100
© Bas Meelker jaargang 101 nummer 10 oktober 2014 6,95 Sony Alpha 7s Samsung NX mini Sony Alpha 77 Mark II Sigma DP2 Quattro EN OOK: 100 JAAR SCHERP IN FOTOGRAFIE jaargang 101 nummer 10 oktober 2014 fotografiemagazine Brandpunt & perspectief Techniek, achtergrond én misvattingen ACHTERGROND Perfecte scherpte Hoe krijg je het scherpste eindresultaat? PRAKTIJK Het histogram Leer het lezen én gebruiken CURSUS Lensadapters Het einde van de merkgebondenheid? TEST Betere landschaps foto’s PRAKTIJK 10 klassieke fouten die gemakkelijk zijn te vermijden Rechts belichten Minder bewerkingen met slimme trucs PRAKTIJK dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Focus Magazine

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Focus Magazine

© Bas Meelker

jaargang 101 nummer 10

oktober 2014

€ 6,95

Sony Alpha 7sSamsung NX mini

Sony Alpha 77 Mark IISigma DP2 Quattro

EN OOK:

100 JAAR SCHERP IN FOTOGRAFIE

jaargan

g 10

1 • nu

mm

er 10

• okto

be

r 20

14fo

tog

rafiem

agazin

e

Brandpunt & perspectief Techniek, achtergrond én misvattingen

ACHTERGROND

Perfecte scherpte Hoe krijg je het scherpste eindresultaat?

PRAKTIJK

Het histogram Leer het lezen én gebruiken

CURSUS Lensadapters Het einde van de

merkgebondenheid?

TEST

Betere landschaps foto’s

PRAKTIJK

10 klassieke fouten die gemakkelijk zijn te vermijden Rechts

belichten Minder bewerkingen

met slimme trucs

PRAKTIJK

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 2: Focus Magazine

Word Focus -abonnee en kies zelf je korting

3 6

12

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 3: Focus Magazine

Word Focus -abonnee en kies zelf je korting

Wil je Focus 3 maanden gratis lezen?

6 maanden gratis lezen mag ook!

En alsof dat nog niet genoeg is, geven we ook

nog eens 1 jaar lang gratis Focus weg.

Je ontvangt dus altijd 50% korting!

Hoe lang wil jíj Focus gratis lezen?

www.focusmedia.nl/kiesjekorting(Deze aanbieding is alleen geldig als je de afgelopen zes maanden geen abonnement op Focus hebt gehad)

50 %KORTING

3 6 12Neem een

kwartaalabonnement en krijg de volgende

3 maanden gratis.

€ 15,50 voor een half jaar

lang Focus!

Neem een hal­aarabonnement en krijg de volgende

6 maanden gratis.

€ 31,- voor een jaar lang Focus!

Neem een jaarabonnement

en krijg de volgende 12 maanden gratis.

€ 62,- voor twee jaar

lang Focus!

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 4: Focus Magazine

FOCUS 10 4 OKTOBER 2014

Testredacteur voor één dag!

OPROEP

DOE MEE MET HET SAMSUNG NX1 TESTPANELKijk jij ook likkebaardend naar de nieuwste technologische snufjes binnen de foto-grafie en wil je als eerste in Nederland aan de slag met het nieuwste vlaggenschip binnen de NX-lijn van Samsung? Meld je dan aan voor het Samsung NX1 testpanel op 29 oktober en krijg direct een workshop van de Focus Masters er gratis bij.

TestpaneldagTijdens deze inspirerende dag zul je onder begeleiding

van twee professionele fotografen met de nieuwste

NX1-camera aan de slag gaan. Je zult tijdens dit testpanel

ervaren hoe het is om met een opvallend compact

gebouwde en lichtgewicht systeemcamera te werken.

Je maakt kennis met de nieuwste mogelijkheden en de

professionele kwaliteit. De Samsung NX1 testpaneldag

wordt gehouden in Studio34x in Almere en wordt

begeleidt door de Focus Masters Adrian Sommeling en

Ronald Koster. Dat is Nederlands meest innovatieve

fotostudio. Je hebt maar liefst 750m2 tot je beschikking,

verdeeld over twee studio’s. De voorste studio beschikt

over een witte limbowand van 120m2 en heeft een draai-

schijf van 6 meter waar zelfs een auto van 2,5 ton moeite-

loos op kan draaien. Het hangende reflectiescherm van

8 meter is in hoogte verstelbaar en kan automatisch

kantelen. De tweede studioruimte heeft een industriële

uitstraling: ruim 400m2 met een zwarte limbowand op

een verhoogd podium van meer dan 6 meter. Uitgerust

met een uitschuifbaar daglichtpaneel voor de daglicht

specialisten.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 5: Focus Magazine

FOCUS 010 5 OKTOBER 2014

DOE MEE MET HET SAMSUNG NX1 TESTPANELNeem zelf de proef op de som!Wanneer je deelneemt aan

dit testpanel, zul je dit als

bijzonder leerzaam ervaren.

De begeleidende profes-

sionals delen hun kennis,

zodat je niet alleen de

camera leert kennen, maar

ook direct deze kennis in de

praktijk kunt brengen. Laat je

verrassen door de intelligen-

te en innovatieve technieken

van het vlaggenschip van

Samsung, en door de kwali-

teit van het resultaat!

Wil jij ook kosteloos deel-

nemen aan het Samsung

NX1 testpanel, inclusief

deskundige begeleiding van

twee professionals? Motiveer

dan waarom jij de aan-

gewezen persoon bent om

plaats te nemen in dit test-

panel, en wellicht begroeten

wij je binnenkort wel. Om in

aanmerking te komen, kun je

je aanmelden via

[email protected]

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 6: Focus Magazine

I AM THE NEW NIKON D810. Ik ben een veelzijdige expert met hoge resolutie. Ik heb een 36,3 MP sensor van FX-formaat, EXPEED 4- beeldverwerking en ISO-bereik van 64 tot 12.800, en daarom kan alle lichtomstandigheden aan. Mij ontgaat niets dankzij mijn burstmode tot 7 fps en multiformaat Full HD videofunctie van 60p. Ik ben de camera voor perfectionisten. nikon.nl

I AM NO COMPROMISES

Bekijk hoe deze foto tot stand is gekomen via youtube.com/IAMNIKONNLVideo: Nikon D810 | Behind the scenes met Miss Aniëla

Image © Miss Aniëla

351 Nikon_D810_230x300.indd 1 08-09-14 11:23

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 7: Focus Magazine

Uitgever Focus Magazine BVPostbus 905, 2003 RX HaarlemHendrik Figeeweg 1-z, 2031 BJ Haarlemtel: 023-3031820e-mail: [email protected]: www.focusmedia.nlFacebook: www.facebook.com/focusmagazineTwitter: http://twitter.com/focusmedianl

Secretariaat/FocusXtra Jannie de Kruij�; [email protected] Schouw; [email protected]

Redactie Remco de Graaf (uitgever/hoofdredacteur)Dirk van der Spek (senior editor)Raymond Harper (eindredacteur)Dennis Hissink (website)Mich Buschman (fototechniek) Frans Barten (fototechniek/beeldbewerking)Roos Schouw (redacteur)Jannie de Kruij� (redacteur)Ger Meesters (fototechniek)

Medewerkers Frits Baarda, Jan Bosteels, Johan Elzenga, Joep Kock, Philip Kruijer, Johan de Vos en Janin Wensink

Vormgeving Erik KwantIdo Harmens (FirmaVorm, Arnhem)

Druk Boom + Verweij, Mijdrecht

Abonnementen Een jaarabonnement kost € 62,- in Nederland en € 68,- in België. Een tweejarig abonnement kost € 115,- (NL) en € 127,- (B). Bij betaling met een accept-giro wordt € 2,50 aan administratiekosten berekend. Een los nummer kost € 6,95. Focus verschijnt 12x per jaar. Een nieuw abonnement wordt gestart met de eerst mogelijke editie voor een bepaalde duur. Het abonnement zal na de eerste (betalings)periode stilzwijgend worden omgezet naar een abonnement van onbepaalde duur, tenzij u uiterlijk één maand voor afloop van het initiële abonnement schriftelijk opzegt. Na de omzetting voor onbepaalde duur kan op ieder moment schriftelijk worden opgezegd per wettelijk voorgeschreven termijn van één maand.Opgave en vragen over abonnementen:Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest.Tel: 0900-ABOLAND of 0900-2265263 (€ 0,10 p/m). Vanuit België: Abonnementenland, Diependaalweg 6, 3020 Herent. Tel: 028-085523. Nieuwe abonnementen: www.bladenbox.nl of www.bladenbox.beAdreswijzigingen en opzeggingen: www.aboland.nl of www.aboland.beBeëindigen abonnement: Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk) dienen vier weken voor afloop van de abonnements-periode in ons bezit te zijn.

Nabestellingen Nabestelling van voorgaande nummers tot een half jaar terug kan via [email protected].

Portfolio’s Iedereen is vrij zijn/haar werk voor publicatie in Focus aan te bieden. Dat kan per e-mail via verwijzing naar de website of door inzending van het werk via e-mail op [email protected]. De redactie reageert alleen in geval van geschiktheid voor publicatie.

FocusXtra FocusXtra is een commerciële koopwijzer in Focus waar fabrikanten tegen vergoeding facultatief hun producten met specificaties kunnen laten opnemen.

Auteursrecht Het auteursrecht op dit tijdschrift en op de daarin verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden. Op toegestane verveelvoudiging is het wettelijk bepaald inzake het Reprorecht van toepassing (art. 16b en 17 Auteurswet en AmvB van 25-6-1974, Stbl. 351). Hoewel de informatie in Focus naar beste weten juist is, blijven vergissingen en drukfouten mogelijk. Uitgever noch redactie stelt zich daarvoor aansprakelijk.

Coverfoto: Bas Meelker

Focus is onderdeel van de Focus Media Groep en mede-oprichter van de European Imaging and Sound Association (EISA).

Focus Masters Live

Ik heb al eerder geschreven dat je veel gaat horen van onze Focus Masters.

Dit najaar gaan we spreekwoordelijk echt los met diverse workshops. Het

programma-aanbod groeit gestaag, maar nu zitten er al niet te missen dagen bij.

Om te beginnen de Focus Masters Borrel op 16 oktober in Studio 34x (waar al

onze activiteiten worden gehouden). Het aantal plaatsen is beperkt, dus meld je snel

aan via ons registratiesysteem op shop.focusmedia.nl. Entree is 25 euro. Voor drank

en hapjes zorgen wij. Adrian Sommeling trapt op 6 oktober af met zijn workshop

coverfotografie. In Focus 7 heb je al een beetje in zijn keuken kunnen kijken bij het

artikel ‘Making of the cover’, nu ben je zelf aan de beurt. Creatieve covers starten met

een creatieve aanpak. Na de introductieronde ga je direct aan de slag. Focus Master

Adrian Sommeling begeleidt je en helpt bij de inval van het licht, patronen en lijnen,

onder- en overbelichting en natuurlijk de compositie. Daarna schakel je over naar het

model. Deze individuele foto’s worden laten samengevoegd tot één geheel. Je werkt

met light shapers, leert over de positie van de lampen en hoe je het model moet

aansturen, zodat goed wordt geacteerd op jouw aanwijzingen. Je leert ook over de

nabewerking. Van de basis, zoals het uitsnijden van modellen, tot werken met lagen,

laagmaskers en aanpassingslagen. Na deze dag kijk je op een vernieuwde manier naar

je onderwerpen. Omdat je hebt geleerd over schaduwen, zon, bewolking en kunst-

licht. Is het niet helemaal perfect, dan laat Adrian Sommeling zien hoe je het verbetert

in Photoshop. Met als eindresultaat een perfecte cover voor Focus. Misschien wordt

die van jou wel de winnaar! Je kunt deze workshop volgen op 6, 17 en 20 oktober.

Aanmelden kan via shop.focusmedia.nl. Op 29 oktober kun je ’s avonds deelnemen

aan het Samsung NX Testpanel. Je krijgt de kans om gratis het nieuwste vlaggenschip

van Samsung te testen. Onder begeleiding van Focus Master Ronald Koster. Hij geeft

ook drie workshops over flitsfotografie. Deze workshops vinden in januari plaats.

Brendan de Clerq leert je alles over licht in zijn workshops in december. En last but

not least: noteer 13/14 december vast in je agenda. Dan zijn de Focus Masters Live.

Een tweedaags evenement in Studio34x. In de aankomende Focus lees je daar alles over!

Remco de Graaf

hoofdredacteur Focus

VOORWOORD

FOCUS 10 7 OKTOBER 2014

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 8: Focus Magazine

‘State of the Art’ technologie vanwege de gekozen materialen. Deze bieden namelijk een optimale bescherming met zo min mogelijk gewicht. Met Advanced Bags van Manfrotto weet je dat je apparatuur veilig is, zodat je je gemakkelijk op maar één ding hoeft te focussen: volg je emoties en zet ze om in de fraaiste fotografie!

Manfrotto professionele fotostatieven zijn te verkrijgen bij o.a.: Calumet, CameraNu, Cameratools, Cameraland, Kamera-Express, Coolblue, Foto Verschoore, Foto Klein en Foto Konijnenberg.

Provak.nl

Advanced Bags van Manfrotto

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 9: Focus Magazine

Architectuurfotografie in beeld en woordLuuk Kramer & Michel Boesveld over de fijne kneepjes van het vakIedereen maakt wel eens foto’s van gebouwen, al is het maar op vakantie. Maar goede archi-tectuurfoto’s komen niet vanzelf tot stand. Twee specialisten op dit terrein geven tekst en uitleg bij hun werk, zodat je weet waar je voortaan op moet letten. En leert hoe je foto’s maakt die uitstijgen boven het maaiveld.

24

FOCUS 10 9 OKTOBER 2014

34 Perspectief Wat is het en wat doet het?

48 Scherpere foto’s Meer megapixels op zichzelf niet genoeg

62 Rechts belichten Maak gebruik van de lineariteit van de sensor

70 Adapters Het einde van de merkgebondenheid?

82 Samsung NX mini Experiment in miniaturisatie moet bestaansrecht nader bewijzen

86 Sony Alpha 77 Mark II Sony’s Translucent Mirror technologie slaat terug!

90 Sigma DP2 Quattro Hoogwaardige puristencamera

97 FocusXtra Koopwijzer digitale fotografie

Betere landschapsfoto’s10 klassieke fouten die makkelijk te vermijden zijn

Net als bij veel andere vormen van fotografie valt er bij landschapsfotografie een aantal klassieke fouten te onderkennen. Fouten die veel fotografen maken, terwijl ze eenvoudig te vermijden zijn.

BredaPhoto 2014Masterclass voor

amateurfotografenVan 11 september tot en met 26 oktober

vindt in Breda het tweejaarlijkse fotofestival BredaPhoto plaats. Het programma omvat niet

alleen tentoonstellingen; je kunt er lezingen, boekpresentaties en fotoreviews bezoeken en

workshops volgen. Ook speciale Masterclasses voor getalenteerde amateurfotografen

maken deel uit van het programma.

66

INHOUD

© M

ich

el B

oes

veld

© Johan Elzenga

© P

iet

Raa

ts

Rubrieken: 10 Spotlight 12 Infocus/Agenda 18 Productinfo 32 De Klik 60 Kritiek 94 Boeken 96 De Achterkant

Het histogramWat je ervan moet weten en wat je ermee kunt doen

54

Sony Alpha 7sDe nieuwe koning van ‘low light-’fotografie

78

40

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 10: Focus Magazine

FOCUS 10 10 OKTOBER 2014

SPOTLIGHTNoorderlicht Fotomanifestatie 2014In de rubriek

Spotlight besteden we maandelijks

aandacht aan een bijzondere

gelegenheid, expositie of

fotograaf.

De wereldwijde economie is bijna voortdurend in crisis en politieke systemen staan onder zware druk. Het moet anders; het moet beter. Steeds meer mensen zoeken daarom naar alternatieven. Noorder-licht laat er een aantal zien. Met de hoofd- expositie ‘An Ocean of Possibilities’ in het Fries Museum en een aantal nevententoonstellingen op diverse locaties in Leeuwarden.

Het conflict rond de grote,

financieel machtige

bedrijven die met hun

overwicht een bedrei-

ging betekenen, het ecosysteem van

de aarde aantasten en de democratie

ondermijnen, raakt ons steeds direc-

ter. We hoeven echter niet machte-

loos aan de zijlijn te staan, maar

kunnen zelf actief een inbreng

hebben in de toekomst. Voor diege-

nen die buiten de gebaande paden

durven te gaan, is er een zee van

mogelijkheden. Dit kunnen particu-

lieren of kleine gemeenschappen

zijn, bedrijven die denken in termen

van duurzaamheid, of sociale onder-

nemingen. In welke vorm dan ook,

allemaal proberen ze een betere

toekomst te realiseren, niet alleen

voor zichzelf maar ook voor

anderen. Zelfs als dit onzekere

vooruitzichten meebrengt.

■ Noorderlicht Fotomanifestatie

2014 - An Ocean of Possibilities

t/m 26 okt

Fries Museum (en div. andere

locaties)

Wilhelminaplein 92, Leeuwarden

www.noorderlicht.com

Katharina Fitz – Urban Gardening Patchwork 2012-2013Samengevoegde foto’s van moestuinen op voormalig vliegveld Tempelhof in

Berlijn symboliseren de macht van het individu om gevestigde structuren te

doorbreken.

Alex Masi – Bhopal Second DisasterSalman, 13 jaar, is blind en heeft een ernstige neurologische stoornis. Dertig jaar

na de giframp in het Indiase Bhopal zijn nog steeds honderdduizend mensen

chronisch ziek door de e�ecten van de gaswolk die destijds uit de fabriek van

Union Carbide ontsnapte. Het aantal kinderen met aangeboren afwijkingen is

scherp gestegen door het gif dat nog altijd in het drinkwater aanwezig is. De

rechtszaak tegen DOW Chemical (dat Union Carbide overnam) sleept zich nog

steeds voort. In de steek gelaten door hun eigen overheid rest de bevolking niets

anders dan hun lot in eigen hand te nemen.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 11: Focus Magazine

FOCUS 10 11 OKTOBER 2014

SPOTLIGHT

Carlotta Cardana – Mod Couples 2012 ongoingPortretten van stelletjes uit de mod-subcultuur, die meer van zichzelf

laten zien dan hun masker van sixties-mode, muziek en scooters doet

vermoeden.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 12: Focus Magazine

FOCUS 10 12 OKTOBER 2014

INFOCUSEvenementen,

exposities, boeken en sites waarvan Focus

vindt dat je ze niet mag

missen.

Verborgen schoonheidDe huizen Van Brienen, Van Loon en Willet-Holthuy-

sen zijn monumentale grachtenpanden in Amster-

dam. Marie-Jeanne van Hövell tot Westerflier zwierf

er vele dagen rond om de bijzondere sfeer te foto-

graferen. Met haar analoge Hasselblad legde ze de

mooiste plekjes en ruimtes vast, zowel in details als in

volle grandeur. De foto’s zijn nu in een expositie te

zien én verzameld in een boek. Vijf auteurs lieten zich

door de beelden inspireren tot een literaire bijdrage.

Belangrijk in het werk van Marie-Jeanne van Hövell

tot Westerflier is het tijdloze van de zwart-witfoto-

grafie en vooral het natuurlijke, bestaande licht. In

een eerder interview met Focus vertelde ze: “De

zwart-witfotografie heeft het tijdloze in zich, en dat is

precies wat ik zo mooi vind. Ik weet meteen wanneer

een beeld interessanter is in zwart-wit of in kleur. Dit

heeft vaak ook met schaduwen te maken. Kleur ‘mag’

van mij, maar alleen wanneer het echt iets toevoegt.

Het gaat mij om schoonheid - de sfeer die een foto

oproept. Ik houd niet van foto’s waarop alles

100 procent is uitgelicht, je elke hoek van de kamer

ziet. Er moet mysterie blijven. Het bestaande licht

geeft je op de foto een bepaald gevoel daar ter plekke

aan-wezig te zijn. Het beschikbare licht bepaalt de

sfeer: een gevoel van verstilling en gestolde tijd.”

■ www.marie-jeannefotografie.nl

■ Hidden Beauty

Marie-Jeanne van Hövell tot Westerflier

t/m 25 okt

Eduard Planting Gallery Fine Art Photographs

Eerste Bloemdwarsstraat 2, Amsterdam

www.eduardplanting.com

«

© Marie-Jeanne van Hövell tot Westerflier

Howard Greenberg is een grote naam in

de fotobranche. Zijn galerie in Manhat-

tan is een van de grootste en meest

prestigieuze fotogaleries ter wereld.

Hiernaast heeft hij in de afgelopen dertig

jaar een bijzondere privécollectie bij

elkaar verzameld. De collectie laat een

breed overzicht zien van de westerse

fotografiegeschiedenis van de afgelo-

pen eeuw, met als zwaartepunten de

New York School en het Tsjechische

modernisme van de jaren twintig en

dertig. Greenberg kiest de foto’s niet

vanwege de bekendheid van een

fotograaf, maar uit een persoonlijke

liefde of fascinatie voor een bepaalde

foto. Ook de kwaliteit of bijzondere

«

Dorothea Lange, Migrant Mother, Nipomo, California, 1936. © Library of Congress. Courtesy of Howard Greenberg Collection

Masterpieces from the Howard Greenberg Collection

■ Verborgen schoonheid, de huizen Van Brienen,

Van Loon en Willet-Holthuysen

Marie-Jeanne van Hövell tot Westerflier

Teksten Reinier Baarsen, Bernard Hulsman, Nicolaas

Matsier, Ileen Montijn en Alex Verburg

Uitgeverij Noord-Holland

€ 24,50 (verschijnt 16 okt)

ISBN 9789078381730

geschiedenis van de afdruk kan reden tot

aankoop zijn. Zo’n honderdvijftig stuks uit de

inmiddels meer dan vijfhonderd foto’s

tellende verzameling kun je nu bekijken in

het Joods Historisch Museum. Hierbij zitten

veel beroemde foto’s van Henri Cartier-

Bresson, Robert Frank, Dorothea Lange en

Walker Evans, maar ook werk van minder

bekende fotografen als Consuelo Kanaga en

Jerome Liebling.

■ Masterpieces from

the Howard Greenberg Collection

t/m 11 jan 2015

Joods Historisch Museum

Nieuwe Amstelstraat 1, Amsterdam

www.jhm.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 13: Focus Magazine

FOCUS 10 13 OKTOBER 2014

« Roodkapje. © John Sassen

«

Assepoester. © John Sassen

Family Stu�Al tien jaar lang reist fotograaf

Huang Qingjun door China om

families te fotograferen. Hij

vraagt hun om al hun bezittingen

te verzamelen en voor hun huis

uit te stallen. Het levert boeiende

foto’s op, die de enorme diversi-

teit van de Chinese samenleving

laten zien: de omgeving waarin

de mensen wonen, hun huisves-

ting, het bezit aan materiële

rijkdom - of juist het gebrek

daaraan. Je kunt met Family Stu�

niet alleen heerlijk andermans

spullen bekijken, de serie geeft

ook een beeld van de verande-

rende waarden, overtuigingen en

attitudes van China.

«

Uit de serie Family Stu. © Huang Qingjun

Elk jaar probeert John Sassen een speciaal

fotografisch project te bedenken en uit te voeren.

Dit jaar is hij bezig met Fairy Tales 2014, waarin hij

een aantal klassieke sprookjes van Hans Christian

Andersen en de gebroeders Grimm wil ‘vertalen’

naar de huidige tijd. Inmiddels heeft hij drie

sprookjes afgerond; de komende tijd zullen er

nog meer bij komen. John: “Roodkapje heeft

een antidrugsboodschap. Hierbij springt

Roodkapje weg van de drugs op de grond en

de grote Amerikaanse auto. Hiervoor heb ik de

auto met de tattoo-man en Roodkapje apart

gefotografeerd. Van een dansstudente heb ik in

een dansstudio verschillende prachtige sprongen

kunnen fotograferen. In Photoshop heb ik het

geheel samengesteld. Assepoester is in één

shoot tot stand gekomen. Hiervoor heb ik de set

uitgetekend om de plaatsbepaling van de vijf

modellen te visualiseren. Zodoende waren er

op de set slechts kleine aanwijzingen nodig om

tot de (voor mij) juiste pose te komen. Ik heb

hierbij de lugubere versie van de gebroeders

Grimm aangehouden, en niet de gekuiste van

Walt Disney.”

Van half oktober tot half november zijn de

sprookjes van John te zien in de Openbare Biblio-

theek De Boekenberg in Spijkenisse.

■ www.haskon.nl

Fairy Tales 2014

■ Family Stu� - Huang Qingjun

t/m 2 nov

WM Gallery

Elandsgracht 35, Amsterdam

www.gallerywm.com

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 14: Focus Magazine

FOCUS 10 14 OKTOBER 2014

KortLang Zocht hij bij Gelijkgekleden eerder

naar stellen die zich hetzelfde kleed-

den, voor KortLang concentreert

George Maas zich op stellen met

een onderling lengteverschil.

George: “Toen ik in het Gemeente-

museum van Den Haag een foto

maakte van het paar Johan en

Marjolein, viel mij op hoe opvallend

soms het verschil in lengte is bij

stellen. Daarna fotografeerde ik

andere stellen met lengteverschil

wanneer ik ze tegenkwam. Vervol-

gens maakte ik de fout om ook naar

lange vrouwen met kleine mannen

te zoeken. Het heeft mij vele uren

gekost om zulke stellen te vinden.

Dit komt statistisch gezien gewoon

minder voor.”

“De Poolse antropoloog Boguslav

Pavlovski concludeerde in zijn

onderzoek dat het ‘ideale’ lengte-

verschil 9 procent bedraagt: vrouw

1 meter 70, man 1 meter 85. En dat

bij een eerste ontmoeting de lengte

van de eventuele toekomstige

partner heel belangrijk is. Als de man

35 centimeter langer is dan de

vrouw, zou je kunnen spreken over

een onpraktisch verschil. Toen ik dat

eenmaal gelezen had, ging ik de

lat steeds hoger leggen, totdat ik

de Duitse man Helge en zijn Taiwa-

nese vrouw Onkanok ontmoette.

Bij hen bedroeg het verschil

48 centimeter.”

Voor een nieuw project zoekt

George stellen die een camper

hebben: “Ik zou ze graag willen

fotograferen in hun camper.

Kin-deren erbij zijn geen bezwaar.

Ze kunnen met mij contact

opnemen.”

■ www.georgemaas.com« Helge en Onkanok. © George Maas

Ook als je niets met honden hebt, is dit boekje een aanrader. In

Onderwaterhonden zie je kanten van deze viervoeters die je niet

snel zult vergeten. Zijn het op land nog lieve, tamme huisdieren,

onder water gaan alle remmen los. Oren en vacht bewegen alle

kanten op, ogen puilen uit, en tanden blikkeren vervaarlijk. Sprin-

gen sommige nog elegant en behoedzaam de bal achterna,

andere gaan wild en woest tekeer. De uitbundigheid en de energie

spatten ervan af in de portretten van dierenfotograaf Seth Casteel.

In 2010 had de fotograaf een lifestyle-fotoshoot met een Cavalier

King Charles-spaniël genaamd Buster, die op een gegeven

moment spontaan het zwembad in sprong. Toen hij eruit kwam,

had hij een ware metamorfose ondergaan. Casteel vroeg zich af

hoe de hond er onder water zou uitzien en stopte de shoot. Hij

kocht meteen een eenvoudig onderwatercameraatje, snelde terug

en ging het water in. Het resultaat was het begin van de serie

Onderwaterhonden. In zijn voorwoord zegt Seth: “Ik heb in totaal

meer dan 250 honden onder water gefotografeerd. Labradors,

golden retrievers, een Bostonterriër, Yorkshireterriërs, een

buldog... Veel honden waren voor ze mij ontmoetten nog nooit

onder water geweest, en sommige hadden nog nooit gezwom-

men. Ze deden niet alleen uit vrije wil mee, maar ze vonden het

nog leuk ook! Hun houding tegenover het leven - dat is waarom ik

van honden houd.”

«

Brady en Duncan droog. © Seth Casteel

«

Brady en Duncan in het water. © Seth Casteel

Onderwaterhonden

■ Onderwaterhonden

Seth Casteel

Just Publishers

€ 16,95 (verschijnt eind sep/begin okt)

ISBN 9789089753908

(advertentie)

en ontvang dit handboek er gratis bij!€ 34,95

Kijk voor nog meer boeken op: http://shop.focusmedia.nl

Bestel dit nieuwe handboek nu

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 15: Focus Magazine

Geselecteerd door redacteuren van 28 toonaangevende foto-magazines

“Best Photo Lab Worldwide”Winnaar van de TIPA-award

WhiteWall.nl

*Afg

ebee

ld w

erk:

“H

ouse

of

Savr

eda”

van

Wer

ner

Paw

lok,

ver

krijg

baar

bij

NL.

LUM

AS.

COM

Lambda- & lightjetafdrukken op papier van Fuji of Kodak, pigment- en textielprint

Laminering op aluminium en onder acrylglas

Meer dan 3 000 inlijst-mogelijkheden

Individuele formaten

Meer dan 220 000 tevreden klanten

Het voorkeurslab voor 12 000 professionals en 300 galerieën

5 jaar garantie

Meer dan 50 keer testwinnaar in de vakpers

Uw foto onder acrylglas

€ 10,9515x10 cm

galeriekwaliteit voor uw foto’sdhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 16: Focus Magazine

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 17: Focus Magazine

FOCUS 10 17 OKTOBER 2014

AGENDABinnen- en

buitenlandse

foto-exposities

en evenementen

Amsterdam■ FoamKeizersgracht 609foam.orgJH Engström - Close SurroundingZijn foto’s laten de eenzaamheid en absurditeit van het menselijk bestaan zien. JH Engström gebruikt hiervoor diverse genres, zoals zelfportret, landschap, snapshots en luchtfoto-grafie, en experimenteert met overbelichting, beweging en andere technische imperfecties. De visuele resultaten schommelen tussen rauwe beelden en visueel aantrekkelijke foto’s in pastelkleuren.t/m 9 dec.

Daniel Gordon - Shadows, Patterns, PearsEen selectie van originele en kleur-rijke portretten en stillevens. Daniel Gordon gebruikt bestaand beeldma-teriaal om driedimensionale collages te maken, die hij vervolgens fotogra-feert. t/m 2 nov.

Under Construction - New Positions in American ArtTentoonstelling van negen jonge Amerikaanse en Canadese kunste-naars. De verregaande digitalisering van de samenleving heeft ongekende invloed op bijna alle facetten van de fotografie. Alle deelnemers onder-zoeken en herwaarderen de waarde en betekenis die fotografie heeft aan het begin van de 21e eeuw. t/m 10 dec.

■ Huis MarseilleKeizersgracht 401huismarseille.nlDe Marseillaise(s) / vijftien jaar verzamelenValérie Belin, Jacqueline Hassink, Naoya Hatakeyama, Sarah Jones en Rob Nypels hebben ieder een zaal met eigen actueel werk ingericht, gecombineerd met eerdere aanko-pen uit de collectie van Huis Marseil-le. Zo wordt bij ieder van hen de persoonlijke en artistieke groei over de afgelopen vijftien jaar zichtbaar. Naast deze vijf solo-exposities

worden hoogtepunten uit de eigen collectie getoond.t/m 6 dec.

■ Stedelijk Museum AmsterdamMuseumplein 10stedelijk.nlOn the Move Apps, audiovisuele presentaties en websites geven fotografen de mogelijkheid om hun werk op nieuwe manieren te laten zien. On the Move toont deze ontwikkelingen in de fotografie en laat de grote verscheidenheid aan manieren zien waarop kunstenaars en fotografen werken, in dialoog met grafisch ontwerpers. Hun rol gaat inmiddels veel verder dan het ‘achter elkaar zetten van beelden’ voor een fotoboek.t/m 18 jan 2015.

‘s-Hertogenbosch■ Het Noordbrabants MuseumVerwersstraat 41hetnoordbrabantsmuseum.nlPlaatsen van herinneringEen oude boerderij is ingericht als atelier, een school als woonhuis/werkplaats, een watertoren als café

en rommelwinkel. Wijnanda Deroo fotografeerde ruimtes in Nederland die een nieuwe functie kregen. De gebruiker heeft de plek ingericht en zich eigen gemaakt, maar de oude bestemming schemert nog tussen de spullen door. t/m 11 jan 2015.

Leiden■ SieboldHuisRapenburg 19sieboldhuis.orgMensen van KyotoKai Fusayoshi brengt Kyoto en haar bijzondere bewoners veelzijdig in beeld in meer dan 150 zwart-witfo-to’s. Op bijna alle foto’s is de stad het decor voor de mensen die de straat-jes van Kyoto bevolken. Zo zie je spelende meisjes op een speelplaats, twee oude dames in een drukke winkelstraat of een kindje glurend door een winkeldeur. t/m 16 nov.

Rotterdam■ Kunsthal RotterdamMuseumpark, Westzeedijk 341kunsthal.nlLove & Marriage Paul Breuker fotografeert al bijna vijfentwintig jaar de bijzondere en intieme momenten van bruiloften voor en achter de schermen, van het aankleden en de spanning vooraf tot en met het afscheid van het bruids-paar. De bruidegom die onderweg toch nog even zijn andere broek wil aantrekken. Het bruidspaar dat tussendoor nog even een frietje gaat

eten, en de baby die in de mensen-massa niet wil slapen en daarom gewoon even buiten op het gras gelegd wordt. Ook tijdens trouwerij-en is niets menselijks ons vreemd.t/m 7 dec.

■ Nederlands Fotomuseum Wilhelminakade 332nederlandsfotomuseum.nlDark KneesDe Amerikaanse straatfotograaf Mark Cohen heeft een zeer eigen stijl van fotograferen, waarbij hij zijn camera dicht bij mensen in de buurt brengt om hen, vaak zonder hun medewe-ten, slechts ten dele te fotograferen. Cohen komt vaak zó dicht bij zijn onderwerp dat de foto’s een ongemakkelijk gevoel geven. Ze zijn té dichtbij gemaakt, met afgesneden kaders dwars door lichamen en zelfs gezichten. De betekenis en het waarom van de foto worden nooit helemaal duidelijk. t/m 11 jan 2015.

Schiedam■ Fotofestival SchiedamDiverse locatiesfotofestivalschiedam.nlZegt een beeld echt meer dan duizend woorden? Centraal tijdens dit festival staat de interactie van het geschoten beeld met het geschreven woord. Van literatuur tot chicklit, van poëzie tot journalistiek. Verspreid door de stad worden tentoonstellin-gen (waaronder De Zilveren Camera), workshops, films, voorstellingen, fotoroutes en andere interactieve projecten georganiseerd. 17 t/m 26 okt.

Utrecht ■ Fotodok (en Domplein)Lange Nieuwstraat 7fotodok.orgPower of WaterVan wie is water eigenlijk? En wat als het er niet meer is..? De series uit Power of Water laten zien dat water een eerste levensbehoefte is en niet stopt bij landsgrenzen. Zowel binnen bij Fotodok als buiten op het Domplein is (nieuw) werk te zien van o.a. Edward Burtynsky, Elspeth Diederix, Anne Geene, Marie-José Jongerius, Carl de Keyzer en Jan Rosseel. Ook zijn er extra activiteiten, waaronder een filmscreening van Burtynsky’s film Watermark en een lezing van Kadir van Lohuizen. t/m 26 okt.

«

Theo Niekus, Vriendinnen, Prins Hendrikkade, Amsterdam, september 2013. © the artist, courtesy the artist

«

Café Eindhoven (Noord-Brabant) - Atelier John Kormeling. © 2014 Wijnanda Deroo. All rights reserved / Het Noordbrabants Museum

«

Alie en Paul, Nijmegen, 1991. © Paul Breuker

«

Woman with red lips smoking, 1975. © Mark Cohen / Courtesy ROSEGALLERY

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 18: Focus Magazine

FOCUS 10 18 OKTOBER 2014

PRODUCTINFODagelijks het

laatste product- en

fotonieuws op

Focusmedia.nl.

TEKST Dennis Hissink

ZEISSLenzenspecialist ZEISS timmert aardig

aan de weg. Het ene objectief is nog

niet gelanceerd of er kondigt zich

alweer een nieuw, specialistisch

exemplaar aan. De ZEISS Otus

1.4/85 mm is een lichtsterk objectief dat

is ontworpen met het oog op de veelei-

sende fotograaf die zich specialiseert in

algemeen studiowerk, mode-,

reclame-, product- of architectuur-

fotografie. ZEISS distantieert zich met

name van het stempel portretlens en is

van mening dat je hiermee de lens

tekort doet. Het ontwerp is van dusda-

nige hoge kwaliteit dat zelfs met een

open diafragma je de hoogste beeld-

kwaliteit mag verwachten. Natuurlijk

ontbreekt het niet aan neutrale bokeh

op de achtergrond en is er gestreefd

om nagenoeg alle mogelijke lensfouten

te elimineren om een zo constant

mogelijke kwaliteit te kunnen garande-

ren bij alle afstanden. Volgens ZEISS is

het zelfs mogelijk om met grote

diafragmaopeningen te werken voor

het maken van close-ups op

0,65 meter. Het objectief bestaat uit elf

lenselementen in negen groepen. Eén

van de lenselementen heeft een

asferisch optisch oppervlak en zes zijn

van speciaal glas gemaakt. Het optische

ontwerp is gebaseerd op de Planar.

Omdat de Otus 1.4/85 mm apochro-

matisch is, zijn chromatische aberraties

diagonaal gecorrigeerd met behulp van

lenselementen die zijn gemaakt van

speciaal glas met anomale gedeeltelijke

dispersie. Door deze aanpak moet een

vrijwel neutrale weergave worden

gegarandeerd. Maar ook kleurverschui-

vingen bij lichtdonker-overgangen

moeten e�ectief worden geëlimineerd.

De Otus 1.4/85 mm was voor het eerst

te zien tijdens de Photokina 2014 in

Keulen en zal in de versies van Canon

(ZE) en Nikon (ZF.2) naar verwachting

eind september beschikbaar komen.

De adviesverkoopprijs voor beide ZEISS

Otus 1.4/85 mm-objectieven zal

€ 3.360,50 inclusief btw gaan bedragen.

■ www.transcontinenta.nl

FujifilmDe nieuwe Fujifilm X30 volgt de X10- en

X20-camera’s op. Bijzondere kenmerken

van dit nieuwe model zijn een Trans CMOS-

sensor, een hoogwaardige realtime elektro-

nische zoeker en creatieve filmsimulatie-

functies. De camera is gericht op de

amateurfotograaf die meer wil dan alleen

een kiekje maken. Zo kent de X30 natuurlijk

diverse handmatige instelmogelijkheden,

maar ook custom aanpassingsmogelijkhe-

den om de camera helemaal naar eigen

hand te zetten. De realtime-zoeker is relatief

groot en biedt naast een hoge resolutie, een

snelle beeldverversingssnelheid. De

zoeker biedt daarnaast ruimte om een

informatief overzicht te geven van

bijvoorbeeld de camera-instellin-

gen. De 12-megapixelbeeldsen-

sor heeft een formaat van 2/3 inch,

is van het type X-Trans CMOS en

heeft geen optisch low pass-filter.

De ingebouwde fasedetectiepixels

en de krachtige Quadcore EXR

Processor II moeten samen zorgen

voor een zeer snelle autofocus

(0,06 sec) en een hoge beeldkwali-

teit. Om de creatieve fotograaf zich

uit te laten leven, kent de camera verschil-

lende instelmogelijkheden, zoals de ‘Classic

Chrome’ filmsimulatie. De voorzijde van het

vaste objectief heeft een instelring waarmee

je handmatig kunt scherpstellen of uit

menu-instellingen kunt kiezen. Naast een

hoge resolutie elektronische zoeker

beschikt de camera over een hoge resolutie

uitklapbaar lcd-scherm (920.000 pixels). De

geïntegreerde Wi-Fi maakt het mogelijk de

camera vanaf afstand te bedienen met je

smartphone of tablet. Daarvoor is een gratis

verkrijgbare Fujifilm Camera Remote-app

(iOS en Android) beschikbaar. Een volledige

opgeladen accu moet garant staan voor

470 opnames. De nieuwe Fujifilm X30 wordt

verwacht in oktober 2014 voor een advies-

prijs van € 549,-.

■ www.fujifilm.eu/nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 19: Focus Magazine

FOCUS 10 19 OKTOBER 2014

SonyDigital Imaging is een

belangrijke pijler binnen

Sony’s elektronicadivisie.

Het bedrijf heeft er dan ook

een groot belang bij om

innovatief te blijven en te

komen met onderschei-

dende producten. Met de

introductie van de ILCE-QX1

en de DSC-QX30 zijn er twee

opvallende producten bijgekomen,

die het assortiment smart lenscamera’s

uitbreiden. De ILCE-QX1 beschikt over een

20 MP APS-C-formaat Exmor-sensor, een

BIONZ X-processor en werkt met

E-mount/A-mount verwisselbare lenzen. Deze

lenscamera wordt standaard geleverd met een

Free Angle Shooting Kit, waarmee je vanuit een

creatieve hoek kunt fotograferen en filmen. De

DSC-QX30 beschikt over een 30x optische zoom

en Optical SteadyShot en is uitgerust met een

1/2.3 inch 20 MP BSI-CMOS-sensor. Door de

producten via NFC draadloos te koppelen aan je

smartphone, wordt het mogelijk in een hogere

kwaliteit te fotograferen dankzij de grotere

sensor en hogere lenskwaliteit. De nieuwe

PlayMemories Mobile App 5.0 voor Android en

iOS maakt de bediening eenvoudig, maar ook

biedt het meer mogelijkheden. Zo vertoont het

scherm van je smartphone rasterlijnen, waardoor

kadreren handiger verloopt en GPS zorgt voor

locatie-informatie tijdens de opnames.

Met de ILCE-QX1 kun je jouw smartphone

gebruiken in combinatie met E-mount-objectie-

ven. De grote APS-C-sensor biedt met

20,1 megapixels veel resolutie en details, zoals je

dat ook ervaart met een systeem- of spiegel-

reflexcamera. De ingebouwde BIONZ X-proces-

sor is krachtig en weet met intelligente

algoritmen de beeldkwaliteit te

optimaliseren. Een ander

voordeel is het bokeh-e�ect

van de grotere sensor, die je niet

met een smartphone kunt

verkrijgen. En om de lens-

camera allround te kunnen

inzetten, is er een ingebouwde

flitser voorhanden en is het

zelfs mogelijk om in

raw-formaat te schieten. De

QX30 is het kleine broertje en

het equivalent van een

compactcamera met

30x optische zoom (24-720 mm

in vergelijking met kleinbeeld).

Optioneel voor alle andere

XQ-modellen en standaard geleverd bij de

ILCE-QX1 is de Free Angle Shooting Kit

(ADP-FSK1). Deze accessoire omvat een

kanteladapter en handgreep. Je kunt hiermee

opnames maken vanaf een hoog punt of laag

bij de grond. De nieuwe producten zullen

vanaf oktober verkrijgbaar zijn. De QX1 (incl.

16-50 mm lens) krijgt een winkeladviesprijs

van € 450,- en is beschikbaar in zwart en de

QX30 heeft een winkeladviesprijs van € 300,- en

is ook beschikbaar in zwart.

Alpha 5100Er is ook nieuws op het gebied van de systeemca-

mera’s. De Alpha 5100 is volgens Sony ‘s werelds

kleinste systeemcamera met verwisselbaar objec-

tief. De camera moet zich onderscheiden door

een supersnelle scherpstelling, een lichtgevoelige

24,3 APS-C-formaat Exmor CMOS-sensor,

180 graden kantelbare monitor en tracking Hybrid

AF tijdens het filmen. De techniek van deze

scherpstelling komt rechtstreeks uit de Alpha

6000 en is met 179 fasedetectiepunten uiterst

snel en nauwkeurig. Touch AF en Touch Shutter-

functies maken het nog eenvoudiger om direct

vanaf de monitor te fotograferen. Het opnemen

van videoclips gebeurt dankzij de beeldsensor en

de krachtige BIONZ X-processor in hoge kwaliteit.

Het videoformaat ondersteunt het XAVS-formaat

met 50 Mbps met full hd-opnamen en hoge

kwaliteit geluid. De FAST Hybrid AF maakt het

mogelijk dat de AF ook tijdens het filmen snel en

nauwkeurig wordt uitgevoerd. Dankzij NFC en

Wi-Fi Direct is het maken van een

draadloze verbinding met andere

Android- en iOS-apparaten

eenvoudig. Via Smart Remote

Control kun je de Sony A5100

ook vanaf je tablet of smartphone

bedienen. De PlayMemories

Camera App breidt de

mogelijkheden uit. De prijs

voor de Sony Alpha 5100

bedraagt € 650,- voor de kit

(A5100 + 16-50 mm powerzoom-

lens) en is leverbaar in zwart, bruin

en wit vanaf 8 september 2014.

De prijs voor de Sony A5100 voor

de dubbelkit bedraagt € 900,-

(A5100 + 16-50 mm powerzoomlens +

55-210 mm-zoomlens) en is leverbaar in

zwart vanaf 8 september 2014.

■ www.sony.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 20: Focus Magazine

FOCUS 10 20 OKTOBER 2014

PRODUCTINFO

MamiyaSony’s 50 megapixel

CMOS-sensor neemt een

steeds belangrijkere

positie in binnen het

segment voor middenfor-

maatcamera’s. In navol-

ging op Hasselblad,

Pentax en Phase One is er

nu ook de Mamiya Leaf

Credo 50 die beschikbaar

komt als set in combinatie

met de Mamiya 645DF+ of

als losse digitale back. De

sensor heeft een

ISO-bereik van 100 tot

6400 en een dynamisch

bereik van 14 stops. Serie-

opnames zijn mogelijk

met maximaal 1,2 beelden

per seconde.

■ www.mamiya.nl

Sony MobileDe Xperia Z-serie wordt vernieuwd met een

nieuw model: de Xperia Z3. Dit is het vlaggen-

schip van de serie met een 5,2 inch-display,

7,3 mm slank frame en een gewicht van slechts

152 gram. Het toestel is volledig waterdicht en

heeft de hoogste stofbestendigheidsclassificatie.

De Z3 is uitgerust met een Qualcomm Snapdra-

gon 801-processor met 2,5 GHz quad-core CPU

met 4G LTE-modem voor snelle connectiviteit.

Om hoge kwaliteit foto’s en video’s te garande-

ren, heeft deze Xperia-smartphone een

1/2.3 inch Exmor for mobile-sensor en BIONZ for

mobile-verwerkingsengine. De camera heeft een

25 mm groothoeklens en kent een gevoelig-

heidsbereik tot ISO 12.800. Een nieuwe Steady-

Shot-techniek moet nu ook bewegingson-

scherpte bij videobeelden e�ectief elimineren.

Video opnemen is zelfs mogelijk in 4K. En wie wil

overstappen, kan via de Xperia Transfer-app

eenvoudig alle content van de oude Android-,

iOS- of Windows-smartphone overzetten. De

adviesverkoopprijs van de Xperia Z3 is € 649,- en

zal in de herfst van 2014 beschikbaar komen.

Xperia Z3 Tablet CompactOok is er nieuws aan het tabletfront. De Xperia Z3

Tablet Compact is het nieuwste model van Sony

Mobile en is op dit moment ‘s werelds dunste en

lichtste waterdichte tablet. Het apparaat is

voorzien van een krachtige processor

(Qualcomm Snapdragon 801-processor met

2,5 GHz quad-core CPU’s) en een 8 inch full

hd-display. Voor fotografen is een tablet een

welkome aanvulling om bijvoorbeeld portfolio’s

weer te geven en compact mee te kunnen

nemen, maar het is ook een handige 6,4 mm

dunne accessoire om je camera, indien voorzien

van NFC/Wi-Fi, op afstand te kunnen bedienen of

om met een camera opgenomen beelden via de

tablet te delen. De Sony TRILUMINOS Display for

mobile-technologie met Live Colour LED,

X-Reality for mobile en intuïtieve contrastverbe-

tering moet deze 8 inch-display doen onder-

scheiden van de concurrentie. Je kunt er ook nog

mee fotograferen. De Xperia Z3 Tablet Compact

heeft een 8,1 megapixel-camera en nieuwe

Xperia camera-apps. Met Exmor RS for mobile

kun je ook afbeeldingen vastleggen bij weinig

licht, en de 2,2 MP HD-chatcamera aan de

voorzijde is handig voor videogesprekken. De

geïntegreerde social camera-apps zijn handig

om creatief om te kunnen gaan met de opnames

en deze snel en eenvoudig te kunnen delen met

anderen. De Xperia Z3 Tablet Compact wordt

vanaf de herfst van 2014 in zowel een LTE- als

een Wi-Fi-variant geleverd. De adviesverkoop-

prijzen bedragen voor de Wi-Fi 16 GB € 399,-,

voor de Wi-Fi 32 GB € 449,- en voor de

LTE-versie € 499,-.

■ www.sonymobile.nl

ZEISS LoxiaOntworpen voor de nieuwe

generatie full-frame E-mount-

camera’s van Sony: de ZEISS Loxia

2/35- en Loxia 2/50-objectieven.

Beide zijn handmatig scherp te

stellen en geoptimaliseerd voor

digitale sensoren. Ze zijn uitgerust

met een mechanische diafragma-

instelling én een mechanische

de-activering van de klikstop (de

klik). Er is in de objectieven een

elektronische interface geïnte-

greerd die de objectiefgegevens

(EXIF) verzendt, maar ook iedere

scherpstelbeweging registreert.

Ook wordt de loepfunctie van de

camera geactiveerd. De objectie-

ven zijn optimaal te gebruiken voor

fotograferen en dankzij hun

nauwkeurige scherpstelling ook

geschikt voor filmen. Het optische

ontwerp van de Loxia 2/35 is

gebaseerd op de ZEISS Biogon en

bestaat uit negen lenselementen in

zes groepen. Het bereik is ideaal

voor natuur-, landschaps- en

architectuurfotografie. Het

ontwerp van de Loxia 2/50 is

gebaseerd op de ZEISS Planar en

heeft zes lenselementen in vier

groepen. Met 50 mm als brandpunt

is dit objectief geschikt voor reis-,

familie- en portretfotografie, maar

ook fotojournalistiek. De nieuwe

Loxia 2/50 komt in oktober

beschikbaar en de Loxia 2/35 in

december.

■ www.transcontinenta.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 21: Focus Magazine

10"

StreamLine™ SlingTraveling light?You’re good to go.

Meer informatie: Lowepro.nl

De StreamLine Sling is een lichtgewicht slingbag voor compacte spiegelrefl ex- en systeemcamera’s. Naast de camera biedt de tas ruimte aan alledaagse spullen en een tablet. Een discreet model cameratas voor dagelijks gebruik.

PentaxDe nieuwe Pentax K-S1 zou wel eens de kleinste APS-C-spiegelreflex

ter wereld kunnen zijn. Met dit nieuwe model richt Pentax zijn pijlen

op de hippe en ambitieuze vrijetijdsfotograaf, die anders waarschijn-

lijk voor een systeemcamera zou gaan. Naast de geringe omvang en

radicale styling zijn de meest opvallende details het geringe aantal

knoppen en de ‘feestverlichting’ waarmee de Pentax K-S1 is uitge-

rust. Deze op de handgreep gepositoneerde rij lampjes heeft een

functie zoals bij het aftellen bij de zelfontspanner. We vrezen een

aanslag op de accuduur, maar Pentax stelt ons gerust door te stellen

dat onder standaardomstandigheden de K-S1 ruim 400 opnames uit

één batterij kan halen. We vragen ons af hoe aantrekkelijk de camera

is voor de trendy fotograaf die méér wil. Pentax geeft hoog op van de

beleving en de Graphical User Interface, maar het AF-systeem is

hetzelfde als dat in de goedkopere K-50 en de K-S1 is níet weerbe-

stendig. Helaas is er voor een draadloze functionaliteit nog steeds

een optionele Flucard nodig. Onder de kap bevindt zich niet de

vertrouwde 16-megapixelsensor uit de K-5 en de K-50/500, en

evenmin de 24-megapixelsensor uit de K-3. Voor de K-S1 heeft

Pentax gekozen voor een nieuwe 20-megapixel-CMOS. Net als bij

de K-3 is de sensor uitgerust met een instelbaar anti-aliasingfilter,

waarbij de beeldstabilisatie wordt ingezet om het e�ect van zo’n

filter te simuleren. De sensor levert 12 bits raw-opnames af, en kan

ook in full hd filmen met 30 beelden per seconde. De maximale

snelheid bij serieopnames bedraagt 5,4 beelden per seconde, en de

maximale ISO-waarde is 51.200. De Pentax K-S1 is vanaf medio

september verkrijgbaar in maar liefst twaalf kleurencombinaties voor

€ 649,- (body) of € 699,- (inclusief 18-55 mm kitzoom).

■ www.ricoh-imaging.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 22: Focus Magazine

FOCUS 10 22 OKTOBER 2014

SigmaDe 18-200 mm f/3.5-6.3 DC Macro

OS HSM is er al voor de Sigma-,

Canon- en Nikon-spiegelreflexca-

mera’s, maar zal nu ook met een

Sony A-vatting worden gemaakt.

Het objectief zal niet zijn voorzien

van OS-beeldstabilisatie, daar de

Sony SLT-camera’s zelf al zijn

uitgerust met een gestabiliseerde

beeldsensor.

■ www.sigmabenelux.com

EpsonOp het printerfront laat Epson van zich horen.

Met de introductie van drie nieuwe, betaalbare

4-in-1-printers worden thuisgebruikers en

kleine kantoren aangesproken. Vooral de

compacte en daarmee ruimtebesparende

ontwerpen moeten de printers handelbaar

maken op de kleine werkplek. Dubbelzijdig

afdrukken, Wi-Fi / Wi-Fi Direct en een kleuren

lcd-touchscreen maken de printers veelzijdig.

De WorkForce WF-2660DWF, WF-2650DWF en 

WF-2630WF zijn multifunctioneel en kunnen

afdrukken, scannen, kopiëren en faxen. En

dankzij de draadloze connectiviteit via Wi-Fi en

Wi-Fi Direct is draadloos afdrukken zonder

netwerk mogelijk. Een automatische

documentinvoer voor dertig pagina’s en een

1200 dpi-scanner met OCR worden ook

standaard meegeleverd voor de hele reeks.

Epsons PrecisionCor inkjetafdruktechnologie is

opgenomen in de WF-2660DWF en 

WF-2650DWF en moet een hoge kleur- en

afdrukkwaliteit en duurzaamheid garanderen.

Beide modellen beschikken over een papierlade

aan de voorzijde met een capaciteit van

150 pagina’s, bieden de mogelijkheid dubbelzij-

dig afdrukken en bereiken een afdruksnelheid

van 13 pagina’s per minuut in zwart-wit en

7,3 pagina’s per minuut in kleur. De printers

kunnen via de Epson iPrint-app snel en eenvou-

dig afdrukken vanaf een smartphone of tablet.

Dankzij de ondersteuning van Apple AirPrint en

Google Cloud Print is direct afdrukken vanaf

mobiele apparaten altijd mogelijk. De Epson

WorkForce WF-2660DWF, WF-2650DWF en 

WF-2630WF zijn per direct beschikbaar voor

een prijs van respectievelijk € 179,-, € 139,-, en

€ 109,- (incl. btw).

■ www.epson.nl

LeicaNa de introductie van de Leica M is het tijd voor een nieuw model: de Leica M-P. De camera is weer typisch

een Leica-product dat vooral de verstokte Leica-liefhebber zal aanspreken. Eigenschappen die al eerder

op de M9-P zijn geïntroduceerd, zijn ook meegenomen naar de M-P. De camera heeft een grotere bu�er

van 2 GB, waarmee het mogelijk wordt tot 24 beelden op een snelheid van drie beelden per seconde te

maken. Tevens is er een beeldveldkiezer waarmee zes verschillende brandpuntsafstanden kunnen worden

weergegeven. Vermeldenswaard is de krasbestendige en onbreekbare display die is gemaakt van sa�er-

glas. De zwarte uitvoering van de Leica M-P is per direct verkrijgbaar voor een adviesverkoopprijs van €

6.810,- (incl. btw). De zilveren uitvoering is vanaf eind september verkrijgbaar en zal eveneens een prijs-

kaartje van € 6.810,- (incl. btw) krijgen. Enkele accessoires voor de M-P zijn een nieuwe Camera Protector

(adviesverkoopprijs € 120,- incl. btw) en een nieuwe Ever Ready Case (adviesverkoopprijs € 365,- incl. btw).

■ www.transcontinenta.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 23: Focus Magazine

Nova Sport AW seriesFunctional. Flexible. Serious fun.

Meer informatie: Lowepro.nl

Nova Sport AW cameratassen zijn gemaakt voor toegewijde fotografen. De 3 modellen bieden ruimte aan alle foto-apparatuur die je mee wilt nemen én een tablet of laptop. Comfortabel en van alle gemakken voorzien.

SamsungDe nieuwe Galaxy Alpha is een nieuw segment binnen het grote

assortiment smartphones van Samsung. Het is een smartphone met

een luxe afwerking. De behuizing is compact met een metalen frame.

Het toestel is zo ontworpen dat het compacter kon worden gemaakt

zonder dat het ten koste ging van de high-end specificaties. Het moet

een nieuwe standaard worden voor Galaxy-smartphones. Het toestel

is slechts 6,7 mm dik en biedt een 4,7 inch HD Super AMOLED-display

en een geavanceerde camera met realtime High Dynamic Range

(HDR). De Samsung Galaxy Alpha is in september verkrijgbaar in

Charcoal Black, Dazzling White, Frosted Gold, Sleek Silver en Scuba

Blue. De verkoopadviesprijs bedraagt € 599,-.

■ www.samsung.nl

OlympusMet de introductie van de nieuwe Pen E-PL7 breidt Olympus zijn serie

compacte systeemcamera’s uit. De camera is ontworpen voor de

creatieve gebruiker. Zo biedt deze een kantelbaar lcd-scherm voor

(video)selfies en uitgebreide Wi-Fi-mogelijkheden. Je kunt dan via een

smartphone een foto maken, maar ook is het mogelijk om de camera

vanaf afstand te bedienen. Je kunt in- en uitzoomen, maar ook instel-

lingen zoals diafragma en sluitertijd wijzigen. Het e�ect ervan is live op

het scherm van je smartphone te zien. Een draadloze verbinding is

eenvoudig op te zetten via de gratis Olympus OI.Share-app. Is

eenmaal een verbinding gelegd, dan is het direct mogelijk om

opnames te delen met derden. Verder is de camera uitgerust met een

beeldstabilisatietechnologie met drie assen, waarmee e�ectief

ongewenste bewegingsonscherpte wordt voorkomen. En voor wie

creatief een stap verder wil gaan: de beeldbewerking vanuit de camera

is vernieuwd en biedt extra mogelijkheden. Zo zijn vier nieuwe filters

toegevoegd, waaronder Vintage en Partial Colour. De Olympus Pen

E-PL7 is vanaf eind september 2014 voor € 599,- te verkrijgen in wit,

zilver of zwart.

■ www.olympus.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 24: Focus Magazine

FOCUS 10 24 OKTOBER 2014

Iedereen maakt wel eens foto’s van gebouwen, al is het maar op vakantie. Maar goede architectuurfoto’s komen niet vanzelf tot stand. Twee specialisten op dit terrein geven tekst en uitleg bij hun werk, zodat je weet waar je voortaan op moet letten. En leert hoe je foto’s maakt die uitstijgen boven het maaiveld.

TEKST Roos Schouw FOTO’S Michel Boesveld en Luuk Kramer

Architectuurfotografie

PORTFOLIO

in beeld en woordLUUK KRAMER &

MICHEL BOESVELD OVER DE FIJNE

KNEEPJES VAN HET VAK

Rem Koolhaas, 20 maart 1986, Rotterdam

Dit is een foto van de architect Rem Koolhaas,

die deel uitmaakt van de serie Portretten van

Architecten die Michel als vrij werk maakte

maar nooit publiceerde. “Met deze portretten

ben ik ooit begonnen. Via de portretten ben

ik de architectuurfotografie in gerold en ben

ik in opdracht gaan werken voor tijdschriften.

Mijn idee achter de serie was portretten te

maken van mensen zonder de nadruk te leggen

op gezichtsuitdrukkingen, maar een beeld van

iemand te geven door zijn of haar omgeving

en zijn of haar plek en houding in die omgeving

te tonen. Ik vond het spannend om archi-

tecten te fotograferen omdat zij professioneel

nadenken over ruimte, en ik hiermee ook

een link naar de gebouwde omgeving leg.

Het zijn sprekende foto’s zonder dat je

iemand echt goed ziet.”

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 25: Focus Magazine

FOCUS 10 25 OKTOBER 2014

Michel Boesveld

Michel Boesveld (1957) is freelance architec-

tuurfotograaf. Het allerliefst maakt hij foto’s

met een traditionele technische camera

(een Sinar F of een Arca Swiss F) en gebruikt

hij dia- of negatiefmateriaal. Afhankelijk van

de opdracht schakelt hij met deze camera

makkelijk van 6 x 9 cm naar 4 x 5 inch.

Meestal heeft hij aan een groothoek- en een

korte telelens genoeg. Daarnaast gebruikt

hij een Nikon-full-framespiegelreflex met

twee objectieven, wederom groothoek en

korte tele. Volgens Michel gaat het uiteinde-

lijk om de visie van de fotograaf en kan een

juiste materiaalkeuze alleen maar onder-

steunend zijn.

In de jaren negentig waren zijn foto’s veel-

vuldig te vinden in architectuurtijdschriften

en boeken. Na jarenlang in opdracht te

hebben gewerkt, gooide Michel het roer om.

Hij maakt nu al enige tijd foto’s van steden

met als doel een beeld van de stad te geven,

waarbij hij probeert duidelijk te maken dat

de ‘pure’ architectuur vervaagt. “In de jaren

tachtig en negentig wilden architecten heel

graag gebouwen verkopen als producten.

Zij zagen tijdschriften als een manier om

hun producten aan te prijzen. Ik denk dat dit

veranderd is. Er wordt nu meer gekeken naar

het gebruik van een gebouw. Gebouwen

maken meer deel uit van een geheel, van

een stad. Ik ga het werk in opdracht wel

weer oppakken. Architectuur, mensen en

stad liggen mij wel heel erg nabij. Dat wil ik

graag doen.”

Tips en trucsEen van de belangrijkste zaken waar je volgens

Michel op moet letten, is de stand van de

zon. “Let goed op de zonnestand en zoek uit

hoe de zon door de dag heen over het object

schijnt. Volumes kunnen goed in beeld komen

door licht/donkertegenstellingen. Probeer

in de foto’s niet te veel ‘uit te leggen’: dat

maakt de beelden vaak saai. Wees niet bang

om slechts een deel van de architectuur te

laten zien; vaak is het beter om heel ‘strak’

te kaderen. Soms helpt het om alleen details

te fotograferen. In veel gevallen geeft dat al

een goed beeld van de architectuur.”

“Hoe je tot het beoogde resultaat komt,

hangt uiteraard af van wat je beoogt te laten

zien. En dat is iedere keer anders. Ik denk dat

het altijd verstandig is om je in de architect

en zijn of haar werk te verdiepen, en na te

gaan wat de intentie was achter die archi-

tectuur. Kijk goed naar de context en betrek

daar ook de omgeving bij. Vraag je boven-

dien af: hoe wordt het gebouw gebruikt

en door wie?”

n www.michelboesveld.com

Tokyo 06-07-09

Dit is geen opdracht, maar vrij werk.

Dit is wat Michel nu het allerliefste doet.

“Tokyo is een moderne stad met weinig

historische gebouwen. Af en toe is er

een rustieke oase te vinden – al dan niet

nieuwbouw in historische stijl. Vaak zijn

dat restaurants. Terwijl de metro onder

de grond voortraast, het verkeer op de

snelwegen op pilaren in de file staat en

de zakenwereld doorwerkt, kun je in

historische stijl en vorm de Japanse

traditionele droom beleven.”

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 26: Focus Magazine

FOCUS 10 26 OKTOBER 2014

PORTFOLIO

Koen van Velsen, architect

Veel van Michels foto’s zijn specifiek in

opdracht gemaakt. Dit was een opdracht

met heel duidelijke begrenzingen. Het

formaat van het boek, het papier, de zwart-

witfotografie en de grafisch ontwerper

waren evenzoveel gegevenheden.

“Daarbinnen moest ik werken: dat is heel

lastig. Er waren meerdere personen die een

stem in het geheel hadden. De keuze van

de door mij gemaakte beelden lag bij de

architect, de uitgever, de schrijver en de

vormgever. Dat was een heel moeilijke

vorm. Een vierkant beeld is vaak saai omdat

het geen richting heeft. In deze foto’s heb

ik heel nadrukkelijk geprobeerd om diepte

te creëren door een ‘dichtbij’, een ‘midden’

en een ‘achtergrond’ te laten zien, en getracht

om details in het beeld te betrekken.

Uiteindelijk is het een heel mooi boek

geworden, waar ik blij mee ben.”

Koen van Velsen, architect. Uitgeverij 010 Publishers 1995,ISBN 9789064501654 (uitverkocht)

Gemeentehuis Den Haag

Dit is het gemeentehuis in Den Haag in opdracht

van het Nederlands Architectuurinstituut.

Hier moest gefotografeerd worden terwijl het

gebouw nog niet af was. Voor een architectuur-

fotograaf altijd erg lastig, omdat bergen zand

en werkende aannemers ontweken moeten

worden. “Eigenlijk bleef er niet zo heel veel over

om te fotograferen op dat moment. Een paar

maanden later heb ik de foto van de centrale

hal gemaakt voor het Architectuur Jaarboek.

Gelukkig was er volk op de been en kon ik het

gebruik laten zien en de verhoudingen van de

architectuur aangeven, want dat is altijd belang-

rijk. Je moet ook het goede moment kiezen

om daar te zijn, omdat door het juiste licht de

vormen ‘loskomen’ en diepte ontstaat.”

Architectuur in Nederland Jaarboek 1995-96. NAi Uitgevers 1996, ISBN 9056620088

Van Nellefabriek

Deze foto is gemaakt in opdracht van NAi

Uitgevers. Er werd een foto gevraagd van de

Van Nellefabriek voor het omslag van een boek.

“Het moest een duidelijk herkenbaar beeld zijn

van dat gebouw; bovendien wilde de uitgever

een blauwe lucht met wolken. Uiteindelijk heb

ik de juiste positie voor de camera bepaald en

ben ik drie dagen bezig geweest met wachten

op de juiste omstandigheden. In dit soort

gevallen moet je je echt aan de opdracht houden

en wachten tot alles samenvalt: het licht moet

goed zijn – niet te licht, niet te donker –, de

wolken, de blauwe lucht...” De foto is gemaakt

met een 4 x 5 inch technische camera.

Hans Ibelings, Nederlandse Architectuur van de 20e eeuw. NAi Uitgevers 1995, ISBN 9789056622800 (uitverkocht)

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 27: Focus Magazine

FOCUS 10 27 OKTOBER 2014

Stadskantoor Terneuzen

Dit is het stadskantoor in Terneuzen –

een opdracht van architect Koen van Velsen.

In deze serie is het belangrijk het gebruik

te laten zien. “Het is een openbaar gebouw

met publieke balies voor gemeentelijke

voorzieningen. Het is een staand beeld

met tegenlicht om diepte te scheppen.

De glazen bakstenen opening rechtsboven

legt een link naar buiten en is een aardig

visueel element. De personen in de foto

heb ik geregisseerd: zonder menselijke

gestalten zou deze foto onduidelijk

en nietszeggend zijn.”

Het blauwe gebouw links, het stadskantoor,

is een toevoeging aan het al bestaande

stadhuis van architect Jaap Bakema.

“Ik vond het belangrijk om te laten zien

hoe die twee gebouwen zich tot elkaar

verhouden, hoe het water een rol speelt

én dat de ontwerpen zijn bedacht vanuit

de locatie. Het was een uitdaging om

deze drie aspecten tot uitdrukking te laten

komen in één beeld, zeker tijdens de erg

frisse winter. Ik stond op een dak en heb

gewacht op een schip, zodat duidelijk

wordt dat het water van de Westerschelde

heel dichtbij is.”

Het was tot voor kort gebruikelijk om

een gebouw in tijdschriften en boeken te

presenteren als een verkoopbaar product.

Zon en een blauwe lucht waren daarbij

een must. “Ik wilde die voorwaarde oprekken

en zocht vaak naar een manier om het

Hollandse weer – onder andere mist –

mee te laten spelen in de beelden.”

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 28: Focus Magazine

FOCUS 10 28 OKTOBER 2014FOCUS 10 28 OKTOBER 2014

Luuk Kramer

Luuk Kramer (1958), professioneel architectuur-

fotograaf, publiceert zijn foto’s in architectuur-

boeken en -tijdschriften. Tot zijn opdrachtgevers

behoren architectenbureaus, aannemers en

projectontwikkelaars. Zijn meest recente opdracht

is TivoliVredenburg in Utrecht. Dit is een behoor-

lijk indringend gebouw, waar veel te zien is en

waarover veel te vertellen valt. In nummer 6

kreeg je al een voorproe�e. Aan de hand van

een aantal recente foto’s leidt hij ons rond

in dit bijzondere gebouw.

Voorbereiding en geduldEen goede voorbereiding is alles, volgens Luuk.

Je moet geduld hebben en je moet weten wat

je wilt: de basis van goede architectuurfotografie

is gedegen research doen en van daaruit je plan

trekken. Over het algemeen kun je zeggen dat

het verstandig is om vanaf een statief te foto-

graferen en daarbij een draadontspanner te

gebruiken, omdat je anders trillingsonscherpte

kunt krijgen. Flitsen is om diverse redenen zelden

een goed idee. Luuk laat meteen zien waarom

de schemering zo’n mooi tijdstip van de dag is

om gebouwen te fotograferen. Hij bewerkt

zijn foto’s naderhand enigszins in Lightroom.

Zijn tips gelden natuurlijk niet alleen voor dit

specifieke gebouw, maar zijn van toepassing

op architectuurfotografie in het algemeen.

n www.luukkramer.nl

PORTFOLIO

“Met de verschillende lichtomstan-digheden op een dag kun je spelen.”

Deze foto is in de schemering genomen.

Luuk had ook een versie overdag gemaakt,

waardoor je op een andere manier de stad

in kijkt: de verhouding licht-donker is heel

anders. “Je kunt dan heel mooi zien hoe

het zonlicht in het gebouw valt, maar het

leuke van de avondopname is dat je een

meer feestelijke sfeer krijgt en beter kunt

zien hoe het gebouw er van binnen uitziet.

Terwijl toch duidelijk is dat er buiten óók

nog iets is. Je ziet buiten lampjes en een

reflectie van het rode vlak, maar je wordt er

Sfeer

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 29: Focus Magazine

FOCUS 10 29 OKTOBER 2014

niet door afgeleid, zodat je echt alleen naar

de binnenkant kijkt. De combinatie van de

dagopname en deze foto laat zien hoe veel-

zijdig qua verschijningsvormen het gebouw

is. Als je vanaf dezelfde plek fotografeert,

ervaar je het gebouw telkens heel anders.

Met de verschillende lichtomstandigheden

op een dag kun je altijd spelen. Hier moet je

natuurlijk nooit flitsen, want het is een veel

te grote ruimte. Met een goed objectief

kun je met een lage ISO-waarde werken

en heb je minder ruis.”

24mm tilt&shift; 2 seconden en F8 op ISO 100.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 30: Focus Magazine

FOCUS 10 30 OKTOBER 2014

PORTFOLIO

Uitzicht

Op deze foto zie je de functionaliteit van

het gebouw. Er was maar weinig tijd voordat

het concert begon, en Luuk wilde per se

mensen in beeld om niet alleen een kale

architectuurfoto te krijgen. “Ik heb hier met

m’n statief heen en weer gerend: dat is af

en toe doodvermoeiend. Uiteindelijk is dit

natuurlijk ook wel een architectuurfoto,

maar het is een enorme plus dat er mensen

op staan. Dat maakt het levendig en je krijgt

een idee van de schaal, en opeens begrijp

je veel beter wat er aan de hand is. Je kunt

je nu voorstellen dat wanneer je daar gaat

staan, je de diepte in kunt kijken en een

fantastisch panorama-uitzicht hebt. Je kunt

gebruikmaken van de ruimte; je kunt er

lopen. De zon staat laag – het is weer vroeg

in de avond. Bij deze foto is het nu juist wél

mooi dat je zo ver naar buiten kunt kijken.

Het licht buiten is niet veel feller dan

binnen. Er is zó veel glas – dat moet je in

beeld brengen. Je ziet hier geen reflectie

van binnen, omdat ik onder een hoek werkte

en binnen geen verlichting aan was.”

Beweging

Deze kant van het gebouw is de zijde van

het Centraal Station. Er komt straks een

gracht te liggen waar nu de omheining nog

staat en waar de bus rijdt. Op de foto zie je

daar nog net de lichtjes van. Ook dit beeld

is gemaakt bij schemerlicht. “In de scheme-

ring heb je gewoon het mooiste licht voor

de verhouding tussen binnen en buiten.

Van dat moment moet je optimaal gebruik-

maken. Je ziet hier ook reflectie en je kunt

naar binnen kijken. Ik heb vanaf deze kant

gefotografeerd, omdat je dan ziet wat

een enorme ‘puist’ het in het landschap is.

Wat het ontwerp betreft, zie je dat het

witte gebouw links en het oude Vredenburg

rechts eenzelfde hoogte hebben. Om die

hoogte te benadrukken, is de plint (zo

noem je deze glazen onderkant) op min of

meer diezelfde hoogte gemaakt, waardoor

je een soort gesloten vlak krijgt dat daar-

boven uittorent. Dat is het idee erachter,

dat hier ook mooi in beeld is gebracht.”

“De bus heb ik daar bewust gefotografeerd.

Ik had het zonder kunnen doen, maar het

is soms fijn als er nog een beetje beweging

in de foto zit, wat het spannender en iets

minder ernstig maakt. Zo laat je zien dat er

nog iets omheen gebeurt en dat eromheen

geleefd wordt. Wat je hier fout kunt doen,

is te vroeg of te laat komen. Je moet vooral

geduld hebben en dan om de vijf minuten

opnieuw die foto maken als je er geen

ervaring mee hebt. Je hebt sowieso een

lange sluitertijd, dus die bus komt er altijd

bewogen op. Maar met een té lange sluiter-

tijd kunnen het heel nare vegen en vlekken

worden. Bij een snelweg kan dat wel,

maar hier niet.”

24mm tilt&shift; 2,5 seconde en F11 op ISO 100.

24mm tilt&shift; 1/50 seconde en F11 op ISO 100.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 31: Focus Magazine

FOCUS 10 31 OKTOBER 2014

Moment

Dit is de klassieke muziekzaal. Hier zit

beweging in het publiek. Het was allemaal

heel erg krap, en Luuk mocht eigenlijk

niet fotograferen. “Ik heb ook braaf gezegd

dat ik dat niet zou doen, maar ik had al het

plan om een foto te maken op het moment

dat ze klaar zouden zijn en er geapplau-

disseerd zou worden. Dan kan dat natuur-

lijk best. Ik had alles al klaarstaan voor dit

moment. Het is wel raadzaam om van

tevoren al zo’n zaal te bezoeken om de

situatie te bekijken. Je bent al snel te laat

om dit soort foto’s te maken. Tijdens het

concert was het zaallicht uit, maar er was

iets met de techniek waardoor het licht

opeens aanging voordat ze klaar waren.

En dat was eigenlijk mijn mazzel. Op dat

moment heb ik ook een foto genomen,

maar deze is beter omdat er wat beweging

in zit: de musici buigen, het publiek klapt.

Het gaat er ook niet om of die musici

op hun stoeltjes zitten: de muziek hoor je

toch niet op een foto. Het gaat veel meer

om hoe het eruitziet.” «

24mm tilt&shift; 1/10 seconde en F6,3 op ISO 1600.

17mm tilt&shift; 3,2 seconde en F8 op ISO 100.

Licht

Deze opname is gemaakt om te illustreren

hoe de zaal eruitziet. Je kunt de sfeer van

zo’n kleine popzaal goed zien en natuurlijk

is de constructie in beeld – daar gaat het

ook om. “De werking van het licht is hier

heel mooi. Ik heb daar veel foto’s gemaakt,

waarvan ik tachtig procent meteen kon

weggooien omdat het te donker was, of saai,

of bewogen. Want het kwam er heel krap

op aan, met 1/10 seconde vanaf statief in een

drukke zaal. Iedereen stoot en loopt tegen je

aan terwijl je wacht op het goede moment.

Je ziet dat er contact is tussen de band, de

zanger en het publiek. Opeens floepten die

lampen aan, wat maar één keer in die show

is gebeurd, en dat heb ik gelukkig kunnen

pakken. Het beste is heel veel foto’s maken,

geduldig zijn, afwachten en niet te snel

tevreden zijn. Scherpte is in dit geval van

essentieel belang. Als het niet scherp zou

zijn, is de foto ook meteen waardeloos.

Als je met 1/10 seconde uit de hand zou foto-

graferen, heb je wel een sfeerbeeld van de

zaal en een redelijke scherpte, maar niet

haarscherp zoals hier, waar je de snoeren op

de vloer kunt zien. Ook hier moet je niet

flitsen, want je verlicht alleen het achter-

hoofd van degene die voor je staat. Dit beeld

is voor een architectuurfoto heel erg tof.”

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 32: Focus Magazine

FOCUS 10 32 OKTOBER 2014

DE KLIK

In de rubriek De Klik vertelt een fotograaf over een foto

die een mijlpaal of breekpunt

vormde in zijn of haar carrière.

TEKST Jan Bosteels

FOTO’SJohannes

Vande Voorde

Het begon met een blikje Pools bier op een vensterbank.

Het verhaal over de arbeidsmigratie van Poolse

bouwvakkers en schoonmaaksters anno nu, dat leek

Johannes Vande Voorde wel een goeie story. Tot hij een

vergeten migratie uit de Poolse geschiedenis ontdekte. “Het is het

verhaal van de Polen uit Silezië, die op de vlucht sloegen voor de

Duitse invasie in 1939. Via allerlei omwegen kwamen ze in de VS of

Groot-Brittannië terecht, waarna ze vanaf juni 1944 in de voorste

geallieerde linies Europa heroverden. De Eerste Poolse Pantserdivi-

sie, dat was echt kanonnenvoer. Bovendien behoorden ze tot de

meest gemotiveerde troepen. Ze hadden een groots doel voor

ogen: de Duitse bezetter uit Europa verjagen en als kers op de taart

hun eigen vaderland bevrijden.”

Zo ver is het nooit gekomen. De tragiek van de Poolse geallieerden

kende eind 1944 een nieuw dieptepunt: Polen werd niet door de

geallieerden, maar door de Sovjets heroverd. De Poolse oud-strij-

ders konden geen kant meer op en trouwden in de landen die ze

bevrijdden: Frankrijk, België, Nederland. Bij herdenkingen vallen ze

buiten de boot. Ze lijken verdwenen in een plooi van de geschiede-

nis. Tot een jonge fotograaf bij hen aanbelt.

“Het is een mooi, tragisch en onbekend verhaal. Het bleek erg

moeilijk om de oud-strijders over de streep te trekken. Oude

mensen zijn koppig. De man op de foto helemaal rechts heb ik

binnen vijf minuten moeten fotograferen, net voor hij naar een

belangrijke herdenking vertrok. Dankzij mijn werk voor de krant ben

ik getraind om snel naar licht te kijken. Het gaat dan vooral om het

vermijden van slecht licht.”

Als persfotograaf werkt Vande Voorde uiteraard digitaal; voor zijn

vrije werk prefereert hij analoog. “Ik hou van slow photography. De

droge klik van mijn Bronica ETRSi: een stukje werkelijkheid dat je

stilzet en voor altijd vastlegt - een gevoel dat veel sterker is bij

analoog. Ik ben ervan overtuigd dat we door digitaal te werken

allemaal dezelfde foto’s beginnen te maken. Je kijkt naar de foto op

het scherm en je stuurt meteen bij naar een bepaalde norm. Iemand

bedenkt een nieuw trucje, en meteen volgen talloze anderen. Je ziet

dat de trends elkaar steeds sneller opvolgen.”

Slow photography betekent ook selectief zijn, zegt Johannes Vande

Voorde: “Ik wil maar met één lens werken: een 75 mm standaard-

lens. Ik maak hoogstens tien opnames per persoon; ik probeer

mezelf te beperken door geen extra films mee te nemen. Bij dit

project duurden de gesprekken vooraf soms zó lang dat mensen me

vroegen om later terug te komen voor de foto. Praten over de

oorlog laat de emoties opborrelen, tot tranen aan toe, maar ik heb

ervoor gekozen om niemand huilend te portretteren. Ze zouden het

trouwens niet willen. En terecht: een portret moet mensen in hun

waardigheid laten, ze optillen zelfs. Een foto is een tijdsdocument.

Een beetje drama mag, maar grotesk mag het voor mij nooit

worden.”

We kijken naar de foto’s van de waardige en kranige oude mannen,

in hun beste pak en met hun insignes opgespeld. Johannes vertelt

over de verhalen die hij hun met behulp van een Pools sprekende

journaliste ontlokte. “Deze mannen zijn oud, ze hebben niets meer

te verliezen. Dat is precies de reden waarom ze zo veel kunnen

geven. Sommige kinderen van de mensen die ik heb gefotografeerd,

vertelden dat hun vader zestig jaar lang niet over de oorlog had

gesproken. Pas door het interview begonnen ze weer te praten.”

■ www.johannesvandevoorde.com

Vergeten bevrijdersWat is de favoriete foto van pers- en tijdschriftenfotograaf Johannes Vande Voorde (1976)? Na enig aarzelen kiest hij voor een drieluik met een bijzonder verhaal.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 33: Focus Magazine

CANON EOS 5D MARK III BODY

CANON EOS 6D +EF 24-105 L IS USM

CANON POWERSHOT G1X MARK II PREMIUM KIT

NU! 995.-2399 2199.- NU! 2699.-

De EOS 5D Mark III is een 22,3 Megapixel volbeeld-DSLR met 61-punts autofocus en 6 fps continuopname. Maak hoog-waardige Full HD-movies met hand-matige bediening van alle functies, van framerate tot audio.

Een 20,2 Megapixel DSLR met een volbeeldsensor en compact ontwerp. Perfect voor portretten en reisreportages.

Dankzij de grote sensor en het snelle f/2 zoomobjectief levert de Canon PowerShot G1 X Mark II DSLR-prestaties en veelzijdigheid met het formaat van een compactcamera.Gecombineerd met de DIGIC 6-processor levert deze sensor een prachtige Spiegelrefl exbeeldkwaliteit.

NU! 2399.-NU! 269.- NU! 428.95

CANON PIXMA PRO 100

SONY HX50V

NIKON D800

Maak thuis prachtige foto’s in kleur en zwart-wit. Deze A3+ fotoprinter met 8 inktcartridges biedt een verbluffende foto-kwaliteit, hoge printsnelheden en ondersteuning voor een groot aantal papiersoorten.

De HX50V heeft een grote 30x optische zoom, gedetailleerde 20.4MP sensor en pro-style features die je helpen de perfecte foto te maken, elke keer weer.

De nieuwe Nikon D800 camera die is uitgerust met een FX-formaat beeldsensor van maar liefst 36,3 megapixels�en staat garant voor ongekende diepte en details in uw opnames. De Nikon D800: de ultieme cameravoor foto en fi lm.

BEZOEK ONZE

VERBOUWDE WINKEL

GRATIS ADOBE® CREATIVE CLOUD

PHOTOGRAPHY™ PLAN!

T.W.V. € 147,-

MET GRATIS SONY 8GG

GEHEUGENKAART

T.W.V. € 29,99

GRATIS ADOBE® CREATIVE CLOUD

PHOTOGRAPHY™ PLAN!

T.W.V. € 147,- GRATIS ADOBE® CREATIVE CLOUD

PHOTOGRAPHY™ PLAN!

T.W.V. € 147,-

GRATIS INTUOS PRO

MEDIUM TABLET

GRATIS MANFROTTO

CARBON MONOPOD

MM294C4 T.W.V. 79 EURO

KORTINGSCODE:

415850

sept2014_Focus_Fotodevakman.indd 1 03-09-14 21:45

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 34: Focus Magazine

FOCUS 10 34 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

WAT IS HET EN WAT DOET HET?

Binnen de fotografie is ‘perspectief’ een sleutelbegrip. Helaas doen er op dit terrein nogal wat misverstanden de ronde. Daarom zetten we de voornaamste punten beknopt op een rij.

TEKST EN BEELD Frans Barten

« Links een portret met een normaal aandoend per-spectief. Rechts kwam de foto-graaf te dichtbij, wat resulteerde in een te steil perspectief (let met name op neus en kin).

Perspectief is een begrip dat binnen

de fotografie en beeldbewerking

vaak foutief wordt gebruikt, en dat

schept verwarring. Vandaar dat we

dit onderwerp eens nader bekijken, waarbij

we antwoord geven op de volgende

vragen:

■ Wat is perspectief?

■ Welke rol speelt perspectief

in de fotografie?

■ Welke soorten perspectief zijn er?

■ Is perspectief te corrigeren?

In de Nederlandse taal wordt het begrip op

verschillende manieren gebruikt. Zo kiezen

sommige bedrijven of instanties de naam

‘Perspectief’ bij wijze van knipoog naar een

rooskleurige toekomst. Dit noemen we

daarom ook wel een psychisch perspectief.

In de fotografie is perspectief een technisch

begrip, en dan hebben we het over een

fysisch perspectief. Hierbij ziet de beschou-

wer hoe onderwerpen en hun onderdelen

zich verhouden ten opzichte van elkaar, en

dat is afhankelijk van de afstand tussen kijker

en onderwerp. Dat geldt niet alleen voor de

grootte van onderdelen, maar ook voor kleur

en contrast. Die beschouwer kan een

beeldende kunstenaar zijn, een schilder, een

tekenaar of een fotograaf. Daarmee zien we

al meteen dat het geen specifiek fotogra-

fisch begrip is.

Door een juist gebruik van het perspectief in

het gemaakte beeld ontstaat zo een weerga-

ve van de derde dimensie in het platte vlak.

Wij vinden dat een vanzelfsprekendheid,

maar in de middeleeuwen hadden kunste- «

Een centraal perspectief met één verdwijnpunt.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 35: Focus Magazine

FOCUS 10 35 OKTOBER 2014

«

Een vlak perspectief zonder herkenbare verdwijnpunten.

«

Een perspectief met twee verdwijnpunten.

naars hier veel moeite mee. De eerste schil-

derijen met een goed (realistisch) perspectief

ontstonden pas tijdens de renaissance in de

vijftiende eeuw. Het zou Brunelleschi zijn die

rond 1400 voor het eerst het eenpuntsper-

spectief introduceerde in Florence, de plaats

waar de renaissance startte. Wil je meer

weten over de geschiedenis van perspectief,

kijk dan op www.ottobwiersma.nl/

philosophy/perspect.htm.

Steil en vlak perspectiefNu we weten dat het standpunt van de kijker

de verhouding bepaalt waarin we onderwer-

pen waarnemen, kun je die kennis gebruiken

om ongewenste vertekeningen te vermijden.

Met name in de portretfotografie gaat het

vaak mis, zoals te zien valt op bijgaand

‘dubbelportret’. Bij de foto links heeft de

fotograaf afstand genomen. De verhouding

van bijvoorbeeld de neus ten opzichte van

de oren is realistisch. Hier is sprake van een

(relatief) vlak perspectief. De rechterfoto is

van (te) dichtbij genomen. De neus is

verhoudingsgewijs groter dan de oren, wang

en kin zijn te groot, en het is maar de vraag

of het model dit accepteert. Zo’n perspectief

noemen we een steil perspectief. Alles wat

dichtbij is, wordt relatief groot weergegeven

en wat verder weg is, relatief klein. De

verhoudingen van de onderdelen komen

niet overeen met de (waargenomen) werke-

lijkheid.

Een dergelijke fout bij portretten zien we

dikwijls bij het camerawerk in tv-interviews.

Met name bij omroepen waar het werk niet

wordt gedaan door vakmensen maar

overgelaten aan beginnende stagiairs, kan dit

ergerlijke taferelen opleveren wanneer de

cameraman/vrouw geen afstand kan nemen.

Zeker wanneer dan ook nog het licht op de

foute kant gezet wordt, en de geïnterviewde

1 2

zich afwendt van de te sterke lichtbron. Bolle

wangen in vervormde koppen zijn het resul-

taat.

Een steil perspectief wordt bewust gebruikt

in architectuur of landschap. Of is het gevolg

van het gebruik van een grote beeldhoek,

noodzakelijk bij het in beeld brengen van

een beperkte ruimte.

VerdwijnpuntenAls je ziet hoe het perspectief in een foto is

opgebouwd, is er sprake van duidelijke

verdwijnpunten. Op grond daarvan onder-

scheiden we een eenpunts-, tweepunts- en

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 36: Focus Magazine

FOCUS 10 36 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

driepuntsperspectief. Zo zien we op de

foto van een steeg dat een verdwijnpunt

het snijpunt is van de zogenaamde vlucht-

lijnen. Hier spreken we van een centraal

perspectief: er is één verdwijnpunt. Bij een

zeer vlak perspectief liggen de verdwijn-

punten theoretisch oneindig ver van elkaar.

Bij een steiler perspectief juist niet, en zijn

die verdwijnpunten te construeren.

Als er een duidelijk hoofdonderwerp is, kun

je minstens twee verdwijnpunten construe-

ren: links en rechts. Die verdwijnpunten

liggen altijd op de horizon, óók wanneer die

horizon niet in beeld komt. In dat geval

gebruiken we termen als vogel- en kikvors-

perspectief: populaire aanduidingen voor

«

Links kikvorsperspectief en rechts vogelperspectief, beide met drie verdwijnpunten.

een perspectief waarbij nog een derde

verdwijnpunt valt te construeren. Het

derde verdwijnpunt komt boven te liggen

bij kikvorsperspectief en juist onder bij

vogelperspectief, zoals bij de foto vanaf

de dom in Milaan.

Theoretisch bestaat er ook nog een

vierde of vijfde verdwijnpunt voor of

achter een afbeelding wanneer die

ruimtelijk wordt gemaakt, zoals bij een

spiegeling in een kerstbal. Op de site

www.ottobwiersma.nl/philosophy/

perspect.htm zie je daar voorbeelden van.

Als laatste verdwijnpunt maak ik studen-

ten attent op de prullenbak wanneer

perspectief fout is toegepast...

«

Brandpunt en perspectief. Op de uitsnede uit de groothoekopname is het perspectief precies hetzelfde als op de teleopname vanaf hetzelfde standpunt.

Perspectief en brandpuntNu komen we toe aan een belangrijke

vergissing die in de fotografie dikwijls wordt

gemaakt: de brandpuntsafstand (met andere

woorden het gekozen objectief) zou het

perspectief bepalen. Dat is niet zo. Met de

kennis van hierboven weten we inmiddels

dat alleen de beschouwingsafstand bepalend

is. Hoe zit dat precies bij gebruik van

verschillende lenzen?

Op bijgaande afbeelding zien we twee foto’s,

gemaakt met een groothoeklens (links)

respectievelijk een telelens (rechts) op het

Museumplein. Het standpunt van de

fotograaf is bij het inzoomen hetzelfde

gebleven. De groothoekfoto laat een steil

1 2

3

groothoek tele

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 37: Focus Magazine

FOCUS 10 37 OKTOBER 2014

De brandpuntsafstand bepaalt niet het perspec-tief, maar wél hoe we perspectief waarnemen.

perspectief zien bij de lantaarnpaal en

prullenmand. Ze zijn relatief veel groter dan

de onderwerpen op de achtergrond.

Wanneer je echter een deelvergroting uit

deze groothoekopname maakt (oranje

kader) en die vergelijkt met de teleopname,

zien we in beide hetzelfde vlakke perspec-

tief. Met een groothoek komen de perspec-

tieflijnen duidelijker in beeld, doordat de

beeldhoek groter is. In één groothoekopna-

me komen door de grote beeldhoek dus

beide perspectieven voor, door het verschil

in afstand tot de onderwerpen. Terwijl met

een teleopname alleen van een vlak

perspectief sprake is.

Conclusie: de brandpuntsafstand van een

objectief bepaalt niet het perspectief, maar

wél hoe we perspectief waarnemen. Is de

beeldhoek groot, dan kun je een steil

perspectief zien voor de onderwerpen die

dichtbij staan. Verder is het natuurlijk zo dat

korte brandpuntsafstanden vaak samengaan

met relatief korte opnameafstanden. Denk

maar aan het eerder besproken ‘dubbelpor-

tret’. Om met een korte brandpuntsafstand

eenzelfde uitsnede te krijgen, kroop de

fotograaf dichter op het onderwerp - en dát

leidde tot het steile perspectief.

Atmosferisch perspectiefEen ander perspectief tref je aan bij

contrastverschillen in één opname, veroor-

zaakt door vochtdeeltjes in de lucht en/of

luchtvervuiling. Naarmate onderwerpen

verder weg in beeld staan, is dit e�ect

sterker, en zien we behalve contrastverlies

«

Atmosferisch perspectief: onderwerpen verder weg worden met lagere kleurverzadiging waargenomen én afgebeeld dan die dichtbij, door mist, nevel of luchtvervuiling. Door de vochtdeeltjes in de ochtendnevel heeft het regenwoud op de achtergrond minder verzadigde kleuren dan de bootjes op de voorgrond.

«

Ook bij een relatief schone lucht treedt dit verschijnsel op: de bergen in de verte worden minder contrastrijk en relatief blauw weergegeven.

de vermindering van de kleurverzadiging die

ermee samenhangt. Het hoeft niet altijd mist

of nevel te zijn die dit veroorzaakt. Door de

aanwezigheid van ‘vieze lucht’ boven een

stad ontstaat dit e�ect eveneens.

In het algemeen kun je stellen dat het

contrast en de kleurverzadiging afnemen

wanneer de afstanden groter worden. Ook

vindt er dan een kleurverschuiving plaats

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 38: Focus Magazine

FOCUS 10 38 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

naar een kortere golflengte (blauw). Daarom

worden op foto’s van berglandschappen

bergen op grotere afstand blauwer en

contrastarmer weergegeven.

PerspectiefcorrectieIn de negentiende eeuw ontdekte men dat als

de achterwand van een grote (houten) camera

werd gekanteld, niet alleen perspectieflijnen

van richting veranderden, maar ook de ligging

van het scherptevlak. Zo kon men een gebouw

van onderaf fotograferen terwijl de verticale

lijnen parallel werden ingesteld. Dat heet

‘onthoeken’. Nota bene: het perspectief wordt

eigenlijk niet gecorrigeerd, maar vervormd!

In de digitale fotografie gaat dat nu een stuk

simpeler indien je de juiste software gebruikt.

Als voorbeeld nemen we de aanpassingen

die je in Lightroom kunt doen. We vinden ze

ook in Adobe Camera Raw of in Photoshop

zelf. De term ‘perspectiefcorrectie’ is dus

ook bij Adobe een foute term. Het wijzigen

van de vluchtlijnen levert een vervorming

van het beeld op. Op bijgaande afbeelding

lijkt het alsof het gebouw keurig recht-

overeind is gezet, maar je blijft tegen de

onderkant van de eerste etage aan kijken.

Wil je het gebouw met parallelle verticale

lijnen goed in beeld te zetten, dan zul je op

een hoogte halverwege dat gebouw moeten

staan met de camera-achterwand parallel

aan het gebouw. Vandaar dat je erg

voorzichtig moet zijn met deze mooie

gereedschappen en ze alleen dient te

gebruiken voor kleine correcties.

Montages Wanneer je fotomontages gaat maken in

Photoshop is het vanzelfsprekend dat het

perspectief ná de montage moet kloppen.

Onderdelen met een steil perspectief komen

«

Perspectiefcontrole met vluchtlijnen bij een fotomontage. De auto past letterlijk niet in beeld aangezien het gebouw met een krappere beeldhoek is gefotografeerd.

dan vooraan in beeld te staan. Op de bijgaan-

de illustratie was het de bedoeling een antieke

Peugeot te monteren voor het gebouwtje

(‘control tower’). In een extra laag trek je dan

eerst de perspectieflijnen in beide foto’s.

Schuif je de lagen bij elkaar, dan moeten de

verdwijnpunten (en dus de horizon) op exact

«

Zogenaamde perspectiefcorrectie in Photoshop kent z’n grenzen: aan wat de camera zag (het eigenlijke perspectief), valt achteraf niets te veranderen.

dezelfde plaats liggen. De auto is met een

groothoek gefotografeerd; het gebouwtje met

een standaardlens. De beeldhoek van de

standaardlens is kleiner, en dus past de auto

niet in dit landschap. Vandaar dat je vooraf je

onderwerp even grof moet selecteren om te

zien of het wel kan! «

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 39: Focus Magazine

*Prijzen incl.BTW, excl.verz.kosten. Actie t/m 31.12.2014. Max 1 code per bestelling; te verzilveren vóór het afrekenen. Geen verrekening achteraf mogelijk.

Een nieuwe kijk op fotokunst! Fotokwaliteit die inspireert – in ieder denkbaar formaat

Foto´s online uploaden, code invullen en klaar! Je profiteert direct van wel VIJFTIG EURO KORTING op topkwaliteit foto-vergrotingen achter Acrylglas, Alu-Dibond of ingelijst als poster, bij een bestel-waarde vanaf 99,99 €.Deze unieke actie geldt alléén online via webadres:

www.posterXXL.nl/50kado

50 €Kado!

Bijv: Premium fotovergroting achter Acrylglas

90 x 60 cm - maar 49,99 €* ipv 99,99 €

Online kortingscode: 50KADOBON

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 40: Focus Magazine

FOCUS 10 40 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

landschaps foto’s

FOCUS 10 40 OKTOBER 2014

10 KLASSIEKE FOUTEN DIE GEMAKKELIJK

TE VERMIJDEN ZIJN

Net als bij veel andere vormen van fotografie valt er bij landschapsfotografie een aantal klassieke fouten te onderkennen. Fouten die veel fotografen maken, terwijl ze eenvoudig te vermijden zijn.

TEKST EN FOTO’S Johan Elzenga

Betere

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 41: Focus Magazine

FOCUS 10 41 OKTOBER 2014

landschaps foto’s

FOCUS 10 41 OKTOBER 2014

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 42: Focus Magazine

FOCUS 10 42 OKTOBER 2014

1

«

Als de foto met +0,5 stop wordt gecorrigeerd, ontstaat een veel betere balans. De wolkenpartij blijft ook nu nog steeds goed doortekend, dus eventuele angst voor ‘clipping’ was hier onterecht.

«

Een typisch voorbeeld van een landschap waarbij de camera de neiging heeft om onder te belichten. De lucht en vooral de wolken geven verhoudingsgewijs zo veel licht dat het beeld als geheel te weinig krijgt. Ook aan het histogram is dan vaak niet meteen te zien dat de foto onderbelicht is.

Camera’s hebben in bepaalde situaties

de neiging om onder of over te belichten.

Overbelichting komt voor als er grote

donkere elementen in beeld zijn. De lichtste

delen van de foto (vaak de wolken in de

lucht) gaan dan ‘clippen’ (verlies aan details

in hoge lichten). De meeste camera’s bieden

de mogelijkheid om een speciale waar-

schuwing hiervoor in te stellen. Je ziet die

‘geclipte’ delen dan zwart-wit of rood

knipperen in het beeld op het lcd-scherm,

zodat je kunt ingrijpen en de foto opnieuw

kunt maken met een belichtingscorrectie.

Onderbelichting slipt er vaker doorheen,

omdat de camera daar niet specifiek voor

waarschuwt. Je kunt ook wel een waarschu-

wing instellen tegen ‘clippen’ van schaduwen

(meestal blauw knipperend), maar dat gebeurt

niet zo snel. Onderbelichting komt vooral

voor als er een sterke lichtbron ergens in

beeld staat (zoals de zon), maar ook als de

foto veel lichte delen bevat, zoals besneeuwde

bergtoppen. Daarnaast zijn beginnende

fotografen vaak bang voor dat ‘clippen’ van

hoge lichten, waardoor ze bewust nogal

eens (te) conservatief belichten. Als je in

Raw fotografeert, is een klein beetje onder-

belichten ook niet meteen desastreus,

maar je moet zoiets natuurlijk wel corrigeren

in de uiteindelijke foto.

PRAKTIJK

1 Onderbelichte foto’s

Om diepte te suggereren, moet je iets op de voorgrond meenemen.

Om indrukwekkende landschaps-

foto’s te maken, reizen foto-

grafen de hele wereld af. Niet

dat dit echt nodig is, want ook

Nederland kent prachtige landschappen.

Maar wat je van ver haalt, smaakt extra lekker.

Een landschap in de Amerikaanse Rocky

Mountains is toch vaak nét iets inspirerender

dan een oer-Hollands weiland. Met een flink

reisbudget en de juiste apparatuur ben je

er echter nog niet. Je moet er ook voor

zorgen dat je de omstandigheden optimaal

benut. Denk aan het ‘gouden uur’ vlak na

zonsopkomst en vlak voor zonsondergang,

wanneer het licht op zijn mooist is. En je

moet een aantal klassieke fouten zien te

vermijden. Over die fouten gaan we het in

dit artikel hebben.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 43: Focus Magazine

FOCUS 10 43 OKTOBER 2014

2 Te weinig voorgrond

Een landschap is driedimensionaal, terwijl

een foto tweedimensionaal is. Om de diepte

van die verloren derde dimensie te sugge-

reren, moet je iets op de voorgrond mee-

nemen wat je verhoudingsgewijs groot in

beeld zet. Beginnende landschapsfotografen

doen dat te weinig, ook omdat ze vaak vanaf

ooghoogte fotograferen (zie de volgende

fout). Durf het eens aan om een flink stuk

voorgrond mee te nemen, zelfs als je daar-

mee een deel van dat imposante bergland-

schap afdekt. Het diepte-e�ect dat je zo

creëert, maakt dat gemis bijna altijd meer

dan goed.

«

Bij deze foto is de camera veel lager geplaatst, waardoor de boomstronk veel dominanter in beeld komt. Er is zorgvuldig gepositioneerd, zodat de bovenkant van de boomstronk netjes los blijft van de gereflecteerde wolken.

«

De situatie zoals een staande persoon die ook ziet. Een mooi landschap, met twee fraai gevormde dode bomen. Als je het zo fotografeert, is het beslist een mooi landschap, maar geen verrassende foto.

3

2

«

Door meer voorgrond in beeld te brengen, laat je het diepte-e�ect sterk toenemen.

«

Een fraai landschap met een mooie reflectie. Toch blijft de foto een beetje ‘plat’ omdat er zo weinig diepte wordt gesuggereerd.

3 Alles vanaf

ooghoogteDe meeste fotografen staan rechtop tijdens het fotograferen, zodat de camera op ooghoogte gehouden wordt. Ook het statief wordt vaak meteen helemaal uitgeschoven, waardoor je wéér vanaf ooghoogte fotografeert. Op zich is er niets mis met fotograferen vanaf ooghoogte, maar omdat dit de hoogte is waarop iedereen het land-schap bekijkt, krijg je wel vaak voor de hand liggende beelden. Zak vaker door de knieën of klim op een verhoging om een andere, en daardoor verras-sendere, invalshoek te krijgen. Bedenk daarbij het volgende. Als je de voorgrond wilt accentueren, ga dan omlaag en naar die voorgrond toe. Als je het beeld ‘platter’ en daarmee abstracter wilt maken, neem dan meer afstand en ga omhoog met de camera.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 44: Focus Magazine

FOCUS 10 44 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

«

Een staande opname is in deze situatie een betere oplossing. Als de toeschouwer alleen maar naar het linkerdeel van de (liggende) foto kijkt, is dat (staande) deel kennelijk de échte foto.

« De keuze voor een liggende opname is hier ongelukkig. Daardoor wordt de rechterbovenhoek oninteressant en donker. Je kijkt als toeschouwer eigen-lijk alleen maar naar het linkerdeel van de foto.

5 Alleen maar

groothoekLandschapsfotografie wordt met een groothoek gedaan – dat lees je in ieder fotografieboekje. Dat is natuurlijk omdat we bij landschappen vaak de weidsheid van dat landschap willen benadrukken. Hoewel dit inderdaad voor het merendeel van de landschapsfoto’s geldt, is het geen regel waar je niet van mag afwijken. Soms krijg je een aantal extra foto’s als je naast je groothoekopname(s) ook wat stukjes uit dat beeld isoleert met een telelens, en soms is een teleobjectief simpelweg de betere oplossing in een bepaalde situatie. Je kunt heel gemakkelijk zien wat een telelens zou doen, door te kijken of je interessante stukjes uit die groothoekopname zou kunnen knippen die weer een foto op zich zijn. Aangezien je met een tele-objectief bijna altijd ook van een grotere afstand fotografeert, geeft dit objectief een abstraherend (‘platter’) e�ect.

4

FOCUS 10 44 OKTOBER 2014

4 Alles horizontaal

Beginnende landschapsfotografen fotograferen

vrijwel alles ook in ‘landschapsformaat’, oftewel

als liggende foto. Dat komt waarschijnlijk omdat

een camera vooral is gemaakt om horizontaal

te houden, en ook een statief beter functioneert

met de statiefkop horizontaal. Vergeet daarom

niet om je camera ook eens verticaal te houden

in de zogeheten ‘portretstand’. Als je vanaf statief

werkt (en dat zou je eigenlijk altijd moeten doen),

kan het handig zijn om een speciale statief-

beugel onder je camera te bevestigen. Daarmee

kun je snel liggende en staande opnames

afwisselen terwijl de camera recht boven de

statiefkop blijft staan.

Bij sommige landschappen levert een verticale

opname een mooie extra plaat op, zonder

meteen een betere foto te zijn. Bij andere

landschappen kan het echt minder mooi zijn

om je camera horizontaal te houden. Bij deze

opname van een waterval geeft een liggende

foto problemen met de compositie. Vooral de

rechterbovenhoek wordt hierdoor oninteres-

sant en te donker. Inzoomen zou kunnen,

maar dan verliezen we de stenen op de

voorgrond. Een staande foto is daarom hier

een betere benadering.

5

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 45: Focus Magazine

FOCUS 10 45 OKTOBER 2014

Geef een interes-sante lucht meer ruimte in beeld.

«

Een foto die redelijk netjes via de ‘regel van derden’ is gecomponeerd. Het water heeft een derde van de foto, de bergen een derde, en de lucht het resterende derde deel. Toch is dat hier minder geslaagd. Zo interessant is al dat water niet.

6 Geen aandacht voor de lucht

De meeste landschapsfoto’s worden aan de

bovenkant afgesloten door een stukje lucht,

al dan niet met wolken. Veel fotografen zien

echter alleen het landschap wanneer ze hun

compositie bepalen, en vergeten dat die lucht

compositorisch wel degelijk meespeelt. Als de

onderkant van de foto niet bijster interessant

is terwijl je wel een flinke wolkenpartij boven

het landschap hebt, overweeg dan om het land-

schap lager in beeld te zetten en de wolken-

lucht zo meer ruimte te geven. Indien de lucht

daarentegen juist egaal blauw is, dan wordt het

snel saai als je meer dan een vrij smalle rand

lucht op de foto zet.

De compositieregel ‘regel van derden’ lijkt te

suggereren dat je de lucht een derde deel van

de foto moet geven. Dat is niet zo. Die regel

zegt niet dat de horizon altijd op een derde van

het beeld moet staan, maar dat de belang-

rijkste elementen op een derde moeten komen.

De horizon is soms, maar echt niet altijd, een

belangrijk element. Bij een egaal blauwe lucht

is het meestal geen goed idee om maar liefst

een derde van je foto egaal blauw te maken,

terwijl zo’n quotum voor een imposante wolken-

lucht vaak al weer te weinig ruimte biedt.

«

Bij deze compositie heeft de wolkenlucht meer ruimte gekregen en het water minder. Niet dat het nu meteen een wereldplaat is geworden, maar ik vind het geheel zo wel interessanter.

6

FOCUS 10 45 OKTOBER 2014

« De ‘Doublet Pool’ in Yellowstone National Park. Een interessante hete bron, maar met een groothoek gefotografeerd (links) en een beetje aangesneden tot panoramaformaat is het toch niet veel meer dan een registratief plaatje. De opname rechts is gemaakt met een 70-300 mm objectief op ongeveer 200 mm. Er is een ‘focus stack’ gebruikt om alles van voor tot achter scherp te krijgen.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 46: Focus Magazine

FOCUS 10 46 OKTOBER 2014

Soms versterkt het een foto enorm als de lucht buiten beeld blijft.

7 Altijd weer die lucht bovenin

Als je buiten maar ver genoeg omhoog

kijkt, zie je altijd een keer de lucht.

Misschien is dat de reden dat beginnende

landschapsfotografen op iedere foto

bovenin een randje lucht zetten. Dat ‘hoort

zo’, schijnen ze te denken. Ze denken ook

dat ze daarmee het landschap in perspec-

tief brengen. Nee, dat hoort helemaal niet

zo! Niemand verplicht je om altijd een

stukje lucht op een landschapsfoto te

zetten. We hebben het al over de ‘regel van

derden’ gehad bij de lucht, maar je kunt

er ook voor kiezen om de lucht helemaal

weg te laten op de foto. Soms versterkt

dat die foto enorm. Zonder lucht erboven

wordt een landschap abstracter en verliest

de toeschouwer sneller het gevoel van

grootte en perspectief. Daar kun je op

een creatieve manier gebruik van maken.

Bij foto’s van reflecties kan dat bijvoor-

beeld heel sterk werken.

PRAKTIJK

8 Scheve horizon

«

Bij deze foto gaat het puur om de reflectie. Er is geen enkele reden waarom dat strookje blauw boven in de foto nodig zou zijn.

«

Als de lucht helemaal wordt weggelaten, wordt de foto veel abstracter. Dat versterkt deze foto duidelijk. Beide foto’s werden overigens vanuit een varende boot gemaakt, vandaar dat deze foto wel iets anders is dan de vorige.

7

Het lijkt een open deur intrappen: zorg dat

de horizon niet scheef op de foto staat.

Toch is dit minder vanzelfsprekend dan je

misschien denkt. Allereerst blijkt vaak dat

fotografen op allerlei details letten om

vervolgens die horizon straal te vergeten.

Ook juryleden overigens: onlangs zag ik nog

een duidelijk scheve horizon bij een catego-

riewinnaar in een prestigieuze fotowedstrijd.

Natuurlijk kan het soms creatief zijn om

de horizon scheef te zetten – daar hebben

we het nu niet over. Meestal is het echter

gewoon een slordigheidsfout. Veel camera’s

hebben tegenwoordig een ‘elektronische

waterpas’ (bij DSLR’s vaak in de Live View-

modus). Gebruik die dan ook, en kijk in

postproductie nog eens kritisch. Let vooral

op als je waterpartijen zoals riviertjes en

meren fotografeert. Als je schuin naar een

oever kijkt, loopt die ook schuin op de foto.

Je hebt soms de neiging deze ‘horizon’

recht te zetten, maar pas daarmee op.

Aan het water zelf blijft dan te zien dat de

foto wel degelijk uit het lood staat.

8

«

Nu staat de horizon wel recht, te zien aan de rimpels in het water en aan de reflectie.

«

Zo op het eerste gezicht lijkt de horizon hier misschien recht te staan, omdat de dominante oever links in beeld nu horizontaal loopt. Maar als je beter kijkt, zie je dat die juist níet horizontaal moet lopen omdat hij naar achteren wegloopt.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 47: Focus Magazine

FOCUS 10 47 OKTOBER 2014

«

Hier is de witbalans gecorrigeerd en op 6000 K gezet. Vermoedelijk is dit zelfs iets boven een echt neutrale witbalans, maar het e�ect is heel natuurlijk.

9

«

Foto met de witbalans op automatisch. De lucht is weliswaar mooi blauw, maar het lijkt net alsof de zon niet scheen. Er is duidelijk sprake van een blauwe zweem over de hele foto.

9 Verkeerde

witbalansEen verkeerd (meestal te ‘koud’) ingestelde witbalans verpest menig landschapsfoto. Als je in Raw fotografeert, is het geen probleem om de camera op de automatische witbalans in te stellen. Die instelling geldt toch alleen maar als uitgangswaarde voor de Raw-converter. De werkelijke witbalans wordt pas bij de conversie ingesteld. Veel camera’s kiezen echter voor een te lage (te blauwe) witbalans, waardoor het net is alsof de zon minder scheen. Dat heeft deels een technische reden, maar het zou ook kunnen zijn dat sommige fabrikanten dat expres doen omdat je zo wat blauwere luchten krijgt. Meestal is het echter niet mooi en moet je dit corrigeren. Een iets hogere waarde voor de witbalans – zelfs een waarde die iets boven neutraal zit – geeft een mooier e�ect. Het is alsof je met warmer avond- of ochtendlicht hebt gefotografeerd.

«

De slingerende weg door dit woeste natuurgebied versterkt het beeld juist enorm. Het is echt zonde om zo’n weg uit beeld te laten.

«

Natuurfotografen proberen vaak foto’s te maken waarop geen spoor van menselijke activiteit te zien is. Hier is dat overigens al niet meer helemaal gelukt. Er lopen telefoon-draden op de rotspartij rechts, dus die zouden nog ‘weggeshopt’ moeten worden.

10

10 ‘Onmenselijke’ foto’s

Landschapsfotografen proberen vaak de natuur

zo puur en ongerept mogelijk te portretteren.

Ieder spoor van menselijke activiteit wordt zorg-

vuldig uit beeld gelaten, alsof de mens nooit een

voet op aarde heeft gezet. Op zich is er niets mis

met dergelijke ‘onmenselijke’ foto’s, en een

ongerepte natuur is de mooiste natuur. Maar sluit

je ogen niet voor situaties waarin menselijke acti-

viteit juist een sterk visueel element heeft toege-

voegd. Waar het om gaat, is de vraag of een bepaald

element in het beeld de foto versterkt of juist

verstoort. Als een element storend is, moet je

proberen het uit beeld te laten. Of dat element van

menselijke herkomst is of niet, maakt daarbij niet

uit. Als een element versterkend werkt, moet je het

juist gebruiken. En dan maakt het natuurlijk ook

niet uit of het een menselijk element is of niet! «

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 48: Focus Magazine

FOCUS 10 48 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

Scherpere foto’s

MEER MEGAPIXELS OP

ZICHZELF NIET GENOEG

In het kielzog van de megapixelrace kwam de

scherptewedloop. Camerafabrikanten

werpen niet alleen nog steeds alsmaar hogere sensorresoluties in de

strijd, maar ook grotere beeldsensoren en - de

laatste trend - sensoren zonder anti-aliasing-

filter. Maar wat blijft er van de winst op papier over in de praktijk, en

wat moet je zelf doen (of juist laten) voor het

scherpste eindresultaat?

TEKSt Raymond Harper

Het nieuwe toverwoord in digitopia

is ‘scherpte’. De sensorresoluties

zitten weer stevig in de lift en het

tot enkele jaren geleden margina-

le full-framesegment is momenteel dé arena

waar het allemaal gebeurt. Zelfs het prijzige

middenformaat is volop in beweging. Om het

maximale uit de beeldsensor te peuren, zien

meer en meer fabrikanten bovendien af van

het traditionele anti-aliasing- of laagdoorlaat-

filter vóór de sensor. Niet alleen omdat zo’n

filter technisch gezien minder onmisbaar is

dan voorheen, maar ook en vooral omdat de

scherptebeluste prosumer het wil.

Onbereikbaar ideaalOm maar met de deur in huis te vallen:

perfecte scherpte is een onbereikbaar ideaal.

De vraag wat scherpte precies inhoudt, komt

verderop aan de orde, maar vooralsnog

hebben we het gemakshalve over de

weergave van fijne details. Een volmaakt

scherptekenend fotografisch systeem zou

het allerkleinste puntje en de allerdunste lijn

waarheidsgetrouw moeten kunnen reprodu-

ceren. Dat dit niet kan, vloeit in de eerste

plaats voort uit de beperkingen van de

digitale techniek. Een puntje kan nooit

kleiner en een lijn nooit dunner dan één

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 49: Focus Magazine

FOCUS 10 49 OKTOBER 2014

«

Van klein naar groot: het relatieve grootteverschil tussen een 6-, een 12-, een 16-, een 24- en een 36-megapixelfoto.

enkele pixel zijn: de kleinste eenheid waaruit

het digitale beeld is opgebouwd. Wat niet wil

zeggen dat analoog ‘scherper’ was -

integendeel zelfs -, maar dit terzijde.

De hamvraag is niet hoe scherp een foto ís,

maar hoe scherp een foto lijkt. Dit laatste

hangt af van diverse factoren, waarvan de

sensorresolutie - het aantal megapixels - er

één is. Hoe meer pixels het beeld telt, des te

meer en des te fijner de details die kunnen

worden vastgelegd. Ook komen extra pixels

van pas als je het beeld wilt vergroten of

uitvergroten (‘bijsnijden’).

Toch zijn pixels - of photosites, als we naar

de sensor zelf in plaats van naar het sensor-

beeld kijken - niet alleenzaligmakend.

Vergelijk maar eens een foto uit een spiegel-

reflex van een paar jaar terug met eentje uit

een moderne compactcamera. Hoewel die

laatste minstens evenveel pixels levert en

wellicht zelfs meer, blijkt de spiegelreflexfoto

toch scherper en gedetailleerder als je beide

foto’s van dichtbij en groot bekijkt (afgedrukt

op posterformaat, of ingezoomd op je

scherm). De voornaamste oorzaak: de

sensor van de spiegelreflex is veel groter.

Daardoor kunnen ook de individuele photo-

sites op die sensor groter zijn, wat in diverse

opzichten (detailweergave, signaal-ruisver-

houding, dynamisch bereik) gunstig is voor

de beeldkwaliteit.

Dat laatste roept meteen een vervolgvraag

op. De sensorresolutie is niet alleen bij

compactcamera’s de laatste jaren sterk

toegenomen. Bij APS-C-camera’s ging de

norm van 12 via 16 naar 20 of 24 megapixels,

en bij full-frame ligt de lat momenteel bij 36

megapixels. Dus ook dáár worden de photo-

sites steeds kleiner. Dat die nieuwe

megapixelrace geen per saldo averechts

e�ect heeft, is enerzijds te danken aan de

technische vooruitgang, en anderzijds aan

de al eerder aangestipte gevolgen van een

hogere sensorresolutie voor de ‘vergroot-

baarheid’ van het beeld. Simpel gezegd:

uitgaande van een bepaald eindresultaat -

bijvoorbeeld een vergroting van 30 bij 45

centimeter - heeft een 24-megapixelfoto

een hogere ‘pixeldichtheid’ dan een

12-megapixelfoto. Zelfs bij een lagere beeld-

kwaliteit op pixelniveau kan die van het

totaalbeeld daardoor toch hoger uitvallen.

Sensoren, photosites en pixelsBij het rekenen met megapixels moet je een

paar dingen goed in het achterhoofd

houden. Een 24-megapixelfoto is alléén

maar viermaal zo ‘groot’ als een

6-megapixelfoto wanneer je naar de totale

oppervlakte kijkt. Houd je de breedte of de

InterpolatieAls je pixels tekortkomt, laat je die er toch gewoon door de computer bij rekenen..? Een jaar

of tien geleden was ‘interpolatie’ heel gewoon. In wezen is dit het omgekeerde van wat er

gebeurt wanneer je een foto verkleint, zij het dat beeldinformatie weglaten altijd simpeler is

dan beeldinformatie erbij verzinnen. Interpoleren is dus geen volwaardig alternatief voor

échte pixels. Toch kan, afhankelijk van de basisfoto en de gebruikte software, interpolatie

een redmiddel voor die incidentele megaposter zijn.«

Links een uitsnede uit de oorspronkelijke 24-megapixelfoto; rechts dezelfde uitsnede die eerst naar omgerekend 6 megapixels is verkleind met Photoshop en vervolgens weer naar 24 geïnterpoleerd met een speciaal programma (Perfect Resize).

«

Tweemaal dezelfde foto van hetzelfde vliegtuig, maar de contrastrijkere versie komt duidelijk scherper over.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 50: Focus Magazine

FOCUS 10 50 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

hoogte aan, dan bedraagt het verschil een

factor twee (6000 x 4000 versus 3000 x

2000 pixels, vergelijkbaar met 4K- vis-à-vis

Full HD-video). Het traditionele criterium

voor beeldscherpte, het scheidend vermo-

gen, gaat uit van lijnenparen (een patroon

van afwisselend lichte en donkere lijnen).

Ook op dat vlak is de maximale theoretische

winst een factor twee. Een verviervoudiging

van de detailrijkdom is (wederom theore-

tisch) uitsluitend haalbaar indien je hele fijne

mozaïekpatronen fotografeert. En dan in

zwart-wit, want anders gooit het mozaïek-

patroon van kleurfilters vóór de beeldsensor

misschien roet in het eten.

Een tweede gegeven is dat er géén directe

relatie bestaat tussen de fysieke sensor-

grootte en het beeldformaat (in pixels). In

het analoge tijdperk was zo’n relatie er wél:

in een kleinbeeldcamera ging dezelfde film

als in een middenformaatcamera, alleen het

negatie�ormaat was kleiner. Wat niet

wegneemt dat er een verband is tussen

sensorformaat en ‘pixelgrootte’ (het formaat

van de individuele photosites op de sensor)

enerzijds en ‘pixelgrootte’ en beeldkwaliteit

anderzijds, maar op dat punt overlappen de

verschillende sensorformaten. Zo zijn de

photosites op de sensor van een Nikon

D800 (full-frame, 36 megapixels) ruwweg

even groot als die van een D7000 (APS-C,

16 megapixels). Natuurlijk zijn de verschillen

over de hele linie - van telefooncamera tot

en met middenformaat - enorm, en natuur-

lijk zie je zulke ‘genetische’ factoren terug in

het eindresultaat. Op het moment dat het

beeldbestand wordt weggeschreven op een

geheugenkaart of overgezet naar de

computer, is een pixel echter een pixel -

ongeacht de herkomst.

Scheidend vermogen en contrastNu keren we terug naar de vraag wat de ene

foto ‘scherper’ maakt dan de andere. Dat is

geen kwestie van simpelweg pixels tellen,

maar van hoe een fotografisch systeem fijne

details reproduceert. De uiteindelijke

scherpte-indruk hangt op zijn beurt niet

alleen af van de detailweergave als zodanig

(het scheidend vermogen), maar óók van

hoe duidelijk zulke fijne details afsteken

tegen hun omgeving. Die laatste factor staat

bekend als ‘contourscherpte’ of ‘microcon-

trast’. Waarom dit zo belangrijk is, is (letter-

lijk) simpel te zien. De lijnenparen waarmee

het scheidend vermogen wordt vastgesteld,

bestaan uit afwisselend zwarte en witte

lijnen. Naarmate het contrast tussen donker

en licht kleiner wordt (zwart en wit schuiven

allebei op richting grijs), wordt het onder-

Meer megapixelsUitsneden uit dezelfde

testopstelling, gefoto-

grafeerd met twee

APS-C-reflexen met

respectievelijk 16 en 24

megapixels: de Pentax

K-5 (links) en de Pentax

K-3 (midden). Het

gebruikte objectief was

identiek (Pentax-FA

F1,8/77 mm Limited). De

24-megapixelopname is

scherper, óók als deze

naar 16 megapixels

wordt geschaald

(rechts). Naast de

hogere sensorresolutie

is ook het ontbrekende

anti-aliasing-filter hier

debet aan. Het patroon

in de icoontjes is géén

moiré maar echt detail.

scheid steeds minder goed zichtbaar.

Deze criteria gelden voor álle onderdelen

van het fotografisch systeem. Ook van de

scherpste foto blijft weinig over wanneer je

die bekijkt op een aftands scherm waarvan

het contrast te laag is afgesteld, of als

modderige print op gewoon papier uit een

APS-C versus full-frameUitsneden uit dezelfde testopstelling, gefotografeerd met twee 12-megapixelreflexen van

dezelfde generatie: de APS-C Nikon D90 (links) en de full-frame Nikon D700 (rechts). Het

gebruikte objectief (Nikon F1,8/50 mm) was identiek; de opnameafstand werd aangepast om

de cropfactor te compenseren. Hoewel het twee oudere modellen betreft, blijft het principe

gelijk. Bovendien heeft Nikon geen APS-C-body met 36 megapixels, terwijl de full-frame

D600/610 niet goed vergelijkbaar is met bijvoorbeeld de D7100 (APS-C, allebei 24 megapixels)

omdat de eerste een anti-aliasing-filter heeft en de tweede niet.

goedkope printer. Aan zoiets valt achteraf

wel een mouw te passen. Maar dat is anders

wanneer je camera nooit een scherp beeld

heeft geregistreerd. En dat brengt ons bij

een cruciale factor helemaal aan het begin

van de keten, nog vóór de beeldsensor: het

objectief.

Foto’s: Roelof Mulder

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 51: Focus Magazine

FOCUS 10 51 OKTOBER 2014

Goed en slecht objectiefHet belang van het objectief blijkt uit deze verder identieke testopnames met de Pentax K-3

met een Pentax-FA F1,8/77 mm Limited (links) en een Pentax-FA F3,5-5,6/28-80 mm (rechts).

De 77 mm is een topobjectief uit de analoge tijd, dat nog steeds wordt geproduceerd; de

28-80 mm was een goedkope ‘analoge’ kitzoom. We hebben ook de ‘digitale’ Pentax-DA

F2,4/70 mm Limited getest; de verschillen met de 77 mm bleken zeer gering.

Het objectief als bottleneckDat het objectief minstens even belangrijk is

als de camera, geldt tegenwoordig meer dan

ooit. Hoe hoger de sensorresolutie, hoe

hoger immers de eisen die aan het objectief

gesteld worden qua scheidend vermogen en

contrastoverdracht - tot in de uiterste

hoeken van het beeld. Of het scheidend

vermogen van je objectief nu hoger of lager

is dan dat van je sensor, de zwakste schakel

in de keten bepaalt de totaalscore. Alleen al

daarom is een camera van dik duizend euro

met een kitzoompje van vijf tientjes een

slechte combinatie. Hoeveel het objectief

bijdraagt aan het eindresultaat, bewijzen

vergelijkende tests als die van DxOMark

(www.dxomark.com). Dan blijkt dat er

slechts enkele peperdure topobjectieven zijn

die het potentieel van een 36-megapixel-

sensor zoals in de Nikon D800E helemaal (of

bijna helemaal) waarmaken. Met een

inferieur, goedkoop en/of ouder objectief

holt de e�ectieve resolutie achteruit.

Daardoor houd je in het ergste geval een

detailweergave over die overeenkomt met

die van een 12-megapixelcamera met een

objectief dat aan de maat is...

Uit zulke tests blijken nog drie andere

dingen. Hoe kleiner de sensor, hoe verder de

gemeten prestaties van zelfs de beste objec-

tieven onder het theoretische maximum

blijven steken. En bij een toenemende

sensorresolutie neemt ook de spreiding (het

verschil tussen goede en minder goede

objectieven) toe. Met andere woorden: voor

de best mogelijke beeldkwaliteit loont de

overstap naar een groter sensorformaat wel

degelijk. Tot op zekere hoogte geldt dit

eveneens voor een hogere sensorresolutie,

met dien verstande dat de kwaliteitseisen

aan het glaswerk dan navenant worden

opgeschroefd. Een wat minder objectief dat

op een camera als de Nikon Df (16

megapixels) nog acceptabel presteert, valt

op een D800(E)/810 genadeloos door de

mand. Mutatis mutandis geldt dit uiteraard

ook voor APS-C- en Micro Four Thirds-

camera’s. De laatste bevinding is misschien

wel het meest ontnuchterend. Nóg hogere

sensorresoluties dan 36 megapixels bij full-

frame en 24 megapixels bij APS-C hebben

momenteel weinig zin. Domweg omdat er

nauwelijks objectieven zijn waarmee je het

onderste uit de kan kunt halen.

StoorfactorenEen full-framebody met heel veel megapixels

heeft dus alleen maar zin als je objectieven-

verzameling daarmee gelijke tred houdt. Maar

met een camera met veel megapixels en een

topobjectief ben je er nog niet. Je hebt

namelijk te kampen met een hele reeks

stoorfactoren die stuk voor stuk die hoge

scherpte om zeep kunnen helpen. Denk aan

een verkeerde scherpstelling, bewegingson-

scherpte (van het onderwerp) of trillingson-

scherpte (van de fotograaf/camera). Maar ook

aan zoiets banaals als een vieze frontlens, een

inferieur filter voor het objectief of heiig weer

bij landschaps- en telefotografie. Ook

extreem kleine diafragmaopeningen (vermin-

derde scherpte door di�ractie) en hoge

ISO-waarden (slechtere detailweergave en

meer ruis) zijn taboe. Hoe hoger de resolutie

en de potentiële scherpte, des te duidelijker

het verschil tussen goed scherp en nét niet.

Ook de toleranties bij de apparatuur worden

steeds kleiner. Meer en meer spiegelreflexca-

mera’s beschikken over AF-fijnafstelling zodat

je kleine scherpstelfoutjes (front en back

focussing) per individueel objectief kunt

corrigeren. Wees daar wel voorzichtig mee,

want als je uit de losse pols gaat experimen-

teren, is het middel meestal erger dan de

kwaal! In de camerabody kunnen minieme

trillingen tot zichtbaar scherpteverlies leiden.

Zo kregen sommige cameramodellen een

firmware-update om de vibratie van de

sluiterlamellen te neutraliseren. Om de

nadelige invloed van de spiegel- en sluiter-

bewegingen op de beeldscherpte tot een

minimum te beperken, kreeg de Nikon D810

zelfs een compleet opnieuw ontworpen

sluiter- en spiegelmechanisme. Alleen zó kan

het maximale uit de zonder anti-aliasing-filter

uitgevoerde full-framesensor met 36

megapixels worden gehaald.

Meer scherpte versus minder moiréDe meest recente trend is dat de ene fabri-

kant na de andere afrekent met een barrière

die het streven naar de hoogst mogelijk

scherpte in de weg staat: het laagdoorlaat-

of anti-aliasing-filter. Dit filter was van

oudsher bedoeld om te voorkomen dat er

interferentie optreedt tussen het blokken-

doospatroon van de vóór de photosites op

de sensor geplaatste kleurfilters en hele fijne

structuren in het onderwerp - een verschijn-

sel dat bekendstaat als moiré. Om moiré

tegen te gaan, gooit een dergelijk filter het

hele beeld een fractie uit de scherpte.

De Nikon D800E (full-frame, 36 megapixels)

was de eerste conventionele spiegelreflex

«

De Nikon D810 kreeg een volledig nieuw ontworpen sluiter- en spiegelmechanisme om te voorkomen dat vibraties afbreuk aan de hoge beeldscherpte doen.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 52: Focus Magazine

FOCUS 10 52 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

die het zonder zo’n filter deed, gevolgd door

de Pentax K-5 IIs (APS-C, 16 megapixels).

Typerend is dat in beide gevallen ook versies

mét filter werden uitgebracht. Inmiddels

lijken zulke remmingen te zijn verdwenen,

en zijn nieuwe spiegelreflexmodellen zonder

filter de norm. Bij Nikon bijvoorbeeld is de

nieuwe D810 maar in één versie leverbaar,

en binnen de APS-C-lijn werd na de

‘prosumercamera’ D7100 en de ‘midden-

klasser’ D5300 zelfs het instapmodel D3300

van een sensor zonder filter voorzien. Ook

bij systeemcamera’s verschijnen meer en

meer modellen zonder anti-aliasing-filter,

tot en met het Micro Four Thirds- en het

Nikon 1-formaat aan toe (de Fujifilm

X-camera’s zijn een geval apart door het

afwijkende filterpatroon voor de sensor).

Of aan deze ontwikkeling geen schaduwzij-

de kleeft, staat nog te bezien. Het risico op

zichtbare moiré neemt weliswaar af

naarmate de sensorresolutie toeneemt,

maar tests (ook de onze) wijzen uit dat dit

risico klein is maar zeker niet nihil. Sommige

vormen van fotografie zijn ‘moirégevoeliger’

dan andere. Daarbij komt nog dat moiré zich

in de nabewerking lastig laat verwijderen, en

dat zo’n ingreep ook nog eens ten koste van

die felbegeerde scherpte gaat. De Pentax

K-3 en de nieuwe Pentax K-S1 beschikken

daarom over een virtueel anti-aliasing-filter.

De beeldsensor is uitgevoerd zonder filter,

maar door de beeldstabilisator in de body

tijdens de belichting héél zacht te laten

trillen, wordt het e�ect van zo’n filter

gesimuleerd. Uiteraard gaat dit gepaard met

een licht scherpteverlies. Bij onze testfoto’s

voor dit artikel stond het ‘filter’ vanzelfspre-

kend uit.

ConclusieDe tijd dat digitaal kwalitatief niet kon tippen

aan analoog, ligt al lang achter ons. Voor de

scherptefanaat is het tegenwoordig smullen.

Elke nieuwe generatie camera’s zet weer

betere prestaties neer dan de vorige (wat

trouwens niet alleen te danken is aan betere

sensoren maar ook aan betere beeldproces-

sors, met name als je in JPEG fotografeert).

Voorbij zijn de dagen dat de hoogst bereik-

bare beeldkwaliteit voor 99 procent werd

bepaald door het objectief en de film,

waardoor een antieke Nikkormat een profes-

sionele Nikon F6 kon evenaren. Maar de

oude waarheid dat je je geld beter in goede

objectieven dan in dure camera’s kunt steken,

blijft onverminderd van kracht. Temeer

omdat je nieuwe camera over een jaar of wat

hopeloos is verouderd, terwijl kwaliteitsglas

zijn waarde grotendeels behoudt. Bega dus

niet de fout om bijna je hele budget in een

super-de-luxe camerabody te investeren, zodat

het objectief letterlijk en figuurlijk sluitpost wordt

- want dat zie je. Hoe beter de sensor en hoe

hoger de resolutie, hoe minder een inferieur

objectief daarvan overlaat.

Maar met een camera-objectiefcombinatie die

haarscherpe resultaten kan afleveren, begint het

verhaal feitelijk pas. Naarmate de lat hoger komt

te liggen, worden de toleranties steeds kleiner.

Kleine scherpstelfoutjes, lichte bewegingen, een

uitglijder met de belichting... alles wat je vroeger

nauwelijks opmerkte, komt nu onverbiddelijk

aan het licht. Je zult dus wat meer aandacht

aan je techniek moeten besteden, en wellicht

vaker naar een statief of (een objectief met)

beeldstabilisatie moeten grijpen.

Zet daarom eerst alles goed op een rijtje

voordat je al je spaargeld in de meest

geavanceerde full-framecamera steekt. Zijn

je oude objectieven nog bruikbaar?

Misschien ben je per saldo beter af met een

goedkopere body plus een beter objectief.

Of wellicht is full-frame voor jou niet de

beste optie. Stel dat je vogels fotografeert

met een lange tele, dan moet je het voordeel

van een grotere sensor met meer megapixels

afwegen tegen de ingebouwde voorsprong

die de cropfactor aan APS-C/Micro Four

Thirds geeft. En misschien heb je al die

megapixels en de bijbehorende detailweer-

gave überhaupt niet eens nodig. Bijvoorbeeld

omdat je eigenlijk alleen maar fotografeert

voor het web. Bedenk dat veel megapixels

grote bestanden betekenen. Je geheugen-

kaart, je harde schijf én de bu�er van de

camera lopen sneller vol, en hele snelle

serieopnames kun je ook wel vergeten. Dat

laatste is prioriteit nummer één wanneer je

bij sportwedstrijden of catwalks aan de zijlijn

staat. En wat heb je als portretfotograaf aan

een weergaloze scherpte indien je alle

minuscule haartjes, rimpeltjes en poriën in de

rebound toch moet wegpoetsen?

Los van alle mitsen en maren bij de techno-

logische ontwikkelingen is de hoogste

scherpte niet voor elke fotograaf en bij elke

vorm van fotografie het hoogste goed.

Gelukkig lijken cameraproducenten zich dit

eveneens te realiseren, de een vooralsnog

wat meer dan de ander. Sony laat binnen de

A7-serie bewust ruimte voor verschillende

doelgroepen met verschillende prioriteiten.

Wie de ‘gewone’ A7 met z’n conventionele

full-frame 24-megapixelsensor niet scherp

genoeg vindt, kan uitwijken naar de A7R met

een 36-megapixelchip zonder anti-aliasing-

filter. En heb je in plaats van de allerfijnste

detailweergave liever optimale prestaties bij

hoge ISO-waarden en video, dan is er de A7S

(12 megapixels). Kortom: smaken verschillen,

en niet iedereen houdt van scherp. «

‘Verscherpen’In het Photoshop-tijdperk lijkt het soms alsof je

álle fouten achteraf kunt rechtzetten, of het nu

een scheve horizon, een verdwaalde medetoerist

op je vakantiefoto of een verkeerde scherpstel-

ling betreft. Enkele hele specifieke uitzonderings-

gevallen daargelaten, kun je onscherpe opnames

niet achteraf alsnog scherp krijgen. Een

‘verscherpingsfilter’ zoals Onscherp masker

tovert geen details tevoorschijn die niet door de

sensor zijn vastgelegd; het enige wat zo’n filter

op de keper beschouwd doet, is de aanwezige

detaillering duidelijker zichtbaar maken door het

opkrikken van het microcontrast. Overmatige

verscherping resulteert bovendien in artefacten,

meer ruis en een ‘brokkelig’ beeld.

«

Hoewel Photoshop over steeds slimmere filters tegen bijvoorbeeld trillingsonscherpte beschikt, krijg je een echt onscherp beeld (links) naderhand niet scherp. Bovendien zie je bij extreme verscherping lelijke artefacten (rechts).

Ware grootte?Het was altijd de mantra van gevorderde beeldbewerkers: bepaalde ingrepen - met name verscher-

pen en ruisreductie - beoordeel je op ware (pixel)grootte, ofwel ingezoomd tot 100%. Met de

sensorresoluties van vandaag de dag is dat niet realistisch meer. Ga maar na: een standaard iMac

heeft een resolutie van 1920 bij 1080 pixels bij een schermdiagonaal van 21,5 inch. E�ectief passen

er zo’n twee miljoen pixels op een oppervlak van plusminus 1200 vierkante centimeter. Een

24-megapixelfoto neemt in z’n geheel twaalf schermen in beslag, wat overeenkomt met een opper-

vlakte van bijna anderhalve vierkante meter. Voor het beoordelen van de detailscherpte van de

originele foto is ware grootte nog steeds ideaal. Maar tenzij je jouw foto’s op megaposterformaat

laat printen of beschikt over een superscherp Retina-scherm, krijg je bij bewerkingen zoals

verscherpen een betere indruk door één of twee stapjes uit te zoomen. Webfoto’s van schermvul-

lend formaat of kleiner verscherp je natuurlijk wél op ware grootte.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 53: Focus Magazine

POWERTO YOURNEXT STEP

Bestel nu de Canon EOS 6D en ontvang een Wacom Intuos

Pro M en het Adobe Creative Cloud

Photography Plan T.W.V. 496,- euro

Bestel jouw Canon op fotokonijnenberg.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 54: Focus Magazine

FOCUS 10 54 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

histogramWAT JE ERVAN MOET WETEN EN WAT JE ERMEE KUNT DOEN

Over het histogram wordt veel gezegd en

geschreven, en ervaren ‘Photoshoppers’ zweren

erbij. Toch weten veel fotografen nauwelijks wat dat histogram nu

écht is, en hoor je zelfs soms opmerkingen als

‘het histogram verbete-ren’. Wij leggen uit hoe

het zit.

TEKST Johan Elzenga

Weinig fotografen zullen nog

nooit het histogram van hun

foto’s hebben bekeken, en

voor doorgewinterde

‘Photoshoppers’ is het dagelijkse kost. Toch

weten veel fotografen nauwelijks wat een

histogram nu exact inhoudt. Zo hoor je of

lees je soms opmerkingen over ‘het histo-

gram verbeteren’, en in PaintShop Pro heb je

zelfs het menu Histogram aanpassen! Dat

klinkt alsof het histogram iets is wat los van

je foto staat. Als een soort metadata, die je

apart zou kunnen bewerken.

Het histogram is echter niets anders dan een

wiskundige weergave van je foto, om precies

te zijn een staafdiagram van die foto. Gaan

we voor het gemak eerst even uit van een (8

bits) zwart-witfoto, dan zie je op de x-as de

helderheid van de pixels (0 = zwart, 255 =

wit) en op de y-as het aantal pixels met die

helderheid. Net zoals je in Excel een staaf-

diagram kunt hebben van verkoopcijfers

over een aantal jaar. De enige reden waarom

je de individuele staa�es niet ziet, is dat je (bij

een 8 bits foto) in totaal 256 staa�es hebt,

terwijl de breedte van het dialoogvenster in

een programma als Photoshop veel minder

dan 256 beeldschermpixels is. Ook op het

lcd-scherm van je camera zou het dringen

worden... Daarom smelten de staa�es op het

scherm samen tot één ‘berglandschap’ en

herken je er niet meer zo goed een staafdia-

gram in. Bij foto’s met een hogere bitdiepte

wordt dat probleem uiteraard alleen maar

groter, want het aantal staa�es is exponenti-

eel. Het histogram van een 12 bits foto bevat

al 4.096 staa�es (2 tot de macht 12); het

histogram van een 16 bits foto zou 65.536

Alles over het

staa�es tellen. Nemen we ter illustratie een

lager aantal bits, bijvoorbeeld 4 bits (16

helderheidswaarden), dan kun je het histo-

gram wel als een echt staafdiagram tonen.

RGB-histogramBij kleurenfoto’s is de basis uiteraard hetzelf-

de, maar wordt het verhaal wel iets ingewik-

kelder. Zoals waarschijnlijk bekend, bestaat

een RGB-kleurenfoto uit drie ‘kleurkanalen’.

Dit betekent dat iedere pixel drie helder-

heidswaarden heeft: een helderheidswaarde

voor rood (R), een helderheidswaarde voor

groen (G) en een helderheidswaarde voor

blauw (B). Als je een staafdiagram van de

pixels van een kleurenfoto maakt, kun je

daarom twee dingen doen. De eerste

mogelijkheid is om die drie waarden volko-

men los van elkaar te houden en naast elkaar

«

Het histogram is niets anders dan een staafdiagram. Omdat een 8 bits foto 256 staaes (één voor elke helderheid) heeft, is dat al te veel om de staaes individueel en los van elkaar op een beeldscherm te kunnen tonen. Zou je een 4 bits foto hebben (16 staaes), dan zou het histogram er zo kunnen uitzien.

Het histogram van mijn foto

Helderheidswaarde

Aan

tal p

ixel

s

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 55: Focus Magazine

FOCUS 10 55 OKTOBER 2014

Alles over het

in het histogram te presenteren. Je krijgt dan

dus feitelijk drie histogrammen over elkaar

heen gelegd. Op zich is daar niets vreemds

of ingewikkelds aan. Zoiets zien we in staaf-

diagrammen wel vaker gebeuren. Zo kun je

bijvoorbeeld de maandelijkse verkoopcijfers

van de laatste drie jaar in één staafdiagram

presenteren. De twaalf maanden komen dan

op de x-as te staan, de verkoopcijfers op de

y-as, en de drie jaren worden met drie

verschillende kleuren aangegeven. Nemen

we weer even een RGB-foto met 4 bits per

kleur, dan kunnen we dat prima laten zien.

Een dergelijk staafdiagram in drie kolommen

heeft voordelen en nadelen. Het voordeel is

dat je precies kunt zien hoe iedere kleur

verdeeld is. In dit histogram kunnen we

bijvoorbeeld zien dat er nogal veel pixels zijn

met een maximale waarde (hier 15) in het

groene kanaal. Dat zou erop kunnen duiden

dat het groene kanaal ‘geclipt’ is (daarover

later meer). Het nadeel is dat de staa�es

onderling los van elkaar staan, zodat er niets

te zeggen valt over de kleur van de indivi-

duele pixels. Zo zien we bijvoorbeeld dat er

50 pixels zijn met een waarde van 15 in het

blauwe kanaal, en 100 pixels met een waarde

van 15 in het rode kanaal, maar daaruit valt

niet af te leiden hoeveel witte pixels (pixels

met een waarde 15 in alle drie de kanalen) er

zijn. We kunnen hooguit concluderen dat er

maximaal 50 witte pixels kunnen zijn, aange-

zien er totaal slechts 50 pixels zijn met een

maximale waarde voor blauw. Die 50 pixels

(of een deel ervan) zouden echter ook juist

volledig blauwe pixels kunnen zijn, met een

waarde 0 in beide andere kanalen. We weten

het domweg niet en dat is jammer, want om

na te gaan of we maatregelen tegen ‘clippen’

moeten nemen, zouden we dit wél moeten

weten.

LuminosityEen RGB-histogram is ook als enkelvoudig

staafdiagram weer te geven. Wat je dan doet,

is de totale helderheid van iedere pixel

berekenen uit het (gewogen) gemiddelde

«

Zo zou het histogram van een (4 bits per kleur) RGB-kleurenfoto eruit kunnen zien. Voor iedere kleur is er een apart staafdiagram, weergegeven in die kleur.

van de drie kleuren, en die zogenaamde

luminosity-waarde vervolgens op de x-as

uitzetten tegen het aantal pixels op de y-as.

Feitelijk komt het erop neer dat je naar het

histogram kijkt van de zwart-witversie van de

foto - een versie die zou ontstaan als je de

kleurverzadiging helemaal op nul zet.

Als je nu een aantal pixels met een maximale

helderheidswaarde ziet, weet je ook zeker

dat het om witte pixels gaat, en niet om

pixels die een maximale waarde voor slechts

één of twee kleuren hebben. Die laatstge-

noemde pixels worden immers grijs bij de

omzetting naar zwart-wit, niet helemaal wit.

Uiteraard zou je zo’n ‘luminantiehistogram’

en een RGB-histogram ook weer kunnen

combineren, zodat je een histogram krijgt

met vier kolommen: de drie kleuren én de

luminosity-waarden. Sommige program-

ma’s, zoals Adobe Lightroom, maken gebruik

van zo’n combi-histogram. Het Lightroom-

histogram combineert zelfs zeven staaf-

diagrammen, want in dat histogram zijn ook

cyaan, magenta en geel opgenomen.

ClippingWaarom is het nu zo belangrijk om te weten

hoeveel pixels er zijn die een maximale

waarde voor een bepaalde kleur hebben?

Dat is omdat een deel van die pixels

misschien wel eigenlijk een nóg hogere

waarde zou moeten hebben. Maar aange-

zien dat niet kan, zijn al die waarden gelijk-

getrokken. Een voorbeeld. Stel dat je een

felrode bloem fotografeert en dat de detail-

lering die in de bloembladen te zien is,

helemaal wordt veroorzaakt door kleine

nuanceverschillen in het rood. Als jouw

digitale camera niet meer in staat is om die

nuanceverschillen nog weer te geven, zal die

rode bloem op de foto volledig egaal rode

bladeren hebben, zonder enige detaillering.

Dat is wat we clipping noemen, van het

Engelse werkwoord ‘to clip’ dat ‘afsnijden’

betekent: het histogram is daar afgekapt.

We spreken overigens niet meteen van

‘clipping’ als er maar een paar pixels zijn met

een maximale (of minimale) waarde in een

bepaald kleurkanaal. Er is geen enkele reden

waarom een pixel wel een waarde van 254

zou mogen hebben (in een 8 bits bestand),

maar geen waarde van 255. Die 255 doet

óók gewoon mee. Het wordt pas problema-

tisch zodra er sprake is van een flink aantal

pixels die zelfs nog hoger dan 255 hadden

moeten uitkomen, maar nu allemaal tot 255

zijn ‘afgekapt’ omdat dit nu eenmaal de

hoogste waarde is die een 8 bits bestand kan

bereiken. Je kunt dit zien doordat je dan een

duidelijke piek hebt bij 255. Visueel lijkt het

«

Als de pixels in de rode bloemen allemaal de maximale waarde voor rood hebben, kun je details verliezen.

Histogram van mijn RGB kleurenfoto

Helderheidswaarde

Aan

tal p

ixel

s

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 56: Focus Magazine

FOCUS 10 56 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

dan vaak ook alsof het histogram tegen een

zijkant zit aangedrukt, en inderdaad als het

ware wordt afgesneden.

Clipping in een enkel kleurkanaal hoeft ook

nog niet meteen een probleem te zijn. Je

hebt immers nog twee andere kleurkanalen.

Een hoop pixels met allemaal dezelfde

maximale waarde voor rood, hebben

daardoor nog steeds niet per definitie ook

allemaal dezelfde kleur. Een deel van een foto

met allemaal ‘maximaal roodkanaal-pixels’

kan daarom nog wel degelijk detaillering

vertonen. Let op: ik spreek hier bewust van

‘maximaal roodkanaal-pixels’, niet van

‘maximaal rode pixels’! Dat doe ik omdat ik

duidelijk wil laten blijken dat de uiteindelijke

kleur van een pixel de combinatie van de drie

kleurkanalen is. Een pixel met een maximale

waarde in het rode kanaal is niet per definitie

ook een rode pixel. Daarvoor moeten de

andere twee kanalen de waarde nul (of in

ieder geval een heel lage waarde) hebben. Als

het blauwe kanaal ook maximaal is en alleen

het groene kanaal is nul, dan krijg je een

paarse (magenta) pixel. Zijn het rode kanaal

en het groene kanaal maximaal en is het

blauwe kanaal nul, dan een gele. En zijn alle

drie kanalen maximaal, dan is de pixel wit.

Een aaneengesloten geheel van pixels met

allemaal de maximale waarde voor één kleur

kan dus een probleem vormen (zoals bij die

rode bloem, waar de nuances in het rood

zaten), maar dat hoeft niet. Daarnaast is altijd

de vraag of er überhaupt wel details waren

«

Er is pas echt sprake van ‘clipping’ als het his-togram een duidelijk piek vertoont bij de hoogste (of laagste) waarde. Lightroom (waar dit voor-beeld van is) laat dan een waarschuwingsdrie-hoekje zien (boven). Een paar pixels met waarde 255 kunnen ook al zo’n waarschuwing opleveren (onder), maar dat is meestal geen probleem.

«

Het clippen van één kleur hoeft niet altijd een probleem te vormen. Bij deze foto clipt de kleur blauw, maar aan de foto zelf is daar niets van te zien. Dat komt enerzijds doordat een blauwe lucht toch vrijwel geen detaillering heeft, en ander-zijds doordat beide andere kleurkanalen mogelijk wél iets verschillend zijn.

« Het clippen van witte pixels is wél bijna altijd een probleem. Zo levert een geclipte

wolkenlucht een lelijk ‘gat’ in de wolken op. Bij het afdrukken wordt dit nog eens extra geaccentueerd, aangezien de printer hier

helemaal geen inkt kan gebruiken.

die door het clippen zijn verdwenen. Denk

maar eens aan een felblauwe lucht. De

pixels in die lucht hebben mogelijk allemaal

dezelfde maximale waarde in het blauwe

kanaal, en misschien ook (vrijwel) dezelfde

hele lage waarde in de andere twee kanalen.

Maar aangezien een blauwe lucht sowieso

weinig of geen detaillering heeft, is het zeer

de vraag of je daar meteen een probleem

van moet maken. Clipping in een enkel

kleurkanaal moet je daarom van geval tot

geval bekijken.

Clippen van witBij het clippen van witte pixels moeten wél

meteen alarmbellen gaan rinkelen. Er zijn

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 57: Focus Magazine

FOCUS 10 57 OKTOBER 2014

weliswaar situaties waarbij een beetje

clipping geen probleem is of zelfs gewenst

kan zijn (denk aan lichtreflecties in water-

druppeltjes of op metalen voorwerpen),

maar clipping van wat grotere witte vlakken

(zoals een wolkenlucht) moet worden

voorkomen. Geclipte witte wolken zien er

heel lelijk uit.

Als je foto’s afdrukt met een inkjetprinter, kan

clipping van witte pixels nog een extra

probleem geven. Een inkjetprinter met

pigmentinkt legt een heel dun laagje

pigment over het papier. Pigmentinkt dringt

namelijk niet in de coating van het papier

door. Op plekken die helemaal wit zijn, kan

de printer echter geen inkt spuiten, dus die

plekken blijven letterlijk leeg. Je kunt dit

duidelijk zien doordat het licht op die plaat-

sen net iets anders weerkaatst dan van de

rest van de afdruk, vooral bij enigszins

glanzende papiersoorten.

Histogram gebruikenNu we hebben gezien wat het histogram

precies is, kunnen we kijken hoe je deze

wiskundige weergave kunt gebruiken om je

foto’s te verbeteren. Het mag inmiddels ook

duidelijk zijn dat ‘het histogram verbeteren’

een onzinnige uitdrukking is. Er bestaan

geen ‘goede’ of ‘slechte’ histogrammen, dus

je kunt een histogram ook niet ‘verbeteren’.

Je kunt hooguit zeggen dat er typische

fotografische fouten zijn, zoals belichtings-

fouten of bewerkingsfouten, die je vaak al

aan het histogram kunt herkennen. Daar

komen we op terug als we gaan kijken naar

het gebruik van het histogram bij beeldbe-

werking, maar je kunt ook al in een eerdere

fase het histogram gebruiken.

De betere digitale camera kan namelijk bijna

altijd ook een histogram laten zien. Niet

alleen achteraf bij het weergeven van de

gemaakte opname, maar vaak ook al tijdens

het fotograferen. Bij digitale camera’s met

een Live View-mogelijkheid, dus alle

systeemcamera’s en veel spiegelreflexen,

kun je het histogram op het scherm of in de

elektronische zoeker laten projecteren.

Meestal is dat een luminantiehistogram. Bij

Live View kun je meestal ook een belich-

tingssimulatie aanzetten, zodat het beeld op

het scherm qua helderheid overeenkomt

met de uiteindelijke foto. Die belichtingssi-

mulatie werkt op zich vaak al heel goed,

maar op het relatief kleine lcd-schermpje

met zijn relatief lage resolutie (vergeleken

met die van het uiteindelijke beeld) is het

meestal moeilijk om vast te stellen of er

bijvoorbeeld in een wolkenlucht clipping

dreigt. Daarnaast krijg je er ook problemen

mee in fel zonlicht, want dan is het scherm-

beeld niet meer nauwkeurig genoeg te

beoordelen op de helderheid. Heb je ook

nog een histogram in beeld, dan is die

helderheid - en vooral ook eventuele

clipping - veel beter te controleren, want

zo’n piek aan de rechterkant kun je gemak-

kelijk zien.

Kanttekeningen bij het camera-histogramWe moeten bij deze techniek wel een

kanttekening maken. Het histogram dat je te

zien krijgt, is een staafdiagram van de foto -

dat hadden we aan het begin van dit artikel

al vastgesteld. Maar over welke foto praten

we dan hier? De foto is nog helemaal niet

«

Het beeld dat je bij Live View op het lcd-scherm van de camera ziet - en dus ook het eventuele histogram dat getoond wordt -, komt overeen met de JPEG-foto die de camera zou gaan maken. Het is dus géén onbewerkt Raw-beeld.

hoe dat bij jouw camera heet).

Voor fotografen die in JPEG-formaat

fotograferen, is dat geen probleem -

integendeel. Ze zien precies wat ze straks

gaan krijgen. Voor fotografen die in Raw

fotograferen, is het wel een handicap. Die

zien een JPEG-conversie die heel verschil-

lend is (of in ieder geval heel verschillend

kán zijn) van de conversie die ze straks zelf

willen gaan doen. Zo is bekend dat je met

een Raw-converter een klein beetje clipping

wel kunt ophe�en. Bij het beoordelen van

het histogram in de camera moet je

daarmee rekening houden. Die correctie is

hier niet gemaakt.

Veel camera’s kunnen een waarschuwing

laten zien voor geclipte witte pixels. Die

knipperen dan in zwart-wit (of in rood)

wanneer je de foto gemaakt hebt en op het

camerascherm bekijkt. Daarvoor geldt

precies hetzelfde: wat er knippert, zijn

geclipte witte pixels in de JPEG-versie die de

camera gemaakt heeft, en dat hoeft niet te

betekenen dat dit ook voor het Raw-bestand

geldt. Je zou een beetje clipping daarom

kunnen negeren, in de wetenschap dat je dit

naderhand wel kunt rechttrekken. Het

probleem is alleen hoeveel ‘een beetje

clipping’ precies is...

Een van de manieren om dit aan te pakken,

is door gebruik te maken van het gegeven

dat het histogram het bewerkte JPEG-beeld

toont. Iedere camera heeft een aantal instel-

lingen die alleen worden gebruikt voor

JPEG. Als je in Raw fotografeert, heb je je

vermoedelijk nog nooit bekommerd om die

instellingen, aangezien ze voor Raw toch

niets doen. Maar omdat ze wél iets met het

histogram doen, kun je dit in je voordeel

gebruiken. Ga naar de instelling voor

Contrast en zet die zo laag mogelijk.

Daarmee komt het dynamische bereik van

de JPEG-foto dichter bij dat van de sensor,

en daardoor zal het histogram ook dichter

tegen de onbewerkte Raw-foto aan komen

te liggen.

Laat je camera geen luminantiehistogram

maar een RGB-histogram zien (vaak niet in

Live View, maar wel nadat de foto gemaakt

is), dan zie je de drie kleurkanalen apart. Dat

kun je gebruiken om ook te controleren op

clipping van een enkel kanaal - vooral

interessant als je felgekleurde onderwerpen

zoals bloemen fotografeert. Bedenk daarbij

wel dat je opnieuw naar het histogram van

de bewerkte JPEG-foto kijkt. Zoals bekend,

is de camera-instelling sRGB of Adobe RGB

voor Raw niet van belang, maar voor die

JPEG wel. Aangezien sRGB minder sterk

verzadigde kleuren kan bevatten dan Adobe

Ook als hulpmiddel bij beeldcorrecties komt het histogram goed van pas.

gemaakt! We praten natuurlijk over het beeld

dat op de sensor wordt geprojecteerd. Maar

een sensor genereert helemaal geen

RGB-beeld, maar Raw-sensordata. Om het

histogram te kunnen laten zien, en om

überhaupt een RGB-beeld te kunnen laten

zien op het lcd-scherm en in de eventuele

elektronische zoeker, worden die Raw-data

dus al in de camera omgezet naar een

RGB-beeld. Dit gebeurt uiteraard met de

ingebouwde beeldprocessor, conform het

Raw-conversieprotocol van de fabrikant. Je

kijkt zodoende naar de (toekomstige) JPEG-

foto, inclusief eventuele speciale aanpassin-

gen van die foto zoals een ‘Picture Style’ (of

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 58: Focus Magazine

FOCUS 10 58 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

RGB, zullen de kleurkanalen van je histogram

ook sneller clipping laten zien als de camera

op sRGB staat ingesteld. Zet hem dus op

Adobe RGB, dan zit je in het histogram weer

wat dichter bij de ‘Rawe werkelijkheid’.

Daarnaast zou je ook de Verzadiging-instel-

ling van de camera zo laag mogelijk kunnen

zetten, om dezelfde reden als bij Contrast.

Het kan ook geen kwaad om eens een serie

proe oto’s te maken om te zien hoe goed je

het camerahistogram kunt laten overeenko-

men met het histogram in de Raw-converter.

Maak een serie foto’s met verschillende

belichtingen en verschillende camera-instel-

lingen. Gebruik eventueel een tweede camera

(of je mobiele telefoon) om het lcd-scherm te

fotograferen, zodat je de histogrammen van

de camera en de Raw-converter op je gemak

kunt vergelijken. Bepaal welke camera-instel-

ling het best overeenkomt met het

onbewerkte Raw-histogram (zet eventuele

automatische bewerkingen in de

Raw-converter eerst even uit!), en gebruik die

instelling voortaan als je in Raw fotografeert.

Hulpmiddel bij beeldbewerkingBij beeldbewerking komt het histogram

eveneens goed van pas. Dit is ook de meest

bekende toepassing. Zoals ik al eerder zei, is

er geen ‘goed’ of ‘slecht’ histogram, maar er

zijn diverse histogramsituaties die meestal

(niet altijd) vragen om een correctie. De

eerste situatie is als er aan de linkerkant een

‘lege ruimte’ in het histogram zit. Met andere

woorden: er zijn geen pixels die helemaal

zwart zijn; zelfs de donkerste pixels van de

foto zijn nog niet echt zwart. Meestal

betekent dit dat de foto te weinig contrast

heeft en er flets uitziet. Je kunt dit corrigeren

door het zwartpunt (de donkerste pixels) ook

echt zwart te maken. In Photoshop doe je

dat door het linker schui�e van Niveaus

(Levels) of Curven precies tegen het begin

van het histogram aan te zetten. In een

Raw-converter als Lightroom door het

schui�e voor Zwarte tinten naar links te

verplaatsen, net zolang tot die lege ruimte in

het histogram verdwenen is. Zowel in Photo-

shop als in Lightroom kun je daarbij in de

gaten houden welke pixels nu helemaal

zwart worden door de Alt-toets ingedrukt te

houden terwijl je aan die schui�es trekt. Je

krijgt dan een compleet wit beeld, met alleen

die pixels gekleurd of zwart waarvan

minimaal één kleurkanaal begint te clippen.

Stop met schuiven en ga een klein stukje

terug zodra er meer dan alleen een paar hele

kleine groepjes een kleur krijgen.

De truc bij het corrigeren van het zwartpunt

is dat je wel wat volledig zwarte pixels wilt

hebben om een maximaal contrast in het

beeld te realiseren (zodat het een lekker

‘pittig’ beeld wordt) zonder dat je van de

weeromstuit dichtlopende schaduwen krijgt.

Vandaar dat ik zelf de Photoshop-functie

Niveaus zelden gebruik. Daarmee kun je een

dergelijke subtiele correctie niet uitvoeren. In

Photoshop doe ik de correctie met Curven,

zodat ik - behalve door het opschuiven van

het linker schui�e - ook via de vorm van de

curve kan zorgen voor voldoende doorteke-

ning in de schaduwen (buig die links iets

«

Om een optimaal contrast te krijgen, zet je Zwarte tinten net zo ver naar links totdat het histogram links geen lege plek meer vertoont. Om voldoende tekening in de schaduwen te houden, kun je tegelijkertijd ook Schaduwen juist naar rechts trekken.

«

Het corrigeren van het witpunt gaat op vergelijkbare wijze met Witte tinten en eventueel Hooglichten. Hier lijkt er mis-schien nog steeds een lege ruimte aan de rechterkant van het histogram te zijn, maar dat is slechts schijn. Er zijn heel weinig witte pixels, maar ze zijn er wel.

naar boven). In Lightroom heb je ook

Curven, maar kun je vaak gemakkelijker je

doel bereiken door enerzijds Zwarte tinten

naar links te schuiven, en anderzijds Schadu-

wen (indien nodig) naar rechts.

Op precies dezelfde manier kun je met Witte

tinten in Lightroom het witpunt instellen als

er aan de rechterkant een lege ruimte in het

histogram te zien is. Analoog aan de truc

met Schaduwen kun je dan Hooglichten

juist naar links verplaatsen als dat nodig is

om geen details in de hoge lichten te verlie-

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 59: Focus Magazine

FOCUS 10 59 OKTOBER 2014

zen. In Photoshop neem je weer je toevlucht

tot Curven. Plaats het rechter schuie tegen

het begin van het histogram aan, en buig

eventueel de curve zelf aan de rechterkant

iets naar beneden als je daarbij doortekening

dreigt te verliezen. Bij mijn voorbeeld zie je

ook dat je soms écht goed moet opletten.

Het histogram lijkt misschien nog steeds een

lege ruimte aan de rechterkant te hebben,

maar dat komt doordat er in de foto maar

een paar kleine echt witte plekjes zijn. Er zijn

een paar witte bloemetjes rechts vooraan,

en er staan een paar witte gebouwen op de

horizon. Het aantal witte en bijna witte pixels

is daarom zó laag dat je slechts een dun

lijntje helemaal rechts in het histogram ziet.

Clipping herstellenHet omgekeerde kan bij beeldbewerking

natuurlijk ook. Je ziet ondanks je voorzorgs-

maatregelen bij de belichting naderhand

toch clipping van witte (of zwarte) pixels: die

beruchte piek aan de zijkant van het histo-

gram. Bij JPEG is het dan te laat: een puur

witte pixel kun je wel iets donkerder maken,

maar een geclipt wit vlak wordt dan een

egaal grijs vlak - doortekening krijg je er niet

mee terug. Bij Raw kun je een beetje clipping

vaak wel herstellen. Waarom dat bij Raw wél

kan, vertellen we in het artikel Rechts belich-

ten. Nu beperken we ons tot hoe je het

corrigeert, en dat is heel simpel. Schuif Witte

tinten (en vaak ook Hooglichten) naar links,

totdat de doortekening in die geclipte par-

tijen terug is en het histogram rechts een

‘normale’ vorm heeft, zonder piek. Je ziet

«

In een Raw-bestand is een beetje clipping van witte (of zwarte) pixels vaak nog prima te corrigeren. Hier waren de golven uitgebeten wit (links), maar met een correctie van Witte tinten en Hooglichten komt de doortekening helemaal terug.

aan het histogram ook mooi of geclipte

delen echt te herstellen zijn. Er zijn echter

grenzen. Als de sensor volledig verzadigd

was, kun je weliswaar die piek naar links

laten schuiven (wat aangeeft dat de witte

pixels grijs worden) maar blijft het een piek.

Onderlinge verschillen (lees: detaillering)

krijg je er niet mee terug.

Tot slotTot besluit een opmerking over de waarde

van het histogram. Blijf altijd ook op de foto

zelf letten, en bedenk dat die doorslagge-

vend blijft. Het histogram is een handige en

objectieve weergave van de helderheden van

je foto, maar uiteindelijk gaat het er natuurlijk

om hoe de foto zélf eruitziet. Je bent een

fotograaf, geen ‘histograaf’! Er zijn situaties

waarbij clipping geen probleem is, of om

creatieve redenen juist zelfs gewenst. Denk

aan een foto waarop de zon in beeld komt of

licht op het water reflecteert. Natuurlijk clipt

dat, en dat moet je ook niet (volledig) willen

corrigeren. Zo maken modelfotografen soms

heel bewust gebruik van een sterke overstra-

ling, bijvoorbeeld bij een foto van een model

binnen een gebouw, waarbij licht door een

raam of een deur schijnt. Dat raam of die

deuropening is dan volledig geclipt - en dat

is ook de bedoeling. Alleen als je zo’n foto

met een inkjetprinter gaat afdrukken, zou je

het wit héél lichtgrijs kunnen maken, zodat er

toch nog net een klein beetje inkt op zo’n

plek gespoten wordt. «

«

Bij een reflectie, of als de zon in beeld komt, is clipping geen probleem. Dan is het zelfs gewenst, want detaillering in de zon zou er heel vreemd uitzien.

Er zijn situaties waarbij clipping geen probleem is, of om creatieve redenen juist zelfs gewenst.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 60: Focus Magazine

FOCUS 10 60 OKTOBER 2014

KRITIEKIn deze

rubriek staat Johan de Vos stil bij allerlei

verschijnselen en ontwik-

kelingen in de hedendaagse

fotografie.

TEKST Johan de Vos

Als we steden zouden vergelijken met vrouwen, dan is

Parijs ondertussen een nukkige diva: ze is omhangen

met valse juwelen en laat zich vertroetelen door rijke

mannen. Ik zou daar niet over schrijven, ware het niet dat

er in Parijs nog altijd veel te beleven valt. En vooral omdat hetgeen

daar gebeurt een les kan zijn voor mensen die zich bekommeren om

de fotografie.

Een stukje geschiedenis: tussen 1981 en 1992 was Jack Lang diverse

malen minister van Cultuur. Een rijke, goedgeklede heer, welbe-

spraakt, de pupil van president Mitterrand én socialist. Hij was van

oordeel dat fotografie er niet alleen was voor een elite, maar betaal-

baar moest worden voor een groot publiek. Hij promootte de

fotografie als een socialistisch medium, richtte een Centre National

de la Photographie op en liet goedkope fotoboekjes drukken (Photo

Poche). In die tijd ontstond ook de Mois de la Photo à Paris: een

geweldig tweejaarlijks evenement met honderden tentoonstellin-

gen. Iedere liefhebber die ook maar iets met fotografie te maken

had, haastte zich dan naar Parijs om er gedurende dagen en weken

niets anders te doen dan foto’s te bekijken. Bijna voor noppes.

De Mois de la Photo à Paris duurt niet één maand, zoals de titel laat

vermoeden, maar minstens drie, en is verspreid over de hele stad en

haar voorsteden. Elk even jaar is het prijs, ook nog altijd in 2014,

vanaf november tot januari zo ongeveer. Het Centre National is

echter afgeschaft en het socialisme is in Frankrijk ook niet meer wat

het was. Het stadsbestuur van Parijs is nog steeds verantwoordelijk

voor de ‘Mois’, maar de rek is eruit. Eigenlijk werd de hele toko beetje

bij beetje overgenomen door de commercie. Commercie moet er

zijn, en het is aan de gebruiker om er gebruik van te maken. Alleen...

wie zijn die gebruikers?

Van de honderd tentoonstellingen speelt twee derde zich af in

galerieën en de rest in nevenzaaltjes van musea, ambassades en

culturele centra. Het is waar: foto’s lenen zich zelden om

monumentale expositiezalen te vullen. Er is trouwens een tendens

om minder grote foto’s te maken, want velen zijn van oordeel dat

fotografie het medium is van de intimiteit. Maar - en dit is opvallend

- de grootste manifestatie is niet een van die honderd tentoonstel-

lingen, maar een beurs met de naam Paris Photo. Die vindt van 13 tot

16 november plaats in het Grand Palais: een letterlijk pompeuze en

gigantische expositieruimte waarin 141 fotogalerieën en 24 uitge-

vers van fotoboeken hun werken tentoonstellen. En bovenal: alles is

er te koop.

De essentie van dit alles is dat de zaken de afgelopen twintig jaar

omgekeerd werden. Waar het de overheid onder Jack Lang te doen

was om de fotografie bereikbaar te maken voor het grote publiek, is

het nu zaak om de foto’s zo duur mogelijk te maken en het medium

op te krikken tot een soort luxeproduct voor de happy few. Dit is het

gevolg van de besparingen op cultuur. Galeriehouders en uitgevers

zijn (noodgedwongen) handige jongens: ze zoeken naar trucs om

goedkope of oude foto’s en liefst ook anoniem werk duur te verko-

pen. Dat doen ze door die foto’s luxueus te presenteren of te

drukken in overdadige fotoboeken. De simpelste foto gemaakt met

een smartphone krijgt zodoende de allure van een kunstwerk.

De thema’s van de Mois de la Photo spreken voor zich: Anonymes et

amateurs célèbres, Au coeur de l’intime en Photographie Méditerra-

néenne. Men hoeft geen kenner van de Franse taal te zijn om te

begrijpen dat goedkope foto’s hier duur worden verkocht. En

daarvoor moet men nu naar Parijs... Overigens: kijken mag; kopen is

niet verplicht.

Parijs en de fotografieLange tijd was Parijs de hoofdstad van de mode, de striptease, het mondaine leven én de fotografie. Maar er is veel veranderd. Zowel Parijs als de fotografie kreeg een andere allure.

«

Een simpele foto wordt een luxeproduct. © Todd Hido présenté par particulière / Foucher-Biousse, Paris

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 61: Focus Magazine

Voelen. Beleven. Geloven.

Ontdek de stijlvolle, exclusievehandgemaakte tassen van ONA.

www.cameratools.nl/ONA

055 - 538 08 00

[email protected]

www.cameratools.nl

Paramariboweg 41, 7333 PA Apeldoorn

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 62: Focus Magazine

FOCUS 10 62 OKTOBER 2014

BitdiepteIn de fotografie wordt de hoeveelheid licht

uitgedrukt in ‘stops’, waarbij geldt dat een

stop steeds een verdubbeling of een halve-

ring van de hoeveelheid licht is. Een digitale

foto van 8 bits per kleur heeft 256 helder-

heidswaarden per kleur. Iedere bit kan immers

twee waarden hebben (0 of 1), dus het totale

aantal mogelijkheden van 8 bits is 2 tot de

macht 8 = 256. Gaan we ervan uit dat een

foto ongeveer 8 stops aan helderheid kan

overbruggen die gelijkmatig over die 256

mogelijkheden zijn verdeeld (zo ziet ons oog

dat graag), dan omvat iedere stop 32 helder-

heidswaarden. Dat geldt echter niet voor het

oorspronkelijke, ongecorrigeerde lineaire

bestand, want daar kwam zoals we zagen

iedere stop overeen met een halvering.

PRAKTIJK

MAAK GEBRUIK VAN DE LINEARITEIT VAN DE SENSOR

De beeldsensor in een digitale camera reageert anders op licht dan het menselijk oog. Daarom moet er nog de nodige correctie op het beeld worden uitgevoerd om dat met ‘onze werkelijkheid’ overeen te laten komen. ‘Rechts belichten’, ook wel bekend als ‘expose to the right’, maakt daar gebruik van.

TEKST Johan Elzenga

De sensor in een digitale camera

registreert het licht op een lineaire

manier. Een verdubbeling van

de hoeveelheid licht zorgt voor

een verdubbeling van het signaal; een halve-

ring van die hoeveelheid voor een halvering

van het signaal. Mede daardoor is een sensor

niet in staat om net zulke grote contrasten

te overbruggen als ons oog. Het menselijk

oog reageert namelijk heel anders op een

toename van het licht. Ons oog registreert

kleine verschillen in lichtintensiteit extreem

goed als de totale hoeveelheid licht heel

gering is. Met andere woorden: als het

donker is, hebben we aan een klein beetje

licht genoeg om behoorlijk veel te kunnen

zien. Naarmate de hoeveelheid licht groter

wordt, wordt onze gevoeligheid voor

lichtverschillen kleiner. Bij een zeer grote

hoeveelheid licht, zoals buiten overdag,

reageert ons oog nog maar heel zwak op

lichtverschillen. Een halvering van de

hoeveelheid licht (een wolk voor de zon

kan dat al gemakkelijk veroorzaken) valt ons

nauwelijks echt op.

Het resultaat is dat wij een ongecorrigeerde

digitale foto (dus een foto die nog lineair is

opgebouwd qua helderheid) als veel te donker

zullen ervaren. Alleen de helderste lichten

‘kloppen’, want die zijn wit, maar alles daar-

onder is veel te donker in onze ogen. Om

die foto er ‘normaal’ te laten uitzien, moet er

een helderheidscurve op worden toegepast

die vergelijkbaar is met de curve van de oog-

gevoeligheid. We noemen dit de gamma-

correctie. Dit is een van de bewerkingen die

een digitale camera zelf doet als je in JPEG-

of TIFF-formaat fotografeert, en die de Raw-

converter doet als je in Raw fotografeert.

Bij de Raw-converter kun je echter de curve

zelf nog aanpassen.

Overigens passen de meeste Raw-converters

deze steile curve ‘onderhuids’ toe. Je ziet dus

meteen een gecorrigeerd beeld, niet het

lineaire beeld. En als de converter ook nog

een eigen curvenfunctie heeft, zie je daar niet

die steile gammacorrectiecurve, maar gewoon

een rechte lijn. Eventuele wijzigingen die je

aanbrengt met de functie Curven komen dus

boven op de onzichtbare gammacorrectie.

Rechts belichten

«

De lichtrespons van het menselijk oog versus die van een camerasensor. De sensor reageert lineair en bereikt bovendien een maximum. Daarboven verandert het signaal niet meer en is er sprake van ‘clipping’.

«

Een digitale foto van 8 bits per kleur heeft 256 (28) helderheidswaarden per kleur.

1 BITS AFBEELDING 8 BITS AFBEELDING

256 helderheidswaarden per kleur (0 t/m 255)

2 helderheidswaarden per kleur (0 + 255)

hoeveelheid licht ->

resp

on

s -

>

SENSOR

OO

G

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 63: Focus Magazine

FOCUS 10 63 OKTOBER 2014

Een 8 bits lineair bestand is dus op

de volgende manier opgebouwd qua

helderheidswaarden:

1e stop 128 helderheidswaarden

(50% van 256)

2e stop 64 helderheidswaarden

(50% van de resterende 128)

3e stop 32 helderheidswaarden

(50% van de resterende 64)

4e stop 16 helderheidswaarden

(50% van de resterende 32)

5e stop 8 helderheidswaarden

(50% van de resterende 16)

6e stop 4 helderheidswaarden

(50% van de resterende 8)

7e stop 2 helderheidswaarden

(50% van de resterende 4)

8e stop 2 helderheidswaarden

(de resterende 2)

Als dit bestand via die steile gammacurve

wordt omgezet naar 32 helderheidswaarden

per stop, dan blijkt dat we vanaf de 4e stop

helderheidswaarden in het origineel tekort-

komen. We willen naar 32 helderheids-

waarden toe, terwijl er slechts 16 zijn. Het

resultaat is dat die 32 helderheidswaarden

dus niet echt 32 vloeiende stapjes zullen

worden, maar 16x2 gelijke stapjes. Bij de 5e

en daaropvolgende stops wordt dit alleen

maar erger. Dat resulteert in donkere beeld-

partijen in lelijke, abrupte overgangen qua

helderheid waar je vloeiende overgangen

zou verwachten. We noemen dit feno-

meen ‘posterisatie’.

12 bits per kleurGelukkig is je digitale camera niet 8 bits,

maar 12 bits (of meer). Als je een lineair

Raw-bestand met 12 bits per kleur als

uitgangspunt neemt, liggen de kaarten veel

gunstiger. Iedere stop omvat nog steeds

de helft van het totale aantal helderheids-

waarden, maar met 12 bits per kleur heb

je geen 256 maar 4096 waarden bij de

start (2 tot de macht 12).

Dit resulteert in het onderstaande verloop:

1e stop 2048 helderheidswaarden

(50% van 4096)

2e stop 1024 helderheidswaarden

(50% van de resterende 2048)

3e stop 512 helderheidswaarden

(50% van de resterende 1024)

4e stop 256 helderheidswaarden

(50% van de resterende 512)

5e stop 128 helderheidswaarden

(50% van de resterende 256)

6e stop 64 helderheidswaarden

(50% van de resterende 128)

7e stop 32 helderheidswaarden

(50% van de resterende 64)

8e stop 32 helderheidswaarden

(de resterende 32)

Dit is wel genoeg voor een foto met 32

helderheidswaarden per stop, zonder

posterisatie. Meer en meer camera’s hebben

tegenwoordig overigens een 14 bits chip,

wat een nog (veel) grotere speelruimte geeft.

«

Een lineair opgebouwde digitale foto ervaren wij als veel te donker (links). Alleen de helderste delen ‘kloppen’ nog. Er moet een sterke curve worden toegepast om die foto zo te corrigeren dat hij weer ‘normaal’ wordt (rechts).

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 64: Focus Magazine

FOCUS 10 64 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

Hoge lichtenDe omzetting van lineair naar gamma-

gecorrigeerd heeft ook nog een ander e�ect.

Zoals je net zag, zitten er in de hoogste

(lichtste) stop van een lineair bestand altijd

meer grijswaarden dan we uiteindelijk nodig

hebben, zelfs bij een 8 bits bestand. Bij de

omzetting naar een gamma-gecorrigeerd

bestand zullen er dus in de hoogste stop

veel grijswaarden worden samengevoegd.

Dat zorgt wel echter voor detailverlies.

Een pixel met grijswaarde 4096 wordt wit,

maar een pixel met grijswaarde 4088 wordt

óók wit. Bij gebruik van een standaardcurve

zou je daardoor onnodig ‘clipping’ kunnen

krijgen. Je krijgt een wit vlak zonder door-

tekening, terwijl die doortekening er in het

lineaire bestand wel degelijk was. Vandaar dat

Raw-converters die schijnbaar ‘uitgebeten’

hoge lichten vaak nog kunnen herstellen via

een Recovery-schui�e of iets dergelijks

(tegenwoordig Witte tinten). Daarmee geef

je de gammacurve aan de uiterste rechter-

kant een ‘knikje’ naar beneden, waardoor

de detailverschillen in de lichtste pixels

behouden blijven.

Rechts belichtenAls je in JPEG fotografeert, dan wil je de

foto’s altijd meteen zo goed mogelijk belich-

ten. ‘Goed’ betekent in dit verband dat de

foto qua helderheid zo veel mogelijk over-

eenkomt met de realiteit, zodat je dus nader-

hand zo min mogelijk hoeft te corrigeren.

Fotografeer je in Raw, dan liggen de zaken

iets anders omdat je de belichting achteraf

nog kunt corrigeren. Een foto die geen witte

of bijna witte pixels bevat, heeft uitgerekend

in de bovenste stop geen beeldinformatie.

Dat betekent dat in zo’n opname de helft

van de 4096 mogelijke helderheidswaarden

helemaal niet benut wordt! Om die reden is

er een theorie ontwikkeld die zegt dat je bij

Raw niet ‘goed’ moet belichten, maar altijd

‘rechts’ moet belichten. Dat ‘rechts’ slaat

dan op het histogram.

Rechts belichten houdt in dat je een zodanige

belichting kiest dat de helderste delen van

de foto helemaal rechts in het histogram

terechtkomen. Dit betekent in de praktijk dat

je zo belicht dat de lichtste delen vrijwel wit

worden, ook al waren die in werkelijkheid

duidelijk een stukje donkerder. Als het beeld

geen (vrijwel) witte delen bevat, ga je de foto

dus bewust overbelichten, met als doel om

toch de volle 4096 helderheidswaarden te

benutten tijdens de opname. Natuurlijk moet

je de foto dan straks in de Raw-converter

wel weer donkerder maken, want uiteindelijk

wil je een normale, goed belichte foto

hebben. Maar het voordeel van deze methode

is dat je nu start met 4096 helderheids-

waarden, in plaats van meteen al de helft

te verliezen.

Voor alle duidelijkheid: ‘rechts belichten’

is dus niet klakkeloos iedere foto over-

belichten, zoals soms wel gedacht wordt!

Rechts belichten is alléén die foto’s over-

belichten die anders geen zeer lichte pixels

zouden bevatten! Foto’s die wel al van

zichzelf witte beeldpartijen bevatten,

worden normaal belicht.

SchaduwenHet belang van deze methode is níet dat

2048 helderheidswaarden in de bovenste

stop beter zouden zijn dan 1024 helder-

heidswaarden. Uiteindelijk worden de lineaire

data immers omgezet naar een gamma-

gecorrigeerd bestand, waarbij iedere stop

slechts 32 helderheidswaarden heeft. Dus

die bovenste stop blijft ook met 1024 waarden

nog overkill. Het voordeel van rechts

belichten zit juist helemaal aan de andere

kant van het histogram, namelijk in de

schaduwen. We hebben gezien dat een 12

bits sensor voor de donkerste twee stops

maar nét genoeg helderheidswaarden heeft.

‘Rechts belichten’ is níet klakkeloos iedere foto overbelichten.

« Bij een Raw-bestand kunnen uitgebeten witte delen vaak nog gered worden via het Recovery- of Witte tinten-schui�e van de Raw-converter. Dat komt omdat het lineaire bestand daar nog wel detailverschillen bevatte.

aan

tal p

ixel

saa

nta

l pix

els

helderheidswaarde

helderheidswaarde

helderheidswaarden die onbenut blijven

«

Bij een ‘normale’ foto worden alle helderheids-waarden benut (boven). Als het onderwerp donker is en de foto geen bijna witte pixels bevat, blijft een groot deel van de helderheidswaarden onbenut (onder).

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 65: Focus Magazine

FOCUS 10 65 OKTOBER 2014

We hebben 32 helderheidswaarden per

stop nodig, en dat is ook precies waar we

mee starten. Dit betekent dat iedere kleine

correctie in dit deel van de foto, zoals het

iets oplichten van de schaduwen, al kan

leiden tot die beruchte posterisatie. Bij het

lichter maken van schaduwen ga je immers

helderheden opschuiven.

Starten we echter met een foto die feitelijk

een stop overbelicht is, dan duwen we tijdens

het corrigeren alle helderheidwaarden als

het ware één stop naar links. De waarden

van bijvoorbeeld de 7e stop komen dan uit

de 6e stop van het lineaire bestand, en bij de

lineaire data had de 6e stop 64 helderheids-

waarden. We hebben nu dus wél genoeg

speelruimte om schaduwen op te helderen

zonder dat er posterisatie optreedt.

RuisBehalve een verminderd risico op posteri-

satie kent rechts belichten nog een tweede

pluspunt. De sensor van een digitale camera

is, hoe gek het ook klinkt, een analoog

instrument. Pas bij de A/D-conversie wordt

het analoge signaal omgezet in een digitaal

signaal. Ieder elektronisch apparaat heeft

last van ruis: een willekeurig signaal dat

ontstaat in de elektronische schakelingen.

Als het signaal wordt omgezet naar digitaal,

zien we de ruis tevoorschijn komen als

willekeurige (te) lichte pixels. En omdat ruis

willekeurig is en daarmee per fotocel

anders, zijn die pixels ook meestal wille-

keurig gekleurd.

Rechts belichten vermindert de ruis op zich

niet, maar betekent wel dat de hele foto

wordt opgenomen met een hoger signaal.

Als we in de Raw-converter de foto weer

donkerder maken, maken we automatisch

die ‘valse’ pixels met ruis eveneens donker-

der. Daarom leidt rechts belichten ertoe

dat in de uiteindelijke foto minder ruis

zichtbaar zal zijn.

SamenvattingWe kunnen het voorgaande als volgt

samenvatten: ‘rechts belichten’ betekent

dat de foto altijd vanuit het maximale aantal

helderheidswaarden wordt opgebouwd,

zodat er ook maximale speelruimte is om

correcties door te voeren zonder kwaliteits-

verlies. Omdat het lineaire bestand steeds

minder helderheidswaarden heeft naar-

mate de foto donkerder wordt, is dit vooral

van belang voor de donkerste delen van

de uiteindelijke foto. Daarnaast geeft het

een hogere signaal-ruisverhouding,

dus minder ruis. «

«

Twee op het eerste gezicht identiek belichte foto’s. De linkerfoto was normaal belicht. De rechterfoto was ‘rechts belicht’ en werd in de Raw-converter gecorrigeerd. Als we naar de donkere partijen kijken, zie je een duidelijk verschil in de hoeveelheid ruis.

Pas op voor clipping!Rechts belichten biedt de hoogste

kwaliteit in het uiteindelijke beeld,

maar er dreigt ook een gevaar als je

even niet goed oplet. Als je probeert

om zo veel mogelijk rechts te belich-

ten, werk je op het scherpst van de

snede. Schiet je iets te ver door, dan

leidt dit tot clipping (zie het artikel

over het histogram elders in dit

nummer). En dat is misschien nog

wel lelijker dan posterisatie in de

donkerste schaduwen.

« Het e�ect van ‘rechts belichten’. Boven het histo-gram van een normaal belichte foto. Als er geen echte lichte partijen blijken te zijn, blijft de bovenste stop – en daarmee de helft van de helderheidswaarden (2048) – onbenut. In het midden de ongecorrigeerde situatie als er rechts belicht wordt. De foto zal nu wel overbelicht zijn en zal dus gecorrigeerd moeten worden. Onder het histogram van de gecorrigeerde rechts belichte foto. Het histogram is weer identiek aan dat van de normaal belichte foto, maar het aantal helderheidswaarden is bij iedere stop twee keer zo hoog.

aan

tal p

ixel

saa

nta

l pix

els

aan

tal p

ixel

s

helderheidswaarde

helderheidswaarde

helderheidswaarde

2048 (onbenut)

2048

2048

1024

1024

1024

512

512

512

256

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 66: Focus Magazine

FOCUS 10 66 OKTOBER 2014

daarmee ook fotografisch aantrekkelijker

zou worden. Er waren groepen die er wat

meer boven uitstaken dan anderen, maar

echt grote niveauverschillen waren er niet.

Uiteindelijk zijn er elf groepen gevormd

met ieder drie tot vijf fotografen.”

Opdrachten“Gedurende de vier sessies werden meerdere

opdrachten verstrekt, die allemaal toewerkten

naar de eindpresentatie van de groep. De

masters hebben bij het formuleren van de

opdrachten rekening gehouden met de

ontwikkelingswensen van de deelnemers.

Het is redelijk op maat geweest, maar de

opdrachten waren in de kern voor alle groepen

hetzelfde. De uiteindelijke expositie moest

passen binnen het thema van BredaPhoto

(Songs From the Heart), dus de opdrachten

waren wel in zekere mate gelieerd aan het

thema. Tijdens alle sessies werd de voort-

gang doorgenomen.”

“In de loop van het traject heeft de organi-

satie gekozen voor een bepaald format voor

de expositie – dus om niet alles vrij te laten.

Dat gaf wel wat onrust, want een aantal

mensen had het idee vrij te zijn, óók in hun

keuze van de vorm van exposeren. Voor die

ACHTERGROND

Van 11 september tot en met 26 oktober vindt in Breda het

tweejaarlijkse fotofestival Breda Photo plaats. Het programma

omvat niet alleen tentoonstel-lingen; je kunt er lezingen, boek-

presentaties en fotoreviews bezoeken en workshops volgen.

Ook een speciale Masterclass voor getalenteerde amateur-fotografen maakt onderdeel

uit van het programma.

TEKST Roos Schouw

Al vroeg dit jaar vond in het kader

van BredaPhoto 2014 de aftrap

van de Masterclass plaats. Tijdens

het festival kun je de resultaten

hiervan zien in de vorm van een tentoon-

stelling in de bibliotheek. Wij namen contact

op met Tom van Riel, medeorganisator van

het fototalent Weekend van BredaPhoto,

en vroegen hem naar het verloop van die

Masterclass. Een kort verslag.

De aftrapIn januari was de startbijeenkomst, met

diverse lezingen en de presentatie van de

masters: Wiesje Peels, Willem Poelstra en

Bart Kemps. Tot half februari kon werk

ingestuurd worden voor de selectie. Uitein-

delijk zijn uit zo’n honderd aanmeldingen

48 deelnemers geselecteerd om deel te

nemen aan de Masterclass. Deze Masterclass

bestond uit vier sessies op vier verschillende

dagen verspreid over een aantal maanden.

Tom van Riel: “Op de eerste dag moesten

er groepen gevormd worden, want de deel-

nemers werkten in groepsverband en niet

individueel. Wij hebben ons als organisatie

zo veel mogelijk afzijdig gehouden van de

samenstelling van de groepen. Bij de selectie

hebben we wel gemerkt dat er tussen de

deelnemers wat verschil was qua motivatie,

ambitie én in fotografisch opzicht. De

redenen waarom mensen hieraan wilden

meedoen, waren zeer divers. Dit was voor

de organisatie en de masters al een mooie

uitdaging. Met de samenstelling en indeling

van de groepen konden deelnemers zelf

kiezen bij wie ze zich op hun gemak

voelden of soms wat in praktisch opzicht

het handigst was. We hoopten dat het

Breda Photo 2014MASTERCLASS VOOR AMATEURFOTOGRAFEN

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 67: Focus Magazine

FOCUS 10 67 OKTOBER 2014

mensen was het even schakelen toen duide-

lijk werd dat er toch een kader gesteld werd.

Wij hebben er bewust voor gekozen iets

strakker te exposeren, er een eenheid van te

maken en er wat spelregels aan te verbinden

– juist om er een krachtiger geheel van te

maken en de professionaliteit te vergroten.

Uiteindelijk kan dat ook in het belang zijn

van de deelnemers. Met de expositie is

gebleken dat de foto’s nu goed tot hun recht

komen op een fraaie tentoonstelling ”

“Samen met de masters en de vormgevers,

Ste�en Maas en Maarten Verweij, hebben de

groepen bepaald welke foto’s er op de

expositie komen te hangen. Mensen trekken

zich snel aan elkaar op en brengen elkaar

op ideeën. Van het een komt het ander, en

de deelnemers kunnen op die manier veel

aan elkaar hebben. Dat is leuk om te zien.

De opzet was echt om binnen de groep het

beste uit jezelf en je werk te halen.”

“Er zijn natuurlijk ook groepen geweest

waarbij de samenwerking heel lastig bleek.

En er zijn mensen afgehaakt, om wat voor

reden dan ook, maar dat hoort erbij. Het was

ook een erg intensief traject: een heel ontwik-

kelingstraject, zowel fotografisch als persoon-

lijk. Voor een enkeling was dat te zwaar.

Fotografen zijn solistisch ingesteld en

vinden het vaak lastig om in groepsverband

te werken. Je hebt natuurlijk wel de foto-

clubs, maar zo’n intensief masterclasstraject

is toch wel uniek in Nederland. Dat vraagt

veel van mensen. Het kan ze ook veel

opleveren, maar het is wél een proces waar

ze doorheen moeten.”

Professionalisering“De foto’s die op de tentoonstelling te

zien zijn, zijn dus de resultaten per groep.

In sommige gevallen zullen foto’s van alle

groepsleden getoond worden. Maar het

kan ook best zijn dat het ene groepslid wat

meer werk kan laten zien dan een ander.

Dat is dan een keuze van de groep geweest

in overleg met de masters. De Masterclass

is echt gericht op samenwerken, niet op

de traditionele vorm waarbij de individuele

fotografen hun werk tonen. Op zich

ook niets mis mee natuurlijk maar dit is

toch uniek.”

“De drie masters hebben samen met de

twee vormgevers gelaveerd tussen de

groepen en hun aandacht verdeeld. Er waren

geen ‘groepsleiders’. Hun rol was het coachen

en het fotografisch naar een hoger plan

trekken. De masters zijn kritisch geweest,

op het fotografische maar ook op het

persoonlijke vlak. De deelnemers moesten

loskomen van de bestaande structuren,

samenwerken met elkaar, elkaar proberen

te stimuleren en te motiveren om uiteinde-

lijk tot een mooi eindresultaat te komen.

In die zin hebben de masters een belangrijke

taak en intensieve rol gehad in dit proces.

Voor sommige amateurfotografen is het best

lastig om heel kritisch aangesproken te

worden. Dat roept weerstand op, en daar

kregen de masters ook mee te maken.

Het was duidelijk niet de bedoeling om de

deelnemers steeds bij de hand te nemen,

maar om een zekere mate van professiona-

lisering te bewerkstelligen. Dat is juist een

manier om mensen verder te laten komen,

en de een kan hier beter mee overweg dan

de ander. Het eindresultaat is heel behoorlijk

dus zijn we als organisatie erg trots op de

masters maar vooral op onze deelnemers.”

n Tentoonstelling Masterclass BredaPhoto

20 sep t/m 26 okt

Bibliotheek Breda

Molenstraat 6, Breda

www.bredaphoto.nl

De opdrachtenBij aanvang van elke Masterclass werd van de fotografen

verwacht dat ze zich hadden voorbereid, om zo het meeste

uit de beschikbare tijd te halen. Om er goed in te komen,

kwamen de fotografen op de eerste bijeenkomst met hun

persoonlijke interpretatie van het thema Songs From the

Heart. Zodoende konden ze elkaar snel beter leren kennen

en groepen vormen.

Voor de tweede sessie werd de fotografen gevraagd indivi-

dueel te reflecteren op hun interpretatie van romantische

beelden en werkwijze. Om buiten het gebruikelijke kader

te kijken, maakten de deelnemers allemaal vijf foto’s en

moesten ze beschrijven wat er nét niet op de foto te zien is.

Om alles goed bij te houden, werd een procesboek

ontwikkeld, dat eigen werk en inspiratie ten aanzien van

het thema moest bevatten.

In de aanloop naar de derde sessie kwam de focus meer op

de groepsexpositie te liggen. De groepen kwamen samen

tot een titel en beknopte inhoud van het project. Binnen dit

in overleg vastgestelde kader werd vanaf dat moment veel

gefotografeerd. De deelnemers werd geadviseerd om vooral

bij de essentie van het project te blijven om tot de kern te

komen. Daarnaast werd er gevraagd of de groepen al voor-

zichtig konden nadenken over exposeermogelijkheden.

Na die derde bijeenkomst was een groot deel van de groeps-

exposities definitief, en kon er volop worden gebrainstormd

over het grafische ontwerp van de expositie. De fotografen

werd gevraagd een schaalmodel van de uiteindelijke zuil

te ontwerpen en te construeren. Tijdens de slotsessie

werden de laatste puntjes op de i gezet met de masters en

de grafische vormgevers. Een expositie was geboren!

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 68: Focus Magazine

FOCUS 10 68 OKTOBER 2014

ACHTERGROND

SehnsuchtGroepsleden: Gerard Hellings, Gerard Krol,

Karin Stibbe en Michiel van ’t Erve.

Michiel van ’t Erve treedt hier op als woordvoerder van de groep.

Het deelnemen aan de BredaPhoto Masterclass is voor hen een

bijzondere ervaring geweest. “Fotograferen is behoorlijk individueel;

als fotograaf maak je altijd helemaal alleen je compositie en keuzes.

Het omschakelen naar een groep voor de Masterclasses heeft gevolgen:

natuurlijk botst dat met je eigen gedachtemethodes, we hebben

allemaal wel een keer gedacht: is dit wel wat ik ècht wil doen of moet

ik ermee stoppen? Terugkijkend heeft het ons geholpen: we hebben

allemaal anders leren kijken/denken en werken, en merken we dat we

nu anders omgaan met onze fotografie en series. De masters zorgen

ervoor dat je gaat nadenken, individuele gesprekken met de masters

zijn er eigenlijk niet: je bent daar met je groep en leert met elkaar.

De Masterclassdagen zelf waren volle dagen met veel praten/kijken

naar foto’s en leren van elkaar. Geholpen door de grensverleggende

huiswerkopdrachten die ervoor zorgden dat we als groep ook

werkgroep-dagen en skype-sessies georganiseerd hebben, is er een

fotoserie gemaakt die straks te zien zal zijn tijdens BredaPhoto.

Deelnemen aan de Masterclass in steekwoorden: intensief, inspirerend,

overweldigend, uitdagend, grensverleggend, prachtig, trots.”

Uitersten VerbondenGroepsleden: Jan Prins, Jan Tito,

Peter Farla, Piet Raats en Ria Westerhuis.

Volgens Peter Farla was de masterclass in eerste instantie verwarrend.

Er werd gedacht dat men zelfstandig aan een thema kon werken

waarna het werk samen met mede fotografen besproken zou worden

om met de op- en aanmerkingen weer een volgende stap te zetten.

“Nadat er groepen gevormd waren bleek al snel dat er een samenhang

binnen de groep moest worden gezocht. De masters bleven, ieder met

zijn of haar eigen kijk, de groepen prikkelen en stimuleren om zo een

ieder in contact te laten komen met de vele facetten van het proces.

We moesten nu opeens niet alleen rekening met ons zelf en het werk

houden, maar moesten samen werken en concessies doen. Het praten,

kijken en luisteren naar elkaar, andere groepen en de masters helpt je

als fotograaf, maar brengt ook twijfels met zich mee. De masters zorgden

nu en dan voor verwarring; sommige van ons hadden het gevoel op

een verkeerd spoor te zitten en helemaal opnieuw te moeten beginnen. 

Het was een uitdaging om als groep te werken. Het was verwarrend,

leerzaam, we hebben leuke mensen ontmoet en een totaal andere

manier van werken geleerd.

Foto: Gerard Hellings Foto: Ria Westerhuis

Wat vonden de deelnemers van de Masterclass?

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 69: Focus Magazine

FOCUS 10 69 OKTOBER 2014

Leijdend VerlangenGroepsleden: Aschwinn Smith, Margit Bouman,

Peter Tump en Toon van Duren.

Ook bij deze groep bleek dat fotograferen vooral een individuele

‘sport’ is, met mensen die gewend zijn op zichzelf te varen. Margit

Bouman: “In zo’n groep zijn de onderlinge verschillen groot, maar om

elkaars kwaliteiten te leren kennen, te waarderen en er met elkaar

van te profiteren, was er eigenlijk te weinig tijd. Misschien daardoor

hebben we als groep veel geleerd. Vooral dat je op jezelf moet

vertrouwen in het doen van je onderzoek en het maken van keuzes.

Je moet leren vertrouwen op je eigen intuïtie, want alleen jijzelf kunt

bepalen hoe je uitdrukking wilt geven aan wat je wilt vertellen.”

Peter Tump voegt toe: “Doordat het proces een aantal maanden

duurde, waarin ik op verschillende manieren naar één onderwerp ben

gaan kijken, was het leerzaam. Maar of ik daar een groep voor nodig

heb weet ik niet. Hoe door de groepen gereageerd werd op verande-

ringen in het proces vond ik wel heel boeiend.” Ook Aschwinn Smith

bevestigt veel opgestoken te hebben van de Masterclass: “Vooral het

procesmatig bezig zijn met een fotoproject probeer ik nu steeds

meer toe te passen. Ik heb vooral geleerd mijn eigen ding te blijven

doen en me daarin verder te ontwikkelen.”

Soul for SaleGroepsleden: Bram van den Berge,

Marloes Verhoeven en Mascha Joustra.

Bram van den Berge schreef zich in voor de Masterclass met het doel

andere dingen te leren dan de technische aspecten van fotografie.

Daar was hij al mee bekend. Een andere reden is de stok achter de deur;

door de afspraken die gemaakt worden, ben je gedwongen steeds

stappen te maken. “In het begin hebben we veel gediscussieerd over

het thema en de invulling daarvan. Het stramien van de masterclass-

bijeenkomsten bracht ons ertoe steeds opnieuw over het thema te

denken en hoe en met welke middelen we daar inhoud aan zouden

kunnen geven. Dat zou ik alleen nooit doen. Na verschillende bijeen-

komsten kwam, vrij plotseling, al het moment dat we keuzes moesten

maken. In de op een na laatste sessie hielpen de masters – onderling

soms sterk verschillend van opinie – ons een eerste keuze te maken.

Voor mij was dit de eerste Masterclass. Hoewel ik van tevoren nog

meer terugkoppeling had verwacht, vind ik deze Masterclass een

sensatie die zeer de moeite waard was en zal zeker niet aarzelen mij

bij een nieuwe gelegenheid weer aan te melden en met enthousiasme

mee te doen.”

Foto: Toon van DurenFoto: Bram van den Berge

«

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 70: Focus Magazine

FOCUS 10 70 OKTOBER 2014

PRAKTIJK

HET EINDE VAN DE MERKGEBONDENHEID?

Een van de grootste nadelen van verwisselbare objectieven is dat ze merkgebonden zijn. Als je een camera van merk A hebt, kun je daar niet zomaar een objectief van de concurrent op zetten. Er zijn natuurlijk onafhankelijke objectievenbouwers, en bij Sigma kun je tegenwoordig de vatting laten verwisselen. Maar soms heb je ook een ander alternatief: de adapter.

TEKST Johan Elzenga

Adapters« Via een adapter kunnen Pentax

67-objectieven op een Pentax 645-body worden gebruikt. Er bestond

zelfs een shiftadapter.

« Detail van een waterval. Sony A7R met Canon F4-5,6/70-300 mm via Metabones-

adapter. Zelfs de optische beeld-stabilisatie werkt normaal.

70-300 mm op 200 mm; 1/500 seconde en F8 op ISO 80.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 71: Focus Magazine

FOCUS 10 71 OKTOBER 2014

Wat adapters betreft, ben ik

ervaringsdeskundige. Mijn

eerste spiegelreflex was een

Zenit: een Russische camera

van als ik me niet vergis minder dan 100

gulden. Omdat de Zenit gebruikmaakte van

de min of meer universele P-draad, kon je

daar ook Pentax-objectieven op gebruiken.

Mijn eerste extra objectief was dan ook een

originele Pentax F5,6/200 mm. Tweedehands,

dat wel, maar ik was apetrots. Niet lang

daarna stapte Pentax over op de K-bajonet,

maar ze hadden een kleine adapterring

waarmee je ook je oude P-draad-objectieven

kon blijven gebruiken. Het automatische

diafragma werkte dan weliswaar niet meer

(autofocus bestond indertijd nog niet), maar

dat was niet onoverkomelijk. Vandaar dat

mijn volgende camera een Pentax was. Die

oude P-draad-objectieven werden natuurlijk

in de loop van de jaren toch vervangen door

K-bajonet-objectieven, maar dankzij die

adapter kon dat in een rustig tempo en als

er weer eens wat geld over was.

Toen ik beroepsmatig de fotografie indook,

werd mijn uitrusting uitgebreid met Pentax

67- en Pentax 645-middenformaatcamera’s.

En ook hier had je weer leuke mogelijkheden

dankzij adapters. De 67-objectieven waren

namelijk via een adapter ook op de Pentax

645 te gebruiken, dus dat scheelde een

hoop geld bij het prijzige middenformaat.

Ik kocht bijna alleen maar 67-objectieven.

De mogelijkheden gingen zelfs nog een

stapje verder: omdat de 67-objectieven

natuurlijk een grotere beeldcirkel hadden

dan voor het kleinere 645-formaat nodig

was, kon je ook een ‘shiftadapter’ kopen

(van Zörk). Daarmee werd ieder Pentax 67-

objectief een shiftobjectief voor de Pentax

645. Tilt kon niet: daarvoor was de dikte

die de adapter mocht hebben te beperkt.

Overigens zijn er nog steeds adapters lever-

baar waarmee middenformaatobjectieven op

full-framecamera’s kunnen worden gebruikt,

zoals van Fotodiox, Novoflex, Kipon en Kiwi.

Het Duitse Mirex (www.mirex-adapter.de)

maakt zelfs tilt&shiftadapters. Ze zijn niet

goedkoop (rond de 500 euro), maar voor dat

bedrag koop je nog steeds geen tilt&shift-

objectief. Vooral als je al één of meer midden-

formaatobjectieven hebt, is zo’n adapter

heel aantrekkelijk.

SpiegelreflexHet idee van een adapter is natuurlijk heel

erg aanlokkelijk. Dankzij zo’n relatief goed-

koop tussenstukje ben je (theoretisch) verlost

van het grootste probleem bij camera’s met

verwisselbare objectieven, namelijk de merk-

gebondenheid. Je kiest gewoon de camera

die je het beste vindt, en met behulp van een

adapter koppel je die aan elk gewenst merk

objectief. Helaas... zo simpel werkt het niet.

De objectieven van een bepaald merk zijn

nauwkeurig afgestemd op de camerabody

van datzelfde merk. Dat geldt niet alleen

voor de fysieke bajonet en de elektronica

voor autofocus en automatisch diafragma,

het geldt ook voor de afstand tussen de

achterkant van het objectief en de sensor.

Wordt die afstand door de adapter vergroot,

dan kun je niet meer op oneindig scherp-

stellen en zou je het geheel dus hooguit

voor macrofotografie kunnen gebruiken.

Daarom zie je dat adapters altijd maar in één

richting bestaan. Bestaat er een adapter van

bajonet A naar bajonet B, dan bestaat er per

definitie géén adapter van bajonet B naar

bajonet A. Een praktijkvoorbeeld: als een

Canon-fotograaf heel graag de Nikon AF-S

F2,8/14-24 mm groothoekzoom zou willen

gebruiken (omdat Canon nog geen verge-

lijkbaar objectief heeft), dan kan dat via een

« Het Duitse bedrijf Mirex maakt op bestelling tilt&shiftadapters om

middenformaatobjectieven op kleinbeeld/full-framecamera’s

te gebruiken.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 72: Focus Magazine

FOCUS 10 72 OKTOBER 2014

adapter. Je verliest wel autofocus en auto-

matisch diafragma (handmatig het diafragma

sluiten kan wel met sommige adapters),

maar fysiek kán het aangezien Nikon-objec-

tieven iets verder van de sensor zitten en de

bajonet iets smaller is. Daardoor is er net

voldoende ruimte voor een Nikon-naar-

Canon-adapter. Een Nikon-fotograaf die

bijvoorbeeld de Canon TS-E F4/17 mm zou

willen gebruiken (omdat Nikon geen verge-

lijkbaar tilt&shiftobjectief maakt), heeft echter

pech. Een Canon EOS-naar-Nikon-adapter

bestaat niet, aangezien de vereiste afstand

van een Canon-objectief tot de sensor zonder

adapter al korter is dan een Nikon-camera

toestaat en de EOS-bajonet ook nog eens

een grotere diameter heeft. Door deze forse

beperkingen zijn adapters toch nooit echt

populair geworden, en was het idee dat je

dankzij de adapter vrij zou zijn in je merk-

keuze een illusie.

Compacte systeemcameraMet de komst van de compacte systeem-

camera veranderde deze situatie, en kreeg

de adapter een nieuwe kans. Het basisprin-

cipe achter die compactheid is immers dat

de camerabody veel platter is dan bij een

DSLR, omdat er geen opklappende spiegel

in zit. Voor die spiegel moest bij spiegelreflex-

objectieven altijd ‘extra ruimte’ ingebouwd

worden. De afstand tussen bajonet en sensor

is bij een systeemcamera daardoor veel korter

dan bij een DSLR, en dat biedt voldoende

ruimte om adapters te maken waarmee

ieder merk DSLR-objectief op een systeem-

camera kan worden gebruikt. De ruimte is

zelfs zo groot dat er ook elektronica in de

adapter kan worden ondergebracht om

functies als autofocus en automatisch

diafragma over te brengen.

De systeemcamerafabrikanten willen zelf

natuurlijk zo veel mogelijk objectieven

verkopen, dus die maken geen adapters voor

andere merken objectieven. Zij beperken

zich hooguit tot adapters waarmee hun

eigen DSLR-objectieven op hun compacte

systeemcamera’s kunnen worden geplaatst,

als service voor hun bestaande klanten.

Daardoor bleef er een ‘gat in de markt’,

waar bedrijven als Novoflex en Metabones

in sprongen. Zij maken adapters waarmee je

bijvoorbeeld een Canon EOS-objectief of

een Nikon-objectief op Sony NEX-, Fujifilm

X- of Micro Four Thirds-camera’s kunt

gebruiken. Metabones heeft zelfs een hele

speciale versie: de ‘Speed Booster’. Dit is

feitelijk een 0,71x converter, waarbij de licht-

bundel die uit een full-frameobjectief komt,

wordt geconcentreerd tot een beeldcirkel

PRAKTIJK

van APS-C-formaat. Het resultaat is dat

daardoor niet alleen de ‘cropfactor’ wordt

opgeheven (een 24 mm full-frame houdt

met deze adapter dezelfde beeldhoek

op APS-C), maar de lichtsterkte zelfs met

een stop toeneemt. Als je een F2,8/24 mm

voor full-frame via de Speed Booster op

een APS-C-camera gebruikt, heb je

(vergeleken met full-frame) e�ectief

een F2/24 mm gekregen!

Full-frameHoewel adapters voor systeemcamera’s

dus een behoorlijk grote vrijheid bieden als

het gaat om de keuze van objectieven,

bleef er in de praktijk nog één nadeel bestaan.

De kwaliteit van de gemiddelde systeem-

camera is natuurlijk prima, maar de kleinere

sensor presteert altijd minder dan een full-

framesensor. Je mag ook niet anders

verwachten. Fotografen die al full-frame-

objectieven bezitten, zullen vaak ook wel een

full-framebody hebben en behoren daarom

niet tot de meest voor de hand liggende

doelgroep voor een compacte systeem-

camera. Tenzij het gewicht en de compact-

heid doorslaggevend zijn, maar in dat geval

wil je vermoedelijk weer geen zware full-

frameobjectieven gebruiken, want dan blijft

er weinig winst qua gewicht en afmetingen

over. En wie nog helemaal geen full-frame-

objectieven heeft, gaat die natuurlijk niet

kopen om ze vervolgens via een adapter te

kunnen gebruiken op een kleinere systeem-

camera. Kortom: de groep kopers voor

zo’n adapter – zelfs voor de unieke Speed

Booster – is toch vrij beperkt.

Met de komst van de systeemcamera kreeg de adapter een nieuwe kans.

«

De Metabones Speed Booster is feitelijk een 0,71x converter. Daardoor blijft de

beeldhoek van een full-frameobjectief gelijk als dit m.b.v. deze adapter op een systeem-

camera wordt gebruikt, terwijl de lichtsterkte zelfs met een stop toeneemt.

«

De Nikon F2,8/14-24 mm is met behulp van een adapter op een Canon EOS-camera te gebruiken,

zij het zonder autofocus en automatisch diafragma. Andersom bestaan er geen adapters om een Canon EOS-objectief op een Nikon-camera te gebruiken.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 73: Focus Magazine

FOCUS 10 73 OKTOBER 2014

«

Een foto gemaakt met de Sony A7R en een Canon TS-E 24 mm via Metabones-adapter. Het scherpstelvlak is via een kleine ‘tilt’ optimaal gelegd. 24 mm tilt&shift; 1/125 seconde en F8 op ISO 100.

FOCUS 10 73

Omdat Nikon zelf een 36-megapixelreflex

in het assortiment heeft, zullen vooral Canon-

gebruikers met een schuin oog naar de A7R

kijken. Met een adapter kunnen ze gewoon

hun eigen objectieven gebruiken. Andersom

krijgen Sony-fotografen hiermee de

mogelijkheid om bijzondere DSLR-objec-

tieven te gebruiken, die Sony zelf niet maakt.

De aankondiging van de Sony A(lpha)7, en dan

met name de Sony A7R (en de nieuwe A7S),

bracht de adapter weer helemaal in het middel-

punt van de belangstelling. De Sony A7R is een

full-framesysteemcamera met 36 megapixels,

en daarmee interessant voor iedere land-

schapsfotograaf die nu een DSLR gebruikt.

Denk aan tilt&shiftobjectieven als de Canon

TS-E-serie. Sony zelf maakt alleen twee

adapters om de Alpha/SLT-objectieven op

de A7-serie te gebruiken, maar Metabones

heeft al een ‘Canon EF Lens to Sony NEX

Smart Adapter’, die zelfs alle elektronische

connecties doorgeeft. Met deze adapter

behoud je het automatische diafragma,

en bij modernere EF-objectieven ook de

autofocus en de optische beeldstabilisatie.

Let op dat je de Mark III- of allernieuwste

Mark IV-versie moet hebben; de Mark II-

versie is ook nog te koop (vreemd genoeg

voor dezelfde prijs als de Mark III), maar

die ondersteunt de full-frame A7 niet.

« Met behulp van een Metabones-adapter kun je een Canon TS-E 24 mm

tilt&shiftobjectief op een Sony A7R monteren. Canon-fotografen hebben

zodoende een alternatieve camera (met 36 megapixels), en Sony-fotografen

krijgen zo de mogelijkheid tilt&shift- objectieven te gebruiken.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 74: Focus Magazine

FOCUS 10 74 OKTOBER 2014

PraktijktestWe hebben de Metabones Canon EF Lens

to Sony NEX Smart Adapter (Mark III) in de

praktijk getest met een Sony A7R en verschil-

lende Canon objectieven, zoals de EF F2,8/

16-35 mm, de EF F2,8/24-70 mm (Mark I),

de EF F4-5,6/70-300 mm L, de TS-E F3,5/24

mm L en de MP-E F2,8/65 mm 1-5x Macro.

De Metabones-adapter komt met een eigen

statiefaansluiting (en een keurig setje gereed-

schap en dopjes om die desgewenst te

verwijderen), en dat blijkt een schot in de

roos. Doordat ieder objectief dat we

probeerden duidelijk groter en zwaarder is

dan de camera zelf, zou het geen goede

zaak zijn als je de camera op het statief zou

schroeven en de lens-adaptercombinatie

aan de bajonet zou hangen. Dat zou het

geheel kwetsbaar en instabiel maken. Met de

statiefaansluiting op de adapter wordt een

goed evenwicht bereikt, zelfs met zwaardere

objectieven zoals de TS-E 24 mm tilt&shift.

Een adapter moet natuurlijk heel precies

gemaakt worden. Als het objectief ook maar

een fractie van een millimeter scheef komt te

zitten, zie je dat meteen terug door onscherpte

in delen van het beeld. Er verschenen aan-

vankelijk ook berichten dat deze adapter last

zou hebben van interne reflecties, speciaal

bij het gebruik van de Canon TS-E-objec-

tieven, waardoor de beelden vooral in de

hoeken contrastverlies zouden vertonen.

Ik heb daar zelf niets van gemerkt, dus

misschien is dat verholpen bij de nieuwste

exemplaren (en in elk geval bij de Mark IV).

Het fotograferen met de combinatie Canon-

objectief / Metabones-adapter / Sony A7R

is feitelijk niet anders dan het fotograferen

met de Sony A7R en een bijbehorend Sony

FE-objectief. De autofocus werkte bij alle

geteste AF-objectieven, maar is wel behoor-

lijk traag. Ook met een Sony FE-objectief

heeft de A7R een vrij trage autofocus, maar

met de adapter wordt dat nog een graadje

erger. Dat maakt de adapter niet geschikt

voor alle vormen van fotografie waar snelle

actie bij komt kijken, dus de combinatie A7R

met Canon-objectief is zeker niet allround

inzetbaar. Voor landschapsfotografie is een

trage autofocus echter geen probleem. En

de TS-E- en MP-E-objectieven hebben toch

alleen maar handmatige scherpstelling, dus

daar speelt dit al helemaal geen rol. Bij het

enige Canon-objectief met beeldstabilisatie

dat ik probeerde, de EF F4-5,6/70-300 mm L,

werkte de stabilisatie ook zonder problemen.

«

Gematigd regenwoud aan de westkust van Canada. Sony A7R met Canon F2,8/24-70 mm via Metabones-adapter. 24-70 mm op 43 mm; 1 seconde en F16 op ISO 100.

PRAKTIJK

ConclusieDe komst van de full-frame Sony A7-systeem-

camera’s brengt de oude droom van merk-

onafhankelijkheid een flink stuk dichterbij.

Je kunt nu een Sony A7, A7R of A7S kopen,

en met verschillende adapters de krenten

uit de objectievenpap halen. Zo kun je bijvoor-

beeld zowel een Nikon 14-24 mm als een

Canon TS-E 17 mm op dezelfde body

gebruiken. Wie weet gaan ook andere

merken binnenkort met full-framesysteem-

camera’s komen. Ik denk dan in eerste

instantie aan Fujifilm, maar ook Pentax zou

zoiets kunnen doen. Dan komt er misschien

een moment dat je een ruime keuze hebt

aan full-framesysteemcamera’s, die via

adapters weer met allerlei merken objec-

tieven bruikbaar zijn, zodat je als fotograaf

vrijwel onbeperkt kunt shoppen naar een

setje dat voor jouw fotografie optimaal is.

Het begin is er! «

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 75: Focus Magazine

BINNENKORT BIJ CAMERANU.NL,LEICA T ‘PROEVERIJ!’

Kijk voor meer informatie op:www.cameranu.nl/proeverij

LEICA T ‘PROEVERIJ!’

www.cameranu.nl

[email protected]

(0527) 690 404

Het Spijk 8 • 8321WT Urk

CameraNU - Leica T proeverij - Focus - 230x300mm.indd 1 9-9-2014 11:39:24

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 76: Focus Magazine

Filmen met je fotocamera waarom niet!De filmstand is voor sommige fotografen een ongebruikte functie, zonde. Sinds 2008 kopen filmmakers juist de fotocamera om te filmen, vaak zonder er überhaupt één foto mee te maken. De stap van foto naar film is niet lastig, zeker niet met het nieuwe handboek ‘Filmen met je fotocamera’.

Tegenwoordig is er meer en meer behoefte

aan filmcontent voor bijvoorbeeld websites,

evenementen en eventueel televisie. Een

fotograaf heeft in principe de meeste spullen

daarvoor al in huis. Een aantal accessoires

kunnen handig zijn, maar met een goede set

objectieven, een body met filmfunctie en

een paar snelle geheugenkaarten staat niets

de nieuwe filmer in de weg.

Echter, zo makkelijk is het nu ook weer niet.

Fotografen en filmers gebruiken weliswaar

dezelfde termen zoals diafragma, sluitertijd

en ISO-waarde, toch zijn beide vakgebieden

anders. De belangrijkste verschillen kun je

samenvatten in vijf punten.

1. TijdHet klinkt misschien raar, maar tijd is het

belangrijkste verschil tussen fotografie en

film. Bij een foto bepaalt de kijker zelf hoe

lang hij ernaar kijkt. Bij film bepaalt de film-

maker hoe lang de kijker naar een bepaald

beeld kijkt. Hierdoor verschilt de vrijheid van

de kijker bij film ten opzichte van fotografie.

Een mooie foto kan reden genoeg zijn voor

mensen om deze aan de muur te hangen.

Hetzelfde mooie plaatje is in een film vaak

hooguit 10 seconden te zien, omdat de

snelheid van het verhaal binnen de duur van

de film en de content belangrijker zijn dan

het plaatje. Bij film moet het beeld het

opnemen tegen geluid, tekst, muziek, dialoog,

montage, tijd en de beelden er vlak voor en

na. Concurrentie genoeg met 25 beelden

per seconde!

Elk verhaal kan in een verschillende tijdsduur

worden verteld. Denk maar eens aan de

korte (20 seconden) ‘speelfilms’ van de

professionele reclamemakers en de uren-

lange bruiloft /vakantiefilms van familie en

vrienden. Omgaan met tijd is een van de

grootste uitdagingen voor de fotograaf

en het credo ‘less is more’ is vaak

van toepassing.

2. KaderkeuzeFilmmakers werken voornamelijk met breed-

beeld. Die verhouding werd ontwikkeld

vanuit de wens van de bioscoopindustrie om

meer te bieden dan het oude 4:3-formaat,

dat tevens door de grootste concurrent,

de tv, werd gebruikt. Het was destijds een

poging het publiek terug naar de bioscoop

te krijgen. Sinds de komst van de breed-

beeldtelevisies is 16:9 nu de standaard.

Het gebruik van een zoomlens is voor veel

filmende fotografen een veilige stap.

Men kan het kader snel aanpassen tijdens

de opname.

3. CamerabewegingenDe fotograaf krijgt er opeens een heel scala

aan nieuwe toepassingen bij in de vorm van

beweging, waarbij elke beweging zijn eigen

emotie heeft. Een beweging kan soms meer

vertellen over de emotie in een scène dan

het fotografische plaatje. Cameramensen

maken sinds jaar en dag al hun eigen

gereedschap voor beweging en de dollies,

sliders, steadicam’s en kranen zijn dan ook

niet weg te denken uit het arsenaal van

speelgoed voor de filmer.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 77: Focus Magazine

shop.focusmedia.nl

Handboek Filmen met je fotocamera

auteur: Patrick van Weeren

omvang: 184 pagina’s

formaat: 280 x 215 mm

uitvoering: genaaid, gebonden

ISBN: 978-90-78811-22-0

En ontvang het Handboek Strobist Fotografie er GRATIS bij!

BESTEL NU!

€ 34,95

4. GeluidDit is een nieuw vakgebied voor de filmende

fotografen en werkelijk een van de leukste.

Goed geluid kan een wereld van verschil maken.

Geen wonder dat men geluidsmensen heeft op

de filmset. De juiste manier van opnemen, een

goede voice-over, juiste muziek, e�ectieve audio-

nabewerking, stereogebruik, maar ook simpele

geluidse�ecten kunnen het verschil maken.

5. Montage/editingWanneer je een goede verhalenverteller bent,

wil dat nog niet zeggen dat je een goede editor

bent. Het editen van een film is het verwerken

van alle ingrediënten van een film tot een

smaakvol eindresultaat. Het mixen van geluid,

licht, beeldtaal en tijd is een vak apart. Voor de

beginners is het belangrijk dat je jezelf voldoende

ruimte geeft bij de montage; de tijdsduur van

een beeld tijdens de opname kan in de montage

niet lang genoeg zijn. Die ene close-up die

tijdens de opname niet belangrijk lijkt, kan het

passende puzzelstukje zijn om de montage af

te werken. Het leuke van editen of monteren

is dat er voor de fotograaf een enorm scala

aan nieuwe technieken bijkomt om de kijker

te vermaken.

Voor deze vijf aandachtspunten is het nieuwe

handboek ‘Filmen met je fotocamera’ van

Focus Publishing een goede leidraad. Maar het

biedt meer dan dat: aan de hand van het boek

krijg je je filmapparatuur en de grammatica

van de filmtaal onder de knie om succesvol te

kunnen gaan filmen. Voor de beginner is dit

boek de ideale opstap; de gevorderde gebruiker

zal het gebruiken als naslagwerk.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 78: Focus Magazine

FOCUS 10 78 OKTOBER 2014

TEST

Alpha 7sSony

DE NIEUWE KONING VAN ‘LOW LIGHT-’ FOTOGRAFIE

Sony’s Alpha 7-lijn was met de komst van de 7 en 7R

een grote verrassing. Deze kleine compacte systeem-

camera’s met full-frame sensor met serieuze

specificaties trokken al snel de aandacht van een groot

deel van de veeleisende amateurfotografen. Maar

daar bleef het niet bij: nu is er de Alpha 7S, een

12 megapixel-systeem-camera met een

uitzonderlijk hoog ISO-bereik en 4K-video.

TEKST Dennis Hissink

Andere fabrikanten hadden al een

adapter op de markt gebracht

waarmee oude Minolta-objectie-

ven, maar ook objectieven van

bijvoorbeeld Canon en Nikon kunnen

worden gecombineerd met de vatting die

ook bij de Alpha 7-serie wordt gebruikt. En

daarmee was daar ineens de aandacht van

de professionele fotograaf, want een hoge

resolutie camera met kleine afmetingen

waarmee ze met hun bestaande objectieven

konden blijven werken, werd nog niet door

de concurrentie geleverd. De Alpha 7S met

heel specifieke kenmerken zoals 4K en hoge

ISO, kan dus profiteren van de positieve flow

« De compacte afmetingen van body en objectief liggen prima in balans.

« De ‘knoppologie’ is overzichtelijk en draagt

bij aan de gebruiksvriendelijkheid.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 79: Focus Magazine

FOCUS 010 79 OKTOBER 2014

Het enorme ISO-bereik biedt veel mogelijkheden om te fotograferen bij bestaand licht.

«

De LA-EA4 adapter koppelt objectieven met A-vatting moeiteloos aan de E-mount van de A7S.

« Ondanks de kleine afmetingen en het aantal knoppen is er voldoende plaats om de duim op de achterzijde te plaatsen.

waarin deze Alpha-serie zich bevindt. De

camera heeft een gewaagd concept en gaat

deels tegen de stroom van de meeste fabri-

kanten in. In hoeverre weet Sony zich te

onderscheiden met de 7S?

AardverschuivingEen van de belangrijkste pijlers van de Sony-

consumentenelektronica is de divisie Digital

Imaging. Enkele jaren geleden werd deze

statement gemaakt en al snel bleek dat de

heren bij Sony het serieus meenden. Eerst

was er de aandacht voor de ontwikkelingen

van de Translucent Mirror-technologie, van

waaruit de SLT-serie camera’s ontstonden.

En sinds enige jaren is er dan de compacte

systeemcamera. Een segment dat een vrij

trage start kent, maar nu veelvuldig verrast

door innovatieve technologieën of handige

nieuwe functies/instellingen. De sensor was

over het algemeen een APS-C- of Micro

Four Thirds-formaat. Later kwamen daar de

1 inch en zelfs kleinere formaat sensors bij.

Totdat in de tweede helft van 2013 Sony

ineens de A7 en A7R introduceerde, twee

zeer compact uitgevoerde systeemcamera’s

met… een full-frame sensor. Deze stap

veroorzaakte een kleine aardverschuiving op

de cameramarkt en had als impact dat de

deur wagenwijd werd opengezet voor de

professionele fotograaf.

En nu is er dan de A7S. Een compacte

systeemcamera met het design van de A7

en A7R, maar nu met een specificatielijst die

in het bijzonder opvalt door de entree in de

wereld van 4K-video, met daarnaast een

indrukwekkende prestatie op het gebied

van fotograferen onder schaars verlichte

condities.

SensorTegen de stroom in… dat is een snelle

conclusie wanneer je een 12,2 megapixel-

sensor in jouw nieuwste high-end systeem-

camera integreert. Maar dit is natuurlijk niet

zonder reden. De nieuwe sensor heeft een

full-frame formaat en door er de helft (ten

opzichte van de A7) of slechts een derde van

het aantal pixels (ten opzichte van de A7R)

op te plaatsen, liggen er kansen om iets te

doen met het formaat van de pixel wat

betreft lichtgevoeligheid en dynamisch

bereik. En juist daarin heeft Sony indrukwek-

kende stappen gemaakt. Standaard levert

deze sensor een lichtgevoeligheidsbereik

van 100 tot 102.400 ISO, maar dit is te

vergroten tot een sensationele 409.600 ISO

(!) of 50 ISO voor het lage bereik. Ongekend

en hier liggen creatieve uitdagingen voor

zowel fotografen als filmers. Het enorme

ISO-bereik biedt veel mogelijkheden om te

fotograferen bij bestaand licht. Het

dynamisch bereik van 15,3 stops is zeer ruim

en laat details in de donkerste en lichtste

partijen zichtbaar bestaan. Sony is overigens

niet de enige partij met een camera die een

dergelijke groot ISO-bereik weet te bieden.

Nikon heeft met zijn D4s een geducht stuk

gereedschap in handen, maar snel bekeken

praten we hier over een heel andere

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 80: Focus Magazine

FOCUS 10 80 OKTOBER 2014

TEST

doelgroep (en een heel ander prijskaartje)

voor wie deze camera is gemaakt en het

formaat van de pixel van de A7S is duidelijk

groter dan die van de Nikon D4s. Hiermee

zou de A7S duidelijk in het voordeel moeten

zijn qua ruisniveau.

Een ander belangrijk wapenfeit van Sony’s

nieuwe sensor is de ondersteuning voor

4K-video. In een verhouding van 16:9 wordt

een 4K-output bereikt waarbij bijna de hele

sensor wordt gebruikt. Het grote voordeel

hiervan is dat er bijna geen sprake is van een

cropfactor (circa 1,1x brandpuntverlenging),

zodat wanneer er groothoek voor het filmen

wordt gebruikt het bereik niet noemens-

waardig wordt veranderd. Tevens blijft het

e�ect van de scherptediepte die zo fraai is bij

een full-frame sensor. De A7S neemt full

hd-video op, maar biedt naast het standaard

AVCHD-formaat ook verschillende

AVC-codecs. Zelfs de XAVC S-codec afkom-

stig uit de professionele lijn camcorders van

Sony wordt geboden en daarmee wordt een

hoge kwaliteit en hoge bitrate full hd

mogelijk van circa 50 Mb per seconde.

Overigens neemt de camera 4K-video niet

rechtstreeks op de geheugenkaart op, maar

wordt het signaal niet-gecomprimeerd (8 bit,

4:2:2) en 30p/24p naar de HDMI-interface

gestuurd, zodat de opname op een externe

recorder kan worden opgenomen.

Bij een volledige full hd-resolutie neemt de

A7S op in 1920x1080 pixels met een beeld-

snelheid van 50p, 50i, 30p en 24p. Deze

opnamen kunnen wel direct op de geheu-

genkaart worden opgeslagen. De noodzaak

van het opslaan van 4K-video op een extern

apparaat is onder andere dat het verwerken

en omzetten van 4K in de camera zelf te veel

warmte doet ontstaan. Naast het bijna full-

frame opnemen, kun je de camera ook

schakelen naar een APS-C-modus. Deze

crop-modus komt ongeveer overeen met

een Super 35 mm-modus en ondersteunt

zelfs een beeldsnelheid van 120 beelden per

seconde. Het mag duidelijk zijn dat de speci-

de onscherpte veroorzaakt door di�ractie bij

kleinere diafragma’s te voorkomen. Detail

Reproduction Technology is nog zo’n nieuwe

techniek waarmee de scherpte wordt geopti-

maliseerd en waarbij vooral randonscherpte

overeind moet blijven staan. Beide modi zijn

uiteraard getest en blijken in veel situaties een

prima oplossing. Daarnaast is de processor in

staat bepaalde delen van de opname te

analyseren en daar waar nodig is de ruis

lokaal te bestrijden via Area-Specific Noise

Reduction. Intelligentie kost een hoop reken-

kracht, maar de nieuwe processor lijkt er

totaal geen moeite mee te hebben.

ObjectievenMet de komst van een nieuwe E-vatting

waarmee als eerste de A7 en A7R werden

uitgerust, is er een nieuwe serie FE-objectie-

ven nodig. Sony heeft vanaf het begin

gezegd hiervoor ruimte vrij te hebben

gemaakt, zodat we in 2015 naast de

bestaande serie objectieven in totaal vijftien

stuks welkom mogen heten. Voor wie de

overstap maakt van een camera met Alpha-

objectieven: Sony heeft een optioneel lever-

bare adapter (LA-EA4) waarmee deze objec-

tieven kunnen worden gekoppeld aan de

A7-serie camera’s. Maar er zijn meer

mogelijkheden. Andere bedrijven zoals

Metabones leveren adapters waarmee een

grote reeks (oudere) objectieven weer van

zolder kunnen worden gehaald. Je moet dan

denken aan de oude Minolta MD-, Canon

FD- en Olympus OM-objectieven tot aan

modernere objectieven met Nikon F-,

Pentax K- en zelfs Leica M-vatting! Hiermee

komen tal van creatieve mogelijkheden vrij.

De A7S beschikt over een multi-interface-

schoen waarop je de externe flitsers kunt

aansluiten, maar waaraan je ook een

XLR-K1M-adapter kunt koppelen. Op die

manier heb je als veeleisende filmer de

mogelijkheid tot XLR audio-input tot je

beschikking! Dergelijke ondersteuning brengt

veel mogelijkheden met zich mee. In combi-

natie met een grote reeks objectieven die met

een adapter kunnen worden gekoppeld, is de

A7S een echt werkpaard en multi-inzetbaar.

Body en scherpstellingDe camera bestaat uit een van sterke

magnesiumlegering vervaardigde behuizing

en heeft een gewicht van net boven de vier

ons. De A7S voelt ondanks zijn relatieve lage

gewicht zeer solide aan. De afwerking is

hoogwaardig en past precies in de klasse van

de A7 en A7R en heeft veel weg van de

edelcompact RX-1R. Er is nagedacht over

een handgreep en deze ligt als gegoten in

ficaties van de A7S gericht zijn op de wensen

van de professionele filmer. Zo ondersteunt

de camera S-Log2 gamma en diverse Picture

Profiles waarmee je filmbeelden op smaakt

kunt brengen. S-Log2 gamma levert heel

vlakke beelden op met een vergroot

dynamisch bereik tot wel 1300% meer. Dit is

dan weer vooral interessant voor het

nabewerken van videomateriaal. Ook deze

techniek komt rechtstreeks uit de professio-

nele filmcamera’s van Sony.

ProcessorHet ontbreekt de A7S, net als bij de A7R, aan

fasedetectie AF-pixels. Daarmee is de

techniek voor de scherpstelling vergelijkbaar

met die van de A7R. Volgens Sony is het niet

helemaal hetzelfde, daar de pixelgrootte

anders is en daarmee zou de A7S beter

presteren qua AF-snelheid. In de praktijk

hebben we bij standaard verlichting en

buitenopnames echter weinig echte

snelheidswinst kunnen ondervinden. Bij

gedimd licht of slechte lichtomstandigheden

merken we wel duidelijk verbetering. De

camera reageert sneller en is nauwkeuriger

in zijn scherpstelling. Zelfs een serie snelle

actieopnames is mogelijk. Alhoewel we niet

altijd de maximale snelheid van vijf beelden

per seconde halen, is het wel een indruk-

wekkende prestatie.

Het is natuurlijk niet alleen de sensor die het

hem doet. Een sterke partner doet wonderen

en net als bij de recente generatie systeem-

camera’s beschikt de A7S over de krachtige

BIONZ X-processor. Deze processor heeft

zijn waarde in de praktijk ruimschoots

bewezen en beschikt over verschillende intel-

ligente algoritmen waardoor nieuwe technie-

ken mogelijk worden. Zo is het mogelijk om

het probleem met di�ractie te omzeilen en

via de slimme methode Di�raction Reduction

«

Voor de serieuze filmer heeft de camera alles in huis om professionele videoproducties te draaien.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 81: Focus Magazine

FOCUS 010 81 OKTOBER 2014

* CIPA (Camera & Imaging Products Association)

Sony A7S

de hand. Qua design is de camera vrijwel

gelijk aan die van zijn broers, de A7 en A7R.

Bovenop de camera vinden we het kleine

draaiwieltje met daarop de bekende P/S/A/

M-modi en twee programmeerbare standen.

Voor wie voor het eerst in aanraking komt

met deze Alpha-lijn: de knoppen zijn logisch

geplaatst en zullen de ervaren fotograaf een

bekend gevoel geven. Hoewel de camera

compact is qua vormgeving, is er nog

genoeg ruimte over om de duim te kunnen

plaatsen. Prettig is dat de knoppen direct te

bereiken zijn. De Sony A7S heeft geen

ingebouwde flitser. Wel aanwezig is Wi-Fi.

Het is dus mogelijk vanuit de camera via een

draadloos netwerk, smartphone of tablet

opnames te uploaden naar bijvoorbeeld

Facebook of naar de cloud voor opslag. Je

kunt ook de camera via een smartphone of

tablet op afstand bedienen.

Achterop de camera zul je geen optische

zoeker aantre�en, maar een elektronische

variant (EVF). Deze werkt zeer prettig en

heeft voordelen ten opzichte van de

optische zoeker. Juist bij slechte lichtom-

standigheden wil het nog wel eens lastig zijn

via een optische zoeker de compositie te

kunnen bepalen. De EVF heeft hier helemaal

geen moeite mee en laat keurig een heldere

weergave zien van de compositie. De

combinatie van een hoge resolutie EVF en

een lichtsterke beeldsensor leidt tot een

optimale weergave in zeer schaars verlichte

ruimtes. Voor diegene die zich heeft toege-

legd op bijvoorbeeld avond- of nachtfoto-

grafie is deze EVF een uitkomst. Nieuw is de

stille modus. Een handige en fijne optie

waarmee je de camera absoluut stil krijgt. De

mechanische sluiters van de A7- en

A7R-camera’s waren best rumoerig. De A7S

heeft dit e�ectief bestreden en laat je

werken in een stille omgeving.

De scherpstelling werkt dankzij een vlotte

contrastdetectie opvallend vlot. Ook

AF-tracking is geen probleem en met hoge

snelheid stel je achter elkaar scherp op diver-

se onderwerpen. Vooral het scherpstellen bij

schaarse verlichting is opvallend goed. De

camera ondersteunt een scherpstelling tot

-4EV. Wanneer het echt helemaal donker is,

dan geeft ook deze techniek er de brui aan

en moet je wachten op de scherpstelling.

BeeldkwaliteitOver de beeldkwaliteit niets dan lof, Sony

maakt zijn belofte waar. De kleurweergave is

uitstekend en er is nauwelijks sprake van een

te sterke kleurverzadiging. Qua resolutie mag

het dan allemaal niet zo hoogdravend in de

oren klinken, het waarom is goed onder-

op een andere manier door fotograferen. In

plaats van sluitertijd en diafragma aan te

passen, ben je veel meer geneigd de ISO aan

te passen. Er is immers veel speelruimte met

behoud van kwaliteit. Wanneer we richting

102.400 gaan en hoger, is nabewerking

beslist noodzakelijk. Via bijvoorbeeld Photo-

shop of Lighroom is het filteren van de

hoofdzakelijk paarse gloed eenvoudig om dit

bije�ect te elimineren. Overigens is er bij de

hoge ISO winst te boeken door in

raw-formaat te fotograferen in plaats van

jpeg. Dit laatste formaat gaat hand in hand

met een nogal sterk aanwezige ruisreductie

en dat gaat helaas ten koste van detail en

scherpte.

ConclusieDe Sony Alpha 7S-camera is een allrounder

die in het bijzonder de veeleisende fotograaf

zal aanspreken. Een camera die vooral

interessant zal zijn voor serieuze filmers of

avond- en nachtfotografen. Wanneer je als

fotograaf een camera zoekt voor meer

standaard onderwerpen, dan zou de Alpha 7

of 7R een logischere keuze zijn. Niet ieder-

een zal veel hogere ISO’s dan 6400 of

12.800 nodig hebben voor zijn werk of

hobby en er zijn dan voldoende andere

opties voor handen. Voor het overige heeft

de A7S veel te bieden. Een uitstekende prijs/

kwaliteitverhouding wanneer je kijkt naar

4K-video en hoge ISO’s en daarnaast

gewoon een uitstekende beeldkwaliteit. De

A7s is een camera voor de specialist en

daarmee vestigt Sony zich tussen de profes-

sionele merken! «

«

De kwaliteit van de hoge ISO’s geeft je als fotograaf extra speelruimte om onder alle denkbare omstandigheden kwaliteit te leveren

SPECIFICATIESsensorvideo

ISOmax. seriesnelheid

opslagmedia

capaciteit accu*afmetingen

gewicht verkoopprijs

importeur

BEOORDELINGbeeldkwaliteitscherpstelling

lichtmetingwitbalans

schermprijs-kwaliteit

bonustotaal

eindwaardering

full-frame, Exmor CMOS, 12.2 MP1920x1080, 50 / 25 bpsauto, 50-409.600 5 bps Memory Stick Pro Duo, SD, SDHC, SDXC380 opnames127 x 94 x 48 mm489 gr (incl. accu)€ 2.398,99www.sony.nl

98998,58960,5

8,6

bouwd en laat in de praktijk zijn waarde zien.

Waar onze aandacht naar uitging, was de

hoge ISO-prestatie. En daarmee weet de A7S

bijzonder goed te scoren. ISO 6400 en

12.800 zijn zonder meer prima bruikbaar.

Vanaf 25.600 en 51.200 moet er nauwkeurig

worden belicht en is nabewerking vooral op

het onderdeel ruis nodig, maar dan nog zijn

de foto’s goed bruikbaar. En dat mag toch

wel als een speciale ervaring worden

beschouwd; dat je in je achterhoofd kunt

houden dat je gewoon de ISO wat omhoog

kunt schroeven, werkt heel prettig. Je gaat er

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 82: Focus Magazine

FOCUS 10 82 OKTOBER 2014

TEST

NX miniSamsung

EXPERIMENT IN MINIATURISATIE MOET

BESTAANSRECHT NADER BEWIJZEN

De camera met verwisselbaar objectief is de laatste jaren sterk

veranderd. Waar eerder de traditionele spiegelreflexbody’s met hun robuuste vormgeving

de dienst uitmaakten, heeft vrijwel elke fabrikant nu

opvallend compacte systeem-camera’s in het assortiment. Samsung draait al de nodige

jaren mee in dit segment, maar vond blijkbaar dat het tijd was

voor iets anders.

TEKST Dennis Hissink

Volgens de o�ciële definitie

koppelt een compacte systeem-

camera het draagcomfort van

een compactcamera aan de

beeldkwaliteit van een spiegelreflex. Dat zou

voldoende moeten zijn, zou je denken. Toch

denkt Samsung hier anders over, en de

ontwerpafdeling heeft haar best gedaan om

met iets opvallends te komen. Qua design en

miniaturisatie is de Samsung NX mini in ieder

geval in die opzet geslaagd. Het is de kleinste

en lichtste (leeggewicht 158 gram) systeem-

camera op de markt, vergezeld van volledig

nieuw ontworpen objectieven. Daarmee

snijden we direct een delicaat punt aan: er

zijn op dit moment maar twee objectieven

voor dit systeem verkrijgbaar, en daarmee is

de term systeemcamera een beetje overdre-

ven. Ongetwijfeld zullen bij gebleken succes

van dit concept meerdere ontwerpen volgen,

zoals een F1,8/17 mm OIS (45,9 mm

omgerekend naar full-frame) vaste brand-

punt die op de planning schijnt te staan.

De miniaturisering is op zichzelf een hele

prestatie. Het is een klein huzarenstukje om

tijdens het proces van verkleining de struc-

tuur en de functionaliteit van de camerabody

en het bijbehorende objectief te behouden.

De NX mini beschikt over een 1” BSI (Back-

Side Illuminated) CMOS-sensor met

20,5 megapixels, neemt zowel in JPEG- als

in Raw-formaat op, schiet Full HD-videoclips

« De NX mini is in verschillende kleuren leverbaar, naar keus met een kitzoom of een pancake-groot-hoeklens.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 83: Focus Magazine

FOCUS 010 83 OKTOBER 2014

en haalt bij serieopnames 6 beelden per

seconde. Zelfs een ingebouwd flitsertje

ontbreekt niet, al kan dat niet omhoog

klappen. Voor wie fan is van de zogenaamde

selfie: de camera is uitgerust met een

180 graden opklapbaar aanraakscherm

waarmee eenvoudig zelfportretten gemaakt

kunnen worden. Wi-Fi/NFC zorgt voor de

nodige connectiviteit, zodat een opname bij

beschikbaarheid van en toegang tot een

draadloos netwerk direct met anderen

gedeeld kan worden. Beeldstabilisatie in de

body ontbreekt - iets waar we later op

terugkomen.

KenmerkenWanneer je voor het eerst de camera in het

echt ziet, val je ten prooi aan verbazing. De

NX mini is écht klein. Een vederlichte

systeemcamera met kleine, eveneens lichte

objectie�es... het lijkt bijna speelgoed. Maar

schijn bedriegt. Ondanks het babyformaat

schuilt er in de body een lichtgevoelige

1” sensor met een hoge resolutie, die de

verwachting schept dat de beeldkwaliteit in

ieder geval die van een geavanceerde

compactcamera moet evenaren.

Vooralsnog zijn er slechts twee speciaal voor

de NX mini gebouwde objectieven. Het

eerste is een F3,5/9 mm pancake (omgere-

kend 24,3 mm) die standaard bij de camera

geleverd wordt. Het ontwerp is supercom-

pact en heel licht. Je kunt je voorstellen dat

een serie objectie�es van dat kaliber qua

omvang en gewicht absoluut niet bezwaar-

lijk is om mee te nemen. Die objectieven

moeten dan wel eerst ontworpen en gepro-

duceerd worden, natuurlijk. Het tweede

beschikbare objectief is de F3,5-5,6/

9-27 mm OIS zoom (omgerekend 24,2-

72,9 mm). Deze kan zowel apart worden

aangeschaft als worden meegeleverd als

kitzoom, en geeft de gebruiker wat meer

marge qua brandpuntsafstand.

De camerabody bestaat uit een magnesium-

legering en voelt zeer licht maar tegelijkertijd

solide aan. Er is geen handgreep, zodat het

tussen de vingers nemen van de body het

enige logische alternatief lijkt. Opvallend is

de nieuwe objectiefvatting. Samsung heeft

bij het ontwerp gekozen voor een

zogenaamde NX-M-vatting. Er is een optio-

nele adapter verkrijgbaar waarmee

NX-objectieven kunnen worden gebruikt

met behoud van de volledige functionaliteit.

De vraag is of je dit zou willen, aangezien

deze NX-objectieven beduidend groter en

zwaarder zijn dan de camerabody zelf. In

ieder geval is via deze adapter wel een groter

assortiment objectieven beschikbaar. Althans

in theorie, en ook rekening houdend met de

cropfactor. De 1” sensor vinden we ook

terug bij Nikon-systeemcamera’s en enkele

geavanceerde compactcamera’s zoals de

Sony Cyber-shot RX100 III. Deze heeft een

cropfactor van 2,7x, en is dus beduidend

kleiner dan de APS-C-sensoren die onder

andere in de reguliere NX-camera’s van

Samsung zitten.

Design en ergonomieHet nadeel van een dergelijk klein formaat is

de handligging. Het ontbreken van een

handgreep maakt dat je de body, net als een

smartphone, redelijk stevig moet vasthouden

voor een goede grip. Het minimalistische

design maakt de NX mini opvallend. De

voorzijde is, op de vatting met de ontkop-

pelknop voor het objectief na, vrijwel kaal.

Een NFC-symbool geeft aan waar je bijvoor-

beeld een smartphone tegen de camera

kunt houden om een draadloze verbinding

te maken. Zo’n verbinding tussen de camera

« Het scherm kan helemaal omhoog

worden geklapt voor ‘selfies’.

en een smartphone brengt veel handige

functionaliteit mee. Natuurlijk is het leuk om

foto’s van hoge kwaliteit direct over te

kunnen zetten en te kunnen delen via

Facebook, Google+ of e-mail, maar er

worden ook steeds meer apps ontworpen

om creatiever met je camera om te kunnen

gaan.

Boven op de camera is een klein (mono)

luidsprekertje geplaatst en vind je de Wi-Fi

Direct Link-knop, een ontspanknop, een

aansluiting voor een flitser en de aan/

uitschakelaar. De aansluiting voor de flitser

laat ons terugdenken aan de eerste model-

len uit de Sony NEX-serie. Daar werd ook

een losse flitser meegeleverd om via een

schroefbevestiging te monteren. Zeer

onhandig en daarmee gebruiksonvriendelijk.

Bovendien is er altijd een kans dat je een

dergelijk klein los flitsertje verliest. De

NX mini ondersteunt de SEF-7A flitser. De

functies zijn beperkt en vergelijkbaar met die

van een ingebouwde flitser. Het richtgetal is

laag (7 bij ISO 100), maar voldoende voor

een invulflits of kleine ruimtes. Het

ingebouwde flitsertje zit dicht op de lens en

heeft een nog lager richtgetal (4).

Onder de Wi-Fi Direct Link-knop bevinden

zich functies zoals MobileLink, AutoShare

en Remote Viewfinder. Dat laatste is een

handige functie waarmee je het scherm van

je smartphone of tablet kunt gebruiken als

zoeker. Je kunt dus de camera ergens

neerzetten en binnen het draadloze bereik

Het kleine formaat zonder handgreep is niet bevorderlijk voor de handligging.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 84: Focus Magazine

FOCUS 10 84 OKTOBER 2014

* CIPA (Camera & Imaging Products Association)

Samsung NX mini

TEST

« Zowel de bovenzijde als de achterzijde bevat relatief weinig knoppen.

de ontspanknop bedienen. De andere twee

functies geven de mogelijkheid om foto’s en

videoclips direct te delen. Je hoeft overigens

niet op zoek te gaan naar een instelwiel:

alles vind je terug op het aanraakscherm. Of

je dat handig vindt of niet, verschilt van

persoon tot persoon. Onze ervaring is dat je

moet openstaan voor deze manier van

bedienen, eigenlijk vergelijkbaar met die van

een smartphone. De NX mini lijkt qua

gebruikerservaring sowieso veel op een

smartphone. Op de achterzijde bevindt zich

een opklapbaar aanraakscherm (7,6 cm/3”)

met een resolutie van 460.000 beeldpunten.

Naast het scherm zijn de standaard contro-

leknoppen terug te vinden en een rode knop

voor het opnemen van videoclips. Allemaal

heel overzichtelijk en basic uitgevoerd.

BeeldkwaliteitDe maximale resolutie van 20,5 megapixels

is voldoende voor de meeste vormen van

fotografie waarbij je mag verwachten dat de

NX mini goed inzetbaar is. De 1” sensor is

kleiner dan de APS-C-sensoren die in de

meeste systeemcamera’s zitten, maar heeft

voldoende potentie om qua beeldkwaliteit

mee te kunnen. We hebben met de camera

onder zonnige omstandigheden gefotogra-

feerd, en dat was geen probleem. De beeld-

kwaliteit is prima in orde, met vrij natuurge-

trouwe en verzadigde kleuren. De witbalans

heeft wat moeite met kunstlicht en filtert

niet de complete kleurzweem eruit.

Handmatig de witbalans instellen biedt een

oplossing. Tot en met ISO 800 kun je een

hoge beeldkwaliteit verwachten. Bij

ISO 1600 komt de gevreesde ‘korrel’

(luminantieruis) in zicht. De opnames zijn

duidelijk minder scherp en hebben ook

zichtbaar te lijden onder detailverlies. Kleur-

ruis doet al rap zijn entree bij ISO 3200.

Daardoor kom je toch al snel tot de conclu-

sie dat de NX mini wat minder allround

inzetbaar is dan een vergelijkbare systeem-

camera met APS-C-sensor. Het is niet zo dat

die beelden niet bruikbaar zijn. Voor beeld-

schermweergave kun je, bij een correcte

belichting, nog wel tot ISO 6400 gaan, maar

dan moet je dus wel een verlies aan detail-

lering op de koop toe nemen.

Het ontbreken van een e�ectief beeldstabili-

satiesysteem in de body wordt letterlijk

zichtbaar wanneer we de testfoto’s met de

9 mm pancakelens beoordelen. Het geringe

gewicht van de camera-objectiefcombinatie

(zonder ingebouwde stabilisatie) maakt dat

het geheel minder stabiel in de hand ligt, wat

nog wordt versterkt door het ontbreken van

een handgreep. De camera zal in de

automaatstand kiezen voor een hogere

ISO-waarde om lange sluitertijden te

voorkomen, maar dan nog blijft het zaak om

het toestel heel bewust stil te houden. Zeker

bij binnenopnames of bij weinig licht valt het

op dat er relatief nogal veel onscherpe

testopnames tussen zitten. De 9-27 mm

zoom beschikt wél over optische beeldstabi-

lisatie.

De 9 mm is als zodanig niet een objectief

waar we echt dolenthousiast over kunnen

zijn. De algemene scherpte en het schei-

dend vermogen zijn voldoende, met weinig

verloop naar de randen, maar het is op deze

punten evenmin een uitblinker. Vertekening

is aanwezig en treedt bij onderwerpen met

rechte lijnen aan de dag. Qua chromatische

aberratie zet dit objectief een prima score

neer: vrijwel geen enkele opname vertoonde

de gevreesde paarsachtige contouren. De

zwakkere punten vallen overigens vooral op

bij ‘laboratoriumtests’; voor alledaagse

kiekjes voldoet het objectief prima. Dat geldt

eveneens voor de contrastdetectie-AF.

ConclusieMet de NX mini wil Samsung zich onder-

scheiden op de steeds drukkere markt voor

compacte systeemcamera’s. Of het minia-

tuurformaat van camera en objectieven

aanslaat, is nog maar de vraag. De draag-

baarheid komt het zeker ten goede, maar de

hanteerbaarheid wordt er niet beter op.

Daarnaast is de beeldkwaliteit niet vergelijk-

baar met die van de gemiddelde APS-C-

systeemcamera: de NX mini zit op hetzelfde

niveau als een premiumcompact met een

(qua grootte) vergelijkbare sensor. Wat

meteen de vraag naar de meerwaarde

oproept. De mogelijkheid om het objectief

te verwisselen is een pre, maar dan moet je

als gebruiker wel iets te kiezen hebben. Met

andere woorden: Samsung zal dan over de

brug moeten komen met een serie NX mini-

objectieven. Een geslaagd experiment?

Deels, maar we zijn vooral benieuwd naar

het vervolg. «

SPECIFICATIESsensorvideo

ISO

max. seriesnelheidopslagmedia

capaciteit accu*

afmetingengewicht

verkoopprijs

importeur

BEOORDELINGbeeldkwaliteitscherpstelling

lichtmetingwitbalans

schermprijs-kwaliteit

bonustotaal

eindwaardering

1”, BSI-CMOS, 20,5 mp1920 x 1080, 30 bpsauto, 160-12.800 (Low 100: 32 / High: 25.600) 6 bps microSD/SDHC/XC530/650 opnames (met 9-27 resp. 9 mm)110 x 62 x 23 mm196 gr (incl. accu)€ 399,- (incl. 9 mm of 9-27 mm)www.samsung.nl

888777954

7,7

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 85: Focus Magazine

Kijk voor openingstijden winkels op onze website. Klantenservice 085-273 74 37 WWW.KAMERA-EXPRESS.NLVoor 23.59 uur besteld, morgen in huis!*

AMSTERDAMParnassusweg 202-2061076 AV Amsterdam

ROTTERDAMRietbaan 52908 LP Capelle a/d IJssel

ZWOLLEGeorge Stephensonstraat 58013 NL Zwolle

DEN HAAGJ. van Stolberglaan 1772595 CD Den Haag

Aanbiedingen geldig t/m 28 oktober 2014 zolang de voorraad strekt. Kamera Express kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele (druk)fouten. Kijk voor de meest recente prijzen op onze website.

KAMERA-EXPRESS.NL

ARNHEMBeekstraat 866811DZ Arnhem

ANTWERPENBoomsesteenweg 812610 Wilrijk België

NIEUW!NU GEOPEND!

WAAROM KAMERA-EXPRESS?X Voor 23.59 uur besteld, morgen in huis!*

Gratis verzending vanaf € 100Klantenservice reviewcijfer 9.3!

X

X

FOTOGRAFEN VOOR FOTOGRAFEN!Kamera Express is de (internet) winkel voor al uw apparatuur en accessoires op het gebied van foto & video! Bij onze Superstores in Amsterdam, Arnhem,Den Haag, Rot-terdam, Zwolle en Antwerpen kunt u terecht voor een goed en vertrouwd advies. U kunt camera’s bekijken en uitproberen. Boven-dien verhuren wij apparatuur en hebben we een grote keuze in twee-dehands. En ma-vrij voor 23.59 uur besteld, volgende dag in huis!* Za-zo voor zondagavond 22.30 uur besteld, volgende dag in huis!*

Wij staan voor u klaar!HIERONDER EEN GREEP UIT ONS ASSORTIMENT OCCASSIONS!

Canon EF 100-400mm F/4.5-5.6 L iS USM 1.099Canon EF 100mm F/2.8 L iS USM 629Canon EF 100mm F/2.8 USM macro 329Canon EF 14mm F/2.8 L II USM 1.729Canon EF 17-40mm F/4.0 L USM +EW-82 449Canon EF 17-40mm F/4.0 L USM +EW-82 499Canon EF 180mm F/3.5 L USM Macro + ET-78II 1.249Canon EF 24-105mm F/4.0 L USM iS + EW-83H 549Canon EF 24-70mm F/2.8 L USM 899Canon EF 24-70mm F/2.8 L USM 1.049 Canon EF 24mm F/1.4 L II USM 1.099 Canon EF 35mm F/1.4 L USM 1.049 Canon EF 400mm F/5.6 L USM 999Canon EF 70-200mm F/2.8 L iS II USM + ET-87 1.879 Canon EF 70-200mm F/4.0 L iS USM + ET-74 899Canon EF 70-300mm F/4.0-5.6 iS USM 299Canon EF 85mm F/1.2 L USM 1.599 Canon EF-S 10-22mm F/3.5-4.5 USM 399Canon EF-S 17-55mm F/2.8 iS USM + EW-83J 599Canon Ef-s 60mm f/2.8 USM + ET-67B 329Canon EOS 1200D body 219Canon EOS 1D mark IV body 1.999 Canon EOS 1D mark IV body 2.699 Canon EOS 1Dc body 6.999 Canon EOS 40D body 229Canon EOS 50D body + BG-E2N batterygrip 399Canon EOS 5D mark II body 1.299 Canon EOS 7D body 689Canon MT-24EX macro twin lite 599Canon Powershot G1 X mark II demo 729Canon Powershot G1X 349Canon speedlite 580EX II 299Canon XF100, pro HD Camcorder 1.499 Carl Zeiss 10x42 T* FL Victory 1.149 Carl Zeiss Distagon 35mm F2.0 ZF.2 699Carl Zeiss Distagon T* 15mm F/2.8 ZE 2.299 Carl Zeiss ZE 21mm F/2.8 Distagon T* Canon 1.499 Carl Zeiss ZE 25mm F/2.0 Distagon T* Canon 1.279 Carl Zeiss ZE 28mm F/2.0 Distagon T* Canon 949Carl Zeiss ZE 50mm F/1.4 Planar T* Canon 579Carl Zeiss ZE 50mm F/2.0 Macro-Planar T* Canon 949Carl Zeiss ZE 50mm F/2.0 Macro-Planar T* Canon 929Carl Zeiss ZE 85mm F/1.4 Planar T* Canon 1.019 Carl Zeiss ZF.2 25mm F/2.8 Distagon T* Nikon 749Carl Zeiss ZF.2 35mm F/2.0 Distagon T* Nikon 929Fuji FinePix X-E1 body zilver 429

Fuji FinePix X-E1 body zwart 439Fujifilm Finepix X10 zwart 249Fujifilm Finepix X100S zilver 999Fujifilm XF 10-24mm F/4.0 R OIS Fujinon Demo 929Fujifilm XF 55-200mm F/3.5-4.8 R LM OIS 569Fujifilm XF 60mm F/2.4 R macro Fujinon eqv. 91mm 499Fujifilm X-M1 body brown 349Fujifilm X-Pro1 body + HG-Xpro1 handgreep 749Fujifilm X-Pro1 body 649Hasselblad Zeiss Sonnar CFi 150mm F/4.0 1.499 Leica Summilux-M 35mm F1.4 2.999 Metz Mecablitz 58 AF-2 Pentax/ Samsung 249Nikon AF-S 70-300 F4.5-5.6 G VR + HB-36 429Nikon D800 body 1.799 Nikon D800 body 1.899 Nikon 1 V2 wit + 10-30mm VR wit 419Nikon 600mm F5.6 ED + HE-4 1.699 Nikon AF 300mm F/4.0 ED 549Nikon AF-D 180mm F/2.8 iF ED 649Nikon Af-d 24-85mm F/2.8-4.0 IF 399Nikon AF-D 35mm F/2.0 229Nikon AF-D 80-400mm F/4.5-5.6 VR ED 929Nikon AF-S 12-24mm F/4.0 G DX iF ED + HB-23 739Nikon AF-S 16-85mm F/3.5-5.6G ED VR 399Nikon AF-S 17-55mm F/2.8 G DX iF ED 849Nikon AF-S 18-200mm F/3.5-5.6G DX VR ED +HB-35 249Nikon AF-S 18-200mm F/3.5-5.6G DX VR II (new) ED + HB-35 549Nikon AF-S 24-120mm F/4.0G ED VR + HB-53 799Nikon AF-S 24-120mm F3,5-5,6 229Nikon Af-s 24-70mm F/2.8G ED 1.199 Nikon AF-S 24-85mm F/3.5-4.5 G ED VR + HB63 399Nikon AF-S 24mm F/1.4G ED + HB-51 1.499 Nikon AF-S 28-300mm F3.5-5,6 G ED VR + HB-50 699Nikon AF-S 28-70mm F/2.8D ED 699Nikon AF-S 28mm F/1.8 G 499Nikon AF-S 35mm 1.8G FX 499Nikon AF-S 70-200mm F/2.8G VR ED 1.149 Nikon AF-S 70-300 F4.5-5.6 G VR + HB-36 429Nikon AF-S 80-200mm F/2.8D ED 349Nikon AF-s 80-200mm F/2.8D ED draaizoom 749Nikon AF-S 85mm F/1.8 G + HB-62 369Nikon D2x body 649Nikon D3 body 1.099 Nikon D3s body 2.799 Nikon D3x body 2.399 Nikon D5100 body 249

Nikon D800 body 1.799 Nikon D800 body 1.849 Nikon D800 body 1.899 Nikon D800E body 2.299 Nikon D800E body 2.299 Nikon D90 body 279Nikon TC-20E II x2 AF-s Teleconverter 249Nikon WT-4B wireless transmitter 549Olympus 12-60mm F/2.8-4.0 SWD 689Olympus 14-54mm F2.8-3.5 II FT 289Olympus 50-200mm F2.8-3.5 SWD FT 899Olympus 50mm F/2.0 ED Macro 449Olympus E-5 body 999Olympus E-620 body 299Olympus EC-20 Teleconverter 2,0x 319Olympus EF 8mm F/3.5 fish-eye (eqv. 16mm) 499Olympus EM-P 50mm F/2.0 Macro 499Olympus E-P3 + 14-42mm F3.5-5.6 II R 299Olympus EZ 11-22mm F/2.8-3.5 349Olympus EZ 14-54mm F/2.8-3.5 II 399Olympus EZ 9-18mm F/4.0-5.6 (eqv. 18-36mm) 369Olympus FS-SRF11 macro ringflitser + TF22 899Olympus FS-SRF11 ringflitsset 549Olympus OM-D EM-5 body zwart 699Olympus OM-D E-M5 body zilver 629Olympus OMD E-M5 zw. + MFT 12-50m F/3.5-5.6 zw. 749Olympus PEN E-PL5 zwart + 14-42mm II R zwart 449Olympus Stylus 1 zwart 499Olympus Zuiko 50-200mm F/2.8-3.5 ED 649Panasonic DMC-GX1 body 249Panasonic DMC-GX7 Body 529Panasonic Leica D Summilux 25 mm f/1.4 Aspherical 769Panasonic Leica D Vario-Elmarit 14-150mm F/3.5-5.6 Mega O.I.S. ED 799Panasonic DMC-GX7 zilver + MFT 14-42mm f/3.5-5.6 699Panasonic Lumix G 20mm F/1.7 II ASPH zilver 279Panasonic MFT 45-175mm F/4-5.6 zilver powerzoom 299Nikon PC-Nikkor 35mm F/2.8 599Pentax 16-45mm F/4.0 ED-AL 249Pentax 35mm F2.8 Macro 599Pentax 50mm F/1.4 EX DG HSM Pentax 339Pentax K-5 body 399Pentax K-5 II body 499Pentax K-5 II S body 579Pentax K-7 body 299Pentax SMC DA 16-50mm F/2.8 ED IF 699Pentax SMC DA 55mm F/1.4 AL IF SDM 739

Let op! Neem contact op met onze helpdesk voor beschikbaarheid van genoemde occassions via [email protected] of 085 2737 437.

AMSTERDAM | ARNHEM | DEN HAAG | ROTTERDAM | ZWOLLE | ANTWERPENNU OOK INZWOLLE!

focus-adv-KE-10-2014.indd 1 9/11/2014 11:09:50 AM

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 86: Focus Magazine

FOCUS 10 86 OKTOBER 2014

TEST

Alpha 77 Mark II

Sony

SONY’S TRANSLUCENT

MIRROR TECHNOLOGIE SLAAT TERUG!

Na het aanvankelijke succes van de voorheen NEX- en nu Alpha-lijn camera’s leek de aandacht met betrekking tot deze Translucent-serie (SLT) wat verslapt. Maar met

de introductie van de Alpha 77 Mark II wordt echter een duidelijk signaal afgegeven. Sony integreert namelijk de

nieuwste technieken en ontwikkelingen in de camera: de SLT-camera is nog springlevend.

TEKST Dennis Hissink

De Alpha 77 Mark II is een

zogenoemde semi-professionele

camera. Een camera voor de

veeleisende amateurfotograaf.

Zijn voorganger dateert alweer van 2011 en

wist toentertijd de ogen op zich gericht te

krijgen door de snelheidswinst in beelden

per seconde in combinatie met een 24

megapixel-sensor. Tegelijkertijd bevatte de

elektronische zoeker een innovatie; deze

beschikte over een OLED-paneel met 2,4

miljoen dots. De techniek is niet stil blijven

staan en ook de Mark II heeft kenmerken

waarmee de camera zich van de massa

moet kunnen gaan onderscheiden. Een van

de belangrijkste verbeteringen is het autofo-

cussysteem van de camera. Net als bij de

kleine Alpha 6000-systeemcamera is er flink

« De A77 Mark II body is gewichtig uitgerust met een

duidelijke handgreep voor een solide handligging.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 87: Focus Magazine

FOCUS 010 87 OKTOBER 2014

geïnvesteerd in een nieuw scherpstelsys-

teem. Het AF-systeem bestaat uit 79

AF-punten, waarvan er 15 kruispunten zijn,

die samen zorgen voor een hoge dichtheid

en daarmee nauwkeurigheid. Het middelste

kruispunt is gevoelig tot f/2.8. Volgens de

specificaties wordt hiermee veertig procent

van het beeld bereikt. Sony’s Translucent-

technologie zorgt voor een nauwkeurige

scherpstelling in Live View en filmmodi. Dit

laatste lijkt voor Sony een steeds belangrijker

onderwerp te worden. Filmen met je camera

is niet nieuw, maar met de komst van full hd

en recent 4K-filmfuncties voor systeemca-

mera’s en spiegelreflexcamera’s staat ook

hier de ontwikkeling niet stil. De nieuwe

AF-sensor is ten opzichte van zijn voorgan-

ger een stuk gevoeliger geworden. Dat

verklaart waarschijnlijk ook de afwezigheid

van een AF-hulplicht. Overigens is het wel

mogelijk om via de ingebouwde flitser wat

extra scherpstellicht te verkrijgen. Naast de

nieuwe AF is er een nieuw algoritme ontwik-

keld, waarmee het scherpstellen van een

onderwerp is verbeterd. Het is een flinke

winst voor de actiefotograaf/filmer. Met 12

beelden per seconden, 24 megapixel-

resolutie en een maximum van 60 beelden

in een burst (dankzij de extra grote bu�er) is

er namelijk meer speelruimte om creatief en

e�ectief actiemomenten vast te leggen.

Deze Continuous Advance Priority-belich-

ting haalt het onderste uit de kan. Een

nadeeltje is wel dat het diafragma is vastge-

zet op f/3.5 of het maximale diafragma van

het gebruikte objectief. Over het algemeen

niet een echt groot nadeel, maar wel een

om rekening mee te houden.

Het vergroten van de bu�er is een welkome

verbetering. De prestaties gaan er aanzienlijk

mee omhoog. 53 hoogste kwaliteit jpeg, 26

raw of 25 raw/jpeg-opnames kunnen achter

elkaar worden geschoten. Vooral voor de

raw-aanhangers is dit een sterke vooruit-

gang. Zij kunnen nu het dubbele aantal van

het ruwe materiaal achter elkaar opnemen.

De 24,3 megapixel-sensor zelf is ook

vernieuwd. Hoewel het aantal pixels gelijk is

gebleven, beschikt deze sensor over

zogeheten gapless microlenzen. Mede

hierdoor en door nieuwe algoritmen is de

signaal/ruisverhouding van de Mark II tot 20

procent verbeterd ten opzichte van zijn

voorganger. Het gevoeligheidsbereik van de

nieuwe sensor is een stop verbeterd en

ondersteunt nu 25.600 ISO als maximum of

51.200 in de Multi Frame-modus. De lage

ISO is gelijk gebleven, maar kan nu met

kleine stapjes worden verhoogd met 64 en

80 ISO als instelling. De Multi Frame-modus

is een handige functie om door middel van

snelle opnames achter elkaar ruis bij hoge

ISO zo e�ectief mogelijk weg te filteren.

Dankzij de vergrote bu�er worden nu twaalf

beelden achter elkaar in de Multi Frame-

modus geschoten tegenover vier bij zijn

voorganger. Het is natuurlijk wel zaak om

zelf de camera zo stil mogelijk te houden en

het bij statische onderwerpen te houden,

maar het resultaat is e�ectief en interessant

genoeg om eens mee te experimenteren

wanneer je met extra hoge ISO’s moet

werken. Alle al genoemde prestaties en

verbeteringen zouden niet mogelijk zijn

zonder een krachtige processor. Ook de

Alpha 77 Mark II is uitgerust met de BIONZ

X-processor. Deze processor komen we

onder andere ook tegen bij de Alpha 7- en

7R-systeemcamera’s.

Body en bedieningVoor een semi-professionele camera is het

ontwerp van de A77 Mark II naar verwach-

ting. De body voelt direct heel solide en is

met een handgreep uitgerust waarmee ook

een grote hand optimaal grip krijgt en het

geheel ligt dan ook supervast in de hand. De

duim ligt rustig op het ene spaarzame plekje

op de achterzijde van de camera. De rest is

druk bezaaid met diverse knoppen met vaak

dubbele functies. De knoppen voelen en

liggen goed onder de vingers. Waar we aan

moeten wennen, is de kleine, stijf aanvoe-

lende joystick. Het is een typisch onderdeel

waar we rustig mee moet navigeren, anders

hebben we af en toe de neiging om te snel

De body voelt direct heel solide en is met een handgreep uitgerust waarmee ook een grote hand optimaal grip krijgt.

«

Het grote instelwiel heeft nu in het midden een knop die ingedrukt moet worden om van programma te switchen.

«

NFC (Near Field Communication) maakt het mogelijk de camera vanaf je smartphone of tablet

te bedienen.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 88: Focus Magazine

FOCUS 10 88 OKTOBER 2014

TEST

door het menu heen te scrollen. De body is

vervaardigd uit een magnesium legering en

is spatwaterbestendig. Het gewicht van 726

gram voor de body is redelijk zwaar, maar

niet overdreven. Maar het is niet zo dat je

niet merkt dat je met een camera op pad

gaat. Zeker niet als dit gecombineerd gaat

met een lichtsterk objectief.

De vormgeving van de A77 Mark II is

enerzijds traditioneel, anderzijds voorzien

van veel ronde afwerkingen en diverse

extra’s zoals een uitklapbaar, draaibaar en

kantelbaar lcd-scherm. De afwerking van het

ontwerp is fraai en doet denken aan die van

een professionele camera. De bovenzijde is

onder handen genomen en nu voorzien van

verschillende nieuwe knoppen of functies.

Wat opvalt, is het grote instelwiel waar in het

midden nu een knop moet worden

ingedrukt om hem te kunnen draaien. Een

handige wijziging en het voorkomt dat de

camera onbedoeld op een andere instelling

komt te staan. Ondanks de logische gedach-

te bij het ontwerp om dit soort euvels te

voorkomen, overkomt het ons nog regelma-

tig dat instellingen door dergelijke draai- of

commandowielen per ongeluk worden

gewijzigd.

Op het instelwiel zijn de bekende P/S/A/M-

instellingen terug te vinden, met daarnaast

functies zoals panorama, scene, auto en

film. Nieuw zijn drie voorprogrammeerbare

MR-instellingen (Memory Recall), waaraan je

jouw voorkeuren kunt koppelen en dan snel

kunt schakelen tussen verschillende modi.

Op de camera zelf kun je elf knoppen

programmeren met maar liefst 51 functies.

Aan de bovenzijde rechts is een langwerpig

lcd-scherm gepositioneerd waarop de status

is af te lezen. Daaromheen zitten diverse

knoppen die eenvoudig zijn te bereiken met

de vinger die normaal gesproken op de

ontspanknop ligt. In het midden is er de

Multi Interface-aansluiting, waarop je naast

de standaard externe flitsers ook een externe

microfoon kunt aansluiten. Voor de filmers

met professionele eisen is het helaas niet

mogelijk om XLR-apparatuur aan te sluiten.

Een andere handige nieuwe functie is de

Wi-Fi/NFC-functie (NFC: Near Field

Communication). Hiermee kun je snel en

eenvoudig door middel van aanraken een

verbinding maken met andere apparatuur

die ook NFC ondersteunt. Het meest voor de

hand liggend is een smartphone of tablet. De

fun van het fotograferen verleng je eenvou-

dig door direct de beelden naar je smart-

phone over te zetten. Vervolgens kun je met

de smartphone direct de beelden delen met

famile en vrienden of je social media-

zullen zich verbazen over het wegvallen van

de GPS-functie. Met de integratie van Wi-Fi/

NFC is GPS helaas gesneuveld. Echter, er zijn

voldoende (betere) alternatieven om met

GPS te werken, dus we tillen hier niet zo

zwaar aan.

CreatiefDe vele instelmogelijkheden van de Alpha 77

Mark II dagen je uit om creatief te zijn. Wie

achterover wil leunen en niet al te veel zich

wil bezighouden met handmatige instellin-

kanalen updaten zoals Facebook en

Google+. Hiervoor heb je de gratis app Play

Memories nodig. Handig en creatief is ook

de mogelijkheid om de camera draadloos te

verbinden met je smartphone of tablet om

vervolgens de camera ergens neer te zetten.

Via het scherm van het verbonden apparaat

is de A77 Mark II te bedienen. De controle

vanaf afstand is helaas vrij basic. Wij zouden

het toejuichen wanneer een groot deel van

de functies en instellingen ook daadwerkelijk

vanaf afstand zijn te controleren. Geotaggers

Zelfs de populaire selfies zijn met enige krachtsinspanning om de camera voor je uit te houden mogelijk.

«

Het flexibel instelbare hoge-resolutie scherm is handig om creatief uit verschillende hoeken opnames te maken.

«

Het controlecentrum van de camera blijft overzichtelijk met goed gepositioneerde knoppen.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 89: Focus Magazine

FOCUS 010 89 OKTOBER 2014

* CIPA (Camera & Imaging Products Association)

Sony A77 Mark II

gen zoals diafragma- en sluitertijdvoorkeuze,

kan zich uitleven met de Creative Styles.

Deze dertien verschillende stijlen zijn

allemaal voorgeprogrammeerd om creatieve

e�ecten te maken. Je kunt ieder van deze

e�ecten nog even aanpassen door contrast,

kleurverzadiging en scherpte naar eigen

wens in te stellen. De stijlen zijn toe te

passen op de jpeg-bestanden en videoclips.

Het filmonderdeel is door Sony serieus

genomen en wanneer we de laatste persbij-

eenkomsten mogen geloven, zal het onder-

deel filmen een steeds belangrijkere positie

innemen. De A77 Mark II ondersteunt 1080p

full hd-video van 1920x1080 pixels en neemt

met een snelheid van 50 of 25 beelden per

seconde (bps) op. Ook wordt MPEG-4 en

AVCHD ondersteund, waarbij een snelheid

van 30 bps mogelijk is. Tijdens het opnemen

wordt audio in stereo opgenomen. Wanneer

de camera met een HDMI-kabel aan een

externe recorder wordt aangesloten, wordt

het mogelijk ruw formaat, of niet-gecompri-

meerde videofootage op te nemen.

Om de opnames te kunnen beoordelen of

om überhaupt de opnames te kunnen

maken, is een goede zoeker of lcd nodig.

Het in verschillende standen instelbare 3

inch lcd-scherm beschikt over een resolutie

van 1.23K dots. Het scherm is heel flexibel

wat draaibaarheid betreft en daarmee is er

vrijwel geen enkele hoek van waaruit je niet

kunt fotograferen of filmen. Zelfs de

populaire selfies zijn met enige krachtsin-

spanning om de camera voor je uit te

houden mogelijk. De optische zoeker lijkt op

zijn retour te zijn. Waar eerder veel discussie

bestond over het nut en de kwaliteit van een

elektronische zoeker en tegelijkertijd de

noodzaak van een optische zoeker vurig

werd beargumenteerd, lijkt de elektronische

zoeker nu steeds meer voorstanders te

krijgen. En wat ons betreft ook niet

onterecht. De OLED-zoeker van de A77 Mark

II behoort tot een van de beste in zijn klasse.

De zoeker heeft een vergrotingsfactor van

1.09x en biedt een 100%-beeld. Met 2,359K

dots is de resolutie scherp genoeg om een

goede weergave voor het beoordelen van

bijvoorbeeld scherpte te garanderen. De

zoeker is op diverse vlakken verbeterd. Het

contrast is sterk verhoogd en helderheid en

kleurtemperatuur zijn handmatig instelbaar.

Doordat de zoeker hetzelfde informatiesig-

naal krijgt als de 3 inch-display, wordt ook

informatie over onder andere instellingen via

de zoeker weergegeven. Wanneer je je even

deze zoeker eigen maakt, zul je al snel de

voordelen ervaren. Bijvoorbeeld fotograferen

in het donker of zelfs in de nacht is zonder

BeeldkwaliteitWe hebben de Alpha 77 Mark II in de praktijk

en in het testlab op zijn beeldkwaliteit getest.

Onder geconditioneerde omstandigheden

kunnen we de Alpha 77 Mark II met zijn

voorganger vergelijken en in het bijzonder de

sensors en hun output. Zijn voorganger liet al

een keurige indruk achter met mooie

ruiswaarden en een uitstekend dynamisch

bereik, maar de verbeterde sensor van de A77

Mark II doet er nog een schepje bovenop.

Met een groter gevoeligheidsbereik weet

deze sensor op het hele ISO-bereik het

aandeel ruis nog beter te beperken. Kijken we

naar het dynamisch bereik, dan herhaalt deze

prestatie zich. In het bijzonder vanaf 400 ISO

weet de sensor de kwaliteit van het

dynamisch bereik sterk te verbeteren. Het

resulteert in meer zichtbaar behoud van detail

in de donkere en lichte partijen. Het maakt de

camera een goede allrounder, prima!

De kleurweergave is natuurgetrouw, waarbij

weinig tot geen aangedikte kleurverzadiging is

te bespeuren in de kleurkanalen. De huidtin-

ten blijven natuurlijk, zelfs onder sterk aanwe-

zig kunstlicht. De zweem wordt vrij e�ectief

gefilterd, maar als eenmaal de witbalans is

omgezet naar een handmatige instelling, dan

zien we een fraai uitgebalanceerde neutrale

weergave van kleur wanneer we deze met de

MacBeth Colorchecker vergelijken.

De beeldkwaliteit in jpeg is absoluut van een

uitstekende kwaliteit. Natuurlijk zullen puris-

ten zich toeleggen op het raw-formaat,

waarbij net even meer uit het bestand is te

halen. Maar voor veel situaties waarbij beeld-

verwerking niet zo’n grote rol speelt, is jpeg

een uitstekende keuze!

ConclusieDe Sony Alpha 77 Mark II is niet zomaar een

camera om met je mee te dragen. Het is een

camera die je voelt en waarmee je echt aan

het werk gaat. Hij is een zeer prettig in de

hand liggend gereedschap, waarmee je als

fotograaf maar weinig reden tot klagen zult

hebben. Het aantal instelmogelijkheden zal je

wellicht overrompelen, evenals alle knoppen

die ook nog eens te programmeren zijn naar

eigen wens, maar het is de moeite waard om

er eens mee te stoeien. Het menu is uitge-

breid maar overzichtelijk. In de testperiode is

de Alpha 77 Mark II meer dan goed bevallen.

De beeldkwaliteit is top, in combinatie met

een duidelijke ergonomie en uitstekende

bediening. De kenmerken die zijn verbeterd,

zoals het AF-systeem zijn sterke pluspunten

waarmee de A7 Mark II zich weet te onder-

scheiden van de concurrentie. Een camera

voor veeleisende foto-enthousiasten! «

SPECIFICATIESsensorvideo

ISO

max. seriesnelheidopslagmedia

capaciteit accu*

afmetingengewicht

verkoopprijsimporteur

BEOORDELINGbeeldkwaliteitscherpstelling

lichtmetingwitbalans

schermprijs-kwaliteit

bonustotaal

eindwaardering

APS-C, Exmor CMOS, 24.3 MP1920x1080, 50 / 30 bpsauto, 100-25.600 (Low 50 / High: 50.600) 12 bps Memory Stick Pro Duo, SD, SDHC, SDXC410 opnames met EVF / 450 opnames met lcd143 x 104 x 81 mm726 gr (incl. accu)€ 1199,-www.sony.nl

99998,59962,5

8,9

probleem mogelijk. Het signaal wordt versterkt

zodat het onderwerp nog steeds zichtbaar

blijft. Op dit onderdeel kan de optische zoeker

zijn gebruiker niet van dienst zijn. Maar ook

het snelmenu is zichtbaar in de zoeker. Op

deze manier kun je met je oog contact blijven

houden met het onderwerp, terwijl je het

menu activeert en instellingen wijzigt.

«

Met een snelle scherpstelling en een uitgebalanceer-de belichting zijn ook de snelle kiekjes van prima

kwaliteit.

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 90: Focus Magazine

FOCUS 10 90 OKTOBER 2014

Met de rechterhand houd je de camera vast,

zoals je gewend bent bij elke camera met

een verdikte greep. De wijsvinger bedient de

ontspanknop en de twee geribbelde instel-

wielen: het voorste voor het diafragma in de

bekende belichtingsmodi; het achterste

regelt de sluitertijd of de belichtingscorrec-

tie. De hoofdschakelaar en modustoetsen

zijn bovenop geplaatst en duidelijk voelbaar.

Met de rechterduim bedienen we de scroll-

toets achterop met scherpstelopties (MF

en AF), de OK-druktoets en, naar links op de

achterzijde, de display-functietoets, de

QS-toets (Quick Set), de AEL-belichtings-

vergrendeling en de Menu-toets. Daarnaast

zit de View-afspeeltoets. Er is geen elektro-

nische zoeker aanwezig. Je bent dus aange-

wezen op het 7,6 cm/3” lcd-scherm met

920.000 beeldpunten.

Bovenop zit een flitsschoen. Er zit geen

flitser in of op de camera; daarvoor zijn we

aangewezen op een Sigma-systeemflitser.

De smalle zijkant bevat een rubberen deksel-

tje, waarachter het mini-USB-poortje en

het SD/SDHC/SDXC-kaartslot zijn onder-

gebracht. Op de bodem met rubberen stoot-

strips zit centraal onder het objectief de

statiefaansluiting, terwijl de verdikte greep

de accu herbergt. Er worden twee accu’s

en een lader meegeleverd.

TEST

Sigma QuattroHOOGWAARDIGE PURISTENCAMERA

Met de DP2 Quattro zet Sigma een opvallend vorm-gegeven ‘compactcamera’ met APS-C-sensor in de markt. Maar de camera moet het niet alleen hebben van z’n vormgeving; ook de nieuwe Foveon X3 Quattro-sensor is een geval apart.

TEKST EN FOTO’S Mich Buschman De DP2 Quattro is degelijk uitge-

voerd, met een stroef aanvoelende

magnesiumbody met een extra

deel in een knik, wat hem lang-

werpiger maakt dan andere camera’s in dit

segment. Op de verdikking annex hand-

greep zitten twee vitale, metalen instelwielen.

De enorme lens domineert de voorzijde

en wordt niet (deels) teruggetrokken in de

body. Geen broek- of jaszakcamera dus.

Het is zeker een eigenzinnig ontwerp dat

de aandacht trekt!

«

De achterzijde met de goed bereikbare insteltoetsen, de prominente handgreep en het scherm.

DP2

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 91: Focus Magazine

FOCUS 10 91 OKTOBER 2014

MenustructuurHet menu is desgewenst in het Nederlands,

en duidelijk en overzichtelijk ingedeeld.

Er zijn drie hoofdgroepen. Allereerst de

opname-instellingen (zoals ISO-waarde,

kwaliteit, witbalans, tooncontrole, kleur-

opties) en bedieningsfuncties in vijf blauw

gemarkeerde submenu’s. Vervolgens komen

we bij twee rode groepen met afspeelfunc-

ties zoals vergrendelen, slideshow-instel-

lingen, knoppenopties en dergelijke, en

ten slotte bij vier gele groepen voor diverse

camera-instellingen zoals taalkeuze,

persoonlijke instellingen, waterpas, bestands-

naam kiezen, schermopties, datum/tijd en

formatteren. Met de scrolltoets doorloop je

het menu en met de OK-toets selecteer je

de gewenste optie. Na één keer doornemen

kan de Engelse gebruiksaanwijzing (die

overigens ook veel goede opnametips bevat)

weg en kun je met de camera aan de slag.

MogelijkhedenDe Sigma DP2 Quattro is in alle opzichten

een foto(grafen)camera. Er is geen video

aanwezig, geen draadloze functionaliteit en

helaas ook geen beeldstabilisatie. Daardoor

is het tevens een basale camera zonder

ballast en afleidingen. Als je in Raw+JPEG

fotografeert, zijn de opties High (20 mega-

pixels: 5424 x 3616 pixels) en Low (4,9 mega-

pixels: 2704 x 1808 pixels) te kiezen. De

optie S-Hi (Super High) levert 39 megapixels

(7680 x 5120 pixels), maar is niet te combi-

neren met de 14 bits verliesvrije Raw-

bestanden. Helaas is er geen TIFF-bestands-

optie. De Sigma X3F-Raw-bestanden moeten

in de (gratis te downloaden) eigen Sigma

Photo Pro 6.0 software ontwikkeld worden:

er is geen compatibiliteit met Adobe-

producten. Deze software is op zich duidelijk

en redelijk overzichtelijk, maar werkt traag.

Met DNG- of TIFF-bestanden zouden alter-

natieve be- en verwerkingsmogelijkheden

voorhanden zijn geweest.

De Foveon-sensor van APS-C-formaat

produceert evenwel prachtige S-Hi JPEG-

bestanden: groot en zeer scherp. Voorwaar-

de is dat de ISO-waarde niet boven de

400 komt, want dan nemen de detaillering

en de kleurweergave af en komt ruis storend

in beeld. De camera heeft genoeg licht-

meetopties (waaronder spotmeting naast

contrast- en kleurcontrolemogelijkheden)

om goed belichte JPEG-opnames te produ-

ceren. De kleurmodi Bioscoop, Zonsonder-

gang, Bosgroen, Klassiek blauw, Klassiek

geel en de Monochroom-opties kunnen

naar smaak worden ingezet. Er zijn daarvoor

drie sterktes Tooncontrole, plus de meer

gangbare kleur- en contrastprofielen

Standaard, Levendig, Neutraal, Portret en

Landschap. Al deze modi kunnen qua

contrast, scherpte en verzadiging op smaak

worden gefinetuned, en het schermbeeld

laat die aanpassingen ook zien. Met een druk

op de Display-toets kunnen we meer of

minder informatie aan het getoonde beeld

toevoegen, waaronder ook het histogram en

de waterpas. Wie de accu wil sparen, kan de

optionele opsteekbare doorzichtzoeker

(VF-41) aanscha£en en daarna het scherm

permanent ‘op zwart zetten’.

In de praktijkHoewel de helderheid van het scherm is in

te stellen, kan dit scherm buiten hinderlijk

de omgeving reflecteren waardoor je het

schermbeeld niet meer goed ziet. Het is even

zoeken naar de optimale kleur- en contrast-

instellingen als je de geweldige S-Hi JPEG-

bestanden wilt benutten en de Raw-bestanden

met de bijbehorende Sigma Photo Pro-soft-

ware wilt omzeilen. Maar juist die Raw-

opnames zijn fantastisch: ze vertonen een

scherpte en een detaillering die aan midden-

formaat doen denken. Het objectief, een

Bij lage ISO-waarden doen de scherpte en detaillering aan middenformaat denken.

Sigma en FoveonIn het voorjaar van 2007 bracht Sigma de DP1 op de markt: een compactcamera met relatief

grote sensor en een vast F4/16,6 mm objectief (vergelijkbaar met 28 mm bij full-frame). De sensor

was een X3 ‘direct image sensor’: een CMOS-sensor van de firma Foveon. Met die sensor was iets

bijzonders aan de hand. De opbouw was volkomen anders dan we tot dan toe gewend waren:

drie kleurgevoelige lagen voor de hoofdkleuren blauw, groen en rood, boven elkaar gepositio-

neerd. Elke laag had 2688 x 1792 ‘pixels’. Keer drie is dat dus ruim 14 megapixels – voor die tijd

heel wat. In tests was daar veel over te doen: allerlei discussies volgden over de juistheid van dit

rekensommetje voor de daadwerkelijke kwaliteit van de opnames. Feit bleef dat de beelden zeer

scherp waren en de kleuren levensecht, met ‘diepte’ – met name op ISO 100 en 200. Ook de

recentere Sigma SD1, een spiegelreflexcamera, bevat een APS-C-sensor met drie RGB-gevoelige

lagen, ditmaal van elk 15 megapixels. Uit vergelijkende opnames die ik maakte met een Nikon

D7000 bleken de beelden van de SD1 superieur qua detaillering, resolutie en nuances: in stof-

uitdrukking én in kleurechtheid. Dit realisme leidde ertoe dat in andere tests werd gesproken van

tegenvallende, contrastarme opnames en flauwe kleuren. Maar de realiteit ís meestal niet zo

bont (neem bijvoorbeeld huidtinten).

Inmiddels heeft Sigma Foveon overgenomen en is er intensief gewerkt aan verbeteringen in de

camera’s en sensoren. De hier geteste Sigma DP2 Quattro getuigt daarvan. Bij elke geproduceerde

camera is het objectief perfect uitgelijnd met de sensor voor een optimaal beeld. In tegenstelling

tot bij film zijn bij de Foveon X3 Quattro-sensor alle drie de lagen gevoelig voor álle kleuren.

Er is dus sprake van een royale overlapping van sensibilisatie. De ‘blauwgevoelige’ toplaag is

vooral gevoelig in dat deel van het spectrum maar loopt door tot in het rode gebied, zelfs voorbij

het zichtbare bereik van 670 nanometer (nm). Deze laag, met een viermaal zo hoge resolutie

als de andere twee, zorgt ook voor de luminantie-informatie en de scherpte. De tweede sensor-

laag is groengevoelig. De onderste, roodgevoelige laag loopt van 450 nm tot in het infrarood,

met een piek op 670 nm. Het traditionele kleurfilterpatroon voor de sensor is bij deze opbouw

overbodig, en een laagdoorlaatfilter eveneens.

Het verwarrende is nu dat het aantal pixels ‘anders’ uitpakt dan bij traditionele sensoren, waardoor

een directe vergelijking mank gaat. De sensor in de SD1 spiegelreflex levert meer sensordata,

maar heeft een lagere kleurresolutie dan de nieuwe X3 Quattro-sensor. In een test met zwart-

witte lijnen kun je de resolutie beoordelen, en daar blijkt de nieuwe sensor een maar liefst 30

procent hogere resolutie te hebben plus een zeer realistische, genuanceerde kleurweergave.

De nuance is zó hoog dat er een soort diepte ontstaat, en de opnames kunnen gemakkelijk sterk

(uit)vergroot worden. In een rechtstreekse vergelijking met een middenformaatcamera met

51 en een full-framecamera met 36 megapixels was het verbazingwekkend om te zien hoe de

details in de Sigma-opname tot in de uiterste hoeken scherp en briljant bleven.

« De speciale opbouw van de X3 Quattro-sensor, waarbij de bovenste, blauwgevoelige laag met z’n vier keer zo hoge resolutie (vandaar de naam) ook voor de luminantie/helderheidsinformatie zorgt.

resolutietop

midden

onder

topkleurdata blauw

groen

rood

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 92: Focus Magazine

FOCUS 10 92 OKTOBER 2014

vaste F2,8/30 mm (45 mm omgerekend

naar full-frame), is speciaal ontwikkeld voor

de sensor en presteert buitengewoon goed,

ook op volle lensopening. Op een lichte

tonvormige vertekening van nog geen 1% na

heb je geen last van lensfouten. Gelet op het

kleine frontlensje had er wel een grotere en

dus lichtsterkere (F2) versie in mogen zitten

voor meer selectieve scherpte en een nog

zachtere bokeh.

Je kunt een zevental Raw-beelden snel na

elkaar opnemen; de camera is vervolgens

een poosje bezig deze op te slaan. Sowieso

werkt de camera (de autofocus, het vergren-

delen en dergelijke) vrij langzaam. Je hebt

9 AF-velden tot je beschikking. Desgewenst

met gezichtsherkenning, en we kunnen de

velden iets verkleinen voor meer richt- en

dus selectieprecisie. De QS-snelmenu-optie

is zeer doelmatig en een van de sterke

punten van deze compact. Met één volle

accu kunnen we ongeveer 200 opnames

maken, waarbij het beslist scheelt indien je

achteraf niet elke opname op het scherm

bekijkt. In die zin is die meegeleverde

tweede accu geen overbodige luxe.

Uniek conceptDeze bijzondere, stil werkende compact is

uniek te noemen. Eigenzinnig vormgegeven,

beperkt in mogelijkheden en functionaliteit,

maar met een beeldkwaliteit die vergelijk-

baar is met die van een full-framereflex met

36 megapixels, zoals de Nikon D800(E).

Ik kan me voorstellen dat fotografen die voor

een rustigere, meer beschouwelijke vorm

van fotografie gaan deze Sigma DP2 Quattro

op waarde zullen weten te schatten.

Gaandeweg heb ik ’m zelf steeds meer als

‘monochrome’ camera gebruikt: de Auto

ISO begrensd tussen ISO 100 en 400, in de

TEST

SPECIFICATIES

sensor

videoISO

max. seriesnelheidopslagmedia

capaciteit accu* afmetingen

gewichtverkoopprijs

importeur

BEOORDELING

beeldkwaliteitscherpstelling

lichtmetingwitbalans

schermprijs-kwaliteit

bonustotaal

eindwaardering

Sigma DP2 Quattro

APS-C, CMOS (Foveon X3), 20/29/39 mpnvtauto, 100-64003,7 bpsSD/SDHC/SDXC200 opnames161 x 67 x 82 mm460 gr (incl. accu)€ 969,- www.sigmabenelux.com/nl

8 (op ISO 100)78878854

7,7* CIPA (Camera & Imaging Products Association)

«

De kwaliteit van de kleuren is tot en met ISO 400 goed. Hier een detail uit een binnenopname bij ISO 400. Op sommige andere opnames werden roodtinten benadrukt, wat lijkt te wijzen op een infraroodfiltering die (nog) niet sterk genoeg is.

«

De Sigma DP2 Quattro is een geweldige camera voor monochroom werk! Uit de (onbewerkte) deelvergroting spreekt de hoogwaardige kwaliteit. Het Berenbos in Ouwehands Dierenpark bij licht bewolkt weer.1/125 seconde en F3,5 op ISO 100.

diafragmavoorkeuzestand, met diafragma

F2,8 tot en met F4. De zwart-witinstelling

heb ik iets minder contrast en iets minder

scherpte gegeven met het filtere�ect op

groen ingesteld, hetgeen huidtinten wat

meer dekking geeft en (blad)groen minder

‘zwart’ laat overkomen. De meervlaks-

meting werkt goed: overbelichting wordt

goed bestreden, zodat je JPEG-foto’s

overhoudt die ‘klaar zijn voor gebruik’.

Vroeger moest die diafilm óók perfect

worden belicht, en in twijfelgevallen maak

je een belichtingstrapje...

Zwart-witliefhebbers kunnen zich met

deze camera dus die peperdure Leica M

Monochrom uitsparen... En natuurlijk heb

je dankzij het vaste objectief nooit meer

last van stof op de sensor. Een selecte

groep beeldliefhebbers zal de DP2 Quattro

zeker weten te waarderen, en uitzien naar

de aangekondigde DP1- en DP3-varianten

met respectievelijk 19 mm groothoek

en 50 mm korte tele. «

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 93: Focus Magazine

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 94: Focus Magazine

BOEKEN

FOCUS 10 94 OKTOBER 2014

TEKST Frits Baarda

■ Overleg. Nederland

bestuurt zichzelf

Taco Anema

Uitgeverij nai010

€ 49,50

ISBN 9789462081284

Overleg. Nederland bestuurt zichzelfZonder vereniging of stichting ben je in Nederland

nergens. De Nederlandse samenleving bestaat bij de

gratie van het overleg. Taco Anema heeft dat goed

begrepen en maakte een cultuurhistorisch overzicht

van 85 overlegstructuren. Het poldermodel was al

vaker beschreven in boeken, maar niet eerder waagde

een fotograaf zich aan dit belangrijke onderwerp.

Er zijn in Nederland evenveel besturen als er subgroe-

pen zijn. Alle non-profitgeledingen hebben vertegen-

woordigers die van tijd tot tijd samenkomen. Na

Denemarken heeft geen land ter wereld zo veel

verenigingen en stichtingen per hoofd van de bevol-

king als Nederland. Het boek laat je ervan duizelen.

Natuurlijk het Prins Bernard Cultuurfonds en de Anne

Frank Stichting, maar ook de Stichting Bevordering

van Volkskracht, Bits of Freedom, MamaWatoto,

Militaire Lourdes Bedevaart, de Amsterdamse Spinoza

Kring en talrijke andere clubjes van gelijkgestemden.

Bij aanvang van zijn project in 2008 dacht Anema dat

hij vooral op witte, gevestigde bolwerken zou stuiten.

Tot zijn verbazing bleken veel nieuwkomers de

overlegcultuur te hebben omarmd. Twintig ‘allochto-

ne’ verenigingen kregen een plek in zijn publicatie.

Ook de leden van de stichting The Voice of Afghan

Women hebben een gezicht.

Ondanks de grote verschillen tonen de foto’s één

grote constante. Behalve de onvermijdelijke ko�e

met ‘iets lekkers erbij’ zijn dat de neutrale gezichtsuit-

drukkingen. Een flauwe glimlach was toegestaan,

maar de fotograaf sprak lachebekjes streng toe

voordat hij de ontspanknop indrukte. Ook is er in de

opstelling nauwelijks sprake van hiërarchie. De verga-

deraars nemen als groep plaats achter de tafel, al

onderscheiden zich wel de persoonlijkheden. Het

gezag kan dwingend kijken.

Door de standaardisering van de emoties ontstaat rust

in het beeld en dringt de vergelijking met de Holland-

se schilderkunst zich op. Anema’s groepsportretten

zijn een moderne kopie van zeventiende-eeuwse

schuttersstukken of geschilderde regentenportretten.

Het zijn dezelfde rijk gedetailleerde tableaus, waarop

het Nederlandse culturele leven zich afspeelt. De

interieurs zijn een spiegel van de tijd én de culturele

rijkheid van Nederland. Op deze levende stillevens is

zo veel te zien! De fotograaf slaagde overtuigend.

Overleg. Nederland bestuurt zichzelf is een interes-

sant tijdsdocument geworden, dat zich laat lezen

door grondig te kijken.

Hit & RunTotale saaiheid. Een koel natuurkundig laboratorium.

Donkere gangen, apparaten, draadjes, stapels papier

en mensen bij wie het spektakel voornamelijk in het

hoofd zit. Een wereld van denkers en uitvinders. Zo

stapte Ed van der Elsken in 1984 voor het eerst het

NatLab binnen, het natuurkundig laboratorium van

Philips. Een werkomgeving waar andere fotografen

lusteloos van zouden worden, riep bij Nederlands

bekendste fotograaf (1925-1990) juist een ongeremd

enthousiasme op. Zeven keer zou hij het lab bezoe-

ken. De interne publicatie NatLab was het resultaat.

Bijna een kwart eeuw na de dood van Van der Elsken

is een deel van deze foto’s terug te zien in een

expositie en catalogus.

Ongeveer 2500 negatieven zijn bewaard gebleven.

Door Philips Company Archives zijn ze onlangs aan

het Nederlands Fotomuseum in bruikleen overgedra-

gen. Oud-NRC-fotograaf Vincent Mentzel spande

zich voor het behoud van de collectie in en mocht

een boek en expositie samenstellen. Zijn bemoeienis

leidde tot een heerlijk weerzien met de recht-voor-

zijn-raap-fotografie van de grootmeester. Mentzel

vulde de eerder gepubliceerde NatLab-foto’s aan met

beelden van Frits Philips en de viering van het 75-jarig

jubileum van het laboratorium. Zo ontstond een

uitvoerige bedrijfsreportage uit de kraamkamer van

producten zoals de compact disc. Het was de

vooravond van het digitale tijdperk.

Als kijker word je direct naar binnen gezogen in de

stofvrije cleanrooms met glimmende apparaten en

witte pakken. Je verkeert in de biotopen van onder-

zoekers: een wereld van halfgeleiders en geïnte-

greerde schakelingen, waar normaal gesproken geen

vreemdeling komt. Van der Elsken viel er met zijn

camera binnen, overzag de situatie en maakte de foto

nog voordat de medewerker zich realiseerde wat

hem overkwam - vandaar Hit & Run. Andere keren

nam hij meer tijd. Maar nog altijd besefte de weten-

schapper niet dat de energieke fotograaf bezig was

de foto te maken die al in zijn hoofd zat toen hij

binnenzeilde.

Van der Elsken struinde door gangen en langs kamers

en kantines. Hij zag achter deuren mannen met de

benen op tafel, bij computerkasten mannen met viool

en gitaar. Ergens anders kruipend uit een tent, met de

handen onder het hoofd, turend door lenzen... En hij

trof er een klassieke professor aan voor een school-

bord vol krabbels en omgeven door nog te archive-

ren stukken. De fotograaf had vooral oog voor de

denkers, maar ook de bestudeerde techniek had zijn

aandacht. Lampen, schui§es, optische glasvezels en

een druppel aan een leiding: Van der Elsken zag het

allemaal. Bij het zien van al die prachtige foto’s dringt

één gedachte zich op: zó moet je een dergelijk

onderwerp dus fotograferen! Maar er is natuurlijk

maar een enkeling die dat kan.

■ Hit & Run.

Ed van der Elsken

fotografeert het Philips

NatLab

teksten Dirk van Delft

en Vincent Mentzel

Uitgeverij WBOOKS

€ 22,50

ISBN 9789462580626

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 95: Focus Magazine

Het vernieuwde Manfrotto 055 statief stelt professionals in staat hun creativiteit ruim baan te verlenen, en garandeert een betere stabiliteit dan ooit dankzij z’n nieuwe Quick Power Lock-klemmen. De eveneens nieuwe horizontale middenzuilverstelling brengt elke gewenste camerapositie in een handomdraai binnen bereik. Het onverwoestbare ergonomische ontwerp staat garant voor buitengewoon gebruiksgemak.

Manfrotto professionele foto-statieven zijn te verkrijgen bij o.a.: Calumet, CameraNu, Cameratools, Cameraland, Kamera-Express, Coolblue, Foto Verschoore, Foto Klein en Foto Konijnenberg.

Provak.nl

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 96: Focus Magazine

FOCUS 10 96 OKTOBER 2014

In deze rubriek staat telkens

een foto centraal die nationaal of

internationaal van (grote)

invloed is geweest op

bijvoorbeeld de politiek of de samenleving.

TEKST Philip Kruijer

DE ACHTERKANT

Beroemd en berooidEen veertigtal jaren vóór Focus zag in Amerika Lewis Wickes Hine het levenslicht. Hine kan worden beschouwd als een van de grondleggers van de fotojournalistiek. In zijn werk speelden sociale thema’s een hoofdrol.

Toen Lewis Hine (1874-1940) ter wereld kwam, bestond de

fotografie nauwelijks veertig jaar. Hine had bepaald geen

gemakkelijke jeugd. Zijn vader overleed toen hij nog een

puber was. Nadat hij de high school had doorlopen,

begon Hine aan een studie sociologie. Om deze te kunnen bekosti-

gen, moest hij als fabrieksarbeider aan de slag. Na zijn afstuderen

werd hij leraar aan de School of Ethical Culture in New York. Nadat

hij in 1903 zijn eerste camera had gekocht, leerde hij zichzelf

fotograferen, aanvankelijk slechts met de bedoeling om zijn foto’s

als lesmateriaal te gebruiken. Daarbij kwam hij in aanraking met

enorme armoede en tal van sociale misstanden die hem diep

raakten. In 1908 zegde hij zijn baan op om zich voortaan geheel aan

de fotografie te wijden.

Misstanden aan de kaak stellenHine zag fotografie als mogelijkheid om misstanden aan de kaak te

stellen. Zijn foto’s hadden dan ook geen verheven kunst als doel,

maar verbetering van alles wat mis was. Zo maakte hij beelden van

(destijds nog veelvoorkomende) kinderarbeid en van de Europese

slagvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Als voormalig leraar

toonde Hine zich met name heel kritisch ten opzichte van de wetten

inzake kinderarbeid. Nationale wetgeving op dit punt ontbrak, en

Hine ijverde voor betere arbeidsvoorwaarden. Niet alleen van

kinderen overigens.

In 1908 trad Hine in dienst van de National Child Labour Committee

als onderzoeker en sta�otograaf. Hij reisde daarvoor het hele land

af; in een periode van 12 maanden legde hij zo’n 20.000 kilometer

af. Hij bezocht tal van fabrieken en legde er de werkomstandigheden

vast, vooral van kinderen. Dit resulteerde in een tweetal boeken:

Child Labour in the Carolinas en Day Laborers Before Their Time.

Waarbij hij soms het verwijt kreeg dat zijn foto’s niet ‘choquerend’

genoeg waren. Maar Hine toonde respect voor de mensen en wilde

niet overdrijven maar de werkelijkheid weergeven. Daarmee stond

hij aan de wieg van de documentaire fotografie.

WerkomstandighedenNa een succesvol o�ensief tegen kinderarbeid ging Hine werken

voor het Rode Kruis, om niet alleen de ellende op de slagvelden vast

te leggen maar minstens evenzeer de impact van de Eerste Wereld-

oorlog op de burgers in België en Frankrijk. Weer terug in Amerika

wijdde Hine zich wederom aan de werkomstandigheden van de

arbeiders, ditmaal met de nadruk op hun veiligheid. Vroeg in de jaren

dertig volgde hij de bouw van het Empire State Building. Dat leidde

in 1932 tot wellicht zijn beroemdste boek Men at Work. Om de foto’s

te kunnen maken, moest hij vaak net zo hoog klimmen als de arbei-

ders. Ook liet hij zich regelmatig door een kraan omhoog hijsen om

vanuit het ‘bakkie’ te kunnen fotograferen. Een van zijn allerbekend-

ste foto’s is Power house mechanic working on steam pump (1920):

een zorgvuldig gecomponeerd werkportret van een Amerikaanse

arbeider in een industriële omgeving.

Decennialang fotografeerde Hine met een grote Graflex-camera,

waarbij hij scherpte en compositie op het matglas moest bepalen

terwijl het beeld op z’n kop stond. Dan een filmcassette aanbrengen

om ‘blind’ een opname te maken, vaak met een voltre�er als resul-

taat. Dit tekent Hine’s vakmanschap. Toch was Hine misschien wel

meer een sociale hervormer dan een fotograaf. En hoewel zijn foto’s

veel succes boekten, plukte hij daar niet de vruchten van. In januari

1940 raakte hij zelfs zijn huis kwijt omdat hij niet in staat was om zijn

schulden te betalen. Elf maanden later stierf hij in grote armoede in

een New Yorks ziekenhuis.

« Power house mechanic working on steam pump (1920). Foto: Lewis Hine

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 97: Focus Magazine

FOCUS 10 97 OKTOBER 2014

(gesponsorde koopwijzer)FOCUSXTRA

Canon’s eerste compacte camera met verwisselbare objectieven en DSLR-kwaliteit. Met adapter ook geschikt voor EF- en EF-S objectieven.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: Raw • Live View • Scene intelligent Auto • achtergrond onscherp maken • gebruiksvriendelijke touchscreen • Full HD films met Video Snapshot modus • continue AF in movie-modus • autom scene analyseren • Creative Filter

€ 549,- (18-55mm kit)APS-C CMOS met 18 mp (e�.)verwisselbaar1/4000-60 sauto, 100-25600 boostgeen3” (1.040.000 pxs) touch screenSD/SDHC/SDXCli-ion accu109 x 66 x 32 mm298 gr (incl. accu)accu en lader, software

Canon EOS M

Combineert snelheid met beeldkwaliteit en is daardoor de nieuwste generatie camera voor professionals. De 18-mp volbeeld-sensor met twee DIGIC 5+ processoren stelt de norm.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: water- en stof bestendig • behuizing van magnesium legering • full-frame sensor • tot 12 fps + 14 fps High-speed modus • hoge ISO waarde • Full HD EOS movie • twee DIGIC 5+ processoren • groot Clear View lcd • ethernet poort • 61-punts AF-systeem waarvan 41 cross-type

€ 6.609,- (body)CMOS met 18,1 mp (e�.)verwisselbaar1/8000-30 s, Bauto, 100-51200 (204800 uitbr.)reflex3,2” (1.040.000 pxs)CompactFlash Type I/IIli-ion accu158 x 164 x 83 mmn.b.accu en lader, software

Canon EOS-1D XVerbeterde uitvoering van de succesvolle Mark II. Extra hoge seriesnelheid en gevoeligheid door toepassing van een nieuw ontwikkelde sensor en DIGIC 5+ processor.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: Full HD video met handmatige bediening • weersbestendige afdichting • HDR opnamemodus • Live View • HDMI mini • optioneel gps • Timelapse functie • 61-punts AF-systeem waarvan 41 cross-type

€ 3.099,- (body)CMOS met 22,3 mp (e�.) full-frameverwisselbaar1/8000-30 s, Bauto, 100-25600 (102400 uitbr.)reflex3,2” (1.040.000 pxs)CompactFlash I; SD/SDHC/SDXCli-ion accu152 x 116 x 76 mm950 gr (incl. accu)accu en lader, software

Canon EOS 5D Mark III

7 fps schieten met volle resolutie. Uitgerust met een geavanceerd 19 punts AF-systeem en Canon’s unieke Dual Pixel CMOS AF-technologie.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: AF-systeem met 19 cross-type punten en continu opnemen met volledige resolutie (7 fps) • Full HD filmfunctie • hoge ISO-waarde • variangle touchscreen • bedienen en delen via Wi-Fi • Raw-formaat

€ 1.099,- (body)APS-C CMOS met 20,2 mp (e�.)verwisselbaar1/8000-30 sauto, 100-25600 (boost)optisch3” (1,040,000 pxs)SD/SDHC/SDXCli-ion accu139 x 104 x 79 mm755 graccu en lader, software

Canon EOS 70DSnelle spiegelreflex met Intelligent Viewfinder en Full HD 1080 films in een body van magne-sium legering. Beschermd tegen omgevings-invloeden. 8 beelden p/s.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: APS-C sensor • Raw-mode • Live View • film in HD kwaliteit • stof- en spatwaterdicht • groot lcd • groot ISO bereik • gentegreerde Speedlite Transmitter • EOS Integrated Cleaning System

€ 1.728,- (body)CMOS met 18 mp (e�.)verwisselbaar1/8000-30 s, Bauto, 100-6400 (12800 uitbr.)reflex3” Clear View II (920.000 pxs)CompactFlash I/IIli-ion accu148 x 111 x 74 mm820 gr (excl. accu)accu en lader, software

Canon EOS 7D

20,2 mp DSLR met volbeeldsensor, perfect voor portretten en reisreportages. Nauwkeurige regeling van scherptediepte. Uitgebreid assor-timent EF-groothoekobjectieven.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: volbeeldsensor • sterke, lichte constructie • max. ISO 25.600, uitbreidbaar tot ISO 102.400 • gps-functie • Wi-Fi • Full HD video

€ 1.699,- (body) € 2.349,- (EF 24-105 L IS USM kit)CMOS met 20,2 mp (e�.) full-frameverwisselbaar1/4000-30 sauto, 100-102400 (optioneel)reflex3” (1.040.000 pxs)SD/SDHC/SDXCli-ion accu145 x 111 x 71 mm770 gr (incl. accu)accu en lader, software

Canon EOS 6D

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 98: Focus Magazine

FOCUS 10 98 OKTOBER 2014

(gesponsorde koopwijzer)FOCUSXTRA

Dankzij de grote sensor en het snelle f/2 zoom-objectief levert de PowerShot G1 X Mark II DSLR-prestaties en veelzijdigheid met het formaat van een compactcamera.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: 5x opt. zoom • opt. beeldstabilisatie • ultragroothoek • Raw-formaat • lcd kantelbaar + touchscreen • grote sensor met DSLR APS-C-formaat • 12,8 mp CMOS met 3:2 verhouding • twee instelbare objectiefringen • beelden wireless delen en back-ups maken • NFC vereenvoudigt delen via smartphones

€ 749,-CMOS met 13 mp (e�.)F2-F3,9/24-120 mm (35 mm eqv.)1/4000-60 sauto, 100-12800elektronisch (optioneel)3” (1.040.000 pxs)SD/SDHC/SDXCli-ion accu116 x 74 x 66 mm558 gr (incl. accu)accu en lader, software

Canon PowerShot G1 X Mk IIDe compact voor experts. Supersnel en met netwerkverbinding.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: 5x optische zoom met groothoek • Raw-formaat • Live View • Intelligent IS met 5-assig Enhanced Dynamic IS voor stabiele movies • high-speed AF en 9,3 fps continu-opnamen • groot lcd • optische zoeker • Full HD • HDR • Wi-Fi

€ 449,-CMOS met 12,1 mp (e�.)F1,8-F2,8/28-140 mm (35 mm eqv.)1/4000-15 sauto, 80-12800optisch3” (922,000 pxs)SD/SDHC/SDXCli-ion accu109 x 76 x 40 mm356 gr (incl. accu)accu en lader, software

Canon PowerShot G16Snelle, professionele prestaties en verbin-dingsvoorzieningen op zakformaat.

richtprijs

sensor

objectief

sluiter

ISO

zoeker

lcd-scherm

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

kenmerken: 5x optische lichtsterke groothoekzoom • Intelligent IS met 5-assig Enhanced Dynamic IS voor stabiele movies • high-speed AF en 9,4 fps continu-opnamen • groot lcd met Touch Screen • Wi-Fi • snelle handmatige bediening • Raw • Full HD • HDR • HDMI

€ 349,-CMOS met 12,1 megapixels (e�.)F1,8-F5,7/24-120 mm (35 mm eqv.)1/2000-15 sauto, 80-12800geen3” (922.000 pxs)SD/SDHC/SDXCli-ion accu100 x 59 x 29 mm217 gr (incl. accu)accu en lader, software

Canon PowerShot S120

richtprijs

product

kleur

resolutie

lcd-scherm

formaat

interface

afmetingen

gewicht

inclusief

richtprijs

sensor

objectief

zoeker

lcd-scherm

geluid

opslag

voeding

afmetingen

gewicht

inclusief

richtprijs

richtgetal

flitsbereik

belichtingsregeling

uitvoerinstelling

beweging flitserkop

voeding

afmetingen

gewichtkenmerken: A3+ fotoprinter • toonaangevende Photo Wi-Fi printer met 6-inktsysteem • stijlvol ontwerp • vernieuwde PIXMA Cloud Link • mobiel printen • Apple AirPrint ondersteuning • XL-inktopties • snel printen met hoge kwaliteit • direct printen op schijf • fotolabkwaliteit

kenmerken: grote ingeb. stereomicr. • groothoeklens • groot lcd met touchscreen • op afstand bed. • Full HD films • hoge res., weinig ruis • opnemen in fast/slow motion • timelapse

kenmerken: draadloos • stof- en waterbest. • metalen flitsvoet • RF-activering tot op 30 m • tot 15 flitsers tegelijk te gebruiken • geïntegreerde optische slave • camerabediening op afstand • draaibare kop met 20-200 mm zoom • witbalanscorrectiefilters

€ 349,-inkjet fotoprinter6 kleuren max. 9600 x 2400 dpigeenA3 t/m 10 x 15 cmUSB Hi-Speed; WiFi; Apple Airprint; Google Cloud Print; PictBridge590 x 331 x 159 mm8,5 kgsoftware

€ 389,-BSI-CMOS met 12 mp (foto) en 8,9 mp (film)F2,8/15-21 mm (foto); 17-35 mm (film) (35 mm eqv.)geen 2,7” (230.000 pxs) elektrostatisch touchscreenMPEG-4 AAC-LC, 2 kan.Micro SDli-ion accu82 x 30 x 109 mm205 gr (excl. accu)accu en lader, software

€ 762,-60 (ISO 100)20-200 mmE-TTL II; E-TTL; TTLhandmatig 1/1-1/128; strobe 1/4-1/128omhoog tot 90°; omlaag 7°; links en rechts tot 180°4 AA batterijen; externe voeding80 x 143 x 125 mm425 gr (excl. batterijen)

Verblu�ende kwaliteitsfoto’s tot maar liefst A3+.Overal in huis wireless printen vanaf onder andere smartphones, tablets en Wi-Fi camera’s. Ideaal voor fotoliefhebbers.

Dankzij de unieke combinatie van een ultra-groothoekobjectief, ingebouwde standaard en variangle lcd-scherm maak je movies die net zo goed klinken als ze eruitzien.

Veelzijdige flitser met ingebouwde RF-acti-vering, bedoeld voor professionele fotografen.

Canon PIXMA iP8750 Canon LEGRIA mini X Canon Speedlite 600 EX-RT

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 99: Focus Magazine

De Steiger 33a | 1351 AB, Almere-Haven | Flevoland, Nederland

[email protected] | telefoon: 036 531 3949dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180

Page 100: Focus Magazine

*1 Informatie correct per 6 april 2014, verwijst naar producten die in de handel verkrijgbaar zijn en die bestemd zijn voor gebruik door consumenten.*2 Standaard ISO range: 100-102400 voor foto’s en video’s, Expandable ISO range: 50-409600 voor foto, 100-409600 voor video.

Superieur detailvoor professionalsBeschikt over een nieuwe 36.4 megapixel, 35mm full-frame Exmor™ CMOS sensor zonder optical low-pass filter.De 7r is een ongeëvenaarde combinatie van compactheid en toonaangevende beeldkwaliteit met natuurlijke details.

Full-frameperfectie voor iedereenAlle voordelen van een 35mm full-frame beeldsensor en het kunnen verwisselen van lenzen, samengebracht in een buitengewoon compacte body zonder concessie op beeldkwaliteit, ergonomie, functionaliteit en autofocus prestatie.

Ultra gevoeligvoor professionalsDe nieuwe 12.2 megapixel 35mm full-frame Exmor™ CMOS sensor geeft ongekende gevoeligheid tot een ISO 409600*2 met bijzonder weinig ruis, beantwoordt de hoogste eisen van foto- en videografen.

Ontdek meer op www.sony.nl/a7-series

Europese professionele compact systeemcamera van het jaar 2014-2015!

Baanbrekendfull-frame formaat’s Werelds kleinste en lichtste 35mm full-frame camera*1, met verwisselbare lens. Half het gewicht van een traditionele spiegelre� excamera.

Sony introduceert de -serie.

SBE14045 Focus 230x300mm [opmaak].indd 1 10-09-14 15:46

dhr. R.D. Zweers -Moleneind 54 4841LN PRINSENBEEK - [email protected] - Uw abonneenummer is: 1380180