ll›k %8 oran›nda artm›flt›r. Buflehrin nüfusu 2010 y›l›nda 500.000 kifli oldu¤una göre 2020 y›l›nda ne ka-dar olacakt›r? (Geçmiflteki büyümenin benzer flekilde devam edece¤i varsay›l-maktad›r).

Çözüm:P2010 = 500.000 S2020 = P (1 + i)n

ibüyüme = 0,08 S2020 = 500.000 (1 + 0,08)10

S2015 = ? S2020 = 1.079.462 kiflin = 10

Ayl›k enflasyon oran› %2 ise y›ll›k enflasyon oran› kaç olur?

Enflasyon her devre (soruda ayl›k enflasyon oran› verilmifltir) %2 oran›ndaartt›¤›na göre enflasyonun 12 devre sonundaki de¤eri sorulmaktad›r. Dolay›s›y-la bileflik faizde “efektif faiz” hesaplarken kullan›lan formülden faydalanaraky›ll›k enflasyon oran› bulunabilir. Çünkü enflasyon da bileflik faiz gibi büyümeözelli¤ine sahiptir.

(1 + Ayl›k Enflasyon Oran›)12 = (1 + Y›ll›k Enflasyon Oran›)Y›ll›k Enflasyon Oran› = (1 + 0,02)12 -1Y›ll›k Enflasyon Oran› = %26,82

Efi‹T TAKS‹TL‹ ÖDEMELER (ANÜ‹TELER)Eflit taksitlerle yap›lan ödemeler dizisine anüite denir. Anüitelerde; ödemelerin veödeme aral›klar›n›n eflit olmas› yan›nda vade boyunca faiz de de¤iflmemektedir.Kira ödemeleri, tahvil faizleri, eflit taksitlerle geri ödenecek krediler gibi ödemeleranüitelere örnek olarak verilebilir.

Anüiteler, ödemelerin bafllama noktas›na göre, devre bafl› anüiteler ve dev-re sonu anüiteler olarak grupland›r›l›r. Baz› anüitelerde periyodik ödemelerdevre bafl›nda yap›l›rken, baz› ödemeler devre sonlar›nda yap›lmaktad›r. Bu-rada, periyodik ödemelerin devre sonunda yap›ld›¤› anüiteler üzerinde duru-lacakt›r.

Eflit Ödemeler Dizisinin Gelecekteki De¤eriHer devre al›nacak ya da verilecek ve “A” ile ifade edilen eflit taksitlerin, “n” dev-re sonunda, “i” faiz oran›yla hangi de¤ere ulaflaca¤› afla¤›daki gibi gösterilebilir:


Anüite: Taksitlerin eflit,devre faiz oran›n›n ve devresüresinin de¤iflmedi¤iödemeler serisidir.

Ö R N E K

Ö R N E K

fiekil 3.1’te görüldü¤ü üzere anüitenin gelecek de¤eri, her bir ödemenin gele-cek de¤erlerinin toplanmas›yla bulunabilir. Fakat periyodik ödemelerin say›s› art-t›kça bu yol pratik olmamaktad›r. Yukar›daki seri incelendi¤inde, serinin ilk terimiA, ortak çarpan› (1+i) olan geometrik bir dizi özelli¤ine sahip oldu¤u görülmektedir.Bir geometrik dizide terimlerin toplam de¤erini veren formül;

idi.

Bu formülden hareketle anüitenin gelecekteki de¤eri(AGD)

AGD = ya da AGD =

olarak yaz›labilir.

Bir iflletmenin 10 y›l sonra ödenmesi gereken borcu için her y›lsonunda bankayaT7.000 yat›rmas› gerekmektedir. Bu iflletmenin 10. y›l sonunda biriken paras› nekadard›r? (Faiz oran› %8’dir.)

Çözüm:n = 10A =T7.000 i = 0,08AGD = ?

AGD = T101.406

Ödemelerin eflit olmas› daha çok karfl›lafl›lan bir durum olmakla birlikte eflitolmayan ödemeler de söz konusu olabilir. Bu durumda yukar›da verilen eflitli-¤i kullanmak mümkün de¤ildir. Ödemelerin eflit olmamas› durumunda ödeme-lerin gelecek de¤eri, her bir ödemenin gelecek de¤erleri tek tek hesaplanarakbulunur.

Bir serideki terim, kendinden önceki terimin ortak çarpanla çarp›lmas› sonunda elde edi-liyorsa bu dizi geometrik dizi olarak ifade edilir.

AGD =+ −

7 0001 0 08 1

0 08

10.

,,

( )

AGD Aii

n=

+ −( )1 1

Ai

i

n1 1+( ) −

Ai

i

n1 1

1 1

+( ) −

+( )−

��

�

IC

lk Terim (Ortak Carpan) 1Ortak arpan-1

n* −


0 1 2 3 n-2 n-1 n

A(1+i)n-1

A(1+i)n-2

A(1+i)3

A(1+i)1

A(1+i)2

A

Bugün

fiekil 3.1

Eflit ÖdemelerDizisininGelecekteki De¤eri.

Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Örne¤in bir iflletme, 4 y›l sonra ödenmesi gereken bir borcunu afla¤›da verilentaksitleri bankaya yat›rarak ödemeyi planlamaktad›r. Uygulanan faiz oran› %20 ol-du¤una göre iflletmenin ne miktarda bir borç ödedi¤i flu flekilde hesaplanabilir:

1. y›l sonu T5.0002. y›l sonu T4.0003. y›l sonu T2.0004. y›l sonu T1.000

5.000 (1,20)3 = 8.6404.000 (1,20)2 = 5.7602.000 (1,20)1 = 2.4001.000 (1.20)0 = 1.000

T17.800Görüldü¤ü üzere iflletme ödeyece¤i 4 taksitle, toplam T17.800’lik bir borcu itfa

etmifltir. Taksitler dönem sonlar›nda yat›r›ld›¤› için ilk taksidin faizlendirme devre-si 3; 2. taksidin2; 3. taksidin 1 olmufltur. Son taksit vade sonunda oldu¤u için faiz-lendirme yap›lmam›flt›r. ‹flletme bankaya yat›raca¤› 4 taksitle toplam T17.800 lik birborcu geri ödemifltir.

Eflit Ödemeler Dizisinin Bugünkü De¤eriAfla¤›da fiekil 3.2’de her devre al›nacak ya da verilecek eflit taksitlerin bugünkü de-¤erinin nas›l hesaplanaca¤› gösterilmektedir.

fiekilden anlafl›laca¤› üzere, taksitlerin bugünkü de¤eri, her bir ödemenin bu-günkü de¤erlerinin toplanmas›yla bulunabilecektir. Bu yol, daha önce de belirtildi¤igibi, zaman al›c›d›r. Dolay›s›yla flöyle bir yol izlenebilir:


fiekil 3.2

Bugün

0 1 2 3 n-2 n-1 n

A/(1+i)1

A/(1+i)2

A/(1+i)3

A/(1+i)n-2

A/(1+i)n-1

A/(1+i)n

Eflit ÖdemelerDizisinin BugünküDe¤eri

0 5.000 4.000 2.000 1.000

2.400

5.760

8.640

17.800

1 2 3 4 Ö R N E K

ABD=

Serinin sa¤ taraf›ndaki terimler A parantezine al›narak incelendi¤inde serinin,ilk terimi 1 ve ortak çarpan› (1/1 + i) olan, n terimli bir geometrik dizi özelli¤i gös-terdi¤i görülmektedir. Dolay›s›yla yine geometrik dizide terimlerin toplam›n› verenformülden faydalanarak afla¤›daki eflitlik elde edilir;

Yukar›daki eflitlik incelendi¤inde görüldü¤ü üzere anüitenin bugünkü de¤eriy-le, anüitenin gelecekteki de¤erini veren formüller birbirine benzemektedir. Arala-r›ndaki farkl›l›k anüitenin gelecek de¤erini bugüne indirgeyen [1/(1+i)n] faktörüdür.

Örne¤in faiz oranlar› %6 iken, 5 y›l boyunca her dönem sonunda al›nacakT1.000’nin bugünkü de¤eri, her bir taksidin bugünkü de¤erleri toplanarak buluna-bilir. Bu durumda;

ABD = T4.212 olur.

Bu yol, dönem say›s› az oldu¤unda kolayd›r; fakat dönem say›s› artt›kça hesap-lama zaman al›r. Bu nedenle yukar›da verilen formül arac›l›¤› ile problem k›sa sü-rede flu flekilde hesaplanabilir:

Örnek, bugün T4.212 yat›r›ld›¤›nda, 5 y›l süreyle, y›lsonlar›nda T1.000’nin al›-nabilece¤i fleklinde de ifade edilebilir.

Taksitlerin eflit olmas› durumunda anüitenin gelecekteki ya da bugünkü toplam de¤erleri ge-nel formüller yard›m›yla kolayca hesaplanabilir. E¤er ödemeler eflit de¤ilse her bir ödemeningelecekteki ya da bugünkü de¤erlerinin tek tek hesaplanarak toplanmas› gerekecektir.

3 ayl›k faiz oranlar› %4 iken, 5 y›l süreyle, her 3 ayda bir al›nacak T6.000 yerinebugün ne miktarda bir para kabul edilmelidir?

A = T6.000i = %4n = 4*5=20ABD = ?ABD = ABD = T81.542

6.000( , )

( , ) ,

1 0 04 1

1 0 04 0 04

20

20

+ −

+

ABD =−

=10001 06 1

1 06 0 064 212

5

5

( . )

( . ) * . .T

ABD = + + +1 0001 06

1 000

1 06

1 000

1 06

1 000

12 3

..

.

( . )

.

( . )

.

( .. )

.

( . )06

1 000

1 064 5+

ABD A(1 i) 1

(1 i) i

n

n=

+ −

+

ABD Ai i i i

n=

++

+( )+

+( )+

+( )+

−

11

1

1

1

1

1

1

1

12 3 2

.... ++( )

++( )

−

i in n1

1

1

Ai

A

i

A

i i

A

in n1 1 1 1 1

2 3 2 1++

+( )+

+( )+

+( )+

+( )+

− − ....

A AA

in

1+( )


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

Peflin fiyat› T120.000. olan bir makine taksitle sat›n al›nmak istenmektedir. Sat›c› ile ya-p›lan anlaflmaya göre hiç peflinat ödenmeyecek ve 36 ay ödemede bulunulacakt›r.a) Y›ll›k faiz oran› %24 ise, ayl›k ödemeler ne olur?b) Y›ll›k faiz oran› %18’e inerse, ayl›k ödemeler ne olur?

Çözüm:a)Peflin Fiyat = T120.000i = 0,24/12 = 0,02n = 36Peflin Fiyat =

120.000 =

a = T4.707,94

b)Peflin Fiyat = T120.000 .i = 0,18 / 12 = 0,015n = 36Peflin Fiyat =

120.000 =

a = T4.338,29

Tahviller; kamu veya özel kurumlar›n, finansman ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üze-re seri halde, eflit de¤erlerde ve ayn› ibareli olarak ç›karm›fl olduklar› menkul k›y-metlerdir.

Tahviller ve hisse senetleriyle ilgili daha ayr›nt›l› bilgiler Finansal Yönetim II’de yer ala-cakt›r. Bu ünitede tahvillerin de¤erlemesinde paran›n zaman de¤eriyle ilgili hesaplamala-r›n nas›l yap›laca¤›n› göstermek üzere birkaç örnekle yetinilmifltir.

T1.000 nominal de¤erli, %4 faizli ve her alt› ayda bir faiz ödemeli, 3 y›l vadeli birtahvilden alt› ayl›k %3,5 getiri bekleniyorsa bu tahvilin sat›n alma de¤eri flu flekil-de hesaplanacakt›r:

Bir tahvilin de¤eri, di¤er finansal varl›klarda oldu¤u gibi gelecekte bu finansal var-l›ktan sa¤lanacak nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤eriyle belirlenir. Tahvilden gelecektebeklenen nakit ak›fllar› ise faiz gelirleri ve anapara geri ödemeleridir. Tahvillerde ak-si belirtilmedikçe her devre faiz ödemesi, dönem sonunda anapara ödemesi yap›l›r.

Örnekteki tahvile ödenecek faiz;Nominal De¤er * Nominal Faiz Oran›=T1.000*0,04=40. Örnekteki tahvil için

y›lda iki kez faiz ödenece¤ine göre, her alt› ayda bir T20 (40/2) faiz ödemesiyap›lacakt›r.

a (1 + 0,015) 1

(1 + 0,015) 0,015

36

36*

*

−

a (1 + i)

(1 + i) i

n

n*

−

×

1

a (1 + 0,02) 1

(1 + 0,02) 0,02

36

36*

−

×

a (1 + i)

(1 + i) i

n

n*

−

×

1


Kupon faizi; Sabit getirilimenkul k›ymetin üzerindeyaz›l› olan ve dönemleritibariyle ödenen faizdir.Nominal de¤er, menkulk›ymetin üzerinde yaz›l› olande¤erdir. Nominal faiz,tahvile ödenecek faizoran›d›r. Sat›n alma ya dapiyasa de¤eri ise menkulde¤erin piyasadaki koflullaragöre oluflan fiyat›d›r.Tahvillerde faiz ödemesiy›lda bir kez ya da dahafazla olabilir.

Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

Nominal De¤er = T1.000 Faiz = T20i = 0,035n = 6 (3 × 2)Sat›n Alma Fiyat› = ?

Tahvilin sat›n alma fiyat›, anüite formülünden faydalan›larak bulunabilir. Çün-kü alt› eflit taksidin bugünkü de¤eri bulunmal›d›r. Ancak dönem sonundaki tahvi-lin nominal de¤eri olan T1000’nin de bugünkü de¤erinin ilave edilmesi gerekmek-tedir. Alt› devre, ayn› gelir elde edildi¤inden, hesaplama normal anüite formülünükullanarak hesaplama flu flekilde yap›l›r:

Sat›n Alma Fiyat› =

Sat›n Alma Fiyat› = 106,571 + 813,500 = T920,07Tahvil al›c›s›, bu yat›r›mdan, alt› ayl›k %3,5 oran›nda bir getiri bekliyorsa tahvi-

li piyasadan T920,07’ye sat›n almal›d›r. Tahvil T920,07’nin üzerinde bir de¤erle sa-t›n al›n›yorsa getiri oran› %3,5’in alt›na düflecektir.

Kiralad›¤›n›z bir iflyeri için her ay T20.000 ödemede bulunman›z gerekmektedir. Piyasafaiz oranlar› ayl›k %2 ise alt› ayl›k peflin ödeme yapmak isterseniz, ne miktarda ödemeyapmal›s›n›z?

‹flletmeler uzun vadeli fonlara olan ihtiyaçlar›n›; tahviller gibi borçlanma araç-lar›yla karfl›layabilecekleri gibi, imtiyazl› ve adi hisse senetleri gibi ortakl›k haklar›veren menkul k›ymetlerle de karfl›layabilirler. Hisse senedi, ortakl›k sermayesininbelirli bir k›sm›n› temsil eden, sahibine kârdan pay alma, rüçhan hakk›n› kullan-ma, yönetimi seçme ve yönetime seçilme hakk› yan›nda tasfiye durumunda tasfi-yeden pay alma hakk›n› veren, de¤iflken gelirli bir menkul de¤erdir. Hisse senet-lerini ve benzeri de¤iflken gelirli menkul k›ymetlerin de¤erini etkileyen çok say›dade¤iflken vard›r. Bu de¤iflkenlerin bir k›sm› için öngörüler yap›labilirken, bir k›sm›için bu olanaks›zd›r. Hisse senetlerini fiyatland›rma da, gelecek y›llarda da¤›t›lacakkâr paylar›n›n ve senedin gelecek bir tarihte sat›lmas› durumunda fiyat›n›n bugün-den bilinmesi gerekmektedir. Bu verilerin önceden bilinmemesi, tahmin yapman›ngüçlü¤ü ve piyasa koflullar›na ba¤l› olarak büyük dalgalanmalar göstermesi nede-niyle hisse senetleri, tahvillerden daha riskli ve de¤erlemesi zor menkul de¤erler-dir. Hisse senetlerinin de¤erini belirlemede de yine bu menkul de¤erden gelecek-te sa¤lanacak nakit ak›fllar›n›n bugünkü de¤erlerinin bulunmas› eflitliklerinden fay-dalanmak gerekmektedir.

Sürekli AnüitelerYukar›da bahsedilen anüitelerde taksitler her devre sonunda yap›lan ve normalanüite ad› verilen anüitelerle ilgili olup, bu anüitelerin devam süreleri belirlidir.Baz› anüitelerin ise ne kadar devam edece¤i konusunda belirlilik yoktur ve buanüiteler süreklilik gösterir. Di¤er bir ifadeyle bu tür anüitelerde vade olmay›p, eflitödemelerin “∞” sonsuza kadar devam edece¤i varsay›l›r.

Devaml› olarak yap›lacak eflit ödemelerin bugünkü de¤eri; ABD’yi veren eflit-likte “n” yerine konuldu¤unda;

20(1 0,035) 1

(1 0,035)

1.000

(1 0,035)

6

6 6

+ −

++

+* ,0 035


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

Sürekli Anüiteler: Taksitsay›s›n›n belirli olmad›¤›taksitlerin sürekli olarakdevam edece¤ininvarsay›ld›¤› anüiteler.

ABD = elde edilir.

Verilen formül, sürekli olarak eflit nakit ak›fllar›n›n söz konusu oldu¤u olaylar-da kullan›labilmektedir. ‹flletme de¤erinin belirlenmesinde (iflletmelerin süreklili¤ivarsay›lmaktad›r) ya da uzun vadeli ödemelerde ayn› eflitlikten faydalan›labilir.

Örne¤in devaml› olarak y›lda T45 kâr pay› ödemesi taahhüt edilen bir imtiyaz-l› hisse senedinin de¤eri flu flekilde bulunacakt›r. Yat›r›man›n istedi¤i getiri oran›%20.

ABD = = T225

BORÇ GER‹ ÖDEMELER‹Anüitelerin en önemli uygulama alanlar›ndan biri uzun vadeli borçlar›n amortis-man›d›r. Uzun vadeli borçlar genellikle eflit taksitlerle ve eflit zaman aral›klar›yla -ayl›k, üç ayl›k, alt› ayl›k ya da y›ll›k- geri ödenirler. Dolay›s›yla borçlanmalarda s›ks›k anüite formüllerine baflvurmak gerekmektedir.

Örne¤in bir iflletme bugün alm›fl oldu¤u T500.000’lik bir krediyi, y›ll›k eflit tak-sitlerle 5 y›lda geri ödeyecek olsun. Y›ll›k faiz oran› %18 oldu¤una göre, eflit tak-sitler nas›l hesaplanabilir?

Al›nan kredi karfl›l›¤›nda ödenecek eflit taksitlerin bugünkü de¤eri, al›nan kre-diye eflit olacakt›r. Di¤er bir ifade ile burada anüitenin bugünkü de¤erini veren for-mülden faydalanmak gerekir.

ABD = T500.000n = 5 500.000 =i = 0,18A = ? A= T159.889

‹flletme alm›fl oldu¤u T500.000’lik krediyi, 5 y›lda T159.889’lik taksitlerle geriödeyecektir.

Bir kifli her üç ayda bir, bir bankaya T20.000 yat›rmaktad›r. Banka %5 faiz uygu-lad›¤›na göre 10.y›l sonunda ne kadar para birikmifl olur?

Çözüm:a = T20.000i= %1,25(0,05/4) S = 20.000

n = 40 (10 × 4) S = T1.029.791S = ?

% 4,5 faiz oran› üzerinden senelik devre sonlar›nda yat›r›lan T746.200 tutar›ndaeflit taksitlerle T7 milyon vade de¤erli bir borç, kaç taksitle amorti edilir?

( , ),

1 0125 10 0125

40 −

A( , )

( , ) ,

1 0 18 1

1 0 18 0 18

5

5

+ −

+

450 20,

Ai


Ö R N E K

Ö R N E K

Çözüm:i = 0,045 S =

a = T746.200 . 7.000.000 =

S = T7.000.000 = 9,38

n = ? 1,045n = 1,422n log 1,045 = log 1,422n * 0,019 = 0,153n = 8 taksit

Geciktirilmifl Eflit Taksitli Ödemeler (Geciktirilmifl Anüiteler) Geciktirilmifl ödemelerde, ilk ödeme, ilk devrenin bitiminden sonra herhangi birzamanda yap›l›r. Örne¤in borç alan bir kiflinin borç ödemelerine borçland›¤› ta-rihten birkaç sene sonra bafllamas› gibi. Bu tür ödemelerde, eflit taksitli ödeme-lerle ilgili eflitliklerden faydalan›lmakta; ancak gecikme süresi kadar iskontolamayap›lmaktad›r.

“n” devre devam edecek bir anüitenin geciktirilme süresi “g” ise böyle bir anü-itenin bugünkü de¤eri flematik olarak afla¤›daki gibi gösterilebilir:

Öncelikle n devrelik ödemelerin, taksitlerin bafllama noktas›ndaki de¤erleribulunur. Sonra elde edilen de¤er, geciktirilme süresi dikkate al›narak, s›f›r zamannoktas›na indirgenir. Bu durumda normal anüitede kullan›lan formülden hareket-le geciktirilmifl ödemelerin bugünkü de¤er (ABDg) eflitli¤i flu flekilde yaz›labilir.

ABDg = a * ya da ABDg = a *

3 sene ödemesiz olmak üzere al›nan bir borç, her y›l T500.000’lik eflit taksitlerle 5senede geri ödenecektir. Faiz oran› %12 ise al›nan borç miktar› nedir?

n = 5a = T500.000g = 3 (geciktirilme süresi)i = %12

(1 i) 1

(1 i) *i

n

n+g

+ −

+(1 i) 1

(1 i) i

1

(1 i)

n

n g

+ −

+ +**

1 045 10 045

,,

n −

746.2001,045n −1

0 045,

a(1 i) 1

i

n+ −


Ö R N E K

AnüiteBafllang›c›

gecikme süresi

n-1 n

ng

a a a a

1 2 3 40

fiekil 3.3

Geciktirilmifl EflitTaksitli Ödemeler

Çözüm:

ABDg=a * ABDg= 500.000 *

ABD = T1.282.904

Kalan Borç Miktar›n›n, Eflit Taksitlerdeki Faiz ve AnaparaPay›n›n Hesaplanmas›Hem borç alanlar hem de borç verenler s›k s›k herhangi bir tarihteki kalanborç miktar›n› bilmek isterler. Kalan borç miktar› muhasebe aç›s›ndan gereklioldu¤u gibi, borcun vadeden önce ödenmesi durumunda da gereklidir. Kalanborçla birlikte eflit taksitlerin ne kadar›n›n anapara pay›, ne kadar›n›n ise faizoldu¤u bilinmelidir. Faiz ödemeleri vergiden düflülebilen bir giderdir. Bu ne-denle iflletmeler ödedikleri borç taksitlerinde ne kadar faiz ödendi¤ini hesapla-mak durumundad›rlar. Di¤er taraftan eflit taksitlerdeki anapara pay› da, da¤›t›-labilir kâr›n belirlenmesinde önemlidir. Anapara ödemeleri vergiden düflüle-mez: ancak kârpay› da¤›t›m karar›nda o y›l ödenmesi gereken anapara paylar›dikkate al›nmal›d›r.

Tüm taksitlerin eflit olmas› durumunda ödemeler, yukar›da verilen örnekte gö-rüldü¤ü üzere normal anüite formülünden faydalan›larak bulunur. Belirli bir tarih-teki kalan borç ise; ödenmemifl taksitlerin bugünkü de¤eriyle hesaplan›r.

Eflit taksitlerle borç ödemelerinde her taksit, hem faiz hem de anapara pay›ndan olu-flmaktad›r. ‹lk taksitte faiz tutar› en büyük, anapara pay› en küçük olmaktad›r. Daha son-raki taksitlerde faiz azal›rken, anapara pay› artmaktad›r.

Al›nan T50.000.000 kredi %5 faizle ve 6 ayda bir yap›lan eflit ödemelerle 3 y›ldaamorti edilecektir.

a) 6 ayda bir yap›lmas› gereken eflit ödeme tutar›n› bulunuz.b) Ödeme plan›n› yaparak herbir taksitteki faiz ve anapara pay›n›

hesaplay›n›z.

Çözüm:a)Al›nan Kredi = T50.000.000 R =

50.000.000 = an = 3 × 2 = 6a = ?

a = T9.077.499

‹flletme alm›fl oldu¤u T50.000.000’yi T9.077.499 olan 6 eflit taksitle geri ödeye-cektir.

(1 0,025) 1

(1 0,025) . 0,025

6

6

+ −

+

i =

0 0250 05

2,

,

a(1 i) 1

(1 i) . 1

n

n

+ −

+

(1 0,12) 1

(1 0,12) 0,12

5

5+3

+ −

+ *

(1 i) 1

(1 i) i

n

n+g

+ −

+ *


Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



b) Ödeme plan›

(1) 50.000.000 * 0.025 = 1.250.000 ‹lk taksitteki faiz tutar›(2) 9.077.499 - 1.250.000 = 7.827.499 ‹lk taksitteki anapara tutar›(3) 50.000.000 - 7.827.499 = 42.172.501 ‹lk taksit ödendi¤inde kalan borç(4) 42.172.501 * 0,025 = 1.054.313 ‹kinci taksitteki faiz tutar›(5) 9.077.499 - 1.054.313 = 8.023.186 ‹kinci taksit ödendi¤inde kalan borç

‹tfa ya da ödeme plan›, az taksitli borç ödemelerinde yukar›da gösterildi¤i gibikolayl›kla yap›labilir. Çok taksitli ödemelerde ise cebirsel yolla hem herhangi birtaksitten sonra kalan borcu hem de taksitteki faiz ve anapara pay› daha kolay bu-lunabilir.

Eflit taksitlerle borç ödemelerinde herbir taksitteki anapara ve faiz paylar› de¤iflmektedir.Faiz pay› ilk taksitte en yüksek son taksitte en düflüktür. Do¤al olarak anapara pay› da ilktaksitte en düflük son taksitte en yüksek olur. ‹lk taksitteki faiz tutar› borcun tümü üzerin-den, sonraki taksitlerin faiz tutar› kalan borç üzerinden hesaplan›r.

Bir önceki soruda 4. ödeme yap›ld›¤›nda kalan borç (iki taksit kalm›flt›r) cebirselolarak flöyle hesaplanabilir:

Çözüm:

Kalan Borç = 9.077.499 = T17.496.191

Ödeme plan›ndaki rakamla, bulunan bu rakam aras›ndaki farkl›l›k virgüldensonraki say›lar›n yuvarlat›lmas›ndan kaynaklanmaktad›r.

Al›nan 120.000 kredi 18 ayda, ayl›k eflit taksitlerle geri ödenecektir. Ayl›k faiz oran› %2ise; a) Eflit taksitlerib) 1. taksitteki anapara ve faiz tutar›n›c) 10. taksitten sonra kalan borcu, 11 taksitteki faiz ve anapara paylar›n› cebirsel yolla

hesaplay›n›z.

(1 0,025) 1

(1 0,025) 0,025

2

2

+ −

+ *


DönemDönem Bafl.

Borç Miktar›

Dönem. Son.

Ödenen Faiz

Dönem Sonunda

Öde. Anapara

Dönem

Taksidi

1 50.000.000 1.250.000 (1) 7,827.499 (2) 9.077.499

2 42.172.501 (3) 1.054.313 (4) 8.023.186 (5) 9.077.499

3 34.149.315 853.733 8.223.766 9.077.499

4 25.925.549 648.139 8.429.360 9.077.499

5 17.496.189 437.404 8.640.095 9.077.499

6 8.856.094 221.405 8.856.094 9.077.499

4.464.994 50.000.000 54.464.994

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7


Paran›n neden zaman de¤erine sahip oldu¤unu

aç›klamak.

Yat›r›m ya da finansmanla ilgili farkl› seçenekle-rin farkl› zaman noktalar›nda farkl› miktarlardapara girifl-ç›k›fllar› söz konusu olmaktad›r. Para-n›n zaman de¤eriyle ilgili hesaplamalar› bilmek-sizin bu seçenekleri karfl›laflt›rarak do¤ru karar-lar›n verilmesi mümkün de¤ildir. Araya zaman›ngirmesi bugünkü paray›, di¤erine göre de¤erlik›lmaktad›r.

Finansal ifllemlerde basit faiz hesaplamalar›n›

yapmak.

Faiz hesaplamalar›nda basit ya da bileflik faizyöntemi kullan›labilir. Genellikle bir y›la kadarvadeli finansal ifllemlerde basit faiz, daha uzunvadeli ifllemlerde bileflik faiz kullan›lmaktad›r.Günümüzde k›sa vadeli ifllemlerde de bileflik fa-iz kullan›m› artm›flt›r.Basit faizde faiz tutar›, her devre de¤iflmeyen anapara üzerinden hesaplan›r. Faiz, iflleme konuolan para miktar›na, faiz oran›na ve süreye ba¤l›olarak de¤iflir.

Finansal iflletmelerde bileflik faiz hesaplamalar›-

n› yapmak.

Finansal ifllemlerde bileflik faizde faiz, basit faizdeoldu¤u gibi yaln›zca anapara üzerinden hesaplan-maz; her devre kazan›lan faiz ana paraya ilaveedilerek her devre de¤iflen sermayeler üzerindenfaiz hesaplan›r. Bu durumda faizin de faizi hesap-lanmaktad›r. Devre say›s› az, faiz oranlar› düflükoldu¤unda basit faiz ve bileflik faiz aras›nda fark-l›l›k küçük iken, devre say›s› ve faiz oranlar› art-t›kça farkl›l›k çok büyük boyutlara ulaflmaktad›r

Efektif ve reel faizi hesaplamak..

Efektif faiz gerçekleflen faiz anlam›ndad›r. Nomi-nal faizler de¤iflmezken faiz hesaplama s›kl›¤›artt›r›larak y›ll›k efektif faiz nominal faizden da-ha yüksek hale getirilebilir. Rell Faiz para arzedenin sat›n alma gücündeki art›fl› ifade eder.Nominal faizden daha çok reel faizin hesaplan-mas› enflasyonis ülkelerde daha önemlidir. RRe-el faiz, nominal faizin enflasyondan ar›nd›r›lma-s›yla hesaplan›r.

Eflit taksitlerle ödemelerde bugünkü ve gelecekte-

ki de¤er hesaplamalar›n› yapmak.

Belirli bir zaman süreci içerisinde, eflit aral›klarlaverilen ya da al›nan eflit ödemeler dizisi anüiteolarak adland›r›l›r. Anüitelerde; ödemelerin veödeme aral›klar›n›n eflit olmas› yan›nda vade bo-yunca faiz de de¤iflmemektedir. Anüiteler, ödemelerin bafllama noktas›na göre,devre bafl› ve devre sonu olarak grupland›r›l›r.Baz› anüitelerde periyodik ödemeler devreninbafl›nda yap›l›rken - kira ödemeleri gibi- baz›ödemelerde devre sonunda -kredi taksitlerindekigibi- yap›l›r. Ödemeleri her devre sonunda yap›-lan anüitelere normal anüite denilir. Az say›dataksitten oluflan anüitelerde gelecekteki toplamde¤er ya da bugünkü de¤er her bir taksit için ay-r› ayr› hesaplama yap›larak bulunabilir. Ancakçok taksitli ödemelerde bu flekilde hesaplamazaman al›c›d›r. Geometrik dizi özelli¤inden fay-dalanarak gelifltirilmifl formüller yard›m›yla butür hesaplamalar kolayl›kla yap›labilmektedir.

Borç geri ödemeleriyle ilgili hesaplamalar› yap-

mak.

Uzun vadeli borçlar genellikle eflit taksitlerle veeflit zaman aral›klar›yla geri ödenirler. Dolay›s›y-la borçlanmalarda anüite formüllerine baflvur-mak gerekmektedir. Yine anüte formüllerindenfaydalanarak herhangi bir tarihteki kalan borcu,herhangi bir taksitteki faiz ve anapara pay›n› he-saplamak mümkündür.

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç

6�A M A Ç

Özet


1. Afla¤›dakilerden hangisi yanl›flt›r?

a. Enflasyon s›f›r ise faiz oran› da s›f›r olabilir.b. Nominal faiz enflasyonun alt›nda ise negatif faiz

söz konusudur.c. Nominal faiz enflasyon oran›na eflit ise paran›n

zaman de¤eri s›f›r olur.d. Nominal faiz oran› enflasyon oran›ndan büyük

ise paran›n zaman de¤eri s›f›rdan büyük olur.e. Paran›n zaman de¤eri, paran›n bugünkü kulla-

n›m hakk›ndan vazgeçmenin bir bedelidir.

2. Bir bankaya y›ll›k %14 faizle yat›r›lan T2500 karfl›l›-¤›nda T146 faiz al›nd›¤›na göre, söz konusu para ban-kaya ne kadar süreyle yat›r›lm›flt›r?

a. 5 ayb. 6 ayc. 7 ayd. 8 aye. 10 ay

3. Bir iflletmenin bir bankaya olan T50.000 lik borcu-nun vadesi 6 ayd›r. Y›ll›k faiz oran› %16 oldu¤una gö-re, iflletme borcunu bugün peflin ödemek isterse ban-kaya kaç T ödeme yapmal›d›r?

a. 38.148b. 39.147c. 43.146d. 46.296e. 47.148

4. T10.000 nominal de¤erli, 92 gün vadeli bir hazinebonosu T9.631’den sat›fla sunuldu¤una göre yat›r›m-c›n›n getiri oran› ne olur? (Y›l 360 gün.)

a. %12b. %13c. %15d. %16e. %17

5. Bir bankada 3 ay vadeli hesap açt›r›ld›¤›nda 3. y›l›nsonunda T8.979 elde edilmifltir. Faiz oran› y›ll›k %20 isene miktarda para yat›r›lm›fl idi?

a. 4.189b. 5.000c. 5.212d. 5.162e. 6.125

6. Bir bankaya T25.000 alt› ayl›k vadeli olarak 2 y›l içinyat›r›lm›flt›r. 6 ayl›k faiz oran› %8 ise geri al›nacak parane oldu?

a. 34.012b. 33.012c. 35.000d. 35.123e. 35.129

7. Y›ll›k nominal faiz %24 oldu¤unda, 4 ay vadeli he-sap açt›r›l›rsa devre faiz oran› yüzde kaç olur?

a. 5 b. 6c. 6,5d. 7e. 8

8. Ayl›k faiz oran› %1,5 ise y›ll›k efektif faiz oran› yüz-de kaç olur?

a. 17,8b. 17c. 18,12d. 19,56e. 21

9. Her ay sonunda bir bankaya T5.000 yat›ran bir ifllet-me 4. y›l sonunda ne kadar para biriktirebilir? (Ayl›k fa-iz oran› %2.)

a. 342.600b. 352.035c. 381.197d. 392.655e. 396.768

10. Bir iflletme bankadan alm›fl oldu¤u T149.579’lik kre-diyi 40 ayda, ay sonlar›nda hangi eflit taksitlerle geriödeyecektir? (Ayl›k faiz oran› %1,5)

a. 5.000b. 5.190c. 5.195d. 5.200e. 5.210



Kredi kart› faizlerinde yeni düzenleme

24 Aral›k 2011 - 11:21Merkez Bankas› kredi kartlar›nda Türk liras› ifllemlerdeuygulanan ayl›k azami akdi faiz oran›n› ve ayl›k azamigecikme faiz oranlar›n› 1 Ocak 2012’den itibaren art›r-d›. Türk liras› ifllemlerde ayl›k azami akdi faiz oran› yüz-de 2.34, ayl›k azami gecikme faiz oran› ise yüzde 2.84olarak uygulanacak. Kredi kartlar›nda dolar ve euro ifl-lemlerinde uygulanan ayl›k azami akdi faiz oran› ile ge-cikme faiz oran›nda ise de¤iflikli¤e gidilmedi.Merkez Bankas›’n›n Kredi Kart› ‹fllemlerinde Uygulana-cak Azami Faiz Oranlar› Hakk›nda Tebli¤de De¤ifliklikYap›lmas›na Dair Tebli¤ Resmi Gazete’de yay›mland›.Buna göre kredi kartlar›nda ayl›k azami akdi faiz oran›Türk liras› için yüzde 2.12’den yüzde 2.34’e ç›kar›l›r-ken, dolar için yüzde 1.70’te, euro için yüzde 1.64’te sa-bit tutuldu.Ayl›k azami gecikme faizi oran›, Türk liras› için yüzde2.62’den yüzde 2.84’e yükseltilirken, dolar için yüzde2.20’de, euro için yüzde 2.14’te sabit tutulmas›na kararverildi. Karar, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yürürlü-¤e girecek ve 3 ayl›k dönem için geçerli olacak.

1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Para Neden Zaman De¤eri-ne Sahiptir” bölümünü gözden geçiriniz.

2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Basit Faiz Hesaplamalar›”bölümünü gözden geçiriniz.

3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Basit Faiz Hesaplamalar›”bölümünü gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Basit Faiz Hesaplamalar›”bölümünü gözden geçiriniz.

5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bileflik Faiz Hesaplamalar›”bölümünü gözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bileflik Faiz Hesaplamalar›”bölümünü gözden geçiriniz.

7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nominal Faiz, Efektif Faizve Enflasyon” bölümünü gözden geçiriniz.

8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nominal Faiz, Efektif Faizve Enflasyon” bölümünü gözden geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Eflit Taksitli Ödemeler” bö-lümünü gözden geçiriniz.

10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Borç Geri Ödemeleri “ bö-lümünü gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1

Faiz, paray› sunanlar aç›s›ndan bugünkü kullan›m hak-k›ndan vazgeçmenin getirisi oldu¤u için tasarruf sahip-leri faiz oranlar›n› yak›ndan izleyecek ve kararlar›n› fa-iz oranlar›na göre flekillendireceklerdir. Bu nedenle fa-iz oranlar› artt›kça, faiz getirisine yönelen tasarruflar›nda artmas› beklenebilir. Faiz oranlar›n›n düflmesi duru-munda ise faiz getirisi sa¤layan yat›r›mlara yönelen ta-sarruflar›n azalmas› ve bu tasarruflar›n baflka alternatif-lere yönelmesi beklenebilir.

S›ra Sizde 2

i = %6P = 50.000I = T500t=?I = P * r * t500 = 50.000 * 0.06 * tt = 0,17 y›l = 0,17*12= 2,04 ay


”



S›ra Sizde3

S1=T50.000 (3 ay vadeli al›fl)S2=55.000 (6 ay vadeli al›fl)P1=?P2=?

(ilk seçenek için bugünkü de¤er)

(ikinci seçenek için bugünkü de¤er)Bu makineyi üç ay vadeli olarak T50.000 fiyata almakdaha uygundur.

S›ra Sizde 4

S = 100.000n = 4i = %11P=?Sn = P (1 + i)n

100.000 = P (1,11)4

P= T65.873

S›ra Sizde 5

a) j = %20 m = 2r = ?

r = %21

b) j = %20m = 4r = ?

r = %21,55

c) j= %20m = 1 2r = ?

r = %21.94

Nominal faiz oran› %20 iken 6 ayda bir faizlendirme ya-p›ld›¤›nda y›ll›k efektif faiz %21, 3 ayda bir faizlendirmeyap›ld›¤›nda %21,55, her ay faizlendirme yap›ld›¤›ndaise %21,94 olmaktad›r. Faizlendirme s›kl›¤› artt›kçaefektif faiz de artmaktad›r.

S›ra Sizde 6

ödemede bulunmak gerekmektedir.

S›ra Sizde 7

a) Al›nan kredi = T120.000n = 18i = %2a = ?

b) ‹lk taksitteki faiz tutar›; 120.000×0,02 = T2.400‹lk taksitteki anapara tutar›; 8.004-2.400 = T5.604

c)10. taksit ödendikten sonra kalan ödeme say›s› 8olduguna göre;

II.taksitteki faiz tutar›; 58.633×0,02 = T1.173II. taksitteki anapara tutar›; 8.004-1.173 = T6.831

Kalan borc�

= 8.004 *1 02 1

1 02 0 0258 633

8

8

,

, * ,.

−=T

120 0001 02 1

1 02 0 028 0

18

18.

,

, , .=

−×

=a a 004T

ABD 20.000(1 + 0,02) - 1

(1 + 0,02) 0,02= 112.029

6

6= T

r = + −

10 20

121

12,

1 1+ = +

rj

m

m

r = + −

10 20

41

4,

1 1+ = +

rj

m

m

r = + −

10 20

21

2,

1 1+ = +

rj

m

m

P =55.000

(1 + 0,10 6 / 12) = 52.381

2 *T

P =50.000

(1 + 0,10 3 / 12) = 48.780

1 *T

PSi t

=(1+ ) *


Ayd›n, Nurhan; Baflar Mehmet ve Coflkun, Metin. (2010).Finansal Yönetim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k.Ayd›n, Nurhan (2009). Finans Matemati¤i, Ankara:

Detay Yay›nc›l›k.Brealey A. Richard ve di¤erleri. (2007), ‹flletme Finan-

s›n›n Temelleri (Çev. Ünal Bozkurt ve Di¤erleri,(5. Bask›), ‹stanbul: Literatür Yay›nc›l›k.

Bodie, Zvi ve Robert C. Merton. (1998). Finance (1.Bask›), New Jersey: Prentice- Hall, Inc.

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal analiz türlerini, analizde kullan›lan finansal tablolar› ve analiz tek-niklerini tan›mlayabilecek,Oranlar yoluyla iflletmeleri analiz edebilecek,‹flletmenin kârl›l›¤› ile finansal oranlar aras›ndaki iliflkileri aç›klayabilecek,Karfl›laflt›rmal›, yüzde ve e¤ilim analiz tekniklerinin finansal analizde nas›lkullan›ld›¤›n› aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Analiz• Oran Analizi• Du Pont Analizi

• Karfl›laflt›rmal› Analiz• Yüzde Yöntemiyle Analiz• E¤ilim Yüzdeleri Analizi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

�

��

Finansal Yönetim-I Finansal Analiz

• G‹R‹fi• F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹,

ANAL‹ZDE KULLANILANF‹NANSAL TABLOLAR VETEKN‹KLER

• ORAN ANAL‹Z‹• F‹NANSAL ORANLAR ARASINDAK‹

‹L‹fiK‹LER (DU PONT ANAL‹Z‹)• KARfiILAfiTIRMALI ANAL‹Z• YÜZDE YÖNTEM‹YLE ANAL‹Z• E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ ANAL‹Z‹

(TREND ANAL‹Z‹)


G‹R‹fiFinansal yönetimin temel amac›n›n, iflletme de¤erini maksimize edecek kararlarvermek oldu¤u ilk ünite belirtilmiflti. Piyasa de¤eri finansal tablolarda görülmesede, piyasa de¤erinin düflmesini ya da yükselmesini etkileyecek de¤iflimleri finan-sal tablolardan elde edilecek bilgilerle görmek mümkündür. Finansal tablolar, ba-z› eksikliklerine ra¤men finansal yönetim kararlar›n›n iflletmenin performans›n›,riskini nas›l etkiledi¤ini ortaya koyabilir. Finansal analiz yap›larak iflletmeninhem mevcut durumu hem de geçmifl finansal koflullar› de¤erlendirilip, gelecekleilgili planlama çal›flmalar›na ›fl›k tutacak bilgiler elde edilebilir. Finansal analizle ifl-letmenin güçlü ve zay›f yönleri belirlenmeden gelece¤i planlamak mümkün de¤il-dir. Finansal analizle;

• ‹flletmenin temel ve ikincil amaçlara ulafl›p ulaflamad›¤›n› ölçmede,• ‹flletme amaçlar›n› gerçeklefltirememiflse nedenlerini araflt›rmada,• ‹flletmenin faaliyetlerinde baflar› ve etkinlik düzeyini ölçmede,• ‹flletmenin üretim ve fiyatlama politikalar›n› de¤erlendirmede,• ‹flletme faaliyetlerini kontrol etmede,• Planlama yapma ve baflar›s›zl›¤a karfl› önlemler almada önemli faydalar

sa¤lan›r.

F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹, ANAL‹ZDEKULLANILAN F‹NANSAL TABLOLAR VE TEKN‹KLERFinansal analiz; analizin yap›lma amac›na, analizin yap›l›fl biçimine, analizi yapa-cak kiflilere göre de¤iflik flekillerde yap›l›r.

Finansal Analiz TürleriAmac›na Göre Finansal Analiz: Analizin yap›lma amac›na göre finansal analiz yö-netim, yat›r›m ve kredi analizleri olarak üç flekilde yap›l›r. Yönetim analizi; yöne-tim fonksiyonunun yerine getirilmesine yönelik, iflletme yönetimi için yap›lan ana-lizdir. Bu analizin odak noktas›n›, iflletme faaliyetlerinin planlanan amaçlar do¤rul-tusunda gerçekleflip gerçekleflmedi¤inin incelenmesi, eksikliklerin ortaya konul-mas› ve gerekli düzeltmelerin yap›lmas› oluflturur. Yat›r›m analizi; iflletmenin or-taklar›, iflletmeye ortak olmay› düflünenler ile iflletmeye uzun süreli kaynak sa¤la-yacak olanlar taraf›ndan yap›lan analizdir. Bu analizde iflletmenin daha çok kazan-ma gücü ve da¤›t›lacak kâr paylar› ve hisse senedi de¤erlerinin de¤iflimleri analiz

Finansal Analiz

Yönetim Analizi: ‹flletmeyönetiminin etkin kararlaralabilmesi için yap›lançal›flmalard›r.

Yat›r›m Analizi: ‹flletmeyeyat›r›m yapan ve yat›r›myapacaklar taraf›ndanyap›lan analizdir.

Finansal Analiz: ‹flletmelerinmali durumlar›n›n vefaaliyet sonuçlar›n›nde¤erlendirildi¤içal›flmalard›r.

edilir. Kredi analizi; iflletmeye kredi verenlerle, kredi verecek olanlar›n, iflletmeninborç ödeme gücünü ölçmek amac›yla yapt›klar› analizdir. Kredi analizinde ifllet-menin dönen varl›klar›yla k›sa vadeli borçlar› aras›ndaki iliflkiler, iflletmenin serma-ye yap›s› analiz edilir.

Kapsad›¤› Döneme Göre Finansal Analiz: Kapsad›¤› döneme göre finansal ana-liz statik analiz ve dinamik analiz olarak iki flekilde yap›labilir. Statik analizde; be-lirli bir tarihte düzenlenmifl veya belirli bir döneme ait mali tablolardaki çeflitli ka-lemler aras›ndaki iliflkilerin saptanmas›na çal›fl›l›r. Dinamik analizde ise, mali tab-lolar birbirini izleyen dönemler itibariyle incelenir. ‹flletmenin belirli bir dönemin-deki mali durumu ve faaliyet sonuçlar› geçmifl dönemleriyle karfl›laflt›r›larak olum-lu ya da olumsuz geliflmelerin ortaya konulmas›, analizin de¤erini art›racakt›r. ‹fl-letmenin zaman içinde geliflimin yönünü gösteren dinamik analizden sadece caridönemi de¤erlendirmek için de¤il, ayn› zamanda, gelece¤e iliflkin tahminlerin ya-p›lmas›nda da faydalan›l›r.

Analizi Yapacak Kiflilere Göre Finansal Analiz: Analizi yapacak kiflilere görefinansal analiz iç analiz ve d›fl analiz olarak adland›r›l›r. Analiz, yönetici, muha-sebeci, finansç› gibi iflletme içinden olan kiflilerce yap›l›yorsa iç analiz olarak ad-land›r›l›r. ‹flletme d›fl› kifli ve kurumlarca yap›lan analize ise d›fl analiz denir. ‹fl-letmeye kredi verecekler, menkul de¤er analistleri, arac› kurumlar, rakip kuru-lufllar, potansiyel yat›r›mc›lar, devlet ve benzeri kifli ve kurumlar da iflletmeyianaliz edebilir.

Finansal Analizde Kullan›lan Tablolar‹flletmelerin her bölümü faaliyetleriyle ilgili verileri toplayarak ilgililere sunar. An-cak bu bilgiler aras›nda en önemlisi, muhasebe bölümünde biriktirilen finansal bil-gilerdir. Finansal analizden arzu edilen sonuca ulaflabilmek için iflletmeyle ilgilido¤ru bilgiler kadar, bu bilgilerin belirli ilke ve kurallar çerçevesinde tutulmas› vesunulmas› da önemlidir. Finansal tablolar›n amac›, finansal tablo kullan›c›lar›na ifl-letmenin finansal durumu, faaliyet sonuçlar› konusunda gerçekçi bilgiler sunmak-t›r. Finansal tablolar›n bu amaca hizmet edebilmeleri için belirli ilke ve kurallarçerçevesinde düzenlenmesi ve sunulmas› gerekmektedir. Di¤er ülkelerde oldu¤ugibi ülkemizde de genel amaçl› finansal tablolar›n haz›rlanmas› ve sunulmas›yla il-gili uluslararas› muhasebe standartlar›na paralel standartlar gelifltirilmekte, gereklidüzenlemeler yap›lmaktad›r.

Finansal analizde analizin amac›na ba¤l› olarak çok say›da finansal tablodanfaydalan›labilir. Bununla birlikte, analizde kullan›lan temel finansal tablolar bilan-ço ve gelir tablosudur. Muhasebe derslerinde ayr›nt›l› olarak gördü¤ünüz gibi bi-lanço ya da finansal durum tablosu, bir iflletmenin belirli bir tarihteki varl›klar›n›,borçlar›n› ve öz sermayesini gösteren bir tablodur. Dolay›s›yla bilanço düzenlen-di¤i an itibariyle o iflletmenin finansal durumunu göstermektedir. Bilançonun aktiftaraf› (varl›klar) kullan›m; pasif taraf› (borç ve öz kaynaklar›) ise kaynaklar olarakadland›r›lmaktad›r. Bilançonun varl›klar bölümü, “paraya dönüflüm çabuklu¤u”na;kaynaklar bölümü ise, “ödeme çabuklu¤u”na göre düzenlenmektedir.

Gelir tablosu ise; iflletmenin bir hesap döneminde elde etti¤i tüm has›lat ve ge-lirler ile yapt›¤› tüm maliyet ve giderleri gösteren tablodur.

Gelir tablosu; net sat›fllar, brüt sat›fl kâr› veya zarar›, esas faaliyet kâr› veya za-rar›, faaliyet kâr› veya zarar›, dönem kâr› veya zarar› ve net dönem kâr› veya zara-r› kalemlerini aç›kça gösterecek flekilde haz›rlan›r.


Bilanço: ‹flletmenin belirlibir tarihteki varl›klar›yla,varl›klar›n›n kaynaklar›n›gösteren tablodur.

Gelir Tablosu: ‹flletmenin birhesap döneminde elde etti¤itüm has›lat ve gelirlerleyap›lan tüm maliyet vegiderleri gösteren ve dönemfaaliyet sonuçlar›n›özetleyen tablodur.

Statik Analiz: ‹flletmeninmali durumu ve faaliyetsonuçlar› tek bir dönem içinortaya konulur.

Dinamik Analiz: Birden fazladöneme iliflkin mali analiz.

Statik analizin dinamik analize göre bafll›ca eksiklikleri nelerdir?

Finansal Analizde Kullan›lan Teknikler Finansal tablolar çeflitli analiz teknikleri kullan›larak analiz edilebilir. Finansal ana-lizden beklenen faydan›n sa¤lanmas› için, ço¤u zaman tek bir analiz tekni¤indende¤il, birden çok analiz tekni¤inden faydalanmak gerekmektedir. Analizde kulla-n›lan bafll›ca teknikler flunlard›r:

• Oran analizi (Rasyo analizi)• Yüzde yöntemiyle analiz (Dikey analiz)• Karfl›laflt›rmal› analiz (Yatay analiz)• E¤ilim yüzdeleri analizi (Trend analizi)

ORAN ANAL‹Z‹Finansal oran, en basit flekliyle finansal tablolarda bulunan iki kalem aras›ndakiiliflkiyi ifade eden say› olarak tan›mlanabilir. Finansal tablolardan say›s›z oran eldeedilebilir. Önemli olan, analizin amac›na uygun kalemleri seçerek aralar›ndaki ilifl-kilerin araflt›r›lmas›d›r. Oran analizinde esas amaç, mali tablolarda yer alan iki ka-lem aras›ndaki matematiksel iliflkinin ortaya konulmas› de¤il, bunun ne anlamageldi¤inin yorumlanmas›d›r. Ancak oranlar yorumlan›rken baz› ölçütlerden fayda-lanmak gerekir. Bunlar› flu flekilde belirtmek mümkündür:

• Hesaplanan oranlar, iflletmenin geçmifl dönemlerindeki oranlar›yla karfl›lafl-t›r›lmal›; tek bir y›la iliflkin oranlar yerine birden çok döneme iliflkin oranla-ra bak›lmal›d›r,

• Hesaplanan oranlar benzeri firmalar›n ya da iflletmenin faaliyet gösterdi¤isektörün ortalamalar›yla karfl›laflt›r›lmal›d›r,

• Hesaplanan oranlar deneyler sonucu bulunan oranlarla karfl›laflt›r›lmal›d›r.

Oranlar de¤erlendirilirken farkl› kaynaklardan sa¤lanacak ilave bilgiler de dikkate al›n-mal›d›r. Ekonomik ve politik hayattaki de¤iflimler, iflletme yönetim politikalar›ndaki de¤i-flimler, yasalardaki de¤iflimler de oranlar›n de¤erlendirilmesinde önemlidir.

874. Ünite - F inansal Anal iz

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Oranlar yorumlan›rken her iflletmenin, her sektörün özel koflullar› da dikkateal›nmal›d›r. Oran analizinin baflar›s›, afla¤›da belirtilen noktalar›n gözden uzaktutulmamas›yla art›r›labilir:• Finansal oranlar yaln›zca iflletmenin zay›f veya güçlü yönlerini gösteren

bir araçt›r. Daha do¤ru yorumlar için di¤er verilerin de analizi gerekir.• Oranlar yorumlan›rken fiyat seviyesindeki de¤ifliklikler, mevsimlik ve kon-

jonktürel hareketlerin etkileri dikkate al›nmal›d›r. • ‹ncelenen iflletmenin herhangi bir oran›nda art›fl ya da azal›fl yaln›z pay ve

paydada ya da hem pay hem de payda da bir de¤ifliklik sonucu olabilir.• Oranlarla ilgili olarak iflletmeler aras›nda karfl›laflt›rma yap›l›rken, muha-

sebe uygulamalar›n›n, izlenen politikalar›n birbirinden farkl› olabilece¤i,bir iflletmenin di¤er iflletmeyle tam olarak karfl›laflt›r›lmas›n›n mümkünolamayaca¤› unutulmamal›d›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Oran Analizi: Finansaltablololarda yer alankalemlerin birbirineoranlanmas›yla yap›lananalizdir.

Oranlar›n S›n›fland›r›lmas›‹flletme içinden ya da d›fl›ndan farkl› gruplar›n, farkl› amaçlar› ve beklentileri ola-ca¤›ndan finansal oranlar farkl› aç›lardan analiz edilecektir. Tüm analitik ihtiyaçla-ra cevap verecek tek bir finansal oran yoktur. ‹flletmeye kredi verecekler birinciderecede iflletmenin likiditesiyle ilgilenirken, bir tahvil al›c›s›, iflletmenin uzun dö-nemli mali yap›s›yla ilgilenir. ‹flletmenin hisse senetlerine yat›r›m yapacak kifli, ön-celikle iflletmenin cari ve gelecekteki gelirleriyle ve bu gelirlerinin istikrar› ile ilgi-lenecektir. Farkl› gruplar›n, farkl› amaçlar›na yönelik olarak gelifltirilmifl oranlar›befl grupta toplamak mümkündür. Bu oranlar flunlard›r:

• Likidite oranlar›• Faaliyet oranlar›• Finansal kald›raç oranlar›• Kârl›l›k oranlar›• Piyasa performans›n› de¤erlendirmede kullan›lan oranlar.

Likidite Oranlar›Likidite oranlar›, bir iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n› karfl›layabilme yetene¤inin öl-çülmesinde kullan›l›r. Bu oranlardan iflletmenin ne kadar kolayl›kla nakit elde ede-bilmesine ve ifllerin kötüye gitmesi halinde likiditesini koruyup koruyamad›¤›nayönelik bilgiler sa¤lan›r. Nakit bütçesi, bir iflletmenin likidite durumunu de¤erlen-dirmede kullan›lan di¤er bir araçt›r. Likidite oranlar› olarak cari oran, asit test ora-n› ve nakit oran› olarak üç önemli oran üzerinde durulacakt›r.

Cari oran; dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara bölünmesiyle he-saplan›r. Cari oran›n hesaplanmas›nda, flüpheli alacak karfl›l›¤›, stok de¤er düflüflkarfl›l›¤›, menkul de¤erler de¤er düflüfl karfl›l›¤› gibi düzeltici hesaplar›n ilgili dö-nemin dönen varl›klar›ndan düflülmesi gerekir. Ayr›ca bankalardaki paran›n birk›sm› bloke edilmifl ise bunun da ilgili hesaptan indirilmesi gerekir. Üretim ifllet-melerinde cari oran›n genellikle 2 olmas› uygun olarak düflünülür. Ancak, ülke-mizde oldu¤u gibi geliflmekte olan ülkelerde, iflletmelerin temel fon sa¤lama ka-nal› olan bankalar›n k›sa vadeli kredi vermeyi tercih etmeleri nedeniyle likiditeoranlar› düflüktür.

Dönen ya da cari varl›klar, iflletmenin elinde ve bankalarda bulunan paralar› ilenormal faaliyet dönemi içinde -bir y›l- paraya dönüfltürülebilen menkul de¤erleri,alacaklar›, stoklar› ve peflin ödemeleri gibi varl›klar›d›r. K›sa vadeli yabanc› kay-naklar ise iflletmenin bir y›l içinde ödemesi gereken borçlar›d›r. Afla¤›da, finansalanalizde oranlar›n nas›l kullan›ld›¤› bir örnek arac›l›¤› ile anlat›lm›flt›r.

Tablo 4.1’de A ‹flletmesinin 2009 ve 2010 y›llar›na iliflkin bilançolar›, Tablo4.2’de A iflletmesinin 2010 y›l›na iliflkin gelir tablosu verilmifltir.

Cari Oran =D nen Varlıklar

Kısa Vadeli Yabancı Kaynakl

öaar


Likidite Oranlar›:‹flletmelerin k›sa vadedekiyükümlülüklerinikarfl›layabilme yetene¤iniölçen oranlard›r.

Tablo 4.1’den faydalan›larak A iflletmesinin 2010 y›l› için cari oran› dönen var-l›klar toplam›n›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara bölünerek (50.190/25.523) 1,97bulunur. Görüldü¤ü üzere A iflletmesinin cari varl›klar› cari borçlar›n›n yaklafl›k ikikat› kadard›r. Di¤er bir ifadeyle, A iflletmesi 1 liral›k k›sa vadeli borcuna karfl›l›kT1,97’lik döner varl›¤a sahiptir.

(T1.000)

VARLIKLAR 2010 2009

Haz›r De¤erler 2.540 2.750

Menkul K›ymetler 1.800 1.625

Ticari Alacaklar (Net) l8.320 16.850

Stoklar 27.530 26.470

Toplam Dönen Varl›klar 50.190 47.695

Duran Varl›klar

Sabit Varl›klar 43.100 39.500

(-) Birikmifl Amortismanlar 11.400 9.500

Toplam Duran Varl›klar 31.700 30.000

TOPLAM VARLIKLAR 81.890 77.695

KAYNAKLAR

Mali Borçlar 9.721 8.340

Ticari Borçlar 8.500 5.635

Ödenecek Vergiler 3.200 3.150

Di¤er K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 4.102 3.750

K›sa Vadeli Yab. Kyn. Toplam› 25.523 20.875

Uzun Vadeli Yab. Kyn.Top. 22.000 24.000

Toplam Yabanc› Kaynaklar 47.523 44.875

Ödenmifl Sermaye 13.000 13.000

Sermaye Yedekleri 10.000 10.000

Geçmifl Y›l Kârlar› 11.367 9.810

Toplam Öz Kaynaklar 34.367 32.820

TOPLAM KAYNAKLAR 81.890 77.695


Tablo 4.1A ‹flletmesininBilançolar›

(T1.000) 31 Aral›k 2010 31 Aral›k 2009

A ‹flletmesinin yer ald›¤› sektöre iliflkin veriler de afla¤›daki gibi olsun:Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesi

Cari Oran 1,80 1,97Asit- Test Oran› 0,80 0,89Nakit Oran› 0,15 0,17

A ‹flletmesinin cari oran›, sektöre daha daha yüksektir. Bu durumda A iflletme-sinin likidite gücünün sektör ortalamas›n›n üzerinde oldu¤u, k›sa dönemli borçla-r›n› ödemede sorununun olmayaca¤› fleklinde düflünülebilir. Sektör ortalamas› ya-n›nda iflletmenin ilgili oranlar›n›n geçmifl dönemlerle de karfl›laflt›rarak yorumlan-mas›nda fayda vard›r. A ‹flletmesinin geçen y›ldaki cari oran› hesapland›¤›nda 2,28(47.695.000/20.875.000) bulunmaktad›r. Bu, iflletmenin geçen y›la göre cari oran›n-da bir düflmenin oldu¤unu göstermektedir.

Cari oran›n yüksek tutulmaya çal›fl›lmas› finansal yönetim aç›s›ndan uygun birdavran›fl olarak görülmemektedir. Çünkü; iflletmelerin likiditesi artt›kça riski vebununla birlikte kârl›l›¤› da düflecektir. Bu nedenle iflletmeler faaliyet kolu ve ifllet-menin özel durumu ile sosyal ve ekonomik koflullar› dikkate alarak, kârl›l›kla riskaras›ndaki dengeyi kurmal›d›rlar.

Asit-Test Oran›: Likiditenin daha do¤ru de¤erlendirilmesinde kullan›lan bir öl-çü de, ‘çabuk oran, hassas oran ya da asittest oran›’ olarak ifade edilen orand›r.

Bu oran›n cari orandan fark›, dönen varl›klar içinde likiditesi en düflük olanstoklar›n dönen varl›klardan düflülmesidir. A iflletmesinin 2010 y›l› sonu itibariyleasit test oran›;

olarak bulunur.Asit Test Oranı =50.190.000-27.530.000

25.523.000== 0,89

Asit -Test Oranı =D nen Varlıklar-Stoklar

Kısa Vadeli

ö

YYabancı Kaynaklar


Tablo 4.2A ‹flletmesinin 31Aral›k 2010 TarihliGelir Tablosu

(T1.000)

Net Sat›fllar 112.760

Sat›fllar›n Maliyeti 85.300

Brüt Sat›fl Kâr› 27.460

Faaliyet Giderleri 15.940

Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri 6.540

Genel Yönetim Giderleri 9.400

Faaliyet Kâr› 11.520

Finansman Giderleri 3.160

Vergi Öncesi Kâr 8.360

Vergi %25 4.013

Dönem Net Kâr› 4.347

A iflletmesinin stoklar› d›fl›ndaki dönen varl›klar›, k›sa vadeli yabanc› kaynak-lar›n›n 0,89’na eflittir. Bu oran A ‹flletmesinin bulundu¤u sektörün asittest oran›n-dan (0,80) daha yüksektir. Geçen y›l A ‹flletmesinin asit-test oran› 1,02 ((47.695.000-26.470.000)/20.875.000) idi. Cari oranda oldu¤u gibi asit test oran›nda da düflüflolmufltur.

Cari oran›n yüksek olmas› her zaman o iflletmenin likiditesinin yüksek olaca¤›-n› göstermez. Dönen varl›klar içinde stoklara çok yat›r›m yap›lm›flsa iflletmenin li-kiditesi düflücektir. Örne¤in bir iflletmenin cari oran› ve asit test oran› afla¤›daki gi-bi olsun:

2006 2007 2008 2009 2010

Cari oran 1,20 1,45 1,65 1,73 1,90Asit- test oran› 0,65 0,60 0,54 0,43 0,40

Bu iflletmenin cari oran› 2006’da 1,20 iken, 2010 y›l›nda yükselerek, 1,90 olmufl;dolay›s›yla likiditesi artm›fl görünmektedir. Ancak asit test oran›na bak›ld›¤›nda asittest oran›nda düflüfl olmufltur. ‹flletmenin cari varl›k kalemleri aras›nda en düflük li-kiditeye sahip olan stoklara fazla yat›r›m yap›ld›¤›, buna ba¤l› olarak da likiditesi-nin düfltü¤ü söylenebilir.

Asit-test oran›n›n alt›nda yatan varsay›m, alacaklar›n normal ödenme süresiiçinde nakte çevrilebilece¤idir. ‹flletmenin alacaklar›n›n likiditesinden flüphe edili-yorsa alacaklar›n yafl çizelgesi haz›rlanmal›d›r. Genel olarak üretim iflletmeleri içincari oran›n “iki”, asit test oran›n›n “bir” olmas›n›n uygun olaca¤› düflünülür. Böylebir kural koymak gerçekte pek anlaml› de¤ildir. ‹flletmelerin özelliklerine, sektö-rün ve ekonominin genel koflullar›na ba¤l› olarak, bu oranlar söylenen de¤erlerinalt›nda ya da üstünde olabilir.

Nakit Oran›: Bir iflletmenin en likit varl›klar›, haz›r de¤erleri ile menkul k›ymet-leridir. Bu nedenle finansal analizde, iflletmenin likiditesi analiz edilirken nakit ora-n›na da bak›l›r.

A iflletmesinin 2010 y›l› nakit oran›; dir.

A iflletmesinin her 1 liral›k k›sa vadeli borcuna karfl›l›k 0,17 liral›k kasa ve pa-zarlanabilir menkul de¤erlere sahip oldu¤u görülmektedir. A ‹flletmesinin nakitoran› sektöre göre daha yüksek bulunmufltur. Bununla birlikte iflletme k›sa süredeborçlanabilirse nakit oran›n›n düflüklü¤ü önemli bir sorun olarak görülmeyebilir.Çünkü fazladan tutulan her bir liran›n f›rsat maliyeti vard›r.

2 540 000 1 800 000

25 523 0000 17

. . . .

. .,

+=

Nakit Oranı =Hazır Değerler +Menkul Kıymetler

Kısa Vadeeli Yabancı Kaynaklar


Faaliyet Oranlar› (Etkinlik Oranlar› Ya da Verimlilik Oranlar›)Faaliyet oranlar›, iflletmelerin varl›k ya da varl›k gruplar›na, bu varl›klar›n sa¤lad›-¤› gelirlere oranla ne kadar yat›r›m yapt›klar›n›, varl›klar›n› ne derece verimli kul-land›klar›n› de¤erlendirmede kullan›lan oranlard›r. Faaliyet oranlar›n›n yüksek ol-mas› arzu edilen bir durumdur. Ancak faaliyet oranlar›n›n yüksek olmas› yan›ndakârl›l›k oranlar› da yüksekse anlaml› olacakt›r. Di¤er bir ifade ile faaliyet oranlar›kârl›l›k oranlar›yla birlikte ele al›narak yorumlanmas› gerekir.

Faaliyet oranlar› olarak flu oranlar hesaplanabilir:• Alacaklar›n ortalama tahsil süresi.• Alacaklar›n devir h›z›.• Stok devir h›z›.• Sabit varl›klar›n devir h›z›.• Toplam varl›klar›n devir h›z›.Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi: Alacaklar›n likiditesini ölçmekte kullan›lan

iki orandan birincisi ortalama tahsil süresidir.

Eflitli¤in paydas›nda yer alan y›ll›k kredili sat›fllar›n saptanmas› güç oldu¤unda, bunun ye-rine toplam sat›fllar da kullan›labilir.

Ortalama Tahsil S resi =Ticari Alacaklar

Yıllık Kreü

ddili Satışlar /360


Likidite oranlar› de¤erlendirilirken ayr›ca afla¤›da belirtilen noktalara dikkatedilmelidir:• Sat›fllar› istikrarl› olan, büyük dalgalanmalar göstermeyen iflletmelerin liki-

dite oranlar› di¤erlerine göre düflük olabilir.• Alacak devir h›z›, stok devir h›z›, dönen varl›klar devir h›z› yüksek olan ifl-

letmeler daha düflük likidite oran›yla faaliyet gösterebilir.• Bilanço ve gelir tablosunun kalitesi yükseldikçe daha düflük likidite oran-

lar›yla çal›fl›labilir. Bilanço ya da gelir tablosunda yer alan kalemler ne ka-dar gerçekçi de¤erlerle ifade edilmiflse iflletmenin likiditesi o kadar yüksekolacakt›r. Modas› geçmifl stoklar›n, tahsili mümkün görünmeyen alacakla-r›n ya da likiditesi düflük menkul de¤erlerin yer ald›¤› bir bilançoya daya-l› olarak yap›lan analiz gerçekçi olmayacakt›r.

• Alacaklar›n›n büyük bir k›sm› senetli olan bir iflletmeyle daha az senetlialacaklar› olan iflletmenin likidite oranlar› ayn› olsa bile likidite güçleri ay-n› olmayacakt›r. Senetli alacaklar› daha fazla olan iflletmenin likiditesi da-ha yüksek olacakt›r.

• ‹flletmenin sat›fl ve sat›n alma politikalar› ile k›sa vadeli yabanc› kaynakla-r›n vade da¤›l›m› likidite gücünün belirlenmesinde önemlidir. Sat›fllar›n›daha çok peflin, al›fllar›n› da daha çok vadeli yapan iflletme daha düflük li-kiditeye sahip olabilir. Yine borçlar›n› belirli bir ödeme plan› içinde öde-yen iflletmelerin likiditeleri daha düflük olabilir.

Etkinlik Oranlar›: ‹flletmeninvarl›klar›n› ne derecedeetkin kullanabildi¤iniölçmekte kullan›lanoranlard›r.

Ortalama Tahsil Süresi:Alacaklar›n tahsil edilece¤iortalama gün say›s›n›göstererek müflterilerinödeme h›z›n› ölçer. Oran,alacaklar› günlük sat›fllaragöre ifade eder.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



A iflletmesinde 2010 y›l› itibariyle ortalama tahsil süresi gün olmaktad›r.

Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesi

Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi 47 gün. 58,5 günStok Devir H›z› 3,9 3,16Sabit Varl›k Devir H›z› 4,82 3,56Toplam Varl›k Devir H›z› 1,75 1,41

Sektör ortalamas›n›n 47 gün oldu¤u bu sektörde, A iflletmesinin ortalama tahsilsüresinin sektör ortalamas›na göre daha uzun oldu¤u görülmektedir. Bir evvelkiy›lda A ‹flletmesinin ortalama tahsil süresi, 2009 y›l› gelir tablosu olmad›¤› için he-saplanamamaktad›r. A ‹flletmesinin ortalama tahsil süresinin endüstri ortalamas›n-dan daha uzun olmas›, bu iflletmenin alacaklara daha fazla fon ba¤lad›¤›n›, dolay›-s›yla daha liberal bir kredi politikas› uygulad›¤›n› gösterir. ‹flletme böyle bir politi-kayla sat›fllar›n› yeterli düzeyde artt›rabiliyor ve arzu edilen kârl›l›¤› elde edebili-yorsa bu politikan›n do¤ru oldu¤u söylenebilir.

Ortalama tahsil süresinin çok k›sa olmas›, çok k›s›tl› bir kredi politikas›n›n uy-guland›¤›n› gösterir. Böyle bir politikadan dolay› sat›fllar azalabilir; kârlar da bek-lenenden daha az olabilir. Bu durumda kredi standartlar› esneklefltirilebilir. Di¤ertaraftan ortalama tahsil süresinin çok uzun olmas›, liberal bir kredi politikas›n›n uy-gulanmakta oldu¤unu, bu durumda da alacaklar›n bir k›sm›n›n ödenmeyebilece¤i-ni düflünmek gerekir. Dolay›s›yla flüpheli alacak zararlar›ndan dolay› kârlar›n aza-labilece¤i gözden uzak tutulmamal›d›r.

Sat›fllar mevsimsel ise ya da y›l içinde oldukça büyük bir art›fl göstermiflse y›lsonu alacak bakiyesini kullanmak uygun olmayabilir. Mevsimselli¤e uymak içinayl›k kapan›fl bakiyelerinin ortalamas›n› kullanmak uygun olacakt›r. Büyüme du-rumunda ise y›l sonundaki alacak bakiyesi, sat›fllara göre yan›lt›c› biçimde yüksekolacakt›r. E¤er y›l boyunca sat›fllardaki büyüme devaml› ise y›l›n bafl›ndaki ve so-nundaki alacaklar›n ortalamas›n›n kullan›lmas› uygun olabilecektir.

Alacaklar›n Devir H›z›: Alacak devir h›z›, alacaklar›n y›lda kaç kez tahsil edil-di¤ini gösterir. Alacak devir h›z› artt›kça iflletmenin likiditesi artabilir. Ancak s›k› birkredi politikas› uygulamas› iflletmenin pazar pay›n› daraltabilir.

Alacak devir h›z›n›n düflüklü¤ü, ço¤u zaman iflletmenin alacak tahsil politikas›-n›n etkin olmamas›ndan kaynaklan›r. Düflük devir h›z›, iflletme alacaklar›n›n tahsiledilmeme riskini de art›racakt›r. Alacaklar›n devir h›z›, bir y›l içindeki gün say›s›-n›n, ortalama tahsil süresine bölünmesiyle bulunur.

Alacak devir h›z› flu flekilde de hesaplanabilir:

Ortalama tahsil süresi ve alacaklar›n devir h›z›, alacaklar›n tahsilindeki h›z›gösterir. Bu nedenle asit-test oran›n›n, mutlaka alacak devir h›z› ile desteklenme-si gerekmektedir.

Alacak Devir Hızı =Kredili Satışlar

Ticari Alacaklar

Alacakların Devir Hızı =360

Ortalama Tahsil S resü ii

18.320.000

112.760.000

360

= 58 5,


Stoklar›n Devir H›z: Stok devir h›z›, stoklar›n likiditesini gösteren bir ölçü olup,stoklarla sat›fllar aras›ndaki iliflkiyi verir. Stok devir h›z› afla¤›daki gibi hesaplan›r:

Ortalama stok düzeyi de¤iflik flekillerde hesaplanabilir. E¤er iflletmenin sat›flla-r› düzenli bir büyüme gösteriyorsa, dönem bafl› ve dönem sonu stoklar›n ortalama-s› al›narak, ortalama stok düzeyi saptan›r. E¤er sat›fllar mevsimsel ya da büyük dal-galanmalar gösteriyorsa, tüm y›l için stok düzeyi, her ay sonundaki stok miktar›n›ntoplam›n›n ay say›s›na bölünmesiyle bulunur.

Bazen stok devir h›z›, y›ll›k sat›fllar›n y›l sonundaki stoklara bölünmesiyle dehesaplamaktad›r. Sat›fllar›n stoklara oran› daha az hassas bir ölçü olmas›na ra¤-men, endüstri ve iflletme aras›nda bir karfl›laflt›rma yap›lacaksa kullan›lmas›nda birsak›nca bulunmamaktad›r.

Genellikle stok devir h›z› yükseldikçe, iflletmenin stok yönetimi daha çok etkin-lik kazan›r. Buna ra¤men, nispi olarak yüksek bir stok devir h›z›, çok düflük birstok düzeyinin oldu¤unu da gösterebilir. Bu durum, ayn› zamanda stoklar› yenile-mek için küçük siparifllerin verilmifl olmas›n›n bir sonucu olabilir. Bu durumlardanherhangi biri, büyük miktarlara ulaflan stok bulundurmaya ve düflük bir stok devirh›z›na k›yasla maliyetleri yükseltebilir. Dolay›s›yla oran›n yorumlanmas›nda bufaktörlerin dikkate al›nmas› gerekir.

Stok devir h›z› hesaplan›rken sat›fllar›n maliyeti ele al›nmal›d›r. Ancak bu verinin elde edi-lememesi durumunda analizin kalitesini azaltmakla birlikte sat›fllar rakam› kullan›labilir.

Stok devir h›z›n›n nispeten düflük olmas›, yavafl hareket eden bir stoku ya dabaz› stok kalemlerinin modas›n›n geçmifl oldu¤unu da gösterebilir. Modas› geçmiflolan stoklar›n ise zarar kaydedilmesi zorunlu olabilir. Bu durumda stoklar›n likitbir varl›k olarak görülmesi olanaks›zd›r.

A iflletmesinin ortalama stok düzeyi, dönem bafl› ve dönem sonu stoklar›n or-

talamas› al›narak � dir. Sat›fllar›n maliyeti,

bulunan bu de¤ere bölündü¤ünde elde edilir. Endüstride orta-

lama stok devir h›z› 3,9 oldu¤una göre, A iflletmesinin stok devir h›z› sektöre göre

daha düflük bulunmufltur. Dolay›s›yla A iflletmesinin, endüstriye göre, stoklara bi-

raz daha fazla yat›r›m yapmakta oldu¤u söylenebilir. A iflletmesince böyle bir po-

litikan›n takip edilmesinde iki noktaya dikkat edilmelidir:• Ani siparifllerin yerine getirilebilmesi için stoklarda her bir kalemin bulun-

durulmas› fleklinde bir politika takip ediliyor olabilir. Bu durumda ilave sa-t›fllar dolay›s›yla sa¤lanacak kârla fazla stok bulundurman›n getirece¤i mali-yetlerin karfl›laflt›r›lmas› gerekir.

• Stoklar›n›n bir bölümü hasara u¤rayabilir. Bu durumda stoklar›n likiditesiazalaca¤›ndan, bunlar›n realize edilebilir de¤erlerle kaydedilmesi gerekir.

E¤er herhangi bir iflletmenin stok devir h›z› çok yüksek ise, s›k s›k baz› kalem-lerin stoklarda kalmad›¤› görülecektir. Bunun do¤al sonucu olarak sat›fllarda du-raklamalar olabilecektir.

85.300.000

27.000.000= 3,16

27.530.000+26.470.000

2= 27.000.000

Stok Devir Hızı =Satışların Maliyeti

Ortalama Stokk


T

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sabit Aktiflerin Devir H›z›: Sabit aktiflerin devir h›z› afla¤›daki eflitlikle elde edilir:

Bu devir h›z›, iflletmenin sabit varl›klar›ndan ne oranda faydaland›¤›n› gösterir.Di¤er bir ifade ile bir birim sabit varl›¤a karfl›l›k kaç birimlik sat›fllar›n gerçekleflti-rildi¤i hesaplanmaktad›r.

Bir iflletmenin bilançosundaki sabit varl›klar, o iflletmenin makine, araç, gereçve binalar gibi varl›klara ne kadar yat›r›m yapt›¤›n› gösterir. Sabit varl›klar belirle-nirken afla¤›da belirtilen faktörlere dikkat edilmelidir:

• Sabit varl›klar›n sat›n alma maliyeti,• Sabit varl›klar›n al›nmalar›ndan bugüne kadar geçen süresi,• ‹flletmece uygulanan amortisman politikas›,• Sat›n al›nana göre kiralanan sabit varl›klar›n miktar›.

Sabit aktiflerin devir h›z› yorumlan›rken iflletmede yeniden de¤erlendirme yap›l›p yap›l-mad›¤›na, sabit varl›klar aras›nda yap›lmakta olan yat›r›mlar›n yer al›p almad›¤›na da dik-kat edilmelidir.

Yukar›da say›lan faktörlerin etkisiyle iflletmelerin sabit varl›klar›n›n devir h›zla-r› farkl› hesaplanabilir. Bu nedenle bu oran, iflletmeler aras› karfl›laflt›rmalar yerine,ayn› iflletmenin farkl› y›llardaki de¤iflimlerini görmek için kullan›lmal›d›r.

A iflletmesinin sabit varl›k devir h›z› olup, endüstri ortala-

mas› olan 4,82’ den küçüktür. A iflletmesinin di¤er devir h›z› oranlar›na bak›ld›¤›n-

da, sabit varl›k devir h›z›n›n da düflük olmas› flafl›rt›c› de¤ildir. Dolay›s›yla endüs-

trideki di¤er iflletmelere oranla A iflletmesinin sabit varl›klar›n› daha az etkin kul-

land›¤› düflünülebilir.Toplam Varl›klar›n Devir H›z›: Toplam varl›k devir h›z›, iflletmenin varl›klar›n›

ne kadar verimli kulland›¤›n› gösterir. Oran, her bir liral›k varl›¤›n yaratt›¤› sat›fl› öl-çer. Varl›k devir h›z› flu flekilde hesaplan›r:

A iflletmesinin varl›k devir h›z›;

Endüstrideki di¤er iflletmelere göre yüksek bir de¤er, iflletmenin tam kapasite-ye yak›n çal›flt›¤›n› ifade eder. Varl›klar y›l içinde de¤iflti¤i için dönem bafl› ve dö-nem sonu toplam varl›klar›n ortalamas›n› almak daha do¤ru bir yaklafl›m olacak-t›r. Bu amaçla A iflletmesinin ortalama toplam varl›klar›, 2009 ve 2010 y›l› toplamvarl›klar› ikiye bölünerek bulunmufltur. Sektöre göre A ‹flletmesinde sabit varl›kdevir h›z› da düflük ç›km›flt›r.

S›la A.fi’nin ve ilgili sektörün verileri afla¤›daki gibidir. Bu verilerle S›la A.fi’nin k›sa vade-li borç ödeyebilme gücünü de¤erlendiriniz.

112.760.000

81.890.000+77.695.000 /2=1,413't r.

( )ü

Varlık Devir Hızı =Net Satışlar

Ortalama Toplam Vaarlıklar

112.760.000

31.700.000= 3,56

Sabit Aktiflerin Devir Hızı =Net Satışlar

Net Sabitt Varlıklar


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

S›la A.fi Sektör

Dönen Varl›klar 17.350 Cari Oran 1,18Alacaklar 8.480 Asit-Test Oran› 0,92Haz›r De¤erler 3.160 Alacaklar›n Devir h›z› 10,2Stoklar 2.540 Stok Devir H›z› 18Sat›fllar (Tümü Kredili) 46.750Sat›lan Mal. Maliyeti 38.000K›sa Süreli Borçlar 16.830

Borç Oranlar› (Kald›raç Oranlar›, Mali Yap› Oranlar›)Finansal yönetimde finanslama konusu büyük öneme sahiptir. Bu nedenle finan-sal yönetim aç›s›ndan borç oranlar›n›n önemi büyüktür.

Bir iflletmenin borç miktar›, k›sa ve uzun vadeli kredi verenleri yak›ndan ilgi-lendirir. ‹flletmeler borçla finansmana a¤›rl›k verdikçe risk artmakta, kreditörleringüvencesi azalmaktad›r. Örne¤in iflletmede kaynaklar›n %85’i borç ile finanse edil-miflse, kreditörlerin haklar›na zarar vermeksizin, iflletmede varl›klar›n de¤eri sade-ce %15 düflebilir. Tersi durumda, yani iflletme kaynaklar›n›n %15’i borçla finanseedilmiflse, varl›klar›n de¤eri %85 düflse bile kreditörlerin haklar›na zarar gelmez.

‹flletmenin gelirleri ve varl›klar› üzerinde öncelikle borç verenlerin haklar› oldu¤u için,faaliyetlerdeki dalgalanmalardan daha çok hissedarlar etkilenirler. Dolay›s›yla daha fazlaborçlanmayla artan riskten, hissedarlar daha çok etkilenecektir.

Finansal yap›yla ilgili afla¤›daki oranlar hesaplanabilir:• Borç oran›• Borç-öz sermaye oran›• Faizin kazan›lma say›s›• Sabit yükümlülükleri karfl›lama oran›Borç Oran›: Oran, iflletme varl›klar›n›n ne kadar›n›n kreditörlerce karfl›lanmak-

ta oldu¤unu gösterir. Toplam borçlar, iflletmenin hem k›sa hem de uzun vadelitüm borçlar›n› içerir. Borç oran› afla¤›daki flekilde hesaplan›r:

Borç oran› artt›kça sabit nakit ç›k›fl› gerektiren faiz masraflar› da artar. E¤erborç oran› çok yüksekse, iktisadi daralmalar›n oldu¤u ortamlarda faiz masraflar›-n› karfl›layacak düzeyde nakit ak›fl› sa¤lamada zorluklarla karfl›lafl›labilir. Yenifonlara ihtiyaç oldu¤unda, yeni kreditörlerin bulunmas› zorlaflacak ve maliyetyüksek olacakt›r.

A iflletmesinin 2010 y›l sonu itibariyle borç oran› = 0,58

dir. Oran iflletme varl›klar›n›n %58 inin kreditörlerce finanse edildi¤ini gösterir.

Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesinin

Borç Oran› 0,47 0,58Borç/Öz Sermaye 0,89 1,39Faizin Kazan›lma Say›s› 6,70 3,63Sabit Giderleri Karfl›lama Oran› 4,5 1,63

25.520.000+22.000.000

181.890.000

Bor Oranı =Toplam Yabancı Kaynaklar

Toplam Varlıç

kklar


Borç Oranlar›: ‹flletmeninmali yap›s›n› ortaya koyarakuzun vadeli borç ödemegücünü gösteren oranlard›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T‹flletmelerde öz kaynak veuzun vadeli borç toplam›nadevaml› sermaye denir.

Sektör ortalamas›n›n %47 oldu¤u bu sektörde, A iflletmesinin daha fazla bor-ca yer verdi¤i görülmektedir. Bazen borç oran› hesaplan›rken k›sa ve uzun va-deli borçlar›n toplam› de¤il de yaln›zca uzun süreli borçlar toplam› kullan›lmak-tad›r. Analizin amac›na ba¤l› olarak daha do¤ruyu yans›tacaksa o oran›n seçilme-si uygun olacakt›r. ‹flletmeler aras›nda bir karfl›laflt›rma yap›l›yorsa, bu durumdaoran›n ayn› flekilde hesaplan›p hesaplanmad›¤›na dikkat edilmelidir. Toplamvarl›klar›n hesaplanmas›nda varl›klar›n de¤erinden birikmifl amortismanlar›n dü-flülmesi gerekmektedir.

Borç-Öz Sermaye Oran›: Oran, afla¤›daki flekilde hesaplan›r:

Oran, borç oran›na benzer olup, iflletmenin sahipleri taraf›ndan finanse edilenmiktarla kreditörlerce finanse edilen miktar aras›ndaki iliflkiyi gösterir. Faiz mas-raflar›, genellikle bir y›ldan uzun vadeli borçlar üzerinde yo¤unlaflt›¤›ndan, oran›nhesaplanmas›nda uzun vadeli borç-öz sermaye oran› kullan›l›r. Ayr›ca oranda,kullan›ld›¤› amaca ba¤l› olarak, imtiyazl› hisse senetleri öz sermayenin bir unsuruolmaktan çok borçlar içinde düflünülür. ‹mtiyazl› hisse senetleri, adi hisse senet-lerine k›yasla bir öncelik hakk›n› temsil ederler. Dolay›s›yla adi hisse senedi sa-hipleri bir iflletmeyi incelerken, imtiyazl› hisse senetlerini genellikle borç olarakkabul ederler.

‹mtiyazl› hisse senetleri melez karakterli finansal varl›klard›r. Sürekli kâr pay› ödemeyigerektirmesi nedeniyle tahvil, ortakl›k hakk› vermesi nedeniyle hisse senedi özelli¤inesahiptir.

A iflletmesinin 2010 y›lsonu itibar›yla borç-öz sermaye oran› = 1,38

ya da %138,3 tür. Endüstri ortalamas›n›n %89 oldu¤u bu sektörde A iflletmesinin

daha çok borç kulland›¤› görülmektedir. Oran, A iflletmesine borç verenlerin sek-

tör ortalamas›na oranla daha az güvenlik marj›na sahip olduklar›n› gösterir. Faizin Kazan›lma Say›s›: Faizin kazan›lma say›s› afla¤›daki formül yard›m›yla

hesaplanabilir:

Bu oran iflletmenin cari kazançlar›n›n cari faiz ödemelerini ne derecede karfl›-

layabilece¤ini gösterir. Sa¤l›kl› bir firmada faiz ödemelerinin çok üstünde faiz ve

vergi öncesi gelir(FVÖG) vard›r. A iflletmesinin ilgili oran› = 3,65’tir.

Bu, A iflletmesinde faiz giderlerinin 3,65 kat› kadar faaliyet kâr›n›n oldu¤unu ifade

eder. Bu rakam, endüstri standard› olan 6,7’den oldukça düflüktür. Bu da, A ifllet-

mesinin faaliyetlerini finanse etmede kreditörlere daha fazla a¤›rl›k verdi¤ini, riski-

ni art›rd›¤›n› gösterir.Sabit Giderleri Karfl›lama Oran›: Faizin kazan›lma say›s›na benzemekle birlikte,

daha genifl kapsaml› di¤er bir oran da, iflletmenin sabit giderlerinin ne oranda ka-zan›ld›¤›n› gösteren orand›r. Sabit giderleri karfl›lama oran› afla¤›daki eflitlik yard›-m›yla elde edilir:

11.520.000

3.160.000

Faizin Kazanılma Sayısı =Faiz ve Vergi ncesi GeÖ llirler

Faiz Giderleri

47.523.000

34.367.000

Bor - z Sermaye Oranı =Toplam Yabancı Kaynaklar

ç ÖTToplam z SermayeÖ


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sabit giderleri karfl›lama oran›, sabit bir oranda ödeme yükü gerektiren giderlerönemli boyutlara ulafl›yorsa hesaplanmal›d›r. Sabit giderlere örnek olarak kiralar,faizler, tahvillerin y›ll›k anapara taksitleri vb. ödemeler verilebilir. Bu gibi ödeme-lerin ortak yönü bir yasal anlaflma sonucu do¤mufl olmalar›d›r. Baz›lar› vergi aç›-s›ndan gider olarak kabul edilirken, baz›lar› kabul edilmezler. Vergi aç›s›ndan gi-der kabul edilmeyen türden ödemeler söz konusu ise, bu gibi ödemelerin vergi-den önceki baza çevrilmesi gerekir.

Örne¤in, tahvillerin y›ll›k taksitlerinde bu durum söz konusudur. Tahvilleriny›ll›k taksitlerle geri ödenmesi söz konusu oldu¤unda (ödenim fonu), ödenim fo-nunun vergiden önceki baza çevrilmesi gerekir. Bunun için söz konusu taksit “1-Vergi oran›”na bölünür.

A iflletmesinin 2010 y›l› için sabit giderleri karfl›lama oran› [(11.520.000+150.000)]/ [(3.160.000+150.000.000+2.000.000 / 1-0,48)] 1,63 olarak bulunur. (‹flletmenin kiraödemeleri T150.000.000, di¤er sabit ödemeleri ise T2.000.000’dir.)

Endüstri ortalamas›n›n 4,5 oldu¤u bu sektörde A iflletmesinin ilgili oran› 1,63olup, oldukça düflük bir de¤erdedir. Dolay›s›yla A iflletmesinin riskinin yüksek ol-du¤u, yüksek borç oran› ve düflük sabit giderleri karfl›lama oran›yla da, deflastyo-nist dönemlerde büyük bir finansal güçlükle karfl›laflabilece¤i söylenebilir.

Kârl›l›k Oranlar›Kârl›l›k oranlar›, bir iflletmenin yat›r›m ve finansman kararlar›n›n ne derece uygunoldu¤unu gösteren oranlard›r. Kârl›l›k oranlar› sat›fllar ve yat›r›mlar üzerinden eldeedilen kârl›l›¤› gösterdi¤inden, yönetimin etkinli¤ini ve performans›n› de¤erlendir-mede en önemli göstergelerden biridir. ‹flletme de¤erinin maksimize edilmesi kâr-l›l›¤a ba¤l› olarak gerçeklefltirilebilecektir. Dolay›s›yla hem iflletme yönetimi hemde iktisadi ç›karlar› iflletmenin uzun dönemli yaflamas›na ba¤l› olan herhangi birkifli ya da kurum daha çok kârl›l›k oranlar›yla ilgilenecektir.

Bir iflletmenin elde etti¤i kâr›n yeterli olup olmad›¤› de¤erlendirilirken;• Sermayenin alternatif alanlarda kullan›m durumunda sa¤layabilece¤i gelir,• Genel ekonomik koflullardaki geliflmeler, ekonominin devresel olarak için-

de bulundu¤u evre, • Ayn› endüstri kolundaki iflletmelerin kârl›l›k oranlar›,• ‹flletmenin kâr hedefleri,• Sermaye maliyetinin göz önünde bulundurulmas› gerekir.Kâr›n mutlak de¤erinden çok, yukar›daki faktörlerin ele al›nmas›yla yap›lacak

de¤erlendirmeler daha anlaml› olacakt›r. ‹flletmenin kâr› ilk bak›flta düflük görüle-bilir; fakat kâr ayn› endüstri kolundaki di¤er iflletmelerden daha yüksek ise, sözkonusu iflletmenin kâr›n› tatmin edici olarak yorumlamak gerekmektedir. Yine biriflletmenin kârl›l›¤›n›n düflük oluflu, ekonominin devresel olarak durgunluk döne-mine girmesi veya iflletmenin faaliyette bulundu¤u endüstri kolundaki olumsuzgeliflmeler sonucu ortaya ç›km›fl olabilir.

Kârl›l›k oranlar› hem yat›r›mlara göre hem de sat›fllara göre hesaplanabilir. Buoranlar iflletmenin faaliyetlerindeki etkinli¤i ortaya koymaktad›r.

FVÖG + Kira ÖdemeleriFaiz + Kira Ödemeleri + VergiÖncessi mt . His.Snt. Dividantlar + VergiÖncesiÖdenimİ � ı FFonu


‹flletmenin kârl›l›k analizi,yat›r›mlara göre kârl›l›¤›gösteren oranlar ve sat›fllaragöre kârl›l›¤› gösterenoranlar olarak iki gruptayap›labilir.

Kârl›l›k Oranlar›:‹flletmelerin faaliyetlerindene derece baflar›l›olduklar›n› ölçmedekullan›lan oranlard›r.

Sat›fllar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar›Brüt Kâr Marj›: Brüt kâr marj› afla¤›daki eflitlik yard›m›yla hesaplan›r:

Bu oran sat›fllardan sat›lan mallar›n maliyeti ç›kar›ld›ktan sonra iflletme sat›flla-r›n›n nispi kârl›l›¤›n› ölçer. Böylece iflletmenin üretim maliyetlerinin kontrolü ve fi-yatlama politikas›ndaki etkinli¤i ortaya konulur.

Sektör Ortalamalar› A ‹flletmesinin

Brüt Kâr Marj› %25,6 %24,4Net Kâr Marj› %4,5 %3,85Öz Sermayenin Kârl›l›¤› %15,45 %12,65Toplam Varl›klar›n Kârl›l›¤› %6,8 %5,3

A iflletmesinin brüt kâr marj› (27.460.000/112.760.000) %24,4 dür. Bu, endüstri or-talamas› olan %25,6 dan çok az düflüktür. Dolay›s›yla A iflletmesinin fiyatlama veüretim yöntemlerindeki etkinli¤i, endüstri ortalamas›ndan pek farkl› de¤ildir.

Net Kâr Marj›: Oran, bir iflletmenin tüm masraflar, giderler ve vergiler düflül-dükten sonra ne oranda kârl›l›k gösterdi¤ini ölçer. Di¤er bir ifade ile bir birim sa-t›fltan ne oranda net kâr elde edildi¤ini gösteren orand›r. Oran›n yüksek olmas› ar-zu edilen bir durumdur. Yüksek bir net kâr marj› iflletmenin hem yat›r›m, üretimfiyatlama politikalar›n›n, hem de finansman politikalar›n›n uygunlu¤unu gösterir.Oran afla¤›daki eflitlikle bulunur:

Net kâr marj› yan›nda, faaliyet kâr› oran› olarak da ifade edilen faiz ve vergi ön-cesi kâr›n FVÖK sat›fllara oran›n›n da hesaplanmas› “FVÖK/ Sat›fllar” uygun olacak-t›r. Faaliyet kâr marj›; iflletmenin kârl›l›¤›n›, finanslama kararlar›n›n etkilerini dikka-te almaks›z›n ölçen bir orand›r. Çünkü faaliyet kâr›, faiz giderleri düflülmeden ön-ceki kârd›r. Özellikle bu oran, farkl› iflletmelerin kârl›l›k performans›n› karfl›laflt›r-mak için daha uygundur. Oran ifl hacmi rantabilitesi olarak da isimlendirilmektedir.

A iflletmesinin net kâr marj› (4.347.000/112.760.000) %3,85’tir. Endüstri ortala-mas›n›n %4,5 oldu¤u bu sektörde, A iflletmesinin sat›fllar›ndan daha az kazanç el-de etti¤i söylenebilir. Bu, A iflletmesinin toplam masraflar›n›n kontrolünde -faiz,dönem giderleri, sat›fllar›n maliyeti- ya da ürünlerinin fiyatland›r›lmas›nda baz›güçlüklerinin oldu¤unu gösterir. Sektöre göre daha çok borç kullan›lmas› ve fi-nansman giderlerinin yüksek oluflunun bu sonucu do¤urdu¤u düflünülebilir.

Yat›r›mlar›n Kârl›l›k Oranlar›Kârla iflletmeye yat›r›m yapan ortaklar›n yat›r›mlar› aras›ndaki iliflkinin belirlenme-si, kârl›l›k analizinde anlaml› bir göstergedir.

Öz Sermayenin Kârl›l›k Oran›: Kârla sermaye aras›ndaki iliflkileri ifade etmeküzere mali rantabilite terimi kullan›lmaktad›r. Mali rantabilite hesaplan›rken netkâr iflletmenin nominal, ödenmifl, efektif ve öz sermayesine oranlanabilir.

Net K r Marjı =D nem Net K rı

Net SatışlarFaaliyeâ

âött K r Marjı =

FV K

Net Satışlarâ

Ö

Br t K r Marjı =Net Satışlar-Satışların Maliyeti

ü âNNet Satışlar

=Br t Satış K rı

Net Satışlar

ü â


FVÖK; faiz ve vergi öncesikâr› ifade eden bu de¤er,özellikle teknik olarak biriflletmenin faaliyetsonucunu gösterir. Faizönecesi kâr› gösterdi¤i içinfinansman politikas›ndanba¤›ms›z olarak iflletmeninkâr durumu görülür.

Mali Rantabilite: ‹flletmeortaklar›nca sa¤lananfonlar›n ne derece verimlikullan›ld›¤›n› gösterir.

‹flletmelerin nominal (esas sermaye), ödenmifl ve öz sermayeleri aras›nda önemli farklarbulunabilir. ‹flletmenin nominal sermayesinin tamam› ödenmifl olabilece¤i gibi bir k›sm›ödenmemifl de olabilir. E¤er nominal sermayenin bir k›sm› ödenmemiflse nominal serma-ye ödenmifl ve ödenmemifl sermayenin toplam›na eflit olacakt›r. Di¤er taraftan yedek akçe-ler, da¤›t›lmam›fl kârlar edeniyle öz sermaye, nominal sermayeden fazla olabilecektir. Biriflletmenin efektif sermayesi ise o iflletmenin borsadaki hisse senedi fiyatlar› dikkate al›-narak bulunur.

Bir iflletmede ortaklar taraf›ndan sa¤lanan sermayenin -öz sermayenin- kârl›l›¤›,vergi sonras› kâr›n öz sermayeye oranlanmas›yla bulunur.

Oran hissedarlar›n koyduklar› sermaye üzerinden elde edilen kârl›l›¤› gösterir.Bu oran hesaplan›rken paydada iflletmenin dönem sonundaki öz sermayesi veya ohesap dönemindeki ortalama öz sermayesi yer alabilir. Bir iflletmenin dönem bafl›öz sermayesiyle dönem sonu öz sermayesi aras›nda önemli farkl›l›k varsa bu du-rumda ortalama öz sermaye de¤erinin al›nmas› daha do¤ru olacakt›r. Bir iflletme-nin net kâr/öz sermaye oran›, net kâr/sat›fllar oran› ile öz sermaye devir h›z›n›nfonksiyonudur.

Yukar›daki eflitlikten bir iflletmenin öz sermaye kârl›l›¤›n› art›rabilmesi için;• Di¤er koflullarda bir de¤iflme olmaks›z›n kâr marj›n› art›rmas›, • Öz sermaye devir h›z›n› art›rmas›,• Ya da hem kâr marj›n› hem de öz sermaye devir h›z›n› art›rmas› gerekti¤i

söylenebilir.A iflletmesinde öz sermayenin kârl›l›k oran› (4.347.000/34.367.000) % 12,65’tir.

A iflletmesinin öz sermaye kârl›l›¤› endüstri ortalamas› olan % 15,45’ten dahadüflüktür.

Yat›r›mlar›n Kârl›l›k Oran›: Yat›r›mlar›n kârl›l›¤› afla¤›daki eflitlik yard›m›ylaölçülebilir:

Oran, bir iflletmenin yapm›fl oldu¤u yat›r›m›n kârl›l›¤›n› gösterir. A iflletmesinde

yat›r›mlar›n kârl›l›¤› = %5,3’tür. Sektöre göre A iflletmesinde toplam

varl›k kârl›l›¤› daha düflük ç›km›flt›r. Bu, faaliyet devir h›zlar›n›n ve kârl›l›k oranla-

r›n›n düflük olmas›n›n do¤al sonucudur.Faiz ve Vergi Öncesi Gelirlerin Kaynaklar Toplam›na Oran›: Ekonomik ran-

tabilite de denilen bu oran, bir iflletmenin kaynaklar›n› ne ölçüde kârl› kulland›-¤›n› göstermektedir. An›lan oranla kârla yat›r›m aras›ndaki iliflki, iflletmenin finans-man fleklinden ba¤›ms›z olarak incelenebilmektedir. Oran afla¤›daki flekildehesaplan›r:

Kaynaklar Üzerinden Kârl›l›k Oran› =Faiz ve Vergi ncesi Kâr

Toplam KaynaklarÖ

4.347.000

81.890.000

Yatırımlar Üzerinden K rlılık OranıDönem Net K

â =âârı

Toplam Varlıklar

Net K r

z Sermaye=

Net K r

Net Satışlar

Net Satışlarâ â

Ö Ö�*

zz Sermaye

Öö

Öz Sermaye K rlılığı =

D nem Net K rı

zSermayeâ

â


Ekonomik Rantabilite:‹flletmeye konulankaynaklar›n ne ölçüde kârl›kullan›ld›¤›n› gösterir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Oran, özellikle milli ekonomi aç›s›ndan bir iflletmenin kârl›l›¤›n› göstermekte-dir. Oranda faiz ve vergi öncesi kâr ele al›nd›¤› için iflletmenin kârl›l›¤›, finansmanfleklinden ba¤›ms›z olarak de¤erlendirilmektedir. E¤er varl›klar›n kârl›l›¤› net kârrakam› ele al›narak araflt›r›lacak olursa, di¤er koflullar ayn› iken daha yüksek faiz-le borçlanan iflletmenin kârl›l›¤› daha düflük olacakt›r.

Piyasa Performans›n› De¤erlendirmede Kullan›lan OranlarBahsedilen dört gruptaki oranlar, iflletmenin temel mali tablolar›ndan sa¤lanan bil-gilerden -bilanço, gelir tablosu gibi- türetilmifltir. ‹flletme performans›n› de¤erleme-de muhasebe verileriyle finansal piyasalara dönük verilerin birlefltirilmesi faydal›olacakt›r. Bir iflletmenin finansal tablolar›n› baz alan oranlar› ile piyasa esasl› oran-lar› aras›nda yak›n bir paralellik vard›r. Örne¤in bir iflletme muhasebe verileriylesektör ortalamas›na göre daha fazla riskli ve daha düflük kârl›l›kta görülüyorsa, fi-nansal piyasalarda bu iflletmenin piyasa fiyat› genellikle daha düflük olacakt›r.

Fiyat-Kazanç Oran› (F/K): Fiyat-gelir ya da fiyat-kazanç oran›, iflletmenin herbir liral›k hisse bafl› net kazanc›na karfl›l›k, yat›r›mc›lar›n hisse senedine kaç liraödemeye haz›r oldu¤unu gösteren bir orand›r. Yat›r›mc›n›n iflletmeye duydu¤u gü-vene dayal› olarak hisse senedi için ödeyece¤i fiyat yükselebilmektedir. Ancakyüksek bir oran, hisse senedi fiyat›n›n yüksek de¤erlendirildi¤inin, düflük bir oranise düflük de¤erlendirildi¤inin bir göstergesi de olabilir.

Hisse senetlerinin pazar ya da piyasa fiyat›, piyasadaki arz ve talebe göre oluflan fiyatt›r.

Fiyat-gelir ya da fiyat-kazanç oran›, iflletmenin 1 birimlik hisse bafl› net kazanc›na karfl›l›kyat›r›mc›n›n hisse senedine kaç birim ödemeye raz› oldu¤unu gösteren bir orand›r.

Finansal piyasalarda etkinlik artt›kça iflletmelerin finansal verileriyle piyasa ve-rileri aras›ndaki iliflki artacakt›r.

Fiyat kazanç oran› (F/K) flu flekilde bulunur:

Genelde bir iflletmenin F/K oran›, iflletmenin riski ne kadar azal›rsa o orandayükselir. Ayr›ca, iflletmenin gelirlerinde büyüme beklentisi artt›kça F/K oran› da ooranda artar.

Piyasa De¤eri-Defter De¤eri Oran› (PD-DD): Oran afla¤›daki flekilde hesaplan›r:

flekilde hesaplan›r. Genellikle bir iflletmenin verim oran› artt›kça bu oran da artar.Piyasa De¤eri-Defter De¤eri karfl›laflt›rmalar›nda iflletmeler taraf›ndan kullan›-

lan farkl› muhasebe uygulamalar›na ve de¤erleme yöntemlerine dikkat edilmelidir.Kâr Pay› Da¤›t›m Oran›: Bir iflletmenin elde etti¤i kâr›n yüzde kaç›n› ortaklar›-

na da¤›tt›¤›n› gösteren bu oran, hisse bafl›na da¤›t›lan kâr pay›n›n hisse bafl›na dü-flen kâra bölünmesiyle bulunur. Kâr pay› da¤›t›m oran›, özellikle halka aç›k flirket-lerde önemlidir. Kâr pay› da¤›t›m oran› afla¤›daki flekilde hesaplan›r:

Piyasa Değeri-Defter Değeri Oranı =Hisse Başı Piyyasa Değeri

Hisse Başı Defter Değeri

Fiyat Kazan Oranı =Hisse Başı Piyasa Fiyatı (HB

çFF)

Hisse Başı Kazan (HBK)ç


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Hisse Bafl›na Kâr: Net kâr›nhisse senedi say›s›nabölünmesi sonucu bulunande¤er.

Hisse senetlerinin defterde¤eri öz sermayenin hissesenedi say›s›nabölünmesiyle elde edilir.

Kâr Pay› Verimi: Kâr pay› verimi, hisse bafl›na da¤›t›lan kâr pay›n›n hisse sene-dinin piyasa de¤erine bölünmesiyle hesaplan›r. Kâr pay› veriminin, sermaye mali-yetinin hesaplanmas›nda önemi büyüktür. Kâr pay› verim oran›;

fleklinde hesaplan›r.Hisse bafl›na kâr›n hesaplanmas›nda iflletmenin imtiyazl› hisse senetlerinin bu-

lunup bulunmad›¤›na dikkat edilmelidir. fiirket ana sözleflmesi ile imtiyazl› hissesenedi sahiplerine kâr üzerinden öncelikle pay alma hakk› tan›nabilir. Bu durum-da adi hisse senedi sahipleri imtiyazl› hisse senedi sahiplerine ödenecek kâr pay›ç›kar›ld›ktan sonra kalan kârdan pay alabileceklerdir.

Oranlar›n yorumlanmas›nda dikkat edilmesi gereken temel noktalar›n unutul-mamas› gerekir. Oranlar›n, denemeler sonucu bulunmufl ve yeterli olarak kabuledilen de¤erlerle karfl›laflt›r›lmas› ve tek bafl›na de¤il, birkaç oran›n birlikte eleal›nmas›yla yorumlanmas› gerekir. Örne¤in k›sa vadeli borç ödeme gücü de¤erlen-dirilirken; yaln›zca cari orana de¤il, stok devir h›z›na, alacak devir h›z›na ve asittest oran›na bak›lmal›d›r.

Finansal tablolar analiz edilirken dikkat edilecek bir di¤er husus da baz› ka-lemlerde kas›tl› olarak yap›lan ayarlamalard›r. Örne¤in cari oran› yükseltmekiçin y›l›n son günlerinde uzun süreli kredi almak ve ertesi y›l›n ilk günlerindebunu geri ödemek gibi. Al›nan krediler nakit de¤erler olarak tutuldu¤unda carioran yükselecektir. Bu durumda iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücü yük-sek görülecektir.

Zeynep A.fi’nin afla¤›da verilen verilerinden hareketle sektöre göre finansal yap›s›n› de-¤erlendiriniz.

(T1.000)Toplam Borçlar 13.000 Sektör Ortalamas›Nominal Sermaye 5.300 Borç oran›=%35Da¤›t›lmam›fl Kârlar 6.500 Faizin kazan›lma say›s›=4,5Faiz ve Vergi Öncesi Kâr 1.150Faiz Giderleri 300Vergi Oran› %20

F‹NANSAL ORANLAR ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹LER(DU PONT ANAL‹Z‹)I. Dünya Savafl› y›llar›nda ilk kez Du Pont fiirketi taraf›ndan oranlar aras›ndaki ilifl-kiler analiz edilmifltir. Bu nedenle analiz Du Pont tekni¤i olarak adland›r›lmakta-d›r. Bugün Du Pont sistemi genifl bir uygulama alan›na sahiptir.

Du Pont sistemi aktif devir h›z› ile net kâr marj›n› bir araya getirmekte ve buoranlar aras›ndaki karfl›l›kl› etkinin, bir iflletmenin kârl›l›¤›n› nas›l etkiledi¤ini orta-ya koymaktad›r.

Toplam varl›klar›n kârl›l›¤› afla¤›daki eflitlikteki gibi ifade edilebilir.

K r Payı Verim Oranı =Hisse Başına Dağıtılan K r

ââ Payı

Hisse Başı Piyasa Fiyatı

K r Payı Dağıtım Oranı =Hisse Başına Dağıtılan K

ââââr Payı

Hisse Başına D şen K rü


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Bu eflitlikte ve fiekil 4.1.görüldü¤ü üzere, toplam varl›klar›n kârl›l›¤› iki unsuraba¤l› olmaktad›r:

• Her bir liral›k varl›kla kaç liral›k sat›fl yap›ld›¤›na ve• ‹flletmenin toplam sat›fllar üzerinden ne kadar kazand›¤›na.Oranlar aras›ndaki iliflkilerden hareketle öz sermayenin kârl›l›k (ÖSK) analizi

ise flu flekilde yap›labilir:

Eflitlikten görüldü¤ü üzere öz sermayenin kârl›l›¤›;• Faliyetlerin kârl›l›¤ana (net kâr marj›yla ölçülen),• Varl›klar›n kullan›m etkinli¤ine (varl›k devir h›z›yla ölçülen),• Finansal kald›raca (özsermaye çarpan›yla ölçülen) ba¤l› olarak de¤iflmektedir.Varl›klar/Öz Sermaye oran›na öz sermaye çarpan› denir. Öz sermaye çarpan›

ne kadar büyükse öz sermaye kârl›l›¤› da o kadar büyür. Borçlanman›n öz serma-ye kârl›l›¤› üzerindeki bu etkisine finansal kald›raç etkisi denir. Eflitli¤in en sa¤›n-daki çarpan yeniden düzenlendi¤inde;

pay ve payda toplam varl›klara bölündü¤ünde

olacakt›r. Öz Sermayenin kârl›l›¤› eflitli¤i yeniden yaz›ld›¤›nda;

elde edilir.

ÖSK eflitli¤ine bak›ld›¤›nda anlafl›laca¤› üzere, borç oran› artt›¤› ölçüde öz ser-mayenin kârl›l›¤› da artacakt›r. E¤er negatif bir kârl›l›k -zarar- söz konusu ise,borç oran› artt›kça zarar da o oranda artacakt›r. Du Pont sisteminin üstünlü¤ü, bu-nun kârl›l›k, etkinlik ve finansal kald›raç gibi üç ayr› unsur üzerine odaklanm›fl ol-mas›nda yatar. Kârl›l›k, etkinlik ve finansal kald›raç finansal analizin önemli birbölümünü oluflturur. Bu yaklafl›m›n zay›f yönü ise ele al›nan muhasebe verileriy-le iflletmenin baflar›s› ve beklenen nakit ak›fllar›n›n riski, zamanlanmas› ve büyük-lü¤ü aras›nda do¤rudan bir ba¤›n kurulmas›n› sa¤lamamas›d›r.

Maddi sabit de¤erlere yap›lan büyük yat›r›mlar nedeniyle aktif devir h›z› yavaflolan endüstrilerin -gemi, uçak yap›m›, a¤›r kimya, demir çelik gibi- öz sermayele-ri üzerinden yeterli düzeyde kâr elde edebilmeleri için, yüksek kâr marjlar› ile ça-l›flmalar› gerekmektedir. Ancak bu flekilde aktif devir h›z›n›n düflüklü¤ünün, kârl›-

Öç

SK =Net K r

Toplam Varlıklar*

1

1-Toplam Bor lar

Topla

â

mm Varlıklar

Toplam Varlıklar

z Sermaye=

Toplam Varlıklar

Toplam V

Öaarlıklar

Toplam Varlıklar

Toplam Varlıklar

Toplam−

Boorçlar

Toplam Varlıklar

1Toplam Bor lar

Toplam Va

=−1

ç

rrlıklar

Toplam Varlıklar

z Sermaye=

Toplam Varlıklar

Toplam VÖ aarlıklar -Bor larç

Net KârÖz Sermaye

Net KârNet Satı lar

Net Satı larTo

=ş

ş*

pplam V lıklarToplam Varlıklar

Öz Sermaye

Faaliye

ar*

( tt Yönetimi V lık Yönetimi Borç Yönetimi) ( ar ) ( )

Net K rToplam Varlıklar

Net Satı larToplam Varlıkla

â=

ş

rrx

Net K rNet Satı lar

Varlık Yönetimi) Faaliyet

âş

( ( YYönetimi)


l›¤› olumsuz etkilemesi giderilebilecektir. Buna karfl›l›k aktif devir h›z› yüksek en-düstri kollar› -toptan ve perakende ticaretle u¤raflan iflletmeler- düflük kâr marj› ileçal›flsalar dahi, aktif devir h›z›n›n yüksekli¤i nedeniyle yeterli kâr elde etme olana-¤›na sahip olabileceklerdir.

Bir endüstride aktif toplam› içinde sabit de¤erlerin pay› yüksekse, bu endüstrikolunda kârl›l›k, büyük ölçüde üretilen mal veya hizmete karfl› talebin gelecektegösterece¤i geliflmeye ba¤l› kalmaktad›r. Bunun nedeni, talepteki dalgalanmalaragöre, endüstrinin yat›r›m› süratle ayarlama- aktifini azaltmak veya artt›rmak konu-sundaki hareket- esnekli¤inin s›n›rl› olmas›d›r. Gelece¤in belirsizli¤i, bu tip en-düstrilerin kârl›l›¤›nda da büyük belirsizliklere yol açmaktad›r. Buna karfl›l›k aktiftoplam› içinde sabit de¤erlerin önemli yer tutmad›¤› endüstri kollar›nda, talepte-ki dalgalanmaya göre, aktife ilaveler yapmak veya aktifleri azaltma olana¤› dahafazla oldu¤undan, gelecekteki talebin belirsizli¤in kârl›l›k üzerindeki etkisi dahas›n›rl› kalmaktad›r. Bu nedenle aktif devir h›z› düflük endüstrilerde genellikle riskdaha yüksek olaca¤›ndan, bu riski karfl›layacak flekilde, yüksek kâr marj› ile çal›-fl›lmas› uygundur.


Öz SermayeninKârl›l›¤›

Varl›klar›n Kârl›l›¤›1

Net Kâr Marj› Toplam Varl›k DevirH›z›

Net Kâr

Toplam Borçlar

Toplam Varl›klar1-

X

X

Sat›fllar Sat›fllar ToplamVarl›klar

Dönen Varl›klar Sabit Varl›klar Di¤er Varl›klar

Sat›fllar

Toplam Maliyet veGiderler

Sat›fllar›n Maliyeti

Faaliyet Giderleri

Amortismanlar

Faiz Giderleri

Vergiler

Nakit ve MenkulK›ymetler

Alacaklar

Stoklar

Di¤er DönenVarl›klar

°° °

°

fiekil 4.1

Finansal Oranlar Aras›ndaki ‹liflkiler: Du Pont Sistemi

Zeynep A.fi’nin yer ald›¤› sektörde öz sermaye kârl›l›¤› %4, toplam varl›k kârl›l›¤› %2 ol-du¤una göre Zeynep A.fi’nin verilerinden (s›ra sizde 3) faydalanarak firman›n kârl›l›¤›n›de¤erlendiriniz.

KARfiILAfiTIRMALI ANAL‹ZKarfl›laflt›rmal› analiz, bir iflletmenin farkl› tarihlerde düzenlenmifl mali tablola-r›nda yer alan kalemlerde görülen de¤iflikliklerin incelenmesi ve bu de¤iflikliklerinde¤erlendirilmesidir.

Karfl›laflt›rmal› analiz dinamik bir analizdir. Karfl›laflt›rmal› analizde, mali tablo-larda yer alan kalemler aras›ndaki iliflkiler yerine, bu kalemlerin zaman içinde gös-termifl oldu¤u art›fl ve azal›fllar ele al›nd›¤› için daha anlaml› bir analiz fleklidir.Farkl› tarihlerdeki kalemlerdeki art›fl ya da azal›fllar mutlak rakamlarla ifade edile-ce¤i gibi, oransal de¤iflim de hesaplanabilir.

Mali tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde göstermifl oldu¤u de¤ifliklikler,belli bir tarih itibar›yla düzenlenmifl mali tablolardaki kalemler aras›ndaki iliflkiler-den daha anlaml›d›r. Bu nedenle, karfl›laflt›rmal› mali tablolar›n analizi, yaln›zca birdöneme ait mali tablolardan daha faydal›d›r. Karfl›laflt›rmal› analizin en büyük üs-tünlü¤ü, incelenen iflletmenin geliflim yönü hakk›nda fikir verecek bilgileri sa¤la-mas›d›r. Bu bilgiler iflletmenin gelecekteki geliflimi hakk›nda tahminlerde bulunmakyönünden de yararl›d›r. Koflullarda büyük bir de¤ifliklik olmad›¤› durumlarda, ifllet-menin geçmiflteki e¤ilime uygun bir geliflme gösterece¤i tahmin edilebilir.

Karfl›laflt›rmal› analiz yap›l›rken analistin, ifllemlerin daima gerçekleflti¤i tarih-lerde muhasebelefltirildi¤ini, bu nedenle mali tablolarda yer alan kalemlerin çokfarkl› fiyat düzeylerini yans›tabilece¤ini göz önünde tutmas› gerekir. Finansal tab-lolarda yer alan baz› kalemler, para de¤erindeki de¤ifliklikleri çok yak›ndan izle-yebildikleri halde, baz› kalemler, ancak iflletme taraf›ndan elde edildikleri tarihte-ki maliyet bedelleri ile tablolarda gösterilir. De¤ifliklikler ortaya konulduktan son-ra bu de¤iflikli¤e etki eden nedenler araflt›r›lmal›; bu de¤iflimin kârl›l›¤a ve riske et-kisi de¤erlendirilmelidir. Dolay›s›yla, finansal tablolarda yer alan kalemlerdeki ar-t›fl ve azal›fllar incelenirken, de¤ifliklikler yorumlan›rken bunlar›n gözden kaç›r›l-mamas› gerekir.

Karfl›laflt›rmal› analizde kalemlerdeki art›fl ya da azal›fllar seçilen bir y›la görehesaplanabilece¤i gibi bir önceki y›la göre de yap›labilir. Baz olarak al›nacak y›l,iflletmenin normal bir dönemini yans›tan bir y›l olmal›d›r.

Örne¤in bir iflletmenin 2008-2010 y›llar›na ait dönen varl›klarla ilgili bilançokalemleri, bir önceki y›l baz al›narak karfl›laflt›rmal› olarak afla¤›daki gibi analizedilebilir.

2008 2009 2010 2008-2009 2008-2010 2009-2010

Mutlak % Mutlak % Mutlak %

Haz›r De¤erler 600 800 1.000 200 33.3 400 66.7 200 25

Alacaklar 320 400 320 80 25 0 0 -80 -20

Stoklar 1.000 800 1.200 -200 -20 200 20 400 50

Dönen Varl›klar 1.920 2.000 2.120 80 4.2 200 10.4 120 6


Tablo 4.32008-2010 DönemiBaz› BilançoKalemlerininKarfl›laflt›rmal›Analizi (Milyon T)

Karfl›laflt›rmal› Analiz: Yatayanaliz de denilen buanalizde bir iflletmenin farkl›tarihlerde düzenlenmifl malitablolar›nda yer alankalemlerde görülende¤iflikliklerin incelenmesive bu de¤iflikliklerinyorumlanmas› amaçlan›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Mali tablolarda yer alan kalemlerde art›fl ve azal›fllar›n mutlak rakamlarla ifadeedilmesi, de¤iflmenin önemini göstermeyebilir. Örne¤in 2008-2009 y›l›nda Haz›rDe¤erlerde ve Stoklarda mutlak de¤er olarak ele al›nd›¤›nda 100 Milyon’lik bir de-¤iflim olmufl; ancak Haz›r De¤erlerde de¤iflim oran› %33,3, Stoklarda %20’dir. Gö-rüldü¤ü üzere de¤iflikli¤in yüzde olarak hesaplanmas›nda art›fl ya da azal›fllar›nönemi daha anlaml› olarak ortaya konulabilecektir. Bilanço ya da gelir tablosun-daki kalemlerin farkl› büyüklüklerde olmas› nedeniyle oransal de¤iflime bakmakdaha anlaml› olacakt›r.

Karfl›laflt›rmal› analizde de¤ifliklikler mutlak ve yüzde olarak ifade edildiktensonra önemli de¤iflme gösteren kalemler daha ayr›nt›l› olarak incelenmelidir. Ka-lemlerde y›llara göre istikrarl› bir geliflme gözlenebilirse analizden elde edilen so-nuçlara dayal› olarak ilgili kalemlerin gelecekteki de¤erleri tahmin edilebilir.

‹flletmenin di¤er bilanço kalemleri ve gelir tablosu kalemleri benzer flekildeanaliz edilebilir. Gerek bilanço, gerekse gelir tablosunda önemli de¤iflimlerin oldu-¤u kalemler tespit edildikten sonra, kârl›l›k ve riskin bu de¤iflimlere göre nas›l et-kilendi¤ine bak›lmas› yararl› olacakt›r.

Afla¤›da verileri verilen flirketin kaynaklar›ndaki de¤iflimi karfl›laflt›rmal› analiz yöntemiy-le analiz ediniz.

2009 2010

K›sa Vadeli Borçlar 700.000 550.000Uzun Vadeli Borçlar 450.000 650.000Nominal Sermaye 400.000 450.000Da¤›t›lmam›fl Kârlar 150.000 170.000Dönem Kâr› 65.000 70.000

YÜZDE YÖNTEM‹ ‹LE ANAL‹ZOrtak esasa indirgenmifl tablolar analizi olarak da isimlendirilen dikey analiz yön-teminde, mali tablolarda yer alan her bir kalemin toplam içerisindeki pay› yüzdeolarak ifade edilir. Bu analiz yönteminin di¤er tekniklere k›yasla iki büyük üstün-lü¤ü vard›r.

• Yöntemle her bir kalemin toplam içindeki yüzdesi-oran›-aç›kça ortayakonulmaktad›r.

• Mali tablolar ve bu tablolarda yer alan kalemlerdeki de¤ifliklikler salt rakam-sal olarak ifade edildi¤i zaman, ayn› endüstri kolunda farkl› büyüklükteki ifl-letmeler aras›nda anlaml› karfl›laflt›rmalar›n yap›lmas› mümkün de¤ildir. Buyöntemle bu sak›nca yok edilmifl olmaktad›r.

Yüzde yöntemi ile analiz tekni¤i, ayn› endüstri kolunda çeflitli iflletmeler aras›n-da karfl›laflt›rmalar›n yap›lmas›na ve her endüstri koluna ait ortalama oranlar›n he-saplanmas›na olanak vermesi yönünden de yararl›d›r. ‹flletmeler aras› karfl›laflt›r-malar için, endüstrilere ait karakteristik ortalamalar›n varl›¤›, yap›lacak analizin de-¤erini ve önemini büyük ölçüde artt›racakt›r. Tablo 4.4’te B ‹flletmesinin 2008-2010dönemine ait gelir tablolar› ile endüstri ortalamalar› verilerek yöntem aç›klanmayaçal›fl›lm›flt›r.

Tablo 4.4’te görüldü¤ü üzere; B iflletmesinde sat›fllar›n maliyeti(SM) 2009 ve2008’e göre 2010’da düflmüfltü. Bu, B iflletmesinin üretim faaliyetlerinde etkinli¤i-


Dikey Analiz: Malitablolarda yer alan her birkalemin toplam içerisindekipay› dikkate al›narakyap›lan analizdir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

nin gittikçe art›rd›¤› fleklinde yorumlanabilir. SM’de düflme, do¤al olarak iflletme-nin brüt kâr marj›n› art›rm›flt›r. Sektördeki SM yüzdelerine bak›ld›¤›nda, B iflletme-sinin sektöre göre daha düflük bir maliyetle çal›flmakta oldu¤u görülmektedir. B ifl-letmesinin faaliyet giderleri, 2010’da, 2009 ve 2008 y›llar›na göre biraz yükselmifl-tir. Ancak sektöre göre faaliyet giderleri yaklafl›k olarak %2 yüksektir. Di¤er taraf-tan B iflletmesinin faiz giderleri de sektöre göre yüksek olup; 2010’da, 2009 ve2008’e göre faiz giderlerindeki art›fl devam etmifltir. Buradan B iflletmesinin sektö-re göre daha fazla borç kulland›¤› görülmektedir.

Sonuç olarak B iflletmesinin üretim faaliyetlerinde sa¤lad›¤› avantaj›, faaliyet vefaiz giderlerindeki yükseklik azalmaktad›r.

Çeflitli tarihlerdeki bilançolar ele al›narak, yine benzer flekilde bilançolar›n yüz-de yöntemiyle analizi yap›labilir. Bilançolar›n yüzde yöntemine göre analizinde,aktif ve pasif toplamlar› 100 kabul edilir ve her bir kalemin toplam içindeki yüzde-si hesaplan›r. Yine daha ayr›nt›l› analiz yap›lacaksa aktif ve pasif kalemlerin grupbaz›nda da¤›l›m›na bak›labilir. Dönen varl›k toplam› 100 kabul edilip her bir da-nen varl›k kalemi dönen varl›k toplam›na oranlanarak da¤›l›m ortaya konulabilir.Benzer flekilde k›sa ve uzun süreli borçlanmalarda da ayn› yaklafl›mla yüzdesel da-¤›l›mlar hesaplanabilir. Sonra da geliflmeler gerek geçmifl yüzdelere ve gereksesektör ortalamalar›na göre de¤erlendirilir.

Yüzde yöntemiyle analizde elde edilen sonuçlar, genellikle oran analiziyle elde edilen so-nuçlarla bir paralellik gösterir. Bununla birlikte bu analitik tekniklerden sadece biriyleyap›lacak analiz, ciddi hatalara neden olabilir. Dolay›s›yla finansal analizin sa¤l›kl› olabil-mesi için birden fazla yöntemin birlikte ele al›nmas› gerekecektir.

E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ ANAL‹Z‹ (TREND ANAL‹Z‹)Belirli bir zamanda iflletmenin durumuyla endüstri standartlar›n›n karfl›laflt›r›lmas›yaklafl›m› statik bir yaklafl›md›r. Karfl›laflt›rmal› analizde de dönem say›s› az oldu-¤unda yan›lma pay› artacakt›r. ‹flletmedeki de¤iflimin yönünü daha do¤ru ortayakoyabilmek için e¤ilim ya da trend analizi yap›lmal›d›r. Trend analizi, iflletmeler-de uzun bir zaman dönemi içindeki (5-10 y›l gibi) de¤iflimlerin, sektördeki di¤eriflletmelere oranla ya da o iflletmenin baz olarak al›nan y›la oranla ne yönde oldu-¤unu belirlemek için yap›l›r.


B ‹flletmesi Endüstri Ortalamas›

2010 2009 2008 2010 2009 2008

Net fiat›fllar 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

(-) Sat›fllar›n Maliyeti 67.5 68.2 70.5 72.6 73.0 72.6

Brüt Sat›fl Kâr› 32.5 31.8 29.3 27.4 27.0 27.4

(-) Faaliyet G‹derleri 24.1 23.8 23.4 22.0 21.4 21.2

Faaliyet Kâr› 8.4 8.0 6.1 5.4 5.6 6.2

(-) Faiz 2.3 2.0 2.1 1.4 1.3 1.2

Vergi Öncesi Kâr 6.1 6.0 4.0 4.0 4.3 5.0

(-) Vergi 2.7 2.6 1.8 1.8 1.8 1.9

Dönem Net Kâr› 3.4 3.4 2.2 2.2 32.5 3.1

Tablo 4.4B ‹flletmesinin GelirTablosunun YüzdeYöntemiyle Analizi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Trend Analizi: Bir iflletmeninuzun bir zaman dönemiiçindeki de¤iflimlerinin,endüstrideki di¤eriflletmelere oranla ya da oiflletmenin baz olarak al›nany›la oranla ne yöndeoldu¤unu belirlemek üzereyap›lan analizdir.

Trend analizinin uygulanabilmesi için inceleme döneminin uzun olmas› gere-kir. Uzun dönemde mali tablolarda yer alan kalemlerin göstermifl olduklar› e¤ilim-ler karfl›laflt›r›larak, inceleme döneminin olumlu ya da olumsuz geliflmeleri hakk›n-da fikir sahibi olunabilir.

Örne¤in, fiekil 4.1’te X ve Y iflletmesinde cari oran›n de¤iflik tarihlerdeki de¤er-lerine ba¤l› olarak çizilen e¤rileri verilmifltir. fiekilde sektörün ortalama de¤eri xeksenine paralel çizilmifltir. X ‹flletmesinin t (analizin yap›ld›¤› dönem) dönemin-deki cari oran›, endüstri ortalamas›n›n üzerinde görülmekle birlikte, geçmifl dö-nemlere bak›ld›¤›nda düflme yönünde bir e¤ilim göstermektedir.

Gelecek y›llarda bu oran›n sektör ortalamas› alt›nda kalma olas›l›¤› yüksektir.Di¤er taraftan Y iflletmesinin cari oran›, t döneminde endüstri ortalamas›n›n alt›n-da olmas›na ra¤men, artma yönünde bir e¤ilim içindedir. Bu durumda Y iflletme-sinin gelecek dönemdeki durumu X iflletmesinden daha iyi olabilir. Dönem say›s›artt›kça e¤ilim daha do¤ru belirlenebilece¤i için iflletmeleri daha do¤ru de¤erlen-dirmek mümkün olabilecektir.


cari oran cari oran

zaman zamant-3 t-2 t-1 t tt-1t-2t-3

2.0

1.5

0.5 0.5

1.5

2.0

1.01.0

X ‹flletmesi Y ‹flletmesi

fiekil 4.1

Oran E¤ilimindeFarkl›l›klar


Finansal analiz türlerini, analizde kullan›lan

finansal tablolar› ve analiz tekniklerini tan›m-

lamak.

Finansal analiz; yap›lma amac›na göre, kapsad›-¤› döneme göre ve analizi yapanlara göre çeflitliflekillerde yap›labilir. Analizin amac›na göre; yö-netim, yat›r›m ve kredi analizleri olarak üç flekil-de yap›l›r. Analizin kapsad›¤› döneme göre; sta-tik analiz ve dinamik analiz olarak yap›labilir.Analizi yapacak kiflilere göre de iç ve d›fl analizolarak adland›r›l›r. Finansal analizde faydalan›-lan temel tablolar, bilanço ve gelir tablosudur.Finansal analiz; oran analizi, karfl›laflt›rmal› ana-liz, yüzde yöntemiyle analiz ve trend analizi yön-temleri kullan›larak yap›labilir.

Oranlar yoluyla iflletmeleri analiz etmek.

Finansal analizde, amac›na ba¤l› olarak befl grup-ta toplanan finansal oranlardan faydalan›l›r. Buoranlar flunlard›r.

1. Likidite oranlar›: ‹flletmenin k›sa vadeli borç öde-me gücünü gösterir.

2. Faaliyet oranlar›: ‹flletmenin varl›klar›n› ne dere-cede etkin kulland›¤›n› gösterir.

3. Finansal kald›raç oranlar›: ‹flletmenin mali gücü-nü gösterir.

4. Kârl›l›k oranlar›: ‹flletmenin finansman ve yat›r›mkararlar›nda ne kadar do¤ru kararlar, ne kadaruygun kararlar verdi¤ini gösterir.

5. Piyasa performans›n› de¤erlendirmede kullan›-lan oranlar: Piyasan›n iflletmeyi nas›l de¤erlen-dirdi¤ini gösterir.

‹flletmenin kârl›l›¤› ile finansal oranlar aras›n-

daki iliflkileri aç›klamak.

Toplam varl›klar ve öz sermaye kârl›l›¤› ile çeflit-li oranlar aras›ndaki iliflki analizi Du Pont analiziolarak adland›r›l›r. ‹flletmeler, kâr marj›n› ve var-l›k devir h›z›n› art›rarak toplam varl›klar›n kârl›l›-¤›n› art›rabilirler. Yine iflletmeler kâr marj›n›, var-l›k devir h›z›n› ve kald›raç faktörünü kullanaraköz sermaye kârl›l›¤›n› art›rabilirler.Du Pont analizi kârl›l›kla; kârl›l›k oranlar›, etkin-lik oranlar› ve mali yap›yla ilgili oranlar aras›nda-ki iliflkiyi ortaya koymas› aç›s›ndan önemlidir.

Karfl›laflt›rmal›, yüzde ve e¤ilim analiz teknikle-

rinin finansal analizde nas›l kullan›ld›¤›n› aç›k-

lamak.

Finansal analizde daha çok oran analizi kullan›l-makla birlikte; karfl›laflt›rmal› analiz, yüzde vee¤ilim yüzdeleri yöntemiyle de, finansal analizeilave boyutlar kat›labilmektedir. Karfl›laflt›rmal›analiz, en az iki döneme iliflkin verilerden fay-dalanmay› gerektirdi¤i için dinamik bir analizolup; mali tablolarda yer alan kalemlerdeki de-¤iflimler hem mutlak hem de oransal olarak he-saplanabilmektedir. Her bir kalemdeki de¤ifli-min ortaya konulmas›yla, iflletmenin kârl›l›¤›ndave riskinde olumlu ya da olumsuz geliflmelerleilgili önemli ip uçlar› yakalanabilecektir. Yüzdeyöntemiyle analizde; her bir bilanço ve gelir tab-losu kaleminin bilanço toplam› ya da toplam sa-t›fllara ba¤l› olarak a¤›rl›klar› tespit edilmektedir.Burada da her bir kalemin toplam aktifler (pasif-ler) ve toplam sat›fllar içindeki a¤›rl›¤›ndaki de-¤iflimleri ortaya konulmaktad›r. Trend analizin-de ise, yine her bir bilanço ya da gelir tablosukaleminin uzun döneme iliflkin de¤iflimi incele-nerek e¤ilimi ortaya konulmaktad›r. Trend ana-lizinde 5-10 y›l gibi uzun bir dönemdeki gelifl-meler ele al›nd›¤› için iflletmeyle ilgili daha do¤-ru de¤erlendirmeler yap›labilecektir.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç


1. ‹flletmelerin belirli bir tarihte düzenlenmifl veya be-lirli bir döneme ait mali tablolar›ndaki çeflitli kalemleraras›ndaki iliflkilerin tespiti ve de¤erlendirilmesine yö-nelik analize ne ad verilir?

a. Kredi analizib. ‹ç analizc. D›fl analizd. Statik analize. Dinamik analiz

2. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin varl›klar›n› nederecede verimli kulland›klar›n› de¤erlendirmede kul-lan›lan oranlard›r?

a. Likidite oranlar›b. Faaliyet oranlar›c. Kald›raç oranlar›d. Mali yap› oranlar›e. Kârl›l›k oranlar›

3. Afla¤›dakilerden hangisi bir iflletmenin yapm›fl oldu-¤u yat›r›m›n kârl›l›¤›n› göstermekte kullan›lan orand›r?

a. Dönem net kâr› / Toplam varl›klarb. Dönem net kâr› / Öz sermayec. Dönem net kâr› / Net sat›fllard. Brüt sat›fl kâr› / Net sat›fllare. Faiz ve vergi öncesi gelir / Toplam kaynaklar

4, 5 ve 6. sorular› afla¤›daki verilere göre cevapland›r›n›z.(A) ‹flletmesine iliflkin veriler flu flekildedir:Haz›r de¤erler 1.500Menkul K›ymetler 2.500Alacaklar 5.000Stoklar 3.000Duran varl›klar 10.000 Sat›fllar (Tümü kredili) 56.100Sat›lan mal›n maliyeti 45.600 Cari oran 1,5Borç oran› 0,554. Yukar›daki bilgilere göre (A) iflletmesinin k›sa vade-li borçlar› ne kadard›r?

a. 2.000b. 4.000c. 6.600d. 8.000e. 10.000

5. Yukar›daki bilgilere göre (A) iflletmesinin öz serma-yesi ne kadard›r?

a. 7.000b. 8.800c. 9.900d. 11.000e. 12.000

6. Yukar›daki bilgilere göre (A) iflletmesinin stok devirh›z› ne kadard›r?

a. 12,7b. 13,4c. 15,2d. 17,9e. 18,7

7. ‹flletmenin kârl›l›¤›n› finanslama kararlar›n›n etkileri-ni dikkate almaks›z›n ölçen oran afla¤›dakilerden han-gisidir?

a. Faiz ve vergi öncesi gelir/ Sat›fllarb. Faiz ve vergi öncesi gelir / Toplam Borçlarc. Dönem net kâr›/ Net sat›fllard. Dönem net kâr›/ Öz sermayee. Dönem net kâr›/ Toplam varl›klar

8. Afla¤›dakilerden hangisi finansal yap›yla ilgili oran-lardan birisi de¤ildir?

a. Borç oran›b. Borç-öz sermaye oran›c. Mali rantabilited. Faizin kazan›lma say›s›e. Sabit yükümlülükleri karfl›lama oran›

9. Afla¤›daki ifadelerden hangisi yanl›flt›r?

a. Borç oran› artt›¤› ölçüde öz sermayenin kârl›l›¤›da artacakt›r.

b. Öz sermaye çarpan› ne kadar büyükse öz ser-maye kârl›l›¤› da o kadar büyür.

c. Negatif kârl›l›¤›n oldu¤u bir iflletmede, borç ora-n› artt›kça zarar da o oranda azalacakt›r.

d. Du Pont sistemi aktif devir h›z› ile net kâr marj›-n› bir araya getirmektedir.

e. Du Pont sistemi, kârl›l›k, etkinlik ve finansal kal-d›raç gibi üç ayr› yön üzerinde odaklaflm›flt›r.

10. Afla¤›dakilerden hangisi bir iflletmenin uzun bir za-man dönemi içindeki de¤iflimlerinin o iflletmenin bazolarak al›nan y›l›na oranla ne yönde oldu¤unu belirle-mek üzere yap›lan analizdir?

a. Dikey analizb. Trend Analizic. Karfl›laflt›rmal› tablolar analizid. Oran analizie. Du Pont analizi



1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Analiz Türleri, Ana-lizde Kullan›lan Finansal Tablolar ve Teknikler”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

10.b Yan›t›n›z yanl›fl ise “E¤ilim Yüzdeleri Analizi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.


Statik analizde sadece bir döneme iliflkin mali tablo ve-rilerinden hareket edilmektedir. Ele al›nan y›l›n normalbir dönemi yans›tmayabilece¤i tehlikesi vard›r. Tek birdöneme iliflkin veriler zaman içindeki geliflimi göster-meyece¤i için de¤erlendirmede yan›lma pay› yüksektir.

S›ra Sizde 2

S›la A.fi’nin:Cari Oran› = 17.350/16.830=1,03Asit Test Oran› = (17.350-2.540)/17.350 = 0,85Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi = 8.480/46.750:360 =65 günAlacak Devir H›z› = 360:65 = 5,5Stok Devir H›z› = 38.000: 2.540 = 14,96

S›la A.fi. Sektör

Cari Oran 1,03 1,18Asit-Test Oran› 0,88 0,92Alacaklar›n Devir h›z› 5,5 10,2Stok Devir H›z› 14,96 18

S›la A.fi’nin likidite oranlar› sektöre göre düflüktür. Bunedenle k›sa vadeli borç ödeme gücü sektöre göre za-y›f görülmektedir. Devir h›zlar›n›n yüksek olmas› duru-munda likidite oranlar›n›n düflük olmas› sorun yaratma-yabilecekti. Ancak S›la A.fi’nin stok devir h›z›, alacakdevir h›z› da sektöre göre önemli boyutlarda düflüktür.Özellikle alacaklar›n devir h›z› sektörün yar›s› kadard›r.S›la A.fi’de ortalama tahsil süresi 65 gün iken sektörde32,5 gündür. Bu ise, S›la A.fi’nin likidite gücünü dahaçok zay›flatmaktad›r.

S›ra Sizde 3

Zeynep A.fi’›n toplam kaynaklar›;13.000.000+5.300.000+6.500.000 = T24.800.000

Zeynep A.fi Sektör

Borç oran› %52,4 %35

Faizin kazan›lma say›s› 3,8 4,5

Zeynep A.fi sektöre göre daha çok borçla finanse edil-mifl. Faiz yükü fazla oldu¤u için faizin kazan›lma say›s›da düflük ç›km›flt›r. Sektörde kaynaklar›n %35’i borçlakarfl›lan›rken Zeynep A.fi kaynaklar›n %52,4’ü borçlakarfl›lanm›flt›r. Zeynep A.fi’e borç vereceklerin riski sek-tör ortalamas›na göre daha fazla olmaktad›r.

S›ra Sizde 4

Zeynep A.fi’nin sektöre göre daha yüksek oranda borç-tan faydaland›¤› daha önceki s›ra sizde de gösterilmiflti.Öz sermaye ve toplam varl›klar›n kârl›l›¤› afla¤›daki gi-bi karfl›laflt›r›labilir:Zeynep A.fi’nin vergi öncesi kâr› 1.150.000 - 300.000 = T850.000 Vergi tutar› = 850.000 x 0,20 = 170.000 Net kâr = 850.000 - 170.000 = 680.000Öz sermaye = 5.300.000 + 6.500.000 = 11.800.000Toplam kaynaklar = 13.000.000 + 11.800.000 =24.800.000

Zeynep A.fi. Sektör

Öz sermaye kârl›l›¤› % 5,8 %4

Toplam varl›k kârl›l›¤› % 2,7 %2

Borc Oranı =13.000.000

24.800.000= %52,4

Faizin Kaza

�

nnılma Sayısı =1.150.000

300.000=3,8

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


Zeynep A.fi’nin kârl›l›k oranlar› sektöre göre daha yük-sek bulunmufltur. Firma aç›s›ndan olaya bak›ld›¤›ndaartan borçlanma ve artan risk karfl›l›¤›nda kârl›l›kta daart›fl elde edilmifltir denebilir.

S›ra Sizde 5

‹flletmenin iki y›l›na ait, pasif yap›s›yla ilgili verileri bu-lunmaktad›r. Bu verilerden hareketle mutlak ve yüzdede¤iflim flu flekilde yap›l›r:

Mutlak De¤iflim Yüzde De¤iflim

K›sa vadeli borçlar (150.000) - %21

Uzun vadeli borçlar 100.000 %25

Nominal sermaye 0 0

Da¤›t›lmam›fl kârlar 20.000 %13,3

Dönem kâr› 5.000 %7,7

‹flletmenin k›sa süreli borçlar› geçen y›la göre %21 aza-l›rken, uzun süreli borçlar› %25 artm›flt›r. Ayr›ca da¤›-t›lmam›fl kârlar›nda ve dönem kâr›nda da art›fl olmufl-tur. ‹flletmenin sermaye yap›s›nda uzun vadeli borçlaraa¤›rl›k verilmesi iflletmenin riskini düflürmektedir. ‹fllet-menin dönem kâr›nda ve da¤›t›lmam›fl kârlar›nda birart›fl olmas›na ra¤men bu art›fl›n daha önceki y›llarda-ki art›fl oran›yla karfl›laflt›r›lmas› gerekir. Daha öncekiy›llardaki art›fla eflit ya da daha yüksek ise, iflletmeninuzun süreli borca a¤›rl›k vererek finansman maliyetiniart›rmas›na ra¤men kârl›l›¤›n› düflürmedi¤i fleklindeyorumlanabilir.

Ayd›n, Nurhan; Baflar M. ve Coflkun M. (2010). Finan-

sal Yönetim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k,Akgüç, Öztin. (2006). Mali Tablolar Analizi, (12.Bas-

k›) ‹stanbul: Aray›fl Yay›nlar›.Bodie, Zvi ve Robert C. Merton(1998). Finance (1. Bas-

k› ) New Jersey: Prentice- Hall, Inc.Brealey, A. Richard ve Di¤erleri (2007). ‹flletme Finan-

s›n›n Temelleri (Çev: Ünal Boskurt ve Di¤erleri),‹stanbul: Literatür Yay›nc›l›k.

Fabozzi, J. Frank ve Di¤erleri (1998). Foundations of

Financial Markets and Institutions (2. Bask›)New Jersey: Prentice-Hall International Inc.

Gürsoy, Cudi Tuncer (2007). Finansal Yönetim ‹lke-

leri, ‹stanbul: Do¤ufl Üniversitesi Yay›nlar›Ross, A. Stephan, ve Di¤erleri (2005). Fundamentals

of Corporate Finance (3. Bask›) Boston: Mc Graw-Hill Irwin,


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Baflabafl analizinin anlam›n›, önemini ve varsay›mlar›n› aç›klayabilecek,Baflabafl noktas›n› hesaplayabilecek,Faaliyet kald›rac› derecesini tan›mlayabilecek ve hesaplayabilecek,Finansal kald›raç derecesini tan›mlayabilecek ve hesaplayabilecek,Birleflik kald›raç derecesini tan›mlayabilecek ve hesaplayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Sabit Gider• De¤iflken Gider• Baflabafl Noktas›

• Faaliyet Kald›rac›• Finansal Kald›raç• Birleflik Kald›raç

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

��

Finansal Yönetim-I Baflabafl veKald›raç Analizleri

• G‹R‹fi• BAfiABAfi ANAL‹Z‹ VE G‹DER

TÜRLER‹• FAAL‹YET KALDIRACI• F‹NANSAL KALDIRAÇ• B‹RLEfi‹K KALDIRAÇ


G‹R‹fiTemel amac› iflletmenin piyasa de¤erini maksimum k›lmak olan finans yöneticisi,bu amaç do¤rultusunda iflletme faaliyetlerinin kârl›l›¤›yla ilgilenmek zorundad›r.En basit tan›m›yla kâr, toplam gelirler ile toplam giderler aras›ndaki farkt›r. Bunun-la birlikte iflletmenin gelir ve giderlerinin tespiti ve tahmini kendi içinde büyükgüçlükler içerir. Özellikle gelece¤e iliflkin kâr planlamas› (baflabafl analizi) aç›s›n-dan söz konusu olan bu güçlüklerin baz› kolaylaflt›r›c› varsay›mlarla afl›lmas› müm-kündür. Buna göre, iflletmenin maliyetleri de¤iflken, sabit ve yar› de¤iflken fleklin-de bir ay›r›ma tabi tutulabilir. Kira, amortisman, yönetici maafllar› gibi giderler sa-bit giderlerdir. Üretim ve sat›fl miktar› ne olursa olsun bu giderlerin ayl›k ya da y›l-l›k tutarlar› de¤iflmez. Hammadde ve üretim iflçili¤i gibi giderler ise üretim ve sat›flmiktar›yla do¤ru orant›l› olarak de¤iflti¤inden de¤iflken giderlerdir.

Baflabafl ya da di¤er bir ifade ile maliyet-hacim-kâr analizi, iflletmelerin çeflitliüretim düzeylerindeki sat›fl gelirleriyle, maliyet ve giderleri aras›ndaki iliflkinin in-celenmesine yönelik bir analiz arac›d›r. Finansal yönetim aç›s›ndan önemli bir araçolan baflabafl analizi; üretime iliflkin hesaplamalarda, masraflar›n kontrolünde vekâr planlamas›nda finans yöneticisine yard›mc› olur. ‹flletmelerin maliyetlerininiçerisinde sabit giderlerin bulunmas› kald›raç olgusunu karfl›m›za ç›kar›r. Sermayeyo¤un üretim teknolojisinden yararlanma derecesi “faaliyet kald›rac›” borçtan ya-rarlanma derecesi ise “finansal kald›raç” olarak adland›r›l›r.

BAfiABAfi ANAL‹Z‹ VE G‹DER TÜRLER‹Maliyet-hacim-kâr analizi olarak da ifade edilen bafla bafl (kâra geçifl noktas›) ana-lizi, finans yöneticileri için önemli finansal araçlardan biridir. Finans yöneticisi ba-flabafl analizi ile faaliyet giderlerini karfl›layacak sat›fl seviyesinin ne oldu¤unu vebelirli sat›fl seviyelerinde ortaya ç›kacak kâr miktar›n›n ne olaca¤›n› belirlemeyeçal›fl›r. Baflabafl analizinin amac›, iflletmenin baflabafl oldu¤u faaliyet noktas›n›nsaptanmas›d›r. Baflabafl noktas›, iflletmenin ne kâr ne de zarar etti¤i faaliyet nokta-s›d›r. Bu noktada, toplam sat›fl gelirleri toplam maliyetlere eflittir.

Baflabafl analizi, geçmifl dönemlere ait finansal tablolara dayand›¤›ndan, statikbir analiz yöntemi olarak nitelendirilebilir. Ancak bu analiz ile gelecek dönemler-de ne gibi de¤iflikliklerin ortaya ç›kabilece¤i konusunda tahminler yapmak müm-kün oldu¤undan analizin dinamik bir niteli¤inin de oldu¤unu belirtmek gerekir.Baflabafl analizinin dayand›¤› varsay›mlar flunlard›r:

Baflabafl ve Kald›raçAnalizleri

Baflabafl noktas›, kâr ya dazarar›n söz konusu olmad›¤›,baflka bir deyiflle kâr›n s›f›roldu¤u sat›fl miktar› veyatutar›n› ifade eder.

• De¤iflkenler aras›ndaki iliflki k›sa dönemlidir.• De¤iflken giderler belirli bir süre üretim miktar› ile orant›l› olarak de¤iflir.

Yani birim bafl›na de¤iflken gider sabit kalmaktad›r. Buna karfl›l›k birim ba-fl›na sabit giderler ise de¤iflkendir.

• Birim sat›fl fiyat›, kabul edilen dönem içinde de¤iflmemektedir.• Analizi kapsayan dönem için belirlenen faaliyet hacmi de¤iflmemektedir.• Üretilen miktar›n tamam› sat›lmaktad›r. Di¤er bir ifadeyle stoklama yoktur.• ‹lgili dönemde girdi maliyetlerinde bir de¤iflme söz konusu de¤ildir.• Analizin yap›ld›¤› dönem içinde üretim faktörlerinin verimlili¤i de¤iflme-

mektedir.Baflabafl analizinde, iflletme faaliyetlerine

iliflkin katlan›lan giderlerin sabit ve de¤ifl-ken giderler fleklinde iki gruba ayr›labilece-¤i varsay›l›r. ‹flletme faaliyetlerine iliflkin gi-derlerin sabit ve de¤iflken giderler fleklindeayr›labilmesi halinde baflabafl analizinin uy-gulanabilmesi mümkündür. Sabit giderler,üretim ve sat›fl hacmindeki farkl›laflmalar-dan etkilenmeyen giderlerdir. Amortismangiderleri, kira giderleri, vergiler ve faiz gi-derleri gibi giderler bu grup giderlere örnek

olarak verilebilir.De¤iflken giderler, üretim ve sat›fl hacmi-

ne ba¤l› olarak de¤iflen giderlerdir. Bu grupgiderler üretim ve sat›fl hacmine ba¤l› ola-rak artar ya da azal›r. Hiç üretim yap›lmad›-¤›nda de¤iflken giderler s›f›r seviyesindedir.Direk hammadde, direk iflçilik ve enerji gi-derleri bu grup giderlere örnek olarak veri-lebilir. fiekil 5.2’de de¤iflken giderlerin üre-tim miktar›na ba¤l› olarak nas›l de¤iflti¤i gö-rülmektedir.

Sabit giderler farkl› üretim ve sat›fl düzeyleri için ayn› kal›rken, de¤iflken giderler üretimve sat›fl hacmine ba¤l› olarak de¤iflmektedir.

Uzun dönemde tüm giderler de¤iflkendir, çok k›sa dönemde (üç aydan dahak›sa) tüm giderler sabittir, orta uzunluktaki bir dönemde ise personel ücretleri gi-bi sabit giderler de¤iflken olabilmektedir.

Baflabafl analizi, finans yöneticisinin k›sa vadeli planlamalar› için uygun bir tek-niktir. Çünkü uzun vadede tüm parametreler (sat›fl fiyat›, giderler, verimlilik vb.)de¤iflken oldu¤undan, baflabafl analizi k›sa vadeli de¤erlendirmelerde kullan›lanbir araç olmaktad›r.

Baflabafl analizinin kullan›m› konusunda daha ayr›nt›l› aç›klamay› Öztin Akgüç’ün FinansalYönetim (‹stanbul, 1998) kitab›nda (s.109-136) bulabilirsiniz.


SabitGiderler

ÜretimMiktar›

Gider

fiekil 5.1

Sabit Giderler

ÜretimMiktar›

GiderDe¤iflkenGiderler

fiekil 5.2

De¤iflken Giderler

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas›Baflabafl noktas›na s›f›r kâr noktas› da denildi¤ini ifade etmifltik. Burada söz konu-su olan kâr, faiz ve vergi öncesi kâr olup flu flekilde hesaplanmaktad›r:

Kâr = Toplam Gelir - Toplam Gider

Yukar›daki eflitlikte toplam gelir, birim sat›fl fiyat› ve sat›fl miktar›n›n çarp›m› ilebulunur. Toplam giderler ise sabit ve de¤iflken giderler toplam›na eflittir. De¤iflkengiderleri, birim bafl›na de¤iflken gideri üretim ve sat›fl miktar› ile çarparak hesapla-r›z. Buna göre yukar›daki eflitli¤i flu flekilde gösterebiliriz:

Kâr= Birim Sat›fl Fiyat›×Sat›fl Miktar›-(Sabit Giderler + De¤iflken Giderler)

E¤er,P; Birim sat›fl fiyat›Q; Üretim ve sat›fl miktar›V; Birim bafl›na de¤iflken gider*F; sabit gider, olarak ifade edilirse,Kâr = P*Q-(F+Q*V) olacakt›r.Baflabafl noktas› kâr›n s›f›r oldu¤u nokta oldu¤una göre,Kâr = Q(P-V) -F=0 olarak ifade edilebilir.Bu durumda kâr› s›f›r yapan üretim ve sat›fl miktar› (Q) di¤er bir ifadeyle bafla-

bafl noktas› flu flekilde hesaplanacakt›r:

Örnek: Y›ll›k Üretim kapasitesi 50.000 birim olan (A) iflletmesi, üretimde birimbafl›na T100 de¤iflken maliyete katlanmaktad›r. Ürünün birim sat›fl fiyat› T190 olup,sabit maliyetler toplam› T1.440.000’dir. ‹flletmenin baflabafl noktas› üretim düzeyi-ni hesaplay›n›z.

‹flletme, 16.000 birim üretip satt›¤›nda baflabafl noktas›nda olacakt›r. Bu nokta,elde edilen sat›fl gelirlerinin katlan›lan faaliyet giderlerine eflit olaca¤› nokta olup,bu noktada iflletme mevcut kapasitesini %32 seviyesinde kullan›yor olacakt›r. E¤eriflletme 16.000 birimin üzerinde üretim ve sat›fl gerçeklefltirebilirse kâr edecek,16.000 birim alt›ndaki üretim ve sat›fl düzeylerinde ise zarar edecektir. ‹flletmeninfarkl› üretim ve sat›fl seviyeleri için sabit giderleri, de¤iflken giderleri, toplam gider-leri ve kâr› afla¤›daki gibi olacakt›r.

QF

P Vbirim=

−=

−=

1 440 000190 100

16 000. .( )

.

QSabitGiderler

BirimSatış Fiyatı Birim DeğişkenGi=

− dder

QF

P V=

−

1175. Ünite - Baflabafl ve Kald› raç Anal iz ler i

(X) ‹flletmesinin üretti¤i mallar›n birim sat›fl fiyat› T1.000’dir. Birim de¤iflken gideri T300olan iflletmenin sabit giderleri toplam› T7.000.000 ise, iflletme baflabafl noktas›na hangiüretim hacminde ulaflacakt›r?

Baflabafl noktas›n› miktar olarak de¤il de parasal tutar olarak hesaplamak ister-sek, baflabafl sat›fl tutar›n› afla¤›daki gibi hesaplayabiliriz:

Formülde verilen de¤iflken gider oran›, birim bafl›na de¤iflken giderin birim sa-t›fl fiyat›na bölünmesiyle hesaplan›r. Buna göre:

Özellikle gelir tablosu üzerinden yap›lacak analizlerde, sat›fllar, sabit giderlerve de¤iflken giderler toplam tutar olarak verildi¤inde baflabafl noktas›, baflabafl sa-t›fl tutar› olarak hesaplanabilecektir.

Örnek: Bir iflletme birim sat›fl fiyat› T20 olan bir ürün için, T10 birim de¤iflkengidere katlanmaktad›r. Sabit giderleri toplam› T5.000 olan iflletmenin baflabafl sat›flhâs›lat›n› hesaplay›n›z.

Örne¤imizdeki iflletmenin kâr elde edebilmesi için sat›fl hâs›lat›n›n T10.000’n›nüzerinde olmas› gerekmektedir. T10.000’nin alt›ndaki sat›fl tutarlar›nda iflletme za-rar edecektir.

Bir iflletme birim sat›fl fiyat› T30 olan bir ürün için, T15 birim de¤iflken gidere katlan-maktad›r. Sabit giderleri toplam› T15.000 olan iflletmenin baflabafl sat›fl hâs›lat›n› hesap-lay›n›z.

QF

VP

=−

=−

=1

5 000

11020

10 00.

. 00

BaşabaşSatışTutarı QF

VP

olacaktır= =−

1

.

BaşabaşSatışTutarıSabitGiderler

DeğişkenGider=

−1 OOranı


Üretim ve

Sat›fl Miktar›

Sabit

Giderler

De¤iflken

Giderler

Toplam

GiderlerSat›fl Has›lat›

Kâr veya

Zarar

8.000 1.440.000 800.000 2.240.000 1.520.000 720.000 zarar

10.000 1.440.000 1.000.000 2.440.000 1.900.000 540.000 zarar

12.000 1.440.000 1.200.000 2.640.000 2.280.000 360.000 zarar

16.000 1.440.000 1.600.000 3.040.000 3.040.000 0

20.000 1.440.000 2.000.000 3.440.000 3.800.000 360.000 Kâr

30.000 1.440.000 3.000.000 4.440.000 5.700.000 1.260.000 Kâr

50.000 1.440.000 5.000.000 6.440.000 9.500.000 3.060.000 Kâr

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

T

Nakit Baflabafl Noktas›‹flletmelerin minimum nakit bulundurma zorunlulu¤u ya da eldeki likiditenin f›rsatmaliyetinin oldu¤u düflünüldü¤ünde, nakit harcamalar› karfl›layacak bir sat›fl hac-mi belirlenmek istenebilir. Söz konusu sat›fl düzeyi, nakit baflabafl noktas› olarakadland›r›l›r.

Amortismanlar ve tükenme paylar› gibi giderler, gider olarak gözükür fakat iflletmedenherhangi bir nakit ç›k›fl› gerçekleflmez.

‹flletmelerin yapm›fl oldu¤u baz› giderler nakit ç›k›fl› gerektirmez. Bu durumdanakit baflabafl noktas›, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen amortismanlar ve tükenme pay-lar› gibi giderler dikkate al›narak flu flekilde hesaplan›r:

Formülde verilen (A) parametresi nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderleri ifade et-mekte olup, nakit baflabafl noktas›, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderlerin sabit gi-derlerden düflülmesiyle hesapland›¤›ndan, yukar›da genel olarak ele ald›¤›m›z ba-flabafl noktas›ndan daha düflük olacakt›r. Fon yöneticileri ve kredi analistleri içinnakit bafla bafl analizi daha anlaml› sonuçlar ifade etmektedir. Çünkü bu analizdo¤rudan nakit girifl ve ç›k›fllar›na dayal› olarak yap›ld›¤›ndan iflletmenin ödemegücünü daha aç›k bir flekilde göstermektedir.

Örnek: Bir tekstil iflletmesinin üretti¤i ürünlerin sat›fl fiyatlar› T20’dir. De¤iflkenmaliyetler birim bafl›na T10 iken, toplam sabit maliyetler T10.000’dir. ‹flletmeninnakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderleri T4.000 olup, iflletmenin baflabafl noktas› üretimdüzeyini hesaplay›n›z.

E¤er nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderleri dikkate almaks›z›n baflabafl noktas› he-saplasayd›k baflabafl noktas›n›;

Görüldü¤ü gibi, nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderlerin dikkate al›nmamas› halin-de baflabafl noktas› daha yüksek seviyede oluflmaktad›r.

(Y) ‹flletmesi üretti¤i dondurma makinelerini T2.000’den satmaktad›r. De¤iflken maliyet-ler birim bafl›na T750 iken, toplam sabit maliyetler T60.000’dir. ‹flletmenin T20.000amortisman ve karfl›l›k giderleri bulunmaktad›r. Bu durumda iflletmenin baflabafl üretimdüzeyini hesaplay›n›z.

QF

P Vbirim olarak bulurduk=

−=

−=

10 00020 10

1 000.

( ). .

QF AP V

Q

Nakit

Nakit

=−−

=−−

=

( )( )

( . . )( )

10 000 4 00020 10

6000birim

QF AP VNakit =

−−

( )( )


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Birden Fazla Ürün ‹çin Baflabafl Noktas›n›n Hesaplanmas›‹flletmenin birden fazla ürün ya da hizmet üretip satt›¤› durumda, baflabafl nokta-s›n›n hesaplanmas› için iflletmenin bütününü temsilen bir de¤iflken gider oran›n›nhesaplanmas› gerekir. Bu durumda de¤iflken gider oran›, her bir ürünün sat›fl top-lam› içerisindeki a¤›rl›¤› ve de¤iflken gider oran›na ba¤l› olarak a¤›rl›kl› ortalamade¤er olarak hesaplan›r.

Örnek: Günefl Tekstil A.fi. dört farkl› ürün üretip satmaktad›r. Her ürünün tah-mini sat›fl tutar› ve de¤iflken gider oran› afla¤›daki gibidir:

Günefl Tekstil A.fi.’nin sabit giderleri toplam› T1.300’dir. ‹flletmenin baflabafl sa-t›fl tutar›n› hesaplayabilmek için, her bir ürünün de¤iflken gider oran› farkl› oldu-¤undan, ortalama de¤iflken gider oran›n›n hesaplanmas› gerekmektedir. Ortalamade¤iflken gider oran›, her ürünün tahmini toplam sat›fl hacmi içindeki pay› ile de-¤iflken gider oran› çarp›larak bulunan a¤›rl›kl› de¤erlerin toplam› olarak bulunur.

‹flletmenin üretti¤i dört ürün için ortalama de¤iflken gider oran› 0,6725’dir. Bu-na göre, baflabafl sat›fl tutar› afla¤›daki gibi hesaplan›r;

Günefl Tekstil A.fi.’nin sat›fl bilefliminin de¤iflmeyece¤i, her sat›fl düzeyinde budört ürünün sat›fl hacmi içindeki paylar›n›n ayn› kalaca¤› varsay›m›na göre, kârageçifl noktas›ndaki toplam sat›fl has›lat›n›n ürünler aras›ndaki da¤›l›m› afla¤›daki gi-bi olacakt›r.

BaşabaşSatışTutarıSabitGiderler

DeğişkenGider=

−1 OOranı=

−=

1 3001 0 6750

4 000.,

.


Ürün Tahmini Sat›fl Tutar›De¤iflken Gider Oran›

(birim bafl›na de¤iflken)

A 2.000 %80

B 3.000 %60

C 1.000 %70

D 2.000 %65

Toplam 8.000

ModelSat›fl Hacmi

‹çindeki Pay›

De¤iflken Gider

Oran›

Ortalama De¤iflken

Gider Oran›

A %25 %80 0.20

B %37.5 %60 0.225

C %12.5 %70 0.0875

D %25 %65 0.1625

Toplam 0.6750

T

Günefl Tekstil A.fi.’nin üretti¤i A, B, C ve D ürünlerinin katk› paylar› (1- De¤ifl-ken Gider Oran›) s›ras›yla, %20, %40, %30 ve %35’tir. ‹flletme, katk› pay› yüksekolan mamullerinin üretimine a¤›rl›k vererek veya katl› pay› düflük olan mamulle-rin üretim hacmi içerisindeki pay›n› afla¤›ya çekerek baflabafl sat›fl tutar›n› afla¤›yaçekme olana¤›na sahiptir. Bununla birlikte, üretilen mamullerin bilefliminde yap›-lacak bir de¤iflikli¤in, iflletmenin sabit maliyetlerine etkisi ve piyasa koflullar› aç›-s›ndan uygunlu¤unun dikkate al›nmas› gereklidir. Örnek iflletmemizde B ürünükatk› pay› en yüksek olan üründür. ‹flletmenin, bu ürünün üretim ve sat›fl›na a¤›r-l›k verebilmesi için öncelikle, ürüne olan talebin yeterli olmas› gereklidir. Öteyandan, söz konusu ürünün üretim ve sat›fl seviyesindeki de¤iflikli¤in, bir bütünolarak iflletmenin sabit giderlerini ne flekilde etkileyece¤inin dikkate al›nmas› ge-reklidir.

(B) iflletmesi üç farkl› ürün üretip satmaktad›r. Her ürünün tahmin edilen sat›fl tutar› vede¤iflken gider oran› afla¤›da belirtildi¤i gibidir.

Sabit giderleri T375 olan iflletmenin, her bir ürün için baflabafl sat›fl tutar› ne ka-dar olmal›d›r?

Baflabafl Noktas›n›n Grafik Üzerinde GösterimiBaflabafl noktas›n› grafik üzerinde de gösterebiliriz. Yatay eksen üretim ve sat›flmiktar›n› dikey eksen ise faaliyet giderleri ve sat›fl gelirlerini göstermek üzere, fie-kil 5.3’de görüldü¤ü gibi, toplam gelir ve toplam giderlerin kesiflti¤i noktadaki (Anoktas›) üretim miktar› (Qb) baflabafl üretim miktar› olup bu nokta, iflletmenin kâ-r›n›n s›f›r oldu¤u noktad›r.


ModelBaflabafl Noktas›ndaki

Sat›fl Tutar›Sat›fl Hacmi ‹çindeki Pay›

Her Modelin Sat›fl Tutar›

A T4.000 %25 T1.000

B T4.000 %37.5 T1.500

C T4.000 %12.5 T500

D T4.000 %25 T1.000

Toplam T4.000

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

ModelTahmini Sat›fl

Tutar›

Sat›fl Hacmi ‹çindeki

Pay›

De¤iflken Gider

Oran›

X 2.000 %50 %60

Y 1.000 %25 %70

Z 1.000 %25 %60

‹flletmenin toplam geliri orijinden bafllamaktad›r, iflletme her bir birim mal›n sa-t›fl›ndan gelir elde etti¤i için sat›fl miktar› artt›kça toplam gelir artmaktad›r. ‹flletme-nin giderlerinin bir k›sm› sabittir. Bunlar iflletme ister üretimde bulunsun ister bu-lunmas›n yap›lmas› gereken giderleridir. Toplam giderler sabit giderlere de¤iflkengiderlerin eklenmesinden olufltu¤u için toplam giderler grafikte sabit giderlerin ol-du¤u noktadan bafllay›p, üretim art›fl›na ba¤l› olarak artmaktad›r.

‹flletmelerin ister üretim faaliyetinde bulunsun ister bulunmas›n katlanmalar› gerekenmaliyetler vard›r. Bu maliyetler sabit giderler olarak ifade edilmektedir.

Toplam gelirin toplam gideri aflt›¤› alan kâr alan› olarak adland›r›l›r ve Qb sevi-yesinin üstünde (Q1 gibi bir seviyede) üretim ve sat›fl gerçeklefltirildi¤inde iflletmekâr elde edecektir. Toplam gelirin toplam giderin alt›nda kald›¤› alan ise zarar ala-n› olarak adland›r›l›r. Baflabafl noktas›n›n alt›nda bir üretim ve sat›fl miktar›n›n ger-çekleflmesi halinde iflletmenin zarar edece¤i fiekil 5.3’de görülmektedir.

Baflabafl Analizinin Kullan›m Alanlar›Finans yöneticileri için k›sa vadeli planlamalarda kullanabilecekleri bir araç olarakbaflabafl analizinin bafll›ca kullan›m alanlar› flu flekilde s›ralanabilir:

• Firman›n, zarara u¤ramamas› için ulafl›lmas› gerekli ifl hacmi düzeyinin sap-tanmas›,

• Çeflitli üretim düzeylerinde birim maliyetlerinin hesaplanmas›,• Çeflitli çal›flma düzeyleri için firman›n iflletme sermayesi gereksiniminin tah-

mini,• De¤iflken giderler, sabit giderler ve/veya birim sat›fl fiyatlar›ndaki de¤ifliklik-

lerin, firman›n kâra geçifl noktas› ve toplam kâr›na olabilecek etkilerinin in-celenmesi,

• En kârl› ürün türlerinin seçilmesi, üretim bilefliminin de¤ifltirilmesi,• Asgari sat›fl fiyat›n›n belirlenmesi,• Kâr hedeflerine ulafl›lmas› için gerekli ifl hacminin saptanmas›,


Sat›fl Gelirleri/Faaliyet Giderleri

A

Toplam Gelir

Kar Alan› Toplam Giderler

De¤iflken Giderler

Sabit Giderler

Üretim/Sat›fl Miktar›Q0 Qb Q1

Zarar Alan›

fiekil 5.3

Baflabafl Noktas›n›nGrafik YoluylaGösterimi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



• Firman›n üretim kapasitesinin art›r›lmas› halinde, böyle bir büyümeyi hakl›k›lacak sat›fl hacminin belirlenmesi,

• ‹flletmenin tevsii yat›r›m›na ihtiyac› olup olmad›¤›n›n belirlenmesi,• Yeni yap›lacak yat›r›mlarda, risk derecesini veya emniyet marj›n› dikkate

alarak, asgari üretim kapasitesinin ne olmas› gerekti¤inin saptanmas›,• Firman›n izleyece¤i üretim, fiyat, yat›r›m politikalar› konusunda al›nacak ka-

rarlara yard›mc› olmas›,• Kâra geçifl için önceden tahmin edilen ifl hacmi ile firman›n kâra geçifl nok-

tas›na fiilen ulaflt›¤› ifl hacmi aras›nda karfl›laflt›rmalar yap›larak, faaliyetle-rin kontrol edilmesi, firman›n izledi¤i politikalar›n ve yönetiminin de¤er-lendirilmesi.

Baflabafl analizinin oldukça yayg›n bir kullan›m alan› olmakla birlikte, analizdekullan›lan varsay›mlar›n geçerlili¤i konusunda baz› elefltiriler vard›r ve bu elefltiri-ler flu flekilde özetlenebilir:

• Faaliyet giderlerinin sabit ve de¤iflken gider fleklinde ayr›lmas› kolay de¤ildir. • Üretim ve sat›fl hacminin efl olmas› s›kl›kla karfl›lafl›lan bir durum de¤ildir.• Birim sat›fl fiyat›n›n üretim miktar›ndan ba¤›ms›z ve sabit olmas› ancak tam

rekabet koflullar›nda mümkündür.• Analizde kullan›lan veriler geçmifl ve mevcut duruma ba¤l› olarak oluflmufl

veriler olup, gelecekte de¤iflmeyeceklerini varsaymak, gelece¤in belirsizli¤i-ni dikkate almama sonucunu do¤urmaktad›r.

Baflabafl analizine yöneltilen elefltirilere iliflkin detayl› aç›klamay› Semih Büker, R›za Afl›ko¤-lu ve Güven Sevil taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Ankara, 2011) kitab›nda (s.189-191)bulabilirsiniz.

Do¤rusal Olmayan Baflabafl AnaliziBaflabafl analizine iliflkin anlat›mlar›m›zda üretim ve sat›fl hacmine ba¤l› olarak top-lam gelir ve toplam giderlerin farkl›laflaca¤›n› varsayd›k. Gerçekte ise üretim ve sa-t›fl hacmindeki farkl›laflmalar toplam gelir ve toplam giderlerde efl seviyede farkl›-laflmaya yol açmaz. Ço¤u durumda üretim ve sat›fl hacmi artt›kça toplam gelir dahadüflük seviyede art›fl sergiler. Benzer flekilde, iflletmenin üretim hacmi artt›kça be-lirli bir seviyeye kadar birim bafl›na giderler de bir azal›fl söz konusu olabilir. Ancaküretim hacmi belirli bir seviyeyi afl›nca birim bafl›na giderler daha büyük bir h›zlaartacakt›r. Bu geliflmeler sonunda toplam giderlerin önce e¤imi azalan, tam kapasi-teye yaklafl›ld›¤›nda ise e¤imi artan bir e¤ri fleklinde çizilmesi gerekmektedir.

Baflabafl analizinin birim sat›fl fiyat›n›n sabit kalaca¤› varsay›m› da her zamangeçerli olmayabilir. Üretim miktar› artt›kça sat›fl fiyatlar›nda da düflme gözlemlene-bilir. Üretim düzeyi artt›kça birim sat›fl fiyat› düflece¤inden toplam sat›fl hâs›lat›n›n,e¤imi gittikçe azalan bir e¤ri fleklinde gösterilmesi daha do¤ru olacakt›r.

Bu bilgiler ›fl›¤›nda, üretim ve sat›fl hacmi ile toplam gelir ve toplam giderleraras›ndaki iliflkinin fiekil 5.4’te oldu¤u gibi gösterilmesi daha gerçe¤e yak›n ola-cakt›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



fiekil 5.4’te görüldü¤ü gibi, üretim hacmindeki de¤iflmeye ba¤l› olarak toplamgiderler ve toplam gelirlerdeki de¤iflme, iki ayr› baflabafl noktas› ile karfl›lafl›lmas›-na yol açmaktad›r. ‹flletme, bu iki baflabafl noktas› aras›nda bir noktadaki üretim vesat›fl hacminde en çok kâr› elde edecektir.

Do¤rusal olmayan baflabafl analizine iliflkin detayl› bilgi için Atilla Gönenli’nin ‹flletmeler-de Finansal Yönetim (‹stanbul, 1983) kitab›ndan (s.110-111) yararlanabilirsiniz.

Baflabafl analizinin temel varsay›mlar›ndan hareketle ve analizde kullan›lan de-¤iflkenler yard›m›yla iflletmelerin faaliyet ve finansal kald›raçlar›n›n, bunlar›n ortaketkisinin bir ifadesi olarak bileflik kald›raç derecesinin hesaplanmas› mümkündür.

FAAL‹YET KALDIRACIFaaliyet giderleri içerisinde sabit nitelikte giderlerin olmas› faaliyet (ifl) riskininkayna¤›n› oluflturmaktad›r. Bunun nedeni, sabit giderlerin üretim miktar›ndan ba-¤›ms›z olmas›d›r. Hiç üretim yap›lmasa bile sabit giderlere katlan›lacak olmas› ne-deniyle ifl riskinden ya da faaliyet kald›raç derecesinden bahsederiz.

Faaliyet kald›rac›, sabit giderler ile de¤iflken giderler aras›nda iliflki kurarak sa-bit giderlerin nereye kadar kabul edilebilece¤ini araflt›ran bir analiz tekni¤idir. Fa-aliyet kald›rac› ile analizden amaç, belirli bir üretim düzeyinden sonra üretim art-t›¤›nda kârdaki art›fllar› ortaya koymakt›r.

Sabit giderleri az olan emek yo¤un iflletmelerin baflabafl noktalar› düflük üretimdüzeylerinde gerçekleflmektedir. Sermaye yo¤un iflletmelerde ise sabit giderler faz-la oldu¤u için baflabafl noktas› yüksek üretim düzeylerinde gerçekleflmektedir.

Sabit giderleri yüksek olan iflletmelerin baflabafl noktalar› yüksek üretim düzeylerindedir.

Faaliyet kâr›n›n, sat›fl hacmindeki de¤iflmelere karfl› duyarl›l›¤› ya da tepkisi fa-aliyet kald›rac› derecesi (FKD) olarak adland›r›l›r. FKD, faaliyet kâr›n›n esnekli¤inigösterir. Belirli bir sat›fl (üretim) düzeyinde sat›fl hâs›lat›ndaki %1 de¤iflikli¤in


C

Toplam Giderler Zarar

Gelirler Giderler

Zarar

Kâr

Sabit Giderler

Sat›fl Has›lat›

Alt BaflabaflNoktas›

En ÇokKâr

Üst BaflabaflNoktas›

Üretilen ve Sat›lan Miktar

fiekil 5.4

Do¤rusal OlmayanBaflabafl Noktas›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



FVÖK’te oluflturaca¤› yüzde de¤iflikli¤i gösteren faaliyet kald›raç derecesini afla¤›-daki gibi hesaplamam›z mümkündür:

Faaliyet kald›rac› derecesi hakk›nda daha genifl bilgiyi Osman Okka’n›n Analitik FinansalYönetim (Ankara, 2009) kitab›n›n faaliyet kald›rac› bafll›¤›nda (s.474-476) bulabilirsiniz.

Örnek: Bir g›da iflletmesinin T10.000’lik sat›fl düzeyindeki faiz ve vergi öncesikâr› T100.000’dir. ‹flletmenin sat›fllar› T11.000 oldu¤unda faiz ve vergi öncesi kâr›-n›n (FVÖK) T120.000 olaca¤› beklenmektedir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç de-recesini hesaplayal›m,

Örnek iflletmemizde faaliyet kald›raç derecesinin 2 oldu¤unu hesaplad›k. Bu-nun anlam› fludur; e¤er iflletmenin sat›fllar›nda yüzde 10 seviyesinde bir de¤iflmeolursa faiz ve vergi öncesi kârlar› yüzde 20 seviyesinde de¤iflecektir. Baflka bir de-yiflle, sat›fllar›n yüzde 10 artmas› halinde faiz ve vergi öncesi kâr yüzde 20 artacakiken sat›fllardaki yüzde 10 seviyesinde bir düflüfl halinde de faiz ve vergi öncesikârlar yüzde 20 seviyesinde düflecektir.

Bir imalat iflletmesinin T10.000.000’lik sat›fl düzeyindeki FVÖK’ü T2.000.000’dir. ‹fllet-menin sat›fllar›n›n % 20 art›¤› durumda faiz ve vergi öncesi kâr›n T2.800.000 olmas› bek-lenmektedir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Yüksek bir faaliyet kald›raç derecesi, di¤er fleyler sabit oldu¤unda, sat›fllardakinispeten küçük bir de¤iflmenin faiz ve vergi öncesi kârlarda (FVÖK) daha büyükbir de¤iflmeye yol açaca¤› anlam›na gelir.

Faaliyet Kald›raç Derecesi ve Baflabafl Noktas› Aras›ndaki‹liflkiFaaliyet Kald›raç derecesinin baflabafl analizinde kulland›¤›m›z parametreler yard›-m›yla hesaplanmas› mümkündür,

Faaliyet KaldıraçDerecesi

FVÖKFVÖKSatışlarSatı

=

∆

∆şşlar

Faaliyet KaldıraçDerecesi=

−120 000 100 00010. .

00 00011 000 10 000

10 000

2.. .

.−

=

Faaliyet KaldıraçDerecesiFaiz veVergiÖncesiKârda

=kki Değişim

Satışlardaki Değişim

Faaliyet Kaldıraç

%%

DDerecesi

FVÖKFVÖKSatışlarSatışlar

=

∆

∆


Faaliyet kald›rac› derecesi,sat›fllardaki de¤iflime karfl›faiz ve vergi öncesi kârlar›n(FVÖK) gösterece¤i de¤iflimseviyesini ifade eder.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Örnek: (X) G›da iflletmesi, sat›fl fiyat› T150 ve birim de¤iflken maliyeti T100olan bir ürün üretmektedir. Toplam sabit maliyetleri T500.000 olan ‹flletmenin110.000 birimlik sat›fl düzeyindeki faaliyet kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Örne¤imizdeki iflletmenin baflabafl noktas› ise afla¤›daki gibi hesaplan›r,

10.000 birimlik üretim ve sat›fl seviyesi sonras›nda kâra geçebilen iflletmenin, fark-l› üretim ve sat›fl seviyeleri için faaliyet kald›rac› derecesi afla¤›daki gibi olacakt›r.

‹flletmenin üretim ve sat›fl miktar› baflabafl seviyesine ne kadar yak›nsa, faaliyetkald›rac› derecesi o kadar büyük olmaktad›r. Baflabafl noktas›na ulaflmadan öncefaaliyet kald›rac› derecesi < 0 iken, baflabafl noktas›n›n üstünde üretim ve sat›fl se-viyelerinde faaliyet kald›rac› derecesi > 0 d›r. Baflabafl noktas› için faaliyet kald›raçderecesinin de¤eri sonsuza yaklafl›rken, üretim ve sat›fl miktar›ndaki art›fla ba¤l›olarak faaliyet kald›rac› derecesi düflmektedir.

QF

P Vbirim=

−=

−=

500 000150 100

10 000.

( ).

Faaliyet KaldıracıDerecesi=−110 000 150 100

110 0. ( )

. 000 150 100 500 0001 1

( ) .,

− −=

Faaliyet KaldıracıDerecesiQ P V

Q P V F=

−− −( )

( )


Üretim ve Sat›fl Miktar› Faaliyet Kald›rac› Derecesi

5.000 -1

8.000 -4

10.000 ∞

20.000 2

40.000 1,33

80.000 1,14

Faaliyet Kald›raç Derecesi

8.000 10.0005.000 20.000 40.000 80.000 110.000Üretim/

Sat›flMiktar›

2

1.33

1.14

0

-1

-2

-3

-4

fiekil 5.5

Faaliyet Kald›rac›Derecesi ve BaflabaflNoktas› ‹liflkisi

Faaliyet kald›rac› derecesi ve baflabafl noktas› aras›ndaki iliflki ile ilgili detayl› bilgiye Ser-pil Canbafl ve Gamze Vural’›n Finansal Yönetim Aç›klamal› Örnekler ve Problemler (Adana,2010) kitab›ndan (s.66-67) ulaflabilirsiniz.

(X) ‹flletmesinin, birim sat›fl fiyat› T600, birim de¤iflken giderleri T250, sabit giderleriT600.000’dir. Üretim miktar› 4.000 birimdir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç derecesinihesaplay›n›z.

Örnek: Bir turizm iflletmesine ait gelir tablosu bilgileri afla¤›da verilmifltir:Sat›fllar : T42.000De¤iflken Maliyetler : (T21.000)Brüt Kâr : T21.000Sabit Maliyetler : (T9.000)Faiz ve vergi Öncesi Kâr : T12.000Faiz : (T6.000)Vergi Öncesi Kâr : T6.000Vergi (%40) : T2.400Vergi Sonras› Kâr : T3.600

Mevcut üretim düzeyindeki faaliyet kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Yukar›daki örnekte iflletmenin sabit giderleri T300.000 olsayd› faaliyet kald›raç derecesikaç olurdu?

Faaliyet kald›rac› derecesinin, faaliyet giderleri içerisindeki sabit nitelikteki gi-derlerin seviyesine ba¤l› oldu¤u görülmektedir. Buna göre, sabit giderleri nispetenyüksek olan iflletmelerin faaliyet kald›raç derecesi de nispeten yüksek olacakt›r.Bir iflletmenin toplam giderleri içerisinde sabit ve de¤iflken giderlerin nispi a¤›rl›¤›iflletmeden iflletmeye farkl› olur. Kimi iflletmelerde sabit giderler nispeten fazlaiken kimi iflletmelerde de¤iflken giderlerin toplam giderler içerisindeki pay› nispe-ten fazlad›r. Bu durum iflletmenin niteli¤iyle de iliflkilendirilebilir. ‹flletmelerin top-lam giderleri içerisinde sabit ve de¤iflken giderlerin a¤›rl›klar›n›n farkl› olmas› ne-deniyle, sat›fllardaki bir farkl›laflman›n her bir iflletmenin faiz ve vergi öncesi kârla-r›nda yol açaca¤› farkl›laflmada farkl› olacakt›r. Örnek olarak e¤er gelecekte sat›fl-larda bir art›fl e¤ilimi söz konusu olur ise, bu sat›fl art›fl›n›n faiz ve vergi öncesi kâr-larda yol açaca¤› art›fl, daha yüksek sabit gidere ve dolay›s›yla daha yüksek faali-yet kald›raç derecesine sahip iflletmelerin faiz ve vergi öncesi kârlar›n› daha yük-sek seviyede art›racakt›r. Sat›fllardaki bir azalma ise, yüksek seviyede sabit gidereve faaliyet kald›raç derecesine sahip iflletmelerin faiz ve vergi öncesi kârlar›n› da-ha büyük oranda azaltacakt›r.

Faaliyet KaldıracıDerecesiSatışlar DeğişkenMali

=− yyetler

Faiz veVergiÖncesiKâr

Faaliyet KaldıracıDereecesi=−

=42 000 21 000

12 0001 75

. ..

.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7

F‹NANSAL KALDIRAÇ Varl›klar›n finansman›nda yabanc› kaynak kullan›lmas› halinde, kullan›lan yaban-c› kaynaklar için bir faiz ödenmesi söz konusudur. ‹flletme faaliyetlerinde yabanc›kaynak kullan›m›, hiç yabanc› kaynak kullanmamaya k›yasla iflletmenin kârl›l›¤›n›art›racakt›r. Belirli bir yabanc› kaynak kullan›m› seviyesine kadar geçerli olan bulehte durum, yabanc› kaynak kullan›m›ndan ileri gelen kald›raç etkisi olarak ad-land›r›l›r. E¤er iflletme yabanc› kaynak kullan›m›nda afl›r›ya kaçarsa, kullan›lan ya-banc› kaynaklar için ödenen faizler, elde edilen bu kaynaklar›n kullan›m›yla sa¤-lanan kârlarla karfl›lanamayacak seviyelere yükselece¤inden, bafllang›çta lehteolan yabanc› kaynak kullan›m› iflletme aç›s›ndan zararl› sonuçlar do¤urabilecektir.

‹flletmelerin finansman kaynaklar› aras›nda iflletmeye sabit yükümlülükler geti-ren kaynaklar›n (borçlanman›n) bulunmas› finansal kald›rac›n varl›¤›na imkân ta-n›maktad›r. Finansal kald›raç, iflletmenin belirli bir dönemde borçland›¤› varsay›-m›yla, borçlar›n kârl›l›¤› ne ölçüde etkiledi¤ini ortaya koymak için yararlan›lan biranaliz tekni¤idir.

Finansal kald›raç etkisi, faiz ödemeleri yabanc› kaynak kullan›m›yla sa¤lanan kârlar›n al-t›nda kald›¤› sürece iflletme kârl›l›¤›n› olumlu yönde etkiler.

Yabanc› kaynak kullanan iflletmeler, kullan›lan yabanc› kaynak seviyesine ba¤-l› olarak bir finansman riski ile karfl› karfl›yad›rlar. Finansal riskin göstergesi ise fi-nansal kald›raç derecesidir. Faaliyetlerinin finansman›nda yabanc› kaynak kul-lanan iflletmeler için söz konusu olan finansal kald›raç derecesi, faiz ve vergi ön-cesi kârlardaki bir farkl›laflman›n hisse bafl›na kazançlarda ne seviyede bir farkl›-laflmaya yol açaca¤›n› ifade eder.

Finansal kald›raç derecesi hakk›nda daha genifl bilgiye Semih Büker, R›za Afl›ko¤lu ve Gü-ven Sevil taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Ankara, 2011) kitab›ndan (S.199-200) ula-flabilirsiniz.

Finansal kald›raç derecesi flu flekilde hesaplan›r:

Örnek: (Z) iflletmesinin faiz ve vergi öncesi kâr› T20.000 oldu¤u durumda his-se bafl›na kâr› T1.000 olmaktad›r. ‹flletmenin faiz ve vergi öncesi kâr› %10’luk birart›flla T22.000 oldu¤unda hisse bafl›na kâr› T1.500 olmaktad›r. Bu durumda ifllet-menin finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

FinansalKaldıraç Derecesi=

−1 500 1 0001 000

22 000

. ..

. −−20 00020 000

..

FinansalKaldıraç DerecesiHisse Başına Kârdaki Değ

=% iişme

Faiz ve VergiÖncesiKârdaki Değişme

FinansalKa

%

lldıraç Derecesi

HBKHBKFVÖKFVÖK

=

∆

∆


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Finansal Kald›raç Derecesi,faiz ve vergi öncesikârlardaki bir farkl›laflman›nhisse bafl›na kazançlarda neseviyede bir farkl›laflmayayol açaca¤›n› ifade eder.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Örnekteki iflletmenin finansal kald›raç derecesi 5 olarak bulunmufltur. Buna gö-re, iflletmenin faiz ve vergi öncesi kâr›nda yüzde 10 seviyesinde bir art›fl ya da aza-l›fl hisse bafl›na kazanc› yüzde 50 seviyesinde art›racak ya da azaltacakt›r.

Finansal kald›raç derecesinin, faiz ve vergi öncesi kâr (FVÖK) ve finansman gi-derlerine (C) ba¤l› olarak afla¤›da verildi¤i gibi hesaplanmas› da mümkündür:

Örnek: Bir imalat iflletmesinin 2010 y›l›na ait faiz ve vergi öncesi kâr› T5.200’dir.‹flletme kullanmakta oldu¤u krediler karfl›l›¤›nda y›ll›k T1.200 faiz ödemesi yap-maktad›r. Bu iflletmeye ait finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

‹flletmenin finansal kald›raç derecesinin 1,3 olmas›, iflletmenin faiz ve vergi ön-cesi kâr›nda yüzde 10 seviyesinde bir art›fl ya da azal›fl›n hisse bafl›na kazanc› yüz-de 13 seviyesinde art›racak ya da azaltaca¤› anlam›na gelmektedir.

Bir giyim firmas›n›n 2011 y›l› faiz ve vergi öncesi kâr› T15.000’dir. ‹flletmenin y›ll›k faizödemeleri toplam› T5.000 ise iflletmenin finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Finansal kald›raç derecesini baflabafl noktas› hesab›nda kulland›¤›m›z paramet-reler yard›m›yla hesaplamak istersek afla¤›daki gibi hesaplayabiliriz:

Örnek: Bir g›da iflletmesi y›lda 8.000 adet konserve ürün üretmektedir. Üreti-len her ürünün de¤iflken maliyeti T8 ve sat›fl fiyat› T12’dir. Sabit giderler toplam›T10.000’dir. ‹flletme kullanm›fl oldu¤u borçlar› için ödedi¤i faiz toplam› T2.000’dir.Bu iflletmenin finansal kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Bir imalat iflletmesi y›lda 10.000 adet kutu deterjan üretmektedir. Üretilen her deterjan›nde¤iflken maliyeti T10 ve sat›fl fiyat› T15’dir. Sabit giderler toplam› T20.000’dir. ‹flletme-nin ödedi¤i faiz ödemeleri toplam› T6.000’dir. Bu iflletmenin finansal kald›raç derecesinihesaplay›n›z.

Bir iflletme özkaynaklarla finanse edilmifl ise, bu iflletmede, faiz ve vergi önce-si kâr ile vergiden önceki kâr aras›nda bir fark yoktur. Di¤er bir ifadeyle öz serma-ye ile finanse edilmifl bir iflletmede finansal kald›raçtan söz edilemez. Ancak, d›fl

FinansalKaldıraç Derecesi=− −8 000 12 8 10 000

8 00. ( ) .

. 00 12 8 10 000 2 0001 1

( ) ( . . ).

− − +=

FinansalKaldıraç DerecesiQ P V F

Q P V F C=

− −− − +( )

( ) ( )

FinansalKaldıraç DerecesiFaiz veVergiÖncesiKâr

Fa=

iiz ve VergiÖncesiKâr FaizGiderleri

FinansalKaldır

−

aaç Derecesi=−

=5 200

5 200 1 2001 3

.. .

.

FinansalKaldıraç DerecesiFVÖK

FVÖK C=

−


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



8

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



9

kaynaklara, yani sabit finansal yükümlülükler getiren borçlanmaya gidildi¤inde fi-nansal kald›raç derecesinden söz edilebilir.

B‹RLEfi‹K KALDIRAÇFaaliyet kald›raç derecesi ve finansal kald›raç derecesine iliflkin yapt›¤›m›z de¤er-lendirmelerde; (1) Faaliyet kald›raç derecesi nispeten büyük olan iflletmelerin faizve vergi öncesi kârlar›n›n (FVÖK) sat›fl hacmindeki de¤iflmelere duyarl›l›¤›n›n yük-sek oldu¤unu ve (2) Finansal kald›raç derecesi nispeten yüksek olan iflletmelerinhisse bafl›na kazançlar›n›n (HBK) faiz ve vergi öncesi kârlar›ndaki de¤iflmelere du-yarl›l›¤›n›n yüksek oldu¤unu görmüfltük. Hem faaliyet kald›raç derecesinin (ifl ris-ki) ve hem de finansal kald›raç derecesinin (finansman riski) söz konusu oldu¤uiflletmeler için, bu iki kald›raç derecesinden hareketle üçüncü bir kald›raç derece-si hesaplamak mümkündür. Faaliyet ve finansal kald›raç derecesine ba¤l› olarakhesaplanabilecek kald›raç derecesine birleflik (toplam) kald›raç derecesi denir.Birleflik kald›raç derecesi, sat›fl hacmindeki bir de¤iflmenin hisse bafl›na kârlardane seviyede bir de¤iflmeye yol açaca¤›n› ifade eder.

Birleflik kald›raç derecesi hakk›nda ilave bilgiye Scott Besley ve Eugene F. Brigham’›n Es-sentials of Managerial Finance (South-Western,2005) kitab›ndan (s.529-530) ulaflabi-lirsiniz.

Birleflik kald›raç derecesini flu flekilde hesaplayabiliriz;

Birleflik (Toplam) Kald›raç Derecesi = Faaliyet Kald›raç Derecesi * Finansal Kal-d›raç Derecesi

Örnek: Bir iflletmenin sat›fllar›nda %6’l›k art›fl oldu¤unda Hisse bafl›na kâr›nda%3’lük bir art›fl oluyorsa iflletmenin birleflik kald›raç derecesi kaç olur?

Birleşik KaldıraçDerecesiHisse Başına Kârdaki Değ

=% iişim

Satışlardaki Değişim

Birleşik KaldıraçSeviye

%

ssi= =%%

,36

0 5

Birleşik KaldıraçDerecesi


=

∆

∆şşlar

HBKHBKFVÖKFVÖK

Birleşik KaldıraçDerecesi

*

∆

∆

=

∆∆

∆%

HBKHBKSatışlarSatışlar

Hisse Başına Kârdaki De=

ğğişimSatışlardaki Değişim

Birleşik KaldıraçDerec

%

eesiQ P V

Q P V FQ P V F

Q P V F C

Birleşi

=−

− −− −

− − +( )

( )*

( )( ) ( )

kk KaldıraçDerecesiQ P V

Q P V F C=

−− − +( )

( ) ( )


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Birleflik Kald›raç Derecesi,sat›fl hacmindeki birde¤iflmenin hisse bafl›nakârlarda ne seviyede birde¤iflmeye yol açaca¤›n›ifade eder.

‹flletmenin birleflik kald›raç derecesi 0,5 olarak bulunmufltur. Bu de¤er, iflletme-nin sat›fllar›nda ortaya ç›kabilecek yüzde 10 seviyesinde bir art›fl ya da azal›fl duru-munda hisse bafl›na kâr›nda yüzde 5 seviyesinde bir art›fl ya da azal›fl olaca¤›naiflaret eder.

Örnek: Plastik ürünler üreten Ece ‹malat iflletmesinin satt›¤› 10.000 birim ürü-nün birim sat›fl fiyat› T10, birim de¤iflken giderleri T5 ve sabit giderleri toplam›T20.000’dir. ‹flletmenin ödemesi gereken y›ll›k faiz ödemesi T5.000’dir. ‹flletmeninbirleflik kald›raç derecesini hesaplay›n›z.

Otomobil üreten F›rat Oto üretim iflletmesinin satt›¤› 100 birim ürünün birim sat›fl fiyat›T65.000, birim de¤iflken giderleri T45.000 ve sabit giderleri toplam› T100000’dir. ‹fllet-menin ödemesi gereken y›ll›k faiz ödemesi T20.000’dir. ‹flletmenin birleflik kald›raç de-recesini hesaplay›n›z.

Birleşik KaldıraçDerecesiQ P V

Q P V F C

Birl

=−

− − +( )

( ) ( )

eeşik KaldıraçDerecesi=−

− −10 000 10 5

10 000 10 5. ( )

. ( ) (( . . )20 000 5 0002

+=


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



10


Baflabafl analizinin anlam›n›, önemini ve var-

say›mlar›n› aç›klamak.

‹flletmelerin çeflitli üretim düzeylerindeki sat›flgelirleriyle, maliyet ve giderleri aras›ndaki iliflki-nin incelenmesini amaçlayan, faaliyet giderlerinikarfl›layacak sat›fl seviyesinin ne oldu¤unu ve be-lirli sat›fl seviyelerinde ortaya ç›kacak kâr mikta-r›n›n ne olaca¤›n› belirlemeye çal›flan bir analiztürüdür. Baflabafl analizi; üretime iliflkin hesapla-malarda, masraflar›n kontrolünde ve kâr planla-mas›nda finans yöneticisine yard›mc› olur. Tümanaliz türlerinde oldu¤u gibi baflabafl analizi debirtak›m varsay›mlara dayan›r. Bu varsay›mlar fluflekilde s›ralanabilir; maliyetler sabit ve de¤iflkenmaliyetler olarak ikiye ayr›lmaktad›r, de¤iflkenleraras›ndaki iliflki k›sa dönemlidir, de¤iflken gider-ler belirli bir süre üretim miktar› ile orant›l› ola-rak de¤iflir, birim sat›fl fiyat›, kabul edilen dönemiçinde de¤iflmemektedir, analizi kapsayan dö-nem için belirlenen faaliyet hacmi, üretim faktör-lerinin verimlili¤i ve girdi maliyetleri de¤iflme-mektedir, üretilen miktar›n tamam› sat›lmaktad›r.

Baflabafl noktas›n› hesaplamak.

Baflabafl noktas›, toplam gelirle giderlerin birbiri-ne eflit oldu¤u di¤er bir ifadeyle toplam kâr›n s›-f›r oldu¤u noktad›r:

Kâr = Toplam Gelir - Toplam Gider

Yukar›daki eflitlikte toplam gelir, birim sat›fl fi-yat› ve sat›fl miktar›n›n çarp›m› ile bulunur. Top-lam giderler ise sabit ve de¤iflken giderler top-lam›na eflittir. De¤iflken giderleri, birim bafl›nade¤iflken gideri üretim ve sat›fl miktar› ile çarpa-rak hesaplar›z.

Faaliyet kald›rac› derecesini tan›mlamak ve he-

saplamak.

‹flletmenin sat›fllar›nda ortaya ç›kabilecek bir fark-l›laflman›n (art›fl ya da azal›fl) faiz ve vergi önce-si kazançlar› hangi seviyede farkl›laflt›raca¤›n› ifa-de eden faaliyet kald›raç derecesi, ifl riskinin gös-tergesi olup, yönetimin gelece¤e iliflkin planla-malar›nda kullan›fll› bir araçt›r. Faaliyet kald›rac›derecesi, faiz ve vergi öncesi kârdaki yüzde de-¤iflimin sat›fllardaki yüzde de¤iflime bölünmesiy-le bulunur.

Finansal kald›raç derecesini tan›mlamak ve he-

saplamak.

Faiz ve vergi öncesi kazançlardaki bir farkl›lafl-man›n(art›fl ya da azal›fl) hisse bafl›na kazançlar-da yol açaca¤› farkl›laflma seviyesini ifade edenfinansal kald›raç derecesi, finansal riskin bir gös-tergesi olup, yönetimin gelece¤e iliflkin planla-malar›nda kullan›fll› bir araçt›r. Finansal kald›raçderecesi, hisse bafl›na kârdaki yüzde de¤ifliminfaiz ve vergi öncesi kârdaki yüzde de¤iflime bö-lünmesiyle bulunur.

Birleflik kald›raç derecesini tan›mlamak ve he-

saplamak.

‹flletmenin sat›fllar›nda ortaya ç›kabilecek bir fark-l›laflman›n(art›fl ya da azal›fl) hisse bafl›na kazanç-larda yol açaca¤› farkl›laflma seviyesini ifade edenbirleflik kald›raç derecesi, iflletmenin toplam ris-kinin göstergesi olup, yönetimin gelece¤e iliflkinplanlamalar›nda kullan›fll› bir araçt›r. Birleflik kal-d›raç derecesi, faaliyet kald›rac› derecesi ile fi-nansal kald›raç derecesinin çarp›lmas›yla, di¤erbir ifadeyle hisse bafl›na kârdaki yüzde de¤ifli-min sat›fllardaki yüzde de¤iflime bölünmesiylebulunur.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç


1. Bir giyim firmas›n›n sat›fllar›nda %10’luk art›fl oldu-¤unda hisse bafl›na kâr›nda %40’l›k bir art›fl oluyorsa,iflletmenin birleflik kald›raç derecesi afla¤›dakilerdenhangisidir?

a. 5b. 4,4c. 4d. 5,4e. 3

2. Afla¤›dakilerden hangisi “sat›fllardaki de¤iflime karfl›faiz ve vergi öncesi kârlar›n gösterece¤i de¤iflim seviye-sini” ifade etmektedir?

a. Baflabafl noktas›b. Faaliyet kald›raç derecesic. Finansal kald›raç derecesid. Birleflik kald›raç derecesie. Nakit baflabafl noktas›

3. Afla¤›dakilerden hangisi finansal riskin göstergesidir?a. Baflabafl noktas›b. Faaliyet kald›raç derecesic. Finansal kald›raç derecesid. Birleflik kald›raç derecesie. Nakit baflabafl noktas›

4. Afla¤›dakilerden hangisi kâr ya da zarar›n söz konu-su olmad›¤›, kâr›n s›f›r oldu¤u sat›fl miktar› veya tutar›-n› ifade etmektedir?

a. Finansal kald›raç derecesib. Faaliyet kald›raç derecesic. S›f›r kâr noktas›d. Birleflik kald›raç derecesie. Finansal risk

5. Bir imalat iflletmesinin 2011 y›l›na ait faiz ve vergiöncesi kâr› T8.400’dir. ‹flletme kullanmakta oldu¤u kre-diler karfl›l›¤›nda y›ll›k T2.800 faiz ödemesi yapmakta-d›r. Bu iflletmeye ait finansal kald›raç derecesini hesap-lay›n›z.

a. 2,5b. 2,4c. 2,0d. 1,8e. 1,5

6. Afla¤›dakilerden hangisi ifl riskini ifade etmektedir?a. Finansal kald›raç derecesib. Finansman riskic. Birleflik kald›raç derecesid. Faaliyet kald›raç derecesie. Baflabafl noktas›

7. Bir imalat iflletmesi üretimde birim bafl›na T200 de-¤iflken maliyete katlanmaktad›r. Ürünün birim sat›fl fi-yat› T220 olup, sabit maliyetler toplam› T100.000’dir. ‹fl-letmenin baflabafl noktas› üretim düzeyi afla¤›dakiler-den hangisidir?

a. 7.500b. 5.000c. 4.500d. 3.000e. 2.000

8. Afla¤›dakilerden hangisi nakit harcamalar› karfl›laya-cak sat›fl düzeyini ifade etmektedir?

a. Nakit baflabafl noktas›b. Finansal kald›raç derecesic. Faaliyet kald›raç derecesid. Finansal riske. ‹fl riski

9. Bir iflletme birim sat›fl fiyat› T40 olan bir ürün için,T10 birim de¤iflken maliyete katlanmaktad›r. Sabit gi-derleri toplam› T15.000 olan iflletmenin baflabafl nokta-s›na ulaflaca¤› sat›fl hâs›lat›n› hesaplay›n›z.

a. T10.000b. T15.000c. T20.000d. T25.000e. T30.000

10. Bir imalat iflletmesinin T400’lik sat›fl düzeyindeki fa-iz ve vergi öncesi kâr› T2.000’dir. ‹flletmenin sat›fllar›T500 oldu¤unda faiz ve vergi öncesi kâr›n›n T3.000 ola-ca¤› beklenmektedir. Bu iflletmenin faaliyet kald›raç de-recesi afla¤›dakilerden hangisidir?

a. 2b. 3 c. 1,5d. 2,5e. 4



12.11.2001 - 15:22

Mazda, rekor zarar›n ard›ndan baflabafl›

yakalayacak

TOKYO - Japon Mazda’n›n, mali y›l›n ikinci yar›s›nda,dolar karfl›s›nda de¤eri düflen yen ve maliyet k›sma ça-l›flmalar› sayesinde baflabafl noktas›n› yakalayacak. Yüz-de 33’ü Ford Motor’a ait olan Mazda, 30 Eylül’de sonaeren ilk 6 ay’da toplam 1.3 milyar yen (11 milyon $),hisse bafl›na da 1.07 yen net gelir elde etti¤ini aç›klad›.Bu y›l›n ilk yar›s›nda flirket dönem sonu itibariyle 1 mil-yar yen kâr bekledi¤ini duyurmufltu. Geçen y›l zarar rekoru k›rm›flt›

Geçen y›l› rekor say›labilecek 9.6 milyar yenlik zararlakapatan Mazda’n›n bu y›l kâra geçmesindeki en büyüketkenlerin, flirket bünyesinde uygulamaya sokulan ol-dukça kapsaml› tasarruf tedbirleri ve maliyet k›s›nt›lar›oldu¤u bildiriliyor. Mazda, sene bafl›ndan itibaren ka-pasite fazlas› üretimi azaltm›fl, da¤›t›m ve iflgücü mali-yetlerinde büyük k›s›nt›lar yapm›flt›. fiirket tasarruf ted-birleri yürürlükteyken piyasaya ç›kmas› beklenen yenimodellerinin sat›fllar› daha da art›raca¤›n› öne sürdü.Uzmanlar, Mazda yönetiminin, üretim ve pazarlamaalanlar›nda uygulad›klar› tedbirlerin baflar›ya ulaflmas›-n›n ard›ndan, geçen y›l sars›lan güvenlerini geri kazan-d›¤›n› söylüyorlar.

1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Birleflik Kald›raç” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faaliyet Kald›rac›” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Kald›raç” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve GiderTürleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Kald›raç” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faaliyet Kald›rac›” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve GiderTürleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve GiderTürleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Baflabafl Analizi ve GiderTürleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faaliyet Kald›rac›” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz


P = 1000 T/BirimV = 300F = T7 000 000

S›ra Sizde 2

P = 30 T/BirimV = 15 T/BirimF = T15.000

BaşabaşSatışTutarıF

VP

=−

=−1

5 000

11020

.

= 10 000.

QF

P VBirim=

−=

−=

7 000 0001 000 300

10 000. ..

.


”


T


S›ra Sizde 3

P = 2.000 T/BirimV = 750 T/BirimF = T60.000Amortismanlar (A) = T20.000

S›ra Sizde 4

S›ra Sizde 5

S›ra Sizde 6

P = 600 T/BirimV = 250 T/BirimF = T600.000Q = 4.000 Birim

S›ra Sizde 7

P = 600 T/BirimV = 250 T/BirimF = T300.000Q = 4.000 Birim

S›ra Sizde 8

S›ra Sizde 9

P = 15 T/BirimV = 10 T/BirimF = T20.000Q = 10.000 BirimC = T6.000

FinansalKaldıraçDerecesiQ P V F

Q P V F C=

− −− − +

=

( )( ) ( )

100 000 15 10 20 00010 000 15 10 20 000 6 000

. ( ) .. ( ) ( . .

− −− − + ))

,=1 25

FinansalKaldıraçDerecesiFVÖK

FVÖK C=

−

=15 000

15 00.

. 00 5 0001 5

−=

.,

Faaliyet KaldıraçDerecesiQ P V

Q P V F=

−− −

=

( )( )

. (4 000 6000 2504 000 600 250 300 000

1 27

−− −

=

). ( ) .

,

Faaliyet KaldıraçDerecesiQ P V

Q P V F=

−− −

=

( )( )

. (4 000 6000 2504 000 600 250 600 000

1 75

−− −

=

). ( ) .

,

Faaliyet Kaldıraç Derecesi


=

∆

∆şşlar

=

−

−

2 800 000 2 000 0002 000 000

12 000 000 10

. . . .. .

. . .. .. .

000 00010 000 000

2=

BaşabaşSatışTutarıSabitGiderlerDeğişkenGider

=−1 OOranı

=−

=375

1 0 6251 000

..

QF AP V

Birim=−−

=−−

=60 000 20 0002 000 750

32. ..

ModelSat›fl Hacmi

‹çindeki Pay›

De¤iflkenGiderOran›

OrtalamaDe¤iflken

GiderOran›

X %50 %60 0,30

Y %25 %70 0,175

Z %25 %60 0,15

Toplam 0,625

ModelBaflabafl

Noktas›ndakiSat›fl Tutar›

Sat›flHacmi‹çindeki

Pay›

HerModelin

Sat›fl Tutar›

X T1.000 %50 500

Y T1.000 %25 250

Z T1.000 %25 250

Toplam 1.000

T


S›ra Sizde 10

P = 65.000 T/BirimV = 45.000 T/BirimF = T100.000Q = 100 BirimA = T20.000

Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Av-c›ol Bas›m Yay›n.

Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet ve Coflkun, Metin.(2006). Finansal Yönetim, Eskiflehir: Aktüel Tan›-t›m ve Ofset Hizmetleri.

Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-men Kitabevi.

Besley, Scott ve Brigham, Eugene F. (2005). Essentials

of Managerial Finance, South- Western: Thomson.Büker, Semih, Afl›ko¤lu, R›za ve Sevil, Güven. (2011).

Finansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.Canbafl, Serpil ve Vural, Gamze. (2010). Finansal Yö-

netim Aç›klamal› Örnekler ve Problemler, Ada-na: Karahan Kitabevi.

Gönenli, Atilla. (1983). ‹flletmelerde Finansal Yöne-

tim, ‹stanbul: Formül Matbaas›.Okka, Osman. (2009). Analitik Finansal Yönetim,

Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.Quiry, Pascal. (2005). Corporate Finance: Theory

and Practice, Haddington: John Wiley and SonsUsta, Öcal. (2008). ‹flletme Finans› ve Finansal Yö-

netim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k.

Birleşik KaldıraçDerecesiQ P V

Q P V F C=

−− − +

=

( )( ) ( )

100(( . .( . . ) ( . .

65 000 45 000100 65 000 45 000 100 000 20 0

−− − + 000

1 06= ,


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal planlama kavram›n› ve iflletmeler aç›s›ndan önemini kavrayabilecek,Finansal planlama türlerini aç›klayabilecek,Finansal planlama faaliyetleri çerçevesinde tahmin yöntemlerini analizedebilecek,Bütçe kavram›n› ve iflletmeler aç›s›ndan önemini kavrayabilecek,Nakit bütçesinin önemini ve nas›l haz›rland›¤›n› tan›mlayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Planlama• Finansal Planlama Türleri• Tahmin• Proforma Finansal Tablolar

• Sat›fllar›n Yüzdesi Yöntemi• Regresyon Yöntemi• Nakit Bütçesi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

��

��

Finansal Yönetim-I Finansal Planlamave Kontrol

• G‹R‹fi• F‹NANSAL PLANLAMA VE ÖNEM‹• F‹NANSAL PLANLAMA TÜRLER‹• F‹NANSAL PLANLAMA VE TAHM‹N• F‹NANSAL PLANLAMA VE

BÜTÇELER


G‹R‹fi‹flletmelerde finans yöneticileri zamanlar›n›n önemli bir k›sm›n› gelecekte izlene-cek uygulamalar›n belirlenmesine, politikalar›n saptanmas›na ve saptanm›fl politi-kalar›n gözden geçirilmesine ay›rmak zorundad›rlar. Gelece¤e iliflkin bu faaliyetlerçerçevesinde finans yöneticisi, varl›klar›n›n bilefliminin ne olaca¤› ve varl›klar›nnas›l bir finansal yap› ile finanse edileceklerini de belirlemek zorundad›r. Finansalplanlama olarak adland›r›lan bu faaliyetler finans yöneticilerinin temel görevlerin-den biridir.

Finansal planlama sürecinde finans yöneticisi, varl›klar›n bileflimine ve finansalyap›ya iliflkin al›nacak kararlara ba¤l› olarak ortaya ç›kacak sonuçlar› da dikkatealarak, söz konusu sonuçlar›n iflletme amaçlar› aç›s›ndan tatmin edici sonuçlarolup olmad›¤›n› de¤erlendirecek ve al›nan kararlar›n temel iflletme amac› olan pi-yasa de¤erini maksimum k›lma amac›n› gerçeklefltirecek kararlar olmas›na özengösterecektir. Bu nedenle finansal planlama, iflletmenin bir bütün olarak ele al›n-mas›n› ve analizini gerektiren bir faaliyettir.

Finansal planlar kapsad›klar› döneme göre k›sa süreli finansal planlar ve ortave uzun süreli finansal planlar olarak s›n›fland›r›l›rlar. Finans yöneticileri uzun sü-reli finansal planlama arac› olarak, tahminlemeye dayanan proforma mali tablolar-dan yararlan›rken, k›sa süreli planlama arac› olarak iflletme bütçelerinden, özellik-le nakit bütçesinden yararlan›rlar.

F‹NANSAL PLANLAMA VE ÖNEM‹Temel iflletme fonksiyonlar›ndan biri olarak finans fonksiyonu çerçevesinde ifllet-melerde finans yöneticisinin yapt›¤› ifllerden birisi de finansal planlamad›r. Büyük-lü¤ü ne olursa olsun finansal planlama tüm firmalar için temel bir faaliyettir. Fir-man›n ileriye dönük faaliyetleri finansal planlama ile flekillendirilir. Bu aç›dan, fi-nansal planlama faaliyetinin gelece¤e dönük bir faaliyet oldu¤unu söyleyebiliriz.

Finansal planlama, iflletmenin, gelecekte bir bütün olarak hangi noktada olmas›-n›n istendi¤inin belirlenmesidir. Finansal plan ise, firman›n gelecekte nas›l davrana-ca¤›n›, hedeflerini, hareket tarz›n› belirleyen, gelecekteki alternatif yat›r›mlar›n›n vefinansal kararlar›n›n finansal yönden etkilerini de¤erlendiren ve flekillendiren siste-matik bir yaklafl›md›r. Her finansal plan›n bir modeli, girdileri ve ç›kt›lar› vard›r. Ör-ne¤in girdiler; sat›fllar, alacaklar, faiz oranlar›, stoklar ve borç durumlar› olabilir. Ç›k-t›lar ise proforma bilanço, gelir tablosu ve di¤er tablolar ile iflletme bütçeleridir.

Finansal Planlama ve Kontrol

Finansal planlama,iflletmenin, gelecekte birbütün olarak hangi noktadaolmas›n›n istendi¤ininbelirlenmesidir.

Firman›n uzun dönemdeki temel amac› piyasa de¤erini maksimum k›lmakt›r.Finansal yöneticiler bu hedefe uygun planlar yapar ve sonradan söz konusu plan-lar› firman›n gerçek durumu ile karfl›laflt›r›rlar. Planlar yap›l›rken, iflletmenin temelverilerinden baflka iflletme faaliyetlerini etkileyen ekonomik durum, sektördeki re-kabet yap›s›, finansal kurumlar›n kredi kaynaklar›, vergi uygulamalar›, bireysel vekurumsal yat›r›mc›lar›n davran›fllar›, müflteri talebindeki de¤iflmeler ve sat›c›lar›ndurumu gibi temel faktörlerden yararlan›larak firman›n rakiplere oranla güçlü vezay›f yönleri belirlenir.

Finansal planlama sürecinde iflletmenin temel verilerinin yan›nda, iflletmenin içinde bu-lundu¤u sektör veya ekonomik yap›ya iliflkin iflletme d›fl› verilere de ihtiyaç vard›r.

Artan rekabet koflullar›nda iflletmeler, gelece¤e iliflkin çok say›da belirsizliklekarfl› karfl›yad›rlar. Gelece¤in belirsizli¤i nedeniyle iflletmelerin, her zaman için is-tenmeyen geliflmelerle karfl› karfl›ya kalma olas›l›¤› vard›r. Finansal planlama faali-yeti ile gelecekte ortaya ç›kabilecek nakit ak›mlar›n›n (para girifl ve ç›k›fllar›n›n)belirlenmesine çal›fl›l›r. Gerekli özen gösterilerek yap›lan bir finansal planlama, ifl-letmeler aç›s›ndan flu bak›mlardan önemlidir;

• Finansal planlama ile iflletmenin finansal yap›s›na iliflkin belirli bir tercihinnakit ak›fllar›na, karl›l›¤a ve d›fl kaynak ihtiyac›na etkisi hakk›nda bir yarg›-ya sahip olabiliriz,

• Finansal planlama sayesinde iflletme yönetimi, sat›fllar›n beklenen seviyeninalt›nda olmas› veya hammadde temininde beklenmeyen sorunlarla karfl›la-fl›lmas› gibi, piyasa koflullar›nda ortaya ç›kabilecek de¤iflimlere daha kolayuyum sa¤layabilirler,

• Finansal planlama, farkl› zamanlarda gerçekleflen para girifl ve ç›k›fllar› ara-s›nda uyumlaflt›rma olana¤› sa¤lar. Böylece iflletme, yükümlülüklerini yeri-ne getirememe ya da at›l fon tutma gibi istenmeyen sonuçlardan korunmaimkân›na sahip olur.

Finansal planlamadan beklenen faydalar›n sa¤lanabilmesi için belirlenen planhedeflerinin:

• ‹flletmedeki tüm ilgili birimlerin görüfllerini yans›t›yor olmas›,• Gerçekçi ve ulafl›labilir olmas›,• Güçlü varsay›mlara dayanmas› gerekmektedir.

Finansal planlaman›n önemine iliflkin ayr›nt›l› aç›klamalar› Pamela P. Peterson’›n Financi-al Management and Analysis (McGraw-Hill, 1994) kitab›nda (s.786-789) bulabilirsiniz.

Finansal planlaman›n ifllevi yaln›zca plan ve bütçelerin yap›lmas›ndan ibaret sa-y›lamaz. Finansal kontrol süreci ile planlamada öngörülen ya da tahmin edilen de-¤erlerin (plan de¤erleri) gerçekte ortaya ç›kan ödeme ak›mlar› (gerçekleflen de¤er-ler) ile uyumlu olup olmad›¤› ortaya koyulur. Planlanan ve gerçekleflen de¤erleraras›nda sapma yüksek görülürse, finansal düzeltmeye ihtiyaç duyulur. Etkili birkontrol, ancak ödeme ve tahsilatlar›n planlama döneminde oldu¤u gibi kontroldöneminde de ayn› sistematik içerisinde de¤erlendirilmesiyle olanakl›d›r.

F‹NANSAL PLANLAMA TÜRLER‹Finansal planlar kapsad›klar› döneme göre k›sa ve orta ve uzun süreli finansalplanlar olarak ikiye ayr›l›rlar.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



K›sa Süreli Finansal Planlar: Planlama dönemi bir y›ldan az bir dönemi kaps›-yor ise haz›rlanan plan k›sa süreli bir pland›r. K›sa süreli finansal planlar iflletme-lerin, günlük, haftal›k, ayl›k ifllemlerden do¤acak nakit girifl ve ç›k›fllar›n› öncedenbelirlemek amac›yla yap›lan planlard›r. Bu planlar oldukça detayl› haz›rlan›rlar. K›-sa süreli planlarla (iflletme bütçeleri), iflletmenin günlük faaliyetlerini baflar›l› ola-rak sürdürebilmesi için gerekli olan varl›klara iliflkin olarak ortaya ç›kabilecek na-kit gereksinimi önceden belirlenip önlem al›nabilece¤i gibi, muhtemel nakit fazla-lar›n›n da nerelerde de¤erlendirilece¤inin belirlemesi yap›l›r. K›sa süreli finansalplanlamada nakit yönetimi temel amaçt›r.

Bir iflletmenin, gelecekteki üç ay için iflletmeye olacak nakit girifl ve ç›k›fllar›n› belirlemekamac›yla yapt›¤› planlamaya ne ad verilir?

Orta ve Uzun Süreli Finansal Planlar: ‹flletmelerin temel amac› piyasa de¤erle-rini art›rmakt›r. Bu amac›n gerçekleflmesi bir k›sm› iflletme içi bir k›sm› ise iflletmed›fl› pek çok faktöre ba¤l›d›r. Orta ve uzun süreli planlar, iflletmenin piyasa de¤e-rini art›rmaya yönelik olarak izleyece¤i stratejiler do¤rultusunda yap›lan finansalplanlard›r. Bu tür finansal planlar, iflletmenin di¤er departmanlar›n›n haz›rlad›¤›planlar›n parasal olarak ifadesini içerir. Planlama süresi uzad›kça belirsizlik ve riskartaca¤›ndan bu tür planlar›n her zaman tam olarak uygulanmas› söz konusu ol-mayabilir. Orta ve uzun süreli amaçlar de¤iflikli¤e u¤rayabilece¤inden bu tür plan-larda baz› durumlarda revize ifllemleri yapmak söz konusu olabilmektedir.

Finansal planlar iflletmenin amac›na göre ise ola¤an, özel ve ola¤anüstü finan-sal planlar olarak üçe ayr›l›rlar.

Ola¤an Finansal Planlar: ‹flletme faaliyetleri ilgili gerek miktar, gerekse zamanbak›m›ndan birbirini tamamlamas› gereken bütün gelir ve giderleri kapsayan plan-lard›r. Ola¤an finansal planlar, nakit plan›, kredi plan› ve ödeme araçlar› plan› ol-mak üzere birbirini tamamlayan üç ayr› plandan oluflurlar.

Özel Finansal Planlar: ‹flletmelerin kurulmalar›, geniflletilmeleri, birleflmelerive tasfiye edilmeleri durumunda yap›lan finansal planlard›r.

Ola¤anüstü Finansal Planlar: Genellikle yat›r›m ve uzun süreli sermaye ihtiya-c›n› kapsayan finansal planlard›r. Sermaye ihtiyac›n›n hesaplanmas› finansal plan-laman›n a¤›rl›k noktas›d›r. Bir baflka deyiflle ola¤anüstü finansal planlar, yat›r›mlariçin gerekli olan fonlar›n sa¤lanmas›nda bu fonlarla ilgili ayr›nt›l› bilgileri gösterir.

Finansal planlama ve türlerine iliflkin daha genifl bir aç›klamay› Osman Okka’n›n FinansalYönetime Girifl (Ankara, 2006) kitab›ndan (s.139-143) bulabilirsiniz.

F‹NANSAL PLANLAMA VE TAHM‹NFinansal planlama faaliyetinin gerçeklefltirilebilmesi için birtak›m varsay›mlara, ve-rilere ve tahminlere ihtiyaç vard›r. Varsay›mlar finansal planlamay› önemli ölçüdeyönlendirmektedir. Genellikle; konjonktürel geliflmeler, vergi politikalar›, para-kredi ve faiz konusundaki de¤ifliklikler, enflasyon, bankalar kanunu vb. konular-daki olas› geliflmelere iliflkin varsay›mlar finansal planlama sürecinde dikkate al›n-maktad›r. Finansal planlama sürecinde ihtiyaç duyulan di¤er bir faktör olan verilerise çevre hakk›ndaki veriler, rakipler hakk›ndaki veriler ve firma hakk›ndaki veri-ler olmak üzere üç grupta toplanmaktad›r. Finansal planlama sürecinin belki de enönemli bilefleni ise tahminlerdir. Çeflitli varsay›mlar alt›nda, verilere dayan›larakyap›lan tahminler, finans yöneticisine firman›n gelece¤e dönük faaliyetleri, varl›k

1416. Ünite - F inansal P lanlama ve Kontro l

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



ve kaynaklar› konusunda önemli bilgiler vererek, sorunlar›n önceden tespit edil-mesi ve gerekli önlemlerin al›nmas›na imkân tan›r.

Finansal planlama süreci gelecek dönemlere iliflkin sat›fl tahmini ile bafllar. Tah-min edilen sat›fl hedeflerinin tutturulabilmesi için ihtiyaç duyulan varl›klar belirle-nir. Bu aflamada çeflitli finansman tercihleri dikkate al›narak gelecek dönemlereiliflkin bilanço ve gelir tablolar› oluflturulmal› ve hisse bafl›na kâr gibi temel göster-geler tahmin edilmelidir.

Finansal planlama süreci geçmifl y›llardaki verilere dayanarak yap›lan sat›fl tahminleri ilebafllar.

Baflta sat›fllar olmak üzere para ak›mlar›na iliflkin yap›lacak tahminler flunlar›içermelidir;

• Belirli bir dönem boyunca firman›n ne miktarda paraya ihtiyaç duyaca¤›,• Ayn› dönemde iflletme faaliyetlerinden yarat›lacak kaynaklar›n ne miktarda

olaca¤›,• Toplam kaynak ihtiyac› ile iflletme faaliyetlerinden yarat›lacak kaynaklar

aras›ndaki fark anlam›nda d›fl kaynak ihtiyac›n›n ne miktarda olaca¤›.Gelecek dönemlerde ortaya ç›kacak para ak›mlar›n›n tahmininde kullan›lan

yöntemler flunlard›r; • Sat›fllar›n Yüzdesi Yöntemi• Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran› Yöntemi• Regresyon Yöntemi• Oranlar Yöntemi

Proforma bilanço haz›rlanmas› konusunda ayr›nt›l› aç›klama ve örnekleri Ali Ceylan’›n ‹fl-letmelerde Finansal Yönetim (Bursa,1998) kitab›nda (s.54-66) bulabilirsiniz.

Sat›fllar›n Yüzdesi YöntemiSat›fllar›n yüzdesi yöntemi, sat›fllar belirli bir oranda artt›¤›nda ortaya ç›kacakfon gereksiniminin saptanmas›nda kullan›lan bir yöntemdir. Bu yöntem sat›fllar ilebilanço kalemleri aras›ndaki iliflkilerden hareket eder. Sat›fllar ile bilanço kalemle-ri aras›ndaki iliflkiler saptan›rken, iflletmenin geçmiflteki sat›fllar› ile bilanço kalem-leri aras›nda iliflki kurulur.

Yöntemde bilanço kalemleri sat›fllar›n yüzdesi fleklinde tahmin edilerek gele-cek dönemlere iliflkin olarak iflletmenin proforma tablolar› düzenlenir ve gelecek-teki finansman gereksinimi belirlenir. Öncelikle sat›fllarla iliflkili olarak do¤rudanartan ya da azalan bilanço kalemlerinin belirlenmesi gerekir. Bu amaçla, geçmifl bi-lanço kalemleri ile sat›fllar aras›ndaki iliflki belirlenerek bu iliflkinin gelecekte dedevam edece¤i varsay›m› alt›nda, tahmin edilen sat›fl seviyesi için proforma bilan-ço haz›rlan›r.

Sat›fllar›n yüzdesi yönteminde, sat›fllarla iliflkili olarak do¤rudan artan ya daazalan bilanço kalemlerinin belirlenmesi önemlidir. Sat›fllara ba¤l› olarak artan yada azalan ve sat›fllar›n belirli bir yüzdesi olarak tahmin edilebilen bilanço kalemle-ri, aktifler için, haz›r de¤erler, alacaklar, stoklar ve maddi duran varl›klardan olu-flur iken, pasifler için, ticari borçlar, ödenecek giderler, ödenecek vergi ve primborçlar›ndan oluflur. Aktifte ifltirakler pasifte ise ödenmifl sermaye ve yedek akçe-ler sat›fllardan ba¤›ms›z bilanço kalemlerine örnek olarak verilebilir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sat›fllar›n yüzdesiyönteminde, geçmifl bilançokalemleri ile sat›fllararas›ndaki iliflki belirlenerekbu iliflkinin gelecekte dedevam edece¤i varsay›m›alt›nda, tahmin edilen sat›flseviyesi için proformabilanço haz›rlan›r.

Örnek: (X) iflletmesinin 2011 y›l›na iliflkin özet bilanço ve gelir tablosu afla¤›-da verilmifltir. Bu iflletmenin 2011 y›l› sat›fllar› T90.000 iken, 2012 y›l›nda sat›fllar›n%25 artt›r›larak T112.500’ye ç›kmas› hedeflenmektedir. Hedeflenen sat›fl düzeyineulafl›lmas› için iflletmenin varl›k yap›s› ne olmal›d›r? Bu varl›k yap›s›n›n oluflturu-labilmesi için iflletme hangi kaynaklardan fon sa¤layacak ve ne kadar fona ihtiyaçduyacakt›r?

‹flletmenin T45.000 tutar›ndaki mevcut varl›klar› ile T90.000 tutar›nda sat›fl ya-p›labilmektedir. Sat›fllar %25 artt›¤›nda her bir varl›k kaleminin iflletmenin öncekideneyimine ve durumuna uygun olarak %25 artmas› gerekmektedir. Sat›fllar›n %25artt›¤› durumda, sat›fllarla ilgili bilanço kalemleri de ayn› oranda art›r›larak afla¤›da-ki gibi hesaplan›r:

Kasa ve Banka : 3.000*1,25= 3.750Alacaklar : 12.000*1,25= 15.000Stoklar : 24.000*1,25= 30.000Duran Varl›klar : 6.000*1,25= 7.500K›sa Vadeli Borçlar : 9.000*1,25= 11.250Orta Vadeli borçlar : 3.000*1,25= 3.750Uzun Vadeli borçlar : 6.000*1,25= 7.500Da¤›t›lmayan Karlar : 3.000*1,25= 3.750

Hesaplanan de¤erlere ba¤l› olarak, sat›fllar›n %25 artt›¤› durumda iflletmenintahmini (proforma) bilançosu afla¤›daki gibi olacakt›r;


(X) ‹flletmesi 31 Aral›k 2011 Tarihli Bilançosu

Aktif Pasif

Kasa ve Banka 3.000 K›sa Vadeli Borçlar 9.000

Alacaklar 12.000 Orta Vadeli borçlar 3.000

Stoklar 24.000 Uzun Vadeli borçlar 6.000

Dönen Varl›k Toplam› 39.000 Da¤›t›lmayan Karlar 3.000

Duran Varl›klar 6.000 Sermaye 24.000

Toplam Varl›klar 45.000 Toplam Kaynaklar 45.000

(X) ‹flletmesi 31 Aral›k 2011 Tarihli Gelir Tablosu

Sat›fllar 90.000

Sat›fllar›n Maliyeti (Vergi ve Faiz dâhil) 85.500

Net Kar 4.500

KârPay› Ödemeleri 1.500

Da¤›t›lmayan Karlar 3.000

‹flletme, sat›fllar›n› %25 art›rd›¤›nda sahip oldu¤u varl›klar›nda ayn› oranda art-mas› halinde T6.000 ek kayna¤a ihtiyaç duyacakt›r. ‹flletme yönetiminin sermayeyap›s›n›n oluflumuna iliflkin tercihlerine ba¤l› olarak ihtiyaç duyulan bu kaynak,ilave borçlanma yoluyla veya sermaye art›fl› yoluyla temin edilebilecektir. Ek fongereksiniminin afla¤›daki gibi hesaplanmas› mümkündür:

V= ‹flletmenin mevcut düzeydeki toplam varl›klar›S= Mevcut düzeydeki sat›fllarKB= Mevcut düzeydeki k›sa vadeli borçlar∆S = Sat›fllardaki de¤iflimGA= Gelirdeki net art›flK= Kâr pay› ödemeleri

Bar›fl G›da A.fi.’nin 2011 y›l›na iliflkin özet bilanço ve gelir tablosu afla¤›da verilmifltir. Buiflletmenin 2011 y›l› sat›fllar› T60.000 iken, 2012 y›l›nda sat›fllar›n %25 artt›r›larakT75.000’ye ç›kmas› hedeflenmektedir. Hedeflenen sat›fl düzeyi için iflletmenin ek fon ge-reksinimini hesaplay›n›z.

Ek Fon Gereksinimi = VS

( S) - KBS

( S) - (GA - K)∆ ∆


(X) ‹flletmesi 31 Aral›k 2012 Tarihli Proforma Bilançosu

Aktif Pasif





Duran Varl›klar 7.500 Sermaye 24.000

Ek Fon Gereksinimi 6.000


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Bar›fl G›da A.fi. 31 Aral›k 2011 Tarihli Bilançosu

Aktif Pasif





Duran Varl›klar 4.000 Özsermaye 16.000


= 45.00090.000

(22.500) - 9.00090.000

(22.500) - (4.5000 -1.500) = 6.000

T

Sat›fllar›n yüzdesi yöntemine iliflkin ilave aç›klama ve örnekleri Öcal Usta’n›n ‹flletme Fi-nans› ve Finansal Yönetim (Ankara, 2008) kitab›nda (s.152-153) bulabilirsiniz.

Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran› YöntemiBilanço kalemlerinin sat›fllarla iliflkisine dayanarak proforma bilanço haz›rlanma-s›nda kullan›labilecek yöntemlerden birisi de bilanço kalemlerinin günlük sat›fl tu-tar›na oran› yöntemidir. Bu yöntemde ilk olarak, bilanço kalemlerinin kaç günlüksat›fla eflit olduklar› bulunur. Daha sonra, tahmini sat›fl tutar›na ba¤l› olarak her birbilanço kaleminin de¤eri hesaplan›r.

Örnek: Ece Ticaret A.fi.’nin 2011 y›l› bilançosu afla¤›daki gibidir;

‹flletmenin 2011 y›l› sat›fllar› T108.000 olup 2012 sat›fllar›n›n T126.000 olaca¤›tahmin edilmektedir. Günlük sat›fl tutar› esas›na göre iflletmenin 31.12.2012 tarihliproforma bilançosunu düzenlemek için yap›lacak ifllemler aflamalar halinde afla¤›-daki gibi olacakt›r:

1. Ad›m: 2011 y›l› toplam sat›fllar› üzerinden günlük sat›fl tutar› bulunur.

2. Ad›m: 2011 y›l›nda her bir bilanço kaleminin kaç günlük sat›fla karfl›l›k oldu-¤u bulunur. Bu aflamada her bir bilanço kalemi günlük sat›fl tutar›na bölünerek,günlük sat›fl cinsinden de¤erleri bulunmaktad›r.

Kasa ve Banka : 1.500/300= 5 günlük sat›flAlacaklar : 900/300= 3 günlük sat›flStoklar : 1.500/300= 5 günlük sat›flDuran Varl›klar : 7.500/300=25 günlük sat›flK›sa Vadeli Borçlar : 1.200/300= 4 günlük sat›flUzun Vadeli Borçlar : 3.600/300= 12 günlük sat›fl 3. Ad›m: 2012 y›l› sat›fl tahmini üzerinden 2012 y›l› tahmini günlük sat›fl tutar›

bulunur.

4. Ad›m: 2012 y›l› tahmini günlük sat›fl tutar› ve 2011 y›l› için 2.ad›mda hesap-lad›¤›m›z de¤erlere ba¤l› olarak 2012 y›l› proforma bilançosu haz›rlan›r.

Kasa ve banka mevcudunun 5 günlük sat›fla eflde¤er oldu¤unu ve 2012 y›l› tah-mini günlük sat›fl tutar›n›n 350 oldu¤u bilindi¤ine göre 2012 y›l› kasa mevcudu:

350*5=T1.750

2012�yılının�tahmini�günlük�satı �tutarı =Tahmin

şii�Satı lar

360=

126.000360

= 350ş

2011�yılının�günlük�satı �tutarı =Satı lar

360=

10ş

ş 88.000

360= 300


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ece Ticaret A.fi. 31.12.2011 Tarihli Bilançosu

Aktif Pasif


Alacaklar 900 Uzun Vadeli borçlar 3.600

Stoklar 1.500 Özsermaye 6.600

Dönen Varl›k Toplam› 3.900

Duran Varl›klar 7.500


Ayn› ifllemleri di¤er kalemler için yapt›¤›m›zda;

Alacaklar : 350*3 = T1.050 Stoklar : 350*5 = T1.750 Duran Varl›klar : 350*25 = T8.750 K›sa Vadeli Borçlar : 350*4 = T1.400 Uzun Vadeli Borçlar : 350*12 = T4.200 olur.

Bulunan sonuçlar› bilançoda yerine koydu¤umuzda, iflletmenin ek fon gereksi-niminin T1.100 oldu¤u görülmektedir. Sat›fl hacminin T108.000’den T126.000’yeyükselebilmesi için ihtiyaç duyulan varl›klar›n finansman›na yönelik olarak T1.100ilave kaynak gereksinimi olan iflletmenin, bu kayna¤› hangi oranda özkaynaklarlahangi oranda yabanc› kaynaklarla karfl›layaca¤› karar› ise sermaye yap›s›n›n oluflu-muna iliflkin tercihine ba¤l› olarak flekillenecektir.

Bilanço kalemlerinin günlük sat›fl tutar›na oran› yöntemi ile ilgili olarak ilave aç›klama veörnekleri Serpil Canbafl ve Gamze Vural taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim: Aç›klamal›Örnekler ve Problemler (Adana,2010) adl› kitab›nda (s.86-88) bulabilirsiniz.

Regresyon YöntemiBu yöntemde bilanço kalemleri, sat›fllar›n bir fonksiyonu olarak ele al›n›r. Bilançokalemlerinin ba¤›ml› de¤iflken sat›fllar›n ba¤›ms›z de¤iflken olarak ele al›nd›¤› buyöntemde, tahmin edilecek bilanço kalemleriyle sat›fllar aras›nda geçmifl y›llardagörülen iliflki saptan›r ve bu iliflkiye en uygun düflen regresyon denklemi bulunur.Bulunan regresyon denklemi yard›m›yla, gelecek y›llara iliflkin tahmini sat›fl tutar-lar›na ba¤l› olarak iflletmenin proforma bilançosu oluflturulur.

Regresyon yönteminde sat›fllar ba¤›ms›z de¤iflkendir. Bilanço kalemleri ba¤›ml› de¤iflken-dir ve sat›fllar›n bir fonksiyonudur.


Ece Ticaret A.fi. 31/12/2012 Tarihli Proforma Bilançosu

Aktif Pasif


Alacaklar 1.050 Uzun Vadeli borçlar 4.200


Dönen Varl›k Toplam› 4.550 Gerek Duyulan Fon 1.100



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Örnek: (A) ‹flletmesinin y›llar itibar›yla sat›fl ve stok tutarlar› afla¤›da verildi¤igibidir. ‹flletmenin sat›fllar› ile stoklar› aras›nda bir iliflki olup olmad›¤›n› regresyonanalizi yöntemi ile belirleyiniz.

Sat›fllar ve stok seviyesi aras›ndaki iliflkiyi afla¤›daki denklem yard›m›ylagösterebiliriz;

y= a + b*x denkleminde,

y; Y›llar itibar›yla stok miktar›x; Y›llar itibar›yla sat›fl seviyesib; Sat›fllardaki bir de¤iflikli¤in stoklarda yol açaca¤› de¤iflmeyi ifade eden reg-

resyon katsay›s›a; Denklem sabiti

Öncelikle sat›fllar ve stok seviyesi aras›nda bir iliflki olup olmad›¤›na bakal›m.Örne¤imizdeki gibi, iki de¤iflken aras›ndaki iliflkinin yönünün ve derecesinin gös-tergesine Korelasyon Katsay›s› denilmektedir. Korelasyon katsay›s› (r) afla¤›dakiflekilde hesaplanmaktad›r:

Y›llar itibar›yla sat›fllar (x) ve stoklar (y) için denklem de¤iflkenlerini afla¤›dakigibi hesaplayabiliriz.

r = −

−

−

( * . ) ( * )

( * . ) ( ) (

7 15 380 173 583

7 50 705 583 2 77 4 741 173

0 9713

2* . ) ( )

,

−

=r

rN xy y x

N x x N y y=

−

−

− −

∑∑∑∑∑ ∑

( ) ( )( )

( ) ( ) ( ) ( )2 2 2 2∑∑


Y›llar Sat›fllar Stoklar

2005 60 15

2006 72 16

2007 75 20

2008 80 24

2009 86 28

2010 90 30

2011 120 40

Y›llar Sat›fllar (x) Stoklar (y) x2 y2 xy

2005 60 15 3.600 225 900

2006 72 16 5.184 256 1.152

2007 75 20 5.625 400 1.500

2008 80 24 6.400 576 1.920

2009 86 28 7.396 784 2.408

2010 90 30 8.100 900 2.700

2011 120 40 14.400 1.600 4.800

Toplam 583 173 50.705 4.741 15.380

Elde edilen korelasyon katsay›s› (r=0,9713) sat›fllar ile stoklar aras›nda do¤rusalbir iliflki oldu¤unu göstermektedir. Stoklar ve sat›fl seviyesi aras›nda iliflkinin varl›-¤› tespit edildikten sonra, iki de¤iflken aras›ndaki iliflkiyi ifade eden y= a + bx do¤-ru denklemi için, (a) ve (b) parametrelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Denklemsabiti olan (a) de¤eri afla¤›daki gibi hesaplan›r:

Denklemdeki regresyon katsay›s›(b) ise;

Hesaplanan (a) ve (b) de¤erlerine ba¤l› olarak, sat›fllar ve stok seviyesi aras›n-daki iliflkinin denklemi afla¤›daki gibi olacakt›r;

y= a + bx idi,y= -12,93 + 0,45x

E¤er iflletmenin 2012 y›l›na ait tahmin edilen sat›fllar›n›n 140 oldu¤u varsay›l›r-sa, oluflturdu¤umuz denklem yard›m›yla tahmini stok tutar›n› hesaplayabiliriz;

y= -12,93 + 0,45*140y= 50,07

T140’lik sat›fl tahminine ba¤l› olarak, 2012 y›l›na ait proforma (tahmini) bilan-çoda stoklar›n de¤eri T50,07 olacakt›r. Di¤er bilanço kalemleri de benzer flekildebelirlenerek, iflletmenin tahmini bilançosu düzenlenir.

Akdeniz A.fi. ‘nin geçmifl y›llara iliflkin sat›fllar› ile stok de¤erleri afla¤›da verildi¤i gibidir.‹flletmenin 2012 y›l› sat›fllar›n›n T500 olarak tahmin edildi¤i durumda tahmini stok tuta-r›n› hesaplay›n›z.

bN xy x y

N x x

b

=−

−

=−

∑∑∑∑∑

( ( )( )

( )

( * . ) ( )(

2 2

7 15 380 583 1733

7 50 705 5830 452

2)

* . ( ),

−

=b

ax y x xy

N x x

a

=−

−

=− −

∑∑∑∑∑∑

( )

( )

( . ) ( *

2

2 2

50 705 173 583 15.. )

( * . ) ( ),

380

7 50 705 58312 93

2−

=−a


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Y›llar Sat›fllar Stoklar

2007 100 50

2008 200 150

2009 250 150

2010 200 100

2011 250 150

Oranlar YöntemiOranlar yöntemi, gelece¤e iliflkin sat›fl tahminine ba¤l› olarak proforma bilançodüzenlenmesinde, özellikle yeni kurulmufl iflletmeler için kullan›labilecek bir yön-temdir. Bu yöntemin kullan›labilmesi için iflletmenin gelecek dönemler için plan-lad›¤› sat›fl hacminin bilinmesi gereklidir. Bu yöntemde, iflletmenin faaliyette bu-lundu¤u sektöre iliflkin tipik oranlar ile iflletme için tahmin edilen sat›fllar›n bilin-mesi, proforma bilanço düzenlenmesi için yeterli olmaktad›r.

Oranlar yönteminin neden “özellikle yeni kurulmufl iflletmeler için kullan›fll› bir yöntem”oldu¤unu aç›klay›n›z.

Örnek: (Y) imalat iflletmesinin 2012 y›l› için sat›fl tutar›n›n T50.000 olaca¤› tah-min edilmektedir. ‹flletmenin faaliyette bulundu¤u sektöre iliflkin temel oranlarafla¤›daki gibidir:

Sat›fllar/Öz sermaye : 2K›sa Vadeli Borçlar/Özsermaye : 0,4Toplam Borçlar/Öz sermaye : 0,6Cari Oran : 2Sat›fllar/ Stoklar : 10Alacaklar/ Sat›fllar : 0,20Duran Varl›klar/ öz sermaye : 0,8

Bu veriler ›fl›¤›nda iflletmenin 2012 y›l› proforma bilançosunun düzenlemesiiçin bilanço kalemlerini belirlemeye dönük afla¤›daki ifllemler yap›lacakt›r;

Öz sermaye için:Sat›fllar/Özsermaye= 2 idi, tahmin edilen sat›fllar› yerine koydu¤umuzda50.000/Özsermaye= 2 ve Öz sermaye=T25.000 olur.Stoklar için: Sat›fllar/ Stoklar= 10 idi, tahmin edilen sat›fllar› yerine koydu¤umuzda50.000/Stoklar = 10 ve Stoklar= T5.000 olur.Alacaklar için: Alacaklar/ Sat›fllar= 0,20 idi, tahmin edilen sat›fllar› yerine koydu¤umuzdaAlacaklar/50.000= 0.20 ve Alacaklar= T10.000 olur.Duran Varl›klar için:Duran Varl›klar/Özsermaye= 0,8 idi, buldu¤umuz öz sermaye de¤erini yerine

koydu¤umuzdaDuran Varl›klar/ 25.000= 0,8 ve Duran Varl›klar= T20.000 olur.K›sa Vadeli Borçlar için:K›sa Vadeli Borçlar/Özsermaye= 0,4 idi, buldu¤umuz öz sermaye de¤erini ye-

rine koydu¤umuzdaK›sa Vadeli Borçlar/25.000= 0,4 ve K›sa Vadeli Borçlar = T10.000 olur.Dönen Varl›klar için:Cari Oran=Dönen Varl›klar/K›sa Vadeli Borçlar olup, k›sa vadeli borçlar›n de-

¤erini yerine koydu¤umuzdaDönen Varl›klar/10.000= 2 ve Dönen Varl›klar= T20.000 olur.Kasa ve Banka için:Dönen varl›k toplam›, stoklar ve alacaklara iliflkin buldu¤umuz de¤erlerden ha-

reketle Kasa ve Bankalardaki tutar› afla¤›daki gibi hesaplar›z,Dönen Varl›klar-(Stoklar+ Alacaklar)= 20.000-(5.000+10.000)= T5.000 olur.


Oranlar yöntemindeiflletmenin faaliyettebulundu¤u sektöre iliflkintipik oranlar ile iflletme içintahmin edilen sat›fllar›nbilinmesi, proforma bilançodüzenlenmesi için yeterliolmaktad›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Toplam Borç için:Toplam Borçlar/Öz sermaye= 0,6 idi, buldu¤umuz öz sermaye de¤erini yerine

koydu¤umuzda Toplam Borçlar/25.000= 0,6 ve Toplam Borç= T15.000 olur.Uzun vadeli borçlar:Toplam borç ve k›sa vadeli borçlardan hareketle uzun vadeli borçlar› hesaplar›z,Uzun Vadeli Borçlar=Toplam Borçlar-K›sa Vadeli Borçlar= 15.000-10.000=

T5.000 olur.Buldu¤umuz de¤erleri bilanço formunda düzenledi¤imizde, iflletmenin

31.12.2012 tarihli proforma(tahmini) bilançosu afla¤›daki gibi olacakt›r.

Finansal tablolar›n tahmini konusunda ilave aç›klama ve örnekleri Nurhan Ayd›n, MehmetBaflar ve Metin Coflkun taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Eskiflehir,2007) kitab›nda(s.149-156) bulabilirsiniz.

Proforma Fon Ak›m Tablosu Haz›rlanmas›Fon ak›m tablosu, bir iflletmenin belirli bir dönemde sa¤lam›fl oldu¤u kaynaklarlabu kaynaklar›n kullan›m yerlerinin belirtildi¤i tablodur. Proforma fon ak›m tablo-su ise, iflletmenin gelecek dönemlere iliflkin sa¤layaca¤› tahmin edilen fon kaynak-lar› ile bu kaynaklar›n tahmini kullan›m yerlerini gösteren tablodur. Bir planlamaarac› olarak proforma fon ak›m tablosu yard›m›yla iflletmenin gelecek dönemlerdeyarataca¤› kaynaklar›, yarat›lacak bu kaynaklar›n iflletme hedefleri aç›s›ndan yeter-li olup olmayaca¤›n› ve varsa ek kaynak gereksiniminin ne flekilde karfl›lanaca¤›-n›n görülmesi mümkündür.

Uzun süreli bir planlama arac› olan proforma fon ak›m tablosu, planlanan dö-nem için firmaya iliflkin flu bilgileri ortaya koymaktad›r;

• Firman›n gelecek dönemlerde sa¤layabilece¤i kaynaklar›,• Firman›n, plan›n kapsad›¤› dönem içindeki fon (kaynak) gereksinimi,• Firma taraf›ndan yarat›lan kaynaklar›n ihtiyaçlar için yeterli olup olamayaca¤›,• Firma taraf›nda yarat›lan kaynaklar yeterli de¤ilse, ihtiyac›n hangi yollarla

karfl›lanabilece¤i.Proforma fon ak›m tablosu bafll›ca iki k›s›mdan oluflur; fon kaynaklar› ve fon

kullan›mlar›. ‹flletmeler aç›s›ndan bafll›ca fon kaynaklar› aktiflerdeki azal›fllar, ya-banc› kaynaklardaki art›fllar, sermaye art›fl› ve nakit ç›k›fl› gerektirmeyen giderler-den oluflur. Fon kullan›mlar› ise, varl›klardaki art›fllar, yabanc› kaynaklardaki aza-l›fllar, sermaye azal›fl›, ödenecek vergi ve kâr paylar›ndan oluflur. Proforma fonak›m tablosunun haz›rlanmas› için proforma bilanço, proforma gelir tablosu, ifllet-menin kâr da¤›t›m politikas›n›n bilgisine ve iflletmenin imzalam›fl oldu¤u kredisözleflmelerinin bilgisine ihtiyaç duyulur.


(Y) ‹flletmesinin 31.12.2012 Tarihli Proforma Bilançosu

Aktif Pasif


Alacaklar 10.000 Uzun Vadeli Borçlar 5.000


Dönen Varl›k Toplam› 20.000



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Örnek: Mavi A.fi.’nin 2011 y›l› bilançosu ve 2012 y›l›na ait proforma bilançosuile 2012 y›l›na iliflkin beklentileri afla¤›da verildi¤i gibidir. ‹flletmenin 2012 y›l› pro-forma fon ak›m tablosunu haz›rlay›n›z.

2012 y›l›na iliflkin beklentiler afla¤›daki gibidir;• Tahmini sat›fl tutar› T400.000’dir.• 2012 y›l›nda T110.000 tutar›nda olaca¤› beklenen maddi duran varl›klar için

ortalama T12.000 amortisman ayr›lacakt›r.• ‹flletmenin 2012 y›l›na iliflkin T40.000 tutar›ndaki beklenen dönem kâr› üze-

rinden %20 oran›ndan T8.000 vergi ödenecektir.


Mavi A.fi. 31/12/2011 Tarihli Bilançosu

Varl›klar Kaynaklar

Dönen Varl›klar K›sa Vadeli Borçlar

Haz›r De¤erler 8.000 Sat›c› Kredileri 24.000

Alacaklar 24.000 Banka Kredileri 20.000

Stoklar 72.000 Di¤er K›sa Süreli Borçlar 12.000

Dönen Varl›k Toplam› 104.000 K›sa Vadeli Borç Toplam› 56.000

Duran Varl›klar Uzun Vadeli Borçlar

Finansal Duran Var. ve ‹fltirakler 16.000 Uzun Vadeli Banka Kredileri 60.000

Uzun Süreli Alacaklar 14.000 Tahviller -

Maddi Duran Varl›klar (Brüt) 90.000 Uzun Vadeli Borç Toplam› 60.000

Birikmifl Amortisman 40.000 Özsermaye

Maddi Duran Varl›klar (Net) 50.000 Ödenmifl Sermaye 36.000

Duran Varl›k Toplam› 80.000 Yedek Akçe 22.000

Dönem Kar› 10.000


Mavi A.fi. 31/12/2012 Tarihli Proforma Bilançosu

Varl›klar Kaynaklar

Dönen Varl›klar K›sa Vadeli Borçlar

Haz›r De¤erler 60.000 Sat›c› Kredileri 48.000

Alacaklar 60.000 Banka Kredileri 70.000

Stoklar 40.000 Di¤er K›sa Süreli Borçlar 20.000

Dönen Varl›k Toplam› 160.000 K›sa Vadeli Borç Toplam› 138.000

Duran Varl›klar Uzun Vadeli Borçlar

Finansal Duran Var. ve ‹fltirakler 16.000 Uzun Vadeli Banka Kredileri 40.000

Uzun Süreli Alacaklar 14.000 Tahviller 30.000

Maddi Duran Varl›klar (Brüt) 110.000 Uzun Vadeli Borç Toplam› 70.000

Birikmifl Amortisman 52.000 Özsermaye

Maddi Duran Varl›klar (Net) 58.000 Ödenmifl Sermaye 36.000

Duran Varl›k Toplam› 88.000 Yedek Akçe 54.000

Fon Fazlas› 90.000 Dönem Kar› 40.000


Mavi A.fi’nin verilen 2011 y›l› bilançosu, 2012 y›l› proforma bilançosu veek bilgilere ba¤l› olarak 2012 y›l› proforma fon ak›m tablosu afla¤›daki gibiolacakt›r.

Fon ak›m tablosu fon kaynaklar› ve fon kullan›mlar› olmak üzere iki k›s›mdan oluflur.

Proforma fon ak›m tablosunun düzenlenmesinde varl›klardaki azal›fl ve kay-naklardaki art›fllar fon kayna¤›, varl›klardaki art›fl ve kaynaklardaki azal›fllar fonkullan›m› olarak dikkate al›nm›flt›r.

F‹NANSAL PLANLAMA VE BÜTÇELERFinansal planlama faaliyetinde temel uygulama arac› bütçelerdir. Finansal planla-ma faaliyeti çerçevesinde, para ak›mlar›na iliflkin bütçeler yap›l›r. Bir iflletmede na-kit girifl ve ç›k›fllar› anlam›nda para ak›mlar›na yol açan ifllemler bafll›ca üç gruptatoplan›r; Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›, faaliyetlerden do¤an nakit ak›mlar›, fi-nansmandan do¤an nakit ak›mlar›.

Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›, gerçeklefltirilen sat›fllara ba¤l› olarak ifllet-meye giren nakit ak›mlar›d›r.

Faaliyetlerden do¤an nakit ak›mlar›; sat›fllar›n gerçeklefltirilebilmesi için yap›-lan harcamalara ba¤l› olarak ortaya ç›kan nakit ak›mlar›d›r.

Finansmandan do¤an nakit ak›mlar›; varl›klar›n finansman›na iliflkin tercihle-re ba¤l› olarak ilave borçlanma yada sermaye art›fl› yoluyla kaynak temini ile kul-lan›lan kaynaklara iliflkin anapara, faiz ve kâr pay› ödemeleri finansmandan do¤annakit ak›mlar› olarak de¤erlendirilir.

‹flçilik giderleri ve kira ödemelerinden kaynaklanan nakit ak›mlar› nas›l nakit ak›mlar›d›r?

‹flletmelerde, para ak›m›na yol açan her bir ifllem için bütçeler yoluyla (sat›flbütçesi, üretim bütçesi vb.) yap›lacak tahminler, gerçekleflen para ak›mlar›yla kar-fl›laflt›r›l›r. Bütçeler yoluyla yap›lan bu karfl›laflt›rmalar, iflletmenin çeflitli bölümleri-nin veya bir bütün olarak iflletmenin performans› hakk›nda bir yarg›ya ulaflmam›-za olanak sa¤lar. ‹flletmeler, yo¤un rekabet koflullar›nda ve sürekli de¤iflen bir çev-rede faaliyetlerini sürdürmektedirler. Rekabet koflullar›, teknoloji ve tüketici davra-n›fllar› gibi faktörlerdeki de¤iflimler, gelecekteki para ak›mlar›n›n tahminini zorlafl-


Mavi A.fi. 2012 Y›l› Proforma Fon Ak›m Tablosu

Kaynaklar Kullan›mlar

Faaliyet Sonucu Yarat›lan Kaynaklar Ödenecek Vergi 8.000

Kâr 40.000 Varl›klarda Art›fl

Amortisman 12.000 Dönen Varl›klarda Art›fl 56.000

Varl›klarda Azal›fl - Duran Varl›klarda Art›fl (Brüt) 20.000

Yabanc› Kaynaklarda Art›fl Yabanc› Kaynaklarda Azal›fl

K›sa Vadeli Borçlarda Art›fl 82.000 K›sa Vadeli Borçlarda Azal›fl -

Uzun Vadeli Borçlarda Art›fl 30.000 Uzun Vadeli Borçlarda Azal›fl 20.000

Sermaye Art›fl› - Sermayede Azal›fl

Kaynak Fazlas› 60.000

Kaynak Toplam› 164.000 Kullan›m Toplam› 164.000S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Bütçe, bir y›ll›k veyadönemlik finansalfaaliyetlerin rakamlaradökülmüfl ve özetlenmiflhalidir.

Bütçeler, performansde¤erlendirmesine olanakverdi¤i gibi, tahminlerdensapmalar›n saptanmas›n› vegelece¤e iliflkintahminlerimizi gözdengeçirmemizi de kolaylaflt›r›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

t›rmaktad›r. Bütçeler yoluyla iyi haz›rlanm›fl bir finansal planlama, iflletmelerin bude¤iflen koflullara uyumunu kolaylaflt›racakt›r. Ünitenin bu bölümünde, finansalplanlama faaliyetleri çerçevesinde büyük öneme sahip nakit bütçesi ele al›nacakt›r.

Finansal planlama ve bütçeleme konusunda ilave aç›klamalar› Niyazi Berk’in Finansal Yöne-tim (‹stanbul, 2010) kitab›nda finansal planlama süreci (s.509-515) k›sm›nda bulabilirsiniz.

Nakit BütçesiK›sa dönemli finansal planlaman›n en temel araçlar›ndan biri nakit bütçesidir. Na-kit bütçesi, gelecek dönemlere iliflkin nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n tahmin edilip özet-lendi¤i bütçedir. Nakit bütçesinin haz›rlanmas›ndaki amaç, ele al›nan döneme ilifl-kin iflletmenin nakit ihtiyaçlar›n›n ve fazlal›klar›n›n önceden tespit edilmesidir.Böylece iflletme, ne zaman nakit aç›¤› olaca¤›n› görerek bu aç›¤›n ne flekilde kar-fl›lanaca¤›n›n karar›n› önceden vermek suretiyle likidite s›k›fl›kl›¤›n› önleyebilecek-tir. Nakit fazlal›¤›n›n oldu¤u dönemlerde ise bu fazlal›¤›n ne flekilde de¤erlendiri-lece¤inin karar›n› yine önceden verme imkân›na sahip olacakt›r.

Proforma finansal tablolar, firman›n uzun süreli finansman gereksinimini sap-tanmas› aç›s›ndan elveriflli araçlar olmalar›na karfl›n, kapsad›klar› dönem içerisin-deki nakit ak›fllar›n› göstermezler. Bu nedenle ek finansman ihtiyac› tespit edilme-mifl olsa bile planlanan dönem içerisinde önemli tutarlara ulaflabilen fon aç›¤› yada fazlas› oluflabilir. Bu ba¤lamda nakit bütçeleri, proforma finansal tablolar›n ek-sikli¤ini gidererek, finans yöneticilerinin planlamada kullanabilecekleri bir araçolarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Nakit bütçeleri, yaln›z firman›n belirli bir dönem so-nundaki toplam finansman gereksinimini de¤il, ayn› zamanda bu ihtiyac›n zamaniçerisindeki da¤›l›m›n› da ortaya koyarak zamanlama sorununun çözümüne katk›-da bulunur.

Nakit bütçesinin uygulanaca¤› zaman›n bilinmesi, fon ak›fl›n›n s›n›rlar›n›n sap-tanmas› aç›s›ndan zorunludur. Aksi halde, bütçenin kontrol ve karfl›laflt›rma arac›olarak kullan›lamaz. Genel olarak nakit bütçelerinin süresi alt› ay ve bir y›l olmak-la birlikte, bu süre kesin de¤ildir. Nakit bütçeleri yap›lan iflin türüne göre üçer ay-l›k veya ayl›k bütçeler olarak da düzenlenebilir.

Nakit Bütçesinin Haz›rlanmas› Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ilk aflama, söz konusu bütçenin kapsayaca¤› sü-renin belirlenmesidir. Nakit bütçesi günlük, haftal›k, ayl›k, y›ll›k vb. zaman aral›k-lar› için haz›rlanabilmektedir. Haz›rlanacak bütçenin kapsayaca¤› süre, iflletme na-kit ak›mlar›n›n istikrarl›l›¤› ve tahmin edilebilirli¤i ile yak›ndan iliflkilidir. Süre uza-d›kça veya ekonomik koflullara iliflkin istikrars›zl›k artt›kça nakit ak›mlar›na iliflkinsa¤l›kl› tahmin yapma olana¤› azalaca¤›ndan, haz›rlanan bütçe nispeten daha k›sasüreleri kapsayacakt›r. Nakit ak›mlar›n›n istikrarl› oldu¤u ve para ak›mlar›na iliflkinbelirsizli¤in azald›¤› ölçüde para ak›m› tahminleri daha sa¤l›kl› yap›labilece¤inden,nispeten daha uzun süreleri kapsayan bütçeler haz›rlanabilecektir.

Nakit bütçesinin kapsayaca¤› süre uzad›kça veya ekonomik istikrars›zl›k artt›kça nakitak›mlar›na iliflkin sa¤l›kl› tahmin yapma olana¤› azalacakt›r.

‹stikrars›zl›¤›n yo¤un oldu¤u dönemlerde haz›rlanacak bütçelerin süresi ne kadar olmal›d›r?


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Nakit bütçesi, gelecekdönemlere iliflkin nakit giriflve ç›k›fllar›n›n tahmin edilipözetlendi¤i bütçedir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Nakit bütçesininhaz›rlanmas›nda ilk aflama,söz konusu bütçeninkapsayaca¤› süreninbelirlenmesidir. Nakitbütçesi günlük, haftal›k,ayl›k, y›ll›k vb. zamanaral›klar› içinhaz›rlanabilmektedir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ikinci aflama, ele al›nan döneme iliflkin paragirifl ve ç›k›fllar›n›n saptanmas›d›r. ‹flletmelerin en önemli nakit giriflleri peflin sat›fl-lardan ve önceden yap›lm›fl kredili sat›fllardan do¤an tahsilâtlardan oluflur. E¤er var-sa nakit girifline yol açacak di¤er ifllemlerde (faiz tahsilâtlar›, kâr pay› tahsilâtlar›, ye-ni borçlanmalardan sa¤lanan kaynaklar vb.) dikkate al›nmal›d›r. ‹flletme faaliyetle-rine iliflkin nakit ç›k›fl›na yol açan baz› önemli ifllemler ise hammadde malzeme al›-m›, maafl ve ücret ödemeleri, da¤›t›m giderleri gibi ifllemlerdir. E¤er varsa nakit ç›-k›fl›na yol açan di¤er tüm ifllemlerde (borç anapara ve faiz ödemeleri, ortaklarakârpay› ödemesi vb.) saptanmal›d›r. ‹flletmenin kredili sat›fl koflullar› da dikkate al›-narak nakit girifl ve ç›k›fllar› aylar, haftalar vb. her bir dönem için tahmin edilir.

Nakit bütçesinin haz›rlanmas› konusunda ilave örnek ve aç›klamalar› Semih Büker, R›zaAfl›ko¤lu ve Güven Sevil taraf›ndan yaz›lan Finansal Yönetim (Ankara,2011) kitab›n›n na-kit bütçesi k›sm›nda (s.165-175) bulabilirsiniz.

Örnek: (B) imalat iflletmesinin sat›fl tahminleri afla¤›da verildi¤i gibidir (Ocakve fiubat ay› verileri gerçekleflen de¤erler iken di¤erleri tahmini verilerdir):

‹flletmenin sat›fllar üzerinden nakit girifllerinin afla¤›daki flekilde olaca¤›beklenmektedir:

• ‹flletme ayl›k sat›fllar›n›n %40’›n› peflin, %60’›n› kredili yapmaktad›r.• Alacaklar›n %50’si 30 gün içinde tahsil edilirken, kalan alacaklar›n tamam›

60 gün içinde tahsil edilmektedir.Bu politikalar gerçekleflti¤inde iflletmenin sat›fllar›ndan sa¤lanan nakit giriflleri

aylar itibariyle afla¤›daki gibi olacakt›r.

Ocak Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›Ocak ay›nda iflletmenin elde etti¤i toplam sat›fllar›n tutar› T4.000’dir. ‹flletmeninbelirledi¤i politikaya göre, sat›fllar›n %40 peflin olarak gerçeklefltirilmektedir. Budurumda; 4.000*0.40= T1.600 peflin sat›fl yap›lacakt›r ve ayn› tutarda nakit giriflisa¤lanacakt›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E TAylar Sat›fl De¤erleri

Ocak 4.000

fiubat 5.000

Mart 5.000

Nisan 6.000

May›s 6.000

Haziran 5.000

(B) ‹flletmesinin Nakit Giriflleri

Ocak fiubat Mart Nisan May›s

1.Peflin Sat›fllar (Sat›fllar›n %40’›) 1.600 2.000 2.000 2.400 2.400

2.Tahsilât (30 gün) - 1.200 1.500 1.500 1.900

3.Tahsilât (60 gün) - - 1.200 1.500 1.500

Toplam Nakit Giriflleri 1.600 3.200 4.700 5.400 5.800

fiubat Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›fiubat ay›nda iflletmenin elde etti¤i toplam sat›fllar›n tutar› T5.000’dir. ‹flletmenin be-lirledi¤i, “sat›fllar›n %40 peflin olarak yap›lmas›” politikas›na göre; 5.000*0,40=T2.000peflin sat›fl yap›lacakt›r ve ayn› tutarda nakit girifli sa¤lanacakt›r.

Ocak ay›nda gerçekleflen kredili sat›fllar›n yar›s› 30 gün vadeli yani fiubat ay›içerisinde, kalan yar›s› 60 gün vade oldu¤undan, Mart ay› içerisinde tahsil edile-cektir. Bu durumda, her bir aya ait kredili sat›fllar›n da de¤erlendirilmesi gerek-mektedir. Buna göre, Ocak ay› sat›fllar›ndan kalan T2.400’nin %50’si olan T1.200’defiubat ay›nda tahsil edilecek olup fiubat ay›n›n toplam nakit girifli T3.200 olacakt›r.

Mart Ay› Nakit Girifllerinin Hesaplanmas›Mart ay›nda iflletmenin elde etti¤i toplam sat›fllar›n tutar› T5.000’dir. ‹flletmenin be-lirledi¤i politikaya göre, sat›fllar›n %40’› peflin olarak gerçeklefltirilmektedir. Bu du-rumda; 5.000*0.40=T2.000 peflin sat›fl yap›lacakt›r ve ayn› tutarda nakit girifli sa¤la-nacakt›r. Mart ay›nda, peflin sat›fllardan sa¤lanan bu nakit giriflinin yan› s›ra Ocakve fiubat aylar›nda yap›lan sat›fllara iliflkin tahsilât da yap›lacakt›r. Buna göre, ocakay› sat›fllar›ndan geriye kalan T1.200 ve fiubat ay› sat›fllar›ndan kalan T3.000’lik tu-tar›n %50’si olan T1.500 Mart ay›nda tahsil edilecektir. Bu durumda mart ay›ndakinakit giriflleri toplam› T4.700 (2.000+1.200+1.500) olacakt›r.

Nisan ve May›s aylar›na iliflkin nakit giriflleri de benzer flekilde hesaplanarakbulunur.

‹flletmenin nakit ç›k›fl›na yol açan ifllemlerinden hammadde ve malzeme al›flla-r› sat›fllar›n olaca¤› tarihten 1 ay önce yapmakta olup, al›fllar ilgili ay›n sat›fllar›n›n%30’u kadar olmaktad›r. Hammadde ve malzeme al›fllar›n›n %40’›n› peflin, kalan%60’›n› 1 ay sonra ödeyecek olan iflletmenin, aylar itibar›yla nakit ç›k›fllar› afla¤›da-ki gibi olacakt›r.

Nakit girifl ve ç›k›fllar›na göre iflletmenin Mart ay› bafl›nda kasa mevcudu T2.500olup, iflletme her ay sat›fllar›n›n %50’sine eflit bir miktar› nakit olarak kasada bulun-durmak istemektedir. Mevcut veriler temelinde iflletmenin nakit bütçesi afla¤›dakigibi olacakt›r.


(B) ‹flletmesinin Nakit Ç›k›fllar›

fiubat Mart Nisan May›s

1.Al›fllar (1 ay sonraki sat›fllar›n %30’u) 1.500 1.800 1.800 1.500

2.Kredili Al›fllar (Al›fllar›n %60’i) 900 1.080 1.080 900

3.Kredi Ödemeleri 900 1.080 1.080

4.Peflin Al›fllar (Al›fllar %40’si) 720 720 600

5.Kiralar ve di¤er ödemeler 1.000 1.000 1.000

6.Faiz Ödemeleri 1.500 2.700 900

7.Vergiler 300 300 300

Toplam Nakit Ç›k›fllar›(3+4+5+6+7) 4.420 6.500 3.880

Gelecek aylara iliflkin nakit girifl ve ç›k›fl tahminlerine ba¤l› olarak düzenledi¤i-miz nakit bütçesine göre iflletmenin mart ay›nda T430 Nakit fazlas›, nisan ay›ndaT1.020 Nakit aç›¤› ve may›s ay›nda ise T1.720 Nakit fazlas›n›n olaca¤› görülmektedir.Haz›rlanan nakit bütçesi yard›m›yla iflletme, nakit aç›¤› olan aylar için k›sa süreliborçlanma yoluyla bu aç›¤›n kapat›lmas› gereklili¤ini önceden görüp gerekli önlem-leri alacak olup, nakit fazlas›n›n ortaya ç›kaca¤› aylar içinde bu fazlan›n ne flekildede¤erlendirilece¤i konusunu önceden belirleme imkan›na sahip olacakt›r.

Nakit Bütçesi haz›rlaman›n iflletme aç›s›ndan bafll›ca faydas› nedir?


(B) ‹flletmesinin Nakit Bütçesi

Mart Nisan May›s

Nakit Giriflleri 4.700 5.400 5.800

Nakit Ç›k›fllar› (4.420) (6.500) (3.880)

Fark 280 (-1.100) 1.920

Dönem Bafl› Nakit Mevcudu 2.500 2.780 2.700

Minimum Kasa (2.350) (2.700) (2.900)

Ayl›k Nakit Aç›¤›/Fazlas› 430 -1.020 1.720

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7


Finansal planlama kavram›n› ve iflletmeler aç›s›n-dan önemini kavramak.‹flletmenin, gelecekte bir bütün olarak hangi nokta-da olmas›n›n istendi¤inin belirlenmesine dönük fa-aliyetler finansal planlama faaliyetleri olarak adlan-d›r›lmaktad›r. Bu belirleme çeflitli aç›lardan olabilir;sat›fl büyüklü¤ü, aktif büyüklü¤ü veya pazar pay›vb. Finansal planlama faaliyetinin iflletmeler aç›s›n-dan önemini flu flekilde s›ralayabiliriz,

• Finansal planlama ile iflletmenin finansal yap›s›nailiflkin belirli bir tercihin nakit ak›fllar›na, karl›l›¤ave d›fl kaynak ihtiyac›na etkisi hakk›nda bir yarg›yasahip olabiliriz.

• Finansal planlama sayesinde iflletme yönetimi, sa-t›fllar›n beklenen seviyenin alt›nda olmas› veyahammadde temininde beklenmeyen sorunlarla kar-fl›lafl›lmas› gibi, piyasa koflullar›nda ortaya ç›kabile-cek de¤iflimlere daha kolay uyum sa¤layabilirler.

• Finansal planlama, farkl› zamanlarda gerçekleflenpara girifl ve ç›k›fllar› aras›nda uyumlaflt›rma olana-¤› sa¤lar. Böylece iflletme, yükümlülüklerini yerinegetirememe ya da at›l fon tutma gibi istenmeyensonuçlardan korunma imkan›na sahip olur.

Finansal planlama türlerini aç›klamak.Finansal planlar, sürelerine göre k›sa süreli finansalplanlar ve orta ve uzun süreli finansal planlar flek-linde grupland›r›labilir. K›sa süreli finansal planlarbir y›ldan az bir dönemi kapsayan, iflletmelerin,günlük, haftal›k, ayl›k ifllemlerden do¤acak nakitgirifl ve ç›k›fllar›n› önceden belirlemek amac›yla ya-p›lan planlard›r. Orta ve uzun süreli finansal plan-lar ise iflletmenin piyasa de¤erini art›rmaya yönelikolarak izleyece¤i stratejiler do¤rultusunda haz›rla-nan finansal planlard›r. Finansal planlar iflletmeninamac›na göre ise ola¤an, özel ve ola¤anüstü finan-sal planlar olarak üçe ayr›l›rlar. Ola¤an finansalplanlar iflletme faaliyetleri ilgili gerek miktar, gerek-se zaman bak›m›ndan birbirini tamamlamas› gere-ken bütün gelir ve giderleri kapsayan planlard›r.Özel finansal planlar iflletmelerin kurulmalar›, ge-niflletilmeleri, birleflmeleri ve tasfiye edilmeleri du-rumunda yap›lan finansal planlard›r. Ola¤anüstü fi-nansal planlar ise genellikle yat›r›m ve uzun sürelisermaye ihtiyac›n› kapsayan finansal planlard›r.

Finansal planlama faaliyetleri çerçevesinde tahminyöntemlerini analiz etmek.Finansal planlama faaliyeti gelece¤e iliflkin bir faali-yet olup tahmin yapmay› gerektirir. Gelecek dö-

nemlere iliflkin mali tablo bilgilerinin ve ek finans-man gereksiniminin tahmininde kullan›lan bafll›cayöntemler flunlard›r:

• Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi• Bilanço Kalemlerinin Günlük Sat›fl Tutar›na Oran›

Yöntemi• Regresyon yöntemi• Oranlar yöntemi

Bütçe kavram›n› ve iflletmeler aç›s›ndan öneminikavramak.Bütçe, bir y›ll›k veya dönemlik finansal faaliyetlerinrakamlara dökülmüfl ve özetlenmifl halidir. Bütçe-ler, finansal planlama faaliyetinde temel uygulamaarac› olup, ancak gerekli özen gösterilerek haz›r-lanm›fl bütçeler yard›m›yla finansal planlamadanbeklenen faydalar sa¤lanabilir. ‹flletmelerde, paraak›m›na yol açan her bir ifllem için bütçeler yoluy-la yap›lacak tahminler, gerçekleflen para ak›mlar›y-la karfl›laflt›r›l›r. Yap›lan bu karfl›laflt›rmalar, iflletme-nin çeflitli bölümlerinin veya bir bütün olarak ifllet-menin performans› hakk›nda bir yarg›ya ulaflmam›-za olanak sa¤lar. Rekabet koflullar›, teknoloji ve tü-ketici davran›fllar› gibi faktörlerdeki de¤iflimler, ge-lecekteki para ak›mlar›n›n tahminini zorlaflt›rmak-tad›r. Bütçeler yoluyla iyi haz›rlanm›fl bir finansalplanlama, iflletmelerin bu de¤iflen koflullara uyu-munu kolaylaflt›racakt›r.

Nakit bütçesinin önemini ve nas›l haz›rland›¤›n›tan›mlamak.Nakit bütçesi, gelecek dönemlere iliflkin nakit giriflve ç›k›fllar›n›n tahmin edilip özetlendi¤i bütçedir.Nakit bütçeleri yard›m›yla, ele al›nan döneme ilifl-kin iflletmenin nakit ihtiyaçlar›n›n ve fazlal›klar›n›nönceden tespit edilmesi mümkün olmaktad›r. Böy-lece iflletme, ne zaman nakit aç›¤› olaca¤›n› göre-rek bu aç›¤›n ne flekilde karfl›lanaca¤›n›n karar›n›önceden vermek suretiyle likidite s›k›fl›kl›¤›n› önle-yebilecektir. Nakit fazlal›¤›n›n oldu¤u dönemlerdeise bu fazlal›¤›n ne flekilde de¤erlendirilece¤ininkarar›n› yine önceden verme imkân›na sahip ola-cakt›r. Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ilk aflama,söz konusu bütçenin kapsayaca¤› sürenin belirlen-mesidir. Nakit bütçesinin haz›rlanmas›nda ikinciaflama ise, ele al›nan döneme iliflkin para girifl veç›k›fllar›n›n saptanmas›d›r.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç


1. Afla¤›daki yöntemlerden hangisinde bilanço kalem-leri sat›fllar›n yüzdesi fleklinde tahmin edilerek profor-ma bilanço düzenlenir?

a. Regresyon yöntemib. Yüzde alma yöntemic. Uzun süreli finansal planlamad. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemie. Bütçe oluflturma

2. Afla¤›daki yöntemlerden hangisi bilanço kalemleriile sat›fllar aras›ndaki iliflkinin denklemini oluflturmay›gerektirir?

a. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemib. Regresyon yöntemic. Oranlar yöntemid. Finansal planlamae. Nakit bütçesi

3. 2012 y›l› itibar›yla ‹flletmenin sat›fllar› ve stok seviye-si aras›ndaki iliflki y = -125+12X olarak ifade edilmekte-dir. ‹flletmenin 2013 y›l›na ait tahmin edilen sat›fllar› 100oldu¤u durumda, iflletmenin tahmini stok tutar› afla¤›-dakilerden hangisidir?

a. 1.025b. 1.050c. 1.075d. 1.100e. 1.150

4. Gelecek dönemlerde ortaya ç›kacak para ak›mlar›n›ntahmininde kullan›lan yöntemlerden hangisi özellikle ye-ni kurulmufl iflletmeler için kullan›fll› bir yöntemdir?

a. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemib. Regresyon yöntemic. Nakit bütçesid. Finansal planlamae. Oranlar yöntemi

5. Afla¤›dakilerden hangisi finansmandan do¤an nakitak›mlar›d›r?

a. Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›b. ‹flçilik giderlerinden kaynaklanan nakit ak›mlar›c. Kira ödemelerinden kaynaklanan nakit ak›mlar›d. Kârpay› ödemelerinden kaynaklanan nakit ak›m-

lar›e. Faaliyetlerden kaynaklanan nakit ak›mlar›

6. Afla¤›dakilerden hangisi bir y›ll›k veya dönemlik fi-nansal faaliyetlerin rakamlara dökülmüfl ve özetlenmiflhalini ifade etmektedir?

a. Regresyon yöntemib. Bütçec. Finansal planlamad. Oranlar yöntemie. Sat›fllar›n yüzdesi yöntemi

7. Afla¤›dakilerden hangisi finansal planlamadan bek-lenen faydan›n sa¤lanabilmesi için belirlenen plan he-deflerinin tafl›mas› gereken özelliklerden biridir?

a. Gerçekçi olmas›b. Kolay de¤ifltirilir olmas›c. Basit olmas›d. Plan döneminin k›sa olmas›e. Plan döneminin uzun olmas›

8. Sat›fllar ve alacaklar aras›ndaki iliflkinin y=-15 + 1,5xdenklemi ile ifade edilebilece¤ini tespit eden iflletmegelecek döneme iliflkin alacak tutar›n› T75 olarak tah-min etmektedir. Bu durumda iflletmenin, gelecek döne-me iliflkin tahmini sat›fl tutar› kaç lirad›r?

a. 45b. 50c. 55d. 60e. 65

9. Afla¤›dakilerden hangisi nakit bütçesinin haz›rlan-mas› sürecindeki ilk aflamad›r?

a. Ele al›nan döneme iliflkin para girifllerinin tespitedilmesi

b. Ele al›nan döneme iliflkin para ç›k›fllar›n›n tespitedilmesi

c. Bütçenin kapsayaca¤› dönemin belirlenmesid. Nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n saptanmas›e. Nakit aç›¤›n›n tespit edilmesi

10. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmenin gelecekte birbütün olarak hangi noktada olmas›n›n istendi¤inin be-lirlenmesini ifade etmektedir?

a. Finansal planlamab. Sat›fllardan do¤an nakit ak›mlar›n›n belirlenmesic. Nakit girifllerinin belirlenmesid. Faaliyetlerden do¤an nakit ak›mlar›n›n belirlenmesie. Nakit ç›k›fllar›n›n belirlenmesi



‘Finansal planlama tasarruf oran›n› art›racak’

‹STANBUL - Do¤ufl Grubu Yönetim Kurulu Baflkan› Fe-rit fiahenk, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl›¤›’n›n, ‹S-MEK ve Do¤ufl Grubu deste¤iyle düzenledi¤i ‘’‹stanbulFinans Merkezi Yolunda 20 bin Kad›n’’ bafll›kl› projenintan›t›m›nda, küresel kriz ve son 8 y›lda Türkiye’dekiekonomik de¤iflimle birlikte oluflan ortamda finansalokuryazarl›¤›n konuflulan, tart›fl›lan bir konu haline gel-di¤ini söyledi. Finansal okuryazarl›¤›n, az geliflmifl ülkelerle ilgili birkavram oldu¤unun düflünüldü¤ünü ancak bunun do¤-ru olmad›¤› kaydeden fiahenk, ‘’Son küresel krizin te-melinde, dünyan›n en geliflmifl ülkelerinden ABD’dekikonut kredileri problemi yat›yor. Bu problemi irdeledi-¤iniz zaman maalesef ABD’de konut kredisi kullanankiflilerin, tabir caizse, finansal cehaleti ile karfl›lafl›yoruz.Asl›nda teknik ve karmafl›k bir terim gibi görünüyorama bence finansal okuryazarl›¤›n temelinde paran›z›bilgili, ilgili, ihtiyatl›, ölçülü hareket ederek harcamak,belirli bir plan, program dahilinde hareket etmek, yanibüyüklerin deyimiyle aya¤›n› yorgan›na göre uzatmakyat›yor. Bu bak›mdan geliflmifl, az geliflmifl ülke ayr›m›-n› bir tarafa b›rak›p genifl kapsaml› düflündü¤ünüzde,finansal okuryazarl›¤› en basitinden çarfl›ya, pazara, al›fl-verifl merkezine gidip al›flverifl yapan herkesi ilgilendi-ren bir kavram oldu¤unu görürsünüz’’ diye konufltu. fiahenk, ihtiyaç duyulan fleyin, finansal sektördeki tek-nolojik ilerlemeye paralel olarak do¤ru bilgilendirilme-yi ve ihtiyaçlara en uygun, en do¤ru seçimleri yapmay›sa¤lamak oldu¤unu dile getirerek, ‘’Baflka bir ifadeyle,artan finansal ürün, hizmet çeflitli¤i ile yeni imkanlar vef›rsatlar konusunda fark›ndal›k yaratmak ve fark›ndal›¤›art›rmak gerekiyor’’ dedi. Türkiye’nin son y›llarda finans sektöründeki geliflmele-re ve teknolojik yeniliklere ayak uydurma konusundamesafe kat etti¤ini ifade eden fiahenk, flunlar› söyledi: ‘’S›f›rdan bafllamak söz konusu de¤il art›k. Burada, bafl-ta bankalar olmak üzere tüm finansal kurulufllara önem-li görevler düflüyor. Bu kurulufllar›n gelifltirdikleri, sizle-rin kullan›m›na sunduklar› hizmetler ve ürünler konu-sunda do¤ru ve anlafl›l›r biçimde bilgilendirme önemarz ediyor. Tek tek bireyler ve aileler düzeyinde do¤rufinansal kararlar›n al›nmas› birçok aç›dan çok önemli.Daha fazla finansal e¤itim, k›sa, orta ve uzun vadeliharcama-tasarruf dengesinin kurulmas›n›, büyük ölçek-li harcamalar›n daha sa¤l›kl› planlanmas›n› sa¤layacak-

t›r. Makroekonomik aç›dan bakt›¤›m›zda, bireyler ve ai-leler baz›nda, daha sa¤l›kl› finansal planlama, ülkemiz-deki tasarruf oran›n› da art›racakt›r. Bu suretle, çok da-ha sa¤l›kl› bir ekonomik yap›ya ulafl›lacakt›r. Asl›ndahemen herkesi ilgilendiren temel bir e¤itim ihtiyac›n-dan bahsediyoruz. Bu aç›¤› kapatmaya yönelik her tür-lü giriflimi desteklemek gerekiyor. Ancak konunun sis-temli ve kapsay›c› flekilde ele al›nmas› için, temel finan-sal e¤itimin ilkö¤retimden bafllayarak müfredata girme-si çok yararl› olacakt›r diye düflünüyorum.’’

Kaynak: http://www.ntvmsnbc.com/id/25306698/(Eriflim tarihi 18/01/2012)

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “ Finansal Planlama ve Tah-

min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-

min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-

min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-

min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “ Finansal Planlama ve Büt-

çeler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Büt-

çeler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Öne-

mi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Tah-

min” konusunu yeniden gözden geçiriniz.9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Büt-

çeler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Planlama ve Öne-

mi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.


”

“


S›ra Sizde 1

‹flletmelerin, günlük, haftal›k ayl›k ifllemlerden do¤acaknakit girifl ve ç›k›fllar›n› önceden belirlemek amac›ylayap›lan planlar, k›sa süreli finansal planlard›r.

S›ra Sizde 2

S›ra Sizde 3

Öncelikle sat›fllar ile stoklar aras›ndaki iliflkinin derece-sini afla¤›daki gibi belirleyebiliriz;

Elde edilen korelasyon katsay›s› (r=0,9128) sat›fllar ilestoklar aras›nda do¤rusal bir iliflki oldu¤unu göstermek-tedir. Bir sonraki ad›mda, regresyon denklemi yard›m›ile stoklar›n de¤erinin saptanmas›d›r. y=a + bx do¤ru denklemi yard›m›yla yapaca¤›m›z tah-min için öncelikle, denklemde yer alan (a) ve( b) sabit-lerinin de¤erinin belirlenmesi gerekmektedir;

(a) sabit de¤eri bulunduktan sonra b sabitinin de¤erinihesaplayal›m;

y=a + bx denkleminden;y=-13,13+0,66x olacakt›r.2012 y›l›na ait tahmin edilen sat›fllar 500 oldu¤una göre,y=-13,13+0,66*500y=320‹flletmenin 2012 y›l› tahmini stok tutar› T320

S›ra Sizde 4

Yeni kurulmufl iflletmelerin geçmifl dönem bilgileri ol-mayaca¤›ndan, tahmini bilançolar›n›n düzenlenmesin-de oranlar yöntemi kullan›fll› bir yöntem olmaktad›r.Oranlar yönteminde, iflletmenin faaliyette bulundu¤usektöre iliflkin tipik oranlar ile iflletme için tahmin edi-len sat›fllar›n bilinmesi, proforma bilanço düzenlenme-si için yeterli olmaktad›r.

S›ra Sizde 5

‹flçilik giderleri ve kira ödemelerinden kaynaklanan na-kit ak›mlar›, sat›fllar›n gerçeklefltirilebilmesi için yap›lanharcamalara ba¤l› olarak ortaya ç›kan Faaliyetlerden

Do¤an Nakit Ak›mlar›d›r.

S›ra Sizde 6

Ekonomik koflullara iliflkin istikrars›zl›k artt›kça nakitak›mlar›na iliflkin sa¤l›kl› tahmin yapma olana¤› azala-ca¤›ndan, haz›rlanan bütçe nispeten daha k›sa sürelerikapsamal›d›r.

S›ra Sizde 7

Haz›rlanan nakit bütçesi yard›m›yla iflletme, nakit aç›¤›olan aylar için k›sa süreli borçlanma yoluyla bu aç›¤›nkapat›lmas› gereklili¤ini önceden görüp gerekli önlem-leri alacak olup, nakit fazlas›n›n ortaya ç›kaca¤› aylariçinde bu fazlan›n ne flekilde de¤erlendirilece¤i konu-sunu önceden belirleme imkan›na sahip olacakt›r.

bN xy x y

N x x

b

=−

−

=−

∑∑∑∑∑

( )( )

( )

( * . ) ( . )(

2 2

5 130 000 1 000 6600

5 215 000 1 0000 66

2)

( * . ) ( . ),

−

=b

ax y x xy

N x x

a

=−

−

=−

∑∑∑∑∑∑

( )

( )

( . * ) ( .

2

2 2

215 000 600 1 000 ** . )

( * . ) ( . ),

130 000

5 215 000 1 00013 13

2−

=−a

r = −

−

( * . ) ( . * )

( * . ) ( . )

5 130 000 1 000 600

5 215 000 1 000 2

−

=

( * . ) ( )

,

5 80 000 600

0 9128

2

r

rN xy y x

N x x N y y=

−

−

−

∑∑∑∑∑ ∑∑

( ) ( )( )

( ) ( ) ( ) ( )2 2 2 2

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Ek Fon Gereksinimi = VS

( S) - KBS

( S) - (GA - K)∆ ∆

Y›llar Sat›fllar (x) Stoklar (y) x2 y2 xy

2007 100 50 10.000 2.500 5.000

2008 200 150 40.000 22.500 30.000

2009 250 150 62.500 22.500 37.500

2010 200 100 40.000 10.000 20.000

2011 250 150 62.500 22.500 37.500

Toplam 1.000 600 215.000 80.000 130.000

= − −30 00060 000

15 000 6 00060 000

15 000 3 00..

( . ) ..

( . ) ( . 00 1 000

4 000

−

=

. )

.T


Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim. ‹stanbul: Av-c›ol Bas›m Yay›n.

Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet; Coflkun, Metin. (2007).Finansal Yönetim, Eskiflehir: Genç Copy Center.

Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-men Kitabevi.

Büker, Semih; Afl›ko¤lu, R›za: Sevil, Güven. (2011). Fi-

nansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.Canbafl, Serpil; Vural, Gamze. (2010). Finansal Yöne-

tim Aç›klamal› Örnekler ve Problemler, Adana,Karahan Kitabevi.

Ceylan, Ali. (1998). ‹flletmelerde Finansal Yönetim,

Bursa: Ekin Yay›nevi.Okka, Osman. (2004). Finansal Yönetim Teori ve Çö-

zümlü Problemler, Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.Okka, Osman. (2006). Finansal Yönetime Girifl, An-

kara: Nobel Yay›n Da¤›t›m.Peterson, Pamela P. (1994). Financial Management

and Analysis, USA: McGraw-Hill.Stephan A.,Ross; Westerfield Randolph W.; Jaffe, J.

(2003). Corporate Finance, USA: McGraw-Hill.Öcal, Usta. (2008). ‹flletme Finans› ve Finansal Yö-

netim, Ankara: Detay Yay›nc›l›k.Vishwanath, S. R. (2007). Corporate Finance, New

Delhi: Response Books.


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Çal›flma sermayesi kavram›n› tan›mlayabilecek,Çal›flma sermayesinin unsurlar›n› belirleyebilecek,Çal›flma sermayesi döngüsünü aç›klayabilecek,Çal›flma sermayesine yat›r›m ve finansman politikalar›n› s›n›fland›rabilecek,Çal›flma sermayesi yönetiminde kârl›l›k ve risk aras›ndaki iliflkiyi yorumlaya-bileceksiniz.

‹çindekiler

• Alacak Yönetimi • Stok Yönetimi • Nakit Yönetimi

• Çal›flma Sermayesi Döngüsü• Atak Finansman Stratejisi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

��

Finansal Yönetim-IÇal›flma SermayesiYönetimi

• G‹R‹fi• ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N ÖZELL‹KLER‹• ÇALIfiMA SERMAYES‹ TÜRLER‹• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N UNSURLARI • ÇALIfiMA SERMAYES‹ DÖNGÜSÜ• ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N

OPERASYONEL ETK‹NL‹⁄‹ • ÇALIfiMA SERMAYES‹ YETERL‹L‹⁄‹N‹N

ANAL‹Z‹• ÇALIfiMA SERMAYES‹NE YATIRIM

POL‹T‹KASI • ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N

F‹NANSMANI• ÇALIfiMA SERMAYES‹ ‹HT‹YACININ

BEL‹RLENMES‹• ÇALIfiMA SERMAYES‹: KÂRLILIK VE

R‹SK• F‹NANSAL KR‹ZLER‹N ÇALIfiMA

SERMAYES‹NE ETK‹LER‹


G‹R‹fi‹flletmeler k›sa vadede; nakit, menkul k›ymetler, alacaklar, stoklar ve di¤er dönenvarl›klar›n yönetimine odaklan›rlar. Çal›flma sermayesi olarak adland›r›lan bu var-l›klar›n düzeyini, iflletmenin özelli¤i ve pazar koflullar› belirlemekle birlikte, ifllet-menin duran varl›klar› da önemli ölçüde etkiler. Bu varl›klar›n düzeyi faaliyet dö-nemi içinde önemli flekilde de¤iflime u¤rar. De¤iflim günlük, haftal›k, ayl›k ya daiflletmenin özelli¤ine göre sezonluk olabilir.

Çal›flma sermayesi yönetimi iflletmelerin varl›klar›n› devam ettirebilmeleri aç›-s›ndan hayati bir önem tafl›maktad›r. Çünkü çal›flma sermayesi yönetimi günlükola¤an faaliyetlerden, hammaddelerin tamamlanm›fl ürüne dönüflerek, sat›fltan do-¤an alacaklar›n tahsiline kadar uzanan genifl bir süreci kapsamaktad›r. Bu bölüm-de çal›flma sermayesi unsurlar›n›n özellikleri ayr›nt›l› olarak incelenecektir. Söz ko-nusu varl›klara yat›r›m yap›l›rken, çal›flma sermayesinin optimizasyonu, temelprensipler ve kurallar ba¤lam›nda ele al›nacakt›r.

ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMIBu bölümde finans yöneticisinin önemli bir zaman›n› alan çal›flma sermayesi (ifl-letme sermayesi) yönetimi tan›t›lacakt›r. Çal›flma sermayesi yönetiminin konusu,bilançodaki dönen varl›klard›r. Söz konusu varl›klar, brüt çal›flma sermayesinioluflturan ve bir y›l içinde paraya dönüflebilen para, menkul k›ymetler, alacaklar,stoklar, akreditif ve peflin ödenen giderlerdir. Net iflletme sermayesi ise dönenvarl›klar ile k›sa süreli borçlar aras›ndaki fark› ifade etmektedir. ‹flletmenin hedef-lerine baflar›l› bir biçimde ulaflmas›nda, çal›flma sermayesi yönetiminin önemli birrolü vard›r.

Bir iflletme ne kadar büyür ve faaliyetleri yay›l›r ise çal›flma sermayesi ihtiyac›da o derece artar. En ucuz ve en uygun çal›flma sermayesi, iflletmenin kendi faali-yetleri s›ras›nda oluflur. Çal›flma sermayesinin etkin yönetimi, nakit oluflturarakkârl›l›¤›n›n artmas›n› sa¤laman›n yan› s›ra nakit s›k›nt›s› nedeniyle oluflabilecekriskleri de azaltmaktad›r.

Çal›flma sermayesi yönetimi, günük operasyonlar ya da daha somut olarak,hammaddeden tamamlanm›fl ürüne dönüflerek, sat›fltan do¤an alacaklar›n tahsili-ne kadar ki süreci kapsar. Bu süreç ayn› zamanda sat›fl yoluyla iflletmeye nakit gi-riflleri sa¤lar. Nakit fazlal›¤› olan iflletmeler de çal›flma sermayesi yönetimine ihti-yaç duyarlar. Zira iflletmeye para ba¤layan yat›r›mc›lar ya da hissedarlar, kâr bek-

Çal›flma SermayesiYönetimi

Brüt Çal›flma Sermayesi, biry›l için nakde çevrilebilendönen varl›k kalemlerindenoluflur.

Net Çal›flma Sermayesi,dönen varl›klar ile k›sasüreli borçlar aras›ndakifark› ifade eder.

lentisi ile hareket ederler. Çal›flma sermayesinin en önemli unsurlar› ise nakit,menkul k›ymetler, alacaklar, borçlar ve stoklard›r. Çal›flma sermayesini oluflturankalemlerin yap›s› incelendi¤inde, iflletmenin etkinli¤i ve finansal gücü hakk›nda dabilgi al›n›r.

Çal›flma sermayesi ne kadar etkin yönetilirse, borçlanma ihtiyac› da o ölçüde azal›r. Bir ifl-letmenin borçlanmas› faiz ödemeyi, sermaye art›r›m› ise iflletmenin faaliyet kâr›ndan kârpay› ödemeyi gerektirdi¤i unutulmamal›d›r.

Finans yöneticisinin temel görevlerinden birisi de çal›flma sermayesini baflar›l›bir flekilde yöneterek kârl›l›¤› artt›rmakt›r. Firma aç›s›ndan çal›flma sermayesi yöne-timinin önemini, her fleyden önce dönen varl›klara yap›lan yat›r›mlar belirler. Di-¤er yandan uygulamada finans yöneticisi, günlük çal›flma süresinin önemli bir k›s-m›n› dönen varl›k yönetimine ay›rmak zorundad›r. Dönen varl›k yönetimine ayr›-lan süre, sat›fllar›n artmas›n› da etkiler. Bununla birlikte ifl hacminin artmas›, genel-likle iflletme kârl›l›¤›na da olumlu yans›r. Ancak, iflletme kârl›l›¤› ile riskinin belir-lenmesinde dönen varl›klar›n düzeyi, k›sa vadeli borçlarla da ilgilidir.

Brüt çal›flma sermayesinin yan› s›ra net çal›flma sermayesini belirlemenin önemini aç›klay›n›z?

‹flletme faaliyetlerinde ödemeler genellikle vadeli olarak yap›l›yor olsa da, var-l›k al›mlar›nda en az›ndan tutar›n belli bir oran›n›n peflin ödenmesi gerekmektedir.Buna ba¤l› olarak nakit ödeme oran› art›¤›nda, çal›flma sermayesi ihtiyac› da artmak-tad›r. Çal›flma sermayesinin finansman›nda afla¤›daki kaynaklar kullan›lmaktad›r:

• Kasa ve bankadaki rezervler, • Kâr›n nakit tutar›,• Sat›c› kredileri,• Hissedarlar›n yeni sermaye koymas› ya da borç vermesi, • Banka kredi limitlerinin afl›lmas› ve • Uzun süreli kredilerden k›sa süreli faaliyetlerin finansman› Yetersiz çal›flma sermayesine ra¤men sat›fllar artt›r›lmak isteniyorsa, iflletme fa-

aliyetlerinin riski artmaktad›r. Çal›flma sermayesinin gerilimi olarak bilinen; dahaaç›k bir ifade ile iflletmenin kald›ramayaca¤› bir yükümlülü¤ün alt›na girmesi ola-rak da nitelendirilen bu gerilim, afla¤›daki uyar› sinyalleri ile belirlenebilir:

• ‹flletmenin nakit pozisyonu üzerinde bask› oluflmas›, • Nakit artt›rmak amac›yla, müflterilere erken ödeme için yüksek iskonto uy-

gulanmas›, • Banka kredi limitlerinin afl›lmas›, • Baflka bankalardan yeni kredi limitlerinin araflt›r›lmas›, • Sat›c›lara borçlar›n zaman›nda ödenmemesi,• Yeni al›m için sat›c›lara tutar›n tamam›n›n nakit ödenmesi,• Bankalardan acil kredi talebinde bulunulmas›,

ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N ÖZELL‹KLER‹Çal›flma sermayesi unsurlar› ile sabit varl›klar aras›nda önemli farkl›l›k bulunmak-tad›r. Söz konusu farklar:

1. Çal›flma sermayesi unsurlar› bölünebilir niteliktedir: Duran varl›klar nispetenbölünmezlik (bütünlük) özelli¤i gösterirken, çal›flma sermayesinin unsurlar›ço¤u zaman bölünebilir özelliktedir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

2. Çal›flma sermayesi unsurlar›n›n vadesi bir y›ldan k›sa ve likittir: Çal›flma ser-mayesini oluflturan kalemler bir y›l içinde paraya dönüflebilir. Bir iflletmenintoplam varl›klar› içinde dönen varl›klar›n pay› nispeten yüksekse, bu varl›k-lar›n likidite özelli¤inden dolay› iflletme riskini afl›r› derecede art›rmadan, fi-nansman›nda göreli olarak daha fazla d›fl kaynak kullanabilir.

3. Çal›flma sermayesini oluflturan dönen varl›k kalemleri hareketli olup arala-r›nda yak›n bir iliflki vard›r: Çal›flma sermayesini oluflturan kalemler bir fa-aliyet y›l› içinde k›sa ve uzun süreli baflka bir varl›¤a dönüflebilir. ‹flletme bi-lançosunda yer alan nakit, stoklara dönüfltü¤ünde likit varl›klar azal›r. Vade-li sat›fl yap›ld›¤›nda ise stoklar azal›r, nakit pozisyonu tekrar artarken alacak-lar azal›r.

4. Çal›flma sermayesi kararlar› k›sa sürede revize edilebilir: Çal›flma sermayesiile ilgili kararlar birkaç ayl›k bir dönemde revize edilebilmesine ve düzelti-lebilmesine ra¤men, duran varl›k yat›r›mlar›nda bu esneklik yoktur.

5. Çal›flma sermayesi yat›r›mlar›n›n iflletmenin risk derecesine etkisi nispetens›n›rl›d›r: Duran varl›k yat›r›mlar› iflletmenin risk derecesini önemli ölçüdede¤ifltirir. Özellikle kald›raç derecesi olarak bilinen borç/toplam varl›k ora-n›n›n afl›r› yükselmesi, durgunluk ya da kriz dönemlerinde iflletme iflas›nada yol açabilir. Bu anlamdaki dönen varl›k riskleri ise daha çok döviz pozis-yonundan kaynaklanabilir.

Baz› sektörlerde dönen varl›klar, duran varl›klar kadar, hatta daha büyük bir yat›r›m ge-rektirebilir.

ÇALIfiMA SERMAYES‹ TÜRLER‹‹flletmelerin üretim faaliyetleri, mevsimlik ve konjonktürel etkiler ya da benzeri ne-denlerle önemli de¤iflim gösterir. Finans yöneticisinin temel görevi de de¤iflen ko-flullara uygun bir finansman politikas› uygulamakt›r. Yönetici, her fleyden önce ifl-letmenin üretim yap›s›na ve pazarlama olanaklar›na uygun bir sermaye yap›s›oluflturmak durumundad›r. Dönen varl›klardaki mevsime ba¤l› de¤iflmeler, k›sasüreli borçlarla finanse edilebilir. Buna karfl›l›k baz› firmalarda devaml› niteliktekidönen varl›klar›n, uzun süreli borçlar ya da öz sermaye ile finanse edilmesi yönün-de tercihler de görülebilir. Çal›flma sermayesinin türleri fiekil 7.1’de görülmektedir.

1657. Ünite - Çal ›flma Sermayesi Yönet imi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



fiekil 7.1

dalgalanan dönenvarl›klar

kendili¤inden oluflankaynaklar (dönen varl›klar)

Duran varl›klar

Sürekli sermaye ihtiyac›

ÖKZaman

87654321

K›sa sürelikaynak ihtiyac›

Aktif Bilanço Pasif

DK

DK1

+

‹flletmelerin K›sa veUzun SüreliSermaye ‹htiyac›(Dk: D›fl kaynak;Dki: D›fl kaynakihtiyac›; Ök: Özkaynak)

fiekil 7.1’de sekiz ayl›k bir gözlem süresinde farkl› konjonktür dönemleri yer al-makta, duran ve dönen varl›klar beklenenin üzerinde bir geliflme göstermektedir.Yüksek sat›fl hacmine yol açan dalgalanma, alacaklar›n artmas›na ve stoklar›n eri-mesine yol açt›ktan sonra yeniden durgunluk dönemine girilmektedir.

Çeflitli sektörlerde iflletmelerin yat›r›mlar›n›n, do¤al ya da geleneksel nedenler-le en az düzeye indi¤i bir dönemden söz edilebilir. Bu dönemdeki yat›r›m, çal›fl-ma sermayesinin minimum oldu¤u düzeydir.

Sat›fl ve üretimin belli bir düzeye ulaflt›¤› dönemlerde, aydan aya ya da haftal›k olarak sa-t›fl ve üretim birbirine yak›n düzeylerde ise çal›flma sermayesi yat›r›m› süreklilik arzeder.Bu düzey rutin dönemlerin çal›flma sermayesi rakam› olarak kabul edilebilir.

Çal›flma sermayesine ba¤lanan fonlar, pazar pay›na ba¤l› olarak büyüyen pazarkoflullar›nda, sat›fllardaki art›fla ba¤l› olarak zamanla artar. Ayr›ca enflasyon koflul-lar›nda, daha yüksek çal›flma sermayesine gereksinim duyulur. Bu gereksinim, dö-nen varl›klar›n bileflimine göre de¤iflmektedir. Büyüme ve enflasyon d›fl›nda özel-likle baz› sektörlerde çal›flma sermayesi ihtiyac›, y›l›n belli dönemlerinde hissedilirart›fllar gösterir.

Mevsimlik sat›fl yapan sektörlerde sezon öncesinde bafllayan mal al›m› ile art›fl gösterençal›flma sermayesi gereksinimi, sat›fllar s›ras›nda alacaklar hesab›ndaki art›flla devameder; ancak sat›fllar›n geriledi¤i ve sezonluk sat›fllardan do¤an alacaklar›n tahsili ile tek-rar eski düzeyine gelir.

Çal›flma sermayesinin süreklilik arzeden bölümü sürekli çal›flma sermayesi,dalgalanan ve ifl hacmine paralel olarak de¤iflen k›sm› ise geçici ya da dalgala-nan çal›flma sermayesi olarak adland›r›l›r.

Ola¤anüstü durumlarda iflletmelerin karfl›laflt›klar› güçlükleri k›smen gidermekiçin, mevcut çal›flma sermayesi ola¤anüstü özellik gösterir. Tipik pazar flartlar›n›tahmin etme güçlü¤ünden dolay› iflletme, ihtiyat nedeniyle nispeten yüksek birsermaye ile çal›flmak zorunda kalabilir. Olumsuz etkilenen faaliyetler etkinli¤iazaltt›¤›ndan, ola¤anüstü çal›flma sermayesi ile ifade edilir. Böyle durumlarda faali-yetlerin azalt›lmas› ya da küçülme de öngörülebilir. Bununla birlikte kullan›lmayanvarl›klar sat›larak çal›flma sermayesi likit hale getirilebilir. Çeflitli ülkelerde farkl›uygulamalar olmakla birlikte iflletmeler genellikle dönem kârlar›n› al›koyarak ser-maye yap›lar›n› güçlendirirler. Bu durum, artan sermaye maliyeti nedeniyle ifllet-me kârl›l›¤›n› olumsuz etkiler. Bankac›l›¤›n güçlü, kredi kapasitesinin yüksek ve al-ternatif borçlanma olanaklar›n›n kolay olmas› halinde ise kârlar›n iflletmede al›ko-nulmas› ihtiyac› azal›r.

Y›ll›k planlamada, beklenen konjonktür gerilemesinin bilanço yap›s›n› olumsuzetkilemesi öngörülüyorsa, bu durumda varl›klarla ilgili al›nmas› gereken önlemler,yeni al›mlardan vazgeçilmesi ya da yat›r›mlar›n ertelenmesi fleklindedir. Sermayekalemleri alan›nda ise k›sa süreli borçlar›n ertelenmesi ya da borçlar›n bir bölümü-nün öz sermayeye çevrilmesi fleklindeki konsolidasyon önlemleri de düflünülebi-lir. Birinci durumda beklenen sat›fl gerilemeleri söz konusudur ve bu durumda ya-t›r›m kararlar› arac›l›¤› ile ödeme ihtiyac›n›n azalt›lmas› amaçlan›r. ‹kinci durumdaise borçlar›n geri ödenme gereksiniminin ve kald›raç riskinin azalt›lmas› amaçlan›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Çal›flma sermayesinin sabitkalan k›sm› sürekli çal›flmasermayesi, ifl hacmindekide¤iflime göre farkl›laflanbölümü dalgalanan çal›flmasermayesi olarakadland›r›l›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ola¤anüstü iflletmesermayesi, belirsizliklerdekiart›fl nedeniyle çal›flmasermayesi varl›klar›nafazladan yap›lanyat›r›mlard›r.

ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N UNSURLARI Firmalar›n dönen varl›klara ba¤lad›klar› fonlar›n kullan›m yerleri, iflletmenin özel-liklerine göre de¤iflir. Varl›klar›n türü ve tutar›, belirli bir iflletmenin üretti¤i malla-ra, teknik üretim sistemine ve yöneticilerin tercihlerine göre de¤iflir. Çal›flma ser-mayesini oluflturan unsurlar dönen varl›k kalemleridir:

• Nakit (kasa ve bankadaki paralar)• Serbest menkul k›ymetler (hisse senetleri ve tahviller)• K›sa vadeli alacaklar (alacak senetleri, müflteriler)• Stoklar ve• Di¤er dönen varl›klar

Dönen varl›klar kalemlerine yap›lan yat›r›mlar sabit varl›klara yap›lan yat›r›mlara oranlaiflletme riskini daha az artt›r›r. Bunun nedeni sizce ne olabilir?

Nakit YönetimiNakit kavram›, para ve vadesiz mevduat anlam›nda kullan›l›r. Nakit yönetimi, na-kit fazlas› ve aç›klar›na meydan vermeden, iflletmede bulundurulmas› gereken op-timum para tutar›n›n belirlenmesini amaçlar ve belli bir dönemdeki ödeme ve tah-silat aras›ndaki dengeyi zamansal aç›dan da kurmaya çal›fl›r. Burada iflletmenin ka-sas›nda bulundurmak zorunda oldu¤u ortalama nakit tutar›ndan ziyade ödemele-re göre de¤iflen bir para tutar› önem kazan›r. Özellikle enflasyonist ortamda bu du-rum daha da önem kazanmaktad›r.

‹flletmenin çeflitli bölümler aras›nda sürekli nakit ak›fl› gerçekleflir. Nakit ak›fl› bir ifllet-menin hayatta kalmas› için gerekli kan dolafl›m›d›r.

Her yöneticinin görevi kâr elde etmek için nakit ak›fl›na katk›da bulunmakt›r.Bir iflletmenin operasyonel kârl›l›¤› teorik olarak nakit fazlal›klar›n›n oluflmas›n›gerektirir. Faaliyetler nakit fazlal›klar› oluflturmaz ise nakit dar bo¤az› sebebiyle ifl-letmenin faaliyeti son bulur.

Nakit, bir iflletmenin adeta can simididir. Likiditede bir bozulma olursa iflletme-nin fonlama operasyonlar›, yat›r›mlar›n finansman› ve ödemelerde de problem ya-flan›r. Yat›r›m karar› almadan önce iflletmenin nakit ak›fl yap›s› belirlenmelidir. Biriflletmenin nakit ak›m tahminlerinin gerçeklefltirilmesi için çal›flma sermayesi yöne-timini analiz etmek gerekmektedir.

‹flletmeler, kasada minimum nakit bulundurarak, fonlamay› daha çok bankalarhesab›ndan yapmal›d›rlar. Bu durum alternatif maliyeti minimum k›larken ayn› za-manda nakit bulundurma riskini de azalt›r. Ancak bu kasada hiç nakit bulundurul-mamas› gerekti¤i anlam›na gelmemektedir. ‹flletmeler farkl› nedenlerle kasa ya dabankalar hesab›nda nakit bulundurmal›d›rlar. Keynes, bireyler gibi iflletmelerin deüç temel neden ile para bulundurduklar›n› belirtmifltir;

‹fllem nedeni ile, Firmalar›n günlük normal faaliyetlerinin gerektirdi¤i gereksin-meleri karfl›lamak amac›yla, para bulundurmalar›n› ifade eder.

‹htiyat nedeni ile, iflletmelerin beklenmeyen geliflmeler karfl›s›nda haz›rl›kl› ol-ma amac›yla para bulundurmalar›d›r.

Spekülasyon nedeni ile, gelecekteki kârl› yat›r›m f›rsatlar›ndan yararlanmak içinpara bulundurulmas›d›r. Nakit burada, di¤er nedenlerde oldu¤undan farkl› olaraksavunma amac›yla olmay›p, at›l›mc› bir düflünce ile bulundurulur.


Bilançonun dönen varl›klark›sm›nda yer alan kalemler,çal›flma sermayesininunsurlar›n› oluflturur.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Nakit Yönetimi, nakit giriflve ç›k›fllar›n› göz önünealarak iflletmebulundurulmas› gereken enuygun nakit miktar›n›nbelirlenmesidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Nakit yönetiminin amac›, gelecekteki gereksinmeleri karfl›layacak, iflletme kârl›l›¤›n›olumlu etkileyecek bir para yönetimi gerçeklefltirmektir. Finans yöneticisi, ne zaman yat›-r›mlar için afl›r› fon bulundurulmas› ve ne zaman borçlanmaya baflvurulmas› gerekti¤ini,planlamak zorundad›r.

Kasada para bulundurulmas›n› belirleyen faktörler flu flekilde özetlenebilir;• ‹flletmenin nakit yönetim politikas›,• Cari likidite durumu,• ‹flletme yönetiminin likidite ve risk konusundaki tercihleri,• Borç ödenim tablosu (borçlar›n vade yap›s›),• ‹flletmenin borçlanma yetene¤i,• K›sa ve uzun dönemdeki tahmini nakit ak›mlar›.Nakit ak›m›, yönetimin ifllem ve kontrol maliyetlerini azaltarak kontrol, enfor-

masyon ak›fl› ve raporlama etkinli¤ini artt›rarak, nakit ak›m›n›n optimizasyonunusa¤lamay› amaçlar. Bu amaca ulafl›lmas›nda ise iflletmenin çal›flma plan› modelibelirleyici olur. Tek tip kaynak plan› oluflturarak, süreçlerin harmonizasyonu fi-nansal baflar›y› artt›r›rken, güvenilir bir raporlama sistemini de teflvik eder. Merke-zi ödeme sistemi daha iyi bir nakit ak›m› ve likidite yönetimine olanak sa¤lar. Sa-t›n alma ve likidite yönetimindeki nakit ak›fl modeli fiekil 7.2’de görülmektedir.

Nakit ak›m yönetiminde maksimum etkinlik sa¤land›ktan sonra hazine yöneti-cisi likidite yönetimine odaklan›r. Amaç minimum fonlama maliyetlerinin sa¤lan-mas› böylece, çal›flma sermayesinin getirisinin maksimize edilmesidir.

Günlük operasyonel nakit ak›mlar› çeflitli cari hesaplar›n bakiyelerinden oluflur.Nakit yöneticisi bu hesaplar›n tek tek getirilerinin maksimizasyonunu sa¤lamay›amaçlar. Güvenilir bir nakit tahmininde uzun dönem nakit dengesinin oluflturul-mas›, birkaç günlük bir nakit dengesine göre çok daha önemlidir.

‹flletmelerin farkl› para birimleri ile faaliyet göstermesi halinde geçerli kurlar›n dönemselolarak tahmini ve günlük kurlar›n belirlenmesi, para birimleri aras›nda de¤iflim ve swap-lar›n uygulanmas› uzun dönem likidite yönetimi için önemlidir.

168 Finansal Yönet im-IS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Fiyat›n Belirlenmesi

Sat›n Alma fiartlar›n›n Belirlenmesi

Ödeme Sürecinin Oluflturulmas›

Siparifl Verilmesi

Mal ve Faturalar›n Teslimi

Kontrol

Ödeme

Likidite Yönetimi

fiekil 7.2

Sat›n Alma veLikidite Yönetimi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Bilançonun yap›s›na ba¤l› olarak farkl› enstrümanlara yat›r›lan nakdin üç temelprofili belirlenebilir:

• Günlük dalgalanan operasyonel likidite,• Birkaç gün ile üç ay aras›nda ihtiyaç duyulmayan k›sa süreli nakit ve• Üç aydan fazla süre ile ihtiyaç duyulmayan uzun süreli nakit.Günlük dalgalanan likidite mevduat hesaplar›na yat›r›l›rken bunun yüksek ge-

tirili olmas›na dikkat edilir. K›sa süreli likidite, haftal›k mevduat veya para piyasa-s› araçlar›na ba¤lan›r. Uzun süreli likidite ise fonlara veya finansman bonosuna yada di¤er yap›land›r›lm›fl uzun vadeli finansal ürünlere ba¤lanabilir.

Yat›r›m araçlar›n›n seçiminde bir yandan hazine politikas›, di¤er yandan da riskve getiri konular› üzerinde odaklan›l›r. Bir firma genel olarak bankalar aras› risklivarl›klara yat›r›m yaparak yüksek getiri elde edebilir. Bununla birlikte, hazine yö-netiminin sahip oldu¤u f›rsatlar›n realize edilmesi iflletmenin cari nakit yönetimiyap›s›na ba¤l›d›r.

Grup firmalar›, holdingler ve çok uluslu flirketlerde nakit yönetimi di¤er ifllet-melerden farkl›d›r. Uygulamada, merkeziyetçi bir flirket ile merkezkaç bir flirket ya-p›s›n› yans›tan farkl› likidite ve nakit ak›fl modelleri yer al›r. Genel olarak afl›r› mer-kezcil olmayan yönetim modelleri belirli esneklikler sayesinde yüksek kazanç f›r-satlar› sunabilir. Bir iflletmenin afl›r› merkeziyetçi bir yönetim uygulamas› ancak be-lirli ortam ve flartlara ba¤l›d›r.

Merkezi nakit yönetiminde nakit tek merkezden yönetilir, fonksiyonlar› lo-kal birimlere devredilerek veya devredilmeden yönetilebilir. Merkezi nakit yöneti-cisi likiditeyi bir para birimi ve bir merkezde yönetirken, yerel otoritelerden vebankac›l›k sisteminden enformasyon edinir. AB Bölgesi ve Amerika’daki firmalargenellikle bu yönde bir yap› olufltururlar. Çoklu para birimlerinde de nakit yöneti-mi bir merkezden yap›l›r. Bu bölgelerdeki firmalar merkezdeki likidite yönetimi-nin kurallar›na ba¤l› olarak hareket ederler. Nakit yönetimi yetkisi merkezidir,operasyonel harcamalar ve tahsilâtlar ise yerel flirket taraf›ndan yürütülür. Faiz gi-derlerinin optimizasyonu için bu model en uygun olan›d›r. Model ayr›ca, yerel ifl-letmelere merkezdeki firma kaynaklar›ndan fon temini imkân› sa¤lar. Nakit yöne-timi tamamen merkezkaç ise her birim ya da flubenin operasyonel olarak belli birnakit pozisyonuna sahip olmas› gereklidir. Afl›r› merkezkaç uygulamalar›n ölçekekonomilerini ve sinerji etkilerini hesaba katmad›¤› belirtilmelidir.

Merkezi nakit yönetimi ile ilgili detayl› bilgiye Jeff Madura’n›n International Financial Mana-gement (South Western College Publishing, 2000) kitab›ndan (s. 570-573) ulaflabilirsiniz.

Nakit yönetimi bir ifllem merkezinden tek bir bankaya ba¤l› olarak yerel clea-ring mekanizmas›n› kullanabilir. Likidite yönetimi, likidite pozisyonu tafl›mayanyerel firma yönetimi taraf›ndan gerçeklefltirilir. Di¤er bölgeler devre d›fl› b›rak›l›r.Böyle bir yap› teorik olarak çoklu para sistemleri için uygun olabilir. Fakat Avru-pa para bölgesinde uygulanmas› zordur. Bu modelin amac› likidite yönetimini ye-rel iflletmelere b›rakarak, ifllem maliyetlerini azaltmakt›r.

Çokuluslu bir iflletmenin merkezi nakit yönetiminden sa¤layaca¤› avantajlar sizce nelerdir?

Alacak YönetimiYavafl ödemeler iflletmelerin faaliyet yap›s›n› olumsuz etkilemekte, özellikle likidi-tesi zay›f iflletmeler bu durumdan daha çok etkilenmektedir. Alacaklar h›zl› tahsil


Merkezi Nakit Yönetimi,firmaya ba¤l› di¤er yanfirmalar›n nakit ihtiyaç vefazlalar›n›n ana firmataraf›ndan kontroledilmesidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

edilebildi¤inde ise nakit ak›fl› önemli ölçüde artmaktad›r. Bu nedenle alacak yö-netimi iflletmeler için oldukça önemlidir.

Alacaklar, ba¤lanan sermayenin alternatif gelir olanaklar› nedeniyle iflletmeninbir yat›r›m› olarak de¤erlendirilmelidir. Alacak hesaplar›yla ilgili temel kural, vade-li sat›fllarda sat›fl tutar› ve ödeme süresinin belirlenmesidir. Kredili sat›fllar›n koflul-lar›, firman›n maliyet ve kârl›l›¤›n› önemli ölçüde etkiler. Örne¤in kredi koflullar›kat› oldu¤unda, alacaklara daha az yat›r›m yap›l›r ve buna paralel olarak kötü ala-caklar da azal›r, azalan alacak nedeniyle kârda belirli bir düflüfl yaflanacakt›r.

Potansiyel bir müflterinin ödeme yetene¤i de¤erlendirilirken; firman›n ödemeal›flkanl›¤›, finansal gücü, teminat olarak sunulan varl›klar ve genel ekonomik ko-flullar dikkate al›nmal›d›r. Bir müflterinin kredi de¤erlili¤i, finansal analiz, regres-yon analizi vb. say›sal tekniklerle belirlenir. Çok say›da küçük müflteriye sat›fl ya-pan firmalar bu teknikten önemli derecede yararlanabilirler. Özellikle firman›nkredi politikas›nda uzun süre de¤ifliklik olmuyorsa, bu yolla de¤ersiz alacaklar›ntutar› en aza indirilebilir.

Alacaklar iflletmenin nakit mevcutlar›n›n önemli bir kayna¤› olarak görülürken,alacaklar›n yönetimi görevi, esneklik nedeniyle her zaman finansal alanda olmaya-bilir. Baz› iflletmelerde, iskontolu sat›fllar, sevkiyat kredileri, yurtiçi ve yurtd›fl› müfl-terilere tan›nacak ödeme koflullar› pazarlama bölümünce belirlenebilir. Böylecesat›c› (sevkiyat) kredileri, fiyat, da¤›t›m politikas› ve reklam›n yan›s›ra sat›fllar›özendirici bir çaba olarak da de¤erlendirilebilir. Di¤er yandan, krediler bankalaraç›s›ndan pazarlama politikas›n›n temelini oluflturur çünkü, ticari kredilerin bir ifl-letmenin ürünlerinin sat›fl›n› özendirmede önemli ve etkili bir araç oldu¤u kabuledilmelidir.

Esnek bir alacak politikas›, iflletme sat›fllar›n› art›r›rken, brüt kâr›n da artmas›n› sa¤lar.Ancak, söz konusu politikan›n iflletmeye maliyetlerini de düflünmek gerekir.

Esnek bir sat›fl politikas› sonucu afla¤›daki maliyetlerin ortaya ç›kmas› müm-kündür:

1. Esnek bir kredi politikas› sonucu sat›fllar daha genifl bir müflteri grubuna ya-y›ld›¤›nda, yeni müflterilerin analizi nedeniyle maliyetler artaca¤› gibi, tahsi-lat giderleri ve tahsil edilemeyen alacaklar›n maliyeti de artabilmektedir.

2. Alacaklar›n herhangi bir kaynaktan finanse edilmesi gerekir. Firman›n ala-caklar›n› yeni yabanc› kaynaklarla finanse etmesi durumunda ödenen ek fa-izler nedeniyle maliyetler artar.

3. Firma artan alacaklar› kendi öz sermayesi ile finanse ederse, bu kez öz ser-mayenin yeterince kârl› kullan›lmamas› nedeniyle alternatif maliyetler artar,bu da hisse senetlerinin fiyat›na yans›r.

Her üç maliyet unsurunun toplam›, esnek bir sat›fl politikas› sonucu sa¤lananek kârdan fazla oldu¤unda, firman›n yeni sat›fl politikas› avantajl› olmayabilir. Bu-na karfl›n, yeni politika sonucu sa¤lanan ek gelirler, ek maliyetleri aflt›¤›nda firma-n›n net varl›¤›nda olumlu bir art›fl görülür. Bu durumu firma yönetiminin de¤erlen-dirmesi gerekir. Söz konusu fonksiyonu genellikle finans yöneticisi yerine getirir.Finans yöneticisi, sat›fllar› maksimum k›lmak yerine, alacaklara yap›lan yat›r›mlar›optimum bir düzeyde gerçeklefltirmekle yükümlüdür. Bu bölümün ilerleyen sayfa-lar›nda belirtilece¤i gibi ayn› durum firma stoklar›na yap›lan yat›r›mlar için de ge-çerlidir.


Alacak Yönetimi, firman›npiyasa de¤erini maksimizeedecek alacak düzeyininbelirlenmesidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Alacak yönetiminde afla¤›daki noktalara özen gösterilmelidir:• Alacak tahsili iflletmenin öncelikli konusu olmal›d›r,• Alacak tahsili ile ilgili iflletmenin kesin bir politikas› olmal›d›r,• Alacak tahsil politikas› iflletme çal›flanlar›, müflteriler ve sat›c›lar taraf›ndan

bilinmelidir, • Yeni vadeli al›m talebinde bulunan özellikle büyük müflterilere karfl› profes-

yonel davran›lmal›d›r, • Vadeli sat›fl karar› vermeden önce müflteriler analiz edilmelidir. Bu amaçla,

Ticaret Sanayi Odalar›, müflterinin rakipleri, bankalardan, derecelendirmekurulufllar›ndan ve Merkez Bankas›n›n risk santralizasyonu merkezindenbilgi edinilebilir.

• Her müflteri için kredi limiti tahsis edilmeli, limitleri sürekli gözden geçiril-meli özellikle sektörü etkileyen olumsuz geliflmelerin belirmesi halinde da-ha dikkatli davran›lmal›d›r,

• Büyük müflteriler yak›ndan takip edilmelidir, • Sat›fl yap›ld›¤›nda derhal fatura düzenlenmelidir, • Gecikmifl ödemelere vade fark› yüksek tutulmal›d›r, • Alacaklar yaflland›r›larak eskiler tahsil edilmeden bu gruba yeni sat›fl yap›l-

mamal›d›r.Bir iflletmenin alacak yat›r›mlar›n› genellikle kredi standartlar›, kredi koflullar›

ve tahsilât politikas› belirlemektedir. Kredi standartlar›, iflletmenin alacaklar›n› art-t›r›p art›rmamas› gerekti¤i konusunda önemli bir kriter olarak kullan›labilir. Bu kri-terin uygulanmas› ile standartlar, kredili sat›fllar konusunda karar almaya katk›dabulunur. Alacak yönetiminde de firman›n uygulayaca¤› kredi politikas› sayesindenet iflletme sermayesi olumlu etkilenebilir. Kredili sat›fl karar› vermeden önce afla-¤›daki faktörler özenle de¤erlendirilmelidir:

• Kredi de¤erlili¤i,• Kredi standartlar›,• Tahsil politikas›,• Kredili sat›fl tutar›,• Kredi vadesi,• Erken ödemelerde iskontodan yararland›rma,• Alacaklar›n tahsil ve firmaya kazand›rma çabalar›.

Kredi standartlar›, kredi koflullar› ve tahsil politikas› firman›n kredi politikas›n› olufltu-rur. Baz› firmalar bu alanda esnek bir kredi politikas› izlerken, baz›lar› s›k› bir kredi po-litikas›n› tercih etmektedirler.

Amerika’da vadeli sat›fllarda yayg›n olarak uygulanan 2/10 net 30, ilk 10 gündeödeme halinde fatura tutar› üzerinden % 2 iskontodan yararlanmay› 30 gün içindeödenmesi halinde herhangi bir vade fark› uygulanmayaca¤›n› ifade eder, takip ko-layl›¤› ve müflteriler aras›nda ay›r›m yapmamas› nedeniyle üstün bir politika olarakbilinmektedir.

Örnek: Delta’n›n sat›fl ve alacak yönetim politikas›n›n incelenmesi:Delta’n›n sat›fllar› T120 milyon ve vergiden sonraki kâr› T9.156.000’dir. Firma-

n›n kâr marj› son iki y›lda gerilemifl ve kredi yöneticisi de bu durumun nedenle-rinden birini, kredi politikas›n›n afl›r› liberal olufluna ba¤lam›flt›r. Yönetici, dahakat› bir kredi politikas› uygulayarak tahsilatta sorun yaflad›¤› marjinal müflteriler


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



olarak bilinen ve toplam sat›fllar›n yaklafl›k % 10’unu oluflturan bir müflteri grubu-nu elimine etmeyi düflünmektedir. Finans yöneticisi, firman›n geçmifl verilerinikullanarak mevcut kredi politikas› ile daha kat› bir kredi politikas›n›n kârl›l›klar›n›karfl›laflt›rmal› olarak hesaplama ile ifle bafllam›flt›r. Tarihi veriler kullanarak ve ifl-letmenin geçmifl deneyimlerinden yararlanarak finans yöneticisi afla¤›daki tabloyuoluflturmufltur (% olarak):

Finans yöneticisi, baz› marjinal alacaklar›n elimine edilmesi halinde sabit mali-yetin de¤iflmeyece¤ine, bununla birlikte de¤iflken maliyetlerin azalaca¤›na inan-maktad›r. Ayr›ca ödenmeyen alacaklar›n tamam›n›n da söz konusu marjinal alacak-lar aras›nda oldu¤unu düflünmektedir. Finans yöneticisi bu verileri kullanarak Del-ta’n›n gelir ve giderlerini marjinal müflteriler ile iyi müflteriler aras›nda da¤›tm›flt›r:

Marjinal müflteriler için net kâr marj› % 17.8, normal müflterilerin net kâr marj› %6.5’dir. Marjinal müflteriler, kârl›l›¤› artt›rd›¤› için bu gruba sat›fl yap›labilir. Ayr›camüflteri kazanmak oldukça zordur. Bu nedenle bu gruba da sat›fl sürdürülmelidir.

Net Kâr Marjı =9.156.000

120.000.000 = %7,63

7.020.0000108.000.000

= %6,5

2.136.00012.000.000

= %17,8

Tüm Müflteriler Normal Müflteriler Marjinal Müflteriler

Net Sat›fllar 120.000.000 108.000.000 12.000.000

Sat›fllar›n Maliyeti (-) 90.000.000 81.000.000 9.000.000

Brüt Kâr veya Zarar 30.000.000 27.000.000 3.000.000

Genel Yön. Gider.

Sabit (%8)

De¤iflken (%6)

9.600.000

7.200.000

9.600.000

6.480.000

-

720.000

Tahsil Edilmeyen Alacaklar 60.000 - 60.000

Tahsil Giderleri 24.000 - 24.000

Faaliyet Kâr veya Zarar› 13.116.000 10.920.000 2.196.000

Vergi vb. Yükümlülükler

Sabit (%2,8)

De¤iflken (%0,5)

3.360.000

600.000

3.360.000

540.000

-

60.000

Dönem Kâr› veya Zarar› 9.156.000 7.020.000 2.136.000

Net Kâr Marj› %7,63 %6,50 %17,80

Toplam Sabit De¤iflken

Sat›fllar›n Maliyeti (%) 75 - 75

Genel Yönetim Giderleri 14 8 6

Tahsil Edilemeyen Alacaklar 0,5 - 0,5

Tahsil Giderleri 0,2 - 0,2

Vergi vb. Yükümlülükler 3,3 2,8 0,5

Toplam Maliyetler 93 10,8 82,2


Tahsil politikas› ile sat›fllar ve kârl›l›k aras›nda yak›n bir iliflki vard›r. Bu aç›danfinans yöneticisinin temel görevi, bu iliflkiyi firman›n pazar de¤erinin maksimizas-yonu yönünde gelifltirecek optimum bir tahsil politikas›n›n izlenmesidir.

Alacak yönetimi ile ilgili detayl› bilgiyi Stephen A. Ross, Randolph Westerfield ve BradfordD. Jordan’›n Essentials of Corporate Finance (Mcgraw Hill, 2007) kitab›nda (513-538) bu-labilirsiniz.

Alacaklar içinde eski aylara ya da y›llara ait alacaklar›n artmas›, iflletmenin tah-sil yetene¤inin azald›¤›n› göstermektedir. Bu durumda borçlular analiz edilerek,ödeme yap›lmamas›n›n neden kaynakland›¤›n› belirlemek gerekmektedir. Bu du-rumda afla¤›daki noktalara dikkat edilmesi finans yöneticisine yard›mc› olacakt›r:

• Zay›f kredi karar›, • Tahsil sürecinin etkin olmamas›, • Kredi koflullar›n›n gere¤inden fazla esnek olmas›, • Geç fatura ç›kar›lmas› ve sat›fllar›n kayd›n›n gecikmesi, • Hatal› fatura düzenlenmesi, • Müflteri memnuniyetsizli¤i. Normal pazar flartlar›nda ödemesi 90 gün gecikmifl alacaklar›n tahsil edilmesi-

nin güç oldu¤u bilinmektedir. Bu nedenle müflteriler ile yap›lan görüflmeler sonu-cunda ödenemeyece¤i anlafl›lan alacaklar için derhal yasal takibe geçilmelidir.

Alacak tahsilât› iflletme yönetiminin en zor konular› aras›nda yer al›r. Parayadönüflmemifl sat›fl, gerçek sat›fl say›lamaz, bu nedenle tahsil h›zland›r›larak iflletme-nin likiditesi güçlendirilmelidir. Afla¤›da s›ralanan öneriler tahsilât›n h›zland›r›lma-s›na yard›mc› olacakt›r:

• Geç ödemeler ile ilgili uygun prosedürlerin gelifltirilmesi, • Geç ödemelerin pefline düflülmesi, • Tahsilât›n amaç haline getirilmesi,• ‹flletme çabalar›n›n sonuç vermemesi halinde d›flsal destek aranmas›,• Alacaklar iflletmenin varl›klar›d›r. Bu nedenle tahsilât çabalar›ndan mahcu-

biyet duyulmamas›, görüflmelerde somut ödeme belirtileri olmadan, ödene-cek aras›na dâhil edilmemesi,

• Ola¤anüstü pazar koflullar›nda anlaflma flartlar›nda de¤iflikli¤e gidilmesi ve• Alacaklar›n gerekti¤inde factoringe devredilmesi.

Alacak yönetiminde s›k› politika yürütülmesi çal›flma sermayesini nas›l etkiler?

Borç Yönetimi: Sat›c›lar hesab› etkin nakit yönetiminin en önemli unsurudur.Bu yüzden hesap özenle yönetilerek iflletmenin nakit pozisyonu artt›r›lmal›d›r. Hersat›n alman›n belirli bölümü nakit gerektirir. Bu da iflletmenin nakit ak›m›n› etkile-yebilir. Afla¤›daki noktalara dikkat edilerek borç yönetiminin iflletmenin likiditesi-ni olumsuz etkilemesi engellenebilir:

• Sat›n alma ile ilgili yetkililer, • Büyük sat›n almalarda miktar iskontosu,• Sat›n alman›n maliyeti,• Stok tafl›man›n maliyeti,• Alternatif sat›c›lar›n sat›fl koflullar›,• Sat›c›lar›n kârl›l›k politikas›, • Sat›c› maliyetlerdeki de¤iflimin faturaya yans›t›p yans›tmad›¤›,


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



• Hammadde tesliminde sat›c›n›n dakikli¤i,• Sat›n alman›n hangi periyotlarla yap›ld›¤› (just- in- time gibi). Uygun koflullarda hammadde sat›n almak, sat›fllar›n da benzer koflullarda yap›l-

mas›na katk› sa¤lar. Bu nedenle sat›n alma yönetimi alacak yönetimi kadar önem-lidir. Sat›c›lar›n koflullar›n› yak›ndan izlemek ve geç ödemeler karfl›s›nda ne tür ön-lem ald›klar›n› bilmek iflletmenin ödeme politikas›nda önemli rol oynar. Ayr›ca iyibir sat›c›n›n iflletmenin yaflamas›na ve kârl›l›¤›na katk› sa¤lad›¤›n› da unutmamakgerekir.

Stok Yönetimi‹flletme stoklar›n› yönetmek profesyonel yaklafl›m gerektirir. Yüksek stok tutarlar›iflletmeye önemli maliyetler getirirken, stok yetersizli¤i de müflterilere zaman›ndamal gönderememe nedeniyle müflteri kayb›na yol açar. Burada temel nokta stok-lar›n müflterilere gönderilmeden önce ne kadar süre ile raflarda yer ald›¤›d›r. Stokdüzeyi genellikle iflletmenin faaliyet gösterdi¤i sektöre ba¤l›d›r. Örne¤in taze seb-ze meyve satan bir iflletme stoklar›n› üç dört günde bir, hal› sat›c›s› ise birkaç ay-da bir devredebilir.

Alacak yönetiminde oldu¤u gibi firman›n stok düzeyinin belirlenmesi de ifllet-me aç›s›ndan bir yat›r›m karar› olarak de¤erlendirilmektedir. Finans yöneticisi, ifl-letme aç›s›ndan optimum stok miktar›n› belirlerken, firman›n pazar de¤erinin mak-simum k›l›nmas› ilkesinden hareket etmektedir. Stok yönetiminde yöneticilerin sü-rekli üzerinde durmas› gereken temel noktalar flu flekilde s›ralanabilir:

• Uygun bir stok düzeyinin sürdürülmesi,• Miktar ve de¤er analizinin yap›lmas›,• Uygun siparifl politikalar›n›n uygulanmas›,• Hammadde, yar› mamul ve tamamlanm›fl ürün stoklar›n›n detayl› analizi,• Fire ve bozulmalar›n kontrolü ve önlenmesi.‹flletmeler etkin bir stok yönetimi ile di¤er bir ifadeyle stok tahmini ile sat›fl ve

pazarlama çabalar›n› birlefltirerek, merkezi bir stok politikas› sayesinde stoklaraba¤l› paran›n maliyetini azaltabilirler.

Yetersiz stok bulundurmak, iflletmelerde olas› üretim durmas› nedeniyle müflteri siparifl-lerinin karfl›lanamamas› riskine yol açar. Yüksek miktarda stok bulundurmak ise iflletme-nin ba¤lad›¤› sermaye nedeniyle likiditesini olumsuz etkiler.

Üretim iflletmeleri belirli bir düzeyde hammadde ve yar› mamul stokuna gerek-sinim duyarlar. ‹flletmelerde, hammadde ve yar› mamullerin yan› s›ra üretim süre-cindeki mallar ve üretilmifl mallar da yer al›r. Hizmet iflletmeleri d›fl›ndaki tüm ifl-letmeler stoklar üzerine çal›fl›rlar. Enflasyon oran›n›n yüksek oldu¤u ülkelerdestoklara müflteri siparifllerini karfl›laman›n d›fl›nda, spekülatif amaçla da yat›r›m ya-p›ld›¤› görülmektedir.

Hammadde stoklar› iflletmelere özellikle siparifl bazl› üretimde esneklik sa¤lar.Ancak stoklar›n yükleme, boflaltma ve depolama maliyetlerinin artmas› halindestoklara yap›lan yat›r›mlar ekonomik olmaz. Alacaklar›n yönetiminde oldu¤u gibi,stoklara yap›lan eklemeler sonucunda sa¤lanan gelirler, ek stok bulundurma ma-liyetinden yüksek oldu¤u sürece stoklara yap›lan yat›r›ma devam edilebilir. Bu ya-t›r›m karar›nda, iflletmenin dönen varl›klara ay›rd›¤› fonlar, stok kontrolü, pazar fa-


Stok Yönetimi, sat›fllar veüretimi dikkate alarakfirmada bulundurulmas›gereken optimal stokmiktar›n›n belirlenmesidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



iz oranlar›, alternatif yat›r›m olanaklar› ve iflletme aç›s›ndan stoklar›n niteli¤i belir-leyicidir. ‹flletmelerde stoklar, nezaretçilerine ödenen ücretler, stok girifl-ç›k›fl ka-y›tlar›n›n yol açt›¤› giderler, sigorta ve kira giderleri gibi ödemelerle önemli bir ma-liyet unsurudur.

‹flletmelerde stoklara yap›lan yat›r›mlar›; üretim ya da sat›fl hacmi, üretim süre-si ve tekni¤i ile stoklanan mal›n bozulma olas›l›¤›/süresi belirlemektedir. Stoklarayap›lan yat›r›mlar yaln›zca depolardaki mallara ba¤lanan sermayeden ibaret say›-lamaz. Özellikle sat›n alma güçlükleri nedeniyle sat›c›lara avans ödemeleri ve yurt-d›fl›ndan getirilen mallar için aç›lan akreditifler de iflletmelerin stoklara yapt›¤› ya-t›r›mlar aras›nda yer almaktad›r. ‹flletmenin üretim tekni¤i, sat›n alma olanaklar› vesahip oldu¤u depolar›n özelli¤i dikkate al›narak, stoklar›n etkin bir biçimde kon-trolü gerekmektedir. Stok kontrol sistemi, stoklar›n iflletmeye maliyetini minimumk›lmaya çal›flmaktad›r.

Stok düzeyini etkileyen faktörler hakk›nda detayl› bilgiyi Metin Kamil Ercan ve ÜnsalBan’›n Finansal Yönetim (Ankara, 2009) kitab›nda (s.305-310) bulabilirsiniz.

Stoklar›n üretim süresi, teslim süresi ve sat›fl oran› uygulamada belirsizlik gös-terir. Çal›flma hayat›nda grevler, toplu olarak iflten ç›karmalar, sat›c›lar›n mal gön-dermede gecikmeleri ve talepte beklenmeyen dalgalanmalar iflletmelerin emniyetstoku bulundurmalar›na yol açar.

Stok bulundurma maliyetinin optimum k›l›nmas› aç›s›ndan stok bulundurmamamaliyeti ile tafl›ma maliyetleri aras›nda bir dengenin oluflturulmas› gerekmektedir.Firmada yeterli stok bulunmamas› durumunda zarar ve f›rsat maliyetleri gibi olum-suzluklar ortaya ç›kmaktad›r. Hammadde stok yetersizli¤i, sat›c›lar›n mal› geç sevketmelerinden ya da hammaddenin afl›r› fiyat art›fl›ndan kaynaklanmaktad›r. Bunakarfl› tamamlanm›fl mal stoklar›ndaki yetersizlik, hammaddede yetersizli¤indenkaynaklanabilece¤i gibi iflletme içi koflullardan ve finansman olanaklar›ndan dakaynaklanabilir. Stok yetersizli¤i, iflletmenin potansiyel sat›fl gelirini düflürmeninyan›nda, firma imaj›n›n olumsuz etkilenmesine de yol açmaktad›r. Stok bulundur-mama maliyetinin hesaplanmas› oldukça zordur. Optimal stok düzeyi afla¤›dakifaktörlere paralel olarak de¤iflir:

• Katk› pay›n›n azalmas› ya da üretim verimsizli¤i,• Kullan›m ya da sat›fl oranlar›n›n belirsizli¤i,• Teslim sürelerinin belirsizli¤i.Bir iflletmenin stok düzeyini; arz kaynaklar›n›n güvenilirli¤i, firman›n sat›c› ve

al›c›larla bütünleflme derecesi, sat›n almada kullan›lan kaynaklar›n maliyeti, stok-lar›n fiziksel yap›s›, da¤›t›m kanallar›n›n flekli, üretimin niteli¤i ve sat›fl hacmi gibikoflullar etkiler. Ancak yukar›da s›ralanan faktörler, az say›da de¤iflkene indirgenirve böylece, optimum siparifl miktar› basit bir formülle hesaplanarak söz konusude¤erlere yap›lan yat›r›mlar›n uygunlu¤u denetlenebilir. Burada hareket noktas›stok tutman›n yol açt›¤› giderler ile büyük tutarlarda sat›n alman›n sa¤lad›¤› avan-tajlar aras›nda bir denge kurulmas›d›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ekonomik siparifl miktar› (ESM), her sipariflte toplam stok maliyetlerini mini-mum k›lan optimum tutard›r (N1 ve N2 siparifl verme noktalar›d›r). S: Birim kulla-n›m›n›, P: Siparifl bafl›na gideri, C: Birim tafl›ma maliyetini ifade ederse ESM afla¤›-daki formülle hesaplanabilir.

Büyük miktarlardaki siparifller tafl›ma giderlerini, küçük miktardaki siparifllerise siparifl maliyetlerini art›r›r. Bir dönemde verilmesi gereken siparifl say›s›, toplamkullan›m miktar›n›n ekonomik siparifl miktar›na bölünmesiyle bulunur.

Örnek:S: 500 birim (ayl›k)P: T40 (siparifl bafl›na)C: T4 (birim tafl›ma maliyeti)

Her ay verilmesi gereken siparifl say›s› ise,

‹flletmeler yüksek enflasyon dönemlerinde ya da s›k› kredi politikas›n›n uygu-land›¤› zamanlarda stok yönetiminde esnek olmal›d›r. Örne¤in artan maliyetlerinyans›t›lmas› için, ekonomik siparifl miktar› de¤ifltirilebilir. Di¤er yandan, hammad-de ya da yard›mc› malzeme darl›¤› üretimin kesilmesine yol açabilir. Stok darl›¤›n›gidermek için bir emniyet stokunun bulundurulmas› kaç›n›lmazd›r. Emniyet stokuayr›ca beklenmeyen talep de¤iflmelerini karfl›lamada da önemli üstünlükler sa¤lar.Optimum emniyet stok düzeyi, artan tafl›ma giderlerinin, potansiyel stok darl›¤›için ba¤lanan sermayenin f›rsat maliyetine eflit oldu¤u noktad›r. Artan tafl›ma gi-derleri, birim tafl›ma giderleri ile emniyet stokunun çarp›m›ndan oluflur.

SESM

=500100

= 5defa

ESM =SSP

C=

2 500*404

= 100birim*

ESM =2SPC


Stok Tutar›( Birim )

EkonomikSipariflMiktar›

N2N1Siparifl VermeNoktas›

fiekil 7.3

Ekonomik SipariflMiktar›n›nBelirlenmesi

Son zamanlarda birçok iflletme tam zaman›nda (just-in-time) stok yönetimineyönelmifltir. Buna yönteme göre, stoklar üretimin yap›laca¤› günün sabah› veya birönceki günün akflam› al›narak üretime verilir ya da müflteriye gönderilir ve böyle-ce stok tutma maliyeti azalt›l›r. Stoklar›n depoland›¤› alan ihtiyac› azal›r. Ayr›cayerlefltirme, bak›m gibi maliyetler de en aza indirilirken bozulma, çürüme gibi risk-leri de ortadan kald›r›l›r. Bu yolla stoklara ba¤lanan nakdin sistemden çekilmesi ifl-letmenin daha çok sat›fl yapmas›n› sa¤lar. Ancak bunun için kara, hava, deniz yol-lar›n›n (altyap›n›n) geliflmifl ve fiyatlar›n nispeten istikrarl› olmas› gerekmektedir.

Firmalarda stok yönetimi ile ilgili daha fazla bilgi almak için http://www.uzmantv.com/ko-nu/stok-yonetimi sitesinden yararlanabilirsiniz.

Optimum stok düzeyini belirleyen faktörler flunlard›r:• Her ürünün tahmini sat›fl miktar›, • Hammadde ve malzemeye kolayca ulafl›labilme, • Sat›c›n›n sevkiyat süresi,• Büyük al›mlarda peflin ödeme iskontosundan yararlan›lmas›. ‹flletme raflar›nda duran stoklar›n süresi uzad›kça bu stoklar›n iflletmeye para-

sal maliyetleri de artmaktad›r. Bu yüzden stok yönetiminde etkinlik aç›s›ndan afla-¤›daki noktalara özen gösterilmelidir:

• Sat›n alma ve depolama siteminin etkinli¤inin gözden geçirilmesi, • Her stok kaleminin kullan›m miktar› ve s›kl›¤› belirlenmesi,• Üretimde s›k ve yo¤un kullan›lan kalemleri daha s›k kontrol ederken önem-

siz kalemlerin periyodik kontrol edilmesi,• Sürümü a¤›r mallar›n ya da modas› geçmifl, çürümeye yüz tutmufl mallar›n

h›zla sat›lmas›, • Gerekti¤inde fason üretim imkânlar›ndan yaralan›lmas›,• Stoklar›n arka kap›dan ç›k›fl›n›n önlenmesi.

ÇALIfiMA SERMAYES‹ DÖNGÜSÜYüksek bir çal›flma sermayesi firmalar›n k›sa süreli yükümlülüklerini karfl›lamalar›-n› kolaylaflt›r›r. Bu da borçlanma kapasiteleri sayesinde iflas riskinin minimizasyo-nu anlam›na gelir. Böylece çal›flma sermayesi etkin olan firmalar sadece k›sa süre-li kârl›l›klar›n› de¤il, ayn› zamanda uzun süreli finansal performanslar›n› da art›r›r-lar (firma de¤eri maksimizasyonu). Çal›flma sermayesi yönetimi likit ve likit olma-yan varl›klar› kapsar ve nakit, alacak, stok ve nakit benzeri varl›klar›n uygun bir bi-leflimi olarak yap›land›r›l›r.

Tipik bir sanayi ve ticaret iflletmesinin k›sa süreli faaliyetleri afla¤›daki ifllem vekararlardan oluflur.

‹fllemler:• Hammadde sat›n al›nmas›,• Sat›n almada nakit ödeme,• Üretim süreci,• Sat›fl süreci,• Nakit tahsilat›.Kararlar:• Verilecek siparifl miktar›,• Borçlanma ya da nakit dengesinin düflürülmesi,• Üretim teknolojisinin seçilmesi,


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Çal›flma sermayesi döngüsü,üretim için harcanan nakdiniflletmeye kaç günde geridöndü¤ünü gösteren süredir.

• Peflin ya da vadeli sat›fl koflullar›n›n belirlenmesi,• Alacaklar›n tahsil edilmesi.‹flletme faaliyetlerinden ortaya ç›kan nakit girifl ve ç›k›fllar› vade uyumsuzlu¤u

ve kesin olmama riskini içerir. Hammadde al›m› için yap›lan ödeme ayn› andakibir sat›fl geliri ile çak›flmayabilir. Ayr›ca gelecekteki sat›fl ve maliyetler kesin bir fle-kilde bilinemez.

Hammadde stoklar›n›n firmaya ulaflmas› ile sat›fllardan do¤an alacaklar›n tahsiledildi¤i gün aras›nda geçen süre faaliyet çemberi ile ifade edilir. Nakit döngüsü isehammadde-malzeme için nakit ödeme günü ile alacaklar›n nakit olarak tahsil edildi-¤i gün aras›nda geçen süreyi kapsar. Faaliyet döngüsü, finansal analiz bölümündebelirtildi¤i gibi stok devir süresi ile alacak tahsil süresinden oluflur. Nakit döngüsüise nakit ödeme ve nakit tahsilat› aras›ndaki süreyi kapsar. Di¤er bir ifade ile:

Nakit Döngüsü= Faaliyet Döngüsü - Borç Ödeme Süresi’dir.

Faaliyet çemberi ve nakit dönüflüm süresinin ölçülmesi bir örnek üzerinde gös-terilebilir.

CB iflletmesinin bilanço ve gelir tablosunun seçilmifl kalemleri afla¤›daki gibidir:31.12.2009 31.12.2010

Haz›r De¤erler 150.000 150.000Menkul K›ymetler 135.000 150.000Ticari Alacaklar (net) 480.000 600.000Stoklar 600.000 900.000Toplam Dönen Varl›klar 1.365.000 1.800.000Net Duran Varl›klar 1.080.000 1.200.000Ticari Borçlar 225.000 300.000Net Sat›fllar 3.210.000 3.450.000Sat›fllar›n Maliyeti 2.305.200 2.460.000Faaliyet çemberi ve nakit dönüflüm süresinin belirlenebilmesi için stok devir

süresinden bafllayarak ilgili oranlar› hesaplayal›m:

i.

ii.

iii. Ortalama Borçlar =225.000 + 300.000

2= 262.500

Borç Deviir Hızı =Satışların MaliyetiOrtalama Borçlar

=2.460..000262.500

= 9,37

BorçÖdemeSüresi =3659,37

= 39gün

Ortalama Alacaklar =480.000 + 600.000

2= 540.000

Alacakk Devir Hızı =KrediliSatışlar

Ortalama Alacaklar=

3.4450.000540.000

= 6,4

Alacak TahsilSüresi =3656,4

= 57 ggün

Ortalama Stok =600.000 + 900.000

2= 750.000

Stok Devir Hıızı =Satışların Maliyeti

OrtalamaStok=

2.460.0007500.000

= 3,28

Stok DevirSüresi =3653,28

= 111gün


Faaliyet Döngüsü,hammadde stoklar›n›nfirmaya ulaflmas› ilesat›fllar›ndan do¤analacaklar›n tahsil edilmesiaras›nda geçen süredir.

Nakit Döngüsü, hammaddeal›mlar› için ödemeninyap›lmas› ile sat›fllar›ndando¤an alacaklar›n tahsiledilmesi aras›nda geçensüredir.

Yukar›daki hesaplamalardan sonra faaliyet döngüsü ve nakit dönüflüm süresiafla¤›daki gibi hesaplanabilir:

Faaliiyet Döngüsü=Stok Devir Süresi+Alacak Devir Süresi=111+57=168 gün

Nakit Dönüflüm Süresi=Faaliyet Döngüsü-Borç Ödeme Süresi=168-39=129 gün

Ortalama bir iflletmenin bir y›ll›k çal›flma döneminde döngüyü üç defa tamamla-mas› gerekti¤i düflünüldü¤ünde sürenin 150 günün alt›nda olmas› gerekir (360/3 =120 gün). Örne¤imizdeki iflletmenin faaliyet döngüsü ve buna ba¤l› olarak nakitçemberi nispeten yüksektir.

Nakit ak›fl› süreci, faaliyet döngüsü ve nakit döngüsünden oluflur. Nakit giriflle-ri ile nakit ç›k›fllar› aras›ndaki zaman bofllu¤u k›sa süreli finansal kararlara dayan›r.Bu da faaliyet döngüsü ile borç ödeme döneminin süresi ile ilgilidir. Söz konusuzaman aral›¤› borçlanma ile finanse edilebilece¤i gibi menkul k›ymetler fleklindelikidite rezervi tutulmas› ile de karfl›lanabilir.

ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N OPERASYONEL ETK‹NL‹⁄‹ Çal›flma sermayesi yönetiminin belirlenmesinde her fleyden önce sektörün ya dafaaliyet alan›n›n temel belirleyici oldu¤u vurgulanmal›d›r. Ayr›ca faaliyet bölgeleri-nin ve bu bölgelerin geliflme düzeylerinin önemi de unutulmamal›d›r. Özellikleçokuluslu flirketler büyük miktarlarda sat›n alma sayesinde sat›c›lar›yla pazarl›k ya-parak maliyeti düflürme avantaj›na sahiptirler. Çok uluslu flirketlerde çal›flma ser-mayesinin azaltmas›nda operasyonel tedarik zincirlerine ba¤l› farkl› yollar›n kulla-n›lmas› temel karakteristiktir.

Çal›flma sermayesine ba¤l› nakit ihtiyac›n›n azalt›lmas› ve nakit dönüflümününh›zland›r›lmas› etkin bir çal›flma sermayesi yönetimini gerektirir. Çal›flma sermaye-si yönetiminin etkinlefltirilmesi afla¤›daki flekilde özetlenebilir:


Çal›flma sermayesininetkinli¤i, nakit döngüsününçabuklaflt›rma ve çal›flmasermayesine ba¤l› nakitihtiyac›n› azalma ilesa¤lan›r.

fiekil 7.4

Müflteri KrediPolitikalar›n›nDe¤ifltirilmesi

Do¤ru StokDo¤ru YerPolitikas›

Sat›c›lar ‹leSat›n Alma

Müzakereleri

KrediKurumlar› ile

‹liflkilerinGelifltirilmesi

AlternatifFinansman

ModellerininGelifltirilmesi

Stok ve NakitKontrol

ModellerininUygulanmas›

Ödeme veTahsilatlardaGecikmeninMinimumK›l›nmas›

OtomatikAlacak Tahsil

SüreciNakit

Döngüsü = AlacakTah. Sür. + StokDevir Sür. - Borç

Ödeme Sür.

Alacaklar›nFinansman›

Çal›flma SermayesiYönetimininEtkinlefltirilmesi veLikiditeninMaksimizasyonu

Çal›flma sermayesinin etkinli¤i baz› çokuluslu flirketlerde faaliyet süreci ya dastoklar azalt›larak gerçeklefltirebilir. Çal›flma sermayesi de¤er zincirleri afla¤›dakiflekilde görülmektedir.

Sat›c›lar ile ödeme flartlar› konusundaki görüflmelerde ödeme süresinin uzat›l-mas› ya da kredi limitinin art›r›lmas› çal›flma sermayesinin daha etkin kullan›lmas›-n› ve sat›fllar›n artmas›n› sa¤lar.

‹flletmenin ihtiyaç duydu¤u çal›flma sermayesinin dönemsel tutar›n› belirleme-de standart yaklafl›mlar kullan›labilir. Standart tutar iflletmenin k›sa vadeli baflar›s›ve finansal gücü için önemli bir avantaj sa¤lar. Gelifltirilecek f›rsatlar›n analizi, fonak›m› ve çeflitli alanlardaki ürün ve varl›klar›n de¤erlendirilmesini gerektirir.

Çal›flma sermayesi tutar›n›n belirlenmesi hakk›nda örneklere Ali Bülent Pamukçu’nun Fi-nansal Yönetim (Der Yay›nevi, 1999) kitab›ndan (318-324) ulaflabilirsiniz.

Çal›flma sermayesine ba¤l› operasyonel maliyetlerin azalt›lmas›n› üç temel fak-tör belirler: alacak tahsil süresi, borç ödeme süresi ve stok devir süresi. Alacak veödemelerin uyumlaflt›r›lmas› ticaret ve sanayi iflletmelerinde ortak faaliyeti olufltu-rur. Sanayi iflletmelerinde ise üretim süreci ve stok devir süresinin ayr›ca de¤erlen-dirilmesi gerekmektedir.

‹flletmenin finansman kaynaklar›na ulaflmada s›k›nt› yaflamas› ile çal›flma sermayesi etkin-li¤i aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?

ÇALIfiMA SERMAYES‹ YETERL‹L‹⁄‹N‹N ANAL‹Z‹Çal›flma sermayesi yönetimi firman›n tam kapasitede çal›flabilmesi, üretimin kesin-tisiz olarak devam edebilmesi, ifl hacmini geniflletebilmesi, faaliyet riskini azaltma-s›, kredi de¤erlili¤ini art›rmas›, iflas riskini azaltmas› ve faaliyetlerini kârl› ve verim-li bir flekilde yürütebilmesi için gereklidir.

Çal›flma sermayesinin düzeyini belirleyen faktörler afla¤›da özetlenmektedir:• ‹flletmenin niteli¤i, faaliyette bulundu¤u sektör,• Üretim süresi veya sat›lacak mallar›n tedarik süresi,• Sat›lacak mallar›n birim maliyeti,• ‹flletmenin sat›fl hacmi,• Sat›n alma ve sat›fl koflullar›,• Stok devir h›z›,


Müflteri hizmetlerinin artt›r›lmas›Yeni da¤›t›m kanallar›n›n oluflturulmas›

Sermaye maliyetinin azalt›lmas›Marjlardaki erimenin azalt›lmas›Sermaye yap›s›n›n optimizasyonuSat›l. mal maliyet. azalt›lmas› (tafl›ma,depolama ve süreç ve da¤. maliyetleri)

Süreç tahminiMüflterilerden tahsilatSat›c›lara ödeme

Fiziksel varl›k performans›n›ngelifltirilmesiSat›fl ve geri kiralamaFason üretim

Sabit Serm.

Çal›flma Serm.

Yat›r›lan Serm.

Hissedar De¤eri

Kârl›l›k

Maliyetler

Gelir

fiekil 7.5

Etkin Çal›flmaSermayesi ileHissedar De¤erininGelifltirilmesi

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

• Alacak devir h›z›,• Dönen varl›klar›n de¤er kaybetme olas›l›¤›,• Konjonktürel hareketler,• Sat›fllar›n belirli ay veya mevsimlerde yo¤unlaflmas› ya da y›la düzenli da¤›l-

mas›,• Örgütsel yap› ve üretim teknolojisi.Yeni bir iflletmenin faaliyete geçebilmesi için duran varl›k yat›r›mlar›n› tamam-

lam›fl olmas› yeterli de¤ildir. ‹flletmenin faaliyete bafllarken üretim için gerekli stok-lar›n sat›n al›nmas›, iflçilik ve genel üretim giderlerinin ödenmesi ve ayr›ca genelyönetim giderlerinin ödenebilmesi için gereklidir.

‹flletme sermayesi yetersiz olan firmalar faaliyetlerini baflar›yla sürdüremez, sektördekikârl› yat›r›m f›rsatlar›n› de¤erlendiremez, üretim ve sat›fl faaliyetlerinin aksamas› halindeise faaliyet riski ile karfl› karfl›ya kal›rlar.

Çal›flma sermayesinin yetersizli¤ini belirlemede afla¤›daki göstergelerden yarar-lan›labilir:

• Dönen varl›klar›n k›sa süreli borçlar› karfl›layamamas›,• Borçlar›n zaman›nda ödenememesi,• Yetersiz stok ile çal›fl›lmas›,• Vade fark› gelirlerinden yararlan›lamamas›,• Uygun koflullarda girdi sa¤lanamamas›,• De¤iflen pazar koflullar›na zaman›nda uyum sa¤lanamamas›,• ‹flletme ile ilgili kamuoyunda olumsuz haberler yay›nlanmas›,• Borsaya kay›tl› firmalar›n hisse senedi fiyatlar›n›n de¤er kaybetmesi.Çal›flma sermayesinin yetersizli¤ine neden olan faktörler; afl›r› maliyet art›fllar›

nedeniyle kronik hale gelen zararlar, hesaps›z duran varl›k yat›r›mlar›, sat›fl fiyatla-r›na yeterli kâr marj›n›n eklenememesi, girdi fiyatlar›ndaki art›fllar, yüksek faizoranlar› üzerinden borçlanmalar, sektördeki teknolojik geliflmelere uyum sa¤lana-mamas› ve hatal› kâr da¤›t›m politikas› olarak özetlenebilir.

Ekonomik durgunlu¤un müflterilerin ödeme güçleri üzerinde yapt›¤› olumsuzetkiler sonucu flüpheli alacaklar›n artmas›, firmalarda iflletme sermayesi ihtiyac›n›fliddetlendirmektedir. Enflasyonun, çal›flma sermayesi ihtiyac›n› artt›rd›¤› söylene-bilir. Enflasyonun türü de bu gereksinimin fliddetini etkilemektedir. Talep enflas-yonu dönemlerinde firmalar›n artan çal›flma sermayesi gereksinimi daha ›l›ml› öl-çülerde kalabilmektedir. Ancak, maliyet enflasyonunun fliddetlendi¤i dönemlerdefirmalar›n günlük ola¤an faaliyetlerini yürütebilmek ve ödemelerini zaman›nda ya-pabilmek için ihtiyaç duyduklar› nakit tutar› artmaktad›r.

Enflasyonun çal›flma sermayesi ihtiyac›na etkisi ilgili olarak Öztin Akgüç’ün Finansal Yö-netim (Ankara, 1998) kitab›ndan (s. 208-209) yararlanabilirsiniz.

‹flletme yeteri kadar nakit oluflturamazsa k›sa süreli yükümlülüklerini yerine ge-tiremez, ücret ve maafllar ödenemez ve günlük operasyonlar nedeniyle teknik aç›-dan baflar›s›z olur. Di¤er taraftan yüksek fonlarla donat›lm›fl iflletmelerin kârl›l›¤›n-da da bir azalma olaca¤› göz ard› edilmemelidir. Bu nedenle dönen varl›klar›n top-lam varl›klara oran› önemli bir ölçü olarak al›nmal›d›r. Çeflitli iflletmeler için sabitoranlar bulunmamakla birlikte, baz› sektörlere iliflkin uygun dönen varl›k toplamvarl›k oranlar› afla¤›da verilmifltir:


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sektörler Oran (%)Otel-motel 20Elektrik da¤›t›m flirketleri 30Alüminyum ve gemicilik 35Demir-çelik ve kimyasallar 45Tekstil 65Ticaret iflletmeleri 85Düflük bir çal›flma sermayesi iflletme varl›¤›n› tehdit ederken, gere¤inden fazla

bir çal›flma sermayesi de iflletmenin kârl›l›¤›n› olumsuz etkiler. Faiz oranlar›n›n nis-peten yüksek oldu¤u 90’l› ve 2000’li y›llar›n bafl›nda iflletmeler yüksek faiz gelirle-ri ile kârl›l›¤› dengeleyebiliyordu. Ancak faiz oranlar›ndaki düflüfller repo gelirleri-ne de yans›yarak likiditenin alternatif getirisini önemli ölçüde azaltm›flt›r.

Afl›r› yüksek çal›flma sermayesi afla¤›daki göstergelerden anlafl›labilir:• Duran varl›klara afl›r› yat›r›m,• Stoklar›n üretim ve sat›fl sürecine uyarlanamamas›,• ‹flletmenin kredibilitesinin düflük olmas›,• Güçlü bir sermaye imaj›n›n avantaj kabul edilmesi,• Alacak tahsil süresinin yüksek olmas›.

Finans yöneticisi etkin bir likidite planlamas› ile özellikle alacak, stok ve nakit de¤erlereyat›r›mlar› optimal bir düzeyde tutmal›d›r.

Finans yöneticisi, afla¤›da belirtilen konular üzerinde durarak; iflletmenin çev-resi ile uyum sa¤lar ve ayn› zamanda iflletmenin pazar de¤erini olumlu yönde et-kileyebilir:

• Tam kapasitede kesintisiz bir üretimin sürdürülebilmesini güvenceye almak,• De¤iflen pazar koflullar›nda risk ve getiri dengesini sürdürülebilmek, • Para ve sermaye piyasalar›nda yat›r›m f›rsatlar›n› de¤erlendirmek, • ‹flletmenin genel kredibilitesini art›r›c› finansal önlemleri almak, • Kredi kurumlar› ile iliflkileri gelifltirerek, ihtiyaç durumunda kredi limitlerini

kullanmak.

ÇALIfiMA SERMAYES‹NE YATIRIM POL‹T‹KASI Finans yöneticisinin riske karfl› tutumu çal›flma sermayesinin düzeyinde önemli roloynamaktad›r. Atak bir politika çal›flma sermayesinin yüksek riskli olmas›na yolaçarken, ihtiyatl› bir tutum çal›flma sermayesi riskini en aza indirir. Ayr›ca bu iki uçdavran›fl›n aras›nda normal düzeyde risk üstlenerek de çal›flma sermayesi yöneti-mi mümkündür. Çal›flma sermayesi politikalar› fiekil 7.6’da görülmektedir.

Atak Çal›flma Sermayesi Politikas›: Dönen varl›klara daha az yat›r›m yap›larak,likiditenin düflük tutulmas› ve risk düzeyinin art›r›larak dönen varl›k yap›s›n›noluflturulmas›d›r.

‹htiyatl› Çal›flma Sermayesi Politikas›: Dönen varl›klara daha fazla yat›r›m yap›-larak, likiditenin yüksek tutulmas› ve risk düzeyinin düflürülerek varl›k yap›s›n›noluflturulmas›d›r.

Normal Çal›flma Sermayesi Politikas›: Bu iki yaklafl›m›n ortas›nda, “optimum”düzeyi hedefleyen politikad›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E TAtak Çal›flma Sermayesipolitikas› dönen varl›klarayat›r›mlar›n azalt›lmas›,likiditenin düflük tutulmas›ve risk düzeyinin art›r›larakdönen varl›k yap›s›oluflturulmas›d›r.

‹htiyatl› Çal›flma Sermayesipolitikas›, dönen varl›klarayap›lan yat›r›mlar›nartt›r›lmas›, likiditenindüflük tutulmas› ve riskdüzeyinin art›r›larak dönenvarl›k yap›s›n›noluflturulmas›d›r.

fiekilde görülen yat›r›m politikala-r›nda, sat›fllar›n düzeyine göre farkl›dönen varl›k ile çal›fl›lmaktad›r. Ya-tay eksene en yak›n olan atak politi-kada dönen varl›klar en az düzeydeiken, dikey eksene yak›n olan ihti-yatl› politikada ise en yüksek tutardadönen varl›k ile sat›fllar desteklen-mektedir. Normal politika olarak ad-land›r›lan çal›flma sermayesi yat›r›mpolitikas› ise her ikisi politika aras›nda yer almaktad›r.

ÇALIfiMA SERMAYES‹N‹N F‹NANSMANIÇal›flma sermayesi yönetiminde atak bir politikan›n izlenmesi durumunda k›sa va-deli borçlar yüksek oranda kullan›l›rken ihtiyatl› bir politika izlendi¤inde uzun va-deli borçlanma tercih edilir.

K›sa vadeli borçlanma, vadesi doldu¤unda yenilenme riski tafl›r. Bununla birlikte iflletmekârl›l›¤›na daha çok katk› sa¤lar.

K›sa ve uzun vadeli borçlanma ile ilgili farkl›l›klar afla¤›daki gibi s›ralanabilir; 1. Uzun vadeli borçlara oranla k›sa vadeli borçlanmak daha h›zl› ve kolay ger-

çeklefltirilir. Bankalar›n kredi kapasitesi s›n›rl› oldu¤u için daha detayl› arafl-t›rma ve de¤erlendirme yaparlar. Ayr›ca uzun vadeli borçlanabilmek için ifl-letme sermayesi yönetiminden ziyade gelifltirilen projeler önem kazan›r.

2. Konjonktürsel nedenlerle sermaye ihtiyac› ortaya ç›kt›¤›nda uzun vadeliborçlanma tercih edilmez.

3. Uzun vadeli borçlar›n maliyeti k›sa vadelilere göre daha yüksektir. Ayr›ca borç-lar›n vadesinden önce geri ödenmesi de kolay de¤ildir. Nihayet uzun vadeliborçlanma kat› flartlara tabidir. ‹flletmenin esnekli¤ini olumsuz etkileyebilir.

4. Geliflmekte olan ülkelerde uzun vadeli kredi olarak kullan›labilir fonlar ye-tersiz oldu¤undan bu krediler daha çok büyük ölçekli firmalara ve kârl›l›¤›yüksek olan projelere kulland›r›l›r.

Çal›flma sermayesinin finansman› konusunda dengeli finansman ihtiyatl› finans-man ve atak finansman stratejisi olmak üzere üç temel strateji yer al›r. Söz konusustratejiler s›ras›yla afla¤›da aç›klanmaktad›r.

Dengeli Finansman Stratejisi: Duran varl›klar ile çal›flma sermayesinin sürekli-lik gösteren k›sm› uzun vadeli kaynaklarla, dalgalanan bölümü ise k›sa vadeli kay-naklarla finanse edilir. Çal›flmasermayesini oluflturan varl›kla-r›n tutarlar›nda dalgalanma ol-mad›¤›nda k›sa vadeli kaynakkullan›l›r. Nispeten yüksek ma-liyeti nedeniyle iflletme kârl›l›-¤›n›n düflük gerçekleflmesineneden olabilir.


fiekil 7.6

‹htiyatl›

Normal

At›lgan

Çal›flma SermayesiPolitikas›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Dengeli FinansmanStratejisi, çal›flmasermayesinin süreklilikgösteren k›sm›n›n ve duranvarl›klar›n uzun vadelikaynaklarla, çal›flmasermayesinin dalgalananbölümünün ise k›sa vadelikaynaklarla finanseedilmesidir.

fiekil 7.7

K›sa VadeliFinansman

Uzun VadeliFinansman

Zaman

Sabit Varl›klar

Sürekli Çal›flma

Sermayesi

Dalgalanan Çal›flmaSermayesi

DengeliFinansmanStratejisi

‹htiyatl› Finansman Stratejisi:‹flletme varl›klar›n›n tamam› uzunvadeli kaynaklarla finanse edilir.Planlama aç›s›ndan önemli bir üs-tünlü¤e sahip olmakla birlikteuzun vadeli kaynak maliyetleri vede¤iflen pazar koflullar›na uyarla-namamas› nedeniyle ülkemizdeuygulanmas›n›n özellikle küçük veorta boy iflletmeler aç›s›ndan

önemli sak›ncalar› vard›r. Çünküuzun vadeli fonlaman›n maliyeti k›sa vadeliye göre daha yüksektir. Ayr›ca uzunsüreli fonlaman›n›n yetersiz oldu¤u geliflen pazarlarda uygulama güçlü¤ü bulun-maktad›r.

Atak Finansman Stratejisi: Du-ran varl›klar›n uzun vadeli kaynak-larla, dönen varl›klar›n k›sa vadelikaynaklarla finanse edilmesidir.Di¤er stratejilere göre riskli ol-makla birlikte, iflletmenin büyü-yen pazar ve artan konjonktür or-tam›nda kârl›l›¤›n› art›rabilmesineimkan tan›r. Yüksek konjonktürdönemlerinde k›sa vadeli fonla-

man›n esnekli¤inden yararlan›laraközkaynak kârl›l›¤›n›n artmas›n› ve bunun da iflletmenin piyasa de¤erine yans›ma-s›n› sa¤lar.

‹flletme finans› temel prensibine göre dönen varl›klar›n k›sa süreli kaynaklarladuran varl›klar›n ise uzun süreli borçlar ve öz kaynaklarla finanse edilmesi gere-kir. Bu kural›n yerine getirilmemesi durumunda iflletme faaliyetlerinde karfl›lafl›la-bilecek riskler de artar.

Ekonomik durumun kötüye gitmesi, kredi kurumlar›n›n finansal yap›lar›n›n bo-zulmas› nedeniyle kredi kanallar›n› daraltarak k›sa vadeli fonlama için ayr›lan tu-tarlar› azalt›r. Özellikle son y›llarda oldu¤u gibi iflletmelerin finansal yap›lar›n›n bo-zulmas›, kredi kurumlar› aç›s›ndan kredibilite incelemelerinde baflar›l› firmalar›nsay›s›n› azaltmakta bu da k›sa vadeli borçlanmalar›n yenilenmesini olumsuz etki-lemektedir.

K›sa vadeli kredilerin üstünlü¤üne ra¤men iflletmeler normal ortam ve flartlardauzun vadeli borçlanmay› tercih ederler. Çünkü k›sa vadeli borçlar›n yüksek risk ta-fl›mas› firma yöneticilerini planlama aç›s›ndan olumsuz etkiler. Uzun vadeli borç-lar›n faiz oranlar› genellikle sabittir, oysa k›sa vadeli borçlar›n faizi de¤iflir

Fiyat istikrar›n›n sa¤lanamad›¤› bir ülkede firmalar›n çal›flma sermayesinin ne flekilde et-kilenece¤ini tart›fl›n›z?

ÇALIfiMA SERMAYES‹ ‹HT‹YACININ BEL‹RLENMES‹‹flletmelerde finans yöneticilerinin önemli görevlerinden biri de sermaye ihtiyac›-n›n do¤ru belirlenmesidir. ‹flletmelerde ihtiyaç duyulan sermaye, ortam ve flartlara



Zaman

Sabit Varl›klar


Sermayesi

Dalgalanan Çal›flm

a

SermayesiPazarlanabilir S

enetler

fiekil 7.8

‹htiyatl›FinansmanStratejisi

‹htiyatl› finansmanstratejisi, ‹flletmevarl›klar›n›n tamam›n›nuzun vadeli kaynaklarlafinanse edilmesidir.



Zaman

Sabit Varl›klar


Sermayesi

Dalgalanan Çal›flm

a

Sermayesi

fiekil 7.9

AtakFinansmanStratejisi

Atak finansman Stratejisi,iflletmenin sabitvarl›klar›n›n uzun vadelikaynaklarla, dönenvarl›klar›n›n ise k›sa vadelikaynaklarla finanseedilmesidir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

göre de¤iflir. ‹flletme faaliyetlerinin niteli¤ine, ölçe¤ine ve kullan›lan finansal tek-niklere göre de¤iflmekle birlikte sermaye ihtiyac›n› belirleyen faktörler afla¤›dakigibi s›ralanabilir:

• Ortalama stoklar,• Y›ll›k sat›fllar,• Y›ll›k genel giderler,• Brüt ve net kâr marj›,• Sat›c›lara ödeme süresi,• Müflterilere sunulan ödeme süresi,• Mevsimsel ve konjoktürel de¤iflmeler.Bu faktörler göz önünde bulundurularak çal›flma sermayesi ihtiyac› belirlenir.

Finans yöneticisi, her fleyden önce yat›r›labilecek fonlar›n tutar›n› ve bu fonlar›n nekadar süre ile ba¤lanabilece¤ini belirlemelidir.

Mallar›n üretimi, stoklanmas› ve sat›lan mal bedelinin tahsili uzun zaman ald›¤›ndan, ser-maye likit hale gelmeden önce günler ya da haftalarca ba¤l› kal›r. Ba¤l› kal›fl süresi artt›k-ça çal›flma sermayesi gereksinmesi de artar.

‹flletmenin yaklafl›k nakit gereksinmesi afla¤›daki formül ile hesaplanabilir:

Nakit gereksinimi= Günlük Giderler ∗ Sermayenin Ba¤l› Kal›fl Süresi

Örnek:Üretimde kullan›lan günlük sermaye :T47.000 Hammadde ve malzeme ortalama stok süresi :20 günMamullerin ortalama stok süresi :40 günKredili sat›fllarda ödeme süresi :50 gün

Bu koflullar alt›nda, sat›fllar yoluyla paran›n iflletmeye geri dönmesi 110(20+40+50) gündür. Bu durumda çal›flma sermayesi ve nakit gereksinimi afla¤›da-ki gibi hesaplanabilir;

Nakit Gereksinimi=47.000 ∗ 1100=T5.170.000

Buna göre; 110 gün geçtikten sonra, günlük döner sermaye gereksinimi sat›fl-lardan yap›lan tahsilâtlarla karfl›lanabilir. Nakit giriflleri ile nakit ç›k›fllar› aras›ndazamansal aç›dan büyük bir uyum olmas› halinde, firma nispeten düflük bir nakitdüzeyi ile çal›flabilir. Bununla birlikte, finans yöneticisi nakit tutarlar›n›, nakit ge-reksinimini, bunun yönünü ve kayna¤›n› do¤ru tahmin etmelidir. Söz konusu ve-rilerin hem k›sa, hem de uzun vadeli olarak düflünülmesi gerekir. Tahmin; finansyöneticisi, en uygun zamanda fonlama, borçlar› geri ödeme ve hesaplar aras›ndatransfere yard›mc› olur.

ÇALIfiMA SERMAYES‹: KÂRLILIK VE R‹SK K›sa süreli borçlarla uzun süreli fonlama, iflletmelerde likidite aç›s›ndan yüksekrisk tafl›r. Bir iflletme mevsimlik ya da geçici bir mal almak istedi¤inde bunu k›sasüreli borçlarla finanse eder. K›sa süreli borç iflletmeye esneklik sa¤lar. Di¤er taraf-tan firman›n devaml› nitelikteki varl›klar›n›n öz sermaye ve uzun süreli borçlarla fi-nanse edilmesi gerekti¤i finansal analiz ve planlama bölümünde belirtilmifltir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Çal›flma sermayesindekârl›l›k ve risk yat›r›m ilefinansman politikas›ndakide¤iflimlerden etkilenir.

‹flletme sermayesi yönetimi, risk ve kârl›l›k aras›nda uygun bir dengenin kurul-mas›n› gerektirir. Çal›flma sermayesinin at›l kalmas› kârl›l›¤›n azalmas›na yol açar-ken, iflletme sermayesi aç›¤› da iflletmenin borçlar›n› ödeyememe riskini ortaya ç›-kar›r. Normal pazar flartlar›nda, dönen varl›klar›n sa¤lad›¤› kazanç, duran varl›kla-ra oranla düflüktür. Genel finansman politikas›nda oldu¤u gibi çal›flma sermayesi-ne yat›r›m politikas› da iflletmenin kârl›l›¤›n› ve riskini etkiler.

Çal›flma sermayesinin finansman›nda daha fazla k›sa vadeli kaynaklara yönelmek iflletme-nin riskini artt›r›rken, finansman maliyetlerinin düflmesi nedeniyle kârl›l›¤›n› da artt›r›r.Toplam varl›klar de¤iflmezken çal›flma sermayesine daha fazla yat›r›m, iflletmenin riskiniazalt›rken, kârl›l›¤›n› da düflürür.

Finans yöneticisi, üretim ya da kredili sat›fl süresi boyunca riskleri minimum k›l-mak amac›yla kredili sat›fllar›n ödenmemesi ve sermaye ba¤lama maliyetleriniazaltarak, s›n›rlay›c› bir kredi politikas› izlemeyi tercih edebilir. Aksine pazarlamayöneticisi ise liberal bir sat›fl politikas› izlemeyi tercih ederek, uzun ödeme süresive olabildi¤ince fazla sat›fl ilkesiyle maksimum sat›fl amac›na ulaflmay› isteyebil-mektedir. Böyle bir çeliflkinin olmas› halinde kuflkusuz iflletmenin üst hedefleri gö-zetilerek politika belirlenir.

Basit bir örnek üzerinde aç›klarsak AB iflletmesinin stoklar› domates, patates,so¤an ve baharattan oluflmakta ve bir parti üretim için T10.000’lik bir ödemeyi ge-rektirmektedir. Bir hafta içinde iflletme bu stoklar› üretime dönüfltürerek, sat›fl›n›gerçeklefltirmekte ve onu takip eden hafta da müflteri çekleri firmaya ulaflmaktad›r.Sat›lan T10.000 de¤erindeki stoklar›n paraya dönüfltürülmesi ya da tahsilât› ifllet-melerin tahsilât etkinli¤ine göre de¤iflir. Bu süreci h›zland›rmak yerine iflletme üre-tilen mallar› stoklar›nda tutarsa çal›flma sermayesi stoklara ba¤lanan paran›n mali-yeti yüzünden baflar›l› yönetilemez. ‹flletme üretti¤i mallar› bekletmeden ne kadarerken müflterilere satarsa tahsilât› da onunla orant›l› olarak h›zland›r›lmakta ve ye-ni bir parti üretim için hammadde sat›n alma süreci de öne al›nmaktad›r. Sat›c›laraödeme vadeleri doldu¤unda firma stoklar› ya da mamul maddeyi hala depolar›ndatutuyorsa sat›c›lara ödemelerde de problemle karfl›lafl›r. Bu durum müflteri ödeme-leri aç›s›ndan da irdelenebilir. Müflteriler ödemeleri zaman›nda yapamazsa sat›c›la-ra ödemelerde yine problem yaflan›r ve iflletmenin maliyetleri artar.

F‹NANSAL KR‹ZLER‹N ÇALIfiMA SERMAYES‹NEETK‹LER‹2008 y›l›ndaki finansal performans incelendi¤inde çal›flma sermayesinin krizdenönemli derecede etkilendi¤i görülür. Ancak krizin etkileri çal›flma sermayesi ile s›-n›rl› de¤ildir. Azalan talep müflterilerin ödemede gecikmesi veya ödeyememesizincir sat›fl ma¤azalar›n›n sat›fl performanslar›ndaki azalma ya da baflar›s›zl›klar›birçok iflletmenin finansal tablolar›n› olumsuz etkilemifltir. Böylece alacaklar›n› tah-sil etmede zorlanan firmalar›n borç ödemede likit kaynak sorunu yaflad›klar› anla-fl›lmaktad›r. Bu zor durumu aflmada temel görev iflletmelerin finans yöneticilerinedüfler.

Finansman politikalar›n›n de¤ifltirilerek, ödeme ve tahsilât al›flkanl›klar›n›n ye-niden yap›land›r›lmas›, böylece flirketin gelir ve büyüme hedeflerinin yenidenoluflturulmas› gerekir. K›saca, çal›flma sermayesinin kapsaml› bir yaklafl›m ile irde-lenerek, fonlama maliyetlerinin azalt›lmas›, nakit ak›m sürecinin h›zland›r›lmas› veiflletmenin ödemeler sisteminin tekrar eski pozisyonuna getirilmesi gerekir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Çal›flma sermayesi yönetiminde nakit yönetimine özel önem verilmesi iflletme-de gereksiz at›l likiditeye yer verilmeyen politikan›n izlenmesi önemlidir. Döviz,pay senetleri ve vadeli ifllem pozisyonu olan iflletmelerin belirsizliklere karfl› ko-runma (hedge) amaçl› ifllem yapmalar›; günlük nakit harcamalar›n› aksatmadan ay-n› zamanda dönemsel nakit planlar› yapmalar› gerekir.

Özellikle finansal dalgalanmalar›n oldu¤u dönemlerde iflletmelerin çal›flma ser-mayesi ile ilgili iflletmelerin optimal planlar›n›n olmas› önem kazan›r.

Finansal kriz hakk›nda tan›mlay›c› bilgilere http://www.ekodialog.com/Konular/finansal-kriz-nedir.html sitesinden ulaflabilirsiniz

Çal›flma sermayesinin yönetiminde iflletmelerin bütçe al›flkanl›¤›n› oluflturmas›nakit bütçesi ve likidite planlar› ile dönemsel likidite aç›k ve fazlar›ndan kaç›nma-lar› gerekir. Türkiye’de ihracata yönelmifl firmalar›n nakit finansman›nda alternatiffinansman kaynaklar›ndan yararlanmalar› mümkündür. Bu amaçla Eximbank kay-naklar›ndan ve prefinansmandan yararlan›labilir.

Çal›flma sermayesinin gelifltirilmesi iflletmenin finans pazarlama muhasebe veüretim departmanlar› aras›nda koordinasyonu da dikkate almal›d›r.

Bir iflletme içinde s›f›r ile en yüksek seviye aras›nda sürekli nakit ak›fl› gerçek-leflir. Nakit ak›fl›n›n ba¤›ms›z ölçülmesi ve de¤erlendirilmesi “benchmark”(k›stas)kullan›larak en erken ve en genç ödeme zamanlar›n› belirlemesi iflletmede kulla-n›lacak k›sa, orta, uzun vadeli kaynaklar›n yeterlili¤ini de kendili¤inden sa¤lar.Kaynaklar aras›nda vade aç›s›ndan geçici transferler iflletmenin toplam kaynak ih-tiyac›n› azalt›r, çal›flma sermayesi yönetimini etkinlefltirir.

Pazar flartlar› sürekli de¤iflirken iflletmelerin ayakta kalmalar› için sektör ortala-mas› yerine en iyi performans sa¤lam›fl bir firmay› kendine örnek almas› pazar dal-galanmalar›na karfl› korurken, likiditeleri sayesinde yeni f›rsatlar› da de¤erlendir-melerine olanak verir.

Son finansal krizde ortaya ç›kan likidite dar bo¤az› düflük likidite ile çal›flan fir-malar›n olumsuz etkilendi¤ini göstermifltir. Yeni k›sa vadeli kaynak aray›fl›ndakifirmalar yüksek maliyetlerle karfl›laflt›lar. Kriz öncesi iflletmeler daha çok tahsilât›art›rarak çal›flma sermayesi gelifltirmek isterken kriz süresince ve sonras›nda borçödemeleri önem kazand›. Sat›c›larla likidite art›r›c› çabalar görüflülürken özellikleiflletme aç›s›ndan stratejik önemi olmayan sat›c›larla pazarl›klarda yüksek risklerlekarfl›lafl›ld›. Bu da çal›flma sermayesinin maliyetini artt›rm›flt›r.

Ekonomide yaflanan bir kriz durumunda çal›flma sermayesinde nas›l de¤ifliklikler olaca¤›-n› düflünüyorsunuz?


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7


Çal›flma sermayesi kavram›n› tan›mlamak.Çal›flma sermayesi iflletmelerin faaliyetlerini sür-dürebilmeleri için kullan›lan, k›sa sürede parayadönüflme özelli¤ine sahip varl›klara yap›lan yat›-r›mlard›r. Çal›flma Sermayesi dönen varl›klar top-lam›n› ifade eden brüt çal›flma sermayesi olarakda görülebilir. Net çal›flma sermayesi ise cari ak-tiflerden cari borçlar›n ç›kar›lmas›yla ulafl›lan de-¤erdir. Duran varl›klardan farkl› olarak çal›flmasermayesi genellikle bölünebilir niteliktedir. Biry›ldan k›sa vadeli ve likiditesi yüksektir. Çal›flmasermayesi; sürekli çal›flma sermayesi, de¤iflkeniflletme sermayesi ve ola¤anüstü iflletme serma-yesi olarak üç bölümden oluflur. Çal›flma serma-yesi yönetimi, iflletmenin tam kapasitede çal›fla-bilmesi, üretimin kesintisiz devam edebilmesi, iflhacminin art›r›lmas›, yükümlülüklerini karfl›lamariskinin elimine edilmesi ya da azalt›lmas›, kredide¤erlili¤inin art›r›lmas› ve faaliyetlerin kârl› birflekilde yürütülmesi aç›s›ndan önemlidir.

Çal›flma sermayesi unsurlar›n› belirlemek.Çal›flma sermayesi unsurlar›, iflletme bilançolar›-n›n aktifinde dönen varl›klar bafll›¤› alt›nda yeral›r. ‹flletme faaliyetleri süresince nakit ak›fl›n›emen stoklar ve alacaklard›r. Nakit kayna¤›n› isebanka borçlar› ve sat›c›lara borçlar oluflturur. Ça-l›flma sermayesinin her unsurunun iki temel bo-yutu vard›r. Bunlar zaman ve parad›r. ‹flletmealacaklar› daha h›zl› tahsil eder veya varl›klaraba¤lanm›fl paralar› azalt›rsa d›fl kayna¤a daha azihtiyaç duyar. Stoklar›n h›zl› çevrilmesi nakdi ser-best b›rak›r. Stoklar›n yavafl çevrilmesi ise dahaçok nakit kullan›m›na yol açar. Alacaklar yavafltahsil edildi¤inde alacaklar nakdi kendi içinde tu-tar. Çal›flma sermayesinin unsurlar› olan nakit, ala-cak ve stoklar üzerine yap›lacak yat›r›mlar›n fir-man›n piyasa de¤erini en üst düzeye ç›karma ama-c›n› sa¤layacak flekilde belirlenmesi gereklidir.

Çal›flma sermayesi döngüsünü aç›klamak.‹flletmelerde çal›flma sermayesine ihtiyaç duyul-mas›n›n nedeni üretim, sat›fl ve tahsilât›n efl za-manl› olarak gerçekleflmemesidir. Nakit girifl veç›k›fllar› aras›nda bir döngü bulunur ve çal›flmasermayesi döngüsü olarak ifade edilir. Döngü,stok tutma süresi ve alacak devir süresinden olu-flan faaliyet çemberi ya da vadeli mal al›fl› yap›l›-yorsa faaliyet çemberinden borç ödeme süresi-nin ç›kar›lmas›yla elde edilen nakit döngüsü ileifade edilir. Çal›flma sermayesi döngüsünde fark-l› kaynaklardan nakit sa¤lanarak hammadde al›-m› ile bafllayan süreç, hammaddenin ifllenerek

ürüne, ürünlerin sat›larak alacaklara, alacaklar›ntahsil edilerek tekrar paraya çevrilmesi suretiyledevam eder.

Çal›flma sermayesine yat›r›m ve finansman poli-tikalar›n› s›n›fland›rmak.Çal›flma sermayesine yap›lacak yat›r›mlarda atak,ihtiyatl› ve normal olmak üzere üç farkl› politikaizlenebilir. Dönen varl›kla yap›lan yat›r›m düze-yinin en az oldu¤u riski yüksek atak politika ileen fazla oldu¤u riski düflük ihtiyatl› politika ara-s›nda normal politika yer al›r. Çal›flma sermaye-sinin finansman›nda üç farkl› politika izlenebilir.Bunlar, dengeli, atak ve ihtiyatl› finansman stra-tejileridir. ‹htiyatl› politikada tüm çal›flma serma-yesi riski düflük uzun vadeli kaynaklar ile finan-se edilir. Çal›flma sermayesinin dalgal› k›sm›n›nda uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesi sa¤-lanan finansman›n at›l kalmas› sebebiyle iflletmeiçin olumsuz bir sonuç do¤urabilir. Dengeli poli-tikada çal›flma sermayesinin sabit k›sm› uzun va-deli fonlar ile dalgalan›r k›sm› ise k›sa vadeli fon-lar ile finanse edilir. Son olarak atak politikadamaliyeti düflük k›sa vadeli kaynaklar ile tüm ça-l›flma sermayesinin finansman› gerçeklefltirilir.Atak politikada vadesi gelen borçlar›n ödenme-sinde s›k›nt› yaflanabilmesi nedeniyle yüksekriskli bir politika alternatifidir.

Çal›flma sermayesi yönetiminde kârl›l›k ve riskaras›ndaki iliflkiyi yorumlamak.Çal›flma sermayesine yap›lan yat›r›mlar›n belir-lenmesinde finans yöneticisi, farkl› alternatiflerinfaaliyet ve faydalar›n› belirlemek, gerekti¤indenet flimdiki de¤eri özenle hesaplayarak, varl›kla-r›n riskini tespit etmek ve böylece en yüksek, endüflük ve optimal tutarlar› belirleyerek, yönet-mek durumundad›r. Çal›flma sermayesinin k›savadeli borçlarla finanse edilmesi riski art›r›rken,kârl›l›¤› da artt›rabilir, uzun vadeli borçlarla fi-nanse edilmesi riski azalt›rken, kârl›l›¤›n da azal-mas›na neden olabilir. Çal›flma sermayesi varl›k-lar›na yat›r›mda atak bir politika çal›flma serma-yesinin yüksek riskli olmas›na yol açarken, ihti-yatl› bir tutum çal›flma sermayesi riskini en azaindirir. Çal›flma sermayesine daha az yat›r›m ya-p›lmas›(atak politika) durumunda kârl›l›k arta-cakt›r. Finans yöneticisinin riske karfl› tutumu ça-l›flma sermayesinin düzeyini belirler. Çal›flma ser-mayesinin at›l kalmas› kârl›l›¤›n azalmas›na yolaçarken, çal›flma sermayesi aç›¤› da iflletmeninborçlar›n› ödeyememe riskini ortaya ç›kar›r.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç


1. Dönen varl›klardan k›sa süreli borçlar›n ç›kart›lma-s›yla afla¤›dakilerden hangisi elde edilir?

a. Brüt çal›flma sermayesib. Faaliyetsel çal›flma sermayesic. Etkin çal›flma sermayesid. Net çal›flma sermayesie. Art›k çal›flma sermayesi

2. Afla¤›dakilerden hangisi belirsizliklerdeki art›fl sebe-biyle çal›flma sermayesi varl›klar›na fazladan yap›lanyat›r›mlar› ifade eder?

a. Dalgalan›r çal›flma sermayesib. Ola¤anüstü çal›flma sermayesic. Net çal›flma sermayesid. De¤iflken çal›flma sermayesie. Art›k çal›flma sermayesi

3. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesinin un-surlar› ile do¤rudan ilgili de¤ildir?

a. ‹nsan kaynaklar› yönetimib. Alacak yönetimic. Stok yönetimid. Dönen varl›klare. Nakit yönetimi

4. Afla¤›dakilerden hangisi faaliyet çemberini artt›r›r?a. Stok tutma süresinin azal›fl›b. Borç ödeme süresinin art›fl›c. Borç devir h›z›n›n art›fl›d. Alacak tahsil süresinin azal›fl›e. Alacak devir h›z›n›n azal›fl›

5. Bir iflletmenin alacak tahsil süresi 76 gün, stok tutmasüresi 45 gün ve borç ödeme süresi 80 gün ise nakitçemberi afla¤›dakilerden hangisidir?

a. 111b. 49c. 41d. 121e. 76

6. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesinde et-kinli¤i artt›r›r?

a. Stok tutma süresini artt›rmakb. ‹fllem nedeniyle tutulan nakitleri artt›rmakc. ‹htiyat nedeniyle tutulan nakitleri artt›rmakd. Sat›fllarda daha az vade tan›make. Sabit varl›k yat›r›mlar›n› azaltmak

7. Çal›flma sermayesine yat›r›mlarda atak politika izle-yen bir iflletme için afla¤›dakilerden hangisi söylenebilir?

a. Dönen varl›klara fazla yat›r›m yapmas› nedeniy-le kârl›l›¤› düflüktür

b. Dönen varl›klara fazla yat›r›m yapmas› nedeniy-le kârl›l›¤› yüksektir

c. Dönen varl›klara fazla yat›r›m yapmas› nedeniy-le risklili¤i yüksektir

d. Dönen varl›klara az yat›r›m yapmas› nedeniylerisklili¤i yüksektir

e. Dönen varl›klara az yat›r›m yapmas› nedeniylekârl›l›¤› düflüktür

8. K›sa vadeli kaynaklarla dönen varl›klar›n sadece dal-galan›r k›sm›n›n finanse edildi¤i strateji afla¤›dakilerdenhangisidir?

a. ‹htiyatl› finansman stratejisib. De¤iflken finansman stratejisic. Dengeli finansman stratejisid. K›sa vadeli finansman stratejisie. Atak finansman stratejisi

9. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesinin yeter-sizli¤ine neden olan faktörlerden birisi de¤ildir?

a. Hesaps›z duran varl›k yat›r›mlar›, b. Sat›fl fiyatlar›na yeterli kâr marj›n›n ekleneme-

mesi, c. Girdi fiyatlar›ndaki art›fllar, d. Sektördeki teknolojik geliflmelere uyum sa¤la-

namamas› e. Faiz oranlar›ndaki düflüfller.

10. Bir iflletme üretimde kullan›lan günlük sermayeT90.000, hammadde ve malzeme ortalama stok süresi15 gün, mamullerin ortalama stok süresi 30 gün ve kre-dili sat›fllarda ödeme süresi 20 gün ise iflletmenin nakitgereksinmesi ne kadard›r?

a. T2.250.000 b. T5.850.000 c. T1.800.000 d. T4.050.000 e. T3.150.000



Bankalara Sinirlendi fiirketi Sat›fla Ç›kard›

Ali Haydar Güçlü, kurucusu ve yönetim kurulu baflka-n› oldu¤u Frigo-Pak’› bankalar›n iflletme sermayesi kre-disi vermemesi üzerine sat›fla ç›kard›. ‹STANBUL- Frigo-Pak’›n sermayesinin yüzde 62,51’inekarfl›l›k gelen hisselerin sat›fl› için muhtemel bir al›c› ilegörüflmeler devam ederken, Ali Haydar Güçlü’nün flir-keti satma nedeni bir hayli ilginç. Ali Haydar Güçlü, ku-rucusu ve yönetim kurulu baflkan› oldu¤u Frigo-Pak’›bankalar›n yeterli iflletme sermayesi kredisi vermemesiüzerine sinirlenerek sat›fla ç›kard›. Gazl› ve gazs›z içe-cekler, meyve suyu, konserve ve dondurulmufl g›daüreten flirketin faaliyetinin iflletme sermayesi gerektirdi-¤ine dikkat çeken Güçlü, 2007’de 15 milyon dolarl›kkredi limitleri varken, flu andaki limitin 1 milyon dolaroldu¤unu söyledi. Faaliyet gösterdikleri 26 y›l boyuncabir kez bile temerrüde düflmediklerini ayr›ca çek bilekesmediklerini ifade eden Güçlü, “Geçen y›la göre ci-royu yüzde 50’ye yak›n artt›rd›k. ‹pote¤imiz de yok. Te-minat›m›z var, sicilimiz tertemiz ama bankalara görekredi verme s›ras› bize gelmiyor. Teminat›n karfl›l›¤› ka-dar bile kredi bulamad›k” dedi. Debelenip duramay›z

‘Küçük olsun benim olsun’ mant›¤›na karfl› oldu¤unubelirterek, yollar›n› geçen y›l ay›rd›klar› ‹ngiliz PrideFoods ile de iflletme sermayesi ihtiyac› nedeniyle ortak-l›k kurduklar›n› hat›rlatan Güçlü, “Ben bu flirketin kuru-cusuyum. ‹flletme sermayesi için yine kredi bulamad›k.Geçen seneye göre yüzde 50 ciro art›nca bankalar de-¤iflik yaklafl›r dedik. Ama yine olmad›. Bankara kredile-ri k›s›n bask›s› yap›l›nca, hemen sanayinin kredileri k›-s›ld›. Tüketici kredileri tatl› para kazand›r›yor. Biz deburada debelenip duraca¤›m›za flirketi satar›z dedik.Yapt›¤›m›z yat›r›mlar› heba etmek istemedik. 40 yafl›n-da olsayd›m u¤rafl›rd›m, 63 yafl›nday›m u¤raflamam” de-di. Frigo Pak’ta Ali Haydar Güçlü, Frigo Pak’ta dolayl›olarak yüzde 36 paya sahip bulunuyor. Halka aç›kl›koran› yüzde 35 olan flirketin piyasa de¤eri 17.2 milyondolar civar›nda bulunuyor.

Kaynak: http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aTy-pe=HaberYazdir&ArticleID=1072748

1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Kavra-m›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Türleri”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin Un-surlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Döngü-sü” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Döngü-sü” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma SermayesininOperasyonel Etkinli¤i” konusunu yeniden göz-den geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesine Yat›r›mPolitikas›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin Finans-man›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesinin Ye-terlili¤inin Analizi” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.

10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi ‹htiyac›-n›n Belirlenmesi” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.


Çal›flma sermayesi yönetiminin amac› iflletmenin faali-yetlerinin aksamadan sürdürebilmesidir. Faaliyetlerinaksamadan sürdürülmesi faaliyetlerin gerektirdi¤i har-camalar›n yap›labilmesinin yan› s›ra vadesi gelen borç-lar›n ödenebilmesini de ifade eder. Net iflletme serma-yesi firman›n dönen varl›klar›na olan yat›r›mlar›yla cariborçlar›n› ödeme gücünü ve özellikle negatif olmas›durumunda iflletmenin faaliyetini sürdürmede s›k›nt›yaflayaca¤›n› göstermesi bak›m›ndan önemli bir göster-gedir.

S›ra Sizde 2

‹flletmenin gelecek dönemdeki sat›fllar› belirsizdir budurum iflletme için risk oluflturur. Dönen varl›k kalem-lerine yat›r›mlar sat›fllarla ayn› oranda art›fl gösterir an-cak duran varl›k yat›r›mlar› bir y›ldan uzun vadeli yat›-r›mlard›r bu kadar uzun süre için iflletmenin sat›fllar›n›do¤ru flekilde tahmin etmesi ve duran varl›k yat›r›m›gerçeklefltirmesi mümkün de¤ildir. Ekonomik konjonk-türdeki ve sektördeki de¤iflimler yüzünden iflletme fa-


”



aliyetlerinden elde etti¤i gelirler ile sabit yat›r›mlar›n›karfl›layamaz duruma gelebilmektedir.

S›ra Sizde 3

Fon fazlas› olan birimler tespit edilerek ellerindeki fonfazlalar› belirlenen fon aç›¤› olan birimlere yönlendirilirböylece finansman maliyetleri minimize edilir. Çok ulus-lu iflletmelerde nakit fazlas›n›n nerede ve ne flekilde de-¤erlendirilece¤i üzerinde önemle durulmas› gerekenbir konudur. Nakit yönetimi konusunda uzmanlaflm›flmerkezi birim fonlar›n de¤erlendirilebilece¤i en uygunalanlar› belirleyebilir. Farkl› ülkelerde bulunan yan ku-rulufllar›n bulundurduklar› nakit miktar› en alt düzeyeindirilerek politik riskler, kur riski gibi nedenlerle var-l›klarda meydana gelebilecek kay›plar önlenir.

S›ra Sizde 4

Çal›flma sermayesi cari varl›klardan oluflur. Bunlar; nakitve menkul k›ymetler, stok, alacaklar ve di¤er dönen var-l›klard›r. Alacak yönetiminde s›k› politika izlenmesi, müfl-terilere yap›lan kredili sat›fllar›n ve tan›nan vadenin azal-t›lmas› demektir. Kredi koflullar› kat›laflt›r›ld›¤›nda alacakdevir h›z› artacak yani alacak kalemine yap›lan yat›r›mlarazalacakt›r. Firman›n alacak politikas›nda s›k› davranma-s› geri dönmeyen alacaklar› yani uzun süreler boyuncaalacaklara ba¤lanan nakdi önleyecektir. Alacak yöneti-minde s›k› politika izlemek sat›n alma gücü düflük müfl-teri grubunu d›fllanmas›na yol açaca¤›ndan iflletmeninsat›fl hacmi düfler. Sat›fl hacminin düflmesi sadece alacakkalemlerinin de¤il di¤er dönen varl›k kalemlerinin yanibrüt çal›flma sermayesinin de azalmas›na neden olur.

S›ra Sizde 5

Çal›flma sermayesi etkinli¤i finansman kaynaklar›naeriflmede s›k›nt› yaflayan iflletmelerde daha yüksek dü-zeyde olabilir. Çünkü bu tür iflletmelerde stoklar ve ala-caklar nakde çevrilmeye çal›fl›lacak, daha az vadeli sa-t›fl yap›lacakt›r. Finansman s›k›nt›s› dönen varl›k kalem-lerine faaliyetlerin yürütülmesine olanak verecek müm-kün olan en düflük düzeyde yat›r›m yap›lmas› fleklindebir politikaya zorlar. Bu nedenlerle çal›flma sermayesietkinli¤i yükselecektir.

S›ra Sizde 6

Fiyat istikrar›n›n sa¤lanamamas› ülkede mali sistem ta-raf›ndan firmalara sa¤lanan kaynaklar›n büyük ölçüdek›sa vadeli kalmas›na neden olur çünkü uzun dönem-deki belirsizlik finansman maliyetini artt›rmaktad›r. Ça-l›flma sermayesinin hem sürekli hem de dalgalan›r k›s-m›n› k›sa vadeli kaynaklar ile finanse etmek zorunda

kalan iflletmeler bu borçlar›n geri ödenmesi dolay›s›ylarisk üstlenmifl olurlar. ‹flletmeler çal›flma sermayesifinansman›nda atak politika izlerler. Fiyat istikrar›n›nsa¤lanamam›fl olmas› çal›flma sermayesinin ola¤anüstübölümünün yüksek olmas›na sebep olur. Bu nedenleiflletmelerin çal›flma sermayesine yat›r›mlarda ihtiyatl›yat›r›m politikas› izledi¤i söylenebilir.

S›ra Sizde 7

Artan sistematik riskler firmalar›n ticari kredi kulland›r-mada isteksiz davranmalar›na neden olabilir. Ancak,d›fl finansman bulmada yaflanan sorunlar ticari kredikullan›m›n› artt›r›c› bir etki de yapabilir. Ticari borç bul-mada s›k›nt› yaflayan iflletmeler ayr›ca finansman ku-rumlar›n›n da fon sa¤lama da isteksizli¤iyle mal al›fllar›-n› ve tuttuklar› stok miktar›n› azaltmak zorunda kalabi-lirler. ‹flletmeler nakit varl›klar›n› yat›r›mlara yönlendir-mek istememeleri ve gelece¤in belirsiz olmas› nedeniy-le kriz dönemlerinde bulundurduklar› nakit miktarlar›-n› artt›rabilirler.

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Av-

c›ol Bas›m Yay›n.Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet; Coflkun, Metin. (2007).

Finansal Yönetim, Eskiflehir: Eskiflehir: Genç CopyCenter.

Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-men Kitabevi

Berk, J., DeMarzo P. (2009) Corporate Finance The

Core, , Boston: Pearson Education.Brealey, R.A., Myers, C.S. (2003). Principles of

Corporate Finance, New York: McGraw Hill.Ceylan, Ali. (2003). ‹flletmelerde Finansal Yönetim,

Bursa: Ekin Kitabevi.Ross S.A., Westerfield R. W., Jordan B.D. (2008).

Essential of Corporate Finance, New York:McGrawHill.

Büker, Semih; Afl›ko¤lu, R›za; Sevil, Güven. (2011). Fi-

nansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.Titman, S, A.J. Keown, J. D. Martin. (2011). Financial

Management. New York: Pearson.Van Horne, J. C., Wachowicz, J. R. (2008).

Fundamental of Financial Management,London: Prentice Hall.

Weston, J.F., E.F., Brigham, Essentials of Managerial

Finance, Cambridge: The Dreyden Press Yüksel, A. S.; Yüksel, Ü.; Yüksel, A. (2004). Bankac›l›k

Hukuku ve ‹flletmesi, ‹stanbul: Beta.

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;K›sa vadeli finansman kaynaklar›n› tan›mlayabilecek,Ticari kredilerin iflletmeler taraf›ndan kullan›m›n›n önemini aç›klayabilecek,Finansman bonosunun iflletme finansman›ndaki yerini de¤erlendirebilecek,Banka kredileri ile k›sa vadeli finansman kararlar› aras›ndaki iliflkiyi yorum-layabilecek,Faktoring iflleminin iflletmeler aç›s›ndan önemini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• K›sa Vadeli Finansman Kaynaklar›

• Efektif Faiz Oran›• Faktoring

• Finansman Bonosu• Hazine Bonosu• Menkullefltirme

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

��

�

Finansal Yönetim-I

• G‹R‹fi• ‹fiLETMELER‹N KISA VADEL‹

F‹NANSMANI• T‹CAR‹ KRED‹LER• GER‹ SATIN ALMA ANLAfiMALARI

(REPO)• MENKULLEfiT‹RME• F‹NANSMAN BONOSU• BANKA KRED‹LER‹• D‹⁄ER KISA SÜREL‹ KAYNAKLAR• ULUSLARARASI T‹CARETTE

ÖDEME fiEK‹LLER‹• FAKTOR‹NG



G‹R‹fiBundan önceki ünitelerde iflletmelerin yat›r›mlar› ile ilgili konular aç›klanm›flt›r. Bukonular iflletme bilançosunun aktifinde yer alan varl›klar› kapsamaktad›r. Bundansonraki ünitelerde bilançonun pasifinde yer alan ve varl›klar›n finansman›nda kul-lan›lan kaynaklar aç›klanacakt›r. ‹flletme varl›klar›n›n nas›l finanse edilece¤i, var-l›klara ba¤lanan sermayenin hangi kaynaklardan sa¤lanmas› gerekti¤i ve bu kay-naklar›n sa¤lad›¤› avantajlar, bu bölümde detayl› bir flekilde ele al›nacakt›r. Özel-likle k›sa vadeli borçlanmalar›n iflletmenin ödeme gücü ve kârl›l›¤›na olan etkisinedikkat edilmesi gereklidir. K›sa süreli finansman her iflletme için önemlidir; özel-likle geliflmekte olan ülkelerde uzun süreli finans kaynaklar› yetersiz ise k›sa süre-li finansman daha da önem kazanmaktad›r.

‹fiLETMELER‹N KISA VADEL‹ F‹NANSMANI‹flletmeler, faaliyetlerini sürdürebilmeleri için gerekli olan dönen varl›klar› k›sa sü-reli borçlarla finanse ederler. Söz konusu varl›klar›n büyüklü¤ü, iflletmelerin tamkapasitede verimli çal›flabilmesi, üretimini sürdürebilmesi ve yükümlülüklerini ye-rine getirememe riskinin azalmas› aç›s›ndan önemlidir. Dönen varl›k finansman›n-da sat›c› kredileri, banka kredileri, repo, finansman bonosu, faktoring vb. kaynak-lardan yararlan›labilir. ‹flletmenin ödemeleri zaman›nda yapabilmesi için nakde ih-tiyac› vard›r.

‹flletme varl›klar›n›n k›sa vadeli finansman› ile ilgili ek bilgiye Stephen A. Ross, RandolphW. Westerfield ve Jeffrey F. Jaffe’in Corporate Finance (Irwin, 2002) kitab›ndan (s.753-759) ulaflabilirsiniz.

‹flletmelerin k›sa vadeli kaynak ihtiyac›n› genellikle; faaliyet hacmi, sat›fl ve kre-di politikas›, sermaye yap›s› ile sezonluk ve konjonktürel faktörler belirler. ‹htiyaçduyulan nakit tutar›n›n aç›kça bilinmesi durumunda k›sa süreli kredilerin maliyet,tutar ve esnekli¤i önem kazan›r. Oysa birçok durumda nakde ne kadar süre ile ih-tiyaç duyulaca¤› önceden bilinememektedir. Bu durumda kullan›lan kredi türü neolursa olsun iflletme borçlu cari hesab› kullanarak faiz ödemelerini kontrol alt›naalabilir.

K›sa Vadeli Finansman

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



‹flletmenin k›sa vadeli kaynak ihtiyac›n›, iflletmenin faaliyet hacmi, sat›fl politikas›, kredipolitikas›, sermaye yap›s› ve ekonomik konjonktür belirler.

K›sa vadeli kaynaklar uzun vadeli kaynaklara göre daha k›sa sürede temin edi-lebilmektedir. Bunun yan›nda k›sa vadeli kaynaklar›n esnek olmas›, sermaye yap›-s›n›n dönemler aras›nda de¤iflen firma ihtiyaçlar›na uygun olarak de¤ifltirilmesineimkân tan›r.

K›sa vadeli kaynaklar›n maliyetinin uzun vadeli kaynaklar›n maliyetine göredaha düflük oldu¤u kabul edilmektedir. Ancak k›sa vadeli kaynaklar, geri ödemes›kl›klar› ve yenilemede karfl›lafl›lacak s›k›nt›lar nedeniyle, iflletme için risk olufltu-rur. ‹flletmenin elde etti¤i nakit ak›mlar›, konjonktüre ba¤l› olarak k›sa vadelerdeborçlar› karfl›lamayacak düzeylere inebilir. Ayr›ca k›sa vadeli kaynaklar›n maliyeti-nin düflük olarak kabul edilmesine karfl›n, ekonomide yaflanan de¤iflmeler nede-niyle faiz oranlar›n›n k›sa vadeler aras›nda yüksek derece farkl›l›k göstermesi, fir-malar›n borçlanma olanaklar›nda belirsizli¤e ve yüksek maliyetler ile borçlanmala-r›na yol açabilir.

K›sa vadeli kaynaklar›n firmalarda kullan›m› hakk›nda daha fazla bilgiyi Osman Okka’n›nFinansal Yönetim Teori ve Çözümlü Problemler (Ankara, 2010) kitab›ndaki ilgili bölüm-den (s.494-506) edinebilirsiniz.

‹flletmelerin k›sa vadeli finansman alternatiflerini hangi faktörler belirler?

‹flletmelerin yararlanabilece¤i k›sa süreli finansman kaynaklar› alt› grupta top-lanabilir:

• Ticari Krediler,• Geri Sat›n Alma Anlaflmalar› (Repo),• Menkullefltirme,• Finansman bonosu,• Banka Kredileri,• Di¤er K›sa Süreli Kaynaklar.

T‹CAR‹ KRED‹LER‹flletmelerin k›sa süreli finansman olanaklar›ndan ilki ticari kredilerdir. Ticarikrediler (sat›c› kredileri), nakit ödeme yapmadan, sat›c›n›n al›c›ya belirli bir öde-me süresi tan›mas›d›r. Bu kredinin kullan›m›, al›c› aç›s›ndan peflin ödeme iskon-tosundan vazgeçmek anlam›na gelir. Müflterilerden al›nan avanslar da ayn› teme-le dayanmaktad›r.

Ticari krediler, bir iflletmenin di¤erine, örne¤in; hammadde üreticisinin fabrika-töre ya da toptanc› iflletmelerin perakendecilere sa¤lad›¤› belirli bir ödeme süresi-dir. Bu ödeme kolayl›klar› senet karfl›l›¤› aç›labilece¤i gibi, müflteri ad›na hesaben(hesab›na borç kaydedilerek) de aç›labilir. Uygulamada her ifl kolu için farkl› öde-me süreleri oluflmufltur. Sat›c› kredilerine faiz uygulan›rken vade fark› fleklinde ay-l›k yüzde oranlar hesaplan›r. Örne¤in ayl›k %3 vade fark› uygulanan bir kredili al›-m›n y›ll›k maliyeti %3*12=%36 olarak hesaplan›r.

194 Finansal Yönet im-IS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Ticari krediler, sat›fllar›artt›rma arac› olarakkullan›lan, sat›c›n›n al›c›yatan›d›¤› ödeme süresidir.

Vade fark›, sektör al›flkanl›klar›na, pazar faiz oranlar›na ve sat›c› ya da al›c›n›n pazarl›kgücüne göre belirlenir.

Kredi kolayl›¤›n› sunan aç›s›ndan sat›c› kredileri bir bak›ma sat›fl› art›rma arac›olarak kullan›l›r. Sat›c› kredileri kredi kurumlar›ndan borçlanmak için yeterli birkredi de¤erlili¤ine sahip olmayan, özellikle sermaye yap›s› zay›f ve likidite s›k›nt›-s› çeken, küçük ve orta boy iflletmeler taraf›ndan s›kl›kla kullan›l›r. Bu tür kredile-rin teminat›, firman›n ticari itibar›d›r. Baz› ülkelerde, ayr›ca sat›c› mülkiyeti de ko-runmaya çal›fl›l›r.

Vadeli mal al›m›, peflin ödeme iskontosundan yararlanma imkan›n› ortadankald›r›r. Peflin ödeme iskontosu uygulamada önemli bir yere sahiptir ve iflletmekârl›l›¤› üzerinde büyük rol oynamaktad›r. Örne¤in 2/10, net 30 koflulu ile malalan bir iflletmenin peflin al›m iskontosundan yararlanma vadesi olan 10’uncu gün-den sonra, ay sonuna kadar 20 günlük bir ödeme süresi vard›r. ‹flletme 20 günlüködeme kolayl›¤›ndan yararlanmak yerine 10. günde ödeme yaparsa %2 iskontodanyararlan›r. Ancak 30 gün içinde ödeme yapmad›¤› takdirde vade fark› öder. Bu ifl-lemin y›ll›k maliyetinin gerçekte yüksek oldu¤u da belirtilmelidir.

Örne¤in A iflletmesinin sat›n ald›¤› hammadde tutar› T5000, sat›c›n›n flartlar›‘’2/10, net/30.” ise iflletme ilk 10 gün içinde 5.000×%98=4.900 ödeyerek iskontodanyararlan›r ya da iskontodan yararlanmadan 30. güne kadar bekler ve T5000’yiöder. Likiditesi yetersiz ise banka kredisi kullanarak da iskontodan yararlanabilir.Her ay al›m yapan bir iflletme için y›lda peflin ödeme iskontolar›ndan yararlanmakönemli bir getiri sa¤lar (12*%2=%24). Di¤er yandan sat›c› aç›s›ndan kredi maliyeti(k) ise afla¤›daki formül ile hesaplanabilir:

Örne¤in iskonto oran› %3 olursa, maliyet % 55.67 olacakt›r.Yüksek maliyetine ra¤men küçük ve orta boy iflletmeler sat›c› kredisine s›kça

baflvururlar. Çünkü bu kredilerinin kullan›m› esnektir, herhangi bir formaliteyeba¤l› de¤ildir. Gereksinim duyuldu¤u anda kredi kullan›labilir, ayr›ca banka kredi-lerinde oldu¤u gibi baflvuru tarihinden itibaren bir bekleme süresi de yoktur.

Kullan›m› yayg›n ve kolay olmas›na karfl›n sat›c› kedileri neden iflletme kârl›l›¤›n› olum-suz etkileyebilir?

GER‹ SATIN ALMA ANLAfiMALARI (REPO)Bir menkul k›ymetin belli bir tarihte, belli bir fiyattan geri al›nma taahhüdü ile sa-t›m› repo olarak adland›r›l›r. Repo, tafl›n›r de¤erlerin ifllem bafllang›ç valöründensat›larak bitifl valöründen geri al›nmas›n› ifade etmektedir.

k = =0 3673 36 73, % ,

k =− −

=2

100 2360

30 102

9836020( )

*( )

*

k =İskonto Oranı

100- İskonto Oranı

360

Kredi

* SS resi- İskonto Oranıü

1958. Ünite - K ›sa Vadel i F inansman

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Repo, bir menkul k›ymetingeri al›m taahhüdü ilesat›m›d›r. Menkul k›ymetigeri satmak üzere alantaraf›n yapt›¤› ifllem de tersrepo olarakadland›r›lmaktad›r.

Ters repo, bir menkul k›ymetin ifllem bafllang›ç valöründen al›narak, bitifl valö-ründen geri sat›lmas›d›r. Menkul k›ymeti alan taraf, ödünç vermifl olur ve ald›¤›k›ymetleri anlaflma ile belirlenen tarihte faizi ile birlikte geri teslim eder. Repo yap-ma yetkisine sahip arac› kurum ve bankalar repo için portföylerindeki menkul k›y-metleri kullanabilirler. Repo yapan arac› kurum veya banka repoya konu olanmenkul k›ymeti müflteri hesab›nda saklamaya al›r. Repo’yu di¤er para piyasas›araçlar›ndan ay›ran en belirgin özellik, bir menkul k›ymetin gerçek vadesinin al›c›ve sat›c›n›n ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için k›salt›lmas›d›r. Repo ifllemleri ‹.M.K.B. re-po pazar›nda organize flekilde yürütülür.

Repo vadesi iflletmenin likidite süresi ile kolayca uyarlanabilece¤i için iflletme-lere likiditenin alternatif getirisinden yararlanma f›rsat› verir. Özellikle faiz oranla-r›n›n yüksek oldu¤u dönemlerde iflletme kârl›l›¤›na da önemli katk› sa¤lar. Repo,çal›flma sermayesinin finansman› amac›yla kullan›lan k›sa süreli banka kredileri ileiflletme alacaklar›ndan tahsilatlar›n k›sa vadeli olarak de¤erlendirilmesinde kullan›-lan önemli araçlardan biridir.

Repo ifllemlerine konu olabilecek menkul k›ymetler; devlet tahvilleri, hazinebonolar›, banka bonolar› ve banka garantili bonolar, Kamu Ortakl›¤› ‹daresi veToplu Konut ‹daresince ihraç edilen borçlanma senetleri ile piyasada ya da borsa-da ifllem gören VDMK d›fl›ndaki di¤er borçlanma senetleri fleklinde özetlenebilir.Repo iflleminde menkul k›ymetlerin, fiziki teslimi yerine, müflteriye bir makbuz ve-rilir, varl›klar TCMB’de bloke hesaplarda ya da Takasbank’ta depo edilir. ‹MKB’yeüye repo yapma yetkisi olan arac› kurum ve bankalar›n kat›ld›klar› bu pazardaüyeler kendileri veya müflterileri için ifllem yapabilirler.

Gecelik repo ifllemlerinde vade bir gündür. Bu tür repo ifllemlerinde aksi karar-laflt›r›lmad›kça valör ayn› gündür ve nihai takas ertesi gün gerçekleflir. Valör cumagünü ise teslimat, takip eden ifl günü olan pazartesi yap›l›r. Belirsiz bir vade içinyap›lan ifllemler aç›k repo olarak bilinir. Sözleflme herhangi bir tarihte taraflardanbiri veya her ikisi taraf›ndan sona erdirilebilir.

91 gün vadeli, T2 Milyon nominal de¤erli bir hazine bonosu %10 iskonto oran›y-la sat›l›yor. Bu hazine bonosu, 20 gün sonra geri al›nmak üzere %11 faizle sat›l›r-sa, iç iskonto metoduna göre hazine bonosunun sat›fl fiyat› ve geri al›fl fiyat› neolur?

Çözüm:

Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= (Hazine Bonosunun Sat›fl Fiyat›+Faiz)

Hazine Bonosunun Geri Al Fiyat . . .ış ı = +1 951 352 1 9551 352 0 11 20365

. * , *

Hazine BonosununSat Fiyatış ı =+

2.000.000

1 0 10 9136

, *00

1 951 352

= . .

Hazine BonosununSat Fiyatış ı =Hazine Bonosunun Nomiinal De eriğ

ı1360

+

�Iskonto Oran Vade *


Ö R N E K

Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= T1.963.113Yukar›daki örnek d›fl iskonto yöntemine göre çözülürse;Hazine Bonosunun Sat›fl Fiyat›= Hazine Bonosunun Nom. De¤eri* (1-‹skonto

Oran› *t)

Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= (Hazine Bonosunun Sat›fl Fiyat›+Faiz)

Hazine Bonosunun Geri Al›fl Fiyat›= T1.963.894

MENKULLEfiT‹RMEVarl›¤a dayal› menkul k›ymet (VDMK), alacaklar karfl›l›k gösterilerek menkul k›y-met ç›kar›lmas› ifllemidir. Özetle, bilançodaki alacaklar kalemi menkul k›ymete dö-nüflür, bu da menkullefltirme (securitization) olarak bilinir.

Menkullefltirme, gelecekte gerçeklefltirilecek belirli nakit ak›mlar› güvence gös-terilerek, finansal piyasalardan borçlanma olana¤› sa¤layan bir transformasyontekni¤idir. Söz konusu teknik özellikle bankalara kredi veren kamu ya da özel ku-rulufllara önemli avantajlar sa¤lar. VDMK ç›kar›lmas› iflletmeye likiditenin art›r›lma-s›, finans kaynaklar›n›n çeflitlendirilmesi ve faiz riskinin azalt›lmas› konular›ndaavantaj sa¤lan›r.

Varl›klar ve alacaklar yat›r›mc›lara sunularak varl›¤a dayal› menkul k›ymet olufl-turulur. VDMK’n›n en bilinen flekli finansal kurumlar›n gayrimenkul ipote¤i, oto-mobil kredileri ve tüketici kredileri veya senetli alacaklar›n bilançodaki de¤erlerikarfl›l›¤›nda menkul k›ymet ihrac›d›r. Uygulamada; ödeme aktarmal› tahviller (pay-throughs), varl›¤a dayal› tahviller (asset-backed bonds), varl›¤a dayal› finansmanbonosu ve ayr›cal›kl› pay senedi fleklinde görülen varl›¤a dayal› menkul k›ymetle-rin kullan›m› yayg›nd›r.

Menkullefltirme uygulamas›nda, iflletmenin varl›klar›n›n bilanço d›fl›na ç›kar›larak finans-man sa¤lanmas›n›n yan›nda bu varl›klara ait riskler menkul k›ymet yat›r›mc›s›na devredil-mifl olur. Amerika’da yaflanan mortgage krizi bu flekilde devredilen risklerin tam olarakanlafl›lamamas›na ba¤l› olarak geliflmifltir.

F‹NANSMAN BONOSU‹flletmelerin portföylerinde yer alan alacaklar› karfl›l›¤›nda maksimum 2 y›l vadeliolan menkul k›ymet ihrac›d›r. SPK düzenlemelerine göre; son üç y›lda zarar etme-yen anonim ortakl›klar ve tahvil ihraç s›n›r›n›n yan› s›ra son bir y›la ait bilançolar›-n› kârla kapatan ortaklar bilançolar›n› denetime onaylatmalar› halinde ayn› koflul-larda finansman bonosu ç›karabilirler.

Finansman bonolar›n›; anonim ortakl›klar, mevzuata göre özellefltirme kapsa-m›na al›nanlar dâhil kamu iktisadi teflekkülleri, mahalli idareler ile ilgili özel mev-zuat uyar›nca faaliyet gösteren kurulufl, idare ve iflletmeler ç›karabilir. Finansmanbonolar›n›n sat›fl›na arac›l›k eden arac› kurumun A serisi bankerlik belgesine sahipolmas› gerekir. Bonolar; garantisiz (A tipi), ortakl›¤a karfl› taahhüt edilmifl ve ban-

Hazine Bonosunun Geri Al Fiyat . . .ış ı = +1 950 140 1 9550 140 0 11 20365

. * , *

Hazine Bonosunun Sat Fiyat . . , *ış ı = × −2 000 000 1 0 10 991365

1 950 140

= . .


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Finansman Bonosu,firmalar›n k›sa süreli borçkaynaklar› içinde genelliklemaliyeti en düflük olanmaksimum bir y›l vadelimenkul k›ymet ihrac›d›r.

ka kredisi ile desteklenmifl (B tipi) banka garantili (C tipi) Hazine garantisi ile ç›-kar›lan (E tipi), baflka bir anonim flirketin ödeme garantisi ile ç›kar›lan (F tipi) fi-nansman bonolar› fleklinde grupland›r›l›r.

Firmalar›n k›sa süreli borç kaynaklar› içinde finansman bonolar› genelliklemaliyeti en düflük olan›d›r. Finansman bonolar› ile iflletme k›sa süreli fon gerek-sinmelerini nakit olarak karfl›lar. Belirlenen süreler içinde kalmak kofluluyla fir-man›n y›l içindeki finansman gereksinmelerine uygun olarak süreyi belirleyebil-mesi finansman bonosunun esnekli¤ini gösterir. Bu özellikleri yat›r›mc›n›n ilgisi-ni çekmektedir. Finansman bonolar›n› genellikle piyasaya fon arz eden tasarrufsahipleri, emekli sand›klar› ve hayat sigorta flirketleri taraf›ndan al›n›r. Finans-man bonolar›n›n büyük kupürler halinde ç›kar›lmas› küçük yat›r›mc›lar›n yarar-lanmas›n› s›n›rland›r›r.

Finansman bonolar›n›n sat›fl fiyat› basit iç ve d›fl iskonto ya da bileflik iskontometodu ile hesaplanabilir. Geçmiflte basit iskontoyla sat›fl fiyat› hesaplan›rken, gü-nümüzde daha çok bileflik iskonto yöntemi kullan›lmaktad›r.

Finansman bonosu sat›fl fiyat›n›n basit iç iskonto metoduna göre hesaplanmas›;

Finansman bonosu sat›fl fiyat›n›n basit d›fl iskonto metoduna göre hesaplanmas›:

A iflletmesi T20.000.000’lik finansman bonosunu %15 iskonto oran› ile satmak is-temektedir. Finansman bonosunun vadesi 1 Haziran 2011 oldu¤una göre 3 Mart2011’de finansman bonosunun sat›fl fiyat› iç iskonto yöntemine göre ne olur?

Çözüm:

Vade = 90 gün (3 Mart - 1 Haziran)

Finansman bonosunun d›fl iskonto ile sat›fl fiyat› ise;

c: vadeye kadar gün say›s›d›r.

Verilen örnekteki finansman bonosunun sat›fl fiyat› bileflik iskonto yöntemi ilehesaplanacak olursa;

Sat Fiyatış ı . . , *= × −

20 000 000 1 0 15 90

360= 19 250 000. .

Sat Fiyatı ı�s . .

, *=

+

20 000 000

1 0 15 90360

= 19 277 108. .

Finansman Bonosu Sat Fiyat ış ı = Finansman Bonosunuun Nom De eriğ ı *× −

1360

faiz oran Vade

Finansman Bonosu Sat Fiyat ış ı =Finansman Bonosunuun Nominal De eriğ

1360

+

faiz oran vade *


Finansman Bonosunun Bile ik Iskonto IleSat Fiyatş ış� � ıığ

ı

=

+

Finansman Bonosunun No al De erimin

( )1 faiz orancc

360

Ö R N E K

T

Yat›r›mc› aç›s›ndan finansman bonolar›n›n hangi iskonto metodu ile sat›lmas› dahaavantajl›d›r?

Basit d›fl iskonto yönteminde kullan›lan faiz oran› (iskonto oran›) iflletmeninnominal maliyetini yans›t›r. Oysa iflletmenin efektif maliyeti bu faiz oran›ndan da-ha yüksektir.

Nominal de¤er= T20.000.000.Sat›fl fiyat›= T19.250.000‹skonto tutar›= T750.000

Bulunan bu efektif faiz oran› yaln›zca 90 günlüktür. Bu faiz oran›n›n y›ll›k ba-sit karfl›l›¤› ise; (%3,9×4)= %15,6

Efektif faiz oran› hakk›nda daha fazla bilgiyi Timothy J. Gallagher ve Joseph D. Andrew’in Fi-nancial Management (New Jersey, 2003) kitab›nda (s.570-578) detayl› olarak bulabilirsiniz.

BANKA KRED‹LER‹Bankalar müflterilerine kredi kulland›rmadan önce genellikle kredibilite analiziyapmaktad›rlar. Müflterinin kredi de¤erlili¤inin belirlenmesinde 5 C kural›ndanhareket edilebilir: Karakter (character), kapasite (capacity), kapital (capital), temi-natlar (collateral) ve koflullar (conditions). Bu kurala göre firma de¤erlendirilirkenöncelikle firma sahip ve yöneticilerinin karakterine bak›lmaktad›r. Çünkü karakte-ri ve kapasitesi uygun olmayan müflterilerin kredilendirilmesi risk tafl›maktad›r. Ka-pital yetersiz olsa da teminat al›narak müflteriler kredilendirilebilir.

Ticari bankalar taraf›ndan müflterilere sunulan krediler de¤iflik aç›lardan s›n›f-land›r›labilir. Örne¤in, nakdi ve gayri nakdi olarak niteliklerine göre s›n›fland›rmayap›labilir. Güvence esas›na göre teminatl› ve teminats›z ve süre aç›s›ndan k›sa, or-ta ve uzun vadeli ayr›mlar› kullan›labilir. Krediler kullan›m amaçlar›na ba¤l› olaraktüketim, yat›r›m ve iflletme kredileri fleklinde grupland›r›labilir. Kredileri ayr›ca kul-lanan sektörlere ve kullan›ld›klar› alanlara göre de s›n›fland›rmak mümkündür. Ti-cari bankalar taraf›ndan kulland›r›lan krediler afla¤›da özetlenmifltir.

Nakdi Krediler Belirli bir vade sonunda faizi ile birlikte geri al›nmak üzere tüzel ve gerçek kiflile-re bankalar taraf›ndan kulland›r›lan kredilerdir. Nakdi kredi kulland›r›l›rken ban-kalar ilgili komisyon oran›na göre al›nan ücretin yan› s›ra, banka ve müflteri iliflki-lerine göre kendi inisiyatiflerini kullanarak ipotek, çek veya kefalet gibi teminatlaristeyebilirler.

Nakdi krediler türlerine göre öncelikle tüketici kredileri ve ticari krediler olmaküzere ikiye ayr›l›r. Ticari krediler firmalar›n kulland›¤› krediler olup borçlu cari he-sap, spot kredi, dövize endeksli kredi, iflletme kredileri, alt›n kredisi, döviz kredi-si, iskonto kredisi, ve kredili mevduat hesab› fleklinde sunulabilirler.

Efektif faiz oranı tutarı sağlanan fon / = İskonto ttutarı = = =750 000

19 250 0000 039 3 9.

. ., % ,

Satış Fiyatı . .

,

. .=

+( )=

20 000 000

1 0 15

19 313 25890

360


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ülkemizde, 1980’li y›llarda kat›l›m bankas› statüsünde olan ve ‹slami esaslaragöre çal›flan Özel Finans Kurumlar› kurulmufltur ve bu kurumlar giderek yayg›n-laflmaktad›r. Bu kurumlara daha çok, faize karfl› isteksiz iflletmeler ya da yat›r›m-c›lar yönelmektedir. Bu kurumlar, üretim faaliyetlerinin desteklenmesi fleklinde,firmalar›n ihtiyaç duyduklar› hammadde, malzeme ve ekipmanlar› peflin sat›nalarak yine bu firmalara vadeli satmak suretiyle önemli bir finansman kayna¤›sa¤lamaktad›rlar.

Cari Hesap Kredisinde banka, müflterisine belirli bir limite kadar kredi açar;müflteri ise gereksinmelerine göre hesaptan para çeker, kredi de bu flekliyle bir ca-ri hesap üzerinden yürütülür. Daha çok k›sa süreli olan cari hesap kredisi, genel-likle çal›flma sermayesi gereksinmesinin karfl›lanmas›nda kullan›l›r.

Bankac›l›kta genifl bir uygulama alan› olan cari hesap, bir kredi olmaktan çokbir bankac›l›k tekni¤ini ilgilendiren hesaplaflma fleklidir. Di¤er kredi türleri aç›lm›flbir cari hesaba aktar›larak buradan kulland›r›labilir. Ancak müflteriye aç›lan hesap-ta limitin afl›lmas›na izin veriliyorsa bu durumda bir cari hesap kredisinden söz edi-lir. K›sacas› cari hesap, sürekli iflleyen formal, k›sa süreli, kay›tl› bir kredi sistemiolup daha çok afla¤›daki konular için kulland›r›l›r:

• ‹flletme malzemesi,• Sezon kredisi,• Ara (köprü) kredisi,• Geçici likidite darbo¤az›n›n finansman›.Ticari bankalar baz› kredileri kredi de¤erlili¤ine güven duyulan kefil ya da ke-

filler ve müflterinin kendisinin olmak üzere, en az iki imza karfl›l›¤›nda kulland›r›r-lar. Borçlu cari hesap fleklinde çal›flan bu kredi, ço¤u banka taraf›ndan baz› temelflubeler hariç genel müdürlü¤ün iznine tabidir. Burada müflterinin ve kefilin itiba-r›, ticari deneyim ve karakteri ve ifl konusunun niteli¤i gibi faktörler özenle incele-nir. Bu amaçla alacak senetleri, emtia ve menkul k›ymetler s›kça kullan›lmaktad›r.

Güvenilir müflterilere sunulan k›sa süreli kredilerin önemli bir bölümü aç›k kre-di fleklinde kulland›r›l›r. Sadece müflteri imzas› karfl›l›¤›nda sunulan krediler, carihesap fleklinde çal›fl›r. Bu krediler uygulamada daha çok ihracat haz›rl›k, akreditifteminat› ve kasa kolayl›¤› fleklinde kulland›r›l›r. Teminats›z olmalar› nedeniyle risk-li diye düflünülür, ancak sadece seçkin müflterilere sunuldu¤undan risk, müflteriseçimiyle elimine edilir. Bu amaçla müflterinin uzun bir ticari geçmifle sahip olma-s›, kamuoyundaki itibar›, rekabet yetene¤i, likiditesi ve iflinde deneyimli olmas› gi-bi konular özenle de¤erlendirilir.

Güvenilir müflterilere sunulan aç›k krediler uygulamada ço¤unlukla, ihracat haz›rl›k, ak-reditif teminat› ve kasa kolayl›¤› fleklinde kulland›r›l›r.

Zaman içinde de¤eri düflmeyen, fiyat› istikrarl› ve kolayca paraya dönüfltürüle-bilen varl›klar›n rehini karfl›l›¤›nda da kredi kulland›r›lmaktad›r. Muhtemel de¤erdüflmesine karfl› banka lehine % 20- 30 marj uygulan›r. Borçlu cari hesap fleklindeaç›lan senetler karfl›l›¤› kredinin genifl bir uygulama alan› vard›r. Bu amaçla vade-si en çok 181 gün olan bonolar yayg›n olarak kullan›l›r. Ayr›ca kabul edilmifl poli-çeler de teminata al›nabilir. Çekler ise görüldüklerinde ödenmeleri gerekti¤indenteminata kabul edilmez.

Söz konusu varl›klar›n rehinde kullan›labilmesi için afla¤›daki özellikleri tafl›ma-s› gerekmektedir:


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



• ‹tfa edilmemifl olmas›,• Üzerine mahkemece ödeme yasa¤› konulmam›fl olmas›,• Nama yaz›l› olanlar›n ait olduklar›n kurulufllar›n defterine kaydedilmifl olmas›. Bu tür kredilerde müflteriden faizin yan› s›ra muhafaza ve kontrol komisyonu

ile kupon tahsil komisyonu da al›n›r.Firmalar yurt içi bankalardan kredi kullanabildikleri gibi yurt d›fl› bankalardan

da kredi kullanabilmektedirler. Bankalar firmalara sunduklar› kaynaklar› sermayeyeterlilik rasyolar›na uygun olarak geniflletebilirler. 2008 finansal krizi ertesindeAvrupa’da borç krizi gündeme gelmifltir. Bankalar›n sermaye yeterlilik rasyolar›n›yükselterek daha risksiz bir yap›ya eriflmeleri hükümetler taraf›ndan arzulanmak-tad›r. Sermaye yeterlilik oranlar›n›n yükseltilmesi bankalar›n firmalara kulland›r-d›klar› kaynaklar›n azalmas›na yol açabilir.

Avrupa bankalar›n›n son zamanlardaki likidite sorunu iflletmeleri nas›l etkiler?

Spot KrediFirmalar›n k›sa süreli nakit ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için ald›¤›, vadesi geldi¤indetek seferde ödemesi yap›lan kredilerdir. Spot kredilerde müflteri istese de ara öde-me yapamaz. Spot kredilerin tutar›, uygulanacak faiz oran› ve vadesi, kredinin kul-land›r›ld›¤› tarihteki piyasa koflullar› ve firma ile yap›lan görüflmeler sonucundasaptan›r ve kredinin süresi boyunca de¤iflmez. Faiz oran›n›n hesap aç›l›fl›nda sabit-lenmesi ile vade sonunda ödenecek faiz tutar› belli oldu¤u için nakit yönetimineyard›mc› olur.

Spot krediler maksimum 360 güne kadar kullan›labilir. Ancak spot döviz kredi-lerinde vade 18 aya kadar ç›kabilir. Faiz ödemeleri, kredinin vade sonunda olabi-lece¤i gibi, kullan›m tarihinden itibaren üçer ayl›k dönemlerin sonunda da yap›la-bilir. Döviz kredilerinde oldu¤u gibi, taahhüt kapamas› yap›ld›¤› takdirde; vergi,resim, harç ve fon muafiyeti içerir. Spot krediler vade tarihi geldi¤inde bafllang›çtabelirlenen anapara ve faiz tutar›n›n tamam› ödenerek kapat›l›r.

‹fltira-‹skonto KredileriTicari ifllemden do¤mufl ve henüz vadesi gelmemifl ticari senetlerin nakde çevrile-bilmesine olanak sa¤layan bir kredi uygulamas›d›r. Kredi, çek/senedin bankayaverilifl tarihinden vade sonuna kadar geçecek süre için, çek/senet tutar› üzerindenhesaplanan faiz, komisyon, Kaynak Kullan›m› Destekleme Fonu (KKDF) ve BankaSigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) düflüldükten sonra kalan tutar ödenerek kul-land›r›l›r. Uygulamada bankalar senetlerini portföylerinde tutmak yerine MerkezBankas›’na reeskont ettirmeyi tercih ederler. Böylece bankalar, bir yandan kredikapasitelerini artt›rarak ek gelir kaynaklar› elde ederken, di¤er yandan müflteri ge-reksinmelerini de karfl›layarak gelecekte ifl yapma olana¤› sa¤lar.

Uygulamada senet k›rd›r›lmas› olarak bilinen iskonto ifllemi, bankalarca süresihenüz dolmam›fl poliçe, bono gibi k›ymetli evraklar›n vadesine kadar olan faiz vekomisyonlar›n düflülmesinden sonra bedelinin müflteriye peflin olarak ödenmesi-dir. Bu amaçla senetlerin iskontoya uygun olmas› ve ayr›ca flekil flartlar› bak›m›n-dan herhangi bir eksikli¤inin olmamas› gerekir. ‹skonto kredisinin sunulabilmesiiçin ayr›ca, para ve sermaye piyasalar›ndaki faiz oranlar›, senedin kalitesi ve tuta-r›, müflterinin banka aç›s›ndan önemi, yerel rekabet durumu ve bankan›n likiditeyap›s› gibi noktalar›n da dikkate al›nmas› gerekir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Bu kredi türü çek/senet portföyü genifl olan firmalara k›sa süreli nakit gereksi-nimlerini gidermek için henüz vadesi gelmemifl çek/senetlerinin iskontosu karfl›l›-¤› nakit kredi olana¤› sa¤lar. Ödeme yerinin belediye s›n›rlar› dahilinde olup olma-mas›, senetlerin iskonto veya ifltira yoluyla kabul edilmesini belirler. Ayr›ca, kredi-ye konu olan çek/senedin ticari bir ifllemden do¤mufl olmas› ve senetlerin temlikcirosu ile devredilmesi gerekir.

Çek/senedin k›rd›r›lmas›nda ödeme yapan banka ile borçlu ayn› il s›n›rlar› içerisindeyseiskonto ifllemi de¤ilse ifltira ifllemi söz konusudur.

Rotatif Nakit KredilerBelirlenen vade ve limit içinde kal›nmak flart›yla firman›n, imza ve/veya nakit kar-fl›l›¤›nda, istenen zaman ve miktarda para çekmesine, istendi¤i zaman ise krediyik›smen veya tamamen kapatmas›na olanak veren avans niteli¤indeki (borçlu carihesap fleklinde çal›flan) kredi türüdür. Vadesinden önce kapat›labilme özelli¤i, fir-malara likidite kolayl›¤› sa¤lar ve finansman giderlerinin azalt›r. Faiz ödemeleri ge-nellikle 3 ayda bir kredi kapamas› s›ras›nda yap›l›r. Kredi sadece firma ad›na im-zalanan genel kredi sözleflmesi teminat› ile ve kefil/kefiller al›narak verilebilece¤igibi, gayrimenkul ipote¤i veya hisse senedi, tahvil vb. menkul de¤erler, vadelimevduat ya da senet ve/veya çek karfl›l›¤›nda da kulland›r›labilir.

Rotatif krediler ile ilgili detayl› bilgiye Lawrence J. Gitman’›n Principles of Managerial Fi-nance (Boston, 2002) kitab›ndan (s.643-646) ulaflabilirsiniz.

Prefinansman Kredisi Ticari bankalar uluslararas› ticaretin finansman›nda kullan›lmak üzere müflterileri-ne akreditif ve prefinansman ile ihracat ve döviz kredileri kulland›r›rlar. Yurt d›fl›n-dan mal ithal eden müflterilerinin akreditif avans ödemesini üstlenirler. Böyleceakreditifin aç›lmas› ile mal›n yurda gelmesine kadar geçen süredeki finansman ih-tiyac›n› karfl›larlar. Ayn› flekilde yurt d›fl›na yap›lacak ihracat›n üretimini gerçeklefl-tirmek için müflterilerine borçlu cari hesap fleklinde çal›flan ticari senet ve vesaikkarfl›l›¤› kredi kulland›r›rlar.

Prefinansman kredisi, iflletme veya onun ad›na hareket eden bankan›n yurt-d›fl›ndan sa¤lad›¤› döviz kredilerinin vadeleri sonunda tekrar döviz olarak geriödenebilmesi için bankan›n verdi¤i bir garanti olarak tan›mlanabilir. Bu kredi-lerin vadeleri genellikle en fazla 1 y›l olarak uygulan›r. Prefinansman kredisi herfleyden önce onaylanmas› gerekli kredilerdir ve ayr›ca muhabir banka kullan›-m›n› gerektirir.

Prefinansman kredileri, ihracat ve döviz kazand›r›c› faaliyetlerle ilgili mal vehizmet al›m›n›n finansman›nda kullan›lmak üzere, firmalarca bizzat yurt d›fl›ndakial›c›dan veya uluslararas› piyasalardan sa¤lanarak, Türkiye’deki bankalar veya özelfinans kurumlar› arac›l›¤›yla (garanti verilerek veya verilmeden) yurda getirilerekal›fl› yap›lmak suretiyle kulland›r›l›r. Döviz olarak kulland›r›lamayan bu kredilerinanapara, faiz v.b giderleri, ihracat bedelleri, ihracat say›lan sat›fl ve teslimler ile dö-viz kazand›r›c› faaliyetlerden sa¤lanan bedellerle ödenmek zorundad›r. Sözkonu-su kredi kullan›m›na ticari bankalarca garanti verilerek ya da verilmeden arac›l›kedilir. Prefinansman kredisi iflletmelere afla¤›daki avantajlar› sa¤lar:


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



• ‹hracat› önceden finanse etme olana¤›,• Sa¤lad›¤› döviz girdisine oranla maliyet avantaj›,• T esas›na dayal› kredilere göre maliyet avantaj›,• Süresinden önce hesab›n kapat›lmas› halinde faizsiz döviz kullanma olana¤›, • ‹hraç bedellerinin tahsil edilmesiyle kapat›labilmesi.

Döviz Kredileri ve Dövize Endeksli Krediler‹hracata dönük sat›fllar› ile döviz kazand›r›c› faaliyetlerin finansman› amac›yla ifllet-meler k›sa vadeli döviz kredileri kullanabilirler. Bir döviz cinsi üzerinden faiz be-lirlenerek al›fl› yap›l›r ve T olarak kulland›r›l›r. Döviz kulland›r›lmas› özel flartlaratabidir. ‹hracat taahhüdü içerdi¤i için KKDF ve BSMV’den istisna edilir. Spot ya darotatif olarak kulland›r›lmas› mümkündür. Rotatif kullan›m›nda faiz tahakkukuözel durumlar d›fl›nda 3’er ayl›k dönemler halinde gerçeklefltirilir.

Döviz sa¤lay›c› projelere verilmesi aç›s›ndan ihracat kredisine benzemektedir.Aralar›ndaki en önemli fark; ihracat kredisi T olarak aç›l›rken, döviz kredisinin dö-viz ve T olarak kulland›r›labilmesidir. Döviz kredisi, dövize dönüflü olan ifllemlerinfinanse edilmesi için kulland›r›l›r ve kredi anaparas› ile faizlerinin dövizle ödenme-si gerekir. Döviz kredisi faiz oran›, banka ile müflteri aras›nda serbestçe kararlaflt›-r›l›r. Döviz kredisinin maliyeti afla¤›daki gibi formüle edilebilir:

k=Libor+Spread+Banka Ücret ve KomisyonuKredinin anapara ve faiz ödemeleri vade içinde genellikle döviz kazand›r›c› ifl-

lemlerle kapat›l›r.Dövize Endeksli Krediler, limiti belli bir döviz cinsine endekslenen ve bu limit-

le s›n›rl› olarak borçlanma tarihindeki döviz al›fl kurlar› üzerinden T olarak öde-nen, geri ödemesi ve faizi endekslenen döviz cinsi ve tutar›na göre hesaplanarakT olarak tahsil edilen kredilerdir. Döviz kredilerinden farkl› olarak ihracat taahhü-dü söz konusu olmad›¤›ndan taahhüt aç›¤› ve yapt›r›m yoktur.

Eximbank Kredileri‹hracat›n gelifltirilmesi ve ihracatç›ya daha düflük maliyetli fon kayna¤› sa¤lanmas›amac›yla Türkiye ‹hracat Kredisi Bankas› A.fi. (Eximbank) taraf›ndan haz›rlanançeflitli kredi paketleri bankalar arac›l›¤› ile ihracatç›lara, ihracat taahhüdü karfl›l›-¤›nda kulland›r›l›r.

Eximbank kredileri vergi, resim, harç ve fondan muaf olduklar› için ihracatç›la-ra düflük maliyetli fon imkân› sa¤lar. Bu nedenle di¤er ihracat kredilerine oranlafaiz avantaj› vard›r. Kredi, mal sevkinden önce Türk Liras› ya da döviz olarak kul-lan›labilir. Sektörel d›fl ticaret flirketleri, imalatç›lar, imalatç›-ihracatç›lar ve ihracatç›firmalara, Türk menfleili mallar›n serbest dövizle, kesin olarak ihrac› taahhüdü kar-fl›l›¤›nda, Free On Board (FOB) ihracat taahhüdünün % 100’ünün TCMB döviz al›flkuru üzerinden hesaplanan T karfl›l›¤› kadar kulland›r›labilen, kullan›m koflullar›ve faiz oran› Eximbank taraf›ndan belirlenen Eximbank kaynakl› krediler ticaribankalarca kulland›r›l›r.

Firmalar›n yararlanabilece¤i Eximbank kredi olanaklar›n›n güncel olarak takibi içinhttp://www.eximbank.gov.tr/ adresinden yararlanabilirsiniz.

Genellikle uçak, gemi al›m›, nükleer enerji santrali yap›m› ve kurulmas› gibiuzun zaman alan büyük sanayi tesislerinin finansman›nda do¤rudan krediler kul-land›r›l›r. Küçük ve orta boy firmalara ise ihracat›n›n özendirilmesi amac› ile bir y›l-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



dan k›sa vadeli iskontolu krediler kulland›r›l›r. Öte yandan Eximbank, ticari banka-lar›n riskli olmalar› nedeniyle kredilendirmedikleri müflterilerinden uygun gördük-leri lehine garanti vererek ithalatç›n›n kredi almas›n› sa¤lamaktad›r. Türk Eximbank,kredi ve sigorta hizmetlerini bir organizasyonda birlefltirerek ihracatç›ya hizmeti birbütün olarak sunmaktad›r. ‹hracat› desteklemeyi amaçlayan Eximbank ticari banka-lar›n sundu¤u finansal hizmetlerin tamamlay›c›s› rolü ile onlarla uyum içinde çal›fl-makta, bölgesel ticaretin ve Türki Cumhuriyetler ile iliflkilerin geliflmesine ve küçükorta boy iflletmelerin rekabet gücünün artmas›na önemli bir katk› sa¤lar.

‹flletmelerin Eximbank kredilerine yo¤un ilgisinin nedeni nedir?

D‹⁄ER KISA SÜREL‹ KAYNAKLARFaaliyetlerden sa¤lanan kaynaklar, iflletme ile ilgili kifli ya da kurumlar aras›ndapaylaflt›r›l›r. Oluflan bu gelirler üzerinden ödenecek vergi, kâr pay› ve ücretler be-lirli bir süre sonra ilgili hesaplara aktar›l›r. ‹flletmeler devletten vergi iadesi niteli-¤inde ya da baz› istisna muafiyetlerden yararlanabilirler. Müflterilerden al›nanavans ya da bayilerden al›nan depozito ve teminatlar da bu gruptaki finansmanolanaklar› aras›nda yer al›r.

Avans ödemesi, genel olarak aç›lan kredinin bir defada verilmesi ve süresi so-nunda bir defada geri ödenmesi koflulu bulunan kredi biçiminde tan›mlanabilir.Avans kredisinde müflteri kredi olarak kendine tan›nan tutar›n tümünü bir defadabankadan çekece¤i için kredi ihtiyac›n› bu yolla karfl›laman›n baz› sak›ncalar› olabi-lir. Aç›lan kredinin tümünün kullan›lmad›¤›, buna karfl›n toplam kredi tutar› üzerin-den faiz ödenmesi gerekti¤inde, bu kredi iflletmeye ek bir finansal yük getirecektir.

Avans kredilerinde müflteri kendisine tan›nan kredinin tümünü bir defada çekmek zorun-dad›r. Faiz ödemesi ise toplam kredi tutar› üzerinden yap›ld›¤›ndan, kredinin tümü kulla-n›lmad›¤›nda, kullan›lan kredi iflletmeye ek bir finansal yük getirecektir.

‹flletmeye mal-hizmet ya da fayda sunanlara, bunlar›n bedeli hemen ödenme-yip belirli bir süre sonra transfer edilebilir. Müflterilerden tahsil edilen KDV, öde-necek gelir vergisi ve çal›flanlar için yap›lan sigorta kesintileri belirli bir süre sonrailgili kurum hesab›na yat›r›l›r. Bunlar kendili¤inden oluflan kaynaklard›r. ‹flletmebelirtilen süre içinde bu kaynaklardan yararlan›r. Özellikle genifl bir bayi a¤› ile ça-l›flan firmalar, bayilerden nakit teminat veya depozit alarak faaliyetlerin finansma-n›nda kullan›rlar. Holding ya da flirketler grubu fleklinde organize olan kurulufllararas›nda sürekli nakit ya da fon transferi olur. Özellikle likiditesi güçlü olan anaflirket daha çok yeni kurulufllar› finanse eder.

Takas (barter), mal›n mal ile de¤iflimine dayanan bir yöntemdir. Bu ödemefleklinde para kullan›lmaz. Sat›c›lar satt›klar› mal›n de¤eri kadar karfl› taraftan malal›rlar. Takas›n geliflmifl bir flekli olan “kliringde” ise ülkeler aras›nda bu yönde biranlaflma düzenlenir ve ifllemler kliring ofisi ile merkez bankas›n›n denetimindegerçekleflir. Sat›c› firman›n ithalatç› ülkeden alacaklar›n› mal olarak tahsil etmesiaktarma ticareti (switch trading) olarak bilinir. Uygun mal bulunmamas› duru-munda ise bu hak baflka bir ülkeye aktar›labilir.

Dengeleme (offset) anlaflmalar› geliflmifl ülkelerin az geliflmifl ülkelere ileri tek-noloji gerektiren mallar›n sat›fl›n› özendirmek için kullan›l›r. Mal› satan ülke, itha-latç› ülkeye döviz tasarrufu sa¤lay›c› yönde yard›mc› olur, böylece döviz rezervle-ri dengelenir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Geri -al›m (buy back), dengelemenin baflka bir versiyonudur. Burada ihraç edi-len mallar›n bedeli, bu mallar arac›l›¤› ile gerçeklefltirilecek üretimin sat›n al›nma-s›yla ödenir. Bu yöntemde üretici kurulufl, mallar› alarak alaca¤›n› tahsil eder. Ge-ri al›ma benzer olarak, ihracatç›n›n satt›¤› mallar karfl›l›¤›nda, ithalatç› ülkeden be-lirlenmifl sürede mal›n sat›n ald›¤› yöntem ise karfl› sat›n alma (counter purchase)olarak bilinir.

‹thalat ve ihracat ifllemleri olan iflletmeler çeflitli ödeme kolayl›klar›ndan da ya-rarlanabilirler. Ba¤l› ticaret (counter trade) flekilleri aras›nda yer alan aktarma, kar-fl› al›m ve dengeleme yöntemlerinden flirketler zaman zaman yararlanabilirler.

Ba¤l› ticaret hakk›nda detayl› bilgiyi Cheol S. Eun ve Bruce G. Resnick’in International Fi-nancial Management (New York, 2004) kitab›nda (s.451-453) bulabilirsiniz.

Gayri Nakdi Krediler Herhangi bir iflin yap›lmas›n›, mal teslimini veya borç ödemesini taahhüt eden ifl-letmelerin, bu taahhütlerini kararlaflt›r›lan koflullara uygun olarak yerine getirecek-lerini veya borçland›klar› paralar› vadelerinde ödeyeceklerini güvenceye almaküzere, bankaca karfl› tarafa hitaben taahhütte bulunulmas›, garanti verilmesi tarz›n-da kulland›r›lan parasal olmayan kredilerdir.

Teminat Mektuplar›Teminat mektubu, borçlunun alacakl›ya karfl› üstlendi¤i yükümlülü¤ün yerine ge-tirilmesini garanti etmek üzere, ticari bankalar taraf›ndan alacakl›ya hitaben düzen-lenen bir taahhüttür. Yurt içinde ya da yurt d›fl›nda yerleflik gerçek ya da tüzel ki-fliler lehine bir mal›n teslimi, bir iflin yap›labilmesi ya da bir borcun vadesindeödenmesi vb. konularda yüklenimin yerine getirilememesi halinde, belirli bir tuta-r›n kay›ts›z flarts›z ödenmesinin bir mektupla taahhüt edildi¤i kredi uygulamas›d›r.

Teminat mektubu ile ticari bankalar, borçlunun üstlendi¤i yükümlülü¤ün ala-cakl› ile aralar›ndaki sözleflme koflullar›na uygun olarak yerine getirilmemesi halin-de, alacakl›n›n talebi üzerine teminat mektubunda yaz›l› olan tutar› alacakl›ya öde-meyi taahhüt eder. Benzer flekilde yurt d›fl› ticari ifllemlerde, yurt d›fl›ndaki muha-taba olan taahhütlerin yerine getirilmesi hakk›nda harici garanti mektubu, düzen-lenir. Taahhüdün süresi içinde ve taraflar aras›ndaki sözleflmeye uygun olarak ye-rine getirilmemesi durumunda talep edilen bedel muhataba ödenir. ‹flin niteli¤inegöre, süreli ya da süresiz olarak düzenlenebilen teminat mektuplar› için müflteri-den faiz yerine, mektubun vadesi ve türüne göre belirlenen oranlar üzerinden,özel durumlar d›fl›nda 3 ayda bir teminat mektubu komisyonu tahsil edilir.

‹flletmenin kredibilitesini gösterdi¤i için nakit teminat vermeden ifl yapabilme-ye olanak sa¤lar. Muhatap için de, iflin tamamlanmamas› olas›l›¤›na karfl› bankagüvencesi içermesi bak›m›ndan güven ve rahatl›k sa¤lar.

Kabul Kredisi (Banka Kabulleri) ‹thalat ifllemlerinde, ithalatç›n›n mal bedelini vadeli ödemek istemesi; ihracatç›n›nda, ithalatç›n›n bankas›ndan, öngörülen vade sonunda mal bedeline iliflkin öde-menin yap›laca¤›n›n garanti edilmesini istedi¤i durumlar olabilir. Kabul (aval) kre-disi, ithalatç› firman›n mal› teslim ald›ktan sonra, sat›c› ile anlaflt›klar› ve poliçeüzerinde belirtilen tarihte ödeme yap›lmas›n› içerir. Akreditifli, vesaik veya malmukabili olmak üzere yap›labilecek kabul kredili ödeme fleklinde, düzenlenecekpoliçelerin vadeleri kabul tarihinden bafllayarak herhangi bir süre ile s›n›rl› olmak-s›z›n serbestçe belirlenir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Kabul kredisi, döviz darl›¤› çekilen dönemlerde, bankalar›n özellikle d›fl ticare-tin finansman› için ithalatç› firmalara açt›klar› bir kredi türüdür. Banka parasal öde-me yerine, belirli bir limite kadar müflterisi taraf›ndan üzerine çekilecek poliçeleri,kabulüne iliflkin aç›klama yazarak, itibar›n› lehdar›n emrine sunar. Kredi aç›l›rkenkabul edilen senetlerin vadelerinde müflteri taraf›ndan ödenece¤i ya da karfl›l›kla-r›n›n denklefltirilece¤i beklenir. ‹ç iliflkiye göre poliçenin ödeme yükümlülü¤ümüflteriye, üçüncü kifliler karfl›s›nda ise bu yük gere¤inde bankaya aittir.

Kabul kredisi bir ithalat kredisi niteli¤i tafl›makla birlikte, ifllemde ihracatç› tara-f›ndan ithalatç› üzerine çekilen bir poliçe söz konusudur. Sat›c› mal bedelininödenmesini garantilemek için ithalatç›n›n bankas›n›n poliçeyi kabul etmesini ister.Poliçenin banka taraf›ndan kabul edilmesi ve vadesinde ödemenin garanti edilme-si krediyi oluflturur. ‹hracatç› ve ithalatç›n›n aralar›ndaki anlaflmaya göre mal bede-li, yüklemeden sonra 3 ay, 6 ay ve 9 ay gibi vadelerde ödenebilir. Banka kabul kre-dili vesaik ve mal mukabili ithalatlarda borçlusu olarak kabul edilen poliçelere avalvererek poliçenin vadesinde ödenece¤ini müflteri ad›na garanti eder. Böylece ban-kadan al›nan aval garantisi ile ödeme yapmadan, vadeden önce mal› çekme ola-na¤›na sahip olunur.

Kabul kredisi sayesinde ihracatç› yeterli bilgiye sahip olmad›¤› ülke d›fl›ndakimüflterisinin ödeme yap›p yapmayaca¤› konusunda tereddüt etmeden ve siyasiotoritenin alabilece¤i d›fl ticareti k›s›tlay›c› önlemler sonucunda sat›fl iflleminin ba-flar›s›z olmas›na yol açacak olumsuzluklardan çekinmeden sat›fl ifllemini gerçeklefl-tirebilir. Ödemenin gelecek bir tarihte yap›lmas› imkan› ise kabul kredisinin itha-latç› aç›s›ndan avantajl› yönünü oluflturur. Aksi durumda ihracatç›n›n üstlenmifl ol-du¤un riskin önlenmesi için ödemenin sevkiyattan önce yap›lmas› söz konusudur,bu hem önceden peflin ödeme yap›lm›fl olmas› nedeniyle ithalatç›n›n risk üstlen-mesine hem de ithalatç›n›n yapt›¤› erken ödemeleri finanse etme ihtiyac›n›n do¤-mas›na sebep olur.

Kabul kredisinin sa¤lad›¤› faydalar ve poliçelerin iflleyifli konusunda detayl› bilgiye HalilSeyido¤lu’nun Uluslararas› ‹ktisat (‹stanbul, 2003) kitab›ndan (s.650-655) ulaflabilirsiniz.

Para piyasas› geliflmifl ülkelerde bu poliçeler, ihracatç›lar taraf›ndan iskonto edilerek malbedellerinin vadesinden önce tahsil edilmesi sa¤lan›r. Böylece ihracatç›lar, vadeli mal sa-t›fllar›n› kolayca finanse ederler.

Referans Mektuplar›Genellikle inflaat ve taahhüt iflleri ile u¤raflan kredili müflterilerden, ifle yetecek kre-di ve nakit gücüne sahip olup olmad›klar›n› saptamak amac›yla referans mektupla-r› istenebilir. ‹fl için ihtiyaç duyulmas› halinde bankan›n ilgili birimine baflvurularak,T ya da yabanc› para üzerinden iflletmeye referans mektubu düzenlenebilir.

ULUSLARARASI T‹CARETTE ÖDEME fiEK‹LLER‹Sat›c› ile al›c›n›n farkl› ülkelerde bulunmalar›, birbirlerini yeterince tan›mamalar›,ülkelerinin farkl› ekonomik yap›lar› ve ülkeleraras› mesafeler gibi özellikler ulusla-raras› ticaretin daha riskli olmas›na neden olur ve bu durum farkl› ödeme yöntem-leri kullan›lmas›n› gerektirir. Uluslararas› ticarette kullan›lan ödeme yöntemleri;peflin ödeme, mal mukabili ödeme, vesaik mukabili ödeme ve akreditif olaraközetlenebilir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Peflin ÖdemePeflin ödeme, ithalatç›n›n ihracatç›ya mal bedelini bankas› arac›l›¤›yla ödemesi, ihra-catç›n›n da bedelini tahsil ettikten sonra mal› ithalatç›ya göndermesi fleklinde ger-çekleflir. Bu sistemde ithalatç› sat›c›ya güven duyar ve bir bak›ma onu kredilendirir.

Peflin ödeme, ihracatç›y› güvenceye al›r, ithalatç› ise risk üstlenir. Ödeme yap›l-mas›na ra¤men ihracatç› mallar› göndermez ya da gönderdi¤i mallar siparifl anlafl-mas›nda belirtilen özelliklere sahip de¤ilse ithalatç›, bu ifllem sonucunda kaybau¤rayabilir.

Mal Mukabili Ödeme Aç›k hesap (open account) olarak da adland›r›lan sistemde, ihracatç› bedelini tah-sil etmeden mal› yükler. Vade genellikle 30 ile 90 gün aras›nda de¤iflir. Mal muka-bili ödeme yönteminde ihracatç› ithalatç›y› bir bak›ma finanse etti¤i için ithalatç›aç›s›ndan en avantajl› ödeme yöntemidir.

Mal mukabili ödeme metodunda ödemeler döviz tevdiat hesab›ndan çek veri-lerek, bankadan döviz çeki al›narak ya da döviz havalesi yapt›r›larak gerçeklefltiri-lebilir. Mal mukabili ödeme yönteminde ithalatç›n›n vadesinde ödeme yapmama-s›n›n riskini ihracatç› üstlenir. Ancak ihracatç›lar ihracat sigortas› uygulamalar› ilebu risklerin önemli bir k›sm›n› sigorta flirketlerine transfer edebilirler.

Peflin ödemede ithalatç› mallar›n eline ulaflmama riskini, mal mukabili ödemede ise ihra-catç› mallar› teslim etmesine ra¤men ithalatç›n›n ödeme yapmamas› riskini üstlenir.

Vesaik Mukabili Ödeme Vesaikler ihracatç›n›n bankas› arac›l›¤› ile tahsilat bankas›na ödeme talebi ile bir-likte gönderilir. Vesaik, ödemenin ithalatç›dan tahsile dair al›nan ödeme garanti-sinden sonra ithalatç›ya teslim edilir. Ödeme ise tekrar bankalar kanal› ile ihracat-ç›ya ulafl›r. ‹thalatç›ya güven duyulmas›, ithalatç›n›n ülkesinde ekonomik ortam veflartlar›n dengeli olmas› ve iki firman›n aralar›nda sürekli ticaret yap›lmas› duru-munda tercih edilen bir yöntemdir.

Vesaik mukabili ödemelerde bankalar ifllemleri kolaylaflt›r ancak ithalatç›n›nödeme yapmamas› ya da mallar› kabul etmeme riskini üstlenmezler. Vesaik muka-bili ödeme akreditifli ödemeden daha az maliyetli oldu¤u için uluslararas› ticaret-te s›kça kullan›l›r.

AkreditifAkreditif d›fl ticarette al›c› ve sat›c›y› güvence alt›na alan bir ödeme ve finansmanyöntemidir. Bu yöntemde banka, akreditif yoluyla, ithalat yapan müflteriye ithala-t›n gerçekleflmesi için gerekli finansman olana¤› sa¤lar.

Uluslararas› ticarette de, al›c› ile sat›c› aras›ndaki sözleflmede, sat›c› teslim bor-cunu, al›c› ise mal›n bedelini ödeme yükümlülü¤ünü üstlenir. Sat›c›, mal› satt›¤›anda bedelini almak, al›c› ise bedeli ödedi¤i anda sat›n ald›¤› mal›n depolar›ndaolmas›n› ister.

Uluslar aras› sat›m sözleflmeleri, çeflitli nedenlerle, taraflar›n yükümlülükleriniayn› anda yerine getirmelerini güçlefltirir. Bu durumda bankalar devreye girerek ris-ki üstlenirler. Akreditif, uluslararas› ticarette, taraflar›n kayg›lar›n› en aza indirenödeme ve kredi fleklidir. Akreditif ödeme sisteminde bankalar çok önemli rol oyna-maktad›r çünkü bankalar hem ihracatç›y› hem de ithalatç›y› güvence alt›na al›rlar.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Vesaik mukabili ödemeyönteminde, ithalatç› mal›teslim almak için ihtiyaçduydu¤u belgeler için ödemeyapar.

Akreditif, ihracatç›n›n, mal›satt›¤› anda bedelini almave ithalatç›n›n bedeliödedi¤i anda mala sahipolma iste¤ini karfl›layan birödeme ve finansmanyöntemidir.

‹hracatç›, mallar› akreditif flartlar›na uygun olarak sevk ederse, alaca¤›n› tahsiledece¤inden emindir. Ayn› flekilde ithalatç› da sevkiyat›n yap›ld›¤› ve akreditifflartlar›na uygun sevkiyat› gösteren belgeleri ihracatç› bankaya sunmadan önceödeme yap›lmayaca¤›ndan emindir. Bu nedenle akreditif, uluslararas› ticarette çokyayg›n bir ödeme flekli olarak kullan›l›r.

Uluslararas› ticarette kullan›m›n›n yan› s›ra, ayr›ca yurt içinde de al›c› ve sat›c›ödeme sisteminde akreditif kullan›labilir.

Akreditif iflleminde kredi mektubunda belirtilecek özellikler flunlard›r:• Akreditifin türü,• Muhabir bankan›n ad›, adresi ve mektubun keflide tarihi,• Akreditifin aç›lmas›n› isteyen müflterinin ve ödemenin yap›laca¤› firman›n ad›,• Akreditifin tutar›, sat›fl ve teslim flekli,• Sigorta koflullar›,• Mal›n türü ve miktar›,• Mal›n yüklenece¤i ve boflalt›laca¤› limanlar,• K›smi sevkiyat yap›l›p yap›lamayaca¤›,• Akreditifin vadesi ve yükleme vadesi,• Akreditifin kullan›l›fl flekli.Akreditif aç›lmadan önce dikkat edilmesi gereken noktalar flu flekilde s›ra-

lanabilir:• Sat›fl sözleflmesinin do¤ru yap›lmas›na özen gösterilmeli, • Üretim ya da tedarik süresi ile akreditif aras›nda uyum olmal›,• Karmafl›k ifllemlerden kaç›n›lmal›, • Her akreditif kendi içinde de¤erlendirilmeli,• Akreditif içeri¤i analiz edilmeli, • ‹flletmeye uymayan flartlar›n amir bankadan de¤ifltirilmesi istenmeli,• ‹fllemin riski do¤ru tespit edilmeli,• ‹fllemin maliyetleri karfl›laflt›r›lmal›.

Akreditifin Aç›lmas›Al›c›, ifl yapt›¤› bankas›na baflvurarak ithal edece¤i mallar›n proforma faturas›n› vedi¤er gerekli belgeleri verir. Banka al›c› ile anlaflarak akreditif teminat›n› ve ithalatiçin aç›lacak akreditifi nas›l finanse edece¤ini belirler. Ödeme sistemine arac›l›k et-mesi için ticari bankalar›n yükümlülüklerini yaz›l› olarak ifade etmeleri gerekir. Bubeyanla birlikte akreditif aç›lm›fl olur.

Ödeme için gerekli koflullar flöyle özetlenebilir: ‹thalatç› ve ihracatç› aras›ndayap›lan sözleflmede yer alan flartlar, ödemenin temel koflullar›n› oluflturur. Söz ko-nusu flartlar ticarete konu mallar›n kalitesi ile ilgili teknik özellikleri, cinsi ve mik-tar›, birim fiyat›, teslim flekli, paketleme, nakliye, ödeme flekli gibi konular› içerir.Bu konular›n yerine getirildi¤ini gösteren fatura, orijin belgesi, tafl›ma belgesi, ka-lite kontrol belgesi, konflimento, gibi belgelerin ihracatç› taraf›ndan bankaya su-nulmas› gerekir. Akreditifin iflleyifli afla¤›daki flekilde gösterilmifltir.


Akreditif ifllemleri• Al›c› ile sat›c› aras›nda proforma faturaya dayal› sözleflmenin yap›lmas›,• ‹thalatç›n›n bankas›na ihracatç› lehine akreditif açmas› için talimat verilmesi,• Amir bankan›n, sat›c›n›n ülkesindeki bankas›na akreditifi ihbar ya da teyit

etmesi,• Muhabir ya da teyit eden bankan›n akreditifin aç›ld›¤›n› ihracatç›ya bildirmesi,• Aç›lan akreditif üzerine sat›c›n›n belirtilen zamanda mallar› sevk etmesi,• Sat›c›n›n, sevkiyat›n yap›ld›¤›n› gösteren belgeleri kredinin aç›ld›¤› bankaya

göndermesi,• Muhabir bankan›n, vesaiki ithalatç›n›n bankas›na göndermesi,• ‹thalatç› firman›n bankas›na ödemeyi yapmas› ya da kredi kullanmas›,• ‹thalatç› firman›n bankas›ndan vesaikin teslim al›nmas›,• Amir bankan›n ihracatç›n›n bankas›na akreditif tutar›n› ödemesi,• ‹hracatç›n›n bankas›n›n akreditif tutar›n› ihracatç›ya ödemesi ve mallar›n

gümrükten çekilmesi.

Akreditif iflleminde banka, teslim edilecek mallar› do¤rudan onaylayarak de¤il, bu malla-r›n teslimini gösteren belgelere dayanarak ifllem yapmaktad›r. Bu nedenle akreditif ifllemi-nin do¤ru bir flekilde yap›ld›¤›ndan emin olmak için banka söz konusu belgeleri titizlikleincelemelidir.

Akreditif Türleri

Dönülebilir (Kabili Rücu) Akreditif Bu tür akreditifler, ithalatç› ya da bankas› taraf›ndan, ihracatç›ya önceden haberverilmeden, her zaman de¤ifltirilebilir veya iptal edilebilir. Mal transferi ve belgele-rin ihracatç› taraf›ndan muhabir bankaya ibraz edilmesinden önce akreditifin flart-lar› de¤ifltirilebilece¤i ya da iptal edilebilece¤i için ihracatç› aç›s›ndan yüksek risktafl›r. Öte yandan ithalatç› oldukça fazla esnekli¤e sahiptir.

Belgelerin ihracatç› taraf›ndan muhabir bankaya ibraz› durumunda, akreditif,banka ya da ithalatç› taraf›ndan iptal edilemez ve de¤ifltirilemez. Sevk belgeleri ih-racatç› taraf›ndan bankaya ibraz edildikten ve bankaca akreditif koflullar›na uygun-lu¤u belirlenerek ödendikten sonra, iptal ya da de¤ifliklik bildirimi yap›l›rsa öde-me geçerli say›l›r. Böylece amir banka muhabir bankaya ödeme yapmak zorunda-d›r. Ayr›ca sat›fl sözleflmesinde akreditifin gayri kabili rücu oldu¤u aç›kça belirtil-memiflse akreditif “ dönülebilir” say›l›r.


fiekil 8.1

‹thalatç› ‹hracatç›

Amir Banka Muhabir Banka

1

5

37

10

982 4 6 11

Akreditifin iflleyifli

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Dönülemez (Gayri Kabili Rücu) AkreditifGayri kabili rücu akreditif, süresinden önce bankan›n onay› al›nmadan de¤ifltiril-mesi ve iptali mümkün olmayan akreditiftir. Teyitli ve teyitsiz olmak üzere iki flek-li vard›r. Teyitli akreditifte, ithalatç›, ihracatç›, banka ve muhabir banka sorumluiken; teyitsiz akreditifte yabanc› banka sorumlu de¤ildir.

Gayri kabili rücu akreditif, amir banka taraf›ndan geriye al›n›p üzerinde reviz-yon yap›lamad›¤› için, ihracatç› aç›s›ndan dönülebilir akreditife oranla daha güve-nilir niteliktedir.

Gayri kabili rücu akreditifte ihracatç› ödeme riskine karfl› korunur. ‹hracatç›,onay› olmadan akreditif flekil ve flartlar›n›n de¤ifltirilemeyece¤i ve iptal edilemeye-ce¤inden emindir. ‹hracatç›ya ödeme konusunda sa¤lad›¤› güvence dolay›s›yla butür akreditif uluslararas› ödeme flekilleri aras›nda en çok kullan›lan›d›r.

Teyitli Akreditif‹hracatç›, akreditif açan bankaya, yeterince güvenmiyorsa, kendisini güvende his-setmek için poliçenin ödenmesi konusunda bir bankadan teminat vermesini iste-yebilir. Amir bankadan kaynaklanan riskin ortadan kald›r›lmas› için, ifllemde amirbankan›n yan› s›ra ikinci bir bankan›n geri dönülemez ödeme garantisi yer al›r. Buda genellikle lehtar›n ülkesindeki bankas›d›r. ‹hracat akreditif teyit kredisinde ban-ka, firma lehine aç›lan gayri kabili rücu ihracat akreditifine teyidini ekleyerek, ak-reditif koflullar›na uygun vesaikin ibraz› karfl›l›¤› ekonomik ve politik riskleri üstle-nir ve vadesinde ödemeyi temin eder.

Teyit bankas›, amir banka akreditiften do¤an ödeme sorumlulu¤unu reddetsebile ödemek ya da poliçeyi kabul etmekle yükümlüdür. Teyitli akreditif, lehtar,amir banka ve teyit bankas›n›n tümünün r›zas› olmadan revize edilemez, de¤ifltiri-lemez veya iptal edilemez.

Teyitli akreditifte amir banka akreditiften do¤an ödeme sorumlulu¤unu reddetse bile teyitbankas› ödeme yapmak ya da poliçeyi kabul etmekle yükümlüdür.

Rotatif Akreditiffiartlara göre k›smen veya tamamen kullan›ld›¤›nda de¤ifliklik gerektirmeden ön-ceden belirlenen tutarda yenilenen akreditiftir. Yenilemenin amac›, ihracatç›n›nayn› flartlardan yararlanarak, ilk akreditif flartlar›na uygun olmak kayd›yla yenidenihracat yapabilmesidir.

Bu akreditif türü, ithalatç›ya periyodik olarak ayn› firmadan ald›¤› mallar içinuzun vadeli bir akreditif açarak, banka ile uzun süreli kredi tesisinde yüksek ma-liyetlere katlanmak yerine, küçük partiler halinde akreditif açma ve kendili¤indenyenileme f›rsat› sa¤lar. Bu akreditifin en önemli özelli¤i; akreditif üzerinde kaç kezrevolving oldu¤unun ve kümülatif olup olmad›¤›n›n belirtilmesidir. Kümülatif, birönceki dönemde kullan›lmayan k›sm› sonraki döneme devrederken, kümülatif ol-mayan kullan›lmayan k›sm› bir sonraki döneme devretmez, iptal eder.

Rotatif akreditifler zamana ve de¤ere ba¤l› olarak 2 türlü aç›labilir. Zamanaba¤l› olanlarda; akreditifte verilen program (örne¤in: ayda 5.000 adet veya$500.000’l›k sevkiyat) çerçevesinde kümülatif olup olmama flart›na göre sevkiyatyap›l›r. De¤ere ba¤l› rotatif akreditifte ise, akreditif vadesi içinde kalmak kofluluy-la kullan›lan tutar ayn› flekilde yenilenir.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Devredilebilir AkreditifAkreditif metninde “transferable” yazma zorunlulu¤u olan devredilebilir akreditif,kendisine akreditif aç›lan lehdar›n (ihracatç›) talimat› ile akreditifin aç›ld›¤› banka-dan bir veya birden fazla ikinci lehdar›n kullan›m›na izin verilebilen bir akreditif-tir. Aksi belirtilmedikçe bir akreditif ancak bir kez devredilebilir. Devirde ilk akre-ditifte genel esaslar sabit kalmak kofluluyla; akreditif tutar›, birim fiyat, vade tarihi,vesaik ibraz süresi ve sevkiyat süresi de¤ifltirilebilir. Akreditif sadece bir kereyemahsus devredilebilir. ‹kinci lehdar tekrar üçüncü bir lehdara aç›lan akreditifi dev-redemez. Ayr›ca sadece gayri kabili rücu akreditifler devredilebilir. ‹thal edilen ma-l›n, ihracatç› taraf›ndan do¤rudan sa¤lanamad›¤› durumlarda kullan›lan ve baflkabir ülkeye transferi mümkün olan akreditife nakledilebilir akreditif denir.

Devredilebilir akreditifler daha çok üretici olmayan, düflük kâr marj› ile komis-yon üzerinden ifllem yapan ve sermayesi yetersiz kurulufllarca kullan›l›r. Bu tür ak-reditif, arac› ihracatç›lar›n kendi lehlerine açt›¤› akreditifleri, mallar› temin ettiklerikurulufl veya kurulufllara devretmelerine olanak sa¤lar. Devredilen akreditif, esasakreditifin flartlar›n› belirli maddeler hariç aynen tafl›mak zorundad›r.

Red Clause AkreditifMuhabir banka, akreditif talimat›nda belirtilen özel bir hükme dayanarak, ihracat-ç› sevk belgelerini ibraz etmeden avans ödemesinde bulunur. Akreditif talimat›n-daki bu hükme dayan›larak, avans teminat aranmadan makbuz ya da benzeri bel-geler karfl›l›¤›nda ödenir. Akreditif mektubunda talimat k›rm›z› mürekkeple yaz›l-d›¤› için bu akreditife “red clause akreditif” denilmektedir.

Red-clause ya da k›rm›z› bafll›kl› akreditif, ihracatç›ya aç›k kredi fleklinde peflinödeme yap›lmas› ya da avans verilmesidir. Uygulamada ihracatç›ya verilecek avansakreditif tutar›, aç›lan kredinin belli bir oran›n› ( %60 veya daha fazlas›n›) geçmez.Söz konusu avans, ihracatç›n›n hammadde sat›n almas›, iflletmesi ve ihracat haz›r-l›k çal›flmalar›n›n finansman›nda kullan›labilir. Avans, mallar›n sevkinde arac› ban-kaya verilen belgelerin bedelinden düflülerek kapat›l›r. ‹hracatç› yüklemeyi yap-maz ve avans› geri ödemezse, muhabir banka, amir bankadan faizi ile birlikte ge-ri ödenmesini ister. Amir banka da ayn› flekilde ithalatç›dan talep eder.

Green Clause AkreditifGreen clause akreditifte ihracatç›n›n mal sevkinden önce akreditiften tahsilat yap-mas›na olanak sa¤lar. Red clause akreditifte kullan›c›, akreditifi açan banka lehinebir teminat mektubu vermemifl ise, iflletmeler önemli risk üstlenirler. Söz konusuriskler green clause akreditif ile minimize edilir. Ancak peflin ödemeler, mallar›nmülkiyetini bankaya devreden ambar teslim makbuzlar› ile garanti alt›na al›n›r.Makbuzlar, ambar firmas› taraf›ndan düzenlenir ve depolanan mallar›n de¤erinibelirtir.

Red clause ve green clause akreditiflerin temel amac›, ithalatç› taraf›ndan ihra-catç›n›n finanse edilmesidir. ‹hracatç›n›n ülkesindeki kredi faizlerinin, ithalatç›n›nülkesindeki faizlere oranla yüksek oldu¤u durumlarda, bu tür akreditiflerle ihracat-ç›ya düflük maliyetli fon kulland›r›labilir.

Akreditif türleri hakk›nda detayl› bilgiye Çetin Bedestenci ve Murat Can›tez’in D›fl Ticaret‹fllemler ve Uygulamalar (Ankara, 2006) kitab›ndaki akreditif çeflitleri (s.206-221) bafll›-¤›ndan ulaflabilirsiniz.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Karfl›l›kl› (Back To Back) Akreditif‹hracatç›n›n lehine aç›lan akreditifin devredilebilir olmad›¤› ya da devredilse biledevir iflleminin gerektirdi¤i ticari flartlar› yerine getiremedi¤i durumlarda karfl›l›kl›akreditif kullan›l›r. Reeksportta ihracatç›, bir ülkeden ald›¤› mal› di¤er bir ülkeyesatar. Mal› ithal ederken akreditif açar, ayn› zamanda mal› sataca¤› ülkedeki itha-latç› taraf›ndan da kendisi için bir akreditif aç›l›r. Bu durumda ihracatç›n›n banka-s›nda bir depo hesab› oluflur. ‹hracat bedeli döviz yurda geldi¤inde, ithal bedelitahsil edildikten sonra, kalan k›s›m ihracatç›ya ödenir.

Mallar› farkl› kanallardan al›yorsa lehine akreditif aç›lan ihracatç›, karfl›l›kl›(back to back) akreditif kullanmay› tercih eder. ‹thalatç›n›n açt›¤› akreditif krediyegaranti gösterilerek, mal›n sat›n al›nd›¤› tedarikçi ad›na yeni bir akreditif aç›l›r. Kar-fl›l›kl› akreditifin geçerli olabilmesi al›m ve sat›m akreditiflerinin ayn› banka nez-dinde yap›lmas› ile mümkündür. Üretici mal› yükleyip, vesaik ibraz›ndan sonra sa-t›fl akreditifinin ihracatç›ya düflen kâr pay› ayr›l›r, bakiye üreticiye ödenir ve sat›flbedeli de ithalatç› bankas›ndan tahsil edilir.

Stand-By AkreditifBu tür akreditifler bir ödeme arac›ndan çok bir garanti arac›d›r. Taraflar aras›ndayap›lan sözleflmelerde (genellikle müteahhitlik sözleflmeleri), taraflardan birisinin(müteahhit firma) yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumuna karfl›n, di¤er ta-raf›n (iflveren) garanti olarak bir teminat istemesi sonucu teminat gösterimi içinbankalarca müteahhit ad›na aç›lan kredilerdir.

FAKTOR‹NGFaktoring, mal veya hizmet sat›fl›ndan do¤an alacaklar› temlik alarak sat›c› firma-ya garanti, tahsilat/alacak yönetimi ve finansman hizmetlerinden en az birinin su-nuldu¤u finansman yöntemidir. Faktoring, vadeli alacaklara hareket ve likidite ka-zand›ran ve iflletmeye “nakit” giriflini sa¤layan önemli yöntemlerden biridir. ‹fllet-melerin faktoring kurulufllar› ile yapt›klar› sözleflmeler ile alacaklar güvenli ve et-kili bir tahsilat ve nakit ak›fl›na dönüflür.

Faktoring ifllemi sadece k›sa vadeli alacaklar için söz konusu olup, bu ifllemdevadeler genellikle 30 ile 120 gün aras›nda de¤iflmektedir. Ancak, bazen vadeler da-ha uzun bir süreyi de kapsayabilmektedir. Daha çok bir kredi tekni¤i olarak de-¤erlendirilen faktoring üç temel fonksiyonu yerine getirir. Söz konusu fonksiyon-lar flunlard›r:

• Finansman• Hizmet• Risk üstlenme.Faktoringin iflleyifli fiekil 8.2 yard›m›yla aç›klanabilir.


Faktoring, iflletmelerinkredili sat›fllar›ndan olanhaklar›n› devretmesi yoluyla,faktoring flirketininsa¤lad›¤›; alacaklar›ntahsili, takibi, muhasebe veön ödeme hizmetlerindenyararlan›lmas› ifllemidir.

Faktoring fiirketi

Sat›c› Müflteri

6

3 21

4

5

fiekil 8.2

Faktoringin iflleyifli1. Siparifl2. Kredili sat›fl›nonay talebi3. Kredili sat›fl›nonaylanmas›4. Mal sevkiyat›5. Bedelin ödenmesi6. Sat›c›ya ödemeyap›lmas›

Faktoring Türleri‹fllemlerin yürütüldü¤ü alan bak›m›ndan faktoring, yurtiçi (domestic) ve uluslara-ras› (international) olarak iki bölümde incelenir. Faktoring; gerçeklefltirilen hizmet-lerin niteli¤ine ve üstlenilen risk flekline göre, müflteri gereksinme ve isteklerinegöre de¤iflik türlerde sunulur.

Fatura (invoice) Faktoringi, risk üstlenilmeyen bir faktoring fleklidir. Sat›c›, fak-toring kuruluflu nezdinde alaca¤›n› peflin tahsil etme olana¤›n› elde eder. Ancak fa-turan›n ödenmemesi durumunda faktoring kuruluflu sat›c›ya yönelir. Alaca¤›n tah-sili de ço¤u kez sat›c› firma taraf›ndan gerçeklefltirilir. Buna göre sat›c› fatura veborçlular›n listesini her hafta faktoring kurulufluna sunar, ödemeler de faktor hesa-b›na yap›l›r. Ay sonunda sat›c› ile faktoring kuruluflu aras›nda yap›lan mutabakatsonucu hesap kapat›l›r.

Baz› sat›c›lar ticari itibarlar› aç›s›ndan faktoring iflleminin örtülü kalmas›n› ter-cih edebilirler. Bu durumda kapal› (undisclosed) faktoring söz konusudur ve müfl-teriler faktoring ifllemi ve faktor kuruluflundan habersizdirler. Öte yandan faktoraç›s›ndan risk üstlenme s›n›rl›d›r.

Ticari itibarlar› aç›s›ndan faktöring iflleminin gizli kalmas›n› tercih eden iflletmeler kapa-l› faktöringi tercih ederler.

Faaliyetleri belirli mevsimlerde yo¤unlaflan firmalar ise genellikle sezonluk fak-toringi tercih ederler.

Ödemenin do¤rudan faktoring kurulufluna yap›ld›¤› ancak faktorün risk üstlen-medi¤i ve alacak tahsilini üstlendi¤i faktoring flekli toptan (bulk) faktoring olarakadland›r›l›r. Bu yöntemde, güvence aç›s›ndan, ödeme faktoring kurulufluna yap›l-makla birlikte, kay›tlar sat›c› firma taraf›ndan tutulur.

Vade (maturity) Faktoring’de hizmet ve güvence fonksiyonlar› yerine getirilir,fonlama yer almaz. Faktoring kuruluflu prensip olarak her alaca¤›n tahsilinden he-men sonra veya fatura tarihi ya da alacaklar›n kendisine devredildi¤i tarihten itiba-ren ortalama vade esas›na göre belli bir tarihte ödeme yapabilir.

Acente Faktoring’inde de iki farkl› uygulama vard›r. ‹lkinde finansman ve risküstlenme bir arada yer al›r, alacak yönetimi ise sat›c› firman›n iste¤ine ba¤l›d›r.‹kincisinde ise alacak yönetimi ve tahsil fonksiyonu sat›c› firma taraf›ndan yürütü-lürken, güvence ve fonlama fonksiyonu faktor taraf›ndan üstlenilir.

Uluslararas› Faktoring: Bafllang›çta yurt içi ifllemlerle yo¤un olarak ilgilenenfaktoring kurulufllar› d›fl ticaretteki art›fla paralel olarak uluslararas› faktoring ifllem-lerini özel uzman kadrolarla ve uluslararas› acenta ba¤lant›lar› ile etkili ve yo¤unbir flekilde gerçeklefltirmeye bafllam›fllard›r. Sat›c›lar da uluslararas› faktoring ifllem-lerine özel bir önem vermektedirler. Çünkü yabanc› ithalatç›n›n kredibilitesinin be-lirlenmesi konusundaki bilgi yetersizli¤i, vadelerin nispeten uzun olmas› ve eko-nomik, politik ve döviz risklerinin varl›¤› sat›c›lar›n do¤rudan tehdit etmektedir.

Full Servis Rücu Edilemez Faktoring, genelde üretici ile factor aras›nda düzenlive sürekli bir anlaflma niteli¤indedir. Buna göre, üretici iflletme, herhangi bir malsat›fl› yapt›¤›nda, ortaya ç›kan alacaklar›n› hemen faktore satar. Full servis fakto-ringde iflletme, fatura üzerine bir kay›t düflerek, alacaklar›n faktoring flirketine dev-redildi¤ini belirtir.

Aç›klanmam›fl Faktoring, iflletme, faktoring anlaflmas› yapt›¤›n›n gizli tutulma-s› kayd›yla, full servisin sa¤lad›¤› tüm hizmetlerden yararlanmak isteyebilir. Böyle


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



bir durumda ayr› bir pazarlama flirketi kurularak, faturalar› yeni kurulan flirket (fak-tor) ad›na düzenlenir. Faktor ile iflletme aras›nda bir faktoring anlaflmas› yap›larak,pazarlama flirketinin, üreticilerin tüm alacaklar›n› sat›n alaca¤› belirtilir.

Finansman ve hizmet ifllevinin yan› s›ra riskin de üstlenildi¤i faktoring ifllemle-ri gerçek faktoring olarak adland›r›l›r. Faktorün risk üstlenmedi¤i faktoring sözlefl-meleri ise gerçek olmayan faktoring olarak bilinir.

Faktoring kurulufllar›n›n önemli bir hizmeti de istihbaratt›r. Yurt içinde ve d›fl›ndaki mu-habir ba¤lant›lar› sayesinde istenen firmalar hakk›nda piyasa araflt›rmas› yaparak özellik-le vadeli sat›fl için kredi de¤erli¤ini tesbit edebilirler.

Faktoringin MaliyetiFaktoring maliyeti iki bölümden oluflur. Bunlar, komisyon ve firmaya avans öde-mesi yap›ld›¤›nda oluflan faizdir. Alaca¤›n faktor taraf›ndan belirlenen riskine görekomisyonu, genellikle faturan›n % 1’i ile % 3’ü aras›ndad›r. Avans ödemesinin fai-zi; cari faiz oran›na ba¤l›d›r.

A iflletmesi ticari faaliyetlerinden do¤an 90 günlük, T50.000’lik alaca¤›n› vadesin-den önce, faktoring flirketine devrederek fon sa¤lamak istiyor. Faktoring flirketi, hiz-met ve risk üstlenme karfl›l›¤›nda komisyon bedeli olarak alacak tutar›n›n %2’sini,verilecek nakit karfl›l›¤›nda da 3 ayl›k %6 faiz uygulamaktad›r. Yap›lan sözleflmeyegöre alacak tutar›n›n tamam› üzerinden ödeme yap›lacakt›r. Bu durumda iflletme-nin faktoring iflleminden sa¤layaca¤› fon afla¤›daki gibi hesaplanabilir.

Çözüm:Finansman Gideri = Alacak Tutar› * Faiz Oran›

= 50.000×0,06= 3.000Komisyon Gideri = Alacak Tutar› * Komisyon Oran›

= 50.000×0,02= 1.000Ödenecek Tutar = Alacak Tutar› - (Komisyon Gideri + Finansman Gideri)Ödenecek Tutar = 50.000-(3.000+1.000)=T46.000

Bu örnekte peflin ödeme, fatura bedelinin tamam› dikkate al›narak hesaplan-m›flt›r. Uygulamada peflin ödeme, genellikle fatura tutar›n›n %80’i üzerinden he-saplan›r. Faktoring flirketi %20 marj b›rakarak (garanti pay›) riske karfl› kendini ko-rurken, ayn› zamanda kaynaklar› daha iyi de¤erlendirmifl olur.

Uluslararas› faktoringde iskonto oran›, Libor (Londra Interbank piyasas›nda ti-cari bankalar›n ödünç vermede uygulad›klar› faiz oran›), Prime rate (Amerikanbankalar›n uygulad›klar› faiz oran›), Hibor (Hon Kong bankalararas› para piyasa-s›nda uygulanan faiz oran›), veya Sibor faiz oran› (Singapur bankalar›n›n uluslara-ras› borçlanmalara uygulad›klar› faiz oran›) ve borçlunun risk yap›s›na göre belir-lenen ek risk marj›na (spread) göre hesaplan›r. Risk marj›, baz puan olarak ifadeedilir ve de¤eri %0,01’ dir.

Yurt d›fl›na sat›fl yapan A iflletmesi alacaklar›n›n tahsili için faktoringden yarar-lanmak istiyor. 3 ay içinde gerçeklefltirilecek sat›fl tutar› 500.000 ABD $ d›r. Fakto-ring flirketi, finansman gideri olarak 3 ayl›k Libor + 2 bp (baz puan) faiz, ayr›cakredi riskinin üstlenilmesi, muhasebe kay›t, istihbarat, vb. hizmetler riçin %2 ko-misyon ve %20’lik garanti kesintisi uygulad›ktan sonra kalan tutar› firmaya ödü-yor. Üç ayl›k Libor oran›n›n %3 oldu¤u varsay›larak, iflletmeye ödenecek tutar afla-¤›daki gibi hesaplanabilir:


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

Ö R N E K

Çözüm:Kredili sat›fl tutar›= 500.000 $Garanti pay›= 500.000*%20= 100.000$(LIBOR + Spread= %3 + %0.02= %3.02)Komisyon giderleri= 500.000*%2= 10.000$Finansman gideri= 500.000*%3,02= 15.100Bu durumda iflletmenin 500.000 $’l›k alaca¤›n› faktore devretmesi sonucu 25.100

$’l›k bir maliyete katlanmas› gerekir.%20 garanti pay› olan 100.000 $ ve 25.100 $’l›k gider düflüldükten sonra sat›c›-

ya vadeden önce 374.900 $ ön ödeme yap›l›r.

Faktoringin Yararlar›Baflta tekstil, otomotiv, yedek parça ve g›da olmak üzere çeflitli sektörlerde küçük veorta boy firmalar faktoring hizmetlerinden yayg›n olarak yararlan›rlar. Bununla birlik-te faktoringin iflletmelere sa¤lad›¤› en önemli faydalar afla¤›daki gibi s›ralanabilir:

• Faktoring yöntemi ile sa¤lanan finansman kayna¤› esnektir,• Alacaklara ba¤lanan fonlar›n vadesinden önce çözülmesi, fonlar›n baflka

alanlarda kullan›labilmesine imkan tan›r,• Faktoring kurumunun senet tahsili d›fl›ndaki di¤er hizmetlerden de yararla-

n›labilir.• Alacak hakk›n›n sat›fl›n›n, firman›n bilançosu üzerine etkisi de di¤er finans-

man yöntemlerinden farkl› olarak bilançonun aktif k›sm›ndaki alacaklar› dü-flürme fleklinde olur.

• Faktoring yöntemi ile firmalar nakit ak›fllar›n› daha iyi planlayabilir.

Faktoring’in avantajlar› hakk›nda detayl› bilgiye Kürflat Yalç›ner v.d.’nin Finansal Teknik-ler ve Türev Araçlar (Ankara, 2011) kitab›ndaki faktoring ifllemlerinin avantajlar› (s.13-16) bafll›¤›ndan ulaflabilirsiniz.

Alacak hakk›n›n faktoring flirketine devredilmesi iflletmelere hangi avantajlar› sa¤lar?


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6


K›sa vadeli finansman kaynaklar›n› tan›mlamak.

‹flletmelerin en fazla bir y›l içinde geri ödemele-ri gereken kaynaklar k›sa vadeli olarak adland›-r›l›r. K›sa vadeli finans kaynaklar› genelde ifllet-melerin dönen varl›klar›n›n finansman›nda kulla-n›l›r. Çal›flma sermayesinin özellikle de¤iflkenlikgösteren bölümünün finansman›nda k›sa vadelikaynaklar›n kullan›m› iflletme riskinin azalt›lmas›aç›s›ndan önemlidir. ‹fl hacmindeki dalgalanma-lar›n gerektirdi¤i fon ihtiyac›n›n k›sa vadeli kay-naklarla karfl›lanmas› yayg›n bir uygulama flekli-dir. K›sa süreli kaynaklar genellikle çal›flma ser-mayesinin finansman› amac›yla kullan›lmakla bir-likte, bazen bu kaynaklar›n duran varl›klar›n fi-nansman›nda da kullan›ld›¤› görülür. K›sa vadelikaynaklar›n duran varl›k finansman›nda kullan›l-mas›n›n iflletme riskini artt›raca¤› belirtilmelidir.K›sa vadeli finansman amac›yla iflletmelerin kul-land›¤› kaynaklar ticari krediler, banka kredileri,finansman bonosu, repo, faktoring ve kendili-¤inden oluflan kaynaklar olarak özetlenebilir.

Ticari kredilerin iflletmeler taraf›ndan kullan›-

m›n›n önemini aç›klamak.

Ticari kredi uygulamas›nda iflletmelere herhangibir nakit ödeme yap›lmaz. Sat›c›n›n mal› teslimetmesi ve ödeme için belirli bir süre tan›mas›nadayan›r. Ticari kredi kullanan bir iflletme peflinödeme yapmad›¤› için nakit iskontosundan dayararlanamaz. Sat›c›lar aç›s›ndan ticari kredilersat›fllar› artt›ran bir çaba niteli¤i tafl›r. Sat›c› kre-dilerinin uygulamas› kolay olmakla birlikte uy-gulanan vade farklar›n›n toplam› bankalar›n›ny›ll›k faiz oranlar›ndan daha yüksek oldu¤u içiniflletme maliyetini artt›r›c› özelli¤i de göz ard› edi-lemez. Özellikle di¤er finansman kaynaklar›naeriflmede s›k›nt› yaflayan küçük ölçekteki ifllet-meler için kendilerine aç›lan ticari kredi olanak-lar›ndan yararlanma imkan›, bu iflletmelerin fa-aliyetlerini sürdürebilmeleri aç›s›ndan oldukçaönemlidir.

Finansman bonosunun iflletme finansman›nda-ki yerini de¤erlendirmek.‹flletmeler k›sa süreli likidite ihtiyaçlar›n› karfl›la-yabilmek için finansman bonolar› arac›l›¤› ile pi-yasaya borçlan›rlar. Söz konusu bonolar anonimflirketler, kamu iktisadi teflebbüsleri, yerel yöne-timler ile bununla ilgili özel mevzuat uyar›nca fa-aliyet gösteren kurulufl, idare ve kredi de¤erlili¤iyüksek anonim flirketler taraf›ndan ç›kar›lan k›savadeli menkul k›ymetlerdir. Finansman bonolar›genellikle di¤er alternatif kaynaklara göre mali-yeti en düflük olan›d›r. Firman›n y›l içindeki fi-nansman gereksinmelerine uygun olarak süreyibelirleyebilmesi finansman bonosunun firmayaesneklik avantaj› sa¤lad›¤›n› gösterir.

Banka kredileri ile k›sa vadeli finansman karar-lar› aras›ndaki iliflkiyi yorumlamak.Sermaye pazarlar›n›n yeterince geliflmedi¤i ülke-lerde k›sa süreli banka kredileri iflletme finans-man›nda önemli bir yere sahiptir. Genellikle k›sasüreler için kullan›ld›¤›ndan iflletmeye maliyetide s›n›rl› kal›r. Özellikle Türkiye’de iflletmelerinöz kaynaklar› yetersiz oldu¤u için kaynak ihtiya-c›n›n önemli bir bölümü k›sa süreli banka kredi-leri ve sat›c› kredilerinden sa¤lan›r. Söz konusukaynaklar, artan ifl hacmi ve vergisel nedenlerleiflletmelerin öz sermaye verimlili¤ini de artt›r›r.

Faktoring iflleminin iflletmeler aç›s›ndan önemi-ni aç›klamak.Özellikle yurt d›fl›na vadeli sat›fl yapan ihracatç›-lar›n müflteri kredibilitesini yeterince bilmedikle-ri için do¤abilecek riskler alacak yönetimindeuzmanl›k gerektirir. Faktoring kurulufllar› muha-birleri arac›l›¤› ile çeflitli ülkelerdeki firmalar hak-k›nda detayl› bilgi sahibidirler. Bu da alaca¤›ntahsil riskini azalt›r. Faktoring kurulufllar› ayr›caiflletmelere vadesi dolmam›fl senetler ve alacak-lar karfl›l›¤›nda fon da kulland›r›r. Türkiye’de yurtiçinde ödeme sürelerinin nispeten uzun oldu¤udüflünüldü¤ünde faktoring kurulufllar›n›n devral-d›¤› yurt içi alacaklar›n tahsili, takibi, muhasebe-si ve risk yönetimi çal›flmalar› iflletmelere önem-li kolayl›klar sa¤lar. Faktoring genellikle vadele-ri 30 ile 120 gün aras›ndaki senetlerin tahsilineönemli bir katk›da bulunurlar.

Özet

1�A M A Ç

2�A M A Ç

3�A M A Ç

4�A M A Ç

5�A M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin k›sa vadeli fi-nansman kaynaklar› aras›nda yer almaz?

a. Faktoringb. Forfaitingc. Eximbankd. Prefinansman kredisie. Kabul kredisi

2. Sat›c› kredileri ile ilgili afla¤›daki ifadelerden hangisiyanl›flt›r?

a. Ayl›k vade farklar› topland›¤›nda y›ll›k maliyetbankalar›n kredi faiz oran›ndan daha yüksektir.

b. ‹flletmelerin k›sa vadeli kaynaklar› aras›ndaönemli bir yer tutar.

c. Borçlanma kapasitesi s›n›rl› olan özellikle kü-çük boy iflletmelerin en önemli finansman kay-naklar›ndand›r.

d. Üretici toptanc›ya, toptanc› da perakendeciyebir ödeme süresi tan›r.

e. ‹flletmelerin nakit iskontosundan yararlanmama-s› maliyetlerini olumlu etkiler.

3. Afla¤›dakilerden hangisi finansman bonosu yoluylafon sa¤layamaz?

a. Halka aç›k flirketlerb. Mahalli idarelerc. S›radan (Adi) ortakl›klard. Kamu iktisadi teflebbüslerie. Özel mevzuat uyar›nca faaliyet gösteren kurulufllar

4. Afla¤›dakilerden hangisi faktoringin fonksiyonlar›n-dan de¤ildir?

a. Finansmanb. Vergi yönetimic. Risk yönetimid. Hizmete. ‹stihbarat

5. L iflletmesi T5 milyon’lik finansman bonosunu %15iskonto oran›ndan satmak istiyor. Bononun vadesi 1Aral›k 2011 oldu¤una göre 1 Kas›m 2011’de finansmanbonosunun sat›fl fiyat› kaç T’dir? (basit iç iskonto yönte-mine göre)

a. 2.509.300b. 3.938.272c. 4.938.272d. 4.950.300e. 5.010.400

6. Afla¤›dakilerden hangisi üzerine repo ifllemi yap›-

lamaz?

a. Devlet tahvillerib. Hazine bonolar›c. Banka garantili bonolard. Borsada ifllem gören borçlanma senetlerie. Borsaya kote edilmifl hisse senetleri

7-9 sorular afla¤›daki bilgilere göre yan›tlanacakt›r.K iflletmesi ticari faaliyetlerinden do¤an 180 günlük veT80.000 alaca¤›n› vadesinden önce faktoring flirketinedevrederek finansman sa¤lamak istiyor. Faktoring flir-keti, hizmet ve risk üstlenme karfl›l›¤›nda komisyon ola-rak alacak tutar›n›n %2’sini, verilecek nakit karfl›l›¤›ndada y›ll›k %15 faiz uyguluyor. Sözleflmeye göre alacaktutar›n›n tamam› üzerinden ödeme yap›lacakt›r.7. Yukar›daki bilgilere göre iflletmenin ödeyece¤i ko-misyon gideri kaç T olur?

a. 1.400b. 1.500c. 1.600d. 1.700e. 1.850

8. Bu bilgilere göre iflletmenin ödeyece¤i finansmangideri kaç T olur?

a. 5.000b. 6.000c. 6.500d. 6.650e. 6.800

9. Bu bilgilere göre iflletmenin faktoring ifllemindenyararlanarak sa¤layaca¤› fon tutar› kaç T’dir?

a. 71.300b. 72.400c. 73.100d. 74.500e. 75.600

10. Afla¤›dakilerden hangisi akreditif türleri aras›ndayer almaz?

a. Dönülemez (gayri kabili rücu)b. Teyitli akreditifc. Rotatif akreditifd. Eximbank kaynakl› akreditife. Red Clause akreditif



ATO’DAN fi‹RKETLER‹N F‹NANSMANA ER‹fi‹M‹

ARAfiTIRMASI

18 Haziran 2011-Ankara Ticaret Odas›’n›n, firmalar›n fi-nansman kaynaklar›na ulafl›m oranlar›n› ve finansmansa¤lama sürecinde karfl› karfl›ya kald›klar› sorunlar›, be-lirlemek amac›yla gerçeklefltirdi¤i araflt›rma sonuçland›.fiirketlerin finansmana eriflimde, finans kurulufllar›n›nküçük flirketlere daha zor kredi kulland›rmas›, bilanço-lar›n›n gerçek durumlar›n› yans›tmamas›, öz kaynak ye-tersizli¤i, kredi maliyetinin yüksekli¤i, kredi rakam›n›nçok üzerinde ipotek istenmesi, prosedürlerin fazlal›¤›gibi sorunlardan yak›nd›klar› belirlendi. ATO taraf›ndan “Ankara Düflünce ve Araflt›rma Merke-zi’ne yapt›r›lan “fiirketlerin Finansmana Ulafl›m›nda Kar-fl›lafl›lan S›k›nt›lar›n Tespiti Araflt›rmas›” kapsam›ndaATO üyesi 1000 iflyerine anket uyguland›. Yüz yüze gö-rüflme tekni¤iyle yap›lan anketin sonuçlar›na göre flir-ketlerin yüzde 65’i son üç y›l içerisinde firma d›fl›ndankaynak kulland›.

EN FAZLA B‹L‹NEN F‹NANSMAN KAYNA⁄I BANKA

KRED‹S‹

Firmalar›n yüzde 83’ü gelecekte firma d›fl›ndan kaynakkullanmay› planl›yor. Yaklafl›k yüzde 18’i ise firma d›-fl›ndan kaynak kullanmay› düflünmüyor. Söz konusufirmalar›n yaklafl›k yüzde 59’u gelecekte banka kredisikullanmay› planlad›klar›n› ifade ediyorlar. Araflt›rma fir-malar›n banka kredisi d›fl›ndaki kaynaklar› yeterincekullanmad›klar›n› ve kullanmay› planlamad›klar›n› orta-ya koyuyor. Firmalar›n, leasing ve faktoring hakk›ndabilgi sahibi olmalar›na ra¤men bu kaynaklar› kullanma-d›klar› forfaiting, tahvil ihrac› ve finansman bonosu hak-k›nda yeterli bilgiye sahip olmad›klar› belirlendi.

KRED‹LER KISA VADEL‹

Araflt›rman›n sonuçlar›na göre firmalar›n yüzde 3’ü biry›ldan k›sa, yüzde 30’u 1-2 y›l aras›nda, yüzde 27’si 2-3y›l, yüzde 22’si 3-4 y›l, , yüzde 7’si 4-5 y›l vadeli kredikullan›rken, bey y›l ve daha uzun vadeli kredi kulla-nanlar›n oran› ise yüzde 11’de kald›.

KARfiILAfiILAN GÜÇLÜKLER

Araflt›rman›n sonuçlar›na göre firmalar›n finansman kay-naklar›na eriflimde karfl›laflt›klar› sorunlar›n bafl›nda “bü-yük ölçekli iflletmelere daha kolay ve ucuz kredi sa¤-lanmas›n›n küçük iflletmelerin finansman kaynaklar›naulaflmas›n› s›n›rland›rmas›n›” gösterdiler.

DIfi F‹NANSMAN NE ‹Ç‹N KULLANILIYOR

Firmalar sa¤lad›klar› d›fl finansman› öncelikli olarak malal›m›, daha sonra yeni yat›r›mlar yapmak için kullan›-yorlar. Ancak firmalar›n önemli bir bölümünün vadesigelen borçlar›n› ödemek için d›fl finansman kullan›m›-na gittikleri belirlendi.

DESTEK TÜRLER‹YLE ‹LG‹L‹ B‹LG‹LER YETERS‹Z

fiirketlerin banka kredileri d›fl›ndaki finansman destek-leri hakk›nda da fazla bilgi sahibi olmad›klar› belirlen-di. Firmalar›n, KOSGEB destekleri hakk›nda bilgi sahi-bi olduklar› halde yeterince yararlanamad›klar›, büyükbölümünün ise yat›r›m teflvikleri, ‹GEME destekleri, ABproje destekleri, TÜB‹TAK destekleri ve Kalk›nma Ajan-s› destekleri gibi finansman desteklerini bilmedikleriortaya ç›kt›.

Kaynak: http://www.atonet.org.tr/yeni/index.php?p=1796&l=1

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin K›sa Vadeli Fi-

nansman›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Ticari Krediler” konusunu

yeniden gözden geçiriniz.3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansman Bonosu” konu-

sunu yeniden gözden geçiriniz.4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “ Faktoring” konusunu yeni-

den gözden geçiriniz.5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansman Bonosu” konu-

sunu yeniden gözden geçiriniz.6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Geri Sat›n Alma Anlaflmala-

r› (Repo)” konusunu yeniden gözden geçiriniz.7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faktoring” konusunu yeni-

den gözden geçiriniz.8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faktoring” konusunu yeni-

den gözden geçiriniz.9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Faktoring” konusunu yeni-

den gözden geçiriniz.10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Uluslararas› Ticarette Ödeme

fiekilleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz


”

“


S›ra Sizde 1

‹flletmelerin k›sa vadeli kaynak ihtiyac›n› genellikle; fa-aliyet hacmi, sat›fl ve kredi politikas›, sermaye yap›s› ilesezonel ve konjonktürel faktorler belirler. Faaliyet hac-mi artt›kça daha fazla üretim yap›laca¤›ndan stoklar gibiüretim giderleri artacak ve bu giderlerin finansman ihti-yac› do¤acakt›r. Sat›fllar› kredilendirme politikas› firma-n›n sat›fllar›n›n nakit olarak kasaya girme süresini artt›ra-bilir mahrum kal›nan nakit ak›mlar›n›n k›sa vadeli kay-naklar ile finanse edilmesi söz konusudur. Böyle du-rumlarda özellikle alacaklar›n finansman›n› sa¤layan fak-toring alternatifi tercihi yap›labilir. Sermaye yap›s›ndakide¤iflimler firman›n risklili¤ini etkilemektedir. K›sa va-deli sermaye kaynaklar› alternatifleri de¤erlendirilerekfirman›n de¤iflen risk yap›s› ayarlanabilmektedir. Mev-simsel ve ekonomideki genel e¤ilimlere ba¤l› olarak fir-malar›n üretim düzeylerinde farkl›l›klar oluflmaktad›r.Dönemler için gerekli finansman alternatifler aras›ndaen uygun olabilecek kaynaktan karfl›lanmaya çal›fl›l›r.

S›ra Sizde 2

Vadeli mal al›m›, peflin ödeme iskontosundan yararlan-ma imkan›n› ortadan kald›r›r. Peflin ödeme iskontosuuygulamada önemli bir yere sahiptir ve iflletme kârl›l›¤›üzerinde büyük rol oynar. Firman›n brüt kar marj› sat›-lan mallar›n maliyetine ba¤l› olmaktad›r. Peflin ödemeiskontosundan yararlan›lmas› kar marj›n› artt›ran bir un-surdur. Ticari kredilerin maliyetlerinin di¤er finansmanalternatifleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda oldukça yüksek ol-du¤u görülmektedir. Finansman giderlerinde art›fl ya-flanmas› firman›n net kar›n› olumsuz etkilemektedir.

S›ra Sizde 3

Basit d›fl iskonto yöntemi yat›r›mc› aç›s›ndan avantajl›olmaktad›r. Yat›r›mc› vade sonu geldi¤inde anapara vebelirlenmifl faiz oran›yla anapara üzerinden hesaplananfaiz ödemelerini elde eder. Yat›r›mc›n›n vade sonundakazanaca¤› tutar de¤iflmedi¤inden finansman bonosu-na ödedi¤i fiyat›n düflük olmas› durumda getirisi art-maktad›r. Basit d›fl iskonto yöntemi alternatifi di¤er yön-temlere göre daha düflük fiyat hesaplamas› yapt›¤›ndanyat›r›mc›ya bu düflük fiyat fark› kadar daha fazla getirikazanma olana¤› vermektedir.

S›ra Sizde 4

‹flletmelerin Avrupa’daki bankalardan sa¤lad›¤› nakdikredilerde likidite sorununun yaflanmas› sonras›nda birazalma görülebilir. Bu durumda iflletmeler finansmanbonosu, faktoring vb. gibi di¤er finansman kaynaklar›-na yönelebilirler. Avrupa bankalar›n›n likidite sorunuyaflamalar› ile kredilendirme de gönülsüz davranmalar›-n›n yan›nda, yüksek faiz oran› talepleri iflletmelerin fi-nansman maliyetlerinin yükselmesine neden olabile-cektir. Finansmanda oluflan s›k›nt›lar nedeniyle firmalarpozitif net bugünkü de¤ere sahip yat›r›m olanaklar›n›kaç›rma ya da bu yat›r›m kararlar›n› erteleme durumun-da kalabilirler.

S›ra Sizde 5

‹hracat, üretimden sat›fla uzun süren aflamalarda finans-man ihtiyac› do¤uran bir süreçtir. Hükümetler ödeme-ler dengesi aç›klar›n› azaltmak ve ekonomik büyümeyisa¤lamak için ihracat› destekleyebilmektedirler. Exim-bank kredileri vergi, resim, harç ve fondan muaf olabil-mekte ve firmalara ucuz kaynakl› fon imkân› yaratmak-tad›rlar. Di¤er ihracat kredilerine oranla faiz avantaj›nasahip olmalar› tercih edilme nedenleridir.

S›ra Sizde 6

‹flletmelerin faktoring kurulufllar› ile yapt›klar› sözlefl-meler ile alacaklar güvenli ve etkili bir tahsilat ve nakitak›fl›na dönüflür. Alacaklara ba¤lanan fonlar›n vadesin-den önce çözülmesi, fonlar› baflka alanlarda kullan›la-bilir hale getirir. Faktoring sat›fllar› vadeli gerçeklefltir-me olana¤› yarat›r bu da sat›fl hacmini artt›rarak firmaiçin sektörde rekabet avantaj› ortaya ç›kar›r. E¤er fakto-ring uluslararas› ifllemler için yap›lm›flsa bu ifllemlerdendo¤an kur ve ülke risklerinden korunmufl olunur. ‹fllet-menin nakit mevcudunu artt›rmas›, likiditeyi güçlendi-rerek finansman temin etmede kolayl›k sa¤lar..

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›


Akgüç, Öztin. (1998). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Av-c›ol Bas›m Yay›n.

Ayd›n, Nurhan; Baflar, Mehmet; Coflkun, Metin. (2007).Finansal Yönetim, Eskiflehir: Genç Copy Center.

Berk, Niyazi. (2010). Finansal Yönetim, ‹stanbul: Türk-men Kitabevi

Berk, J., DeMarzo P. (2009). Corporate Finance The

Core, Boston: Pearson Education.Brealey, R .A., Myers, C. S. (2003). Principles of Cor-

porate Finance, New York: McGraw Hill.Ceylan, Ali. (2003). ‹flletmelerde Finansal Yönetim,

Bursa: Ekin Kitabevi.Ross S. A., Westerfield R. W., Jordan B. D. (2008). Es-

sential of Corporate Finance, New York:McGrawHill.

Büker, Semih; Afl›ko¤lu R›za; Sevil, Güven. (2011). Fi-

nansal Yönetim, Ankara: Sözkesen Matbaac›l›k.Titman, S, A. J. Keown, J. D. Martin. (2011). Financial

Management. New York: Pearson.Van Horne, J. C., Wachowicz, J. R. (2008). Fundamen-

tal of Financial Management, London: PrenticeHall.

Weston, J. F., E. F., Brigham, Essentials of Manageri-

al Finance, Cambridge: The Dreyden Press Yüksel, A. S.; Yüksel, Ü.; Yüksel, A. (2004). Bankac›l›k

Hukuku ve ‹flletmesi, ‹stanbul: Beta.


221Sözlük

AA¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti: ‹flletmede kullan›lan

çeflitli kaynaklar›n toplam kaynaklar içindeki paylar›yla

a¤›rl›kland›r›lm›fl maliyetleri.

Akreditif: ‹hracatç›n›n, mal› satt›¤› anda bedelini alma ve it-

halatç›n›n bedeli ödedi¤i anda mala sahip olma iste¤ini

karfl›layan bir ödeme ve finansman yöntemidir.

Anüite: Taksitlerin eflit, devre faiz oran›n›n ve devre süresinin

de¤iflmedi¤i ödemeler serisi.

Atak Finansman Stratejisi: ‹flletmenin sabit varl›klar›n›n

uzun vadeli kaynaklarla, dönen varl›klar›n›n ise k›sa va-

deli kaynaklarla finanse edilmesidir

BBasit Faiz: Faizin, ayn› anapara üzerinden hesapland›¤› faiz

hesaplama flekli.

Baflabafl noktas›: Kar ya da zarar›n söz konusu olmad›¤›, bafl-

ka bir deyiflle kar›n s›f›r oldu¤u sat›fl miktar› veya tutar›d›r.

Bilanço: ‹flletmenin belirli bir tarihteki varl›klar›yla varl›klar›-

n›n kaynaklar›n› gösteren tablodur.

Bileflik Faiz: Her devre de¤iflen paralar üzerinden hesapla-

nan faiz.

Borç Oranlar›: ‹flletmenin mali yap›s›n› ortaya koyarak uzun

vadeli borç ödeme gücünü gösteren oranlard›r.

Birincil Piyasa: Finansal varl›klar›n ilk kez ifllem gördü¤ü pi-

yasa.

Birleflik Kald›raç Derecesi: Sat›fl hacmindeki bir de¤iflme-

nin hisse bafl›na kârlarda ne seviyede bir de¤iflmeye yol

açaca¤›n› ifade eder.

Broker: Bir komisyon karfl›l›¤›nda fon arz edenlerle talep

edenleri karfl›laflt›ran kurum.

Brüt Çal›flma Sermayesi: Bir y›l içinde nakde çevrilebilen

dönen varl›k kalemlerinden oluflur.

Bütçe: Bir y›ll›k veya dönemlik finansal faaliyetlerin rakamla-

ra dökülmüfl ve özetlenmifl halidir.

C-Ç Çal›flma Sermayesi: Bir tesisin faaliyete bafllayabilmesi ve ifl-

letme faaliyetlerini sürdürebilmesi için kullan›lan, k›sa

sürede paraya dönüflme özelli¤ine sahip varl›klar ve bu

amaçla yap›lan harcamalard›r.

Çal›flma Sermayesi Döngüsü: Üretim için harcanan nakdin

iflletmeye kaç günde geri döndü¤ünü gösteren süredir.

Ç›kar Gruplar›: Devlet, kreditörleri, ‹flletme çal›flanlar›, müfl-

terileri, sat›c›lar›, alacakl›lar›, yat›r›mc›lar› gibi iflletmeyle

do¤rudan iliflkili olan gruplar.

DDealer: Baflkalar› ve kendi nam ve hesab›na ifllem yapan

arac› kurum.

De¤iflken Gider: Üretim hacmindeki art›fl veya azal›fla para-

lel de¤iflimler gösteren giderlerdir.

D›fl Analiz: ‹flletme d›fl›ndan kamu görevlilerince ya da ba-

¤›ms›z denetçilerce yap›lan analiz.

D›fl ‹skonto: Vadeli de¤er üzerinden hesaplanan iskonto.

Dikey Analiz: Mali tablolarda yer alan her bir kalemin top-

lam içerisindeki pay› dikkate al›narak yap›lan analizdir.

Dinamik analiz: Mali tablolar›n birbirini izleyen dönemler

itibariyle incelenmesi.

Dividant: Kâr pay›, temettü.

De¤er Maksimizasyonu: ‹flletmelerin kararlar›nda iflletme

de¤erini ya da hisse senetlerin de¤erini maksimize ede-

cek flekilde hareket etmeleri.

Dengeli Finansman Stratejisi: Çal›flma sermayesinin sürek-

lilik gösteren k›sm›n›n ve duran varl›klar›n uzun vadeli

kaynaklarla, çal›flma sermayesinin dalgalanan bölümü-

nün ise k›sa vadeli kaynaklarla finanse edilmesidir.

Dönen Varl›klar: ‹flletmenin faaliyetlerini devam ettirebil-

mesi için gerekli olan ve en az y›lda bir kez paraya dö-

nüflebilen varl›klar.

EEfektif Faiz: Faizin bileflik faizle ve y›ldan daha k›sa süre için

hesaplat›lmas› durumunda gerçekleflen faiz.

Enflasyon: Fiyatlar genel düzeyinin sürekli artmas›.

Etkinlik Oranlar›: ‹flletmenin varl›klar›n› ne derecede etkin

kullanabildi¤ini ölçmekte kullan›lan oranlard›r.

FFaiz: Paray› sunanlar aç›s›ndan bugünkü kullan›m hakk›ndan

vazgeçmenin getirisi; paray› talep edenler aç›s›ndan da,

gelecekte kullan›lacak paray› bugünden kullanman›n

bir bedeli.

Faaliyet Döngüsü: Nakdin hammadde stoklar›na, yar› ma-

müle, mamüle ve alacaklara dönüflerek tekrar nakit ha-

le gelme süreci.

Faaliyet Kald›rac›: Sabit giderler ile de¤iflken giderler ara-

s›nda iliflki kurarak sabit giderlerin nereye kadar kabul

edilebilece¤ini araflt›ran bir analiz tekni¤idir.

Faaliyet Kald›rac› Derecesi: Sat›fllardaki de¤iflime karfl› faiz

ve vergi öncesi kârlar›n gösterece¤i de¤iflim seviyesini

ifade eder.

Sözlük


Faktoring: ‹flletmelerin kredili sat›fllar›ndan olan haklar›n›

devretmesi yoluyla, faktoring flirketinin sa¤lad›¤›; ala-

caklar›n tahsili, takibi, muhasebe ve ön ödeme hizmetle-

rinden yararlan›lmas› ifllemidir.

Finans: Kifli ya da kurumlar›n faydalanabilece¤i para, fon ya

da sermaye.

Finansman: Fonlar›n sa¤lanmas›.

Finansal Oran: Finansal tablolarda bulunan iki kalem aras›n-

daki iliflkiyi ifade eden say›.

Finansal Kald›raç: ‹flletmenin belirli bir dönemde borçland›-

¤› varsay›m›yla, borçlar›n kârl›l›¤› ne ölçüde etkiledi¤ini

ortaya koymak için yararlan›lan bir analiz tekni¤idir.

Finansal Kald›raç Derecesi: Faiz ve vergi öncesi kârlardaki

bir farkl›laflman›n hisse bafl›na kazançlarda ne seviyede

bir farkl›laflmaya yol açaca¤›n› ifade eder.

Finansal Planlama: ‹flletmenin, gelecekte bir bütün olarak

hangi noktada olmas›n›n istendi¤inin belirlenmesidir.

Finansal Varl›klar: Reel varl›klar›n yaratt›¤› nakit ak›fllar›

üzerinde alacak ya da ortakl›k hakk› veren varl›klar.

Finansal Yönetim: ‹htiyaç duyulan fonlar›n sa¤lanmas› ve

bunlar›n uygun varl›klara yat›r›m›.

Finansman Bonosu: fiirketlerin k›sa vadeli iflletme sermaye-

si ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için ç›kard›klar› teminats›z se-

netlere verilen isimdir.

Fizibilite Çal›flmalar›: Uzun vadeli faydalar sa¤layacak yat›-

r›m projelerinin ekonomik, teknik ve mali aç›dan yap›la-

bilirli¤inin analiz edilmesi.

GGelecekteki De¤er: Bir yat›r›m›n faiz kazand›ktan sonraki

de¤eri.

Gelir Tablosu: ‹flletmenin bir hesap döneminde elde etti¤i tüm

has›lat ve gelirlerle yap›lan tüm maliyet ve giderleri göste-

ren ve dönem faaliyet sonuçlar›n› özetleyen tablodur.

HHalka Aç›kl›k Oran›: Halka aç›k hisselerin nominal de¤erle-

ri toplam›n›n, tüm hisselerin toplam nominal de¤erlerine

oran›n› ifade eder.

Halka Aç›k Anonim fiirket: 250 kifliden fazla orta¤› bulunan

anonim flirketlerdir.

Halka Aç›k fiirket: Hisse senetleri halka arz edilen ya da edil-

mifl say›lan anonim flirket.

Halka Arz: Bir flirket veya devletin ihraç etti¤i menkul k›yme-

ti almas› için halka ça¤r›da bulunmas›na denir. fiirketin

halk› ortakl›¤a ça¤›rmas›, sermaye artt›r›m› yapt›¤›nda

hisseleri borsada satmas› da halka arzd›r.

Halka Kapal› fiirket: Hisse senetleri halka arz edilmeyen, az

ortakl› anonim flirket.

Hazine Bonosu: Hazine taraf›ndan vadesi 1 y›ldan k›sa süre-

li olarak ç›kar›lan ve iskontolu olarak ifllem gören borç-

lanma senetleridir.

‹‹ç Analiz: ‹flletme içinde çal›flan personelin yapt›¤› analiz.

‹htiyatl› Finansman Stratejisi: ‹flletme varl›klar›n›n tamam›-

n›n uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesidir.

‹kincil piyasa: Daha önce al›n›p sat›lan finansal varl›klar›n

tekrar ifllem gördü¤ü piyasa.

‹skontolama: Gelecekteki bir de¤erin, belirli bir iskonto ora-

n›yla indirgenerek bugünkü de¤erinin bulunmas› ifllemi.

KKar Maksimizasyonu: ‹flletmelerin kararlar›nda kar› maksi-

mum yapacak flekilde hareket etmeleri.

Karl›l›k oranlar›: Bir iflletmenin yat›r›m ve finanslama kararla-

r›n›n ne derecede uygun oldu¤unu gösteren oranlard›r.

Karfl›laflt›rmal› Tablolar Analizi: Birden fazla y›l›n bilanço

ve gelir tablosu kalemlerinin göstermifl oldu¤u de¤iflim

esas al›narak yap›lan analiz.

Kredi analizi: ‹flletmeye kredi verenlerle, kredi verecek olan-

lar›n, iflletmenin borç ödeme gücünü ölçmek amac›yla

yapt›klar› analizdir.

Kupon faizi: Sabit getirili menkul k›ymetin üzerinde yaz›l›

olan ve dönemler itibariyle ödenen faiz.

Kurumsal Yat›r›mc›: fiirketlere blok yat›r›mlar yapan yat›r›m

fonlar›, yat›r›m ortakl›klar›, sigorta flirketleri gibi kurumlar.

LLikidite: Bir varl›¤›n istenildi¤i zaman gerçek de¤erinde nak-

de dönüfltürülebilme özelli¤i.

Likidite oranlar›: Bir iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n› karfl›-

layabilme yetene¤inin ölçülmesinde kullan›lan oranlar.

MMenkullefltirme: Gelecekteki belirli nakit ak›mlar› güvence

gösterilerek, finansal piyasalardan borçlanma olana¤›

sa¤layan menkul k›ymet ç›kar›lmas› ifllemidir.

Merkezi Nakit Yönetimi: Firmaya ba¤l› di¤er yan firmalar›n

nakit ihtiyaç ve fazlalar›n›n ana firma taraf›ndan kontrol

edilmesidir.

NNakde Dönüflüm Süresi: Nakitten tekrar nakite dönüflünce-

ye kadar geçen süre.

Nakdi Kredi: Belirli bir vade sonunda faizi ile birlikte geri

al›nmak üzere tüzel ve gerçek kiflilere bankalar taraf›n-

dan kulland›r›lan kredi.

223Sözlük

Nakit Bütçesi: Gelecek dönemlere iliflkin nakit girifl ve ç›k›fl-

lar›n›n tahmin edilip özetlendi¤i bütçedir.

Net Çal›flma Sermayesi: Dönen varl›klar ile k›sa süreli borç-

lar aras›ndaki farkt›r.

Nakit Çemberi: Hammadde al›mlar› için ödemenin yap›lma-

s› ile sat›fllar›ndan do¤an alacaklar›n tahsil edilmesi ara-

s›nda geçen süredir.

Nominal Faiz: Piyasa faiz oran›.

O-ÖOla¤anüstü ‹flletme Sermayesi: Belirsizliklerdeki art›fl ne-

deniyle çal›flma sermayesi varl›klar›na fazladan yap›lan

yat›r›mlard›r.

Oran Analizi: Bilanço ve gelir tablosunda yer alan kalemle-

rin birbirine oranlanmas› ile yap›lan analiz.

Organize Piyasa: Belirli fiziki bir mekan›n oldu¤u, ifllemlerin

belirli kurallar, ilkeler çerçevesinde yap›ld›¤›, araçlar›n›n

ve kurumlar›n›n oldu¤u piyasa.

Otofinansman: Faaliyetler sonucunda oluflturulan kaynakla-

r›n tümünün ya da bir k›sm›n›n iflletmede b›rak›larak ifl-

letmelerin kendilerini finanse etmeleri.

Özkaynak: ‹flletmenin ortakl›k haklar›n› gösteren kaynaklar

PPara Piyasas›: En fazla bir y›l süreli fon arz ve talebin karfl›-

laflt›¤› piyasalar.

Paran›n Zaman De¤eri: Ayn› miktardaki paran›n bugünkü

de¤erinin gelecekteki de¤erinden daha büyük olmas›.

fiimdiki tüketimden vazgeçmenin bedeli.

Piyasa De¤eri: ‹flletmenin piyasadaki arz ve talebe ba¤l› ola-

rak belirlenen de¤eri.

Proforma Finansal Tablo: ‹flletmenin gelecekteki finansal

durumunu ve gelirler ile gideri aras›ndaki iliflkiyi ortaya

koymak amac›yla düzenlenen tablodur.

RReel Faiz: Sat›nalma gücündeki art›fl oran›.

Reel Varl›klar: Makine, bina, araç gibi maddi varl›klar.

Repo: Bir menkul k›ymetin geri al›m taahhüdü ile sat›m›d›r.

Risk: Gerçekleflmeme olas›l›¤›.

SSabit Gider: K›sa dönemde iflletmenin üretim hacmi ne olur-

sa olsun de¤iflmeyen giderlerdir.

Sermaye Bütçelemesi: Gelecekte sa¤lanacak faydalar için ser-

mayenin uzun süreli yat›r›lmas›yla ilgili kararlar süreci.

Sermaye Piyasas›: Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin

karfl›laflt›¤› piyasa.

Spot Piyasa: Ödemenin ve teslimin hemen ya da 2 iflgünün-

de yap›ld›¤› piyasa.

Statik analiz: Belirli bir tarihte düzenlenmifl veya belirli bir

döneme ait mali tablolardaki çeflitli kalemler aras›ndaki

iliflkilerin saptanmas›.

TTasarruf: Bugünkü tüketimin bir k›sm›ndan vazgeçilmesi.

Temsil Maliyeti: ‹flletmelerde sahiplik ile yönetimin birbirin-

den ayr›lmas›ndan do¤an ç›kar çat›flmas› sorunundan

kaynaklanan maliyet.

Ters Repo: Bir menkul k›ymetin ifllem bafllang›ç valöründen

al›narak, bitifl valöründen geri sat›lmas›d›r.

Ticari Krediler: Sat›fllar› artt›rma arac› olarak kullan›lan, sat›-

c›n›n al›c›ya tan›d›¤› ödeme süresidir.

Trend Analizi: Bir iflletmenin uzun bir zaman dönemi çinde-

ki de¤iflimlerinin, endüstrideki digger iflletmelere oranla

ya da o iflletmenin baz olarak al›nan y›l›na oranla ne

yönde oldu¤unu belirlemek üzere yap›lan analizdir.

VVadeli Piyasa: Gelecekteki bir tarihte ödemenin ve teslimin

yap›ld›¤›, fiyat›n ise bugünden belirlendi¤i piyasa.

YYat›r›m: Gelecekte daha fazla üretim elde etmek için yap›lan

harcama.

Yat›r›m Analizi: ‹flletmenin ortaklar›, iflletmeye ortak olmay›

düflünenler ile iflletmeye uzun süreli kaynak sa¤layacak

olanlar taraf›ndan yap›lan analizdir.

Yönetim Analizi: Yönetim çal›flmalar›n›n etkinli¤ini sa¤la-

mak ve al›nacak kararlara dayanak olmak üzere yap›lan

analizdir.

Documents

F‹NANSAL YÖNET‹M-I - akadan.anadolu.edu.tr · • Halka Kapal› ﬁirket Anahtar Kavramlar Amaçlar›m›z ˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜ Finansal Yönetim-I Finansal Yönetim ve Fonksiyonlar›