απολογισμός 2008 - rrp.demokritos.gr · «Δημόκριτος» για το έτος 2008. Το Ι/Ρ-ΡΠ, κατόπιν αξιολόγησης του επιστημονικού

απολογισμός 2008

ΙΙννσσττιιττοούύττοο ΡΡααδδιιοοϊϊσσοοττόόππωωνν && ΡΡααδδιιοοδδιιααγγννωωσσττιικκώώνν ΠΠρροοϊϊόόννττωωνν

Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος»

Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος»

Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων & Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων

απολογισμός 2008

Πατριάρχου Γρηγορίου και Νεαπόλεως, 15310, Αγ. Παρασκευή, Αττικής τηλ.: 210-6503851-49, 210-6513793, fax: 210-6543526, e-mail: [email protected]

Πρόλογος

Στο έντυπο αυτό παρουσιάζεται ο επιστημονικός και οικονομικός απολογισμός του Ινστιτούτου Ραδιοϊσοτόπων – Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων (Ι/Ρ-ΡΠ) του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» για το έτος 2008. Το Ι/Ρ-ΡΠ, κατόπιν αξιολόγησης του επιστημονικού του έργου και του επιχειρησιακού του προγράμματος για την πενταετία (2005 – 2009) και σχετικής εισήγησης της Διεθνούς Επιτροπής Κριτών που όρισε η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (Τομεακό Επιστημονικό Συμβούλιο Χημείας, Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας), αποτελεί σήμερα Εθνικό Κέντρο Αριστείας στους τομείς της Ραδιοφαρμακευτικής και της Βιοδιαγνωστικής.

Συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες του Ινστιτούτου εστιάζονται στους τομείς:

Ραδιοφαρμακευτική Χημεία Ραδιοχημεία Ραδιοφαρμακολογία Ραδιοβιολογία και Βιοδοσιμετρία

Ανοσοχημεία και Ανοσοδιαγνωστική Πρωτεϊνική Χημεία Μοριακή Διαγνωστική και Κυτταρογενετική Βιομοριακή Φυσική Φασματομετρία Μάζας και Ιχνοαναλύσεις

Η επιτυχημένη πορεία των ερευνητικών δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου συνδέεται

παράλληλα με την ανάπτυξη υψηλής τεχνολογίας και καινοτόμων προϊόντων, την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών στους τομείς της in vivo διάγνωσης / θεραπείας, της in vitro διάγνωσης / πρόγνωσης, της φασματομετρίας μάζας και ανάλυσης διοξινών σε βιολογικά δείγματα καθώς και της διακίνησης ραδιοϊσοτόπων και ραδιοδιαγνωστικών προϊόντων. Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων αυτών, συνεχίστηκε και κατά το 2008 με επιτυχία η συνεργασία του Ι/Ρ-ΡΠ με Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ινστιτούτα της χώρας και του εξωτερικού, καθώς και με Εθνικούς και Διεθνείς Οργανισμούς, όπως τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας και τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων.

Το Ι/Ρ-ΡΠ δίνει ιδιαίτερη προτεραιότητα στην εκπαίδευση νέων επιστημόνων μέσω

μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Η μεγάλη πλειονότητα των νέων διδακτόρων που εκπονούν τις διατριβές τους στα Εργαστήρια του Ι/Ρ-ΡΠ ξεκινούν σταδιοδρομίες σε Ερευνητικά Κέντρα, Πανεπιστήμια και στη Βιομηχανία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Με την ευκαιρία αυτή της παρουσίασης του επιστημονικού και οικονομικού

απολογισμού θα ήθελα να εκφράσω τις θερμότερες ευχαριστίες μου σε όλο το προσωπικό του Ι/Ρ-ΡΠ και ιδιαίτερα στα μέλη του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου και τον Αναπληρωτή Διευθυντή του Ινστιτούτου Δρ. Γ. Νούνεση, για την άριστη συνεργασία μας και την εμπιστοσύνη με την οποία με περιέβαλαν από τον Μάρτιο του 2003 που ανέλαβα τη Διεύθυνση του Ινστιτούτου. Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου

Ραδιοϊσοτόπων & Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων

Δρ. Γαβριήλ Παντελιάς

Απολογισμός 2008 σελίδα 1

περιεχόμενα Σελίδα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1 ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ 5 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 9 1.1 Contact Information – overview 9 1.2 Κατανομή του προσωπικού του Ινστιτούτου 11 1.3

Ερευνητικά Προγράμματα του Ινστιτούτου 15

2. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΜΕ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ 18 2.1 Συνεργασίες με εξωτερικούς φορείς σε τομείς εφαρμοσμένης έρευνας και

ανάπτυξης 18

2.2 Συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά και Ελληνικά επιστημονικά δίκτυα 20 2.3

Συμμετοχή του Ινστιτούτου σε Διεθνή και Ελληνικά επιστημονικά γεγονότα 20

3.

ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 22

4.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ – ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ 24

5. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΡΙΕΤΙΑ 28 5.1 Νέες δραστηριότητες του Ινστιτούτου που ξεκίνησαν την τελευταία τριετία 28 5.2 Εξέλιξη προσωπικού τα τελευταία τρία χρόνια 28 5.3 Συντελεστής Επίπτωσης - Ιmpact Factor 29 5.4 Επιστημονικά και οικονομικά στοιχεία 30 5.5

Εργαστήρια παροχής υπηρεσιών 31

6.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ 32

7.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΑΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ / ΕΡΓΟ / ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

35

7.1 Πρόγραμμα - Κατεύθυνση: Ραδιοφαρμακευτική 37 1.ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

Έργο 1α: Βιοανόργανες Ενώσεις

39 Έργο 1β: Ραδιοεπισημασμένα Μη Πεπτιδικά Βιομόρια 42 2. ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ

Έργο 2α: Σχεδιασμός και Επισήμανση Ενώσεων Μοριακής Στόχευσης με Ραδιονουκλίδια γ και β-

45 Έργο 2β: Επισήμανση και ραδιοχημική αξιολόγηση επισημασμένων

βιομορίων

48 3. ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ

Έργο 3α: Ραδιοφαρμακολογία Επισημασμένων Ενώσεων

52 Έργο 3β: Προκλινική Αξιολόγηση Ραδιοπεπτιδίων για Εφαρμογή στην

Ογκολογία

56 4. ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

Έργο 4α: Ραδιοβιολογική μελέτη μικρών οργανικών μορίων για απεικόνιση όγκων ή/και ακτινοθεραπεία

60 Έργο 4β: Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί ραδιοβιολογικής δράσης

ακτινοβολιών

62


Δημοσιεύσεις – Ανακοινώσεις Ραδιοφαρμακευτικής 65

Ερευνητικά Προγράμματα Ραδιοφαρμακευτικής 70

7.2 Πρόγραμμα – Κατεύθυνση: Βιοδιαγνωστική 71 Έργο: Ανοσοπεπτιδική Χημεία 73 Έργο: Μοριακή Διαγνωστική 81 Έργο: Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί ραδιοβιολογικής δράσης ακτινοβολιών 85 Έργο: Βιοπεπτιδική Χημεία 87 Έργο: Βιομοριακή Φυσική 90 Έργο: Ανοσοανάλυση 94 Έργο: Ανοσοαισθητήρες 97 Έργο: Μικρο/Νανοδομές Για Βιοαναλυτικές Εφαρμογές 102 Έργο: Χημεία Πρωτεϊνών 107 Έργο: Αλληλεπιδράσεις Πρωτεϊνών 112 Δημοσιεύσεις – Ανακοινώσεις – Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας Βιοδιαγνωστικής 117

Ερευνητικά Προγράμματα Βιοδιαγνωστικής 124

7.3 Πρόγραμμα – Κατεύθυνση: Ανάπτυξη Τεχνολογίας και Παροχής Υπηρεσιών

127

Εργαστήριο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοφαρμάκων 128 Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων 131 Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής και Κυτταρογενετικής 132 Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών 133 Κέντρο Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων 135



Δραστηριότητες: Ραδιοφαρμακευτική

Χημεία

Ραδιοχημεία

Ραδιοφαρμακολογία

Ραδιοβιολογία και Βιοδοσιμετρία

ΔΙΕΥΘΥΝΣH Διευθυντής: Γ. ΠΑΝΤΕΛΙΑΣ

Αναπληρωτής: Γ. ΝΟΥΝΕΣΗΣ

ΜΟΝΑΔΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ: Α. ΒΙΛΛΙΑ,

Κ. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ & ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ: Γ. ΚΟΣΜΑΣ

Πρόγραμμα Ι

Ραδιοφαρμακευτική

Πρόγραμμα ΙΙ

Βιοδιαγνωστική

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Υπεύθυνη: Ε. ΛΙΒΑΝΙΟΥ

Αναπληρωτής: Ε. ΣΤΡΑΤΙΚΟΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Α. ΒΑΡΒΑΡΗΓΟΥ, Δ. ΓΙΑΝΝΟΥΚΑΚΟΣ,

Σ. ΚΑΚΑΜΠΑΚΟΣ, Ε. ΛΙΒΑΝΙΟΥ, Ι. ΠΙΡΜΕΤΤΗΣ

Δραστηριότητες:

Ανοσοχημεία και Ανοσοδιαγνωστική

Πρωτεϊνική Χημεία

Μοριακή Διαγνωστική και Κυτταρογενετική

Βιομοριακή Φυσική

Φασματομετρία μάζας και Ιχνοαναλύσεις

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΡΑΔΙΟΪΣΟΤΟΠΩΝ & ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΩΝ

Προϊστάμενο ςΙ. Πιρμεττής

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΟΣΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ

ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Προϊστάμενος Ι. Χριστοφίδης

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ

Προϊστάμενος Δ. Γιαννουκάκος

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΑΖΑΣ

& ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΙΟΞΙΝΩΝ Προϊστάμενος Λ. Λεοντιάδης

ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

Προϊστάμενος Μ. Παπαδόπουλος



ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ Συντονίστρια: Α. Δ. Βαρβαρήγου

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Ε/Α Έργο Βιοπεπτιδική Χημεία

Λ. Λεοντιάδης

Ε/Α Έργο Μοριακή Διαγνωστική Δ. Γιαννουκάκος

Ε/Α Έργο Βιομοριακή Φυσική

Γ. Νούνεσης

Ε/Α Έργο Ανοσοπεπτιδική Χημεία

Ε. Λιβανίου

Ε/Α Έργο Ανοσοαισθητήρες –

Νέα Υλικά Σ. Κακαμπάκος

Ε/Α Έργο Ανοσοανάλυση Ι. Χριστοφίδης

Ε/Α Έργο Μικρό/Νανοδομές για

Βιοαναλυτικές Εφαρμογές Π. Πέτρου

Ε/Α Έργο Χη ών μεία Πρωτεϊν

Ε. Στρατίκος

Ε/Α Έργο: Αλληλεπιδράσεις πρωτεϊνών

Δ. Μαστέλλος

ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ Συντονιστής: Γ. Νούνεσης

Ε/Α Έργο Ραδιοφαρμακολογία

Επισημασμένων Ενώσεων Α. Βαρβαρήγου

Ε/Α Έργο Βιοανόργανες Ενώσεις Μ. Παπαδόπουλος

Ε/Α Έργο Ραδιοεπισημασμένα

Μη-Πεπτιδικά Βιομόρια Ι. Πιρμεττής

Ε/Α Έργο Επισήμανση και ραδιοχημική αξιολόγηση επισημασμένων

βιομορίων Π. Μπουζιώτη

Ε/Α Έργο: Σχεδιασμός και Επισήμανση Ενώσεων Μοριακής Στόχευσης με Ραδιονουκλίδια γ και β-

B. Nock

Ε/Α Έργο Προκλινική Αξιολόγηση

Ραδιοπεπτιδίων για Εφαρμογή στην Ογκολογία

Θ. Μάινα

Ραδιοβιολογική μελέτη μικρών οργανικών μορίων

για απεικόνιση όγκων ή/και ακτινοθεραπεία Μ. Παραβατού

Ε/Α Έργο Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί ραδιοβιολογικής δράσης

ακτινοβολιών Γ. Τερζούδη

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΩΝ

Ι. Πιρμεττής

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΟΣΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ

ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Ι. Χριστοφίδης

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ

& ΚΥΤΤΑΡΟΓΕΝΕΤΙΚΗΣ

Δ. Γιαννουκάκος

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΑΖΑΣ

& ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΙΟΞΙΝΩΝ


ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ

Μ. Παπαδόπουλος

ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Συντονιστής: Γ. Παντελιάς



1. γενικά στοιχεία 1.1 contact information - overview Institute of Radioisotopes and Radiodiagnostic Products, N.C.S.R “Demokritos” Director: Dr. G. Pantelias Tel.: +30 210 6513793, +30 210 6503849, +30 210 6503851 Fax: +30 210 6543526 e-mail: [email protected] site: www.rrp.demokritos.gr 15310, Ag. Paraskevi, Athens, Greece.

Τhe Institute of Radioisotopes and Radiodiagnostic Products, National Centre for Scientific Research “Demokritos”, carries out interdisciplinary research programs aiming at the development of innovative products and methodologies in biodiagnostics and radiopharmacy. A total of seventeen research groups work in the design, the synthesis, the labeling and the purification of biomolecules. In-depth biophysical, physicochemical and immunochemical studies are carried out. The functionalization of biomolecules for Radiopharmaceutical and other Biodiagnostic applications along with the in vitro and in vivo biological evaluation of radiolabeled compounds take place in facilities unique in Greece.

Since 1998, investments in state-of-the-art infrastructure and the participation in National and International Research Networks have drastically improved the Institute’s academic record. This is reflected upon the quality and the impact of the recent publications as well as in the basic-research funding that has been attracted. In 2002, acting upon the recommendation of an international evaluation committee the Institute was recognized by the General Secretariat of Research and Technology (GSRT) as a Research Centre of Excellence in Functional & Functionalized Biomolecules in Bio-Diagnosis & Radiopharmacy.The International Evaluation Committee established in 2005 by GSRT gave a strong node of approval to the Institute Business Plan, recommending potential for Excellence in Research at the European level and funding.

In the field of Biomedical Applications, Research Excellence at global level requires solid, unobstructed, well-funded, interdisciplinary effort in basic and applied programs and continuous interaction with research groups around the world. The Institute of Radioisotopes and Radiodiagnostic Products has drawn for the years 2005-2009 a new business plan in which two research thrusts of major socio-economic impact are set: Biodiagnostics and Radiopharmacy. All of the Institute’s research groups are active in both these directions. A third direction of operations is also set dealing with New-Product and Technology Development. Technological applications based on scientific results in Biodiagnostics and Radiopharmacy is the main goal of this third direction as well as the management of the Institute’s commercial partnerships with the Industry and the Institute’s spin-off companies.

The business plan has been devised so that it fully exploits the Institute’s strongest assets:

The interdisciplinary efforts of the research groups and the established collaborations with research networks worldwide The uniqueness, at national level, of the Institute’s infrastructure for research in Radiopharmacy and Bio-diagnosis. The very close collaborations that have been achieved over the last five years with the Greek and European Industries.


mailto:[email protected]

http://www.rrp.demokritos.gr/

Laboratories

The Institute’s Research and Developoment activities are carried out in the following laboratories: Radiopharmaceuticals Lab – Radionuclidic/Radiochemical/Radiopharmacological Quality Control Labs – Radiobiology Lab – Immunopeptide Chemistry Lab – Immunoassay/Immunosensors Lab – Molecular Diagnostics Lab – Molecular Biophysics Lab – Molecular Cytogenetics Lab – Mass Spectrometry and Dioxin Analysis Lab – Protein Chemistry Lab. Personnel Researchers A to D grades: 21 Postdoctoral Fellows: 4 Postdoctoral Associates (external funding): 4 Graduate Fellows: 19 Graduate Students (external funding): 23 Permanent Scientific Personnel: 2 Scientific Personnel (external funding): 1 Technicians: 6 Administrative Personnel: 3


1.2 κατανομή προσωπικού Ερευνητές – Ε.Λ.Ε. ειδικότητα βαθμίδα 1. Γαβριήλ Παντελιάς Ph.D. Radiobiology and Biophysics,

University of Rochester, Rochester N.Y. (1983)

Α (Δ/ντής)

2. Αλεξάνδρα Δ. Βαρβαρήγου Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1974)

Α

3. Ειρήνη Βασιλειάδου Διδάκτωρ Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Γ

4. Δρακούλης Μ. Γιαννουκάκος Ph.D. Biochimie, Université de Paris XII (1991)

Β

5. Σωτήριος Η. Κακαμπάκος Διδάκτωρ Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών, (1989)

Α

6. Δανάη Κωστοπούλου Διδάκτωρ Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Γ

7. Λεόντιος Ι. Λεοντιάδης Ph.D. Science de la Vie-Chimie, Université de Paris XI (1991)

Β

8. Ευαγγελία Ι. Λιβανίου Διδάκτωρ Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών (1988)

Α

9. Θεοδοσία Ε. Μάινα Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1989)

Α

10. Δημήτριος Μαστέλλος Διδάκτωρ Μοριακής Ανοσολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών (2001)

Γ

11. Πηνελόπη Μπουζιώτη Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2000)

Γ

12. Berthold Α. Nock Ph.D. Inorganic Chemistry, University of Basel, (1994)

Β

13. Γεώργιος Φ. Νούνεσης Ph.D. Physics, University of Minnesota (1990)

Α

14. Αθανάσιος Παπαδόπουλος Διδάκτωρ Χημείας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Γ

15. Μηνάς Σ. Παπαδόπουλος Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1991)

Α

16. Μαρία Παραβατού-Πετσωτά Διδάκτωρ Βιολογίας, Université de Paris VII

Γ

17. Παναγιώτα Πέτρου Διδάκτωρ Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2000)

Β

18. Ιωάννης Xρ. Πιρμεττής Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1995)

Α

19. Ευστράτιος Στρατίκος Ph.D. Biochemistry, University Chicago, IL, USA (1999)

B

20. Γεωργία Τερζούδη

Διδάκτωρ Ραδιοβιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών

Γ

21. Ίων - Ιωάννης Γ. Χριστοφίδης Docteur en Sciences, Université de Liège (1976)

Α

ερευνητής επί συμβάσει

Σπυρίδων X. Αρχιμανδρίτης Διδάκτωρ Ραδιοχημείας, Πανεπιστήμιο Πατρών (1984)

Α


4. Χαράλαμπος Τσουκαλάς Διδάκτωρ Φαρμακευτικής Χημείας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Β) Με συμβάσεις Έργου 5. Σοφία Αρμάου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 6. Ελένη Γουρνή Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 7. Μιχαήλ Νομικός Δρ. Βιοχημείας, Τμήμα Ιατρικής του University of

Wales College of Medicine – Cardiff University Γ) Με εξωτερική χρηματοδότηση 8. Χρήστος Ζήκος Διδάκτωρ Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών (1999)

συνεργαζόμενοι ερευνητές Α) Μεταδιδακτορικοί Συνεργάτες 1. Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος PhD in Medical and Molecular Genetics,

University of London 2. Περσεφόνη Κλημέντζου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 3. Χρίστος Μαστιχιάδης Διδάκτωρ Χημείας,

Πανεπιστήμιο Αθηνών (2003)

ειδικό επιστημονικό προσωπικό

1. Ειρήνη Α. Κωνσταντοπούλου Διδάκτωρ Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1997)

2. Ματρώνα Κυπριανίδου Χημικός, Υπεύθυνη Τεκμηρίωσης Προϊόντων Ι/Ρ-ΡΠ, Διαδικασίας και Κατάθεσης Φακέλων Ε.Ο.Φ.

3. Αγγελική Μυλωνά Χημικός, MSc Επιστήμης και Τεχνολογίας τροφίμων 2007, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

μεταπτυχιακοί υπότροφοι

1. Δήμητρα Γεωργιάδου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 2. Αλεξάνδρα Ευαγγέλου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 3. Ειρήνη Ευνουχίδου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 4. Μαρία Θεοδωρίδου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 5. Σταύρος Ιωσηφίδης Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 6. Ευαγγελία Καραταΐρη Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 7. Ελένη Κετάνη Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 8. Στέφανος Λημναίος Βιοχημεία και Βιοτεχνολογία, Παν. Θεσσσαλίας 9. Χρήστος Λιόλιος Φαρμακευτικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 10. Νικόλαος Μαργαρίτης Φαρμακευτικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 11. Ελισάβετ Μαυρογιαννοπούλου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 12. Αθανασία Μπούρκουλα Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 13. Αριστείδης Νιώτης Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων 14. Ηλίας Παπασαράντος Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 15. Μαρουλιώ Περτέση Βιολογικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 16. Χαράλαμπος Τριάντης Φαρμακευτικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 17. Θεόδωρος Τσοτάκος Φαρμακευτικό Τμήμα, ΑΠΘ 18. Ειρήνη Φραγκογεώργη Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 19. Δαυίδ Χαραλαμπίδης Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών

μεταπτυχιακοί φοιτητές με σύμβαση

20. Γεωργία Θώδη Μοριακή Βιολογία και Γενετική, Δημοκρίτειο Παν. 21. Ιωάννα Καραχρήστου Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες,

ΕΜΠ


22. Ιάσων - Παντελεήμων Μαρσουβανίδης

Erasmus University, Rotterdam

23. Αικατερίνη Τάτση Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Πατρών 24. Φλωρεντία Φωστήρα Molecular Biology, King’s College London, UK 25. Βασιλική Χατζη Genetics, University of Liverpool

άμισθοι μεταπτυχιακοί φοιτητές 26. Βυρωνία Βασιλακοπούλου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 27. Τάσος Γρίβας Ιατρική Σχολή 28. Άγγελος Θανάσουλας Τμήμα Χημικών Μηχανικών, ΕΜΠ 29. Ουρανία Καραγιώργου Φαρμακευτικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 30. Χρυσούλα Ευαγγελία Καραχάλιου Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών 31. Άννα Κορινθίου Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών 32. Γεώργιος Κουκουβίνος Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών 33. Ευτυχία Κουμαριανού Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 34. Ελένη Κυρατζοπούλου Μοριακή Βιολογία και Γενετική, Δημοκρίτειο Παν. 35. Θανάσης Κωτούλας Νοσηλευτική 36. Νικόλαος Μπίχτας Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων 37. Ιωακείμ Μυλωνάς Βιοχημικός, University of East London 38. Ζαχαρένια Νικητάκη Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες,

ΕΜΠ 39. Αναστασία Νικολοπούλου Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 40. Γεώργιος Νικολόπουλος Χημικό Τμήμα, Πανεπιστήμιο Αθηνών 41. Κωνσταντίνα Νίκου Φαρμακευτικό Τμήμα, Πανεπιστήμιo Πατρών 42. Δήμητρα Πέτσα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες,

ΕΜΠ 43. Όλγα Τριανταφυλλίδου Ιατρική Σχολή 44. Μαριάνθη Τσιτλαΐδου Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών 45. Ελένη Τσόγκα Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ

σπουδαστές για διπλωματική εργασία

1. Σωτηρία Τριαντοπούλου Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών & Φυσικών Επιστημών, ΕΜΠ

τεχνικό προσωπικό

1. Katarzyna Barszczewska Βιολόγος 2. Νικόλαος Μητσοκάπας Εργοδηγός Χημικός 3. Σταύρος Ξανθόπουλος Ειδικός Τεχνικός 4. Ελένη Σιγανού Εργοδηγός Χημικός 5. Βασίλειος Σταματόπουλος Παρασκευαστής 6. Αναστασία Σταματοπούλου Βιολόγος

διοικητικό προσωπικό 1. Άννα Βίλλια Οικονομική Παρακολούθηση Προγραμμάτων,

Χρεοπιστώσεις του Προγράμματος Εφαρμοσμένης Τεχνολογίας και Υπηρεσιών

2. Γεώργιος Κοσμάς Διαχειριστής 3. Κλεάνθη Μακρυγιαννάκη Φιλόλογος – Διοικητική Υποστήριξη Ερευνητικών

Προγραμμάτων

προσωπικό Κέντρου Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων 1. Καρβουνάκης Γεώργιος Επιχειρησιακός Υπεύθυνος, με σύμβαση 2. Καρούντζος Ιωάννης Υπεύθυνος Μηχανογράφησης 3. Κορμά Ευγενία Λογίστρια, με σύμβαση


4. Μαντζακίδης Δαμιανός Υπεύθυνος Διακίνησης 5. Μπουζιώτη Στεφανία MSc, Διοικητική Υπεύθυνη

6. Παλαιολόγος Δημήτριος Υπεύθυνος Διακίνησης 7. Πολιτοπούλου Ιακωβίνα Διοικητική υπάλληλος, με σύμβαση

οδηγοί – συνοδηγοί για διακίνηση ραδιενεργών προϊόντων

8. Αλεξόπουλος Αναστάσιος Συνοδηγός, Με σύμβαση 9. Αποστολόπουλος Γεώργιος Οδηγός, ΙΔΑΧ 10. Γκούσκος Γεώργιος Συνοδηγός, ΙΔΑΧ 11. Δεσπότης Χαράλαμπος Οδηγός, Με σύμβαση 12. Στάμος Αντώνιος Συνοδηγός, Με σύμβαση 13. Τσίγκρας Ευάγγελος Οδηγός, ΙΔΑΧ 14. Τυροκομάκης Γεώργιος Οδηγός, ΙΔΑΧ 15. Χανιώτης Αθανάσιος Συνοδηγός, Με σύμβαση 16. Χαραλαμπόπουλος Οδυσσέας Οδηγός, ΙΔΑΧ


1.3 ερευνητικά προγράμματα του ινστιτούτου

τίτλος έργου επιστημονικός υπεύθυνος

πηγή χρηματοδότησης

συνολικό ποσό

1. Bridging Nanotechnology to Life

Σ. Κακαμπάκος Nano2Life FP6-500057-2.

50.000 €

2. Tools and Technologies for the Analysis and Synthesis of Nanostructures

Σ. Κακαμπάκος (TASNANO) Contract No FP6-516865.

400.000 € για το ΕΚΕΦΕ «Δ»

3. Nanoengineered Μonolithic Οptoelectronic Τransducers for Ηighly Sensitive and Label-free Biosensing

Σ. Κακαμπάκος (NEMOSLAB) Contract No FP6-IST-027804.

3,132 M€, 942,7 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 384,4 Κ€

4. Monolithically integrated interferometric biochips for label-free early detection of human diseases

Π. Πέτρου (PYTHIA). Grant agreement no.: 224030.

3,48 Μ€, 915,0 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 360,7 K€.

5. Structural basis and specificity of antigenic peptide trimming by the newly discovered ER aminopeptidases ERAP1 and ERAP2 (ERAP 1)

Γ. Νούνεσης Marie-Curie European Reintegration Grant

80.000 €

6. (Radio)diagnostic – (Radio)therapeutic Peptides and Peptide-like Molecules for Use in Oncology

B. Nock, Θ. Μάινα Research Collaboration Agreement: Erasmus MC (The Netherlands), Biosynthema Inc. (MO/USA), NCSR “Demokritos”

7. Radiolabeled BB-Antagonists in Cancer Diagnosis

B. Nock, Θ. Μάινα Collaboration Agreement: University of Bern (Switzerland), Biomedica Life Sciences S.A., NCSR “Demokritos”

8. European Research initiative to develop imaging probes for erarly in-vivo diagnosis and evaluation of response to therapeutic substances

Α.Δ. Βαρβαρήγου Euripides: FP7/SP1-Cooperation

318.000 €

9. Collaborative association studies in breast cancer

Δ. Γιαννουκάκος COST program, Action BM0606, 9/2007-9/2011.

10. Targeted Radionuclide Therapy (TRNT)

B. Nock, Θ. Μάινα COST Action BM0607, Duration 2007-2011,

11. Metal-Based Systems for Molecular Imaging Applications

Π. Μπουζιώτη, (Management Committee Member)

COST Action D38, Duration 2006-2011,

12. Bioactive food components, mitochondrial function and health

Εθνικός Εκπρόσωπος Λ. Λεοντιάδης

COST Action FA0602 100.000€


13. Functional genomics of inborn errors and therapeutic interventions in High Density Lipoprotein (HDL) metabolism (HDLomics)

Ε. Στρατίκος Contract No FP6-LIFESCI-HEALTH-37631.

Για το ΕΚΕΦΕ “Δ”: 210.100 €

14. Δραστικά και Τροποποιημένα Βιομόρια στη Βιο-διάγνωση και τη Ραδιοφαρμακευτική

Γ. Παντελιάς

‘Προώθηση της Αριστείας στην Τεχνολογική Ανάπτυξη και έρευνα’ - Γ.Γ.Ε.Τ.

357.000 €

15. Δημιουργία εταιρείας έντασης γνώσης (spin-off), Κέντρο Γενετικών Ερευνών & Αναλύσεων

Γ. Νούνεσης Δ. Γιαννουκάκος

ΠΡΑΞΕ Β΄ Φάση (ΓΓΕΤ) 2.000.000 €

16. Ενίσχυση του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών για την ανάπτυξη μεθοδολογίας μέτρησης αντιβιοτικών σε τρόφιμα

Λ. Λεοντιάδης ΑΚΜΩΝ 460.000 €

17. In vivo απεικόνιση των υποδοχέων 1Α της σεροτονίνης (5-HT 1A) στον εγκέφαλο με ενώσεις του τεχνητίου-99m

Ε. Χιωτέλλης για το Ι/Ρ-ΡΠ: Μ. Παπαδόπουλος

ΠΕΝΕΔ 2001 Γ.Γ.Ε.Τ.

132.000 €

18. Ραδιοεπισημασμένα βιοδραστικά μόρια στην διάγνωση και θεραπεία

Α. Δ. Βαρβαρήγου ΠΕΝΕΔ 2001 Γ.Γ.Ε.Τ.

141.000 €

19. Κληρονομικός καρκίνος μαστού-ωοθηκών - παθογόνοι μεταλλάξεις του ογκοκατασταλτικού γονιδίου ΒRCA1: 1. Δομή – σταθερότητα - λειτουργικότητα της πρωτεΐνης BRCA1 2. Μελέτη γονιδιακών αναδιατάξεων του γονιδίου BRCA1

Καθ. Κ. Βοργιάς για το Ι/Ρ-ΡΠ: Γ. Νούνεσης

ΠΕΝΕΔ 2003 15.000 €

20. Λειτουργική ογκογενομική: Η μαζική ανάλυση γονιδιακής λειτουργίας ως νέο δυναμικό εργαλείο χρησιμοποίησης της βασικής ερευνητικής γνώσης με σκοπό την αποτελεσματική διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου

Δρ. Α. Πίντζας Για το Ι/Ρ-ΡΠ: Δ. Γιαννουκάκος

ΠΕΝΕΔ 2003 46.500 €

21. Ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του Εργαστηρίου Ραδιοϊσοτόπων - Ραδιοφαρμάκων, του Ι/Ρ-ΡΠ, του ΕΚΕΦΕ “ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ’’

Σ. Αρχιμανδρίτης Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, “Πιστοποίηση”, Γ.Γ.Ε.Τ.

168.000 €

22. Ενίσχυση της υφισταμένης υποδομής του εργαστηρίου Εργαστηρίου Ανοσοδιαγνωστι-κών του Ι/Ρ-ΡΠ, ΕΚΕΦΕ «Δ»

Ι. Χριστοφίδης Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, “Πιστοποίηση”, Γ.Γ.Ε.Τ.

253.000 €


23. Ταυτοποίηση νέων αλληλομόρφων που σχετίζονται με την προδιάθεση στον καρκίνο του μαστού. Η περίπτωση του υποδοχέα του CSF1

Δ. Γιαννουκάκος Διακρατική συνεργασία Ελλάδα-ΗΠΑ

55.000 €

24. Ρύθμιση πηκτικών αντιδράσεων από το συμπλήρωμα σε μοντέλο σηψαιμίας

Δ. Μαστέλλος Διακρατική συνεργασία Ελλάδα-ΗΠΑ

60.000 €

25. Σχέση δομής-ενεργότητας και μηχανισμός δράσης αναλόγων τη ουμανίνης, ενός νέου νευροπροστατευτικού πεπτιδίου

Ε. Λιβανίου Ελληνοτσεχική συνεργασία, ΓΓΕΤ

11.740 €

26. Νέα πεπτιδικά παράγωγα μπομπεσίνης επισημασμένα με θεραπευτικά ραδιοϊσότοπα

Σ. Αρχιμανδρίτης Ελληνοαλβανική Συνεργασία, ΓΓΕΤ

11.740 €

27. Molecular Imaging of Angiogenesis

Α. Βαρβαρήγου, Πρόγραμμα IKYDA 2007

28. Synthesis and characterization of specific cold and radiolabeled derivatives for the in vitro and in vivo study of immunostimulating peptides

Ε. Λιβανίου. Πρόγραμμα IKYDA 2008

20 k€.

29. Διεπιστημονικές μελέτες πρωτεϊνικών μορίων με εφαρμογές στη μοριακή και απεικονιστική διαγνωστική.

Δρ. Γ. Νούνεσης Εμπειρίκιο Κοινωφελές Ίδρυμα

3.000€.

30. Development of 99mTc and 186Re labelled small biomolecules for cancer diagnosis and/or radiotherapy

Ι. Πιρμεττής Δ.Ο.Α.Ε. CRP

12.000 €

31. Διαμόρφωση υποστρωμάτων στη μικρο- και νανο-κλίμακα για τη δημιουργία πρωτεϊνικών μικροσυστοιχιών.

Π. Πέτρου «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’.

15,000 ευρώ.

32. Μελέτη του φθορισμού βιολογικών υλικών σε νανοδομημένες μεταλλικές επιφάνειες υπό την επίδραση πλασμονικών-πολαριτονικών διεγέρσεων.

Π. Πέτρου «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’.

15,000 ευρώ.

33. Ο ρόλος της αμινοπεπτιδάσης L-RAP στην αντιγονοπαρουσίαση.

Ε. Στρατίκος «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’.

15,000 ευρώ.

34. Ραδιοσημασμένοι προσδέτες για την C5aR-στοχευμένη απεικονιστική διάγνωση λοιμώξεων.

Δ. Μαστέλλος «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’.

15,000 ευρώ.


2. συνεργασίες του ινστιτούτου με εξωτερικούς φορείς 2.1 συνεργασίες με εξωτερικούς φορείς σε τομείς εφαρμοσμένης έρευνας & ανάπτυξης

Το Ι/Ρ-ΡΠ έχει πολύ στενή και μακροχρόνια συνεργασία σε τομείς εφαρμοσμένης έρευνας και ανάπτυξης ραδιοδιαγνωστικών και ραδιοθεραπευτικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας.

Σε θέματα κλινικών δοκιμών προϊόντων του Ι/Ρ-ΡΠ έχουν αναπτυχθεί συνεργασίες με Δημόσια και Ιδιωτικά Νοσηλευτικά Ιδρύματα σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Πέρα από τις συνεργασίες αυτές, το Ι/Ρ-ΡΠ συνεργάζεται, στα πλαίσια Ευρωπαϊκών και Ελληνικών Προγραμμάτων εφαρμοσμένης έρευνας, με βιομηχανικούς φορείς σε θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη και μεταφορά τεχνογνωσίας στον ευρύτερο χώρο της Φαρμακευτικής.

Παρατίθεται πίνακας με τις κυριότερες συνεργασίες του Ινστιτούτου σε θέματα εφαρμοσμένης έρευνας.

1. Συνεργασίες με εξωτερικούς φορείς σε θέματα εφαρμοσμένης έρευνας Βιομηχανίες - Παραγωγικοί Φορείς Φορέας Συνεργασία Χρηματοδότηση Biomedica Life Sciences Α.Ε. Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων

Βιοτεχνολογίας

Biosynthema Inc., St. Louis, MO/USA

Ανάπτυξη και εμπορική αξιοποίηση νέων ραδιοεπισημασμένων μορίων

NORCHIP A/S, Norway Τεχνολογία Ανοσοαισθητήρων GROWTH ST MICROELECTRONICS AST,

Italy Τεχνολογία Ανοσοαισθητήρων IST

Jobst technologies Τεχνολογία Ανοσοαισθητήρων Lionix bv, Holland Τεχνολογία Ανοσοαισθητήρων TechnoBiochip sprli, Italy Τεχνολογία Ανοσοαισθητήρων IST Φαρμανέλ Ανοσοαναλύσεις Genepharm Ανοσοαναλύσεις ROTOP Pharmaka A.G.,

Rossendorf, Germany Ανάπτυξη ραδιοφαρμακευτικών προϊόντων


2. Συνεργασίες με εξωτερικούς φορείς σε θέματα εφαρμοσμένης έρευνας Κλινικές Δοκιμές - Κλινικοεργαστηριακές Μελέτες Νοσοκομείο Συνεργασία Πανεπιστήμιο της Ρώμης

“La Sapienza” Κλινική Αξιολόγηση παραγώγων μπομπεσίνης

Ινστιτούτο Επιταχυντικών Συστημάτων και Εφαρμογών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Ανάπτυξη πειραματικής ανιχνευτικής διατάξεως για την απεικόνιση πειραματόζωων και μικρών οργάνων του σώματος

Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής Νοσοκομείο “Αλεξάνδρα”

Σπινθηρογραφική απεικόνιση μυών και αθύμων μυών με όγκο με 177Lu-Lanreotide

Νοσοκομείο "Αμαλία Φλέμιγκ"

Εξωτερική αξιολόγηση ποιότητας μεθόδων ανοσοανάλυσης - Παρασκευή προτύπων δειγμάτων

Institute of Pathology, University of Berne, Switzerland

Συνεργασία σε αξιολόγηση πεπτιδίων (Prof. J-C Reubi)

Nuclear Medicine Department, Erasmus Medical Centre, Rotterdam, The Netherlands.

Κλινική Αξιολόγηση του νέου ερευνητικού προϊόντος [99mTc]Demogastrin 2* σε ασθενείς με μυελλοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς (Prof. E. Krenning). Συνεργασία σε ανάπτυξη πεπτιδίων (Dr. M. de Jong)

Nuclear Medicine Department, St Bartholomew’s Hospital, London, UK

Κλινική Αξιολόγηση [99mTc]Demobesin 4 σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη (Prof. S. Mather)

*Τo παραπάνω προϊόν αναπτύσσεται και αξιολογείται σε συνεργασία με την ιδιωτική εταιρεία Biomedica Life Sciences Α.Ε.


2.2 συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και ελληνικά επιστημονικά δίκτυα Το Ινστιτούτο συμμετέχει στα παρακάτω επιστημονικά Δίκτυα:

Ελληνικά Δίκτυα Δίκτυο “Κέντρο Κρυσταλλογραφίας Μακρομορίων” Ευρωπαϊκά - Διεθνή Δίκτυα

Δίκτυο Αριστείας Nano2Life COST B12 Action: Radiotracers for in vivo Assessment of Biological Function BCLC: Breast Cancer Association Consortium COST Action BM0606: Collaborative association studies in breast cancer Consortium of Investigators of Modifiers of BRCA1 and BRCA2 (CIMBA) International Collaborative Group on Hereditary Breast Ovarian Cancer (ICG-FBOC) The 5382insC BRCA1 mutation study group COST D18 Action: Lanthanide Chemistry for Diagnosis and Therapy 2.3 συμμετοχή του ινστιτούτου σε διεθνή και ελληνικά επιστημονικά γεγονότα

(conferences, θερινά σχολεία κλπ) α) conferences EANM'08- Annual Congress of the European Association of Nuclear Medicine, October 12 - October 15, 2008, Munich, Germany

3rd International Conference "From Scientific Computing to Computational Engineering" (3rd IC-SCCE), Athens, Greece, July 8th - 12th, 2008.

Plenary Lecture in: 19th IRIST Meeting, 25 – 28 June, 2008; Krakow, Poland. Invited Lecture

4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7-9 November 2008, Thessaloniki, Greece

IEEE International Workshop on Imaging Systems and Techniques, IST 2008, Chania, Greece, 7-9 September

19th IRIST Meeting, 25 – 28 June, 2008; Krakow, Poland; Q. J. Nucl. Med. Mol. Imaging 52 (Suppl. 1): 13; 2008

The 13th Congress of the European Hematology Association, Copenhagen, Denmark. June 12-15, 2008

30th European Peptide Symposium, 31 August – 5 September, 2008; Helsinki, Finland; J. Pept. Sci. 14 (Suppl.): P41518-039, 152; 2008.

13th Hellenic Symposium of Medicinal Chemistry, 14 – 15 Μαρτίου 2008; Abstract Book 40 – 41; 2008

6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, P-49, 69, 2008

19ο Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο, 19-22 Νοεμβρίου 2008, Αθήνα.

7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας 27 – 30 Νοεμβρίου, 2008, Αθήνα, Ελλάδα, Βιβλίο Περιλήψεων Π29, 70; 2008.


β) επιστημονικές συναντήσεις

COST BM0607 Action “Targeted Therapy”, WG-Meeting, 24 – 25 June, 2008; Krakow, Poland; Book of Abstracts 18; 2008

55th SNM Annual Meeting, 14 – 18 June, 2008; New Orleans, LA/USA; Session: Solid Tumors – NET and Head & Neck Cancers, No. 459; 2008

4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine in cooperation with ten medical societies, Thessaloniki, Macedonia, Greece, 7-9 November, 2008.

The 36th annual meeting of the European Radiation Research Society, Tours, France, 1-5 September 2008

European Society of Human Reproduction & Embryology, ESHRE 2008, 24th Annual Meeting, 6-9 July, 2008, Barcelona

50th Annual Meeting of American Society of Hematology (ASH), December 6-9, 2008, San Francisco CA, USA


3. παροχή υπηρεσιών Το Ινστιτούτο έχει αναπτύξει πλαίσιο αξιοποίησης προϊόντων της τεχνογνωσίας του στον τομέα της Ραδιοφαρμακευτικής και των Ανοσοδιαγνωστικών αντιδραστηρίων. Το 2008 συνεχίστηκε το Πρόγραμμα Αναβάθμισης των Χώρων και Διαδικασιών Παραγωγής και Ελέγχου Ποιότητας Ραδιοφαρμάκων, σύμφωνα με τις νέες προδιαγραφές του ΕΟΦ και της ΕΕΑΕ για Ραδιοφαρμακευτικά Ενέσιμα Προϊόντα, με στόχο τη λειτουργία κατά GMPs. Τα Εργαστήρια Ελέγχου Ποιότητος του Ι/Ρ-ΡΠ και το Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων έχουν εξουσιοδοτηθεί από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) για τον Προληπτικό και Κατασταλτικό Έλεγχο Ποιότητος όλων των ραδιοφαρμάκων και ραδιοανοσοαντιδραστηρίων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, είτε αυτά εισάγονται από το εξωτερικό, είτε παράγονται στη Χώρα. Επίσης αξιοποιώντας την τεχνογνωσία τους αλλά και τις εγκαταστάσεις τους, τα Εργαστήρια Ελέγχου Ποιότητος του Ινστιτούτου και το Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων, και πάλι με ανάθεση από τον ΕΟΦ, παρέχουν υπηρεσίες προς τρίτους και κυρίως προς Φαρμακοβιομηχανίες, για την εκτέλεση εξειδικευμένων αναλύσεων πολλές από τις οποίες απαιτούν τη χρήση ραδιενεργών αντιδραστηρίων, εξειδικευμένων εγκαταστάσεων και προσωπικού. Tο Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών (EΦΑΜΑΔ) λειτουργεί από το 2002 στο Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Διαθέτει σύγχρονες εγκαταστάσεις που πληρούν όλους τους όρους ασφαλείας, έμπειρο επιστημονικό προσωπικό κι εξειδικευμένο αναλυτικό εξοπλισμό που του παρέχουν τη δυνατότητα απομόνωσης και λεπτομερούς προσδιορισμού διοξινών και παρεμφερών ενώσεων σε διάφορα είδη δειγμάτων (πχ τρόφιμα, βιολογικά και περιβαλλοντικά δείγματα) και γενικότερα προσδιορισμού ουσιών σε ίχνη. Η επιστημoνική κατάρτιση και εμπειρία του προσωπικού, καθώς και η απόκτηση εξειδικευμένης τεχνογνωσίας μέσω διεθνών συνεργασιών και διεργαστηριακών προγραμμάτων αποτελούν εγγύηση για τη ορθή λειτουργία του εργαστηρίου και την αξιοπιστία των αναλύσεων που πραγματοποιεί. Γενικό πεδίο ενδιαφέροντος του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή αναλύσεων και ο χαρακτηρισμός μορίων μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους με τεχνικές φασματομετρίας μάζας σε θέματα που αφορούν την υγεία, την ιατρική και το περιβάλλον. Στα πλαίσια της συνεχούς προσπάθειας των Εργαστηρίων Ελέγχου Ποιότητος και Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων του Ι/Ρ-ΡΠ για τον εκσυγχρονισμό τους και για την αναβάθμιση των υπηρεσιών τις οποίες προσφέρουν, βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία Διαπίστευσης, σύμφωνα με το πρότυπο ISO17025, στα πλαίσια υλοποίησης του “ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ” (ΕΠΑΝ) / Μέτρο 1.2. “ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ” / Δράση 1.2.2. “Πιστοποίηση” / Πράξη 1.2.2. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το “ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ” (ΕΤΠΑ) σε ποσοστό 65% και σε ποσοστό 35% από εθνικούς πόρους. Για το Εργαστήριο Φασματοσκοπίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία διαπίστευσης κατά ISO/EN 17025 από το ΕΣΥΔ (Αρ. Πιστ. 321) στα παρακάτω πεδία: 1) Διοξίνες και PCBs σε τρόφιμα, ζωοτροφές, βιολογικά υγρά, και αέρα 2) παραδιχλωροβενζόλιο και ναφθαλένιο σε μέλι και κερί. Το Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής παρέχει υπηρεσίες ανάλυσης γενετικού υλικού σε οικογένειες με ιστορικό διαφορετικών τύπων καρκίνων. Το Κέντρο Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων (ΚΔΡΙ) έχει την ευθύνη για την ασφαλή και έγκαιρη διακίνηση προς τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα και τα Ιδιωτικά Εργαστήρια των ραδιοσκευασμάτων και ραδιενεργών υλικών γενικότερα, καθώς και για τον έλεγχο όλων των σχετικών παραστατικών και της ακεραιότητας των συσκευασιών. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται εναρμονίζονται με τους Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς.


Το 2007, το Ινστιτούτο ίδρυσε από κοινού με την εταιρεία Biomedica Life Sciences S.A., την εταιρεία BioRP, Ελληνικά Ραδιοφάρμακα Α.Ε., προκειμένου να διερευνηθούν οι δυνατότητες εμπορικής αξιοποίησης τόσο των αδειών κυκλοφορίας ραδιοφαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων που κατέχει το Ινστιτούτο, όσο και της ανάλογης τεχνογνωσίας. Κατά το 2008, ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες που αφορούσαν κανονιστικά θέματα και υλοποιήθηκαν πιλοτικές παρτίδες δύο νέων ραδιοφαρμάκων του τεχνητίου-99m για σπινθηρογραφική απεικόνιση, και συγκεκριμένα του DMS(V)/Demomed για τη διάγνωση του μυελοειδούς καρκινώματος του θυρεοειδούς και του MIBI/Demomed για τη διάγνωση της ισχαιμίας του μυοκαρδίου. Οι πιλοτικές παραγωγές πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με την εταιρεία ROTOP Pharmaka A.G., Rossendorf, Germany. Η εταιρεία BioRP σχεδιάζει μαζί με το Ινστιτούτο την ανάπτυξη και άλλων καινοτόμων ραδιοφαρμακευτικών προϊόντων για διάγνωση ή/και θεραπεία ασθενειών, όπως είναι τα εξειδικευμένα ραδιοεπισημασμένα πεπτίδια με Ύτριο-90 και Λουτέσιο-177 για θεραπεία. Το ερευνητικό προσωπικό που εργάζεται για τον σκοπό αυτό είναι οι: Π. Κυπριανίδου, Ι. Πιρμεττής, Μ. Παπαδόπουλος, Γ. Νούνεσης, Α. Δ. Βαρβαρήγου, Π. Μπουζιώτη και Γ. Παντελιάς.


4. επιμόρφωση – εκπαίδευση – εξειδίκευση υπεύθυνη: Ε. Λιβανίου

αναπληρωτής υπεύθυνος: Ε. Στρατίκος επιτροπή εκπαίδευσης Α. Βαρβαρήγου, Ε. Λιβανίου, Ε. Στρατίκος διδακτορικές διατριβές

Τίτλος: Ανάπτυξη και αξιολόγηση ραδιοεπισημασμένων συνθετικών αναλόγων της σωματοστατίνης για την in vivo εντόπιση νεοπλασμάτων

Διδάκτορας: Α. Νικολοπούλου Υπεύθυνη Ερευνήτρια: Δρ. Θ. Μάινα

Πανεπιστήμιο: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φαρμακευτικής

Τίτλος: Δομική και λειτουργική μελέτη του καρβοξυ-τελικού

τμήματος της πρωτεΐνης BRCA1. Επίδραση παθογόνων μεταλλάξεων στην πρόσδεση των πρωτεϊνών

Διδάκτορας: Γ. Νικολόπουλος Υπεύθυνος Ερευνητής: Δρ. Δ. Γιαννουκάκος

Πανεπιστήμιο: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σχολή Θετικών Επιστημών, Τμήμα Χημείας

Τίτλος: Ανάπτυξη συνθετικών πεπτιδίων και αντισωμάτων για τη

μελέτη του νευροπροστατευτικού 24-πεπτιδίου ουμανίνη (humanin)

Διδάκτορας: Α. Ευαγγέλου Υπεύθυνη Ερευνήτρια: Ε. Λιβανίου

Πανεπιστήμιο: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σχολή Θετικών Επιστημών, Τμήμα Χημείας

Τίτλος: Μελέτη των γενετικών επιδράσεων επιλεγμένων

παραγόντων του επαγγελματικού περιβάλλοντος σε καλλιέργειες ανθρώπινων λεμφοκυττάρων in vitro

Διδάκτορας: Χατζή Βασιλική Υπεύθυνοι Ερευνητές: Γ. Τερζούδη και Γ. Παντελιάς

Πανεπιστήμιο: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική Σχολή διπλώματα εξειδίκευσης

Τίτλος: Ανάπτυξη ανοσοχημικών μεθόδων για τον προσδιορισμό μεταλλοπρωτεασών σε βιολογικά υγρά

Μεταπτυχιακός φοιτητής:

Μπίχτας Νικόλαος

Υπεύθυνος Ερευνητής: Σ. Κακαμπάκος Πανεπιστήμιο: Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης του

Βιολογικού Τμήματος και Ιατρικής του Παν. Αθηνών


Τίτλος: Μελέτη της επίδρασης της αλληλουχίας του πεπτιδίου-υποστρώματος στον καταβολισμό του από την αμινοπεπτιδάση ERAP1

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια:

Ευνουχίδου Ειρήνη

Υπεύθυνος Ερευνητής: Σ. Στρατίκος Πανεπιστήμιο: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Τίτλος: Επικινδυνότητα ιοντιζουσών ακτινοβολιών και εκτίμηση

ενδογενούς ακτινοευαισθησίας με βάση την επαγωγή χρωματιδικών θραυσμάτων στην G2 φάση λεμφοκυττάρων περιφερικού αίματος

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια:

Καραχρήστου Ιωάννα

Υπεύθυνος Ερευνητής: Γ. Παντελιάς Πανεπιστήμιο: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διπλωματική Εργασία: Πέτσα Δήμητρα, Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών & Φυσικών Επιστημών, Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.

μεταπτυχιακά μαθήματα Ι/Ρ-ΡΠ Εφαρμοσμένη Ανοσοχημεία – Ανοσοαναλύσεις και λοιπές Ανοσοχημικές τεχνικές συντονιστές: Σ. Κακαμπάκος, Ε. Λιβανίου εισηγητές: Σ. Κακαμπάκος, Ε. Λιβανίου, Δ. Μαστέλλος, Χ. Μαστιχιάδης, Μ. Παραβατού, Π. Πέτρου Ραδιοφάρμακα συντονιστές: Α. Βαρβαρήγου, Μ. Παπαδόπουλος εισηγητές: Σ. Αρχιμανδρίτης, Α. Βαρβαρήγου, Θ. Μάινα, Π. Μπουζιώτη, B. Nock, Μ. Παπαδόπουλος, Μ. Παραβατού, Ι. Πιρμεττής, Χ. Τσουκαλάς Μοριακή Βάση Ασθενειών συντονιστές: Ε. Στρατίκος, Δ. Γιαννουκάκος εισηγητές: Δ. Γιαννουκάκος, Ε. Κωνσταντοπούλου, Μ. Παραβατού, Γ. Τερζούδη, Ε. Στρατίκος, Δ. Μαστέλλος, Σαρειδάκης, Μ. Πελεκάνου, Λ. Λεοντιάδης, Γ. Νούνεσης, Δ. Μαστέλλος συμμετοχή σε προπτυχιακά & μεταπτυχιακά προγράμματα ΑΕΙ Δ. Γιαννουκάκος: Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Κλινική Βιοχημεία – Μοριακή Διαγνωστική», Διατμηματικό των Τμημάτων Βιολογίας, Χημείας, Νοσηλευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008). Λ. Λεοντιάδης: Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών (ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ) «Οργανική Σύνθεση και Εφαρμογές στη Χημική Βιομηχανία», Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008). Θ. Μάινα, Ι. Πιρμεττής: Διδασκαλία μεταπτυχιακού μαθήματος με τίτλο «Προχωρημένη Ραδιοφαρμακολογία», Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008).


Δ. Μαστέλλος: Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Κυτταρική και Γενετική Αιτιολογία, Διαγνωστική και Θεραπευτική των Ασθενειών του Ανθρώπου», Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης (2007-2008). Γ. Νούνεσης: Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Κλινική Βιοχημεία – Μοριακή Διαγνωστική», Διατμηματικό (Τμήματα Βιολογίας, Χημείας, Νοσηλευτικής), Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008). Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Πρωτεϊνική Βιοτεχνολογία», Διατμηματικό (Τμήματα Βιολογίας, Χημείας), Πανεπιστήμιο Κρήτης (2007-2008). Γ. Παντελιάς: Συμμετοχή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Κλινική Βιοχημεία – Μοριακή Διαγνωστική», Διατμηματικό (Τμήματα Βιολογίας, Χημείας, Νοσηλευτικής), Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008). Γ. Παντελιάς, Γ. Τερζούδη: Διδασκαλία μαθημάτων Ραδιοβιολογίας στο Διαπανεπιστημιακό - Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών σπουδών στην «Ιατρική Φυσική – Ακτινοφυσική». Συμμετέχουν τα Τμήματα Ιατρικής των Πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Αλεξανδρούπολης και Ηρακλείου (2007-2008). Διδασκαλία μαθημάτων Βιολογικών Επιπτώσεων των Ιοντιζουσών Ακτινοβολιών στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ακτινοπροστασία, του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, IAEA Post Graduate Educational Course in Radiation Protection and the Safe Use of Radiation Sources (2007-2008). Μ. Παπαδόπουλος: Διδασκαλία υποχρεωτικού προπτυχιακού μαθήματος (Δ’ εξάμηνο) με τίτλο «Ραδιοφαρμακευτική Χημεία», Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008). Μ. Παπαδόπουλος, Ι. Πιρμεττής: Διδασκαλία μεταπτυχιακού μαθήματος με τίτλο «Προχωρημένη Φαρμακευτική Ραδιοχημεία Ι & ΙΙ», Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008). Ι. Πιρμεττής: Διδασκαλία προπτυχιακού μαθήματος επιλογής (Ε’ εξάμηνο) με τίτλο «Ειδικά Μαθήματα Ραδιοφαρμακευτικής Χημείας», Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (2007-2008).

θερινό σχολείο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» Στα πλαίσια του Θερινού Σχολείου που διοργανώθηκε στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» μεταξύ 7-18 Ιουλίου έγιναν οι ακόλουθες διαλέξεις από ερευνητές / ερευνήτριες του Ι/ΡΡΠ: γενικός κύκλος Δρ. Γ. Τερζούδη – Δρ. Γ. Παντελιάς Βιοδοσιμετρία και εξατομίκευση επικινδυνότητας υπερέκθεσης σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες με κυτταρογενετικές μεθόδους.


ειδικός κύκλος ΙΙΙ (επιστήμες ζωής και βιοτεχνολογία) Π. Κλημέντζου, Ε. Λιβανίου Εφαρμογές των αντισωμάτων στην in vitro διάγνωση ασθενειών.

Ε. Κωνσταντοπούλου Κληρονομικός καρκίνος μαστού - ωοθηκών

Λ. Λεοντιάδης Συγκεντρώσεις διοξινών και παρόμοιων τοξικών ουσιών σε τρόφιμα, ζωοτροφές, περιβαλλοντικά και βιολογικά δείγματα μέσω της ρύπανσης του περιβάλλοντος.

Δ. Μαστέλλος Κατανόηση ασθενειών σε μοριακό επίπεδο.

Π. Μπουζιώτη Βασικές αρχές για τη χρήση πειραματοζώων στη Φαρμακευτική και τη Ραδιοφαρμακευτική.

Α. Νικολοπούλου Θ. Μάινα, B. Nock Ραδιοεπισημασμένα πεπτίδια στην ογκολογία.

Μ. Παπαδόπουλος, Ι. Πιρμεττής Ραδιοφάρμακα του τεχνητίου και του ρηνίου.

Μ. Παραβατού Μοριακή «στόχευση» για την ανάπτυξη (ραδιο)φαρμάκων-ακτινοευαισθητοποιητών.

Π. Πέτρου, Σ. Κακαμπάκος, Ι. Χριστοφίδης Από την ανοσοανάλυση στους ανοσοαισθητήρες και στα ολοκληρωμένα βιοαναλυτικά μικροσυστήματα.

Ε. Στρατίκος Πρωτεΐνες ως οι μικρότερες μοριακές μηχανές


5. στοιχεία για την τελευταία τριετία 5.1 νέες δραστηριότητες του ινστιτούτου που ξεκίνησαν την τελευταία τριετία. ΑΝΟΣΟΑΝΑΛΥΣΗ Ανοσοαισθητήρες σε ψηφίδες πυριτίου με νανοτροποποίηση της επιφανείας της Ανοσοαναλύσεις για καρκινικούς δείκτες Ψηφίδες μικροκηλίδων πρωτεϊνών και DNA Νανοδομές για σχηματοποίηση μεμονωμένων βιομορίων ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ Μοριακή Ανοσολογία και Βιοφυσική. Ανάλυση Βιολογικών συστημάτων σε μοριακό επίπεδο για

θεραπευτικές και διαγνωστικές εφαρμογές. Μοριακή Ανοσολογία –Βιολογία φυσικής ανοσοαπόκρισης με έμφαση στον χαρακτηρισμό

πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που ενέχονται στην παθοφυσιολογία ανοσοεκφυλιστικών νόσων.

ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ Δημιουργία Εργαστήριου Απεικονιστικών Διατάξεων, για απεικόνιση μικρών ζώων, στα οποία

έχουν χορηγηθεί επισημασμένες ενώσεις σχεδιασμένες ως πιθανά ραδιοφάρμακα ΑΝΟΣΟΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ Συνθετική παρασκευή και βιολογική αξιολόγηση πεπτιδίων που σχετίζονται με

νευροεκφυλιστικές νόσους. ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ-ΒΙΟΔΟΣΙΜΕΤΡΙΑ Μοριακή Κυτταρογενετική / Βιοδοσιμετρία. Διερεύνηση των μηχανισμών που διέπουν τις

βιολογικές επιπτώσεις των ιοντιζουσών ακτινοβολιών στο μοριακό και χρωμοσωματικό επίπεδο / Αξιολόγηση υπερεκθέσεων στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες με μεθόδους βιολογικής δοσιμετρίας.

Ακτινοευαισθησία. Ανάπτυξη κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για την ανίχνευση ατόμων του πληθυσμού με αυξημένη ακτινοευαισθησία και γενετική προδιάθεση στην καρκινογένεση. Ανάπτυξη και αξιολόγηση ενώσεων με δράση ακτινοευαισθητοποιητών.

Ραδιοβιολογία επισημασμένων ενώσεων. Μελέτες επισημασμένων πεπτιδίων, αντισωμάτων και άλλων ενώσεων με φαρμακολογικό ενδιαφέρον.

5.2 εξέλιξη προσωπικού τα τελευταία τρία χρόνια

προσωπικό

2006 2007 2008 Μόνιμο 16 20 21 Post Docs/Συνεργάτες 15* 11* 8* Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό 4 3* 3* Mεταπτυχιακοί 32* 34* 46* Τεχνικοί 4 6* 6* Διοικητικοί 2 3 3 Ειδικοί Συνεργάτες 1* - - ΣΥΝΟΛΟ 74 78 87

προσωπικό ΚΔΡΙ Διοικητικοί 7 Οδηγοί - Συνοδηγοί 9

* Συμπεριλαμβάνεται και προσωπικό: α)με σύμβαση έργου, β) με εξωτερική χρηματοδότηση γ) άμισθο


5.3 συντελεστής επίπτωσης - impact factor impact factor – 2006

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΙMPACT FACTOR

Περιοδικά (με κριτές)

Πρακτικά συνεδρίων(με κριτές)

Συνέδρια (Ανακοι- νώσεις)

ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ 17* 2 70 33,28* ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ 24* 6 33 65,17* ΣΥΝΟΛΟ 40 8 73 96,85

*Μία κοινή ανακοίνωση impact factor – 2007





ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ 15* 8 21 30,68* ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ 24* 4 28 58,97* ΣΥΝΟΛΟ 37 12 49 83,95

*Δύο κοινές ανακοινώσεις impact factor – 2008





ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ 15 0 40 42,55 ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ 18 4 56 40,38 ΣΥΝΟΛΟ 33 4 96 82,93


5.4 συνοπτικά επιστημονικά και οικονομικά στοιχεία

Α. 2006 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ (€) Περιοδικά

(με κριτές) Πρακτικά συνεδρίων(με κριτές)

Συνέδρια (Ανακοινώσεις)

Ανταγωνιστικά-Διαρθρωτικά Προγράμματα

ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚEYTIKH 17* 2 40 117.642 ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ 24* 6 33 642.940 ΣΥΝΟΛΟ 40 8 73 760.582 *Μία κοινή δημοσίευση ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΣΡΟΩΝ ΑΠΟ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: 211.000

Β. 2007 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ (€) Περιοδικά




ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚEYTIKH 15* 8 21 250.000 ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ 24* 4 28 700.000 ΣΥΝΟΛΟ 37 12 49 950.000 *Δύο κοινές δημοσιεύσεις ΣΥΝΟΛΟ ΕΙΣΡΟΩΝ ΑΠΟ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: 426.000

Γ. 2008 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ (€) Περιοδικά




ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚEYTIKH 15 0 40 256.000 ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ 18 4 56 569.000 ΣΥΝΟΛΟ 33 4 96 825.000 ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΠΟ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: 600.000


5.5 εργαστήρια παροχής υπηρεσιών

ΕΙΣΡΟΕΣ

ΠΛΗΡΩΜΕΣ ΠΡΟΣ

ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ (UFS)

ΚΑΘΑΡΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ ΚΔΡΙ

870.000 653.000 217.000ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

383.000

ΣΥΝΟΛΟ 600.000

ΕΙΣΡΟΕΣ ΤΡΙΕΤΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ

2006 2007 2008

211.000 426.000 600.000 1.237.000

έσοδα Ι/Ρ-ΡΠ σε €

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

800000

900000

1000000

2006 2007 2008

Ανταγωνιστικά -Διαρθρωτικά

ΠαροχήΥπηρεσιών


6. δυνατότητα αξιοποίησης του υφιστάμενου σύγχρονου εξοπλισμού μεγάλες εργαστηριακές μονάδες Ι/Ρ-ΡΠ

Εργαστηριακή εγκατάσταση απομόνωσης και χαρακτηρισμού ραδιενεργών ενώσεων. Περιλαμβάνει Αναλυτή για στοιχειακή ανάλυση C, H, N, S, φασματοφωτόμετρο FT-IR, UV-vis με δυνατότητα μελέτης της κινητικής της αντίδρασης, σταθμό HPLC o οποίος περιλαμβάνει συνδυασμό δύο αναλυτικών συσκευών και μιας ημιπαρασκευαστικής, συνδεδεμένων με φωτομετρικό και ραδιενεργό ανιχνευτή για ταυτόχρονη ανίχνευση. Ο ανωτέρω εξοπλισμός χρησιμοποιείται πλήρως στην έρευνα για την ταυτοποίηση ραδιενεργών και μη ενώσεων και υπάρχει η δυνατότητα να αποτελέσει μονάδα χαρακτηρισμού ενώσεων και από άλλους ενδιαφερόμενους φορείς.

Εργαστηριακή εγκατάσταση σύνθεσης, καθαρισμού και ανάλυσης πεπτιδίων. Περιλαμβάνει ημι-παρασκευαστική και αναλυτική συσκευή HPLC, συνδεδεμένη με ανιχνευτή διάταξης φωτοδιόδων, όπως και σύστημα αμινοξικής ανάλυσης.

Εργαστηριακή εγκατάσταση με ειδικές θωρακισμένες μονάδες προστασίας εξοπλισμένες με συστήματα εξαερισμού για την επισήμανση και κατεργασία ενώσεων με ραδιονουκλίδια ακτινοβολίας γ και β (χωριστοί εργαστηριακοί χώροι με ειδικές προδιαγραφές). Οι χώροι, μοναδικοί στη χώρα, αξιοποιούνται πλήρως στην έρευνα νέων Ραδιοφαρμάκων.

Συγκρότημα παρασκευής ραδιενεργών ετοίμων διαλυμάτων με ραδιονουκλίδια υψηλής ακτινοβολίας γ για Ιατρική ή άλλη χρήση. Αξιοποιείται ικανοποιητικά στα πλαίσια των διαφόρων δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου. Το συγκρότημα είναι εξοπλισμένο με μοναδικές στη χώρα θωρακισμένες μονάδες (hot cells).

Συγκρότημα στείρου χώρου που ανακαινίζεται σύμφωνα με τις νέες προδιαγραφές ΕΟΦ (class 100) και σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε. Είναι εξοπλισμένο με λυοφιλοποιητική συσκευή υψηλής τεχνολογίας κατάλληλη για την παρασκευή λυοφίλων προσκευασμάτων ραδιοφαρμάκων και άλλων βιολογικών υλικών. Αναμένεται ότι το συγκρότημα θα μπορεί ανταποκριθεί σε αυξημένη κλίμακα παρασκευής προσκευασμάτων ραδιοφαρμάκων τα οποία θα διατίθενται στα Νοσηλευτικά Ιδρύματα της χώρας. Θα υπάρχει επίσης η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί και από άλλους φορείς οι οποίοι επιθυμούν την παρασκευή λυοφίλων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Παρόμοιες εγκαταστάσεις στείρων χώρων class 100 είναι ελάχιστες στον Ελληνικό χώρο.

Εργαστηριακή εγκατάσταση ελέγχου ποιότητας ραδιοφαρμάκων (Ραδιοχημικός και Ραδιοβιολογικός έλεγχος). Περιλαμβάνει θωρακισμένες μονάδες με συστήματα τηλεχειρισμού, αναλυτικά όργανα υψηλής τεχνολογίας και πιστότητας (συστήματα HPLC, multi channel analyzer, single channel analyser, ηλεκτρονική αυτοραδιογραφία κ.α.) για τον έλεγχο της ραδιοϊσοτοπικής και ραδιοχημικής καθαρότητας ραδιενεργών ενώσεων, καθαρούς χώρους class 1000 για τον εμβολιασμό δειγμάτων για την πιστοποίηση της βιολογικής καταλληλότητάς τους. Οι εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνται πλήρως για τις τρέχουσες υποχρεώσεις του Ινστιτούτου. Παρέχονται επίσης υπηρεσίες στον ΕΟΦ με την διεξαγωγή ελέγχου ποιότητας των εισαγόμενων ραδιοφαρμάκων που κυκλοφορούν στην χώρα, καθώς και σε Ελληνικές Φαρμακευτικές Βιομηχανίες, για το προσδιορισμό, με ραδιοαναλυτικές τεχνικές, ενεργών συστατικών συμβατικών φαρμάκων.

Εργαστηριακή εγκατάσταση και χώροι με ειδικές προδιαγραφές και ειδικές θωρακισμένες μονάδες προστασίας από την ακτινοβολία εξοπλισμένες με συστήματα εξαερισμού για την επισήμανση και κατεργασία ενώσεων με 125Ι. Η εγκατάσταση είναι μοναδική στη χώρα και αξιοποιείται πλήρως τόσο για τις εφαρμογές και τα ερευνητικά έργα του Ινστιτούτου και του Κέντρου όσο και από Νοσοκομεία και συνεργαζόμενες Πανεπιστημιακές σχολές (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Φαρμακευτική σχολή, Ιατρική σχολή κ.λ.π.).



Πλήρης εργαστηριακή μονάδα ελέγχου ποιότητας ανοσοαντιδραστηρίων με αντίστοιχο εξοπλισμό (μετρητές γ-ακτινοβολίας, φωτόμετρο μέτρησης οπτικής απορρόφησης σε φρεάτια μικροτιτλοδότησης, συσκευή μέτρησης φθορισμού σε φρεάτια μικροτιτλοδότησης) για την πιστοποίηση της ποιότητας τυποποιημένων συσκευασιών ανοσοανάλυσης.

Εργαστηριακή μονάδα γαι την αξιολόγηση της ειδικότητας ανοσοαναλύσεων μέσω υγρής χρωματογραφίας υψηλής απόδοσης και φασματομετρίας μάζας (LC-MS/MS). Η μονάδα βρίσκεται στο στάδιο διαπίστευσης κατά ISO 17025.

Εργαστηριακή εγκατάσταση αμινοξικής ανάλυσης πεπτιδίων για έλεγχο καθαρότητας πεπτιδίων που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή φαρμακευτικών σκευασμάτων που περιλαμβάνει σταθμό υδρόλυσης πεπτιδίων, HPLC και ανιχνευτές UV-VS καθώς και φθορισμού. Η εγκατάσταση βρίσκεται στο στάδιο διαπίστευσης κατά ISO 17025.

Εργαστηριακή μονάδα για την παρασκευή μικροσυστοιχιών ολιγονουκλεοτιδίων και πρωτεινών σε επίπεδες επιφάνειες, καθώς και για την ανίχνευση φθορισμού σε μικροκηλίδες που περιλαμβάνει σύστημα εναπόθεσης μικροκηλίδων (microspotter) και σαρωτή επιφανειών (microarray scanner), μικροσκόπιο φθορισμού και μικροσκόπιο προσπίπτονος φωτός.

Μικροθερμιδομετρία Βιομοριακών Υλικών: Ο βασικός εξοπλισμός αποτελείται από ένα Αδιαβατικό Μικροθερμιδόμετρο Διαφορικής Σάρωσης (Ultrasensitive Adiabatic VP-DSC της Εταιρείας Μicrocal Inc.), πολύ μεγάλης ακρίβειας και επομένως ιδανικό για μελέτες εξαιρετικά αραιών διαλυμάτων. Αποτελείται ακόμη από ένα Μικροθερμιδόμετρο Ισόθερμης Τιτλοδότησης (MCS-ITC, Microcal Inc.) υψηλής ακρίβειας και διακριτικής ικανότητας (0.2 μcal) για μελέτες μοριακής πρόσδεσης.

Κρυσταλλογραφία Μακρομορίων: Το Κέντρο Κρυσταλλογραφίας Μακρομορίων έχει εγκατασταθεί στα πλαίσια της συνεργασίας με τα Ινστιτούτα Φυσικοχημείας και Βιολογίας. Ο εξοπλισμός περιλαμβάνει Σύστημα περίθλασης ακτινών Χ, (Γεννήτρια περιστρεφόμενης ανόδου 18 KW (Rigaku) με ανιχνευτή Image Plate 30 cm x 30 cm (MRC) και Φασματοπολωσίμετρο κυκλικού διχροϊσμού (Jasco). Το σύστημα περίθλασης ακτινών Χ είναι ιδανικό για κρυσταλλογραφικές μελέτες πρωτεϊνών. Θα χρησιμοποιηθεί ευρύτατα και για μελέτες της μοριακής τάξης σε υπερμοριακά λιπιδικά και υγροκρυσταλλικά συστήματα και πολυμερή.

Φασματόμετρο NMR 500 MHz Bruker, ψηφιακής τεχνολογίας, εξοπλισμένο με σύστημα field gradient και δυνατότητα ανίχνευσης πυρήνων 1H, 13C, 19F, 15N και βαρέων πυρήνων από 31P-109Ag. Λόγω των υψηλών δυνατοτήτων του είναι ικανό να επιλύσει δομικά προβλήματα σύνθετων βιολογικών μακρομορίων και συμπλόκων μετάλλων. Αυτόματος αναλυτής βάσεων του DNA (PE ABI310) με δυνατότητα ανάλυσης μέχρι 10.000 βάσεις το 24ωρο.

Εργαστηριακή εγκατάσταση εργαστηρίου φασματομετρίας μάζας. Σε σύγχρονες εγκαταστάσεις που πληρούν όλους τους όρους ασφαλείας έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί εξειδικευμένος αναλυτικός εξοπλισμός όπως φασματόμετρο αέριας χρωματογραφίας - μάζας υψηλής διακριτικής ικανότητας (High Resolution GC-MS), φασματόμετρο αέριας χρωματογραφίας - μάζας παγίδευσης ιόντων (Ion-trap GC-MS), φασματόμετρο υγρής χρωματογραφίας - μάζας τριπλού τετραπόλου (LC-MS/MS), φασματόμετρο υγρής χρωματογραφίας - μάζας ηλεκτροψεκασμού (Electron Spray Ionization LC-MS), συσκευή υγρής χρωματογραφίας υψηλής απόδοσης (HPLC), συσκευές εκχύλισης Soxhlet, συσκευές εξάτμισης – συμπύκνωσης, συσκευές λυοφιλοποίησης, συσκευές ομογενοποίησης. Ο ανωτέρω εξοπλισμός χρησιμοποιείται πλήρως για την ανάπτυξη και εφαρμογή αναλύσεων και τον χαρακτηρισμό μορίων μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους (διοξινών, πεπτιδίων, πρωτεϊνών και άλλων) με τεχνικές φασματομετρίας μάζας σε θέματα που αφορούν την υγεία, την ιατρική και το περιβάλλον.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Αναλυτική περιγραφή δραστηριοτήτων ανά πρόγραμμα / έργο / εργαστήριο



πρόγραμμα - κατεύθυνση: Ραδιοφαρμακευτική Συντονίστρια: Α. Δ. Βαρβαρήγου

Περιλαμβάνει τις ακόλουθες ερευνητικές δραστηριότητες και επιστημονικά έργα: 1. Ραδιοφαρμακευτική Χημεία α. Βιοανόργανες ενώσεις β. Ραδιοεπισημασμένα Μη Πεπτιδικά Βιομόρια 2. Ραδιοχημεία α. Σχεδιασμός και Επισήμανση Ενώσεων Μοριακής Στόχευσης με Ραδιονουκλίδια γ και β-

β. Επισήμανση και ραδιοχημική αξιολόγηση επισημασμένων βιομορίων 3. Ραδιοφαρμακολογία α. Ραδιοφαρμακολογία Επισημασμένων Ενώσεων β. Προκλινική Αξιολόγηση Ραδιοπεπτιδίων για Εφαρμογή στην Ογκολογία 4. Ραδιοβιολογία α. Ραδιοβιολογική μελέτη μικρών οργανικών μορίων για απεικόνιση όγκων ή/και ακτινοθεραπεία β. Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί ραδιοβιολογικής δράσης ακτινοβολιών


Ραδιοφαρμακευτική

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

ΕΡΓΑ Περιοδικά (με κριτές)


Ανταγωνιστικά Διαρθρωτικά Προγράμματα

Βιοανόργανες ενώσεις 2 2 3.500

Ραδιοεπισημασμένα Μη Πεπτιδικά Βιομόρια

3 1 5.500

Σχεδιασμός και Επισήμανση

Ενώσεων Μοριακής Στόχευσης με

Ραδιονουκλίδια γ και β-

2* 19 46.500

Επισήμανση και ραδιοχημική αξιολόγηση

επισημασμένων βιομορίων

3 9 3.500

Ραδιοφαρμακολογία Επισημασμένων

Ενώσεων 1 12 96.000

Προκλινική Αξιολόγηση

Ραδιοπεπτιδίων για Εφαρμογή στην Ογκολογία

3* 20 3.500

Ραδιοβιολογική μελέτη μικρών

οργανικών μορίων για απεικόνιση όγκων ή/και ακτινοθεραπεία

1 5 29.500

Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί

ραδιοβιολογικής δράσης

ακτινοβολιών

6 7 68.000

ΣΥΝΟΛΟ

15 40* 256.000

*κοινές δημοσιεύσεις-ανακοινώσεις


1. ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

Έργο 1α: Βιοανόργανες Ενώσεις υπεύθυνος: Μ. Παπαδόπουλος

ερευνητές: Μ. Παπαδόπουλος

Συνεργαζόμενοι Ερευνητές Χ. Τσουκαλάς

σπουδαστές για διδακτορικό: Ουρ. Καραγιώργου

σπουδαστές για μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης: Ι. Μυλωνάς

Χ. Τριάντης

Το μετασταθερό 99mΤc είναι το σημαντικότερο ραδιονουκλίδιο στην Πυρηνική Ιατρική. Το 80% των διαγνωστικών ραδιοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα κλινικά είναι ενώσεις του 99mTc, οι οποίες βρίσκουν εφαρμογή στην απεικόνιση της μορφολογίας και παθοφυσιολογίας των οργάνων και συστημάτων του ανθρώπινου σώματος. Η εκτεταμένη χρήση του 99mTc οφείλεται στις σχεδόν άριστες φυσικές του ιδιότητες. Ο σχετικά βραχύς χρόνος υποδιπλασιασμού του (T1/2: 6 ώρες) αλλά και η απουσία ακτινοβολίας β έχουν ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση της δόσης ακτινοβολίας στον ασθενή. Η μονοενεργητική ακτινοβολία γ του (140 keV) θεωρείται από τις πλέον κατάλληλες για ανίχνευση με τη σημερινή τεχνολογία της Πυρηνικής Ιατρικής. Στα πλεονεκτήματα του 99mTc προστίθεται και το συγκριτικά μικρό κόστος παρασκευής του και η δυνατότητα ευρείας διάθεσής του σε μεγάλες αποστάσεις από τον τόπο παραγωγής του, μέσω των γεννητριών 99Mo - 99mTc.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει επίσης συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη χημεία συναρμογής του ρηνίου, λόγω του σημαντικού ρόλου που έχει στη ραδιοθεραπεία. Το 186Re και το 188Re εκπέμπουν ακτινοβολία β με μέγιστη ενέργεια 1,1 MeV και 2,1 ΜeV αντίστοιχα. Ο χρόνος ημιζωής του 186Re είναι 90,64 ώρες με ακτινοβολία γ 137 keV (9,5%) και o χρόνος ημιζωής του 188Re είναι 17 ώρες με ακτινοβολία γ 155 keV (15%). Tα δύο ραδιονουκλίδια έχουν το πλεονέκτημα της εκπομπής ακτινοβολίας β μέτριας έως υψηλής ενέργειας, με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται μεγάλη διείσδυση στον παθολογικό ιστό. Το ρήνιο ανήκει στα στοιχεία μετάπτωσης και βρίσκεται στην ίδια υποομάδα του περιοδικού πίνακα με το τεχνήτιο. Τα δύο στοιχεία σχηματίζουν συνήθως ανάλογα σύμπλοκα με τους ίδιους χημικούς περιφερειακούς υποκαταστάτες.

Το συγκεκριμένο ερευνητικό έργο πραγματεύεται τη σύνθεση, τον χαρακτηρισμό και την αξιολόγηση συμπλόκων του τεχνητίου και του ρηνίου. Αναλυτικότερα περιλαμβάνει: Σύνθεση των κατάλληλων χημικών υποκαταστατών. Σύνθεση και χαρακτηρισμό των συμπλόκων τους σε μακροσκοπικό επίπεδο, Re και Τc-99, με τις

κλασικές αναλυτικές μεθόδους (IR, UV-vis, NMR, στοιχειακή ανάλυση, κρυσταλλογραφία ακτίνων-Χ).

Σύνθεση σε επίπεδο ιχνηθέτη των συμπλόκων του 99mTc και του 186/188Re. Η συγκριτική χρωματογραφική μελέτη τους (κυρίως με HPLC) με τα αντίστοιχα σύμπλοκα σε επίπεδο φορέα επιβεβαιώνει ή όχι τον σχηματισμό συμπλόκων ίδιας δομής σε επίπεδο ιχνηθέτη.

Προσδιορισμό φυσικοχημικών ιδιοτήτων. Μελέτη της βιοκατανομής τους σε φυσιολογικά πειραματόζωα. Διερεύνηση της σταθερότητας στο βιολογικό περιβάλλον, του μηχανισμού πρόσληψης αλλά και

κατακράτησης από τα διάφορα όργανα.


Το ερευνητικό έργο έχει ως απώτερο στόχο την εξεύρεση νέων ραδιοφαρμάκων του τεχνητίου και του ρηνίου με εξειδικευμένη βιολογική δράση. Βασική προϋπόθεση για την έρευνα και την ανάπτυξη νέων ραδιοφαρμάκων είναι η μελέτη της χημικής συμπεριφοράς του ραδιονουκλιδίου με διάφορες κατηγορίες χημικών περιφερειακών υποκαταστατών. Η διερεύνηση της σταθερότητας στο βιολογικό περιβάλλον, του μηχανισμού πρόσληψης αλλά και κατακράτησης από τα διάφορα όργανα συμβάλλουν στον σχεδιασμό και στη σύνθεση νέων επισημασμένων ενώσεων με βελτιωμένες ιδιότητες και με μεγαλύτερη πιθανότητα επιλεκτικής εντόπισης στις περιοχές ενδιαφέροντος. δραστηριότητες του έργου Σύνθεση και χαρακτηρισμός συμπλόκων του γενικού τύπου Μ(CO)3(R), όπου R ένας

τριδραστικός υποκαταστάτης NSO ή NSN και Μ ρήνιο ή τεχνήτιο Σύνθεση και χαρακτηρισμός μικτών συμπλόκων του γενικού τύπου ΜΟ(ΝΝ)(NSO) και

ΜΟ(ΝΝ)(NSΝ), όπου Μ ρήνιο ή τεχνήτιο Σύνθεση και χαρακτηρισμός μικτών συμπλόκων του γενικού τύπου Μ(CO)3(OO)(N) και

Μ(CO)3(OO)(CN), όπου Μ ρήνιο ή τεχνήτιο συνεργασίες Δρ. Μ. Πελεκάνου, Ινστιτούτο Βιολογίας, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» Δρ. Α. Τερζής και Δρ. Κ. Ραπτοπούλου, Ινστιτούτο Επιστήμης Υλικών, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» Δρ. Δ. Παπαγιαννοπούλου, Τμήμα Φαρμακευτικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Επ. Καθ. Δ. Κομιώτης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Αν. Καθ. Ζ. Νταϊφώτη-Παπαδοπούλου, Εργαστήριο Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο

Αθηνών Δρ. Α. Rey, Catedra de Radiochimica, University of Montevideo, Uruguay Prof. R. Alberto, University of Zurich, Switzerland. διδακτικό έργο Μ. Παπαδόπουλος, – Διδασκαλία του μαθήματος «Ραδιοφαρμάκων» στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Ινστιτούτου

Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων – Διάλεξη για ραδιοφάρμακα τεχνητίου-99m στη μεταπτυχιακή ειδίκευση της Ακτινοφυσικής,

Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, Αγία Παρασκευή – Διδασκαλία του προπτυχιακού μαθήματος Δ΄ Εξαμήνου, «Ραδιοφαρμακευτικής Χημείας», του

Τμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. – Διδασκαλία μέρους των μεταπτυχιακών μαθημάτων «Προχωρημένα Μαθήματα

Ραδιοφαρμακευτικής Χημείας Ι και ΙΙ», και «Ραδιοφαρμακολογία», στο Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης «Ραδιοφαρμακευτική Χημεία» του Τμήματος Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.


διπλώματα εξειδίκευσης “Nέος ΝΝΟ τριδραστικός διλειτουργικός υποκαταστάτης για συναρμογή με τον Μ(CO)3

+ πυρήνα (Μ = Re, 99mTc)”, υπό Ι. Μυλωνά, χημικού, Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών διδακτορικές διατριβές σε εξέλιξη “Σύμπλοκα τεχνητίου(Ι) και ρηνίου(Ι) με τριδραστικούς NSO και NSN υποκαταστάτες”, υπό Ουρ. Καραγιώργου, φαρμακοποιού, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. διπλώματα εξειδίκευσης σε εξέλιξη “Μικτά σύμπλοκα του τεχνητίου και του ρηνίου στην οξειδωτική βαθμίδα Ι”, υπό του εσωτερικού υποτρόφου Χ. Τριάντη, φαρμακοποιού, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών


Έργο 1β: Ραδιοεπισημασμένα Μη Πεπτιδικά Βιομόρια υπεύθυνος: Ι. Πιρμεττής

ερευνητές: Ι. Πιρμεττής

σπουδαστές για διδακτορικό: Π. Κυπριανίδου Θ. Τσοτάκος Ν. Μαργαρίτης

αντικείμενο

Αντικείμενο του έργου αποτελεί ο σχεδιασμός, η σύνθεση και η αξιολόγηση ραδιοεπισημασμένων μη πεπτιδικών βιομορίων για πιθανή εφαρμογή στη Πυρηνική Ιατρική για διάγνωση ή για θεραπεία. Κατά το σχεδιασμό των ενώσεων, αφ’ ενός επιλέγονται μη πεπτιδικά παράγωγα τα οποία εμφανίζουν συγκεκριμένη φαρμακολογική δράση ή έχουν συμμετοχή σε συγκεκριμένο βιοχημικό μηχανισμό και, αφ’ ετέρου, επιλέγονται κατάλληλοι χημικοί υποκαταστάτες στους οποίους θα προσδεθεί το ραδιονουκλίδιο. Τα δύο τμήματα συνδέονται απευθείας ή με τη μεσολάβηση ενδιάμεσης αλυσίδας. Στα πλαίσια του έργου γίνονται:

Σύνθεση και χαρακτηρισμός των κατάλληλων χημικών υποκαταστατών / παραγώγων. Σύνθεση και χαρακτηρισμός των ενώσεων σε επίπεδο φορέα. Σύνθεση και χαρακτηρισμός των συμπλόκων σε επίπεδο ιχνηθέτη με ραδιονουκλίδια όπως

99mTc, 153Sm, 186Re και 188Re. Ο χαρακτηρισμός των συμπλόκων γίνεται κυρίως με συγκριτική χρωματογραφική μελέτη (HPLC) με τα αντίστοιχα σύμπλοκα σε επίπεδο φορέα.

Διερεύνηση της διατήρησης της βιολογικής δραστικότητας των ραδιοεπισημασμένων ενώσεων με κατάλληλες in vitro αναλύσεις (π.χ. αναλύσεις ανταγωνιστικής δέσμευσης σε υποδοχείς).

Φαρμακοκινητική μελέτη των ραδιοεπισημασμένων ενώσεων σε πειραματόζωα. Ανάπτυξη παθολογικών μοντέλων σε πειραματόζωα για τη συγκριτική μελέτη των

ραδιοεπισημασμένων ενώσεων. δραστηριότητες

o Νέα ραδιοφάρμακα για τον εντοπισμό του φρουρού λεμφαδένα - Μαννοσυλιομένα

Νανοσωματίδια επισημασμένα με 99mTc

o Σύνθεση, χαρακτηρισμός και μελέτη παραγώγων της 2-μεθοξυφαινυλοπιπεραζίνης, επισήμανσή τους με Tc-99m και αξιολόγησή τους για απεικόνιση υποδοχέων σεροτονίνης 5-HT1A του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.

o Σύνθεση, χαρακτηρισμός και μελέτη συμπλόκων του τεχνητίου-99m και του ρηνίου με

παράγωγα 6-φθοροκινολονών και αξιολόγησή τους για απεικόνιση λοιμώξεων.

o Σύνθεση, χαρακτηρισμός και μελέτη συμπλόκων του τεχνητίου-99m και του ρηνίου με παράγωγα κιναζολινών και αξιολόγησή τους για απεικόνιση ή/και θεραπεία όγκων που υπερεκφράζουν τον υποδοχέα του επιδερμικού παράγοντα αύξησης (EGFr).

o Σύνθεση, χαρακτηρισμός και μελέτη συμπλόκων του τεχνητίου-99m και του ρηνίου με

παράγωγα λιπαρών οξέων και αξιολόγησή τους για πραγματοποίηση μελετών μεταβολισμού.


συνεργασίες Prof. Yasushi Arano, Graduate School of Pharmaceutical Sciences, Chiba University, Chiba, Japan

Prof. R. Alberto, Institute of Inorganic Chemistry, University of Zurich, Switzerland.

Dr D. Djokic, VINĈA Institute of Nuclear Sciences, Laboratory of Radioisotopes, Belgrade, Serbia & Montenegro.

Prof. A. Duatti, Laboratory of Nuclear Medicine, Department of Clinical & Experimental Medicine, University of Ferrara, Ferrara, Italy.

Dr R. Pasqualini, IBA, France.

Dr Pieztch, Institute of Bioinorganic and Pharmaceutical Chemistry, Forschungzentrum Rossendorf, Dresden, Germany.

Prof. A. Rey Catedra Radiochimica, Facultat de Chimica, University of Montevideo, Uruguay.

Dr. I. Santos, Inorganic and Radiopharmaceutical Chemistry, Instituto Tecnológico e Nuclear, Portugal.

Δρ. Β. Παπαντωνίου, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, Νοσοκομείο «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ», Αθήνα.

Λεκτ. Δ. Παπαγιαννοπούλου, Τμήμα Φαρμακευτικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Δρ Α. Τερζής και Δρ. Κ. Ραπτοπούλου, Ινστιτούτο Επιστήμης Υλικών, ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»

Δρ Μ. Πελεκάνου, Ινστιτούτο Βιολογίας, ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ»

Ι. Βυτσαράς, Biomedica Life Sciences SA.

διδακτορικές διατριβές σε εξέλιξη 1. “Σύμπλοκα του τεχνητίου και του ρηνίου με φαρμακολογικό ενδιαφέρον”, υπό Π. Κυπριανίδου,

χημικού, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ. 2. ”Σύμπλοκα του 99mTc με παράγωγα λιπαρών οξέων” υπό Θ. Τσοτάκου, εσωτερικού υποτρόφου

του Ινστιτούτου Ραδιοϊσοτόπων-Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος". Τμήμα Φαρμακευτικής, ΕΚΠΑ (υπό εκτέλεση).

3. “Σύνθεση, χαρακτηρισμός και αξιολόγηση συμπλόκων του Re και του 99mTc ως πιθανών

αναστολέων της κινάσης της τυροσίνης του EGFR” υπό Ν. Μαργαρίτη, Φαρμακοποιού, Τμήμα Φαρμακευτικής, ΕΚΠΑ

μεταπτυχιακά διπλώματα εξειδίκευσης 1. “Σύμπλοκα Τεχνητίου-99m και του ρηνίου με παράγωγα λιπαρών οξέων”, Υπό Θ. Τσοτάκου,

εσωτερικού υποτρόφου του Ινστιτούτου Ραδιοϊσοτόπων-Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος". Τμήμα Φαρμακευτικής, ΕΚΠΑ 2008.

διπλωματικές εργασίες σε εξέλιξη Α. Αθανασούλης: “Pentavalent technetium-99m dimercaptosuccinic acid (99mTc(V)-DMSA): A diagnostic radiopharmaceutical for tumor imaging”, Πανεπιστήμιο “La Sapienza” της Ρώμης.


σεμινάρια-διαλέξεις-μαθήματα Ι. Πιρμεττής Διδασκαλία του προπτυχιακού μαθήματος Ε΄ Εξαμήνου, «Ειδικά Μαθήματα Ραδιοφαρμακευτικής Χημείας» του Τμήματος Φαρμακευτικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Διδασκαλία μέρους των μεταπτυχιακών μαθημάτων «Προχωρημένα Μαθήματα Ραδιοφαρμακευτικής Χημείας Ι και ΙΙ» και «Ραδιοφαρμακολογία», στο Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στην Ειδίκευση «Ραδιοφαρμακευτική Χημεία» του Τμήματος Φαρμακευτικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

άλλες δραστηριότητες Πιρμεττής Ιωάννης

Επίσκεψη συνεργασίας στο Ινστιτούτο Ανόργανης Χημείας του Πανεπιστημίου Ζυρίχης,15-18 Σεπτ. 2008.

Συμμετοχή στην πενταμελή εξεταστική επιτροπή και επίσκεψη συνεργασίας στο τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου του Μοντεβιδέο, Ουρουγουάη, 12-21 Απριλίου 2008.

Συμμετοχή στο 13ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Φαρμακευτικής Χημείας, 14-15 Μαρτίου 2008, Αθήνα.

Oμιλία μετά από πρόσκληση “Design of technetium-99m radiopharmaceuticals based on small biomolecules” στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου του Μοντεβιδέο, Ουρουγουάη, 17 Απριλίου 2008.

Oμιλία μετά από πρόσκληση “99mTc complexes for tumour imaging and sentinel lymph node detection” στο WORKSHOP "Radioisotopes and Biomolecules - A partnership for the Early Diagnosis and Targeted Radiotherapy of Cancer", Βουκουρέστι, Ρουμανία 26-28 Νοεμβρίου 2008.


2. ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ

Έργο 2α: Σχεδιασμός και Επισήμανση Ενώσεων Μοριακής Στόχευσης με Ραδιονουκλίδια γ και β-

υπεύθυνος: B. A. Nock

ερευνητές: B. A. Nock

σπουδαστές για διδακτορικό: Π. Ι. Μαρσουβανίδης Α. Τάτση

σπουδαστές για μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης: Ε. Κετάνη

αντικείμενο Η πληρέστερη μελέτη του βιολογικού υποστρώματος τα τελευταία χρόνια έχει αναδείξει τον καίριο ρόλο εξειδικευμένων ενδογενών παραγόντων στη δημιουργία και εξέλιξη πολλών νοσημάτων σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο. Μικρού μοριακού βάρους ενώσεις, συχνά παράγωγα αμινοξέων και πεπτιδίων (π.χ. ορμόνες, αυξητικοί παράγοντες, νευροδιαβιβαστές και υποστρώματα ενζύμων), εμπλέκονται στη γένεση και εξέλιξη του καρκίνου και άλλων παθολογικών εξεργασιών αλληλεπιδρώντας με συγκεκριμένα βιομόρια-στόχους (π.χ. πρωτεϊνικούς υποδοχείς, μεταφορείς, ή ένζυμα) του βιολογικού υποστρώματος. Τα τελευταία είναι συστήματα υψηλής εξειδίκευσης και χαμηλής χωρητικότητας, των οποίων η πυκνότητα έκφρασης είναι χαρακτηριστική για την εκάστοτε νόσο και διαφοροποιείται στις παθολογικές εστίες σε σχέση με τους παρακείμενους υγιείς ιστούς.

Με τη χρήση ραδιοεπισημασμένων αναλόγων μοριακής στόχευσης είναι δυνατή η έγκαιρη και μη παρεμβατική ανίχνευση των πρώιμων αυτών μοριακών και κυτταρικών αλλαγών με μεγάλη ευαισθησία, πριν ακόμα από την εκδήλωση των κλινικών συμπτωμάτων. Επιπλέον, καθίσταται δυνατή και αποτελεσματικότερη η ραδιονουκλιδική θεραπεία με τη στοχευμένη εναπόθεση κυτταροτοξικής δόσης ακτινοβολίας επιλεκτικά στον παθολογικό ιστό. Το παρόν έργο εστιάζεται στον σχεδιασμό κατάλληλων παραγώγων μικρών και σχετιζόμενων με παθολογικές εξεργασίες μορίων και την επισήμανσή τους με διαγνωστικά (εκπομποί γ-ακτινοβολίας: 99mTc, 111In, 67Ga) και θεραπευτικά (εκπομποί β--ακτινοβολίας: 188Re, 177Lu, 90Y) ραδιονουκλίδια. Για την σταθερή συναρμογή των μεταλλικών ραδιονουκλιδίων είναι απαραίτητη η τροποποίηση των ενώσεων-οδηγών (ενδογενών μορίων) με ομοιοπολική πρόσδεση κατάλληλων χημικών υποκαταστατών σε επιλεγμένη θέση του μητρικού μορίου. Το διαγνωστικό/θεραπευτικό ζεύγος ραδιονουκλιδίων 99mTc/188Re χαρακτηρίζεται από πλούσια οξειδοαναγωγική χημεία και συγκεκριμένη χημεία συναρμογής. Ως εκ τούτου σταθεροποιείται από ειδική κατηγορία χημικών υποκαταστατών. Στο παρόν έργο έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην τροποποίηση πεπτιδίων και άλλων μικρών μορίων με χημικούς υποκαταστάτες τύπου άκυκλης τετρααμίνης (Ν4) για συναρμογή των 99mTcV/188ReV. Παράλληλα, τα τρισθενή ραδιομέταλλα ιατρικού ενδιαφέροντος (111In, 67Ga, 177Lu, 90Y κ.ά.) σταθεροποιούνται αποτελεσματικά από πολυαμινο-πολυκαρβοξυ ενώσεις, όπως είναι τα παράγωγα του «καθολικού χημικού υποταταστάτη» DOTA (1,4,7,10-τετρααζακυκλοδωδεκανο-1,4,7,10-τετραοξικό οξύ). Περαιτέρω μετατροπές της ένωσης-οδηγού αποσκοπούν στην υψηλή σταθερότητα του τελικού μορίου στο βιολογικό περιβάλλον (π.χ. μετά από αντικατάσταση L- από D-αμινοξέα σε πεπτίδια, ή κυκλοποίηση των μητρικών ενώσεων), τη διατήρηση της βιολογικής δραστικότητας καθώς και την βελτίωση της βιοκινητικής της (π.χ. με την εισαγωγή τροποποιητών υδροφιλικότητας – σακχάρων, υδρόφιλων αμινοξέων ή άλλων καταλοίπων).

Δεδομένου ότι τα ραδιοεπισημασμένα ανάλογα πρόκειται να στοχεύσουν βιομοριακά συστήματα που κορέννυνται σε χαμηλές συγκεντρώσεις, η επισήμανση πρέπει να επιτυγχάνεται εύκολα, γρήγορα, σε υψηλή απόδοση, υψηλή ραδιοχημική καθαρότητα και υψηλή ειδική


ραδιενέργεια. Επιπλέον, η τυποποίηση των προδρόμων ενώσεων (lyophilized pro-drug kits) για την παρασκευή ραδιοφαρμάκων μοριακής στόχευσης απαιτεί νέες δεξιότητες και καινοτόμες προσεγγίσεις.

δραστηριότητες Α. Σχεδιασμός και σύνθεση αναλόγων σωματοστατίνης-Ν4/DOTA επισημασμένων με 99mTc /

111In, 177Lu για στόχευση των sst1-5 Β. Ανάπτυξη αναλόγων γαστρινοεκλυτικού πεπτιδίου-Ν4/DOTA επισημασμένων με 99mTc, 188Re /

111In, 177Lu, 90Υ, 67Ga για διαγνωστική απεικόνιση - ραδιοθεραπεία GRP-R-θετικών όγκων Γ. Σχεδιασμός και σύνθεση αναλόγων γαστρίνης-Ν4/DOTA επισημασμένων με 99mTc, 188Re /

111In, 177Lu για εφαρμογή στη διαγνωστική απεικόνιση - ραδιοθεραπεία CCK-2/gastrin-R-θετικών καρκινωμάτων

Δ. Ανάπτυξη τυποποιημένης συσκευασίας (kit) για την παρασκευή του ραδιοφαρμάκου

[99mTc]Demogastrin 2 με εφαρμογή στην απεικονιστική διάγνωση ΜΤC. επιτεύγματα

Ανάπτυξη τυποποιημένου προσκευάσματος “kit” για την παρασκευή του διαγνωστικού ραδιοφαρμάκου [99mTc]Demogastrin 2 σε άμεση συνεργασία με τον ιδιωτικό φορέα (Biomedica Life Sciences, S.A.).

συνεργασίες Prof. M. de Jong – Prof. E. Krenning, Department of Nuclear Medicine, Erasmus Medical Center Rotterdam, The Netherlands Biosynthema Inc., St. Louis, MO/USA Prof. J-C Reubi, Institute of Pathology, University of Berne, Switzerland Biomedica Life Sciences, SA Καθ. Π. Κορδοπάτης, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών Prof. Η. Maecke, Institute of Nuclear Medicine, University Hospital Basel, Switzerland Prof. S. Mather, St. Bartholomew’s Hospital, London, UK μεταπτυχιακά διπλώματα εξειδίκευσης σε εξέλιξη «Ανάπτυξη ραδιοεπισημασμένου αναλόγου μπομπεσίνης για την in vivo στόχευση GRP-R-θετικών νεοπλασμάτων», από Ε. Κετάνη, χημικό, Τμήμα Βιοχημείας, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας, υπό εκτέλεση.


διδακτορικές διατριβές σε εξέλιξη

1. «Σχεδιασμός ραδιοπροσδετών για στόχευση GRP-R με γ και β- εκπομπούς», από Παντελεήμονα Ιάσονα Μαρσουβανίδη, Εξωτερικό Συνεργάτη του Ι/Ρ-ΡΠ, του ΕΚΕΦΕ «Δ», Department of Nuclear Medicine, Erasmus MC, University Rotterdam, The Netherlands, υπό εκτέλεση.

2. «Ανάπτυξη ραδιοπεπτιδίων με ιδιότητες πανσωματοστατίνης», από Αικατερίνη Τάτση, Εξωτερικό Συνεργάτη του Ι/Ρ-ΡΠ του ΕΚΕΦΕ «Δ», Φαρμακευτικό Τμήμα, Σχολή Επιστημών Υγείας, Παν/μιο Πάτρας, Πάτρα, υπό εκτέλεση.

διδακτικό έργο Β. A. Νock

Θερινό Σχολείο άλλες δραστηριότητες Β. Νock

Κριτής εργασιών για δημοσίευση σε επιστημονικά περιοδικά και ανακοινώσεων σε επιστημονικά συνέδρια.

Συμμετοχή στο COST Action BM0607: “Targeted Radionuclide Therapy”.

Ε. Κετάνη

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 13ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Χημείας, 14 - 15 Μαρτίου 2008, Αθήνα.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, 18-20 May 2008, University of Patras, Patras.

Π. Ι. Μαρσουβανίδης

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, 18-20 May 2008, University of Patras, Patras.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7 – 9 November, 2008, Thessaloniki, Greece. Congress Award

Α. Τάτση

Συμμετοχή στο 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, 18-20 May 2008, University of Patras, Patras.


Έργο 2β: Επισήμανση και ραδιοχημική αξιολόγηση επισημασμένων βιομορίων υπεύθυνη: Π. Μπουζιώτη

ερευνητές: Π. Μπουζιώτη

Συνεργαζόμενοι Ερευνητές Σ.Α. Αρχιμανδρίτης

σπουδαστές για διδακτορικό: Ε. Φραγκογεώργη

Ε. Κουμαριανού

Τεχνικός: Ν. Μητσοκάπας

αντικείμενο Μετά τις πρόσφατες ραγδαίες εξελίξεις στους τομείς των Βασικών Επιστημών, και ιδιαίτερα της Μοριακής Βιολογίας, η σύγχρονη Πυρηνική Ιατρική έχει, στις μέρες μας, μετεξελιχθεί σε “Μοριακή Πυρηνική Ιατρική”, δεδομένου ότι τα σύγχρονα ραδιοεπισημασμένα απεικονιστικά-θεραπευτικά μέσα είναι ουσιαστικά ραδιοεπισημασμένα βιοδραστικά μόρια, τα οποία δρουν με μεγάλη εξειδίκευση σε μοριακό επίπεδο με το εκάστοτε συγκεκριμένο βιολογικό υπόστρωμα. Τα βιοδραστικά μόρια είναι ενώσεις, βιολογικής κυρίως προέλευσης, οι οποίες εξασκούν την φαρμακολογική τους δράση μετά από εξειδικευμένη αλληλεπίδραση με συγκεκριμένα μόρια στην επιφάνεια ή το εσωτερικό των κυττάρων-στόχων. Ως βιοδραστικά μόρια μπορούν να χαρακτηρισθούν τα πεπτίδια (και τα συνθετικά τους ανάλογα) μικρού μοριακού βάρους, τα οποία εκφράζουν τη δράση τους μέσω υποδοχέων υψηλής επιλεκτικότητας και συγγένειας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και μεγαλύτερα πρωτεϊνικά μόρια, όπως τα αντισώματα (Αbs) ή τα θραύσματά τους, τα οποία αλληλεπιδρούν με συγκεκριμένα αντιγόνα και έχουν μεγάλη εξειδίκευση. Τα τελευταία χρόνια, μελετώνται συστηματικά σε διεθνές επίπεδο, βιοδραστικά μόρια επισημασμένα με ραδιονουκλίδια τα οποία εκπέμπουν γ ή β ακτινοβολία για την ανάπτυξη καινοτόμων εξειδικευμένων ραδιοφαρμάκων για διάγνωση και θεραπεία. δραστηριότητες Α. Ραδιοεπισήμανση παραγώγων της μπομπεσίνης με 186Re, 188Re, 177Lu, 90Υ και ραδιοχημική αξιολόγησή τους. Στα πλαίσια της μελέτης πεπτιδικών παραγώγων επισημασμένων με ραδιοϊσότοπα που εκπέμπουν ακτινοβολία β- ή και γ συνεχίστηκε η μελέτη των πεπτιδικών παραγώγων της μπομπεσίνης Gly-Gly-Cys-Aca-Gln-Arg-Leu-Gly-Asn-Gln-Trp-Ala-Val-Gly-His-Leu-Met-CONH2 (BN1.1), όπου Aca: 6-άμινο-εξανοϊκό οξύ, και ‘DOTA-Gln-Arg-Leu-Gly-Asn-Gln-Trp-Ala-Val-Gly-His-Leu-Met-CONH2, (DOTA-BN). Τα ανωτέρω παράγωγα μελετήθηκαν επισημασμένα με τα ραδιοϊσότοπα 177Lu, 186Re, 188Re, και 90Υ, με υψηλή ειδική ραδιενέργεια, για θεραπευτική χρήση. Β. Ραδιοεπισημασμένα παράγωγα του πεπτιδίου Μπομπεσίνη Συνεχίστηκε η μελέτη των παραγώγων GGC-BN[2-14]-NH2 στο οποίο η δραστική ομάδα της Μπομπεσίνης ενώνεται απευθείας με τον χηλικό υποκαταστάτη χωρίς ενδιάμεσο συνδετικό μόριο, και GGC-Ornithine-Ornithine-Ornithine-BN[2-14]-NH2, το οποίο διαθέτει τρία μόρια ορνιθίνης στη θέση της ομάδας Aca, (η ορνιθίνη αντιστοιχεί στο α,δ-διαμινοβαλερικό οξύ ή 2,5 διαμινοπεντανοϊκό οξύ). Από την εκτίμηση των μέχρι τώρα αποτελεσμάτων, προκύπτει ότι σταθερά παράγωγα της μπομπεσίνης που περιλαμβάνουν το συνδετικό μόριο Ornithine-Ornithine-Ornithine και είναι επισημασμένα με το αντίστοιχο ραδιοϊσότοπο, μπορεί να αποδειχθούν κατάλληλα ραδιοφάρμακα για την απεικόνιση όγκων στους οποίους υπερεκφράζονται πεπτιδικοί υποδοχείς απελευθέρωσης γαστρίνης.


Γ. Στόχευση εστιών αγγειογένεσης με επισημασμένα μονοκλωνικά αντισώματα Αντικείμενο αυτής της ερευνητικής δραστηριότητας αποτελεί η ανάπτυξη μονοκλωνικών αντισωμάτων επισημασμένων με διαγνωστικά και θεραπευτικά ραδιοϊσότοπα, για απεικόνιση με SPECT (Tc-99m) και PET (As-74) διατάξεις, καθώς και για πιθανή θεραπευτική αντιμετώπιση (Sm-153, Lu-177, As-77) της αγγειογένεσης, προδρόμου συμπτώματος της ογκογένεσης. Δ. Μαγνητικά νανοσωματίδια και εφαρμογές στην Ιατρική Πρόσφατα, o δρ. Δ. Σταμόπουλος (Ινστιτούτο Επιστήμης Υλικών, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος") πρότεινε μία νέα μέθοδο, τη Μαγνητικά Υποβοηθούμενη Αιμοκάθαρση (Magnetically Assisted Hemodialysis, MAHD) για την αντιμετώπιση διαταραχών που σχετίζονται με την αιμοκάθαρση. Η προτεινόμενη μέθοδος βασίζεται στη σύνθεση νανοδομημένων ενώσεων της μορφής Σιδηρομαγνητικά-Νανοσωματίδια-Ουσία-Στοχευμένης-Σύνδεσης (Ferromagnetic Nanoparticles–Targeted Binding Substances Conjugates, FNs–TBSs Cs), οι οποίες αποτελούνται από βιοσυμβατά Σιδηρομαγνητικά-Νανοσωματίδια (Biocompatible Ferromagnetic Nanoparticles, BFNs) και μία ειδικά σχεδιασμένη TBS με υψηλή χημική συγγένεια για τις τοξίνες που σχετίζονται με την αιμοκάθαρση (Target Toxic Substances, TTSs). Απώτερος σκοπός της συμμετοχής μας στη δραστηριότητα αυτή είναι η σύζευξη νανοσωματιδίων με μονοκλωνικά αντισώματα, για πιθανή χρήση ως θεραπευτικό παράγοντα απομάκρυνσης τοξινών και ως διαγνωστικό σκιαγραφικό παράγοντα (contrast agent) στη Μαγνητικά Υποβοηθούμενη Αιμοκάθαρση και στη Μαγνητική Τομογραφία, αντίστοιχα. επιτεύγματα

7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, 27-29 Νοεμβρίου, 2008, Αθήνα 1ο Βραβείο για την εργασία «Τροποποίηση του Bevacizumab, μονοκλωνικού αντισώματος κατά του VEGF: Επισήμανση με Τεχνήτιο-99m», Ε. Γουρνή, Π. Μπουζιώτη, Μ. Παραβατού, Ε. Λιβανίου, Γ. Λούντος, Ν. Σακελλιός, Σ. Ξανθόπουλος, Σ.Χ. Αρχιμανδρίτης, Α.Δ. Βαρβαρήγου, Κ. Συρίγος, A.L. Harris

4th International Meeting of Nuclear Medicine, 7-9 November, 2008, Thessaloniki 2ο Βραβείο για την εργασία «Labeling of bevacizumab, an anti-VEGF monoclonal antibody, with rhenium-188: Initial in vitro and in vivo studies”, P. Bouziotis, E. Gourni, S. Xanthopoulos, M. Paravatou, K. Syrigos, N. Efthimiou, G. Loudos, S.C. Archimandritis, A.D. Varvarigou, A.L. Harris

Εργασία στο εξώφυλλο του επιστημονικού περιοδικού Nanotechnology (na0850-webcover): Featured article: “Bare and protein-conjugated Fe3O4 ferromagnetic nanoparticles for utilization in magnetically assisted hemodialysis: biocompatibility with human blood cells”, D Stamopoulos, E Manios, V Gogola, D Benaki, P Bouziotis, D Niarchos and M Pissas, Nanotechnology, Vol. 19, Number 50, 17 Dec. 2008

διδακτικό έργο

Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, Ινστιτούτο Ακτινοφυσικής, στα πλαίσια του Διαπανε-πιστημιακού Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ιατρική Φυσική-Ακτινοφυσική (Σ. Αρχιμανδρίτης, Π. Μπουζιώτη)

Διδασκαλία του μαθήματος «Ραδιοφαρμάκων» στον κύκλο μεταπτυχιακών μαθημάτων του Ινστιτούτου Ρ/ΡΠ (Σ. Αρχιμανδρίτης, Π. Μπουζιώτη)

Φυσικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών (Ινστιτούτο Επιταχυντικών Συστημάτων και Εφαρμογών (Σ. Αρχιμανδρίτης)

Θερινό Σχολείο (Π. Μπουζιώτη)


συνεργασίες

1. Ελληνικά και Ξένα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Professor Frank Roesch, Institute of Nuclear Chemistry, Johannes Gutenberg University

Mainz, Mainz, Germany Professor Adrian L. Harris, Cancer Research U.K., Molecular Oncology Laboratories,

Weatherall Institute of Molecular Medicine, John Radcliffe Hospital, Oxford, U.K. Dr. Renata Mikolajczak, POLATOM Radioisotope Center, Swierk, Warsaw, Poland Dr. Konstantinos Syrigos, Oncology Unit, Third Dept. of Medicine, Athens University School

of Medicine, Sotiria General Hospital, Athens, Greece

2. Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) Προληπτικός-κατασταλτικός έλεγχος εισαγόμενων ραδιοσκευασμάτων. Διενεργείται τυχαία δειγματοληψία εισαγόμενων ραδιοδιαγνωστικών παρασκευασμάτων, για διακρίβωση της ποιότητας τους, με καθιερωμένα πρωτόκολλα Ελέγχου Ποιότητας

3. Νοσηλευτικά Ιδρύματα Βιολογική μελέτη και αξιολόγηση της in vivo συμπεριφοράς νέων ραδιοφαρμάκων Έλεγχος ποιότητας και καταλληλότητας ραδιοφαρμακευτικών σκευασμάτων παραγόμενων στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

4. Ιδιωτικός Φορέας Ελληνικές Φαρμακευτικές Βιομηχανίες, για τον προσδιορισμό ενεργών συστατικών συμβατικών ραδιοφαρμάκων, με χρήση ραδιοαναλυτικών τεχνικών

Συνεργασία με την εταιρεία “Biomedica Life Sciences S.A.”, για την ανάπτυξη κοινών ερευνητικών προγραμμάτων για νέα ραδιοϊσότοπα και ραδιοεπισηασμένα βιομόρια

άλλες δραστηριότητες

Κριτής ερευνητικών εργασιών υπό δημοσίευση (Σ. Αρχιμανδρίτης, Π. Μπουζιώτη Εμπειρογνώμων του Δ.Ο.Α.Ε. (Σ. Αρχιμανδρίτης) Μέλος της Διαχειριστικής Επιτροπής (Management Committee Member) της Ευρωπαϊκής

Δράσης COST D38 με τίτλο “Metal-Based Systems for Molecular Imaging Applications”, συμμετοχή στις ετήσιες συναντήσεις της Διαχειριστικής Επιτροπής. (Π. Μπουζιώτη)

Κριτής ερευνητικών προτάσεων για υποψήφιες για υποτροφία στον Διεθνή Οργανισμό κατά του Καρκίνου (UICC-International Union Against Cancer) (Π. Μπουζιώτη)

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο COST BM0607 Action “Targeted Therapy”, WG-Meeting, 24 – 25 June, 2008; Krakow, Poland (Π. Μπουζιώτη)

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7-9 Νοεμβρίου, 2008, Θεσσαλονίκη (Invited Lecture-Π. Μπουζιώτη)

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, 27 – 30 Νοεμβρίου, 2008; Αθήνα (Π. Μπουζιώτη)

διδακτορικές διατριβές στο στάδιο της ολοκλήρωσης

1. Ευτυχία Κουμαριανού, Χημικός «Επισήμανση και ραδιοχημική μελέτη πεπτιδίων, παραγώγων μπομπεσίνης, για θεραπευτική αξιολόγηση»


2. Ειρήνη Φραγκογεώργη, Χημικός

«Ραδιοχημική μελέτη και Ραδιοφαρμακολογική αξιολόγηση επισημασμένων πεπτιδικών παραγώγων»

υποτροφίες Ειρήνη Φραγκογεώργη, Υποτροφία ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ», για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής.


3. ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑ

Έργο 3α: Ραδιοφαρμακολογία Επισημασμένων Ενώσεων υπεύθυνη: Α. Δ. Βαρβαρήγου

Ερευνήτρια: Α. Δ. Βαρβαρήγου

συνεργαζόμενοι ερευνητές: Ε. Γουρνή

σπουδαστές για διδακτορικό: Χ. Λιόλιος

Τεχνικός: Σ. Ξανθόπουλος


Αντικείμενο του έργου «Ραδιοφαρμακολογία Επισημασμένων Ενώσεων» αποτελεί ο σχεδιασμός, η παρασκευή και η αποτίμηση της βιολογικής συμπεριφοράς ενώσεων επισημασμένων με ραδιονουκλίδια που εκπέμπουν ακτινοβολία γ ή β ή ποζιτρόνια, με στόχο την αξιολόγησή τους ως πιθανών ραδιοφαρμάκων. Οι επισημασμένες αυτές ενώσεις μπορεί να είναι οργανικά μόρια ή μόρια βιολογικής προέλευσης (βιομόρια), τα οποία εφόσον παρουσιάζουν φαρμακολογικό ενδιαφέρον μελετώνται σε βάθος ως προς τη δράση τους σε φυσιολογικά και παθολογικά πειραματικά πρότυπα. Οι εξειδικευμένες φαρμακολογικές μελέτες νέων μορίων περιλαμβάνουν αρχικά διερεύνηση πιθανής τοξικότητας των υπό αξιολόγηση νέων ενώσεων. Στη συνέχεια, μελετάται η επισήμανσή τους και αφού ελεγχθεί και διασφαλισθεί η σταθερότητα των ραδιοεπισημασμένων μορφών τους, αφενός αξιολογείται η in vivo συμπεριφορά τους σε φυσιολογικά πειραματόζωα και αφετέρου ελέγχεται η πρόσληψη και η βιοκατανομή τους σε διάφορα πειραματικά πρότυπα, τα οποία έχουν διαμορφωθεί ώστε να απεικονίζουν ή να μιμούνται παθολογικές καταστάσεις, με έμφαση σε διάφορους τύπους καρκίνου.

Στο επίπεδο της δραστηριότητας της παραγωγής και διάθεσης ραδιοφαρμάκων του Ι/Ρ-ΡΠ στα Νοσηλευτικά Ιδρύματα, στο Εργαστήριο Ραδιοφαρμακολογικών Μελετών εξετάζεται η βιοκατανομή σε φυσιολογικά τρωκτικά ραδιοσκευασμάτων και επισημασμένων προσκευασμάτων, προοριζομένων για κλινική εφαρμογή, ενώ παράλληλα ελέγχεται η στειρότητα και η απουσία πυρετογόνων ουσιών στα εν λόγω σκευάσματα. Οι μελέτες αυτές διενεργούνται τόσο για κάθε νέα παραγωγή του Ινστιτούτου όσο και δειγματοληπτικά σύμφωνα με εντολή του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων, σε αριθμό εισαγομένων ραδιοσκευασμάτων και προσκευασμάτων.

Στο ερευνητικό πεδίο, οι δραστηριότητες του έργου για το έτος 2008 μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: Α. Σχεδιασμός, μελέτη και φαρμακολογική αξιολόγηση της in vivo συμπεριφοράς νέων Βιομορίων. Α1. Μελετήθηκαν οι εξής κατηγορίες πεπτιδικών παραγώγων: (Ι) Παράγωγα Μπομπεσίνης: Σε συνεργασία του Εργαστηρίου Ραδιοφαρμακολογικών Μελετών με τα Εργαστήρια Ραδιοχημείας, Ανοσοπεπτιδικής Χημείας και Ραδιοφαρμάκων του Ινστιτούτου συνεχίσθηκε η μελέτη σειράς νέων παραγώγων του πεπτιδίου Μπομπεσίνη, (ΒΝ), με στόχο την


εξεύρεση της βέλτιστης δομής, η οποία να διασφαλίζει υψηλή πρόσδεση των πεπτιδικών παραγώγων σε υποδοχείς ευρισκόμενους στην επιφάνεια καρκινικών όγκων και παράλληλα να επιτρέπει την σταθερή πρόσδεση διαγνωστικών ή/και θεραπευτικών ραδιονουκλιδίων στο μόριο του πεπτιδίου.

Μελετήθηκε, με ανατομικές και σπινθηρογραφικές τεχνικές, η φαρμακολογική συμπεριφορά παραγώγων Μπομπεσίνης, επισημασμένων με θεραπευτικά ραδιονουκλίδια( Lu-177, Y-90 και Re-188).

Αξιολογήθηκε συγκριτικά η ραδιοφαρμακολογική συμπεριφορά των παραγώγων 99mTc(Gly-Gly-Cys-X-BN[2-14]), όπου Χ=0 ή X=Orn-Orn-Orn (Orn:Ornithine) σε φυσιολογικά πειραματόζωα και παθολογικά πρότυπα καρκίνου του προστάτη, προκειμένου να διερευνηθεί η επίδραση της πλήρους απουσίας συνδετικής ομάδας ή της εισαγωγής του μη φυσικού αμινοξέος ορνιθίνη στην in vivo σταθερότητα και στις φαρμακολογικές ιδιότητες του τελικού ραδιομεταλλικού συμπλόκου.

Στη συνέχεια, με βάση τα ευρήματα της πιο παραπάνω μελέτης, διενεργήθηκε συγκριτική φαρμακοκινητική μελέτη των ανωτέρω ραδιοπεπτιδίων σε φυσιολογικούς μύες και σε παθολογικά πρότυπα καρκίνου του προστάτη, με στόχο τον συσχετισμό της χημικής δομής των ραδιοσυμπλόκων και της φαρμακοκινητικής συμπεριφοράς τους. Για την προσαρμογή των αποτελεσμάτων της βιοκατανομής σε φαρμακοκινητικά πρότυπα, καθώς και για την ανάπτυξη των απαραίτητων αλγόριθμων χρησιμοποιήθηκαν υπολογιστικά προγράμματα όπως GraphPad Prism 5 και Matlab R2007b. Βρέθηκε ότι τα ραδιοπεπτίδια που μελετήθηκαν ακολουθούν διδιαμερισματικό μοντέλο κάθαρσης από το αίμα. Τα φαρμακοκινητικά μεγέθη που υπολογίσθηκαν για τα παραπάνω παράγωγα συσχετίσθηκαν με τα δομικά τους χαρακτηριστικά, οπότε αποδείχθηκε ότι ο συσχετισμός μεταξύ του φορτίου ανά μοριακό βάρος και της επιφάνειας κάτω από την καμπύλη, για το διάγραμμα συγκέντρωσης του παραγώγου στον όγκο σε συνάρτηση με τον χρόνο είναι γραμμικός Δηλαδή το παράγωγο με το μεγαλύτερο φορτίο ανά μοριακό βάρος είχε και τη μεγαλύτερη πρόσληψη από τον όγκο. Από τα παράγωγα που μελετήθηκαν παρατηρήθηκε ότι το υποκατεστημένο με ορνιθίνες, παρουσίασε την ταχύτερη αιματική κάθαρση και την υψηλότερη πρόσληψη στο πάγκρεας, (τον φυσιολογικό ιστό με υποδοχείς μπομπεσίνης) και στον όγκο. Για το παράγωγό αυτό πραγματοποιήθηκε μελέτη με την κατασκευή ανάλογου αλγόριθμου προκειμένου να υπολογισθούν από τα υπάρχοντα δεδομένα οι βέλτιστοι χρόνοι, που απαιτούνται για μία πλήρη φαρμακοκινητική μελέτη. Η φαρμακοκινητική συμπεριφορά του παραγώγου αυτού πρόκειται να εξετασθεί και σε άλλα είδη πειραματόζωων προκειμένου να πραγματοποιηθεί αλλομετρική κλιμάκωση των φαρμακοκινητικών αποτελεσμάτων και πρόβλεψη της φαρμακοκινητικής στον άνθρωπο.

Παράλληλα, προκειμένου να αναπτυχθούν παράγωγα μπομπεσίνης επισημασμένα με ραδιοϊσότοπα που εκπέμπουν ποζιτρόνια, μελετήθηκαν οι δυνατότητες σύμπλεξης τους με ισότοπα όπως ο 64Cu. Αρχικά πραγματοποιήθηκε, σε συνεργασία με την ομάδα Ραδιοφαρμάκων, μελέτη της ψυχρής χημείας σύμπλεξης του Cu(ΙΙ) με τον χηλικό παράγοντα C-Carboxylic-Αcid-Cyclam. Το προϊόν της αντίδρασης σύμπλεξης ταυτοποίηθηκε με διάφορες αναλυτικές μεθόδους IR, TLC, HPLC, NMR, MS-ESI, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε και χαρακτηρισμός της δομής του συμπλόκου με κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ.

Με βάση τα αποτελέσματα των προηγούμενων μελετών σχεδιάστηκε και συντέθηκε το παράγωγο μπομπεσίνης C-Carboxylic-Αcid-Cyclam-(3-Orn)-BN[2-14], κατάλληλο για σύμπλεξη με ραδιονουκλιδια όπως: 64Cu, 67Cu, 68Ga, 86Y, 90Y, 177Lu, 153Sm, 111In, 99mTc, 188Re και 186Re. Μετά από καθαρισμό, η δομή του νέου ταυτοποιήθηκε με HPLC και MS-ESI, ενώ είναι σε εξέλιξη και η ταυτοποίηση της δομής του και με NMR.

Στα πλαίσια της μελέτης της σύμπλεξης του ανωτέρω παραγώγου με Cu(II), πραγματοποιήθηκε η αντίδραση συμπλοκοποίησης και το προϊόν της αντίδρασης Cu(II)-C-Carboxylic-Αcid-Cyclam-(3-Orn-BN[2-14], ταυτοποιήθηκε με HPLC-UV-VIS και MS-ESI.


4η ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών. 19 Ιανουαρίου 2009. Χρήστος Λιόλιος, “Φαρμακοκινητική μοντελοποίηση αναλόγων μπομπεσίνης με αντικαρκινική δράση”. Β. Ανάπτυξη Πειραματικών Προτύπων για τη Φαρμακολογική Αξιολόγηση Ραδιοεπισημασμένων Βιομορίων

Προκειμένου να αξιολογηθούν τα φαρμακολογικά χαρακτηριστικά ραδιοφαρμάκων προοριζόμενων για κλινική εφαρμογή ή/και να προβλεφθεί η βιολογική συμπεριφορά νέων ραδιοεπισημασμένων ενώσεων, σχεδιασμένων για in vivo χρήση, μελετάται η επιλογή σειρών καρκινικών κυττάρων, κατάλληλων για την εκάστοτε μελέτη και διερευνώνται οι συνθήκες καλλιέργειάς τους. Στη συνέχεια, συγκεκριμένος αριθμός αυτών των κυττάρων εμφυτεύεται σε περιορισμένο αριθμό ειδικών πειραματοζώων (άθυμοι μύες) και διερευνάται ο χρόνος που απαιτείται για την ανάπτυξη πειραματικών καρκινικών όγκων κατάλληλων για την αξιολόγηση των υπό εξέταση επισημασμένων ενώσεων. Μελέτες του τύπου αυτού διενεργούνται σε συνεργασία της ομάδας Ραδιοφαρμακολογικών Μελετών με ομάδα του Εργαστηρίου Ανοσοπεπτιδικής Χημείας. Κατά το παρελθόν έτος αναπτύχθηκαν πειραματικά πρότυπα καρκίνου του μαστού, του προστάτη και των πνευμόνων, τα οποία κάλυψαν ανάγκες των Ινστιτούτων Ραδιοϊσοτόπων-Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων και Βιολογίας. Γ. Ανάπτυξη Ανιχνευτικών Διατάξεων για την απεικόνιση Φυσιολογικών και Παθολογικών Πειραματικών Προτύπων Σε συνεργασία της ομάδας Ραδιοφαρμακολογικών Μελετών με ομάδες του ΕΜΠ, των ΤΕΙ Αθήνας και ερευνητές του Jefferson Lab. των ΗΠΑ, αναπτύχθηκαν και αξιολογήθηκαν σε κατάλληλα πειραματικά πρότυπα οι εξής ανιχνευτικές διατάξεις:

1. Πειραματική γ-camera, για την απεικόνιση πειραματόζωων ή/και μικρών οργάνων του ανθρώπινου σώματος μετά από χορήγηση ραδιοσκευασμάτων που εκπέμπουν ακτινοβολία γ (Single Photon Emission Computerized Tomography, SPECT)

2. Πειραματική ΡΕΤ camera, για απεικόνιση πειραματόζωων, ιστών ή οργάνων μετά από χορήγηση ραδιοσκευασμάτων που εκπέμπουν ποζιτρόνια (Positron Emission Tomography, PET)


Χ. Λιόλιος, Φαρμακοποιός: «Φαρμακοκινητική μελέτη και βιοκατανομή πεπτιδικών αντικαρκινικών αναλόγων μπομπεσίνης επισημασμένων με ραδιονουκλίδια»

υποτροφίες Χ. Λιόλιος, Φαρμακοποιός: Υποτροφία ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ» για την εκπόνηση διδακτορικής

διατριβής με θέμα ««Φαρμακοκινητική μελέτη και βιοκατανομή πεπτιδικών αντικαρκινικών αναλόγων μπομπεσίνης επισημασμένων με ραδιονουκλίδια»

συνεργασίες Ελληνικά και Ξένα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Πανεπιστήμιο Ρώμης “La Sapienza”, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής (καθηγητής Francesco Scopinaro)


Πανεπιστήμιο Αθηνών: Ιατρική Σχολή, Φυσικό Τμήμα (Ινστιτούτο Επιταχυντικών Συστημάτων και Εφαρμογών), Χημικό Τμήμα, Φαρμακευτικό Τμήμα.

Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Φαρμακευτικής Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: Τμήμα Ηλεκτρολόγων, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών.

Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Νοσηλευτικά Ιδρύματα Υπάρχει διαρκής συνεργασία του επιστημονικού προσωπικού με όλα τα κρατικά Νοσηλευτικά

Ιδρύματα και με τα περισσότερα ιδιωτικά, σε θέματα: Βιολογικής μελέτης και αξιολογήσεως της in vivo συμπεριφοράς νέων ραδιοφαρμάκων. Ελέγχου ποιότητας και καταλληλότητας των ραδιοφαρμακευτικών παρασκευασμάτων των παραγομένων στο ΕΚΕΦΕ «Δ».

Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) Προληπτικός-Κατασταλτικός Έλεγχος Εισαγομένων Ραδιοσκευασμάτων. Διενεργείται, κατόπιν εντολής του Ε.Ο.Φ., περιοδική τυχαία δειγματοληψία εισαγομένων ραδιοδιαγνωστικών παρασκευασμάτων για διακρίβωση της ποιότητάς τους με καθιερωμένα πρωτόκολλα Ελέγχου Ποιότητας.

Ιδιωτικός Φορέας Εταιρείες: «Biomedica Life Sciences, SA» «Ενόραση»

επιστημονικές ανταλλαγές

Τρίμηνη μετεκπαίδευση (3/2008-6/2008) της Δρος Ελένης Γουρνή στο πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg-Universitaet Mainz, Institut fuer Kernchemie, Mainz, Germany, στα πλαίσια της δράσης COST D38 με τίτλο “In vitro and in vivo evaluation of Αrsenic labeled antibodies” (Short Term Scientific Mission, STSM).

άλλες δραστηριότητες Α. Δ. Βαρβαρήγου: Εμπειρογνώμων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενεργείας Κριτής ερευνητικών εργασιών υπό δημοσίευση στο περιοδικό Cancer Biotherapy &

Radiopharmaceuticals Κριτής ερευνητικών εργασιών υπό δημοσίευση στο περιοδικό Bioconjugation Chemistry Κριτής ερευνητικών εργασιών υπό δημοσίευση στο περιοδικό Journal of Radioanalytical

Chemistry Κριτής ερευνητικών εργασιών υπό δημοσίευση στο περιοδικό Hellenic Journal of Nuclear

Medicine


Έργο 3β: Προκλινική Αξιολόγηση Ραδιοπεπτιδίων για Εφαρμογή στην Ογκολογία υπεύθυνη: Θ. Μάινα

ερευνητές: Θ. Μάινα

σπουδαστές για διδακτορικό: A. Νικολοπούλου Δ. Χαραλαμπίδης

αντικείμενο Πολλοί τύποι καρκίνου υπερεκφράζουν στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων υποδοχείς πεπτιδίων, όπως για παράδειγμα υποδοχείς της πεπτιδορμόνης σωματοστατίνης. Το γεγονός αυτό αποτελεί τη μοριακή βάση για την ανάπτυξη πεπτιδικών ραδιοφαρμάκων, δηλ. πεπτιδικών αναλόγων επισημασμένων με ραδιονουκλίδια. Τα ραδιοπεπτίδια λειτουργούν ουσιαστικά ως μοριακοί φορείς διαγνωστικών (SPECT – εκπομποί γ ακτινοβολίας) ή κυτταροτοξικών ραδιονουκλιδίων (εκπομποί σωματιδιακής ακτινοβολίας, όπως σωματιδίων β- ή ηλεκτρονίων Auger) με εξειδικευμένο τρόπο στις εστίες της νεοπλασίας, ώστε να επιτυγχάνεται αντίστοιχα μοριακή απεικόνιση ή ραδιονουκλιδική θεραπεία του καρκίνου.

Η αποτελεσματικότητα των νέων ραδιοπεπτιδίων να «στοχεύσουν» τις καρκινικές εστίες στον άνθρωπο με τη διαμεσολάβηση των αντίστοιχων πεπτιδικών υποδοχέων ελέγχεται κατ’αρχήν προκλινικά με την βοήθεια ειδικών βιολογικών προτύπων. Σε αυτά τα πλαίσια έχουν αναπτυχθεί και διεξάγονται in vitro αναλύσεις σε παρασκευάσματα ιστών ή/και κυττάρων, τα οποία εκφράζουν τον συγκεκριμένο υποδοχέα. Με αυτόν τον τρόπο είναι δυνατόν να αποτιμηθούν σημαντικές παράμετροι, όπως η ικανότητα αλληλεπίδρασης και η συγγένεια των ραδιοπεπτιδίων για τον υποδοχέα-στόχο, ο ρυθμός και η ικανότητα εσωτερίκευσης/εξωτερίκευσης στα κύτταρα-στόχους. Επιπλέον, μελετάται η σταθερότητα και τυχόν μεταβολισμός των ραδιοπεπτιδίων σε βιολογικά υγρά και ομογενοποιήματα ιστών.

Ακολουθεί μελέτη της βιοκατανομής σε υγιή πειραματόζωα, συνήθως σε υγιή ποντίκια ή επίμυες, ώστε να εξαχθούν τα πρώτα στοιχεία βιοκινητικής των νέων ραδιοσημασμένων ενώσεων. Δεδομένου ότι συγκεκριμένα όργανα ή ιστοί εκφράζουν φυσιολογικά υποδοχείς για ορισμένα πεπτίδια (π.χ. το πάγκρεας εκφράζει υποδοχείς σωματοστατίνης και γαστρινοεκλυτικού πεπτιδίου, ο γαστρικός βλεννογόνος εκφράζει υποδοχείς γαστρίνης), γίνεται και μία πρώτη αποτίμηση της ικανότητας των νέων ραδιοπεπτιδίων για in vivo μοριακή στόχευση. Η ικανότητα αυτή συνήθως προσδιορίζεται από το ποσοστό πρόσληψης στους ιστούς-στόχους και την παρατηρούμενη μείωσή του μετά από συγχορήγηση περίσσειας μη-επισημασμένου (ψυχρού) αναλόγου (πειράματα in vivo αποκλεισμού υποδοχέων). Η αξιολόγηση ολοκληρώνεται με την μελέτη βιοκατανομής σε πειραματόζωα στα οποία έχει αναπτυχθεί πειραματικά καρκινικό μόσχευμα, συνήθως ανθρώπινης προέλευσης (ετερομόσχευμα). Η εξειδικευμένη πρόσληψη στον όγκο σε συνδυασμό με κατάλληλη βιοκινητική (ταχεία κάθαρση από τους παρακείμενους ιστούς στα ούρα) θα αναδείξουν ενώσεις επιλογής για περαιτέρω κλινικές μελέτες στον άνθρωπο.

Πράγματι, επιλεγμένα ραδιοπεπτίδια του έργου βρίσκονται ήδη στο στάδιο κλινικής αξιολόγησης. Σύμφωνα με την εθνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία, προαπαιτείται ειδική άδεια τόσο από τις αρμόδιες κρατικές αρχές (Υπουργείο Υγείας), όσο και την Επιτροπή Ηθικής του Νοσηλευτικού Ιδρύματος, όπου θα διεξαχθεί η κλινική μελέτη. Ως εκ τούτου, μέρος της δραστηριότητας εστιάζεται στη συλλογή όλων των απαιτούμενων στοιχείων και την σύνταξη και υποβολή των σχετικών φακέλλων. Απώτερος στόχος της όλης προσπάθειας είναι η εμπορική αξιοποίηση των προϊόντων της ερευνητικής δραστηριότητας και η ευρύτερη διάθεσή τους στον ιατρικό κόσμο με την επιχειρησιακή και οικονομική υποστήριξη του ιδιωτικού φορέα.


δραστηριότητες

Α. Προκλινική αξιολόγηση ραδιοσημασμένων αναλόγων χολεκυστοκινίνης (CCK) και γαστρίνης για εφαρμογή στην μοριακή απεικόνιση (με γ-εκπομπούς: 99mTc, 111In) – ραδιονουκλιδική θεραπεία (με β--εκπομπούς: 177Lu, 188Re) CCK-2/gastrin-R-θετικών όγκων: Αξιολόγηση σε κυτταρικό επίπεδο με χρήση CCK-2/gastrin-R-θετικών προτύπων και in vivo σε φυσιολογικά και παθολογικά πρότυπα πειραματοζώων (ανοσοκατεσταλμένα ποντίκια με CCK-2/gastrin-R-θετικά ετερομοσχεύματα).

B. Προκλινική αξιολόγηση ραδιοσημασμένων αναλόγων γαστρινοεκλυτικού πεπτιδίου (GRP,

bombesin) για εφαρμογή στην μοριακή απεικόνιση (με γ-εκπομπούς: 99mTc, 111In) – ραδιονουκλιδική θεραπεία (με β--εκπομπούς: 177Lu, 188Re) GRP-R-θετικών όγκων: Αξιολόγηση σε κυτταρικό επίπεδο με χρήση GRP-R-θετικών προτύπων και in vivo σε φυσιολογικά και παθολογικά πρότυπα πειραματοζώων (ανοσοκατεσταλμένα ποντίκια με GRP-R-θετικά ετερομοσχεύματα).

Γ. Προκλινική αξιολόγηση ραδιοσημασμένων αναλόγων σωματοστατίνης (SS) για εφαρμογή

στην μοριακή απεικόνιση (με γ-εκπομπούς: 99mTc, 111In) – ραδιονουκλιδική θεραπεία (με β--εκπομπούς: 177Lu, 188Re) sst-θετικών όγκων: Αξιολόγηση σε κυτταρικό επίπεδο με χρήση sst-θετικών προτύπων και in vivo σε φυσιολογικά και παθολογικά πρότυπα πειραματοζώων (ανοσοκατεσταλμένα ποντίκια με sst-θετικά ετερομοσχεύματα).

Δ. Συμβολή στην διοργάνωση και διεξαγωγή κλινικής μελέτης στο Erasmus MC, Rotterdam, για

την αξιολόγηση του διαγνωστικού ραδιοφαρμάκου [99mTc]Demogastrin 2 σε ασθενείς με μεταστατικό MTC. Άμεση συμμετοχή στην προώθηση του για έγκριση από τον Ευρωπαϊκό οργανισμό ΕΜΕΑ και την εμπορική αξιοποίηση στα πλαίσια συνεργασίας με τον ιδιωτικό φορέα (Biomedica Life Sciences, SA).

Ε. Συμβολή στην διοργάνωση και διεξαγωγή κλινικής μελέτης στο Erasmus MC, Rotterdam, για

την αξιολόγηση του διαγνωστικού ραδιοφαρμάκου [99mTc]Demobesin 1 σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη.

επιτεύγματα Ολοκλήρωση κλινικής μελέτης με [99mTc]Demogastrin 2 σε ασθενείς με μεταστατικό MTC

(μυελλοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς), στο Erasmus MC, Rotterdam, The Netherlands, από την ομάδα του Prof. E. Krenning. Υποβολή στοιχείων στην ΕΜΕΑ – επίτευξη συμφωνίας για τη διεξαγωγή μελέτης Φάσης ΙΙ.

συνεργασίες Biomedica Life Sciences, SA Prof. J-C Reubi, Institute of Pathology, University of Berne, Switzerland Prof. M. de Jong – Prof. E. Krenning, Erasmus Medical Center Rotterdam, The Netherlands Biosynthema Inc., St. Louis, MO/USA Καθ. Π. Κορδοπάτης, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών Prof. Η. Maecke, Institute of Nuclear Medicine, University Hospital Basel, Switzerland


Prof. S. Mather, St. Bartholomew’s Hospital, London, UK διδακτορικές διατριβές

1. “Ανάπτυξη και αξιολόγηση ραδιοεπισημασμένων συνθετικών αναλόγων της σωματοστατίνης για την in vivo εντόπιση νεοπλασμάτων“, από Α. Νικολοπούλου, χημικό, Τομέας Φαρμακευτικής Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.


1. «Ανταγωνιστές μπομπεσίνης επισημασμένοι με 99mTc για εφαρμογή στη διαγνωστική ογκολογία», από Δαυΐδ Χαραλαμπίδη, Εξωτερικό Συνεργάτη του Ι/Ρ-ΡΠ, του ΕΚΕΦΕ «Δ», Τμήμα Ανόργανης Χημείας, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνας.

διδακτικό έργο Θ. Μάινα

Διδασκαλία του μαθήματος “Ραδιοφαρμάκων” στο μεταπτυχιακό του Ινστιτούτου Ραδιοϊσοτόπων - Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων

Θερινό Σχολείο

Εξετάστρια στο Ευρωπαϊκό Σχολείο Ραδιοχημείας/Ραδιοφαρμακευτικής άλλες δραστηριότητες Θ. Μάινα

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 13ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Χημείας, 14 - 15 Μαρτίου 2008; Αθήνα.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, 18-20 May 2008; University of Patras, Patras. Invited Lecture

Συμμετοχή, παρουσίαση εργασιών στο COST BM0607 Action “Targeted Therapy”, WG-Meeting, 24 – 25 June, 2008; Krakow, Poland

Συμμετοχή, παρουσίαση εργασιών στο 19th IRIST Meeting, 25 – 28 June, 2008; Krakow, Poland. Invited Plenary Lecture

Μάινα Θ, Βυτσαράς Ι. “[99mTc]Demogastrin 2: An EMEA Orphan Drug in the Diagnosis of Human MTC”, EMEA Hearing: 29 August 2008, London, UK.

Μάινα Θ. Συνάντηση στα πλαίσια υλοποίησης του προγράμματος: “(Radio)diagnostic – (Radio)therapeutic Peptides and Peptide-like Molecules for Use in Oncology”, 30 August – 1 September 2008, Rotterdam, The Netherlands.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο EANM Annual Congress 2008, 12 – 15 October, 2008; Munich, Germany.


Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, 27 – 30 Νοεμβρίου, 2008; Αθήνα.

National Delegate of EANM Radiopharmacy Committee

Κριτής εργασιών για δημοσίευση σε επιστημονικά περιοδικά και ανακοινώσεων σε επιστημονικά συνέδρια.

Κριτής ερευνητικών προγραμμάτων.

Host of COST-STSM-BM0607-2465: “New peptide analogs for GRP-R-targeting”, Rogier Scröder, Nuclear Medicine Dept. Erasmus MC, Rotterdam, The Netherlands; 10 – 22 February 2008.

MC member in COST Action BM0607: “Targeted Radionuclide Therapy”; STSM Committee member in the same Action.

Δ. Χαραλαμπίδης

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασίας στο 13ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Χημείας, 14-15 Μαρτίου 2008; Αθήνα.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, 18-20 May, 2008; University of Patras, Patras, Greece.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο EANM Annual Congress 2008, 12 – 15 October, 2008; Munich, Germany.

Συμμετοχή και παρουσίαση εργασιών στο 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7 – 9 November, 2008; Thessaloniki, Greece.

COST-STSM-BM0607-3435: “Comparison of bombesin agonist- and antagonist-based radioligands”, 20 November – 20 December 2008; Department of Nuclear Medicine, St. Bartholomew’s Hospital, London, UK.


4. ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

Έργο 4α: Ραδιοβιολογική μελέτη μικρών οργανικών μορίων για απεικόνιση όγκων ή/και ακτινοθεραπεία

υπεύθυνη: Μ. Παραβατού

ερευνητές: Μ. Παραβατού – Πετσωτά

σπουδαστές για διδακτορικό: Αθανασία Μπούρκουλα

σπουδαστές για εκπόνηση διπλωματικής εργασίας:

Σωτηρία Τριαντοπούλου


Αντικείμενο του έργου αποτελεί η ανάπτυξη και η αξιολόγηση της βιολογικής δράσης (ραδιοεπισημασμένων ή μη) οργανικών ενώσεων με απώτερο στόχο την χρήση τους στη στοχευμένη ραδιοφαρμακευτική διάγνωση στην ογκολογία ή/και την ακτινοθεραπεία. δραστηριότητες Ο υποδοχέας του επιδερμικού παράγοντα αύξησης αποτελεί πολύ καλό «στόχο» για την ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών διάγνωσης και θεραπείας στην ογκολογία γιατί (1) υπερεκφράζεται σε πολλούς καρκινικούς όγκους, (2) η δράση του υποδοχέα είναι κεντρική στις διαδικασίες της καρκινογένεσης - συνδέεται με την απόπτωση, την ρύθμιση του κυτταρικού κύκλου, την κυτταρική αύξηση και την επιδιόρθωση του DNA, (3) συνδέεται με αντίσταση σε όλες της μορφές θεραπείας (ακτινοθεραπεία, ραδιοθεραπεία, χημειοθεραπεία). Τα παράγωγα των κιναζολινών είναι μικρά οργανικά μόρια που δεσμεύονται επιλεκτικά, αντιστρεπτά ή μη, στο ενδοκυττάριο τμήμα του υποδοχέα του επιδερμικού παράγοντα αύξησης που έχει δράση κινάσης της τυροσίνης. Αποτέλεσμα της επιλεκτικής αυτής δέσμευσης είναι η αναστολή της δράσης του υποδοχέα. Είναι επίσης γνωστό από κλινικές μελέτες ότι αναστολείς του EGFR που χρησιμοποιούνται ως φάρμακα έχουν και δράση ακτινοευαισθητοποιητών. Τα τελευταία χρόνια έχουν επισημανθεί αρκετά παράγωγα των 4-ανιλινοκιναζολινών με βραχύβια ισότοπα εκπομπής ποζιτρονίων, όπως 11C και 124Ι αλλά μέχρι τώρα δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια επισήμανσης τους με 99mTC. Η ευρέως διαδεδομένη διαθεσιμότητα της υπολογιστικής τομογραφίας εκπομπής ενός ποζιτρονίου (SPECT) και τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει αυτή έναντι της PET, εύκολη παραγωγή 99mTc από γεννήτρια 99Mo-99mTc και σχεδόν ιδανικές ιδιότητες του 99mTc για απεικόνιση με SPECT, δικαιολογεί το ενδιαφέρον σχεδιασμού και αξιολόγησης συμπλόκων με 99mTC

που δεσμεύονται ειδικά στην περιοχή με δράση τυροσνί-κινάσης του EGFR. Για τους παραπάνω λόγους νέα παράγωγα μελετώνται στην διεθνή βιβλιογραφία ως πιθανά ραδιο-απεικονιστικά φάρμακα καθώς και ως προς την δράση τους στην ακινοευαισθητοποίηση των κυττάρων. 1. Μελέτη της δράσης νέων ραδιοεπισημασμένων ή μη παραγώγων των κιναζολινών, αναστολείς του υποδοχέα του επιδερμικού παράγοντα αύξησης, με στόχο την πιθανή χρήση τους στην απεικόνιση / θεραπεία όγκων που υπερεκφράζουν τον υποδοχέα. Στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής της Αθανασίας Μπούρκουλα ολοκληρώθηκε η in vitro αξιολόγηση δεκατριών (13) νέων παραγώγων 4-ανιλινοκιναζολινών συμπεριλαμβανομένων και


συμπλόκων τους με ψυχρό Ρήνιο. Τα νέα παράγωγα των κιναζολινών είχαν σχεδιαστεί, συντεθεί και χαρακτηριστεί από άλλα εργαστήρια στα πλαίσια του προγράμματος του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) (μέρος Συντονισμένου Ερευνητικού Προγράμματος, CRP): «Development of Tc99m based specific radiotracers using Tc(CO)3+ core», που συντονίζει ο Δρ. Πιρμεττής, υπεύθυνος του έργου «Ραδιοεπισημασμένα μη πεπτιδικά βιομόρια» του Ι/Ρ-ΡΠ. Μελετήθηκε η δράση τους στην αναστολή της φωσφορυλίωσης του EGFR σε κύτταρα Α431 που τον υπερεκφράζουν καθώς και η αντιστρεψιμότητα του φαινομένου αυτού. Επίσης μελετήθηκε η δράση τους στον κυτταρικό κύκλο και την κυτταρική αύξηση. Η συσχέτιση της δομής και της δράσης των νέων παραγώγων επιτρέπει την αξιολόγηση των βέλτιστών εξ αυτών και τον προσανατολισμό στον σχεδιασμό νέων παραγώγων με βελτιωμένη δράση. 2. Μελέτη μικρών οργανικών ενώσεων με πιθανή δράση ακτινοευαισθητοποιητών Μελετήθηκε επίσης στα πλαίσια της διπλωματικής εργασίας της Σωτηρίας Τριαντοπούλου η δράση παραγώγων των κιναζολινών στην ακτινοευαισθητοποίηση κυττάρων που υπερεκφράζουν τον Υποδοχέα του Επιδερμικού Παράγοντα Αύξησης. συνεργασίες

Dr. I. Santos, Inorganic and Pharmaceuticla Chemistry, Instituto Tecnologica e Nuclear, Portugal

Dr. Piestch, Institute of Bioinorganic and Pharmaceutical Chemistry, Forchungzentrum Rossendorf, Dresden, Germany

Δρ. Μ. Μαυρή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ Δρ. Θ. Αλεξόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και

Φυσικών Επιστημών του ΕΜΠ Δρ. Μ. Πελεκάνου, Ινστιτούτο Βιολογίας, ΕΚΕΦΕ «Δ» Δρ. Κ. Γιαννακοπούλου, Ινστιτούτο Φυσικοχημείας, ΕΚΕΦΕ «Δ»


Συμμετοχή στα μεταπτυχιακά Μαθήματα του Ι/Ρ-ΡΠ του ΕΚΕΦΕ «Δ» Θερινό Σχολείο Ιούλιος 2008.

διδακτορική διατριβή σε εξέλιξη Αθανασία Μπούρκουλα, θέμα: «Μελέτη μικρών συνθετικών μορίων (κιναζολινών) με πιθανή φαρμακολογική δράση». Τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ διπλωματική Εργασία σε εξέλιξη Σωτηρία Τριαντοπούλου. Θέμα: «Μελέτη μικρών συνθετικών μορίων με πιθανή δράση ακτινοευαισθητοποιητών». Σχολή εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών του ΕΜΠ.


Έργο 4β: Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί ραδιοβιολογικής δράσης ακτινοβολιών υπεύθυνη: Γ. Τερζούδη

ερευνητές: Γ. Τερζούδη


μεταπτυχιακοί φοιτητές για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής:

Β. Χατζή

σπουδαστές για διπλωματική εργασία: Ι. Καραχρήστου Δ. Πέτσα Ε. Τσόγκα

τεχνικοί: Α. Σταματοπούλου K. Barszczewska


Αντικείμενο του εργου είναι η εφαρμογή μεθοδολογιών κυτταρογενετικής και μοριακής διαγνωστικής για τη διερεύνηση ερωτημάτων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στη Βιοδοσιμετρία, Ιατρική Ραδιοβιολογία και Ακτινοπροστασία. Έμφαση δίνεται στην κατανόηση των μηχανισμών βιολογικής δράσης ακτινοβολιών και γενοτοξικών παραγόντων γενικότερα. Ειδικότερα, οι μηχανισμοί δράσης μελετώνται στο μοριακό, χρωμοσωματικό και κυτταρικό επίπεδο με στόχο την ανάπτυξη και προτυποποίηση κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για την αξιολόγηση υπερεκθέσεων ή ατυχημάτων με ιοντίζουσες ακτινοβολίες και την ανίχνευση ατόμων του πληθυσμού με αυξημένη ακτινοευαισθησία και γενετική προδιάθεση στην καρκινογένεση, καθώς και την εξατομίκευση ιατρικών πρωτοκόλλων ακτινοθεραπείας. δραστηριότητες Εφαρμόζονται μεθοδολογίες κυτταρογενετικής και μοριακής διαγνωστικής για την:

o κατανόηση των μηχανισμών επαγωγής βιολογικών επιπτώσεων ιοντιζουσών ακτινοβολιών και γενικά γενοτοξικών παραγόντων στο μοριακό, χρωμοσωματικό και κυτταρικό επίπεδο

o διευκρίνιση του μηχανισμού μετασχηματισμού των επαγόμενων από ακτινοβολία μοριακών (DNA) αλλοιώσεων σε χρωμοσωματικές αλλοιώσεις, και στον καθορισμό των ανακατατάξεων του χρωμοσωματικού υλικού

o ανάπτυξη νέων κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για τη βιολογική εκτίμηση απορροφουμένων δόσεων μετά από έκθεση σε ιοντίζουσα ακτινοβολία

o μελέτη των μη-στοχευμένων επιπτώσεων των ιοντιζουσών ακτινοβολιών σε κυτταρικά συστήματα εκτός πεδίου ακτινοβόλησης (Bystander Effects)

o ανάπτυξη και βελτιστοποίηση βιοδιαγνωστικών μεθοδολογιών για την ανίχνευση ατόμων του πληθυσμού με αυξημένη ευαισθησία στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες και γενετική προδιάθεση στην καρκινογένεση

o ανάπτυξη και προτυποποίηση κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για την εξατομίκευση πρωτοκόλλων ακτινοθεραπείας νεοπλασματικών νοσημάτων

o εκτίμηση της μεταλλαξιγόνου και καρκινογόνου δράσης χημικών γενοτοξικών παραγόντων που απελευθερώνονται στον εργασιακό χώρο και στο περιβάλλον γενικότερα


συνεργασίες Με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, για θέματα βιοδοσιμετρίας.

Με την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας σε θέματα ακτινοπροστασίας, βιοδοσιμετρίας και αξιολόγησης υπερεκθέσεων και γενικά ατυχημάτων με ιοντίζουσες ακτινοβολίες, χρησιμοποιώντας βιολογικές μεθόδους.

Με το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε για την ανάπτυξη νέων μεθόδων βιολογικής παρακολούθησης των εργαζομένων με έκθεση σε φυσικούς και χημικούς βλαπτικούς παράγοντες.

Με την Υπηρεσία Ακτινοπροστασίας του Εθνικού Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής της Ιταλίας (National Institute for Nuclear Physics - Legnaro National Laboratories,) για τη μελέτη των επιπτώσεων των ακτινοβολιών διαφόρων ποιοτήτων στα πλαίσια του “Large Scale Facility” που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με ερευνητικά εργαστήρια της Ευρώπης και ιδιαίτερα με το Ινστιτούτο Ιατρικής Ραδιοβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Duisburg-Essen της Γερμανίας, για την υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στους τομείς της ακτινοκυτταρογενετικής, βιοδοσιμετρίας και ιατρικής ραδιοβιολογίας.

διδακτορική διατριβή Βασιλική Χατζή, «Μελέτη των γενετικών επιδράσεων επιλεγμένων παραγόντων του επαγγελματικού περιβάλλοντος σε καλλιέργειες ανθρώπινων λεμφοκυττάρων in vitro», Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική Σχολή, 2008. δίπλωμα εξειδίκευσης Καραχρήστου Ιωάννα, «Επικινδυνότητα ιοντιζουσών ακτινοβολιών και εκτίμηση ενδογενούς ακτινοευαισθησίας με βάση την επαγωγή χρωματιδικών θραυσμάτων στην G2 φάση λεμφοκυττάρων περιφερικού αίματος», Διατμηματικό Διαπανεπιστημιακό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ιατρική Φυσική Ακτινοφυσική Παν. Ιωαννίνων, 2008. επιχορηγήσεις από εξωτερικές πηγές

1. ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ «Καρυοτυπική ανάλυση μεσοφασικών κυττάρων εφαρμόζοντας πολυχρωματικό φθορίζοντα in situ υβριδισμό (multicolor FISH) σε πρόωρα συμπυκνωμένα χρωμοσώματα (PCC): μια νέα μεθοδολογία για την κυτταρογενετική».

2. AΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες: Μετρήσεις φυσικών παραμέτρων και εκτίμηση επιπτώσεων σε βιολογικά συστήματα».

3. AΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Έλεγχος και ανάπτυξη μεθόδων προστασίας από ακτινοβολίες και άλλους φυσικούς ή χημικούς παράγοντες»

4. AΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Βιοδοσιμετρία ακτινοβολιών και κυτταρογενετική μελέτη προλευχαιμικών νοσημάτων»



ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΡΑΔΙΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ

1. Breeman WAP, Fröberg AC, de Blois E, van Gameren A, Melis M, de Jong M, Maina T, Nock BA, Erion JL, Mäcke HR, Krenning EP. Optimised labelling, preclinical and initial clinical aspects of CCK-2 receptor-targeting with 3 radiolabeled peptides. Nucl. Med. Biol. 35: 839-849; 2008.

2. Cescato R, Maina T, Nock BA, Nikolopoulou A, Charalambidis D, Piccand V, Reubi JC. Bombesin receptor antagonists may be preferable to agonists for tumor targeting. J. Nucl. Med. 49: 318-326; 2008.

3. Chiotellis A., Tsoukalas C., Pelecanou M., Raptopoulou C., Terzis A., Papadopoulos M., Papadopoulou-Daifoti Z., Pirmettis I. “A convenient route leading to neutral fac-M(CO)3(NNO) complexes (M = Re, 99mTc) coupled to amine pharmacophores” Inorg. Chem., 47, 2601-2607, 2008.

4. Efthimiou N. , Panayiotakis G.S. , Loudos G. , Kandarakis I., Varvarigou A., Bouziotis P., McKisson P., Majewski S. , “Small animal positron emission tomography using a dual head prototype based on PSPMTs and FPGA readout”, IST 2008 - IEEE Workshop on Imaging Systems and Techniques Proceedings, art. no. 4659935, pp. 29-33.

5. Fernandes C., Santos, C, I, Santos I, Pietzsch H.-J., Kunstler J-U., Kraus W., Rey A., Margaritis N, Bourkoula A., Chiotellis A., Paravatou-Petsotas M., Pirmettis I. “Rhenium and Technetium Complexes Bearing Quinazoline Derivatives: Progress Towards a 99mTc Biomarker for Epidermal Growth Factor Receptor (EGFR) Imaging” Dalton Trans., 24, 3215-3225, 2008

6. Hatzi VI, GI Terzoudi, V Makropoulos, C Maravelias, and GE Pantelias (2008). Pre-irradiation exposure of peripheral blood lymphocytes to glutaraldehyde induces radiosensitization by increasing the initial yield of radiation-induced chromosomal aberrations. Mutagenesis, 23(2):101-9.

7. Javier Giglio J., Patsis G., Pirmettis I., Papadopoulos M., Raptopoulou C., Pelecanou M., León E., González M., Cerecetto H., Rey A. “Preparation and Characterization of Technetium and Rhenium Tricarbonyl Complexes Bearing the 4-Nitrobenzyl Moiety as Biorreductive Diagnostic Radiopharmaceuticals. In Vitro and in Vivo Studies.” Eur. J. Med. Chem. 43,741-748, 2008.

8. Manola KN, Georgakakos VN, Margaritis D, Stavropoulou C, Panos C, Kotsianidis I, Pantelias GE, Sambani C. Disruption of the ETV6 gene as a consequence of a rare translocation (12;12)(p13;q13) in treatment-induced acute myeloid leukemia after breast cancer. Cancer Genet Cytogenet. 2008 Jan 1;180(1):37-42.

9. Manola KN, Georgakakos VN, Stavropoulou C, Spyridonidis A, Angelopoulou MK, Vlachadami I, Katsigiannis A, Roussou P, Pantelias GE, Sambani C, Jumping translocations in hematological malignancies: a cytogenetic study of five cases. Cancer Genet Cytogenet. 2008 Dec;187(2):85-94.

10. Petrou C, Magafa V, Nikolopoulou A, Nock B, Maina T, Cordopatis P. Synthesis and sst2 binding profiles of new [Tyr3]octreotate analogs. J. Pept. Sci. 14: 725-730; 2008.

11. Stamopoulos D, Manios E, Gogola V, Benaki D, Bouziotis P, Niarchos D and Pissas M, “Bare and protein-conjugated Fe3O4 ferromagnetic nanoparticles for utilization in magnetically assisted hemodialysis: biocompatibility with human blood cells”, Nanotechnology,Vol. 19, Number 50, 505101, 2008.

12. Stamopoulos D., Bouziotis P., Benaki D., Kotsovassilis C., Zirogiannis P.N. , “Utilization of nanobiotechnology in haemodialysis: Mock-dialysis experiments on homocysteine”, Nephrology Dialysis Transplantation 23 (10), pp. 3234-3239, 2008.

13. Stavropoulou C, Georgakakos VN, Manola KN, Pagoni M, Garofalaki M, Pantelias GE, Sambani C. 5'RARA submicroscopic deletion from new variant translocation involving chromosomes


15, 17, and 18, in a case of acute promyelocytic leukemia. Cancer Genet Cytogenet. 2008 Apr 1;182(1):50-5.

14. Stavropoulou C, Sambani C, Rigana H, Georgakakos VN, Voutsinas G, Manola KN, Pantelias GE, Makropoulos V; Hellenic MDS Study Group. Low frequency of the glutathione-S-transferase T1-null genotype in patients with primary myelodysplastic syndrome and 5q deletion. Leukemia. 2008 Aug;22(8):1643-6. Epub 2008 Feb 28. No abstract available.

15. Terzoudi G.I., S.K. Singh, G.E. Pantelias, G. Iliakis, (2008). Premature Chromosome Condensation Reveals DNA-PK Independent Pathways of Chromosome Break Repair, International Journal of Oncology, 33, 871-879.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ABSTRACTS 1. Bouziotis P., Gourni E., Xanthopoulos S., Paravatou M., Syrigos K., Efthimiou N., Loudos G.,

Archimandritis S.C., Varvarigou A.D., Harris A.L., «Kit formulation of Bevacizumab, an anti-VEGF monoclonal antibody, and consequent labelling with Rhenium-188: initial in vitro and in vivo studies», EANM'08- Annual Congress of the European Association of Nuclear Medicine, October 12 - October 15, 2008, Munich, Germany.

2. Charalambidis D, Cescato R, Marsouvanidis PJ, Waser B, Reubi JC, Nock BA, Maina T. Preclinical comparison of [99mTc]Demobesin 1 and [99mTc]Demobesin 4: First evidence that bombesin antagonists lead to superior radiotracers than agonists. 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7 – 9 November, 2008; Thessaloniki, Greece; Proceedings 65 – 66; 2008.

3. Charalambidis D, Nikolopoulou A, Nock BA, Petrou C, Zompra A, Waser B, Cescato R, Cordopatis P, Reubi JC, Maina T. Synthesis and comparison of two 99mTc-labeled pansomatostatin-like analogs in vitro and in AR4-2J tumor bearing rats. EANM Annual Congress 2008, 12 – 15 October, 2008; Munich, Germany; Eur. J. Nucl. Med. Mol. Imaging 35 (Suppl. 2): 491, S209; 2008.

4. David S., Fisikopoulos L., Georgiou M., Loudos G., Matsopoulos G., Varvarigou A., Panayiotakis G., Kandarakis I., Evaluation of a pinhole SPECT system for efficient small animal imaging and scintimammography, 3rd International Conference "From Scientific Computing to Computational Engineering" (3rd IC-SCCE), Athens, Greece, July 8th - 12th, 2008.

5. de Jong M, Maina T. Experiences in Molecular Imaging and Therapy using Radiolabeled Peptides. Plenary Lecture in: 19th IRIST Meeting, 25 – 28 June, 2008; Krakow, Poland. Invited Lecture

6. Efthimiou N., Loudos G., Kandarakis I., Bouziotis P., Panagiotakis G., Varvarigou A., Majewski S., «Initial small animal, molecular imaging results, with a dual head PET prototype», 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7-9 November 2008, Thessaloniki, Greece.

7. Efthimiou N., Loudos G., Kandarakis I., Varvarigou A., Bouziotis P., Proffit J., McKisson J., Majewski S., Panayiotakis G.S., Plannar performance of a dual head, high resolution PET prototype, 3rd International Conference "From Scientific Computing to Computational Engineering" (3rd IC-SCCE), Athens, Greece, July 8th - 12th, 2008.

8. Efthimiou N., Loudos G., Varvarigou A., Bouziotis P., McKisson J., and Majewski S., Kandarakis I., Panayiotakis G.S., Small animal positron emission tomography using a dual head prototype based on PSPMTs and FPGA readout, IEEE International Workshop on Imaging Systems and Techniques, IST 2008, Chania, Greece, 7-9 September

9. Fröberg AC, Nock BA, Maina T, de Jong M, de Herder W, de Wilt JW, van der Lugt A, de Blois E, Hijmans CM, Krenning EP. 99mTc-Demogastrin 2 for CCK-2-receptor scintigraphy in


medullary thyroid carcinoma. 55th SNM Annual Meeting, 14 – 18 June, 2008; New Orleans, LA/USA; Session: Solid Tumors – NET and Head & Neck Cancers, No. 459; 2008.

10. Koumarianou E., MikolajcczaK R., Pawlak D., Zikos, C., Bouziotis P., S. Archimandritis, “Labeling of peptidic analogues for targeted radiotherapy with Y-90 and Lu-177, radiochemical and preliminary in vitro evaluation” EANM'08- Annual Congress of the European Association of Nuclear Medicine, October 12 - October 15, 2008, Munich, Germany.

11. Liolios C, Fragogeorgi E, Zikos C, Efthimiou N. Loudos G. , Papadopoulos MS. Varvarigou AD, Sivolapenko G., Synthesis and pharmacokinetics of bombesin-like peptides for optimized tumor imagine with PET and SPECT camera” 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine in cooperation with ten medical societies, Thessaloniki, Macedonia, Greece, 7-9 November, 2008.

12. Loudos G., Fisikopoulos L., Georgiou M., David S., Uzunoglu N., Kandarakis I., Varvarigou A., Optimization of two systems, suitable for high resolution SPECT using parallel hole and pinhole collimators, IEEE International Workshop on Imaging Systems and Techniques, IST 2008, Chania, Greece, 7-9 September

13. Maina T, Cescato R, Charalambidis D, Ketani E, Waser B, Nikolopoulou A, Nock BA, Reubi JC. GRP-R-tumor targeting with [99mTc]Demobesin 1 and [99mTc]Demobesin 4: Can antagonists perform better than agonists? 19th IRIST Meeting, 25 – 28 June, 2008; Krakow, Poland; Q. J. Nucl. Med. Mol. Imaging 52 (Suppl. 1): 13; 2008.

14. Maina T, Nikolopoulou A, Petrou C, Ketani E, Cordopatis P, Nock BA. Truncated tetraamine-coupled minigastrins for targeting CCK-2-R with 99mTc – Preclinical comparison with [99mTc]Demogastrin 2. COST BM0607 Action “Targeted Therapy”, WG-Meeting, 24 – 25 June, 2008; Krakow, Poland; Book of Abstracts 18; 2008.

15. Maina T, Nock BA, Nikolopoulou A, Charalambidis D, Ketani E, Cescato R, Waser B, Reubi JC. Is antagonist-based [99mTc]Demobesin 1 a superior radiotracer than agonist-based [99mTc]Demobesin 4? – First conclusions from a preclinical comparison study. EANM Annual Congress 2008, 12 – 15 October, 2008; Munich, Germany; Eur. J. Nucl. Med. Mol. Imaging 35 (Suppl. 2): PW092, S233; 2008.

16. Manola K., V. Georgakakos, C. Stavropoulou, A. Spyridonidis, M. Angelopoulou, I. Vlachadami, P. Roussou, G. Pantelias, C. Sambani. Jumping Translocations in Hematological Malignancies: Molecular Cytogenetic study of four cases. The 13th Congress of the European Hematology Association, Copenhagen, Denmark. June 12-15, 2008.

17. Manola KN, Parcharidou Α, Papadakis V, Kalntremtziou M, Stavropoulou C, Georgakakos VN, Paisiou A, Peristeri I, Pantelias GE, Sambani C, Polychronopoulou S. Cytogenetic diagnostics and outcome in a series of thirty three Greek pediatric acute myeloid leukemia patients. Blood (ASH Annual Meeting Abstracts), Nov 2008; 112: 4889. 50th Annual Meeting of American Society of Hematology (ASH), December 6-9, 2008, San Francisco CA, USA.

18. Nikolopoulou A, Petrou C, Zompra A, Charalambidis D, Nock BA, Waser B, Cescato R, Reubi JC, Cordopatis P, Maina T. 99mTc-labeled tetraamine-derivatized cyclic nonapeptides with pansomatostatin-like properties: Synthesis and comparative biological evaluation. 30th European Peptide Symposium, 31 August – 5 September, 2008; Helsinki, Finland; J. Pept. Sci. 14 (Suppl.): P41518-039, 152; 2008.

19. Nock BA, Petrou C, Galanis AS, Nikolopoulou A, Charalambidis D, Waser B, Reubi JC, Cordopatis P, Maina T. Introduction of hydrophilic Asp-residue(s) in [99mTc]Demotate 1: A structure – activity relationships study. 30th European Peptide Symposium, 31 August – 5 September, 2008; Helsinki, Finland; J. Pept. Sci. 14 (Suppl.): P41518-040, 152-153; 2008.

20. P. Bouziotis, E. Gourni, S. Xanthopoulos, M. Paravatou, K. Syrigos, N. Efthimiou, G. Loudos, S.C. Archimandritis, A.D. Varvarigou, A.L. Harris, «Labeling of bevacizumab, an anti-VEGF


monoclonal antibody, with rhenium-188: Initial in vitro and in vivo studies”, 4th International Meeting of Nuclear Medicine, 7-9 November, 2008, Thessaloniki, 2ο Βραβείο για την εργασία

21. Stavropoulou C., V. Georgakakos, K. Manola, G. Pantelias, C. Sambani. Comparative Study of Conventional Cytogenetics and FISH for EGR1 in Patients with Primary Myelodysplastic Syndrome and 5q Deletion. The 13th Congress of the European Hematology Association, Copenhagen, Denmark. June 12-15, 2008.

22. Terzoudi G.I., S.K. Singh, G.E. Pantelias, G. Iliakis. Premature Chromosome Condensation Reveals DNA-PK Independent Pathways of Chromosome Break Repair. The 36th annual meeting of the European Radiation Research Society, Tours, France, 1-5 September 2008.

23. Terzoudi G.I., V. Hatzi, K. Barszczewska, G. Iliakis, G.E. Pantelias. A New Cytogenetic Screening Methodology to Evaluate Individual Susceptibility to Radiation Sensitivity. The 36th annual meeting of the European Radiation Research Society, Tours, France, 1-5 September 2008.

24. Xanthopoulos S., Kosmas I.P., Gourni E., Bouziotis P., Loudos G., Tarlatzis B., Varvarigou A., Molecular imaging of integrins in the peri-implantation mouse uterus: a feasibility study, European Society of Human Reproduction & Embryology, ESHRE 2008, 24th Annual Meeting, 6-9 July, 2008, Barcelona.

25. Tatsi A, Charalambidis D, Marsouvanidis PJ, Maina T, Cordopatis P, Nock BA. Synthesis, radiochemistry and preclinical comparison of [111In-DOTA0]SS-14 and [111In-DOTA0,(D)Trp8]SS-14 in AR4-2J cells and Swiss albino mice. 4th International Meeting of the Hellenic Society of Nuclear Medicine, 7 – 9 November, 2008; Thessaloniki, Greece; Proceedings 66 – 67; 2008. Congress Award

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ

1. Charalambidis D, Ketani E, Nikolopoulou A, Galanis AS, Petrou C, Cordopatis P, Reubi JC, Nock BA, Maina T. Introduction of Asp residue(s) in [99mTc]Demotate 1: Effects on sst2 targeting and renal clearance. 13th Hellenic Symposium of Medicinal Chemistry, 14 – 15 Μαρτίου 2008; Abstract Book 40 – 41; 2008

2. Charalambidis D, Marsouvanidis PI, Galanis AS, Petrou C, Nikolopoulou A, Maina T, Cordopatis P, Reubi JC, Nock BA. Introduction of Asp-residues at the N-terminus of [99mTc]Demotate: Impact on the in vitro / in vivo profile. 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, P-49, 69, 2008;

3. Ketani E, Charalambidis D, Nikolopoulou A, Petrou C, Cordopatis P, Maina T, Nock BA. Effects of the (Glu)5-sequence on the biological behavior of [99mTc]Demogastrin 2 and [99mTc]Demogastrin 4. 13th Hellenic Symposium of Medicinal Chemistry, 14 – 15 Μαρτίου 2008; Abstract Book 143 – 144; 2008

4. Ketani E, Petrou C, Nikolopoulou A, Charalambidis D, Maina T, Reubi JC, Cordopatis P, Nock BA. [Asp8]- and [Asp0/Asp8]-derivatized [99mTc]Demotates: Synthesis and biological results. 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, P-50, 69, 2008;

5. Maina T, Cescato R, Charalambidis D, Ketani E, Piccand V, Nikolopoulou A, Reubi JC, Nock BA. GRP-R-Tumor targeting with [99mTc]Demobesin 1 and [99mTc]Demobesin 4: Can antagonists perform better than agonists? 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, P-53, 71, 2008;

6. Manola KN, Parcharidou Α, Papadakis V, Kalntremtziou M, Stavropoulou C, Georgakakos VN, Paisiou A, Peristeri I, Pantelias GE, Sambani C, Polychronopoulou S. Cytogenetic diagnostics


and outcome in a series of thirty three Greek pediatric acute myeloid leukemia (AML) patients. 19ο Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο, 19-22 Νοεμβρίου 2008, Αθήνα.

7. Nikolopoulou A, Charalambidis D, Ketani E, Petrou C, Cordopatis P, Reubi JC, Nock BA, Maina T. 99mTc-Labeled somatostatin analogs with high affinity binding for all five sst1-5 subtypes. 13th Hellenic Symposium of Medicinal Chemistry, 14 – 15 Μαρτίου 2008; Abstract Book 147 – 148; 2008

8. Nikolopoulou A, Nock BA, Petrou C, Cordopatis P, Reubi JC, Maina T. [99mTc]Demotate 1: A potent N4-functionalized cyclic somatostatin radiotracer for sst2-targeted tumor imaging applications. 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, P-51, 70, 2008;

9. Nikolopoulou A, Sotiriou P, Cordopatis P, Maina T, Reubi JC, Nock BA. [99mTc]Demotate 1 and [99mTc]Demotate 4: Effects of a linker on biological response and comparison with OctreoScan®. 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, P-52, 70, 2008;

10. Nock BA, Maina T, de Jong M. Radiolabeled peptides in tumor imaging and therapy. 6th Hellenic Forum on Bioactive Peptides, University of Patras, Patras, 18-20 May, 2008; Abstract Book, L-21, 35, 2008; Invited Lecture

11. Γουρνή Ε., Μπουζιώτη Π., Παραβατού Μ., Λιβανίου Ε., Λούντος Γ., Σακελλιός Ν., Ξανθόπουλος Σ., Αρχιμανδρίτης Σ.Χ., Βαρβαρήγου Α.Δ., Συρίγος Κ., Harris A.L., Τροποποίηση του Bevacizumab, μονοκλωνικού αντισώματος κατά του VEGF: επισήμανση με Τεχνήτιο-99m, 7o Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, Νοέμβριος 27-29, 2008, Αθήνα, Ελλάδα, (1° Βραβείο).

12. Μάινα Θ, Τάτση Α, Χαραλαμπίδης Δ, Μαρσουβανίδης ΠΙ, Κορδοπάτης Π, Nock BA. Σύγκριση [111In-DOTA0]SS-14 και [111In-DOTA0,(D)Trp8]SS-14 σε κύτταρα AR4-2J και πρότυπα πειραματοζώων. 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας 27 – 30 Νοεμβρίου, 2008; Αθήνα, Ελλάδα; Βιβλίο Περιλήψεων Π29, 70; 2008.

13. Μπουζιώτη Π., Γουρνή Ε., Ξανθόπουλος Σ., Παραβατού Μ., Αρχιμανδρίτης Σ.Χ., Βαρβαρήγου Α.Δ., Συρίγος Κ., Harris A.L., Ανάπτυξη προσκευάσματος του Bevacizumab μονοκλωνικού αντισώματος κατά του VEGF, και επισήμανση αυτού με Ρήνιο-188: αρχικές in vitro και in vivo μελέτες, 7o Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, Νοέμβριος 27-29, 2008, Αθήνα, Ελλάδα.

14. Σταυροπούλου Χ., Γεωργακάκος Β.Ν., Ρηγανά Ε., Μανωλά Κ., Βουτσινάς Γ., Μακρόπουλος Β., Μαργαρίτη Μ.Ι., Παντελιά Δ., Ζούμπος Ν., Συμεωνίδης Α., Κουράκλη Α., Βύνιου Ν., Γαλανόπουλος Α., Ρούσσου Π., Παρχαρίδου Α., Παππά Β., Λαουτάρης Ν., Παπαδάκη Ε., Μητσούλη Χ., Αναγνωστόπουλος Ν., Μαρινάκης Θ., Φράγκου Α., Μπακίρη Μ., Πλατά Ε., Μεγαλακάκη Κ., Μπουρίκας Γ., Λαζαρίδου Α., Πρωτόπαπα Μ., Γεωργιάδου Δ., Ζήλος Π., Παντελιάς Γ., Σαμπάνη Κ. Πολυμορφισμός των Γονιδίων Αποτοξικοποίησης GSTT1, GSTM1 και NQO1 σε ασθενείς με Πρωτοπαθές Μυελοδυσπλαστικό Σύνδρομο (ΜΔΣ). 19ο Πανελλήνιο Αιματολογικό Συνέδριο, 19-22 Νοεμβρίου 2008, Αθήνα.

15. Τζανοπούλου Σ., Σαγνού Μ., Παραβατού Μ., Λάφκας D., Κιάρης Ι., Παπαβασιλείου Α.Γ., Ξανθόπουλος Σ., Γουρνή Ε., Μπουζιώτη Π., Βαρβαρήγου Α.Δ., Λούντος Γ., Πιρμεττής Ι., Παπαδόπουλος Μ., Πελεκάνου Μ., Ανάπτυξη νέων εκλεκτικών μέσων για την απεικόνιση και θεραπεία του καρκίνου του μαστού, 7o Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, Νοέμβριος 27-29, 2008, Αθήνα, Ελλάδα


ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Berthold A. Nock, Theodosia Maina - COST Action BM0607: “Targeted Radionuclide Therapy (TRNT)”Ε.Ε. Berthold A. Nock, Theodosia Maina - Research Collaboration Agreement: Erasmus MC (The Netherlands), Biosynthema Inc. (MO/USA), NCSR “Demokritos”: “(Radio)diagnostic – (Radio)therapeutic Peptides and Peptide-like Molecules for Use in Oncology”. Theodosia Maina, Berthold A. Nock - Collaboration Agreement: University of Bern (Switzerland), Biomedica Life Sciences S.A., NCSR “Demokritos”: “Radiolabeled BB-Antagonists in Cancer Diagnosis”. Π. Μπουζιώτη - COST Action D38 “Metal-Based Systems for Molecular Imaging Applications” Ε.Ε. Π. Μπουζιώτη - EUREKA Project (EU): “Radionuclide precursors and radiopharmaceuticals for targeted radionuclide imaging and therapy in Nuclear Medicine”. Αιτούμενη χρηματοδότηση: 250,000 Ευρώ Κατάσταση: Εγκεκριμένο από την ΕΕ (Eureka Label: E!3832 RADNUCLTHER); Εθνική χρηματοδότηση από τη ΓΓΕΤ: Εκκρεμεί. Διάρκεια προγράμματος: 2007-2011 Α. Βαρβαρήγου - Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα EURIPIDES (EUropean Research initiative to develop Imaging Probes for early In-vivo Diagnosis and Evaluation of response to therapeutic Substances) Πρόγραμμα προώθησης των ανταλλαγών και της επιστημονικής συνεργασίας Ελλάδας-Γερμανίας, Πρόγραμμα IKYDA 2007: “Molecular Imaging of Angiogenesis”. Διάρκεια προγράμματος: 1/2007-12/2008. Γ. Τερζούδη - ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ «Καρυοτυπική ανάλυση μεσοφασικών κυττάρων εφαρμόζοντας πολυχρωματικό φθορίζοντα in situ υβριδισμό (multicolor FISH) σε πρόωρα συμπυκνωμένα χρωμοσώματα (PCC): μια νέα μεθοδολογία για την κυτταρογενετική». «Δραστικά και Τροποποιημένα Βιομόρια στη Βιοδιάγνωση και τη Ραδιοφαρμακευτική», Προώθηση της Αριστείας στην Τεχνολογική ανάπτυξη και έρευνα, ΓΓΕΤ.


πρόγραμμα - κατεύθυνση: Βιοδιαγνωστική Συντονιστής: Γ. Νούνεσης

αντικείμενο Βιοδιαγνωστικής

Η Βιοδιαγνωστική αποτελεί ερευνητικό άξονα και πρόγραμμα του Ινστιτούτου. Είναι έντονα διεπιστημονική, συγκλίνουσα τεχνολογικά κατεύθυνση με στόχο εφαρμογές σε in vitro κυρίως διαγνωστικά για την ανθρώπινη υγεία. Το Επιχειρησιακό Σχέδιο του προγράμματος χαρακτηρίστηκε δυναμικό και φιλόδοξο από τη Διεθνή Επιτροπή Κριτών του 2005. Συνδυάζονται γνώσεις και τεχνικές από τη Βιοχημεία, την Ανοσοχημεία, τη Γενετική, την Κυτταρογενετική, τη Βιοαναλυτική και Βιοφυσική Χημεία με στόχο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις σε θέματα μοριακής ανάλυσης για κληρονομικά καρκινικά σύνδρομα, τον εντοπισμό και την ανάδειξη νέων μοριακών δεικτών για νοσήματα, όπως ο καρκίνος και τα νευροεκφυλιστικά, την ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων Βιοαισθητήρων για την αξιόπιστη και ταχεία ανίχνευση βιομορίων και μεταλλαγμάτων τους.

Το Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών και το Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων έχουν διαπιστευτεί κατά ΕΝ17025. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει τα εξής έργα:

ΑΝΟΣΟΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΜΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ

ΒΙΟΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ

ΒΙΟΜΟΡΙΑΚΗ ΦΥΣΙΚΗ

ΑΝΟΣΟΑΝΑΛΥΣΗ

ΑΝΟΣΟΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ – ΝΕΑ ΥΛΙΚΑ

ΜΙΚΡΟ/ΝΑΝΟΔΟΜΕΣ ΓΙΑ ΒΙΟΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ


Βιοδιαγνωστική

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

ΕΡΓΑ Περιοδικά (με κριτές)

Πρακτικά συνεδρίων (με κριτές)


Ανταγωνιστικά Διαρθρωτικά Προγράμματα

Ανοσοπεπτιδική Χημεία 4 2 3 20.000

Μοριακή Διαγνωστική 5 - 5 94.000

Βιοπεπτιδική Χημεία 3 - 2 233.000

Βιομοριακή Φυσική

2 - - 12.000

Ανοσοανάλυση 1* - 10 55.000 Ανοσοαισθητήρες

– Νέα Υλικά 4* - 26* 87.000

Μικρο/Νανοδομές για Βιοαναλυτικές

Εφαρμογές 5*

- 26* 151.000

Χημεία Πρωτεϊνών 2 2 7 3.000 Αλληλεπιδράσεις Πρωτεϊνών - - 1 3.000

ΣΥΝΟΛΟ

18 4 96 569.000

* κοινές δημοσιεύσεις-ανακοινώσεις κοινά κονδύλια


έργο: Ανοσοπεπτιδική Χημεία υπεύθυνη: Ε. Λιβανίου

ερευνητές: Ε. Λιβανίου

συνεργαζόμενη ερευνήτρια

(έως 30-11-2008):Π. Κλημέντζου

μεταδιδακτορικός συνεργάτης(εξωτερική χρηματοδότηση):

Χ. Ζήκος

μεταπτυχιακοί φοιτητές: Β. Βασιλακοπούλου

(από 10-11-2008) Α. Ευαγγέλου (έως 02-09-2008) Χ.-Ε. Καραχάλιου (από 10-11-2008) Η. Παπασαράντος

αντικείμενο Το αντικείμενο του έργου «Ανοσοπεπτιδική Χημεία» μπορεί να αναλυθεί στους ακόλουθους επιμέρους άξονες:

Α) Σχεδιασμός, σύνθεση ή απομόνωση, χαρακτηρισμός, (ραδιο)επισήμανση και αξιολόγηση απτενίων (πεπτιδικής ή άλλης δομής) και μεγαλομοριακών αντιγόνων, με κύριο στόχο την ανάπτυξη αντισωμάτων εναντίον τους και τη χρήση τους στην in vitro ανοσοδιάγνωση.

Β) Ανάπτυξη, απομόνωση, χαρακτηρισμός, (ραδιο)επισήμανση και αξιολόγηση αντισωμάτων, με στόχο τη διενέργεια ανοσοχημικών μελετών και τη χρήση τους στην in vitro ανοσοδιάγνωση.

Γ) Εφαρμογή απτενίων (πεπτιδικής ή άλλης δομής), μεγαλομοριακών αντιγόνων και αντισωμάτων σε ανοσοχημικά συστήματα ποιοτικού εντοπισμού / ποσοτικού προσδιορισμού ουσιών σε βιολογικά δείγματα, με στόχο τη δημιουργία νέων in vitro ανοσοδιαγνωστικών μέσων.

Δ) Διακριτό άξονα δραστηριοτήτων αποτελούν ο σχεδιασμός, η σύνθεση και η βιολογική αξιολόγηση πεπτιδίων, που αναγνωρίζουν ειδικούς κυτταρικούς «στόχους» (π.χ. κυτταρικούς υποδοχείς) in vitro και in vivo. Οι παραπάνω δραστηριότητες του Έργου «Ανοσοπεπτιδική Χημεία» υλοποιούνται από κοινού με Έργα άλλων Ερευνητών του Ι/ΡΡΠ, κυρίως του Προγράμματος «Ραδιοφαρμακευτική» (Δρ. Βαρβαρήγου, Δρ. Μπουζιώτη, Δρ. Παπαδόπουλος, Δρ. Παραβατού, Δρ. Πιρμεττής). κύριες ερευνητικές δραστηριότητες Α) Ανάπτυξη πεπτιδικών παραγώγων και αντισωμάτων για τη μελέτη του νευροπροστατευτικού πεπτιδίου humanin (ουμανίνη, ΗΝ)

Η ουμανίνη (humanin, HN, MAPRGFSCLLLLTSEIDLPVKRRA) είναι 24-πεπτίδιο που αναφέρθηκε

για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία το 2001 και που αποτρέπει το σχετιζόμενο με τη νόσο Alzheimer θάνατο των νευρικών κυττάρων. Συγκεκριμένα, η ΗΝ καταστέλλει τους ενδοκυττάριους μηχανισμούς που ενεργοποιούνται από τις FAD (Familial Alzheimer’s Disease) μεταλλάξεις, τα Αβ (β-Amyloid) πεπτίδια και από τα αντι-ΑΡΡ (APP: Amyloid Precursor Protein) αντισώματα, αιτίες που οδηγούν στην εκδήλωση της νόσου Alzheimer. Μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν ότι η ΗΝ, πέραν της νευροπροστατευτικής, έχει μια ευρύτερη κυτταροπροστατευτική δράση. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι


η ΗΝ προστατεύει κύτταρα PC12 και ανθρώπινα λεμφοκύτταρα από θάνατο λόγω απομάκρυνσης του απαιτούμενου ορού από το καλλιεργητικό υλικό, καταστέλλει την επαγόμενη από Αβ πεπτίδια τοξικότητα σε ανθρώπινα λεία μυϊκά κύτταρα των εγκεφαλικών αγγείων, ενώ επίσης αυξάνει τη μεταβολική δραστηριότητα ανθρώπινων λεμφοκυττάρων.

Ο μηχανισμός με τον οποίο η ΗΝ ασκεί τη νευροπροστατευτική της δράση παραμένει αδιευκρίνιστος. Σύμφωνα με βιβλιογραφικές πληροφορίες, η ΗΝ φαίνεται ότι συντίθεται in vivo, εκκρίνεται στην κυκλοφορία μέσω του ενδοπλασματικού δικτύου και του συστήματος Golgi και δρα εξωκυτταρικά, μέσω υποδοχέων στην επιφάνεια των κυττάρων. Από την άλλη πλευρά, η ΗΝ πιστεύεται ότι ασκεί και ενδοκυττάρια δράση, δρώντας στους μηχανισμούς ενεργοποίησης αποπτωτικών πρωτεϊνών (όπως οι πρωτεΐνες Bax, Bid και BimEL) και καταστέλλοντας με αυτόν τον τρόπο την κυτταρική απόπτωση.

Η νευροπροστατευτική δράση της ΗΝ φαίνεται ότι εξαρτάται σημαντικά από την πρωτοταγή δομή του πεπτιδίου. Συγκεκριμένα, εκτενείς μελέτες έχουν δείξει ότι με αντικατάσταση ορισμένων αμινοξέων μεταβάλλεται ουσιαστικά η in vitro βιολογική δραστικότητα του πεπτιδίου. Για παράδειγμα, με αντικατάσταση της Ser14 από Gly προκύπτει το πεπτίδιο HNG ([Gly14]-HN), που παρουσιάζει αυξημένη δραστικότητα κατά 103 φορές σε σχέση με την ΗΝ, ενώ το παράγωγο AGA-(C8R)HNG17 (Πίνακας Ι) είναι πιο δραστικό από την ΗΝ κατά 106 φορές. Το δραστικότερο, μέχρι στιγμής, παράγωγο της ΗΝ είναι το επονομαζόμενο κολιβελίνη (colivelin), υβριδικό πεπτίδιο, που αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη βιβλιογραφία το 2005 και που προέκυψε από την προσθήκη του νευροτροφικού παράγοντα ADNF9 στο Ν-τελικό άκρο του παραγώγου της ΗΝ, AGA-(C8R)HNG17 (Πίνακας Ι). Η κολιβελίνη παρουσιάζει αυξημένη κατά 108 φορές in vitro δραστικότητα, σε σχέση με την ΗΝ.

Ιn vivo διάφορα παράγωγα της ΗΝ βρέθηκε ότι βελτιώνουν τα προβλήματα μάθησης και μνήμης που δημιουργούνται σε πειραματικά πρότυπα ποντικών ή αρουραίων μετά από χορήγηση Αβ25-35 πεπτιδίου, σκοπολαμίνης, ή 3-quinuclidinyl benzilate, φαρμάκου παρόμοιας δράσης με την σκοπολαμίνη.

Στόχος της παρούσας ερευνητικής δραστηριότητας είναι η ανάπτυξη και ο χαρακτηρισμός: α)

ειδικών πεπτιδικών παραγώγων της ΗΝ με πιθανή νευροπροστατευτική δράση, β) ειδικών πεπτιδικών παραγώγων της ΗΝ με αυξημένη αντιγονικότητα, τα οποία θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή ανοσογόνων, γ) εξειδικευμένων και ευαίσθητων αντισωμάτων για την ΗΝ, ικανών να ανιχνεύουν την παρουσία του πεπτιδίου σε βιολογικά δείγματα. Απώτερος σκοπός της δραστηριότητας είναι να αποκτηθούν περισσότερες πληροφορίες για το μηχανισμό δράσης της ΗΝ και των παραγώγων της και να διερευνηθούν οι προοπτικές ανάπτυξης νέων νευροπροστατευτικών μέσων ή/και νέων ανοσοδιαγνωστικών για τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα.

Τα τρία τελευταία χρόνια, στο Εργαστήριο Ανοσοπεπτιδικής Χημείας σχεδιάσθηκαν και

συνετέθησαν διάφορα νέα πεπτιδικά παράγωγα της ΗΝ καθώς και παράγωγα ήδη γνωστά από τη βιβλιογραφία (Πίνακας Ι). Πολλά από τα παράγωγα αυτά αξιολογήθηκαν κατά τον προηγούμενο χρόνο σε in vivo μελέτες συμπεριφοράς (T-maze test), σε συνεργασία με το Institute of Organic Chemistry and Biochemistry της Ακαδημίας Επιστημών της Τσεχίας (Dr. J. Slaninova). Μεταξύ των παραγώγων που μελετήθηκαν, την υψηλότερη νευροπροστατευτική δράση παρουσιάζουν τα παράγωγα colivelin και des-Leu-colivelin, της ομάδας Γ. Τα παράγωγα της ομάδας Β (Πίνακας Ι) παρουσιάζουν επίσης νευροπροστατευτική δράση, η οποία είναι ανεξάρτητη από τον αριθμό των συνεχόμενων αμινοξέων Leu που περιέχουν. Τα παραπάνω αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν κατά το πρηγούμενο έτος στο Περιοδικό Peptides (G. Kunesova et al., Peptides, 29, 1982-1987, 2008) είναι ενδεικτικά της δυνατότητας κατάλληλα σχεδιασμένων, συνθετικών παραγώγων της ΗΝ να δρούν ως ισχυροί νευροπροστατευτικοί παράγοντες. Από την άλλη πλευρά, η προσθήκη Tyr στο μόριο παραγώγων της ΗΝ (ομάδα Δ, Πίνακας Ι) φαίνεται ότι οδηγεί σε μείωση της νευροπροστατευτικής δραστικότητας. Η μικρότερη μείωση παρατηρήθηκε στην περίπτωση των παραγώγων Y-des-Leu-AGA-(C8R)-HNG17 και Y-des-Leu-colivelin. Τα παραπάνω παράγωγα ραδιοεπισημάνθηκαν κατ’ επανάληψη με Ι125 και χρησιμοποιήθηκαν σε προκαταρκτικές in vitro και in vivo βιολογικές μελέτες, σε συνεργασία με τους Δρ. Μ. Παραβατού, Π. Μπουζιώτη, Μ.


Παπαδόπουλο, Ι. Πιρμεττή (Ι/ΡΡΠ) και Μ. Πελεκάνου (Ι/Βιολογίας). Οι σχετικές μελέτες συνεχίζονται.

Επίσης, κατά τον προηγούμενο χρόνο αναπτύχθηκαν νέα αντισώματα G για την ΗΝ, εναντίον διαφορετικών συνθετικών παραγώγων του μητρικού πεπτιδίου.

Πίνακας Ι. Συνθετικά πεπτιδικά παράγωγα της ΗΝ

Ομάδα Παραγώγων

Πεπτιδικό παράγωγο Αμινοξική αλληλουχία

Gly14-HN (HNG) MAPRGFSCLLLLTGEIDLPVKRRA Ομάδα Α

dSer14-HN MAPRGFSCLLLLTsEIDLPVKRRA

AGA-(C8R)-HNG17 PAGASRLLLLTGEIDLP

des-Leu-AGA-(C8R)-HNG17 PAGASRLLLTGEIDLP

Ομάδα Β

plus-Leu-AGA-(C8R)-HNG17 PAGASRLLLLLTGEIDLP

ADNF9- AGA-(C8R)-HNG17 (Colivelin)

SALLRSIPA-PAGASRLLLLTGEIDLP

des-Leu-Colivelin SALLRSIPA-PAGASRLLLTGEIDLP

Ομάδα Γ

plus-Leu-Colivelin SALLRSIPA-PAGASRLLLLLTGEIDLP

Y-AGA-(C8R)-HNG17 Y-PAGASRLLLLTGEIDLP

Y-des-Leu-AGA-(C8R)-HNG17 Y-PAGASRLLLTGEIDLP

Y-Colivelin Y-SALLRSIPA-PAGASRLLLLTGEIDLP

Ομάδα Δ

Y-des-Leu-Colivelin Y-SALLRSIPA-PAGASRLLLTGEIDLP

Β) Ανάπτυξη πεπτιδικών παραγώγων και αντισωμάτων για τη μελέτη πεπτιδίων της οικογένειας των θυμοσινών

Οι άλφα- και οι βήτα- θυμοσίνες είναι πεπτίδια με σημαντικό βιολογικό ρόλο, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο διαγνωστικό και θεραπευτικό ενδιαφέρον.

Η θυμοσίνη α1 (Τα1) είναι 28-πεπτίδιο (pI: 4,2, MW: 3108 Da), το οποίο απομονώθηκε στις αρχές της δεκαετίας 1980 από εκχύλισμα βόειου θύμου αδένα, γνωστό ως TF5. Λίγο αργότερα (1984), όταν θύμος αδένας αρουραίου υπέστη κατεργασία σε συνθήκες που περιορίζουν την πρωτεόλυση, απομονώθηκε ένα πολυπεπτίδιο 111 αμινοξέων, η προθυμοσίνη α (ProTα), που στο αμινοτελικό του άκρο εμπεριείχε όλη την αλληλουχία της Τα1. Έως σήμερα, δεν έχει διευκρινισθεί εάν η Τα1 παράγεται εξ ολοκλήρου λόγω πρωτεόλυσης της ProTα κατά την παρασκευή του TF5 ή εάν η ProTα διασπάται in vivo σε Tα1 σε κάποιους ιστούς.

Η ProTα, όξινο πολυπεπτίδιο (pI=3,55) με MW 12,6 kDa (ανθρώπινη αλληλουχία: 109 αμινοξέα), έχει ευρεία κατανομή στους ιστούς και εμφανίζει υψηλή διατήρηση της πρωτοταγούς της δομής στα θηλαστικά. Το μόριο της ProTα περιέχει > 50% ασπαρτικό και γλουταμικό οξύ, ενώ δεν περιέχει αρωματικά αμινοξέα ή ιστιδίνη, η δε περιεκτικότητά του σε υδρόφοβα αμινοξέα είναι μικρή. Σε φυσιολογικές συνθήκες, η ProTα είναι μία μονομερής πολυπεπτιδική αλυσίδα, που υιοθετεί μία τυχαία διαμόρφωση έλικας χωρίς κανονική δευτεροταγή δομή. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η


ProTα έχει χαμηλή ανοσογονικότητα, γεγονός που δυσκολεύει την ανάπτυξη υψηλού τίτλου αντισωμάτων για το μόριο και καθιστά δύσκολη τη μελέτη της με ανοσοχημικές μεθόδους. Η χαμηλή ανοσογονικότητα της ProTα έχει αποδοθεί στην έλλειψη σταθερής δευτεροταγούς δομής και στον υψηλό βαθμό εξελικτικής διατήρησης του μορίου μεταξύ των θηλαστικών.

Ο ακριβής ρόλος της ProTα παραμένει ασαφής. Η υπάρχουσα βιβλιογραφία υποδεικνύει διπλό ρόλο για το πολυπεπτίδιο: έναν ενδοκυτταρικό, που σχετίζεται με τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, και έναν εξωκυτταρικό, που σχετίζεται με την κυτταρομεσολαβούμενη ανοσία. Ενδοκυτταρικός ρόλος της ProTα: Η ProTα, που βρίσκεται στον πυρήνα κάθε κυττάρου θηλαστικού, είναι πιθανόν να αλληλεπιδρά με την ιστόνη Η1, συμμετέχοντας έτσι στην αποδιάταξη της χρωματίνης. Κατά την τελευταία δεκαετία, πολλές δημοσιεύσεις συνδέουν άμεσα τη δράση της ProTα με τους μηχανισμούς του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και αναφέρουν αυξημένη έκφραση του πολυπεπτιδίου σε διάφορους τύπους καρκινικών κυττάρων, π.χ. του ήπατος, του μαστού, του προστάτη ή του θυρεοειδούς αδένα. Επίσης, έχει αναφερθεί ότι η ProTα δρα ως αρνητικός ρυθμιστής της απόπτωσης, αποτρέποντας το σχηματισμό του αποπτωσώματος και αναστέλλοντας με αυτό τον τρόπο την ενεργοποίηση της κασπάσης-9. Εξωκυτταρικός ρόλος της ProTα: Ο εξωκυτταρικός βιολογικός ρόλος της ProTα μελετήθηκε αμέσως μετά την πρώτη απομόνωση και ταυτοποίησή της και σχετίζεται με την ενίσχυση της κυτταρομεσολαβούμενης ανοσίας. Χορήγηση ProTα αύξησε την αντίσταση έναντι μυκητιάσεων σε ποντικούς, των οποίων η ευαισθησία σε μολύνσεις αυξήθηκε με δίαιτα πλούσια σε ψευδάργυρο. Επίσης, η ProTα βρέθηκε να ενεργοποιεί in vivo την κυτταροτοξικότητα των εξειδικευμένων για όγκους Τ-λεμφοκυττάρων σε ποντικούς. Τέλος, έχει αναφερθεί ότι η ProTα ενισχύει την αγγειογένεση στο μοντέλο της χοριοαλλαντοϊκής μεμβράνης του εμβρύου όρνιθας.

Εκτός από την ProTα, η Τα1 έχει επίσης επιδείξει ανοσορυθμιστικές ιδιότητες. Εξωγενώς χορηγούμενη Tα1 βρέθηκε να διεγείρει τη μετανάστευση κυττάρων, την αγγειογένεση και την επούλωση πληγών. Τα τελευταία χρόνια συνδυασμοί Tα1 και αναλόγων νουκλεοσιδίων ή ιντερφερόνης α βρίσκονται στο στάδιο κλινικών δοκιμών για χορήγηση σε ασθενείς με ηπατίτιδα Β ή C ή μελάνωμα σε προχωρημένο στάδιο.

Οι προαναφερθείσες εξωκυτταρικές δράσεις που έχουν αποδοθεί στις Tα1 και ProTα προϋποθέτουν ότι με κάποιο τρόπο τα πεπτίδια αυτά μπορούν να επηρεάζουν τις ενδοκυτταρικές λειτουργίες των κυττάρων – στόχων, π.χ. επάγοντας την επιφανειακή έκφραση υποδοχέων κυτταροκινών, μέσω αλληλεπίδρασης των πεπτιδίων με φορτισμένες μεμβράνες, ή μέσω σηματοδότησης μετά από πρόσδεσή τους σε ειδικούς υποδοχείς που κυρίως εντοπίζονται στην επιφάνεια κυττάρων που εμπλέκονται στην εγγενή ανοσία (πχ. υποδοχείς τύπου Τoll σε δενδριτικά κύτταρα).

Στόχος της παρούσας ερευνητικής δραστηριότητας είναι η ανάπτυξη πεπτιδικών παραγώγων και αντισωμάτων για τη μελέτη βιοδραστικών πεπτιδίων της οικογένειας των θυμοσινών, με έμφαση -τα τελευταία χρόνια- στις άλφα θυμοσίνες. Η δραστηριότητα εστιάζεται στη μελέτη της σχέσης των θυμοσινών με την εμφάνιση και την εξέλιξη καρκινικών όγκων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης στη διερεύνηση των δυνατοτήτων να χρησιμοποιηθούν οι θυμοσίνες (ή παράγωγα των θυμοσινών) ως δείκτες διάγνωσης-πρόγνωσης ή ως βοηθητικά ανοσοενισχυτικά μέσα σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου.

Κατά τον προηγούμενο χρόνο δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα της εφαρμογής εξειδικευμένου

πολυκλωνικού αντισώματος G για την ProTα, που έχει αναπτυχθεί στο Εργαστήριο Ανοσοπεπτιδικής Χημείας, σε τεχνικές ανοσοκυτταρολογίας και ανοσοϊστοχημείας για τον εντοπισμό της προθυμοσίνης σε καρκινικές κυτταρικές σειρές ή σε ιστούς από καρκίνο του προστάτη (P. Klimentzou et al., Journal of Histochemistry and Cytochemistry, 56, 1023-1031, 2008), σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Tuebingen.

Επί πλέον, κατά τον προηγούμενο χρόνο ολοκληρώθηκε η ανάπτυξη και η αξιολόγηση σε σύστημα ELISA νέων, υψηλού τίτλου αντισωμάτων G για την προθυμοσίνη άλφα, εναντίον συζευγμάτων συνθετικού πεπτιδίου από το C-τελικό άκρο του μορίου με αιμοκυανίνες των ειδών Rapana venosa και Helix vulgaris, αντί της συμβατικής αιμοκυανίνης keyhole limpet hemocyanin του είδους Megathura crenulata. Οι παραπάνω αιμοκυανίνες απομονώθηκαν στο Institute of Organic Chemistry, Bulgarian Academy of Sciences (Dr. Pavlina Dolashka). Τα σχετικά αποτελέσματα


δημοσιεύθηκαν στο Περιοδικό Immunological Investigations (P. Dolashka-Angelova et al., Immunological Investigations, 37, 1-19, 2008).

A. Παρακείμενες θέσεις υπερπλαστικών αδενίών και καρκινικών βλαστών προστάτη αδένα (x200). B.

Αδενοκαρκίνωμα προστάτη αδένα (x400). Γ. Ανοσοϊστοχημική χρώση ιστού από καρκίνο προστάτη με το αντίσωμα G εναντίον του C-τελικού τμήματος της ProTα (x400). Δ. Αρνητικός μάρτυρας, ανοσοϊστοχημική χρώση του ίδιου ιστού με το αντίσωμα G εναντίον του C-τελικού τμήματος της ProTα που έχει προεπωαστεί με ProTα (x400).

Επίσης, κατά τον προηγούμενο χρόνο ξεκίνησε η υλοποίηση εγκεκριμένου έργου IKYDA 2008 με

τίτλο “Synthesis and characterization of specific cold and radiolabeled derivatives for the in vitro and in vivo study of immunostimulating peptides”, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Tuebingen (Institute for Cell Biology, Department of Immunology, Prof. Dr. Stefan Stevanovic). Στα πλαίσια υλοποίησης του παραπάνω έργου, ειδικά πεπτιδικά παράγωγα των ProΤα και Τα1 πρόκειται να συντεθούν, να μελετηθούν δομικά και να ραδιοεπισημανθούν με 125I ή 99mTc. Τα παραπάνω παράγωγα θα εφαρμοσθούν στη συνέχεια σε in vitro και in vivo βιολογικές μελέτες, με στόχο την αποσαφήνιση του μηχανισμού της εξωκυττάριας, ανοσορυθμιστικής δράσης των ProΤα και Τα1.

Γ) Ανάπτυξη αντισωμάτων ή/και ανοσοαναλύσεων για τη μελέτη βιοδραστικών απτενίων

Η παραγωγή αντισωμάτων για μόρια μικρού μοριακού βάρους (απτένια), τα οποία αδυνατούν να προκαλέσουν από μόνα τους χυμική ανοσοαπόκριση, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει δυνατή η ανάπτυξη αντισωμάτων εναντίον αρκετών τέτοιων μορίων και, στη συνέχεια, ανοσοαναλύσεων για τον προσδιορισμό τους σε βιολογικά δείγματα.

Στόχος της παρούσας ερευνητικής δραστηριότητας είναι η ανάπτυξη εξειδικευμένων και

ευαίσθητων αντισωμάτων εναντίον ειδικά επιλεγμένων απτενικών μορίων, τα οποία μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν π.χ. ως εργαστηριακά εργαλεία μελέτης των αντίστοιχων απτενίων. Ακόμη, στόχος της δραστηριότητας είναι η ανάδειξη των δομικών στοιχείων ενός απτενικού μορίου τα οποία καθιστούν ευχερέστερη ή δυσχερέστερη την ανάπτυξη αντισωμάτων εναντίον του.


Κατά τα τελευταία χρόνια το Εργαστήριο Ανοσοπεπτιδικής Χημείας ασχολήθηκε με την ανάπτυξη εξειδικευμένων αντισωμάτων G και Υ εναντίον επιλεγμένων συνθετικών παραγώγων του μορίου της φερομόνης του δάκου της ελιάς (συνεργασία με Δρ. Β. Ραγκούση, Τμήμα Χημείας Πανεπιστημίου Αθηνών), εντόμου (Bactrocera oleae, Gmelin), που αποτελεί το μεγαλύτερο εχθρό για την καλλιέργεια της ελιάς στην περιοχή της Μεσογείου. Η φερομόνη του δάκου είναι μικρομοριακή οργανική ένωση με ιδιάζουσα δομή [1,7-διοξασπιρο[5.5]ενδεκάνιο]. Ορισμένα από τα αντισώματα G και Y χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη συστημάτων ενζυμοανοσοανάλυσης, που με τη σειρά τους εφαρμόσθηκαν στον προσδιορισμό των επιπέδων της φυσικής φερομόνης σε ομογενοποιήματα αδένων από παρθένα θηλυκά έντομα. Τα αποτελέσματα των προαναφερθεισών μελετών παρουσιάσθηκαν υπό τη μορφή άρθρου, που δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Talanta (A. Neokosmidi et al., Talanta, 74, 539-546, 2008).

Κατά τα τελευταία χρόνια, το Εργαστήριο Ανοσοπεπτιδικής Χημείας ασχολείται επίσης με την προσπάθεια ανάπτυξης εξειδικευμένων αντισωμάτων για την, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα από βιοχημική άποψη, ένωση της καρνιτίνης, ο ρόλος της οποίας σχετίζεται κυρίως με την οξείδωση των λιπαρών οξέων μέσα στο κύτταρο. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής πειραματικά μας αποτελέσματα, το μόριο της καρνιτίνης φαίνεται ότι παρουσιάζει εξαιρετικά χαμηλή αντιγονικότητα. Η μελέτη συνεχίζεται, με ανοσοποίηση πειραματοζώων εναντίον νέων, πιθανώς ανοσογονικών, παραγώγων της καρνιτίνης.

Ακόμη, κατά τα τελευταία χρόνια το Εργαστήριο ασχολήθηκε με την ανάπτυξη και αξιολόγηση αντισωμάτων εναντίον του μορίου της βιταμίνης βιοτίνης, μικρομοριακής ένωσης με μοριακό βάρος παραπλήσιο αυτού της καρνιτίνης και με εξαιρετικό βιολογικό αλλά και βιοτεχνολογικό ενδιαφέρον. Μέχρι στιγμής έχει αναπτυχθεί σειρά εξειδικευμένων και υψηλού τίτλου αντισωμάτων για το μόριο της βιοτίνης, τα οποία αξιολογούνται σε συστήματα ELISA, western-blot και ανοσοκυτταρολογίας. Η μελέτη βρίσκεται σε εξέλιξη. διδακτορικές διατριβές που ολοκληρώθηκαν Α. Ευαγγέλου, Χημικού Θέμα: «Ανάπτυξη συνθετικών πεπτιδίων και αντισωμάτων για τη μελέτη του νευροπροστατευτικού 24-πεπτιδίου ουμανίνη (humanin)» (Τμήμα Χημείας Πανεπιστημίου Αθηνών, Τριμελής συμβουλευτική επιτροπή: Ν. Φερδερίγος, Μ. Μαυρή-Βαρβαγιάννη, Ε. Λιβανίου. Τριμελής εξεταστική επιτροπή: Μ. Κουππάρης, Α. Γιωτάκης, Γ. Κόκοτος, Ν. Φερδερίγος, Π. Μουτεβελή-Μηνακάκη, Μ. Μαυρή-Βαβαγιάννη, Ε. Λιβανίου. Παρουσίαση: 14 Ιουλίου 2008) διδακτορικές διατριβές σε εξέλιξη Η. Παπασαράντου, Χημικού Θέμα: «Ανάπτυξη και αξιολόγηση αντισωμάτων για τη μελέτη μικρομοριακών ενώσεων με βιοχημικό ενδιαφέρον» (Τμήμα Χημείας Πανεπιστημίου Αθηνών, Τριμελής συμβουλευτική επιτροπή: Μ. Μαυρή, Ν. Φερδερίγος, Ε. Λιβανίου) συνεργασίες Ελληνικά και Ξένα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα -Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών: Δρ. Κ. Γαλανοπούλου, Δρ. Μ. Μαυρή, Δρ. Β. Ραγκούση, Δρ. Ν. Φερδερίγος. -Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών: Δρ. Ο. Τσιτσιλώνη. -Τμήμα Παθολογοανατομίας, Νοσοκομείο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός: Δρ. Κ. Μπαρμπάτη, Α. Δρούγου.


-Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών: Δρ. Ε. Μικρός. -Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών (Αιγινήτειο Νοσοκομείο): Δρ. Μ. Αναγνωστούλη. -Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Δρ. Ι. Στεφανίδης. -Eberhard-Karls University of Tuebingen, Tuebingen, Germany: Prof. Dr. S. Stevanovic, Prof. Dr. W. Voelter, Prof. Dr. H. Kalbacher, Dr. A. Beck, Dr. M. Schaller, Mrs. B. Fehrenbacher. -Institute of Organic Chemistry and Biochemistry, Academy of Sciences, Czech Republic: Dr. J. Slaninova, Dr. T. Elbert, Dr. J. Hlavacek. -Department of Toxicology, University of Defence, Hradec Kralove, Czech Republic: Dr. G. Kunesova. -Department of Radiology and Toxicology, Faculty of Health and Social Studies, University of South Bohemia, Czech Republic, Dr. J. Patocka. -Institute of Organic Chemistry with Centre of Phytochemistry, Academy of Sciences, Bulgaria: Dr. P. Dolashka-Angelova, Dr. L. Velkova -Institute of Microbiology, Academy of Sciences, Bulgaria: Dr. T. Stefanova, Dr. H. Neychev. -Department of Biology, University of Padova, Italy: Dr. B. Salvato. Ιδιωτικός Τομέας Biomedica Life Sciences

Vioryl SA Research Department επιστημονικές ανταλλαγές -Στα πλαίσια της υλοποίησης ερευνητικού έργου του Προγράμματος IKYDA 2008 (έργο 132) οι Δρ. Π. Κλημέντζου, Ε. Λιβανίου και Χ. Ζήκος επισκέφθηκαν το Πανεπιστήμιο Tuebingen κατά τις περιόδους 9-22 Οκτωβρίου 2008, 14-17 Οκτωβρίου 2008 και 26-28 Οκτωβρίου 2008, αντίστοιχα. βραβεύσεις

2ο Βραβείο Ανηρτημένης Παρουσίασης για την εργασία: Π. Κλημέντζου, Α. Δρούγου, B. Fehrenbacher, M. Schaller, W. Voelter, Κ. Μπαρμπάτη, Μ.

Παραβατού-Πετσωτά, Ε. Λιβανίου. Ανοσοκυτταρολογική και προκαταρκτική ανοσοϊστοχημική μελέτη της προθυμοσίνης α, πολυπεπτιδίου που σχετίζεται με τον καρκίνο, με ένα λεπτομερώς χαρακτηρισμένο πολυκλωνικό αντίσωμα. Η εργασία παρουσιάσθηκε στο 7ο Πανελλήνιο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, Αθήνα, 27-30 Νοεμβρίου, 2008 διαλέξεις Ε. Λιβανίου, διάλεξη με τίτλο: «Εφαρμογές των αντισωμάτων στην in vitro ανοσοδιάγνωση ασθενειών» Η διάλεξη δόθηκε στα πλαίσια του Θερινού Σχολείου του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» (7 Ιουλίου 2008). άλλες δραστηριότητες Ε. Λιβανίου: -Υπεύθυνη Εκπαίδευσης του Ι/ΡΡΠ -Μέλος του Επιστημονικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου του Ι/ΡΡΠ -Κριτής επιστημονικών άρθρων.


επιχορηγήσεις για το 2008 από εξωτερικές πηγές IKYDA 2.509 Ευρώ ΑΡΙΣΤΕΙΑ 13.809 Ευρώ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΣΕΧΙΑΣ 1.026 Ευρώ


έργο: Μοριακή Διαγνωστική υπεύθυνος: Δ. Γιαννουκάκος

ερευνητές: Δρακούλης Γιαννουκάκος

ειδικό επιστημονικό προσωπικό: Ειρήνη Κωνσταντοπούλου

συνεργαζόμενος ερευνητής: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

μεταδιδακτορική συνεργάτιδα: Σοφία Αρμάου


μεταπτυχιακοί φοιτητές για εκπόνηση μεταπτυχιακού διπλώματος

εξειδίκευσης:

Γεώργιος Νικολόπουλος Μαρουλιώ Περτέση Γεωργία Θώδη Φλωρεντία Φωστήρα Μαριάνθη Τσιτλαΐδου Όλγα Τριανταφυλλίδου Τάσος Γρίβας Θανάσης Κωτούλας

αντικείμενο Οι ερευνητικές κατευθύνσεις του εργαστηρίου κινούνται τόσο στο επίπεδο της βασικής όσο και

της εφαρμοσμένης έρευνας με στόχο τη μελέτη της κληρονομικότητας στον καρκίνο και με έμφαση στην ανάλυση των γονιδίων προδιάθεσης για τα καρκινικά σύνδρομα:

μαστού/ωοθηκών (γονίδια BRCA1, BRCA2, CHEK2, PALB2) παχέος εντέρου (γονίδια MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, APC, ΜutYΗ) διάχυτου καρκίνου στομάχου (γονίδιο CDH1) Peutz-Jeghers (γονίδιο STK11/LKB1) πολλαπλής ενδοκρινούς νεοπλασίας τύπου 1 & 2 (γονίδια ΜΕΝ1, RΕΤ)

εκπαίδευση Δ. Γιαννουκάκος Διδασκαλία στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Κλινική Βιοχημεία - Μοριακή Διαγνωστική» του τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ


διδακτορικές διατριβές Γιώργος Νικολόπουλος Τίτλος Διατριβής: «Δομική και λειτουργική μελέτη τομέων των πρωτεϊνών BRCA1 & BRCA2. Eπίδραση παθογόνων μεταλλάξεων στην πρόσδεση άλλων πρωτεϊνών» Τμήμα Χημείας, ΕΚ ΠΑ. Έναρξη Οκτώβριος 2001, ολοκληρώθηκε Ιούνιο 2008. Mαρουλιώ Περτέση Τίτλος Διατριβής: «Tαυτοποίηση νέων αλληλομόρφων που σχετίζονται με προδιάθεση για καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών». Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ. Έναρξη Δεκέμβριος 2005. Γεωργία Θώδη Τίτλος Διατριβής: «Ανίχνευση μεταλλάξεων στα γονίδια APC, MLH1 και MSH2 σε ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου και άλλων μορφών καρκίνου που συνδέονται με τα σύνδρομα FΑP και HNPCC». Tμήμα Μοριακής Βιολογίας & Γενετικής, Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης. Έναρξη Δεκέμβριος 2005. Φλωρεντία Φωστήρα Τίτλος Διατριβής: «Γενετική ανάλυση στον Κληρονοµούµενο Kαρκίνο του Παχέος Εντέρου (ΚΚΠΕ, FAP, HNPCC)». Tμήμα Μοριακής Βιολογίας & Γενετικής, Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης. Έναρξη Δεκέμβριος 2005. Τάσος Γρίβας Τίτλος Διατριβής: «Μοριακή ανάλυση γονιδίων για τον προσδιορισμό του γενετικού κινδύνου και της κληρονομικότητας σε ασθενείς με καρκίνο ωοθηκών, μαστού, παχέος εντέρου και η συνεισφορά της στους αντίστοιχους θεραπευτικούς χειρισμούς». Tμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ. Έναρξη Ιανουάριος 2008. Όλγα Τριανταφυλλίδου Τίτλος Διατριβής: «Γενετική ανάλυση σε ασθενείς με ταυτόχρονη ή μετάχρονη εμφάνιση καρκίνου του ενδομητρίου και καρκίνου του μαστού». Tμήμα Ιατρικής, ΕΚΠΑ. Έναρξη Δεκέμβριος 2008. μεταπτυχιακά διπλώματα εξειδίκευσης Θανάσης Κωτούλας Τίτλος Διατριβής: «Ανίχνευση μεταλλάξεων σε γονίδια που ευθύνονται για την ανάπτυξη κληρονομικού καρκίνου σε οικογένειες με ιστορικό πολλαπλών καρκίνων» Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τμημάτων Ιατρικής – Βιολογίας – Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ. Έναρξη Φεβρουάριος 2008 συμμετοχές σε διεθνή consortia Δ. Γιαννουκάκος Μέλος του Management Committee – COST program Action BM0606 “Collaborative association studies in breast cancer” 9/2007-9/2011. Πρόεδρος: Professor Doug Easton, Cambridge University.

Μέλος του International Collaborative Group on hereditary breast-ovarian cancer modifier genes. Συντονιστές: David Goldgar & Olga Sinilnikova, International Association for Research in Cancer – Lyon, FR.


Μέλος του Consortium of Investigators of Modifiers of BRCA1 and BRCA2 (CIMBA). Συντονιστής: Georgia Chenevix-Trench, Queensland Institute of Medical Research, Brisbane, Australia.

Μέλος του Breast Cancer Association Consortium. Συντονιστής: Doug Easton, Cambridge University, UK.

Μέλος του International Collaborative Group on Hereditary Breast Ovarian Cancer - ICG-FBOC. Συντονιστής: Gareth Evans (Academic Unit of Medical Genetics & Regional Genetics Service, St Mary's Hospital, Manchester) & Diana Eccles (Princess Anne Hospital, Wessex Clinical Genetics Service, Southampton, UK)

δίκτυο συνεργατών (Ελλάδα) Ερευνητές Ινστιτούτου ΡΡΠ

- Δρ. Γ. Νούνεσης, Διευθυντής Ερευνών, Εργαστήριο Βιομοριακής Φυσικής ΙΡΡΠ, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"

- Δρ. Δ. Μαστέλλος, Υπεύθυνος Εργαστηρίου Μοριακής Ανοσολογίας ΙΡΡΠ, ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος"

Κλινικοί Γενετιστές

- Αν. Καθ. Ν. Πανδής, Lund University, Διευθυντής Εργ. Γενετικής Αντικαρκινικού Νοσοκομείου "Αγ. Σάββας"

- Ι. Αρζιμάνογλου, Institute of Human Genetics, University of Aarhus, Aarhus, Denmark - Δρ. Χρ. Γιαπιτζάκης, Aιγηνήτειο Νοσοκομείο

Κλινικοί Ογκολόγοι - Καθ. Γ. Φούντζηλας, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ. Πρόεδρος της Ελληνικής Συνεργαζόμενης

Ογκολογικής Ομάδας (He.CΟ.G) όπου συμμετέχουν 38 κλινικοί ογκολόγοι - Α. Αθανασίου, Διευθυντής Ογκολογικού Τμήματος, Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «Μεταξά» - Δ. Σκάρλος, Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν» - Ε. Ραζή, Νοσοκομείο «Υγεία» - Ι. Μπουκοβίνας, Θεαγένειο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης - Δρ. Α. Παπασταύρου-Ευφραιμίδου, Αναπληρώτρια Καθ. Πανεπιστημίου, Διευθύντρια Β’

Παθολογικού-Ογκολογικού Τμήματος & Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού, Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας»

- Χ. Πανόπουλος, Επιμελητής, Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας» - Ε. Γκόγκα, Ιατρική ΕΚΠΑ, Λαϊκό Νοσοκομείο - Χ. Καρανικιώτης, 424 Γενικό Νοσοκομείο Στρατού

Ιατροί Χειρουργοί

- Καθ. Χ. Μαρκόπουλος, Ιατρική ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Ελλ. Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού - Α. Κεραμόπουλος, ΙΑΣΩ - Β. Γάκη, ΙΑΣΩ - Επ. Καθ. Λ. Ιωαννίδου-Μουζάκα, Γυναικολόγος-Χειρούργος, Ιατρική Αθηνών, ΙΑΣΩ - Δρ. Χ. Τσιώνου, Γυναικολόγος-Χειρούργος, Μαιευτήριο ΜΗΤΕΡΑ

Ιατροί Γαστρεντερολόγοι

- Ι. Τριανταφυλλίδης, Διεθυντής Γαστρεντερολογικού Τμήματος, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Νίκαιας


διεθνές δίκτυο συνεργατών

- Prof. Mary-Claire King, University of Washington School of Medicine Seattle

- Dr. Olga Sinilnikova , International Agency for Research on Cancer Lyon-France

- Dr D. Hughes, International Agency for Research on Cancer, Lyon-France

- Dr. Dominique Stoppa-Lyonnet, Chef du Service de Génétique Oncologique de l’Institut Curie, Paris, France

- Dr. G. Chenevix-Trench, Queensland Institute of Medical Research, Brisbane, Australia

- Prof. J Lubinski, Pomeranian Academy of Medicine, Szczecin, Poland

- Prof. W. Foulkes, Department of Human Genetics, McGill University, Canada

- Δρ. Κυριάκος Κυριακού, Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, Λευκωσία

- Prof. Sinisa Radulovic, MD, PhD, Institute for Oncology and Radiology of Serbia, Department of Experimental Oncology, Belgrade, Yugoslavia

ερευνητικά προγράμματα που συμμετέχει η ομάδα του έργου

1. COST program, Action BM0606 “Collaborative association studies in breast cancer” 9/2007-

9/2011. Ε.Υ. Δ. Γιαννουκάκος

2. ΠΕΝΕΔ#1. Κληρονομικός καρκίνος μαστού-ωοθηκών - παθογόνοι μεταλλάξεις του ογκοκατασταλτικού γονιδίου ΒRCA1: 1. Δομή – σταθερότητα - λειτουργικότητα της πρωτεΐνης BRCA1. 2. Μελέτη γονιδιακών αναδιατάξεων του γονιδίου BRCA1. Προϋπολογισμός € 123.000. Ε.Υ. Κ. Βοργιάς. Για το ΙΡΡΠ: Γ. Νούνεσης.

3. ΠΕΝΕΔ#2. Λειτουργική ογκογενοµική: Η µαζική ανάλυση γονιδιακής λειτουργίας ως νέο δυναµικό εργαλείο χρησιµοποίησης της βασικής ερευνητικής γνώσης µε σκοπό την αποτελεσµατική διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου. Προϋπολογισμός € 235.000. Ε.Υ. Α.Πίντζας. Για το ΙΡΡΠ: Δ. Γιαννουκάκος

4. Πρόγραμμα επιστημονικής συνεργασίας Ελλάδας – ΗΠΑ. Ταυτοποίηση νέων αλληλομόρφων που σχετίζονται με την προδιάθεση για καρκίνο του μαστού. Ο υποδοχέας του CSF1. Προϋπολογισμός € 65.000. Ε.Υ. Δ. Γιαννουκάκος

επιχορηγήσεις από εξωτερικές πηγές – 2008 (ευρώ) ΠΕΝΕΔ#1 3.000 ΠΕΝΕΔ#2 16.000 Eλλάδα-ΗΠΑ 30.000 COST 2.000 Παροχή Υπηρεσιών 8.000 Επιχορήγηση από την Ελληνική Συνεργαζόμενη Ογκολογική 32.000 Ομάδα για τη δημιουργία ΒιοΤράπεζας DNA από ασθενείς με καρκίνο μεγάλες εργαστηριακές μονάδες ΙΡΡΠ Αυτόματος αναλυτής βάσεων του DNA (ABI 3130XL) με δυνατότητα ανάλυσης μέχρι 250.000

βάσεις το 24ωρο. Αυτόματος αναλυτής βάσεων του DNA (ABI 310) με δυνατότητα ανάλυσης μέχρι 10.000 βάσεις

το 24ωρο.


έργο: Βιοδοσιμετρία και μηχανισμοί ραδιοβιολογικής δράσης ακτινοβολιών

υπεύθυνη: Γ. Τερζούδη

ερευνητές: Γ. Τερζούδη Γ. Παντελιάς


ερευνητές: Γ. Τερζούδη




Β. Χατζή

σπουδαστές για διπλωματική εργασία: Ι. Καραχρήστου Δ. Πέτσα Ε. Τσόγκα Ζ. Νικητάκη


Αντικείμενο του εργου είναι η εφαρμογή μεθοδολογιών κυτταρογενετικής και μοριακής διαγνωστικής για τη διερεύνηση ερωτημάτων βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας στη Βιοδοσιμετρία, Ιατρική Ραδιοβιολογία και Ακτινοπροστασία. Έμφαση δίνεται στην κατανόηση των μηχανισμών βιολογικής δράσης ακτινοβολιών και γενοτοξικών παραγόντων γενικότερα. Ειδικότερα, οι μηχανισμοί δράσης μελετώνται στο μοριακό, χρωμοσωματικό και κυτταρικό επίπεδο με στόχο την ανάπτυξη και προτυποποίηση κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για την αξιολόγηση υπερεκθέσεων ή ατυχημάτων με ιοντίζουσες ακτινοβολίες και την ανίχνευση ατόμων του πληθυσμού με αυξημένη ακτινοευαισθησία και γενετική προδιάθεση στην καρκινογένεση, καθώς και την εξατομίκευση ιατρικών πρωτοκόλλων ακτινοθεραπείας. δραστηριότητες Εφαρμόζονται μεθοδολογίες κυτταρογενετικής και μοριακής διαγνωστικής για την:

o κατανόηση των μηχανισμών επαγωγής βιολογικών επιπτώσεων ιοντιζουσών ακτινοβολιών και γενικά γενοτοξικών παραγόντων στο μοριακό, χρωμοσωματικό και κυτταρικό επίπεδο

o διευκρίνιση του μηχανισμού μετασχηματισμού των επαγόμενων από ακτινοβολία μοριακών (DNA) αλλοιώσεων σε χρωμοσωματικές αλλοιώσεις, και στον καθορισμό των ανακατατάξεων του χρωμοσωματικού υλικού

o ανάπτυξη νέων κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για τη βιολογική εκτίμηση απορροφουμένων δόσεων μετά από έκθεση σε ιοντίζουσα ακτινοβολία


o μελέτη των μη-στοχευμένων επιπτώσεων των ιοντιζουσών ακτινοβολιών σε κυτταρικά συστήματα εκτός πεδίου ακτινοβόλησης (Bystander Effects)

o ανάπτυξη και βελτιστοποίηση βιοδιαγνωστικών μεθοδολογιών για την ανίχνευση ατόμων του πληθυσμού με αυξημένη ευαισθησία στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες και γενετική προδιάθεση στην καρκινογένεση

o ανάπτυξη και προτυποποίηση κυτταρογενετικών μεθοδολογιών για την εξατομίκευση πρωτοκόλλων ακτινοθεραπείας νεοπλασματικών νοσημάτων

o εκτίμηση της μεταλλαξιγόνου και καρκινογόνου δράσης χημικών γενοτοξικών παραγόντων που απελευθερώνονται στον εργασιακό χώρο και στο περιβάλλον γενικότερα

συνεργασίες Με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, για θέματα βιοδοσιμετρίας.

Με την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας σε θέματα ακτινοπροστασίας, βιοδοσιμετρίας και αξιολόγησης υπερεκθέσεων και γενικά ατυχημάτων με ιοντίζουσες ακτινοβολίες, χρησιμοποιώντας βιολογικές μεθόδους.

Με το Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε για την ανάπτυξη νέων μεθόδων βιολογικής παρακολούθησης των εργαζομένων με έκθεση σε φυσικούς και χημικούς βλαπτικούς παράγοντες.

Με την Υπηρεσία Ακτινοπροστασίας του Εθνικού Ινστιτούτου Πυρηνικής Φυσικής της Ιταλίας (National Institute for Nuclear Physics - Legnaro National Laboratories,) για τη μελέτη των επιπτώσεων των ακτινοβολιών διαφόρων ποιοτήτων στα πλαίσια του “Large Scale Facility” που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με ερευνητικά εργαστήρια της Ευρώπης και ιδιαίτερα με το Ινστιτούτο Ιατρικής Ραδιοβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Duisburg-Essen της Γερμανίας, για την υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στους τομείς της ακτινοκυτταρογενετικής, βιοδοσιμετρίας και ιατρικής ραδιοβιολογίας.

επιχορηγήσεις από εξωτερικές πηγές

1. ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ «Καρυοτυπική ανάλυση μεσοφασικών κυττάρων εφαρμόζοντας πολυχρωματικό φθορίζοντα in situ υβριδισμό (multicolor FISH) σε πρόωρα συμπυκνωμένα χρωμοσώματα (PCC): μια νέα μεθοδολογία για την κυτταρογενετική».

2. AΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες: Μετρήσεις φυσικών παραμέτρων και εκτίμηση επιπτώσεων σε βιολογικά συστήματα».

3. AΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Έλεγχος και ανάπτυξη μεθόδων προστασίας από ακτινοβολίες και άλλους φυσικούς ή χημικούς παράγοντες»

4. AΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ «Βιοδοσιμετρία ακτινοβολιών και κυτταρογενετική μελέτη προλευχαιμικών νοσημάτων»


έργο: Βιοπεπτιδική Χημεία υπεύθυνος: Λ. Λεοντιάδης

ερευνητές: Λ. Λεοντιάδης

Ε. Βασιλειάδου Δ. Κωστοπούλου Θ. Παπαδόπουλος

ειδικό επιστημονικό προσωπικό: Α. Μυλωνά


Κ. Νίκου

αντικείμενο Το έργο Φασματομετρία Μάζας και Ιχνοαναλύσεων έχει ως γενικό ερευνητικό αντικείμενο την ανάπτυξη και εφαρμογή αναλύσεων και τον χαρακτηρισμό μορίων μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους με τεχνικές φασματομετρίας μάζας σε θέματα που αφορούν την υγεία, την ιατρική και το περιβάλλον. Το αντικείμενο του έργου μπορεί να αναλυθεί στα ακόλουθα επί μέρους αντικείμενα έρευνας: – Απομόνωση και ανάπτυξη μεθόδων προσδιορισμού χημικών ενώσεων (διοξίνες, φυτοφάρμακα,

αντιβιοτικά, απορρυπαντικά, επιβραδυντές φλόγας κλπ) με πιθανή τοξική δράση. – Σχεδιασμός, σύνθεση, φυσικοχημικός χαρακτηρισμός, μελέτη και αξιολόγηση πεπτιδίων και/ή

πεπτιδικών επιτόπων με διαγνωστική / θεραπευτική αξία. – Ανάλυση της δομής, μελέτη της διαμόρφωσης και συσχέτιση με τη βιολογική δράση πεπτιδίων /

πρωτεϊνών. – Ανάπτυξη τεχνικών πεπτιδικής σύνθεσης σε στερεά φάση. – Αξιολόγηση συστημάτων χορήγησης, π.χ. νανοσωματιδίων από βιοδιασπώμενα πολυμερή ή

λιποσωμάτων, για in vivo ελεγχόμενη αποδέσμευση βιοδραστικών/ανοσοδραστικών πεπτιδίων.

δραστηριότητες έργου - Απομόνωση και ανάπτυξη μεθόδου προσδιορισμού των επιφανειοδραστικών/απορρυπαντικών PFOS/PFOA σε νερό, τρόφιμα και ανθρώπινα δείγματα. - Απομόνωση και ανάπτυξη μεθόδου προσδιορισμού επιβραδυντών φλόγας (PBDE, HBDC) σε αέρα, τρόφιμα και ανθρώπινα δείγματα. - Εκφραση και απομόνωση πολυπεπτιδικών τμημάτων του Μετατρεπτικού Ενζύμου της Αγγειοτενσίνης και μελέτη της δομής τους σε διάλυμα με NMR και CD. - Σχεδιασμός, σύνθεση και αξιολόγηση πεπτιδικών αντικαρκινικών εμβολίων κατά της Her-2/new ογκοπρωτεΐνης. - Μελέτη της ανοσολογικής απόκρισης μετά την χορήγηση πεπτιδικών αντιγόνων κατά της αυτοάνοσης εγκεφαλομυελίτιδας. - Μελέτη της ανοσολογικής απόκρισης μετά την χορήγηση πεπτιδικών αντιγόνων εγκλεισμένων, προσροφημένων ή προσδεδεμένων σε βιοδιασπώμενες μικροσφαίρες πολυ(γαλακτικού-γλυκολικού)οξέος. - Ανάπτυξη μεθόδων σύνθεσης και χαρακτηρισμού ενεργών ενδιαμέσων για την μελέτη της οξειδωτικής καταστροφής του DNA.


συνεργασίες 1. Τομέας Φαρμακευτικής Τεχνολογίας, Φαρμακευτικό Τμήμα Πανεπιστημίου Πατρών: Π.

Κορδοπάτης, Κ. Αυγουστάκης, Γ. Πάϊρας. 2. Τομέας Οργανικής Χημείας, Χημικό Τμήμα Πανεπιστημίου Αθηνών: Ν. Φερδερίγος, Χ.

Τζουγκράκη, Θ. Γκιμίσης. 3. Τομέας Φαρμακευτικής Χημείας, Φαρμακευτικό Τμήμα Πανεπιστημίου Αθηνών: Ε. Μικρός. 4. Παθολογοανατομική Κλινική, Ελληνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο, Νοσοκομείο "Αγιος Σάββας":

Δρ. Ν. Αποστολίκας. 5. Τμήμα Ανοσολογίας, Ελληνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο, Νοσοκομείο "Αγιος Σάββας": Δρ. Μ.

Παπαμιχαήλ. 6. Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ, Δρ. L. Probert άλλες δραστηριότητες Λ. Λεοντιάδης: Υπεύθυνος του εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών του ΕΚΕΦΕ

"Δημόκριτος". Μέλος γνωμοδοτικών επιστημονικών επιτροπών του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων. Μέλος τριμελούς επιτροπής λειτουργίας των φασματομέτρων NMR 500 MHz και 250 MHz των Ινστιτούτων ΡΡΠ, Φυσικοχημείας και Βιολογίας του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος".

Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πεπτιδίων. Αξιολογητής του Εθνικού Συμβουλίου Διαπίστευσης (ΕΣΥΔ). Κριτής επιστημονικών άρθρων στα διεθνή περιοδικά Chemosphere, Environment International,

Environmental Science and Technology, Journal of Hazardous Materials, Journal of the Science of the Total Environment, Environmental Health Perspectives.

διδακτικό έργο Λ. Λεοντιάδης: Διδασκαλία του Μεταπτυχιακού Μαθήματος με τίτλο "Ανάλυση μορίων μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους με φασματομετρία μάζας" στους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Τομέα Οργανικής Χημείας του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. διδακτορικές διατριβές Σε εξέλιξη Κ. Νίκου, τίτλος: "Ανάπτυξη τεχνικών για την αξιολόγηση σε μοντέλα του καρκίνου της ανοσοαπόκρισης έναντι αντιγόνων συνδεδεμένων με PLGA μικροσφαίρες", Φαρμακευτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών, επιβλέποντες Κ. Αυγουστάκης, Λ. Λεοντιάδης, Π. Κορδοπάτης. ερευνητικά προγράμματα - COST Action FA0602 – "Bioactive food components, mitochondrial function and health ".

Εθνικός Εκπρόσωπος Λ. Λεοντιάδης. Προϋπολογισμός 100.000€


- ΕΠΑΝ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ / Μέτρο 4.2. / Δράση 4.2.2. "Ανάπτυξη Δημοσίων Ερευνητικών Φορέων, Πρόγραμμα ΑΚΜΩΝ" / με τίτλο "Ενίσχυση του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών για την ανάπτυξη μεθοδολογίας μέτρησης αντιβιοτικών σε τρόφιμα ". Επιστημονικός Υπεύθυνος Λ. Λεοντιάδης. Προϋπολογισμός 460.000€


έργο: Βιομοριακή Φυσική υπεύθυνος: Γ. Νούνεσης

ερευνητές: Γ. Νούνεσης

μεταδιδακτορικός ερευνητής: Γ. Παπανικολάου

μεταπτυχιακοί φοιτητές για εκπόνηση

διδακτορικής διατριβής: Α. Θανάσουλας Ε. Καραταΐρη

μεταπτυχιακοί φοιτητές για εκπόνηση μεταπτυχιακού διπλώματος

ειδίκευσης:

Σ. Λημναίος

συνεργάτης ερευνητής Σ. Γιατρέλλης αντικείμενο Αντικείμενο του έργου είναι η μελέτη της δομής και των θερμοδυναμικών ιδιοτήτων μορίων και υπερμοριακών συστημάτων με φαρμακευτικό και βιολογικό ενδιαφέρον. Χρησιμοποιούνται οι τεχνικές υπερυψηλής ακριβείας: Αδιαβατική Μικροθερμιδομετρία Διαφορικής Σάρωσης και Μικροθερμιδομετρία Ισόθερμης Τιτλοδότησης μεγάλης ακριβείας, Κυκλικό Διχροϊσμό και Σκέδαση Ακτινών-Χ. Κύριες ερευνητικές κατευθύνσεις του Έργου αποτελούν τα εξής: Θερμοδυναμική με-βάση-τη-δομή μελέτη της θερμικής αποδιάταξης πρωτεϊνών και υπερμοριακών οργανικών συστημάτων με βιολογικό ενδιαφέρον σε αραιά διαλύματα, καθώς και των αλληλεπιδράσεών τους (με μοναδικό χαρακτηρισμό του ενεργού τους κέντρου) με άλλα βιομόρια (υποστρώματα, αναστολείς), οργανωμένα υπερμοριακά συστήματα και σωματίδια. Στόχος είναι εφαρμογές στη νανοβιοτεχνολογία, στη μοριακή διαγνωστική και στην υπερμοριακή χημεία.

Θερμοδυναμική με-βάση-τη-μοριακή-τάξη και την-υπερμοριακή-αρχιτεκτονική των μεσοφάσεων και των μεταπτώσεων φάσης λιπιδικών μεμβρανών, καθώς και των αλληλεπιδράσεών τους με φαρμακευτικά μόρια, πρωτεϊνικά μόρια, DNA καθώς επίσης και άλλες συζυγείς μεταξύ τους αναγνωρίσιμες μεμβράνες.

δραστηριότητες 1. Θερμοδυναμική με-Βάση-τη-Δομή Μελέτη Πρωτεϊνών σε Διάλυμα Α. Θανάσουλας, Γ. Νικολόπουλος, Σ. Λημναίος, Γ. Παπανικολάου, Ε. Στρατίκος, Γ. Νούνεσης, Δ. Γιαννουκάκος, Μ. Νομικός, Δ. Μαστέλλος Συνδυάζονται πειραματικές τεχνικές εξαιρετικά μεγάλης ακρίβειας και διακριτικής ικανότητας, με στόχο την απ’ ευθείας μέτρηση θερμοδυναμικών παραμέτρων που είναι κρίσιμες για τον χαρακτηρισμό της δομής και των αλληλεπιδράσεων βιομορίων σε διάλυμα. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι η αδιαβατική μικροθερμιδομετρία μεγάλης ακρίβειας, η θερμιδομετρία ισόθερμης τιτλοδότησης, ο κυκλικός διχροϊσμός, η φθορισμομετρία και τέλος η σκέδαση ακτίνων-Χ (μεγάλης διακριτικής ικανότητας). Για τις δύο τελευταίες τεχνικές χρησιμοποιείται ο εξοπλισμός του Κέντρου Κρυσταλλογραφίας Μακρομορίων του «Δημοκρίτου».


Λειτουργική Περιοχή BRCT της Ανθρώπινης Πρωτεΐνης BRCA1 Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης της θερμικής αποδιάταξης της λειτουργικής περιοχής BRCT της ανθρώπινης πρωτεΐνης BRCA1 και της ανακάλυψης ενός θερμοδυναμικά σταθερού δομικού ενδιάμεσου που προκύπτει από μεταβολή της σχετικής θέσης στο χώρο των δύο δομικών οντοτήτων (BRCT-repeats) που απαρτίζουν το μόριο, μελετήθηκε η επίπτωση στη θερμοδυναμική σταθερότητα παθογόνων μη παρανοηματικών μεταλλάξεων που σχετίζονται με την εκδήλωση κληρονομικού καρκίνου του μαστού/ωοθηκών. Ολοκληρώθηκε η ανάλυση των θερμοδυναμικών και δομικών δεδομένων για τη θερμική αποδιάταξη μεταλλαγμάτων της ΒRCT που φέρουν τις καρκινογόνους μεταλλάξεις Μ1775R και R1699W, καθώς και για την V1833Μ που δεν έχει συσχετισθεί με τη νόσο. Επιβεβαιώθηκε ότι παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν δομικές διαφορές μεταξύ των μεταλλαγμένων και της άγριας μορφής της πρωτεΐνης ούτε στη φυσική αλλά ούτε και στη θερμικά αποδιαταγμένη κατάσταση η θερμοδυναμική σταθερότητα των μεταλλάγμένων, ως προς την μετάπτωση στη δομικά ενδιάμεση, μη-λειτουργική κατάσταση είναι σαφώς μικρότερη. Καταδείχτηκε ότι ο βαθμός της επίπτωσης στη θερμοσταθερότητα της BRCT εξαρτάται από τη θέση της μετάλλαξης στο μόριο (ΒΒΑ Proteins and Proteomics, 2007). Ολοκληρώθηκαν οι θερμοδυναμικές μελέτες της πρόσδεσης δεκατετραπεπτιδίου της πρωτεΐνης CtIP που περιέχει την εξής αλληλουχία αμινοξέων pSer – X – X – Phe στην BRCT με χρήση θερμιδομετρίας ισόθερμης τιτλοδότησης, καθώς και μελέτες της θερμοδυναμικής σταθερότητας του συμπλόκου που προκύπτει (ΒΒΑ Proteins and Proteomics, 2007). Λειτουργική Περιοχή BRCT της Ανθρώπινης Πρωτεΐνης BARD1 και 53BP1 Ολοκληρώθηκε η ανάλυση των θερμοδυναμικών, φασματοσκοπικών και δομικών δεδομένων για τη θερμική και τη χημική αποδιάταξη της λειτουργικής περιοχής BRCT της ανθρώπινης πρωτεΐνης BARD1 και της ανθρώπινης πρωτεΐνης BARD1 53BP1, στα πλαίσια συγκριτικών βιοφυσικών μελετών για το χαρακτηρισμό της σταθερότητας της κρίσιμης αυτής περιοχής σε διάφορες πρωτεΐνες. Τα δεδομένα βρίσκονται υπό ανάλυση. συνεργάτες Τμήμα Βιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Κ. Βοργιάς, Ι Δρίκος Ινστιτούτο Βιολογίας, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. “Δημόκριτος”, Μ. Βλάση Harvard Medical School, Ι. Λαδιάς Τμήμα Χημείας, Πανεπιστημίου Αθηνών, Κ. Βύρας 2. Φωσφολιπιδικές Μεμβράνες: Μοριακή Τάξη – Κρίσιμα Φαινόμενα - Αλληλεπιδράσεις με DNA Σ. Γιατρέλλης και Γ. Νούνεσης Με χρήση κυρίως τεχνικών μικροθερμιδομετρίας που υποστηρίζονται από μετρήσεις σκέδασης φωτός, σκέδασης ακτίνων-Χ, διηλεκτρικής φασματοσκοπίας και μικροσκοπίας (οπτική, AFM), μελετώνται οι μεταπτώσεις φάσης και τα κρίσιμα φαινόμενα σε φωσφολιπιδικές μεμβράνες κατιονικών λιποσωμάτων και η αλληλεπίδρασή τους με DNA. Το ενδιαφέρον εστιάζεται ιδιαίτερα στην επίδραση της διάστασης (3D και σχεδόν-2D), του μοριακού χειρομορφισμού και της μοριακής τάξης των διπλοστοιβάδων στην υπερμοριακή αρχιτεκτονική της μεμβράνης, με στόχο την κατανόηση των μηχανισμών που διέπουν τους μηχανισμούς της αλληλεπίδρασης σε μοριακό επίπεδο (Διδακτορική Διατριβή Σ. Γιατρέλλη).


Μοριακή Αναγνώριση σε Λιπιδικές Μεμβράνες Ολοκληρώθηκαν οι μελέτες μοριακής αναγνώρισης μεταξύ PC-μονοστοιβαδικών λιποσωμάτων που περιέχουν βαρβιτουρικό οξύ και αδενίνη, κατάλληλα τροποποιημένων για να εμφυτευτούν στη λιπιδική διπλοστοιβάδα, με χρήση οπτικής μικροσκοπίας, μικροσκοπίας AFM και μικροθερμιδομετρίας ισόθερμης τιτλοδότησης. Σε θερμοκρασίες κάτω από τη θερμοκρασία μετάβασης για την κύρια λιπιδική μετάπτωση φάσης βρέθηκε ότι μεταξύ αδενίνης και βαρβιτουρικού οξέος δημιουργούνται δεσμοί υδρογόνου με στοιχειομετρία 1:1. Η αλληλεπίδραση δεν καταστρέφει τα λιποσώματα. Η παρουσία χοληστερόλης στη διπλοστοιβάδα (σε αναλογία 2:1 ως προς το PC) επιφέρει σημαντικές μεταβολές στην αλληλεπίδραση δημιουργώντας νέες θέσεις δέσμευσης (Langmuir). 3. Λοιπές Ερευνητικές Δραστηριότητες E. Καραταΐρη και Γ. Νούνεσης Αυτο-οργάνωση νανοσωματιδίων σε διάλυμα και υγρο-κρυσταλλικά μέσα. Συστήματα χωρικά εντοπισμένης μοριακής τάξης (υγροί κρύσταλλοι με νανοσωματίδια CdSe): Θερμιδομετρικές - διηλεκτρικές και μελέτες σκέδασης ακτίνων-Χ της φασικής συμπεριφοράς και των κρισίμων φαινομένων που παρουσιάζουν τα συστήματα αυτά. (Διδακτορική Διατριβή E. Καραταϊρη) συνεργάτες Τμήμα Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών, Ε.Μ.Π., Π. Πίσσης J. Stefan Institute, Ljubljana, Ζ. Kutnjak, V. Bobnar, S. Zumer, S. Krajl Physics Department, University of Leuven, Belgium, J. Thoen and G. Cordoyiannis Ινστιτούτο Επιστήμης Υλικών, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος», Β. Τζιτζιός, Δ. Νιάρχος διδακτικό έργο Γ. Νούνεσης, Διδασκαλία στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Κλινική Χημεία, Τμήμα Χημείας, και Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ Γ. Νούνεσης, Διδασκαλία στο Μεταπτυχιακό Πρωτεϊνική Βιοτεχνολογία, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης Ι. Παπανικολάου, Διδασκαλία στο Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης διδακτορικές διατριβές σε εξέλιξη «Μελέτη των δομικών μεταβολών σε πρωτεϊνικά μόρια με χρήση αδιαβατικής θερμιδομετρίας διαφορικής σάρωσης», Α. Θανάσουλας, Τμήμα Χημείας, ΕΚΠΑ «Νανοδομημένα υγροκρυσταλλικά υλικά», Ε. Καραταΐρη, Τμήμα Επιστήμης των Υλικών, Πανεπιστήμιο Πατρών διακρίσεις Εμπειρίκειο Ίδρυμα: Ενίσχυση Ερευνητικών Εργαστηρίων 2007 – Φυσικές Επιστήμες - Τεχνολογία


ερευνητικά προγράμματα

Πρόγραμμα ΠΡΑΞΕ Β΄ Φάση (ΓΓΕΤ). Δημιουργία εταιρείας έντασης γνώσης (spin-off), Κέντρο Γενετικών Ερευνών & Αναλύσεων. Προϋπολογισμός € 2,000,000. Nanostructured Liquid Crystals, Διακρατικό Ελλάς – Σλοβενία 2004, 12000 €. ΠΕΝΕΔ 2004, Βιοχημικές – βιοφυσικές μελέτες της πρωτεΐνης BRCA1, προϋπολογισμός 123.000 €


έργο: Ανοσοανάλυση υπεύθυνος: Ι. Χριστοφίδης

ερευνητές: Ι. Χριστοφίδης Σ. Κακαμπάκος Π. Πέτρου

μεταδιδακτορικός ερευνητής: Χ. Μαστιχιάδης

τεχνικό προσωπικό: Ε. Σιγανού


διπλώματος ειδίκευσης: Ν. Μπήχτας

αντικείμενο Βασική έρευνα στους τομείς σύνθεσης, απομόνωσης, παρασκευής και φυσικοχημικού χαρακτηρισμού νέων αντιδραστηρίων ανοσοανάλυσης καθώς και διερεύνησης του ρόλου βιολογικών ουσιών ή φαρμάκων στη λειτουργία του οργανισμού μέσω τεχνικών ανοσοχημείας και ανοσοανάλυσης. Εφαρμοσμένη έρευνα στον τομέα της ανάπτυξης και αξιολόγησης νέων μεθοδολογιών ανοσοανάλυσης, κυρίως, για τον προσδιορισμό ορμονών (μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους) και καρκινικών δεικτών καθώς και στον τομέα της προτυποποίησης ουσιών για χρήση στη βαθμονόμηση ανοσοαναλύσεων. Η βασική και η εφαρμοσμένη έρευνα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες στα πλαίσια του έργου και οι επιμέρους δραστηριότητές του έχουν επιλεγεί ώστε να σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με πεδία αιχμής των Ευρωπαϊκών Ανταγωνιστικών Προγραμμάτων ή άλλων Διεθνών Οργανισμών. δραστηριότητες Ανάπτυξη μεθοδολογιών πρόσδεσης Αντισωμάτων-Αντιγόνων σε στερεές επιφάνειες. Ανάπτυξη μεθοδολογιών ανοσοανάλυσης για αναλύτες κλινικού και περιβαλλοντικού

ενδιαφέροντος. Τα κύρια επιτεύγματα του έργου κατά το 2008 ήταν: Ολοκληρώθηκε επιτυχώς η διαπίστευση του εργαστηρίου Ανοσο-διαγνωστικών αντιδραστηρίων κατά ISO17025, που περιελάμβανε την προμήθεια του απαιτούμενου εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένου του LC-MS-MS και σειράς άλλων απαραίτητων οργάνων, την ανάπτυξη κατάλληλων πρωτοκόλλων και την πραγματοποίηση εκτεταμένης σειράς πειραμάτων ώστε να επιτευχθεί η λειτουργία του εργαστηρίου βάσει των διεθνών προτύπων. Μετά την ανάπτυξη μεθόδου ποσοτικού προσδιορισμού του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) σε υπερκείμενο κυτταροκαλλιέργειας καρκινικών και μη κυτταρικών σειρών πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση της μεθόδου με απώτερο στόχο την παρακολούθηση του κυτταρικού κύκλου και την εκτίμηση της επίδρασης εξωτερικών παραγόντων (π.χ. ακτινοβολιών, φαρμάκων) σε αυτόν. Το έργο πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Δρ. Δ. Κλέτσα (Ινστ. Βιολογίας) και τον καθ. Κ. Κουσουλάκο (Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας ολοκληρώθηκε η εκπόνηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης του κ. Ν. Μπίχτα με τίτλο: Ανάπτυξη ανοσοχημικών μεθόδων για τον προσδιορισμό μεταλλοπρωτεασών σε βιολογικά υγρά.


Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης του Βιολογικού Τμήματος και Ιατρικής του Παν. Αθηνών με τίτλο: Εφαρμογές της βιολογίας στην Ιατρική. διδακτικό έργο Διδασκαλία μαθήματος με τίτλο «Ανοσοαναλύσεις» στο Διαπανεστημιακό Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ιατρική Φυσική- Ακτινοφυσική. μεταπτυχιακά διπλώματα ειδίκευσης Ν. ΜΠΙΧΤΑΣ: Ανάπτυξη ανοσοχημικών μεθόδων για τον προσδιορισμό μεταλλοπρωτεασών σε βιολογικά υγρά. Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης του Βιολογικού Τμήματος και Ιατρικής του Παν. Αθηνών με τίτλο: Εφαρμογές της βιολογίας στην Ιατρική, Αθήνα 2008. Υπεύθυνος Καθ. Κ. Κουσουλάκος. Υπεύθυνος για το Ρ.-Ρ.Π. Σ. Κακαμπάκος. συνεργασίες Εταιρείες: Φαρμανέλ Genefarm Ελληνικά Ινστιτούτα και Εργαστήρια Πανεπιστημίων Ινστιτούτο Βιολογίας, ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος” Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών Εργαστήριο Βιοχημείας, Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών Εργαστήριο Βιοχημείας Νοσοκομείου “Αμαλία Φλέμιγκ” Ιατρικό Κέντρο Αθηνών Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων Εργαστήρια Ξένων Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων University of Liege-Hospital Centre, Dept Clinical Biology, Belgium άλλες δραστηριότητες Εμπειρογνώμων του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας ερευνητικά προγράμματα Ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του εργαστηρίου Ανοσοδιαγνωστικών Προϊώντων του

Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» για την παροχή υπηρεσιών δοκιμών", ενταγμένου έργου στο Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Μέτρο 1.2 "Εθνικό Σύστημα Ποιότητας", Δράση 1.2.2. "Πιστοποίηση", Επιστημονικός Υπεύθυνος Ι. Χριστοφίδης, Έναρξη 1/3/2005, Διάρκεια 24 μήνες, Προϋπολογισμός: 240.500 €.

Πρόγραμμα ενίσχυσης της Αριστείας του Ινστιτούτου Ρ-Ρ.Π. Υπ. Ανάπτυξης, Γ.Γ.Ε.Τ.

(προϋπολογισμός 360.000 Ευρώ).


BRINGING NANOTECHNOLOGY TO LIFE (Nano2Life) Contract No FP6-500057-2. Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 100 K€. Nano2Life NETWORK OF EXCELLENCE (FP6). Co-ordinator: Patrick Boisseau CEA-Leti Grenoble (France). Participating Researchers Ι./R.-R.P: P. Petrou, S. Kakabakos, I. Christofidis.

Nanoengineered Μonolithic Οptoelectronic Τransducers for Ηighly Sensitive and Label-free

Biosensing (NEMOSLAB). Contract No FP6-IST-027804. Προϋπολογισμός 3,132 MEuros, 942,7 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 384,4 ΚΕuro (Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Σ. Κακαμπάκος).

Monolithically integrated interferometric biochips for label-free early detection of human diseases

(PYTHIA). Grant agreement no.: 224030. Προϋπολογισμός 3,48 Μ€, 915,0 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 360,7 K€. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου.

επιχορηγήσεις για το 2008 από εξωτερικές πηγές Ανταγωνιστικότητα, Υπ. Αναπτυξης 30.000 € Ε.Ο.Φ. Q.C. RIA Kits (σύμβαση) 27.000 €


έργο: Ανοσοαισθητήρες

υπεύθυνος: Σ. Κακαμπάκος

ερευνητές: Σ. Κακαμπάκος Ι. Χριστοφίδης Π. Πέτρου



Ε. Μαυρογιαννοπούλου Α. Νιώτης

αντικείμενο Ανάπτυξη νέας τεχνολογίας ανοσοχημικών αναλύσεων κυρίως προς την κατεύθυνση ανάπτυξης οπτικών ανοσοαισθητήρων. Το αντικείμενο συνδέει τις ανοσοχημικές αναλύσεις με τη μικροηλεκτρονική τεχνολογία και την τεχνολογία πυριτίου και ως εκ τούτου έχει ιδιαίτερο ερευνητικό, τεχνολογικό και βιομηχανικό ενδιαφέρον. Αποτελεί, επίσης, ένα από τα πεδία αιχμής πολλών Ανταγωνιστικών Προγραμμάτων Πλαισίων της Ε.Ε. Η ανάπτυξη μικροσυστημάτων μέτρησης και αυτοματισμού στο πεδίο των ανοσοαναλύσεων αποτελεί ένα γρήγορα εξελισσόμενο και αναπτυσσόμενο τομέα έρευνας που αναμένεται να έχει πολλές εφαρμογές και σημαντική συνεισφορά τόσο ως προς τη μείωση του κόστους των μετρήσεων (υλικά, αντιδραστήρια, εργασία) όσο και ως προς τον όγκο και την ποιότητα των πληροφοριών που παρέχονται από τις αναλύσεις. Στο πεδίο των ανοσοαναλυτικών τεχνικών η έρευνα εστιάζεται στην ανάπτυξη ανοσοαισθητήρων, στη σχηματοποίηση βιομορίων σε στερεές επιφάνειες και στην ανάπτυξη/αξιολόγηση νέων ιχνηθετών για δεσμευτικές αναλύσεις. Ο κύριος λόγος για την ανάπτυξη ανοσοαισθητήρων είναι η ανάγκη παρασκευής απλών, γρήγορων, ευαίσθητων και εύκολων στη χρήση τους αναλυτικών συστημάτων τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιούνται από μη ειδικούς ή τουλάχιστον από όχι ιδιαίτερα εξειδικευμένους χρήστες. Λόγω της φύσεως του αντικειμένου για την πραγματοποίηση του έργου απαιτείται στενή συνεργασία ερευνητών πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων. Για το λόγο αυτό το έργο εκτελείται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε "Δημόκριτος" (Δρ. Κ. Μισιακός, Δρ. Π. Αργείτης, Δρ. Ν. Γλέζος, Δρ. Ε. Γογγολίδης, Δρ. Α Τσερέπη, Δρ. Ι. Ράπτης) καθώς και με άλλους επιστήμονες του Ινστιτούτου μας (Δρ. Γ. Νούνεσης, Δρ. Δ. Γιαννουκάκος). δραστηριότητες Ανάπτυξη οπτικών ανοσοαισθητήρων με χρήση υάλινων και υβριδικών (υάλινων/πολυμερικών)

τριχοειδών σωλήνων. Ανάπτυξη μεθόδων ταυτόχρονου προσδιορισμού αναλυτών στο ίδιο δείγμα με οπτικούς

ανοσοαισθητήρες. Ανάπτυξη οπτικών ανοσοαισθητήρων σε ψηφίδες πυριτίου (chips). Ανάπτυξη μικροσυστοιχιών πρωτεϊνών ή DNA. Έρευνα, ανάπτυξη ή/και αξιολόγηση νέων ενεργοποιημένων στερεών υλικών κατάλληλων για

χρήση σε ανοσοαισθητήρες ή σε συμβατικές ανοσοαναλύσεις.


επιτεύγματα Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος με τίτλο “Nanoengineered monolithic optoelectronic transducers for highly sensitive and label-free biosensing” (NEMOSLAB) συνολικού προϋπολογισμού 3,132 M€, το οποίο ξεκίνησε την 1/1/2006, αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής (δρ. Κ. Μισιακός) πλήρως ολοκληρωμένος βιοαισθητήρας σε ψηφίδες πυριτίου. Δυο είναι οι βασικοί στόχοι του προγράμματος: η ανάπτυξη μιας συστοιχίας βιοαισθητήρων για τον ταυτόχρονο προσδιορισμό ορμονών που σχετίζονται με την γυναικεία γονιμότητα και η ανάπτυξη μιας συστοιχίας βιοαισθητήρων για την ταυτόχρονη ανίχνευση μεταλλάξεων στο γονίδιο BRCA1 οι οποίες σχετίζονται με προδιάθεση στον κληρονομικό καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Κατά το 2008 αναπτύχθηκε πλήρως ολοκληρωμένος οπτοηλεκτρονικός αισθητήρας για την ταυτόχρονη ανίχνευση σε πραγματικό χρόνο των μεταλλάξεων 3099delT, 5382insC και R1751X του γονιδίου BRCA1. Μέρος των αποτελεσμάτων παρουσίαστηκε σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια, ενώ υποβλήθηκε εργασία για δημοσίευση στο περιοδικό Biosensors & Bioelectronics, η οποία έγινε δεκτή. Στα πλαίσια της δραστηριότητας ολοκληρώθηκε το πειραματικό μέρος της διδακτορικής διατριβής της κ. Ε. Μαυρογιαννοπούλου η οποία βρίσκεται στο στάδιο των διορθώσεων.

Επίσης, χρησιμοποιώντας βιομοριακές αντιδράσεις μοντέλα (στρεπταβιδίνη-βιοτινυλιωμένη πρωτεΐνη) δείχθηκε η ικανότητα του αισθητήρα να ανιχνεύει μεμονομένα γεγονότα βιομοριακής αντίδρασης όταν το βιομόριο ανίχνευσης είναι επισημασμένο με σωματιδιακούς φορείς οι οποίοι είτε ήταν επιφανειακά τροποποιημένα λιποσώματα διαμέτρου 100 nm ή υπερπαραμαγνητικά σωματίδια διαμέτρου 1 μm.

Κατά το 2008, δημοσιεύτηκε δίπλωμα ευρεσιτεχνείας από το γραφείο ευρεσιτεχνίων των ΗΠΑ που αφορούσε τον οπτοηλεκτρονικό αισθητήρα (Integrated optoelectronic silicon biosensor for the detection of biomolecules labeled with chromophore groups or nanoparticles. K. Misiakos, S. Kakabakos. Patent Number: US 7,319,046 (B2)/15-01-2008). Ανάπτυχθηκε αισθητήρας σε συνεργασία με επιστήμονες από το Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής (Κ. Μισιακός, Ι. Ράπτης) που βασίζεται σε φασματοσκοπία ανάκλασης λευκού φωτός για την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο βιομοριακών αντιδράσεων χωρίς τη χρήση ιχνηθετών. Ο αισθητήρας χρησιμοποιήθηκε για την παρακολούθηση ποικίλων βιομοριακών αντιδράσεων και συγκεκριμένα αντισωμάτων-πρωτεϊνικών αντιγόνων και αλληλουχιών συμπληρωματικών ολιγονουκλεοτιδίων σε ρυθμιστικά διαλύματα αλλά και σε αραιωμένο ορό αίματος. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρουσιάστηκαν σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ανάπτυξη ταχείας μεθόδου για τον ποσοτικό προσδιορισμό του κλάσματος C3b του παράγοντα C3 του συμπληρώματος σε ανθρώπινο ορό, που σχετίζεται άμεσα με την έξαρση αυτοάνοσων νοσημάτων και φλεγμονωδών καταστάσεων. Τα σχετικά αποτελέσματα εστάλησαν προς δημοσίευση σε διεθνή περιοδικά. Στα πλαίσια της έρευνας για νέες μεθόδους για την δημιουργία συστοιχιών μικροκηλίδων πρωτεΐνών ή DNA αναπτύχθηκε και αξιολογήθηκε σε συνεργασία με την ομάδα των δρ Γογγολίδη και δρ Τσερέπη από το Ινστιτούτο Μικροηλεκρονικής μέθοδος κατασκευής σχηματοποιημένου υποστρώματος για επιλεκτική ακινητοποίηση βιομορίων. Το υπόστρωμα σχηματοποιείται με μέθόδους φωτολιθογραφίας και τροποποιείται με κατεργασίες πλάσματος φθοράνθρακα ώστε να επιτευχθεί η επιλεκτική προσρόφηση βιομορίων σε κηλίδες οξειδίου ή νιτριδίου του πυριτίου έναντι του περιβάλλοντος πυριτίου. Λόγω της δυνατότητας εφαρμογής της μεθόδου για την παρασκευή εμπορικού προϊόντος κατατέθηκε αίτηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας στον Ο.Β.Ι. η οποία και εγκρίθηκε. Επίσης κατατέθηκε αίτηση για Ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (PCT) και υποβλήθηκε εργασία για δημοσίευση σε διεθνές περιοδικό. Αναπτύχθηκε οπτικός ανοσοαισθητήρας για την ταυτόχρονο προσδιορισμό καρδιακών δεικτών (τροπονίνη-Ι και CK-MB) σε ανθρώπινο ορό αίματος. Ο αισθητήρας βασίστηκε σε υάλινα τριχοειδή


επιστρωμένα εσωτερικά με υπέρλεπτο υμένιο πολυδιμεθυλοσιλοξανίου. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε Διεθνή συνέδρια και συνεγράφησαν δύο σχετικές εργασίες οι οποίες έγιναν δεκτές για δημοσίευση. Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας ολοκληρώθηκε το πειραματικό μέρος της διδακτορικής διατριβής του κ. Α. Νιώτη η οποία βρίσκεται στο στάδιο των διορθώσεων. Σε συνεργασία με τη Δρ. Λ. Γιαννούδη και την Δρ. Κ. Πάγκου του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Ε.Κ.Θ.Ε στα πλαίσια του προγράμματος ΕΝΤΕR αναπτύχθηκε μέθοδος ενζυμοανοσοπροσδιορισμού και ηλεκτροχημικός αισθητήρας για τον ποσοτικό προσδιορισμό τοξινών (δομοϊκό, οκαδαϊκό οξύ, κ.α.) που εκκρίνονται από άλγη και μπορούν να επηρεάσουν καλλιέργειες οστρακοειδών και ιχθύων καθιστώντας τα ακατάλληλα για βρώση και κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Κατά το 2008 αναπτύχθηκε ενζυμοανοσοχημική μέθοδος αυξημένης ευαισθησίας σε σύγκριση με μεθόδους της βιβλιογραφίας και αισθητήρας για το οκαδαϊκό οξύ, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη αξιολόγηση των μεθόδων με πραγματικά δείγματα. Σχετική εργασία με τίτλο “Detection of algal toxins with the aid of an amperometric immunosensor and its application to real samples” παρουσίαστηκε στο 4th International Greek Biotechnology Forum (Αθήνα, 2-3 Φεβρουαρίου 2008) και τιμήθηκε με το 1ο Βραβείο για την κατηγορία Πράσινη Βιοτεχνολογία. Η ομάδα του έργου σε συνεργασία με ομάδες των Ινστιτούτων Φυσικοχημείας και Μικροηλεκτρονικής συμμετέχει στο πρόγραμμα που αφορά Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αριστείας στον τομέα της Νανοτεχνολογίας με τίτλο «Bridging Nanotechnology to Life (Nano2Life, FP6-500057-2) το οποίο χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. και εκτελείται από τον Ιανουάριο του 2004. Στα πλαίσια αυτού του προγράμματος οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε για τέταρτη συνεχή χρονιά διεθνές θερινό σχολείο με θέμα “Methods in Micro-Nanotechnology and Nanobiotechnology” στο οποίο συμμετείχαν μέλη του εργαστηρίου τόσο με διαλέξεις όσο και με τη διοργάνωση εργαστηριακών ασκήσεων γαι την άσκηση των συμμετεχόντων. διδακτικό έργο Συμμετοχή στο «4th Αdvanced Nano2Life Summer School on Methods in Micro – Nanotechnology and Nanobiotechnology» που πραγματοποιήθηκε από τις 30 Ιουνίου έως τις 10 Ιουλίου και διοργανώθηκε από τρία Ινστιτούτα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» (Μικροηλεκτρονικής, Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων, Φυσικοχημείας): Lecture 2.3.3: Binding assays and immunosensors (2 hours; Lecturers: Dr Sotirios Kakabakos, Dr C. Mastichiadis) Laboratory 3.2: Demonstration of a capillary fluoroimmunosensor. (2.5 hours: Supervision by Dr Sotirios Kakabakos, C. Mastichiadis, A. Niotis) διδακτορικές διατριβές σε εξέλιξη Ε. ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ: Ανάπτυξη δεσμευτικής μεθόδου για τον προσδιορισμό βιομορίων σε

βιολογικά δείγματα: Ανίχνευση μεταλλάξεων του γονιδίου BRCA1 με μικροσυστοιχίες ολιγονουκλεοτιδίων και βιοαισθητήρα. ((Χημικό Τμήμα Παν. Αθηνών, Υπεύθυνη Αναπλ. Καθηγήτρια Α. Σιαφάκα).

Α. ΝΙΩΤΗΣ: Ανάπτυξη μεθόδου ταυτόχρονου ανοσοχημικού προσδιορισμού καρδιακών δεικτών

με τη χρήση τριχοειδούς οπτικού ανοσοαισθητήρα. (Χημικό Τμήμα Παν. Αθηνών, Υπεύθυνη Αναπλ. Καθηγήτρια Α. Σιαφάκα).


συνεργασίες Εταιρείες: TechnoBiochip sprli, Italy (Dr. M. Cocco, Dr. R. Orselli, Dr. A Scarpa) ST MICROELECTRONICS srl. AST, Italy (Dr. M. Palmieri) IVF Dordtmut (Dr. R. Greb) Biomedica S.A. (Γ. Βιτσαράς) Biogenomica (Δρ. Σ. Καμακάρη) Ελληνικά Ινστιτούτα και Εργαστήρια Πανεπιστημίων: Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής, ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος” (Δρ. Κ. Μισιακός, Δρ. Π. Αργείτης, Δρ. Ν. Γλέζος, Ε. Γογγολίδης, Α. Τσερέπη, Ι. Ράπτης) Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων-Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων, ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος” (Δρ. Γ. Νούνεσης, Δρ. Δ. Γιαννουκάκος, Ε. Λιβανίου) Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Καθ. Μ. Κουππάρης) Εργαστήριο Βιοχημείας, Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αναπλ. Καθ. Α. Σιαφάκα) Εργαστήριο Βιοχημείας Νοσοκομείου “Αμαλία Φλέμιγκ” (Δρ. Ι. Μανώλης) Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας, Ε.Ι.Ε. (Δρ. Κ. Κεφαλάς, Δρ. Ε. Σαραντοπούλυ)) Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλλασίων Ερευνών (Δρ. Λ. Γιαννούδη, Δρ. Κ. Πάγκου) Εργαστήρια Ξένων Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων: Fraunhofer IBMT, Dept. of Sensors/Microsystems, St. Ingberts, Germany (Dr. Η. Ruf) Fraunhofer IBMT, Dept. of Biosensors, Berlin, Germany (Dr. Bier) ΙΜΤΕΚ- Albert Ludwigs University, Freiburg, Germany (Dr. G. Jobst, Dr. I. Mosser, Prof. Dr. M. Reinecke, Dr. A. Soth) University of California at Berkeley, Dept. Bioengineering, USA (Prof. L. Lee) Universita Rovira I Virgili, Dept. D´Enginyeria Quimica, Spain (Prof. I. Katakis) Nanoscience Center, Univ. Copenhagen (Dr. D. Stamou) άλλες δραστηριότητες Μέλος του Management Board του Προγράμματος NEMOSLAB (ICT-2006-027804). Συμμετοχή και παρουσίαση στις εξαμηνιαίες και στις ετήσιες συναντήσεις. Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του 34th International Conference on Micro Nano Engineering 2008 που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα15-18 Σεμπτεμβρίου, 2008. Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του 3rd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα κατά το διάστημα 19-20 Σεπτεμβρίου 2008. Δημοσίευση άρθρων στον ημερήσιο τύπο σχετικά με τα επιτεύγματα στον ολοκληρωμένο βιοαισθητήρα με τίτλους: «Άλματα της νανοτεχνολογίας στην Ελλάδα», Καθημερινή 19/04/08, και «Μικροσυσκευές που σώζουν ζωές», Καθημερινή 14/09/08. ερευνητικά προγράμματα Ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του εργαστηρίου Ανοσοδιαγνωστικών Προϊώντων του



Πρόγραμμα ενίσχυσης της Αριστείας του Ινστιτούτου Ρ-Ρ.Π. Υπ. Ανάπτυξης, Γ.Γ.Ε.Τ. (προϋπολογισμός 360.000 Ευρώ).

BRINGING NANOTECHNOLOGY TO LIFE (Nano2Life) Contract No FP6-500057-2.

Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 100 K€. Nano2Life NETWORK OF EXCELLENCE (FP6). Co-ordinator: Patrick Boisseau CEA-Leti Grenoble (France). Participating Researchers Ι./R.-R.P: P. Petrou, S. Kakabakos, I. Christofidis.

Tools and Technologies for the Analysis and Synthesis of Nanostructures (TASNANO). Contract

No FP6-NMP-516865. Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 400 KEuro, για το Ρ.Ρ.Π. 120 K€ ((Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου).


Biosensing (NEMOSLAB). Contract No FP6-IST-027804. Προϋπολογισμός 3,132 MEuros, 942,7 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 384,4 ΚΕuro (Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Σ. Κακαμπάκος).

Διαμόρφωση υποστρωμάτων στη μικρο- και νανο-κλίμακα για τη δημιουργία πρωτεϊνικών

μικροσυστοιχιών. Πρόγραμμα «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’. Προϋπολογισμός: 15,000 ευρώ. Διάρκεια 1.5 έτη. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π: Π. Πέτρου.

Μελέτη του φθορισμού βιολογικών υλικών σε νανοδομημένες μεταλλικές επιφάνειες υπό την

επίδραση πλασμονικών-πολαριτονικών διεγέρσεων. Πρόγραμμα «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’. Προϋπολογισμός: 15,000 ευρώ. Διάρκεια 1.5 έτη. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π: Π. Πέτρου.

Monolithically integrated interferometric biochips for label-free early detection of human diseases

(PYTHIA). Grant agreement no.: 224030. Προϋπολογισμός 3,48 Μ€, 915,0 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 360,7 K€. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου.

επιχορηγήσεις για το 2008 από εξωτερικές πηγές Nano2Life FP6-NoE-500057-2 3.000 € NEMOSLAB FP6-IST-027804 80.000 € Αριστεία Ι./Ρ.–Ρ.Π. 1.200 €


έργο: Μικρο/νανοδομές για βιοαναλυτικές εφαρμογές υπεύθυνη: Π. Πέτρου

ερευνητές: Π. Πέτρου

Σ. Κακαμπάκος Ι. Χριστοφίδης


μεταπτυχιακοί φοιτητές για εκπόνηση διπλώματος ειδίκευσης:

Σ. Ιωσηφίδης Γ. Κουκουβίνος Α. Κορινθίου

αντικείμενο Το έργο στοχεύει στην διερεύνηση της χρήσης νανοσωματιδίων και σχηματοποιημένων δομών με κρίσιμη διάσταση μερικών δεκάδων νανομέτρων για βιοαναλυτικές εφαρμογές. Οι δομές αυτές δημιουργούνται με μεθόδους μικροσχηματοποίησης όπως η φωτολιθογραφία, η λιθογραφία με δέσμη ηλεκτρονίων υψηλής ενέργειας ή με δέσμη λέιζερ σε διάφορα υλικά με απώτερο στόχο την αξιοποίηση τους για την ανίχνευση βιομοριακών αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνειά τους με αυξημένη ευαισθησία και χωρίς την χρήση ιχνηθετών. Επιπλέον, μελετώνται χημικές τροποποιήσεις της επιφάνειας των υλικών οι οποίες συντελούν στην αύξηση της ικανότητας εντοπισμένης πρόσδεσης βιομορίων καθώς και στην σταθερότητα των ακινητοποιημένων μορίων. Ένα μέρος του έργου αφορά την διερεύνηση της χρήσης νανοδομημένων μεταλλικών επιφανειών υπό την επίδραση πλασμονικών-πολαριτονικών διεγέρσεων για την ανίχνευση βιομοριακών αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνεια με χρήση φθοριζόντων ιχνηθετών όπως επίσης και χωρίς την χρήση ιχνηθετών. Ένα άλλο πεδίο εφαρμογής αφορά τη δημιουργία συστοιχιών βιομορίων με διάμετρο μικρότερη του 1 μm χρησιμοποιώντας νανο-εργαλεία, όπως εξαιρετικά λεπτά ακροφύσια Μικροσκοπίου Ατομικής Δύναμης, αλλά και με συνδυασμό μεθόδων μικρολιθογραφίας και επιλεκτικής εναπόθεσης υμενίων που επιτρέπουν ή όχι την πρόσδεση βιομορίων ώστε να επιτευχθεί η κατασκευή μικροσυστοιχιών πολύ μεγαλύτερης πυκνότητας από αυτήν που επιτρέπουν οι συνήθεις μέθοδοι απόθεσης βιομορίων. δραστηριότητες Έρευνα και ανάπτυξη μεθόδων δημιουργίας νανοδομημένων επιφανειών για βιοαναλυτικές εφαρμογές. Έρευνα, ανάπτυξη και αξιολόγηση νανοσωματιδίων για αξιοποίηση στην κατεύθυνση της παρακολούθησης αντιδράσεων βιομορίων σε πραγματικό χρόνο χωρίς τη χρήση ιχνηθετών. Ανάπτυξη και αξιολόγηση μεθόδων σχηματοποίησης βιομορίων σε επίπεδες επιφάνειες. Ανάπτυξη και αξιολόγηση βιοαναλυτικών συστημάτων. επιτεύγματα

Στα πλαίσια του Προγράμματος «Δημοέρευνα 2006» Αρ. Έργου 1445, που εκτελέστηκε σε

συνεργασία με την Δρ Α. Τσερέπη και τον Δρ Ε. Γογγολίδης από το Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής, μελετήθηκε η σχηματοποίηση διαφόρων πολυμερικών υλικών στην


νανοκλίμακα με διεργασίες πλάσματος. Οι επιφάνειες αυτές αξιολογήθηκαν στην συνέχεια ως προς την ικανότητα τους να προσροφούν βιομόρια. Οι νανοδομημένες επιφάνειες παρουσίασαν σημαντικά αυξημένη ικανότητα προσρόφησης βιομορίων σε σχέση με τις ακατέργαστες επιφάνειες και ως εκ τούτου πλεονεκτούν έναντι αυτών ως υποστρώματα για συστοιχίες μικροκηλίδων πρωτεϊνών. Μέρος των αποτελεσμάτων παρουσιάστηκε σε Ελληνικά και Διεθνή συνέδρια. Επίσης κατά το 2008, δημοσιεύτηκε σχετική εργασία και συγγράφηκαν δύο επιπλέον εργασίες που έγιναν δεκτές για δημοσίευση. Η μελέτη συνεχίζεται με την διερεύνηση της εφαρμογής αυτών νανοδομημένων καναλιών για εφαρμογές χρωματογραφίας συγενείας.

Στα πλαίσια του Προγράμματος «Δημοέρευνα 2006» Αρ. Έργου 1437, η οποία υλοποιήθηκε σε

συνεργασία με τον Δρ. Ν. Παπανικολάου και τον Δρ Ι. Ράπτη από το Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής μελετήθηκε η επίδραση νανοδομημένων μεταλλικών επιφανειών στο σήμα φθορισμού βιολογικών μορίων που έχουν ακινητοποιηθεί σε αυτές. Προσδιορίστηκε τόσο με μελέτες προσομοίωσης όσο και με πειράματα προσρόφησης φθορισμοεπισημασμένων μορίων το μέγεθος και η διάταξη των νανοδομών στην μεταλλική επιφάνεια ώστε να επιτευχθεί ενίσχυση του διερχόμενου φωτός σε μήκη κύματος κατάλληλα για τη διέγερση συγκεκριμένων φθοριζουσών ουσιών. Οι νανοδομημένες επιφάνειες που κατασκευάστηκαν παρουσίασαν σημαντική ενίσχυση του φθορισμού των ακινητοποιημένων βιομορίων σε μήκη κύματος μεγαλύτερα από 550 nm. Ως εκ τούτου πρόκειται να αξιολογηθούν περαίτερω για τον προσδιορισμό αλληλεπιδράσεων βιολογικών μορίων με χρήση φθοριζουσών ουσιών ως ιχνηθετών.

Στα πλαίσια του προγράμματος “Tools and Technologies for the Analysis and Synthesis of

Nanostructures” (TASNANO), που ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2008, αναπτύχθηκαν μέθοδοι για την τροποποίηση επιφανειών και νανο-ακίδων (AFM tips) με βιομόρια. Τροποποιημένες με ολιγονουκλεοτίδια ακίδες χρησιμοποιήθηκαν για την σάρωση σχηματοποιήμενων επιφανειών και την ανάγνωριση δομών συμπληρωματικών ολιγονουκλεοτίδιων. Η έρευνα σε αυτό το αντικειμένο πρόκειται να συνεχιστεί με εφαρμογή της τεχνολογίας που αναπτύχθηκε π΄έραν των χρονικών προγράμματος σε συγκεκριμένες βιοαναλυτικές εφαρμογές ενώ συγγράφεται σχετική εργασία για δημοσίευση.

Σε συνεργασία με ερευνητές από το Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής (Ι. Ράπτης, Κ. Μισιακός, Ε.

Μακρόνα) συνεγγράφη και υποβλήθηκε πρόταση με τίτλο «Monolithically integrated interferometric biochips for label-free early detection of human diseases (PYTHIA)» η οποία χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ με συνολικό προϋπολογισμό 3,48M€. Η υλοποίηση της πρότασης ξεκίνησε το Μάϊο του 2008. Η πρόταση αφορά στην ανάπτυξη ενός πλήρως ή ημι-ολοκληρωμένου συμβολόμετρου τύπου Mach-Zender σε ψηφίδες πυριτίου και η χρήση του ως μέρος ενός μικροσυστήματος για ταυτόχρονο προσδιορισμό τρίων ομάδων αναλυτών: α) ολικό και ελεύθερο ειδικό προστατικό αντιγόνο, β) ανίχνευση μεταλλάξεων που σχετίζονται με την Multiple Endothelial Neoplasia Type 2 (MEN2), και γ) μεταλλάξεων που σχετίζονται με τη Μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια (retinitis pigmentosa). Η ομάδα του Ι./Ρ.-Ρ.Π., που συμμετέχει στην υλοποίηση του έργου, έχει αναλάβει το συντονισμό του έργου που αφορά την ανάπτυξη των μεθόδων προσδιορισμού των καρκινικών δεικτών και DNA και την ακινητοποίηση των βιομορίων ανίχνευσης στην επιφάνεια του αισθητήρα σε συνεργασία με επιστήμονες από την BioGenomica, το UCL, το VTT, και Jagelonian University. Παράλληλα, υπάρχει στενή συνεργασία με τις ομάδες που ασχολούνται με την κατασκευή του αισθητήρα και τον σχεδιασμό και υλοποίηση του μικροσυστήματος (Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής, Lionix, Jobst Technologies, VTT).

Κατά το 2008, ξεκίνησε συνεργασία με την Δρ Μ. Βασιλοπούλου και τον Δρ Π. Αργείτη από το

Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής με στόχο την αξιολόγηση οργανικών φωτοδιόδων ως πηγών φωτός για την διέγερση φθοριζόντων ιχνηθετών και κατ’ επέκταση την εφαρμογή τους στην παρακολούθηση βιομοριακών αντιδράσεων. Λόγω του χαμηλού κόστους κατασκευής και των αυξημένων δυνατοτήτων σμίκρυνσης αυτών των διατάξεων μπορούν να βρουν εφαρμογή ως


οπτικές πηγές στην ανάπτυξη μικροσυστημάτων. Τα πρώτα αποτελέσματα ήταν ενθαρρύντικα και δημοσιεύτηκαν σε διεθνές περιοδικό. Η έρευνα σε αυτό τον τομέα πρόκειται να συνεχιστεί με την διερεύνηση της εφαρμογής των οπγανικών φωτοδιόδων ως οπτικών πηγών διέγερσης για την ταυτόχρονη ανίχνευση αναλυτών σε συνδυασμό με βιομόρια ανίχνευσης επισημασμένα με διαφορετικές φθορίζουσες ουσίες.

διδακτικό έργο Συμμετοχή στο «4th Αdvanced Nano2Life Summer School on Methods in Micro – Nanotechnology and Nanobiotechnology» που πραγματοποιήθηκε από τις 30 Ιουνίου έως τις 10 Ιουλίου και διοργανώθηκε από τρία Ινστιτούτα του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» (Μικροηλεκτρονικής, Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων, Φυσικοχημείας): - Lecture 2.3.4: DNA and Protein arrays: fabrication, detection and applications. (2 hours; Lecturer:

Dr Panagiota Petrou. - Laboratory 2.3.5: Fluorescence detection of protein arrays. (2 hours, Supervision by Dr Panagiota

Petrou, E. Mavrogiannopoulou). μεταπτυχιακά διπλώματα ειδίκευσης σε εξέλιξη Σ. ΙΩΣΗΦΙΔΗΣ: Ανίχνευση μεταλλάξεων στο γονίδιο BRCA1. Χημικό Τμήμα Παν. Αθηνών, Υπεύθυνη Αναπλ. Καθηγήτρια Α. Σιαφάκα, Υπεύθυνος για το Ρ-Ρ.Π., ΕΚΕΦΕ «Δ»: Δρ. Π. Πέτρου. Γ. ΚΟΥΚΟΥΒΙΝΟΣ: Ανίχνευση μεταλλάξεων στο γονίδιο RET1. Χημικό Τμήμα Παν. Αθηνών, Υπεύθυνη Αναπλ. Καθηγήτρια Α. Σιαφάκα, Υπεύθυνος για το Ρ-Ρ.Π., ΕΚΕΦΕ «Δ»: Δρ. Π. Πέτρου. Α ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ: Ανίχνευση μεταλλάξεων στα γονίδια RPPF31 και RPE65. Χημικό Τμήμα Παν. Αθηνών, Υπεύθυνη Αναπλ. Καθηγήτρια Α. Σιαφάκα, Υπεύθυνος για το Ρ-Ρ.Π., ΕΚΕΦΕ «Δ»: Δρ. Π. Πέτρου. συνεργασίες Εταιρείες Surface Imaging Systems GmbH, Germany (F. Saurenbach) TechnoBiochip sprli, Italy (L. Schiavo) ST MICROELECTRONICS AST, Italy (M. DeFatsio) Jobst Technologies GmbH, Germany (G. Jobst) Phoenix, Neverlands (Remco Stoffer) Biogenomica (Σ. Καμακάρη) Ελληνικά Ινστιτούτα και Εργαστήρια Πανεπιστημίων Ινστιτούτο Μικροηλεκτρονικής, ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος” (Α. Τσερέπη, Ν. Παπανικολάου, Ι. Ράπτης, Ε. Γογγολίδης, Κ. Μισιακός, A. Αργείτης, Ν. Γλέζος) Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας, Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (καθ. Μ. Κουπάρης) Εργαστήριο Βιοχημείας, Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (καθ. Α. Σιαφάκα) Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας, Ε.Ι.Ε. (Ε. Σαραντοπούλου, Κ. Κεφαλάς) Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, Ελληνικό Κέντρο Θαλλασίων Ερευνών (Λ. Γιαννούδη, Κ. Πάγκου) Εργαστήρια Ξένων Πανεπιστημίων και Ερευνητικών Κέντρων: Fraunhofer IBMT, Dept. of Sensors/Microsystems, St. Ingberts, Germany (Τ. Knoll, T. Velten) Fraunhofer IBMT, Dept. of Biosensors, Berlin, Germany (F. Bier, E. Ehrentreich-Förster) ΙΜΤΕΚ- Albert Ludwigs University, Freiburg, Germany (I. Moser) Universita Rovira I Virgili, Dept. D´Enginyeria Quimica, Spain (I. Katakis) Nanoscience Center, University of Copenhagen (Prof. D. Stamou) Wroclaw University of Technology, Poland (T. Gotszalk) Institute National Politechnique de Lorraine, France (Prof. J. Mielczarski) University College London, UK (Prof. S. Bhattachaya)


Jaggelonian University, Poland (Prof. A. Budkowski) VTT, Finland (Drs K. Tukkiniemi & K. Tappura) άλλες δραστηριότητες Πρόεδρος του 3rd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices που

πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα κατά το διάστημα 19-20 Σεπτεμβρίου 2008. Μέλος του Management Board του Προγράμματος TASNANO (FP6-NMP-516865). Συμμετοχή και

παρουσίαση στις εξαμηνιαίες και στις ετήσιες συναντήσεις. Μέλος του Management Board του Προγράμματος NEMOSLAB (ICT-2006-027804). Συμμετοχή

και παρουσίαση στις εξαμηνιαίες και στις ετήσιες συναντήσεις. Μέλος του Management Board του Προγράμματος PYTHIA. (ICT-2007-Grant agreement no.:

224030). Συμμετοχή και παρουσίαση στις εξαμηνιαίες και στις ετήσιες συναντήσεις. Διάλεξη στο Θερινό Σχολείο του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» 2008» με τίτλο «Από την ανοσοανάλυση

στους ανοσοαισθητήρες και στα ολοκληρωμένα βιοαναλυτικά μικροσυστήματα» (7-18 Ιουλίου 2008).

Δημοσίευση άρθρων στον ημερήσιο τύπο σχετικά με τα επιτεύγματα στον ολοκληρωμένο βιοαισθητήρα με τίτλους: «Άλματα της νανοτεχνολογίας στην Ελλάδα», Καθημερινή 19/04/08, και «Μικροσυσκευές που σώζουν ζωές», Καθημερινή 14/09/08.

Ραδιοφωνική συνέντευξη στην ΝΕΤ για την εκπομπή «Παρα-Συν» (12/10/2008) από κοινού με τον Δρ Ε. Γογγολίδη, ερευνητή του Ινστιτούτου Μικροηλεκτρονικής, με θέμα την Νανοτεχνολογία και τις Επιπτώσεις της στην Καθημερινή ζωή.

Προσκεκλημένη διάλεξη με τίτλο “Sensors and Microsystems for Bioanalytical Applications: Research activities at NCSR Demokritos”, στα πλαίσια του Nano2Life Scientific Meetings, Heraklion, Crete, 26 June 2008.

ερευνητικά προγράμματα Ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του εργαστηρίου Ανοσοδιαγνωστικών Προϊώντων του


Πρόγραμμα ενίσχυσης της Αριστείας του Ινστιτούτου Ρ-Ρ.Π. Υπ. Ανάπτυξης, Γ.Γ.Ε.Τ.

(προϋπολογισμός 360.000 Ευρώ). BRINGING NANOTECHNOLOGY TO LIFE (Nano2Life) Contract No FP6-500057-2.

Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 100 K€. Nano2Life NETWORK OF EXCELLENCE (FP6). Co-ordinator: Patrick Boisseau CEA-Leti Grenoble (France). Participating Researchers Ι./R.-R.P: P. Petrou, S. Kakabakos, I. Christofidis.

Tools and Technologies for the Analysis and Synthesis of Nanostructures (TASNANO). Contract

No FP6-NMP-516865. Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 400 KEuro, για το Ρ.Ρ.Π. 120 K€. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου.


Biosensing (NEMOSLAB). Contract No FP6-IST-027804. Προϋπολογισμός 3,132 MEuros, 942,7 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 384,4 ΚΕuro. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Σ. Κακαμπάκος.


Monolithically integrated interferometric biochips for label-free early detection of human diseases (PYTHIA). Grant agreement no.: 224030. Προϋπολογισμός 3,48 Μ€, 915,0 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 360,7 K€. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου.

Διαμόρφωση υποστρωμάτων στη μικρο- και νανο-κλίμακα για τη δημιουργία πρωτεϊνικών

μικροσυστοιχιών. Πρόγραμμα «Δημοέρευνα 2006» Αρ. 1445. Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’. Προϋπολογισμός: 15.000 ευρώ. Διάρκεια 1.5 έτη. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π: Π. Πέτρου.

Μελέτη του φθορισμού βιολογικών υλικών σε νανοδομημένες μεταλλικές επιφάνειες υπό την

επίδραση πλασμονικών-πολαριτονικών διεγέρσεων. Πρόγραμμα «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’. Προϋπολογισμός: 15.000 ευρώ. Διάρκεια 1.5 έτη. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π: Π. Πέτρου.

επιχορηγήσεις για το 2008 από εξωτερικές πηγές Nano2Life FP6-NoE-500057-2 3.000 € TASNANO FP6-NMP-516865 5.000 € PYTHIA FP7-ICT-224030. 140.000 €


έργο: Χημεία Πρωτεϊνών

υπεύθυνος: Ε. Στρατίκος

ερευνητές: Ε. Στρατίκος


Ε. Ευνουχίδου Δ. Γεωργιάδου

αντικείμενο Η ομάδα Χημείας Πρωτεϊνών εστιάζεται στην διερεύνηση του ρόλου πρωτεϊνικών βιομορίων και των μεταλλάξεων τους (φυσικών πολυμορφισμών ή σπανίων μεταλλάξεων) στην παθογέννεση, προδιάθεση και διάγνωση ανθρωπίνων ασθενειών σε μια προσπάθεια αξιολόγησης υπαρχόντων δεικτών και την ανακάλυψη νέων. Τα πρωτεϊνικά βιομόρια κατά κανόνα παράγονται στο εργαστήριο με χρήση τεχνολογιών ανασυνδιασμένου DNA και οι ιδιότητες τους χαρακτηρίζονται με ποικιλία μοριακών και βιοφυσικών τεχνικών. Δύο κύριες ερευνητικές κατευθύνσεις ήταν σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια του 2008: Α) Ρόλος των αμινοπεπτιδασών του ενδοπλασματικού δικτύου στην ανοσοαπόκριση:

Το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίζει παθογενείς καταστάσεις από παθογόνους ιούς μέχρι τον καρκίνο, χρησιμοποιώντας ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο σύστημα κυττάρων και βιομορίων. Στο κέντρο της επίκτητης ανοσολογικής απόκρισης είναι τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα που αναγνωρίζουν τα παθολογικά κύτταρα του οργανισμού (που είναι για παράδειγμα προσβεβλημένα από έναν ιό ή έχουν μεταβληθεί σε καρκινικά) μέσω αλληλεπιδράσεων με σύμπλοκα πρωτεϊνών (Μόρια Ιστοσυμβατότητας) στην επιφάνεια των κυττάρων στόχων. Τα μόρια ιστοσυμβατότητας «παρουσιάζουν» στα Τ-λεμφοκύτταρα μικρά πεπτίδια, κομμάτια πρωτεϊνών, που προέρχονται από τον καταβολισμό πρωτεϊνών από το εσωτερικό του κυττάρου και αποτελούν στην ουσία ένα σύστημα συνεχούς παρακολούθησης διασφάλισης της ακεραιότητας του κυττάρου. Το πως αυτά τα πεπτίδια δημιουργούνται και επιλέγονται είναι καίριο ζήτημα ερευνητικών κατευθύνσεων τα τελευταία χρόνια, καθώς η μη αποτελεσματική παραγωγή και παρουσίασή τους από τα μόρια ιστοσυμβατότητας οδηγεί στην μη αποτελεσματική αντιμετώπιση του παθογόνου από το ανοσοποιητικό σύστημα. Επιπλέον, έκτοπη ή λανθασμένη παρουσίαση αντιγονικών πεπτιδίων μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις αυτοανοσίας. Παράλληλα, προσπάθειες σχεδιασμού πεπτιδικών εμβολίων για νέας γενιάς ανοσοθεραπείες προϋποθέτει λεπτομερή γνώση του μονοπατιού παραγωγής αντιγονικών πεπτιδίων. Ερευνητικές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια υποδεικνύουν ότι η διαφορετική αντίδραση από άνθρωπο σε άνθρωπο σε παθογόνες προκλήσεις οφείλεται τουλάχιστον εν μέρει στη διαφορετική παραγωγή και παρουσίαση αντιγονικών πεπτιδίων. Οι αμινοπεπτιδάσες του ενδοπλασματικού δικτύου έχουν αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια ως κομβικό σημείο στην παραγωγή και επιλογή αντιγονικών πεπτιδίων. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει στραφεί στην προσπάθεια διαλεύκανσης του ακριβή ρόλου τους στην επιλογή αντιγονικών πεπτιδίων. Φυσικοί πολυμορφισμοί στην αμινοπεπτιδάση ERAP1 έχουν συσχετιστεί με προδιάθεση σε αυτο-άνοσα νοσήματα όπως η αγκυλωτική σπονδυλίτιδα και ο διαβήτης αλλά και με μειωμένη δυνατότητα αντιμετώπισης καρκίνου. Η δραστικότητα της αμινοπεπτιδάσης ERAP1 έχει βρεθεί να τροποποιείται σε μετασχηματισμένα και καρκινικά κύτταρα συμβάλλοντας στην επιβίωση τους από τις επιθέσεις του ανοσποιητικού συστήματος. Με μια σειρά βιοχημικών και μοριακών μεθόδων αποσκοπούμε στην κατανόηση της δράσης των αμινοπεπτιδάσων του ενδοπλασματικού δικτύου καθώς και του μηχανισμού διαφοροποίησης τους από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω φυσικών μεταλλάξεων και πολυμορφισμών.


Β) Σχέση δομής-λειτουργίας απολιποπρωτεινών. Κύριο ρόλο στην παθογένεια, εξέλιξη αλλά και προφύλαξη από τις καρδιαγγειακές νόσους παίζουν οι λιποπρωτεΐνες του αίματος όπως οι Λιποπρωτεΐνες Υψηλής Πυκνότητας HDL (High Density Lipoproteins). Η απολιποπρωτεΐνη Ε (ApoE) παίζει σημαντικό ρόλο στην λειτουργία των HDL μαζί με την απολιποπρωτεΐνη Α-Ι. Στον εγκέφαλο, η απολιποπρωτεΐνη Ε είναι βασικό πρωτεϊνικό συστατικό των HDL και συγκεκριμένες ισομορφές της (για παράδειγμα η Ε4) προδιαθέτουν για τη νόσο Alzheimer. Φυσικές και τεχνητές μεταλλάξεις στο μόριο της ApoE επηρεάζουν τη λειτουργία της, προδιαθέτοντας ή προστατεύοντας από τις παραπάνω νόσους. Κοβολώμένες μορφές της ApoE4 στον εγκέφαλο σχετίζονται με την προδιάθεση και την παθογένεση της νόσου Alzheimer και αποτελούν πιθανούς κλινικούς δείκτες. Χρησιμοποιώντας βιοφυσικές τεχνικές αλλά και λειτουργικές δοκιμασίες έχουμε αρχίσει να συλλέγουμε πληροφορίες για τις αλλαγές που προκαλούνται στη δομή της ApoE και της ApoA-I από φυσικές ή τεχνικές μεταλλάξεις. Μακροπρόθεσμος στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η σε βάθος κατανόηση των δομικών αλλαγών που υπόκειται αυτές οι δύο απολιποπρωτείνες, η διαλεύκανση του μηχανισμού δράσης φυσικών μεταλλάξεων και πολυμορφισμών στη λειτουργία τους, αλλά και η υποβοήθηση του σχεδιασμού ανασυνδυασμένων μορφών με θεραπευτικές ιδιότητες. δραστηριότητες

1) Παραγωγή ανασυνδιασμένων πρωτεινών με χρήση ευκαρυωτικών συστημάτων έκφρασης κυτταροσειρών εντόμου και θηλαστικού. Στις που παρήχθησαν το 2008 συμπεριλαμβάνονται: ERAP1, PLAP, ApoA-I και ApoE4.

2) Μελέτη της ενζυματικής δραστηκότητας φυσικών πολυμορφισμών της αμινοπεπτιδάσης ERAP1 που σχετίζονται με προδιάθεση σε Αγγυλωτική Σπονδυλίτιδα και σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

3) Μελέτη του πιθανού ρόλου της αμινοπετιδάσης PLAP στην αντιγονοπαρουσίαση 4) Μελέτη των βιοφυσικών παραμέτρων σταθερότητας κοβολωμένων μορφών της ApoE4 5) Μελήτη των βιοφυσικών παραμέτρων σταθερότητας μεταλλάξεων της ApoA-I που

προκαλούν υπερτριγλυκεριδαιμία. κύρια επιτεύγματα

1) Δείξαμε ότι η αμινοπεπτιδάση ERAP1 καταβολίζει πεπτίδια-υποστρώματα ανάλογα με την

αλληλουχία τους. Μέχρι στιγμής είναι η μόνη γνωστή αμινοπεπτιδάση με αυτή την ιδιότητα. Αυτό το εύρημα πιθανώς εξηγεί τα πολύπλοκα αποτελέσματα απαλοιφείς της ERAP1 σε ποντίκια καθώς και τις «ανοσο-τροποποιητικές» ιδιότητες της ERAP1 in vivo. Η εργασία αυτή δημοσιεύτηκε το 2008 στο περιοδικό PLoS ONE (2008), 3(11),e3658.

2) Αρχικά αποτελέσματα με 6 φυσικά απαντώμενους πολυμορφισμούς της ERAP1 υποδεικνύουν ότι η δραστικότητα αλλά και η ειδικότητα του ενζύμου αλλάζει σημαντικά ανάλογα με τον πολυμορφισμό και αυτές οι αλλαγές αντικατοπτρίζονται στην ικανότητα του ενζύμου να παράγει ή να καταστρέφει αντιγονικού επιτόπους.

3) Παρήχθηκε ενεργή ανασυνδιασμένη αμινοπεπτιδάση PLAP. Αρχικά αποτελέσματα δείχνουν ότι η αμινοπεπτιδάση PLAP όπως και η συγγενής της ERAP1, έχει την εγγενή ικανότητα να καταβολίζει μεγάλα πρόδρομα πεπτίδια σε ώριμους αντιγονικούς επιτόπους αλλά σε αντίθεση με την ERAP1, τείνει να συνεχίζει τον καταβολισμό, καταστρέφοντας τον επίτοπο.

4) Δείξαμε ότι κοβολωμένες μορφές της ApoE4 είναι θερμοδυναμικά πιο σταθερές από την ApoE4. Αυτό το αποτέλεσμα είναι το αντίστροφο απ’ ότι θα αναμενόταν για μια διαλυτή σφαιρική πρωτείνη και εξηγείται στα πλαίσια αλλαγών διαμόρφωσης της ApoE4 και απώλειας της δομικής της πλαστικότητας. Τα αποτελέσματα μας συμβαδίζουν και εξηγούν λειτουργικές παρατηρήσεις από συνεργάτες και διαρθώνουν ένα πλαίσιο κατανόησης της απώλειας της δραστικότητας της ApoE4 στους εγκεφάλου ασθενών με Alzheimer. Αυτά τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν το 2008 στο περιοδικό Biochemistry (2008), 47, 9071–9080.



Μέλος της επιτροπής εξετάσεων υποψηφίων μεταπτυχιακών υποτρόφων του Ι/Ρ-ΡΠ 2008-2009: Συν-διοργανωτής του μεταπτυχιακού μάθηματος του Ι/ΡΡΠ «Μοριακή βάση

ασθενειών» (8 διδακτικές ώρες) Ιούλιος 2008: Ομιλητής στο Θερινό Σχολείο του ΕΚΕΦΕ «Δ» 2007-2008: Αναπληρωτής εκπρόσωπος στο συμβούλιο εκπαίδευσης του ΕΚΕΦΕ «Δ»

μεταπτυχιακά διπλώματα ειδίκευσης σε εξέλιξη Το Σεπτέμβριο του 2008 η κ. Ειρήνη Ευνουχίδου ολοκλήρωσε το διπλώμα ειδίκευσής της από το

τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών Από τον Σεπτέμβριο του 2008 η κ. Ειρήνη Ευνουχίδου έχει ξεκινήσει την εκπόνηση του

ερευνητικού μέρους του διδακτορικού διπλώματος της από το τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Από τον Νοέμβριο του 2007 η κ. Δήμητρα Γεωργιάδου έχει ξεκινήσει την εκπόνηση του ερευνητικού μέρους του διπλώματος ειδίκευσής της από το τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

συνεργασίες Εθνικό Δίκτυο 1) Δρ. Γιώργος Νούνεσης, ΙΡΡΠ, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Βιοφυσική ανάλυση βιομορίων. 2) Δρ. Λεόντιος Λεοντιάδης, ΙΡΡΠ, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Ανάλυση πεπτιδικών προϊόντων δράσεως

αμινοπεπτιδασών με τεχνικές υγρής χρωματογραφίας και φασματοσκοπίας μάζας. 3) Δρ. Αγγελική Χρόνη, ΙΒ, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Συσχέτιση δομής-λειτουργίας απολιποπρωτεΐνης Ε

και απολιποπρωτείνης Α-Ι. 4) Δρ. Χρήστος Ζήκος, ΙΡΡΠ, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος. Σύνθεση πεπτιδικών αναστολέων

αμινοπεπτιδασών. 5) Δρ. Δημήτρης Γεωργιάδης, Τμήμα Χημείας ΕΚΠΑ. Σύνθεση φωσφονικών αναστολέων

αμινοπεπτιδασών. Διεθνές Δίκτυο 1) Dr. Alfred Goldberg (Department of Cell Biology, Harvard Medical School, Boston, USA). Ρόλος

των αμινοπεπτιδασών του ενδοπλασματικού δικτύου στην αντιγονοπαρουσίαση 2) Dr. Ian York (Michigan State University, MI, USA). Ρόλος των αμινοπεπτιδασών του

ενδοπλασματικού δικτύου στην αντιγονοπαρουσίαση 3) Dr. Shih-Chung Chang (National Techological University, Taiwan, Republic of China) 4) Dr. Vassilis Zannis (Boston University Medical School , Boston, USA). Συσχέτιση δομής-

λειτουργίας απολιποπρωτεΐνης Ε και Α-Ι. 5) Dr. Frank Momburg (Dept. of Molecular Immunology German Cancer Research Center,

Heidelberg, Germany). Ρόλος των αμινοπεπτιδασών του ενδοπλασματικού δικτύου στην αντιγονοπαρουσίαση

6) Dr. Lawrence J. Stern (Department of Pathology, University of Massachusets Medical School, USA). Ρόλος των αμινοπεπτιδασών του ενδοπλασματικού δικτύου στην αντιγονοπαρουσίαση

7) Dr. Kenneth Rock (Department of Pathology, University of Massachusets Medical School, USA). Ρόλος των αμινοπεπτιδασών του ενδοπλασματικού δικτύου στην αντιγονοπαρουσίαση


άλλες δραστηριότητες Μετάβαση στη Βοστόνη, ΗΠΑ για επιστημονική συνεργασία με τις ομάδες του Καθ. Kenneth Rock και Καθ. Lawrence Stern στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης και την ομάδα του Καθ. Β. Ζαννή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστόνης. ερευνητικά προγράμματα 2007-2009 European Specific Target Research Grant “HDLomics” (2.700.000 ευρώ, μέλος της

ερευνητικής ομάδας στην Ελλάδα, εισροές Δημοκρίτου 210.100 ευρώ) 2007-2008 πρόγραμμα «Δημοέρευνα» με τίτλο «Ο ρόλος της αμινοπεπτιδάσης L-RAP στην

αντιγονοπαρουσίαση» (15.000 ευρώ, επιστημονικός υπεύθυνος) Ερευνητική επιχορήγηση από το Εμπειρίκειο Ίδρυμα, «Διεπιστημονικές μελέτες πρωτεϊνικών

μορίων με εφαρμογές στη μοριακή και απεικονιστική διαγνωστική» (Επιστημονικός συν-υπεύθυνος, προϋπολογισμός 12.000 ευρώ).

δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά μετά από κρίση Angeliki Chroni, Serapion Pyrpassopoulos, Angelos Thanassoulas, George Nounesis, Vassilis I.

Zannis and Efstratios Stratikos*. Biophysical Analysis of Progressive C-Terminal Truncations of Human Apolipoprotein E4: Insights into Secondary Structure and Unfolding Properties. Biochemistry (2008), 47, 9071–9080.

Irini Evnouchidou, Frank Momburg, Athanasios Papakyriakou, Angeliki Chroni, Leondios Leondiadis, Shih-Chung Chang, Alfred L. Goldberg and Efstratios Stratikos* The internal sequence of the peptide-substrate determines its N-terminus trimming by ERAP1. PLοS ONE (2008), 3(11),e3658.

ομιλίες σε συνέδρια

Σεπτέμβριος 2008, 4ο συνέδριο Ελληνικής Κρυσταλλογραφικής Εταιρίας. “Biophysical analysis

of progressive C-terminal truncations of human apolipoprotein E4”. δημοσιεύσεις σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων “Role of the C-terminus in the secondary structure stability and unfolding properties of

apolipoprotein E4” Chroni A, Pyrpassopoulos S, Thanassoulas A, Nounesis G, Zannis VI, Stratikos E.* The FEBS Journal, 275: 161-161 Suppl. 1, June 2008.

“Carboxy-terminal truncated apolipoprotein E4 reduces amyloid peptide beta levels in neuronal cells” Dafnis J., Stratikos E., Tzinia A., Tsilibary EC., Chroni A. The FEBS Journal, 275: 209-209 Suppl. 1, June 2008

παρουσιάσεις σε συνέδρια

“Η ελλειμματική στο καρβοξυ-τελικό άκρο απολιποπρωτεΐνη Ε4 επάγει την πρόσληψη του αμυλοειδούς πεπτιδίου (Αβ) από νευρικά κύτταρα”. Δάφνης Ι., Στρατίκος Ε., Τζίνια Α., Τσιλιμπάρη Ε. και Χρόνη Α.. 30ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Επιστημών, 22-24 Μαΐου 2008, Θεσσαλονίκη.

“Carboxy-terminal truncated apolipoprotein E4 reduces amyloid peptide beta (Aβ) levels in neuronal cells”. Dafnis J., Stratikos E., Tzinia A., Tsilibary E. C. and Chroni A.. 33rd FEBS Congress & 11th IUBMB Conference, 28 June-3 July, 2008, Athens, Greece.


“Role of the C-terminus in the secondary structure stability and unfolding properties of apolipoprotein E4”. Chroni A., Pyrpassopoulos S., Thanassoulas A., Nounesis G., Zannis V.I. and Stratikos E. 33rd FEBS Congress & 11th IUBMB Conference, 28 June-3 July, 2008, Athens, Greece.

“ERAP1 trims antigenic peptide precursors depending on their internal sequence”. Irini Evnouchidou, Leontios Leontiadis, Thanos Papakyriakou, Shih-Chung Chang, Frank Momburg, Alfred Goldberg and Efstratios Stratikos. International Summer School 2008 “Pathogen-Host Interplay” Berlin, Germany, July 20–26, 2008

“A novel fluorigenic method for the systematic analysis of the internal peptide-substrate sequence specificity of aminopeptidases”. Irini Evnouchidou and Efstratios Stratikos. 4th Conference of the Hellenic Crystallographic Association, September 2008, Athens, Greece.

“Placental Leucine Aminopeptidase trimming of antigenic peptide precursors: a potential role in antigen presentation”. Dimitra Georgiadou1, Irini Evnouhidou, Vicky Skamnaki, Angelika Chroni, Arron Hearn, Kenneth Rock, Ian York, Dimitris Georgiadis and Efstratios Stratikos. 4th Conference of the Hellenic Crystallographic Association, September 2008, Athens, Greece.


έργο: Αλληλεπιδράσεις Πρωτεϊνών

υπεύθυνος: Δ. Μαστέλλος

ερευνητές: Δ. Μαστέλλος


Μ. Θεοδωρίδου


διπλωματικής εργασίας:Ε. Κυρατζοπούλου

αντικείμενο Χαρακτηρισμός πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων με συνδυαστικές προσεγγίσεις βιοχημείας και κυτταρικής βιολογίας, με στόχο την ταυτοποίηση νέων πρωτεϊνών-‘βιοδεικτών’ σε ασθένειες. Παραγωγή πρωτεϊνών σε ετερόλογα συστήματα έκφρασης, απομόνωση και δομικός-λειτουργικός χαρακτηρισμός τους -ανάπτυξη νέων λειτουργικών δοκιμασιών για πρωτεΐνες/πεπτίδια βιοϊατρικού ενδιαφέροντος.

δραστηριότητες 1. Μελέτη πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που εμπλέκονται σε μοριακά δίκτυα καρκινογένεσης: Η ογκοκατασταλτική πρωτεΐνη BRCA1 αλληλεπιδρά με ένα πολύπλοκο δίκτυο πρωτεϊνών που εμπλέκονται σε κομβικά σηματοδοτικά μονοπάτια που ελέγχουν βασικές πορείες του κυττάρου, όπως η ρύθμιση εισόδου στον κυτταρικό κύκλο, η μεταγραφική ενεργοποίηση γονιδίων-στόχων και η επιδιόρθωση του DNA μετά από βλάβη (π.χ. έκθεση σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες). Μεταλλάξεις στην περιοχή BRCT που εντοπίζεται στο καρβοξυτελικό άκρο του μορίου της BRCA1 έχουν συσχετιστεί με γενετική προδιάθεση σε κληρονομικό καρκίνο μαστού/ωοθηκών. Η περιοχή BRCT αποτελεί κομβική επιφάνεια σύγκλισης της πρωτεΐνης BRCA1 με πολλά μονοπάτια σηματοδότησης που σχετίζονται με την καρκινογένεση. Λειτουργεί ως ικρίωμα για την αλληλεπίδραση με μια σειρά πρωτεϊνών που ενέχονται στην ρύθμιση του κυτταρικού κύκλου, την επιδιόρθωση βλαβών στο DNA και τη μεταγραφική ρύθμιση γονιδίων ( π.χ. με τις πρωτεΐνες Rad51, Chk2, c-myc, p53, BARD1, RNA helicase). Στόχος της τρέχουσας έρευνας που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τα Εργαστήρια Μοριακής Διαγνωστικής (Δρ. Δ. Γιαννουκάκος) και Βιομοριακής Φυσικής του ΙΡΡΠ (Δρ. Γ. Νούνεσης) είναι ο λειτουργικός χαρακτηρισμός νέων παρανοηματικών μεταλλάξεων που χαρτογραφούνται στην περιοχή BRCT της πρωτεΐνης BRCA1 και συσχετίζονται με προδιάθεση των φορέων τους για την ανάπτυξη καρκίνου. Ειδικότερα, κλωνοποιούνται με τεχνικές στοχευμένης μεταλλαξιγένεσης και εν συνεχεία εισάγονται σε κατάλληλα πλασμιδικά οχήματα έκφρασης σε E. coli, ανασυνδυασμένες μορφές της περιοχής BRCT που ενσωματώνουν παθογόνες, παρανοηματικές μεταλλάξεις όπως οι H1686Q και G1738R. Οι μεταλλάξεις αυτές έχουν πρόσφατα συσχετιστεί με προδιάθεση για ανάπτυξη καρκίνου μαστού/ωοθηκών, χωρίς ωστόσο να είναι γνωστός ο μηχανισμός με τον οποίο εμπλέκονται στην ανάπτυξη της νόσου. Για τον σκοπό αυτό, αφού απομονωθούν σε καθαρή μορφή οι ανασυνδυασμένες πρωτεΐνες BRCT που φέρουν τις αντίστοιχες μεταλλάξεις, θα γίνει μελέτη της θερμοδυναμικής σταθερότητας τους όσο και της ελεγχόμενης αποδιάταξής τους με τη χρήση μεθόδων βιοφυσικής (θερμιδομετρία διαφορικής σάρωσης, φασματοπολωσιμετρία) προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για την επίπτωση των μεταλλάξεων στην αναδίπλωση και τη σταθερότητα του δομικού μοτίβου BRCT . Eν συνεχεία, θα μελετηθεί η ικανότητα δέσμευσης των μεταλλαγμένων


πρωτεϊνών σε φωσφοπεπτίδια-στόχους, που είναι γνωστό ότι αλληλεπιδρούν με την φυσιολογική ΒRCT, με τη χρήση θερμιδομετρίας ισόθερμης τιτλοδότησης καθώς και η δυνατότητα αλληλεπίδρασης τους με πρωτεΐνες που ενέχονται στη ρύθμιση του κυτταρικού κύκλου και την επιδιόρθωση βλαβών του DNA (π.χ. BAAT1, CBP, PABP). Στόχος της ερευνητικής αυτής δραστηριότητας είναι αφενός η κατανόηση του μηχανισμού με τον οποίο παρανοηματικές μεταλλάξεις στo γονίδιο BRCA1 προδιαθέτουν τους φορείς τους στην εκδήλωση κληρονομικού καρκίνου μαστού/ωοθηκών και αφετέρου, η ταυτοποίηση νέων πρωτεϊνών-στόχων που αλληλεπιδρούν με την ογκοκατασταλτική πρωτεΐνη BRCA1 στην περιοχή των επαναλαμβανόμενων μοτίβων BRCT. 2. Δομικές-λειτουργικές μελέτες της φωσφολιπάσης PLCzeta και ρόλος περιοχών της πρωτεΐνης στην αλληλεπίδρασή της με ενδοκυττάριο ασβέστιο και την στόχευσή της σε φωσφολιπίδια της κυτταρικής μεμβράνης (σε συνεργασία με τον καθ. Antony Lai, University of Cardiff, Wales Heart Research Institute, UK και το εργαστήριο Βιομοριακής Φυσικής, ΙΡΡΠ (Δρ. Νούνεσης, Δρ. Νομικός). Η φωσφολιπάση C ζήτα (PLCζ) είναι ένα ένζυμο που εδράζεται αποκλειστικά στο σπέρμα και είναι υπεύθυνη για την ενεργοποίηση του ωαρίου των θηλαστικών και την πρώιμη ανάπτυξη του εμβρύου μέσω της συμμετοχής της σε σηματοδοτικό μονοπάτι που οδηγεί στην ενεργοποίηση των ταλαντώσεων ασβεστίου (Ca2+) στο κυτόπλασμα του γονιμοποιημένου ωαρίου. Η πρωτεΐνη PLCζ έχει μοριακό βάρος 70 kDa και αποτελείται από ένα ζεύγος EF hands στο αμινοτελικό άκρο, που ακολουθείται από την καταλυτική XY περιοχή και μια C2 περιοχή στο καρβοξυτελικό της άκρο. Η PLCζ παρουσιάζει μεγάλη ομολογία με την εκτενώς μελετημένη και χαρακτηρισμένη φωσφολιπάση C δέλτα 1 (PLCδ1), με τη διαφορά ότι δεν διαθέτει την περιοχή PH στο αμινοτελικό της άκρο, η οποία αλληλεπιδρά με το φωσφοϊνοσιτίδιο PIP2 και συμβάλλει στη μετατόπιση (targeting) της PLCδ1 στις περιοχές της πλασματικής μεμβράνης που είναι εμπλουτισμένες με PIP2. Μια ακόμη διαφορά στη δομή των δύο πρωτεϊνών είναι ότι η αλληλουχία που συνδέει την X με την Υ περιοχή είναι ελαφρώς εκτενέστερη στην PLCζ απ’ ότι στην PLCδ1, καθώς περιέχει ένα τμήμα που περιλαμβάνει πολύ βασικά αμινοξέα. Μια σημαντική διαφορά όσον αφορά τη δραστικότητα των δύο πρωτεϊνών είναι ότι η PLCζ παρουσιάζει υψηλή δραστικότητα ακόμα και σε πολύ χαμηλά επίπεδα ασβεστίου, γεγονός που της επιτρέπει να είναι δραστική σε συνθήκες που το κύτταρο δεν έχει διεγείρει την απελευθέρωση ασβεστίου από ενδοκυττάριες δεξαμενές. Σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες, η περιοχή που είναι υπεύθυνη για την υψηλή ευαισθησία της PLCζ στο ασβέστιο είναι οι περιοχές EF hands. Στόχος της έρευνας που εκπονείται στο εργαστήριο είναι η συστηματική μελέτη της ικανότητας των περιοχών EF hands της φωσφολιπάσης PLCz να δεσμεύουν ιόντα ασβεστίου και της επίπτωσης αυτής της δραστικότητας στην υψηλή ευαισθησία της PLCζ στο ασβέστιο. Η μελέτη γίνεται με τη χρήση βιοχημικών και βιοφυσικών προσεγγίσεων και συγκριτικά με την πλήρως χαρακτηρισμένη περιοχή των EF hands της φωσφολιπάσης PLCδ1. επιτεύγματα - Μελέτη πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που εμπλέκονται σε μοριακά δίκτυα καρκινογένεσης: Στην παρούσα φάση έχουν ολοκληρωθεί οι ακόλουθες μελέτες: -Υπερέκφραση της περιοχής BRCT της πρωτεΐνης BRCA1 σε βακτήρια, απομόνωση και καθαρισμός της πρωτεΐνης σε μικρή κλίμακα με χρωματογραφία χημικής συγγένειας , έλεγχος της δευτεροταγούς δομής με φασματοσκοπία κυκλικού διχρωισμού και έλεγχος της θερμοδυναμικής σταθερότητας της με θερμιδομετρία διαφορικής σάρωσης και δοκιμασία ελεγχόμενης χημικής μετουσίωσης. - Κλωνοποίηση, υπερέκφραση σε βακτήρια και καθαρισμός -σε μικρή κλίμακα- της περιοχής BRCT που φέρει την παθογόνο, παρανοηματική μετάλλαξη G1738R. Εισαγωγή της παθογόνου, παρανοηματικής μετάλλαξης H1686Q σε κλώνο wt-BRCT με στοχευόμενη μεταλλαξιγένεση και κλωνοποίηση σε πλασμιδικό όχημα έκφρασης pGEX-6P. -Υπερέκφραση της πρωτεΐνης PABP (polyA-binding protein) σε βακτήρια, σε πλασμιδικό όχημα έκφρασης pET-49b (ως προϊόν σύντηξης με κασέτα GST-6xHis στο αμινοτελικό άκρο). Πραγματοποιήθηκε καθαρισμός της πρωτεΐνης σε μικρή κλίμακα και σε εξέλιξη είναι πειράματα για


βελτιστοποίηση της παραγωγής της πρωτεΐνης σε διαλυτή φάση και τον έλεγχο της αλληλεπίδρασης της με την περιοχή BRCT και επιλεγμένα μεταλλάγματα της. -Υπερέκφραση της περιοχής BRCT της ογκοκατασταλτικής πρωτεΐνης BARD1 σε βακτήρια και καθαρισμός της σε μεγάλη κλίμακα. Έλεγχος της αλληλεπίδρασης της BARD1-BRCT με επιλεγμένα φωσφοπεπτίδια-στόχους με τη χρήση θερμιδομετρίας ισόθερμης τιτλοδότησης και συγκριτική μελέτη της σταθερότητας της σε σχέση με ομόλογες δομές-BRCT των πρωτεϊνών 53BP1 και BRCA1. - Δομικές-λειτουργικές μελέτες της φωσφολιπάσης PLCzeta: Στην παρούσα φάση, οι περιοχές EF hands των φωσφολιπασών PLCζ και της PLCδ1 έχουν κλωνοποιηθεί σε κατάλληλο πλασμιδικό όχημα έκφρασης (pET-47b) και έχουν γίνει μελέτες μικρής κλίμακας για τον έλεγχο της έκφρασης των παραπάνω ανασυνδυασμένων πρωτεϊνών σε βακτήρια και την απομόνωση τους σε διαλυτή μορφή. Επίσης έχει πραγματοποιηθεί μικρής κλίμακας καθαρισμός των περιοχών EF hands της PLCζ και PLCδ1 και προκαταρκτικά πειράματα για τον έλεγχο δέσμευσης ασβεστίου σε αυτές καθώς και προκαταρκτικές θερμιδομετρικές δοκιμασίες για τον έλεγχο της σταθερότητάς τους. -Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η περιοχή EF hands της PLCζ είναι υπεύθυνη για την υψηλή ευαισθησία της πρωτεΐνης στο Ca+2. Προκειμένου να ελεγχθεί ο ρόλος αυτής της περιοχής στην ενεργοποίηση των ταλαντώσεων ασβεστίου στο πρώιμο έμβρυο, πραγματοποιήθηκαν προκαταρκτικά πειράματα ενεργοποίησης ταλαντώσεων ασβεστίου μέσω μικροέγχυσης ενός χιμαιρικού κλώνου της PLCδ1 σε ωοκύτταρα ποντικού (σε συνεργασία με την ομάδα του καθ. A. Lai, Cardiff University). Στον κλώνο αυτό αντικαταστάθηκε η περιοχή των EF hands της PLCδ1 με την περιοχή των EF hands της PLCζ για να ελεγχθεί αν τα EF hands της PLCζ μπορούν να προσδώσουν στη PLCδ1, υψηλή ευαισθησία στο Ca+2. Τα πειράματα επεκτείνονται με τη δημιουργία περισσότερων χιμαιρικών μορίων PLCδ1 στα οποία ενσωματώνονται επιλεγμένες περιοχές της φωσφολιπάσης PLCz και την παράλληλη υπερέκφραση των χιμαιρικών πρωτεϊνών σε βακτήρια για τον έλεγχο της ενζυμικής δραστικότητάς τους. διδακτικό έργο 1. Διδασκαλία των μαθημάτων «Ανατομική οργάνωση και λειτουργία λεμφικών οργάνων», και

«Σύστημα του συμπληρώματος: Γέφυρα μεταξύ της φυσικής και επίκτητης ανοσοαπόκρισης» στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Κυτταρική και Γενετική Αιτιολογία, Διαγνωστική και Θεραπευτική των Ασθενειών του Ανθρώπου», τμήμα Ιατρικής, πανεπιστήμιο Κρήτης (ακαδημαϊκό έτος 2007-2008)

2. Διδασκαλία τoυ μαθήματος ‘Principles of biochemistry and cell biology’ στο θερινό εντατικό

σχολείο ‘Methods in Micro-Nanotechnology and Nanobiotechnology-2008’ που διοργανώθηκε στα πλαίσια του ευρωπαϊκού δικτύου αριστείας, Nano2life, Ιούνιος 2008.

3. Συνδιδασκαλία στα πλαίσια του μεταπτυχιακού μαθήματος του ΙΡΡΠ «Μοριακή Βάση Ασθενειών-

Πρωτεΐνες και Πρωτεομική» (Οκτ.-Δεκέμβριος 2008) 4. Συνδιδασκαλία στο μεταπτυχιακό μάθημα ‘Ανοσολογίας’, (μεταπτυχιακό πρόγραμμα ‘Εφαρμογές

της Βιολογίας στην Ιατρική’ του τμήματος Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2008-09) επίβλεψη ερευνητικών εργασιών Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης

α) ‘Σύνθεση, έκφραση και βιοχημική μελέτη της χιμαιρικής πρωτεΐνης EFζ-ΔPHΔEF-PLCδ1’, της Μαρίας Θεοδωρίδου, Βιοχημικού-Βιοτεχνολόγου, εσωτερικού υποτρόφου ΙΡΡΠ, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος (υπεύθυνος διατριβής εκ μέρους του τμήματος Χημείας ΕΚΠΑ: Δρ. Ντία Γαλανοπούλου.


β) ‘Μελέτη πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που εμπλέκονται στην καρκινογένεση’, της Ελένης Κυρατζοπούλου, πτυχιούχου Μοριακής Βιολογίας-Γενετικής. Η εργασία θα υποστηριχτεί στο Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών (υπεύθυνος διατριβής εκ μέρους του τμήματος Χημείας ΕΚΠΑ: Δρ. Ντία Γαλανοπούλου -υπό εκτέλεση). γ) Καθοδήγηση του πειραματικού μέρους της εργασίας του υποτρόφου του Ι/Ρ-ΡΠ, Στέφανου Λημναίου (Βιοχημικού-Βιοτεχνολόγου) με τίτλο ‘ Παραγωγή, καθαρισμός και δομική μελέτη της πρωτεάσης 3C του ανθρώπινου ρινοϊού τύπου Β14’ που εκπονήθηκε στα πλαίσια της απόκτησης Διπλώματος Ειδίκευσης στη Βιοχημεία (υποστηρίχτηκε στο τμήμα Χημείας ΕΚΠΑ, 2008). συνεργασίες Εθνικό δίκτυο:

-Δρ. Γ. Νούνεσης (Διευθυντής Ερευνών, Εργαστήριο Βιομοριακής Φυσικής Ινστιτούτο Ρ-ΡΠ, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»)- Δομικές και λειτουργικές μελέτες πρωτεϊνικών μορίων και μελέτη πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων με τη χρήση μεθόδων βιοφυσικής. -Δρ. Δ. Γιαννουκάκος (Διευθυντής Ερευνών, Εργαστήριο Μοριακής Βιοδιαγνωστικής, Ινστιτούτο Ρ-ΡΠ, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος)- Χαρτογράφηση πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που εμπλέκονται στην καρκινογένεση. -Δρ. Μ. Μαυροειδής (Ερευνητής Δ’, Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών). Ρόλος της αναφυλατοξίνης C5a στην καρδιομυοπάθεια με τη χρήση διαγονιδιακού μοντέλου σε μύς. -Δρ. Ι. Ζαρκάδης (Αν. Καθηγητής, Τμήμα Ιατρικής, Παανεπιστήμιο Πατρών) Πρωτεϊνες του συμπλήρωματος στα κατώτερα σποδυλωτά και συγκριτική φυλογένεση

Διεθνές δίκτυο:

-Prof. John D. Lambris (Department of Pathology and Laboratory Medicine, University of Pennsylvania, USA) – Βιοχημεία και Παθοφυσιολογία Συμπληρώματος. Prof. Anthony Lai, (Wales Heart Research Institute, Cardiff University, UK)-Συσχέτιση δομής-λειτουργίας δομικών περιοχών της φωσφολιπάσης PLCzeta και ρόλος τους στην κινητοποίηση ενδοκυττάριου ασβεστίου στο πρώιμο έμβρυο. -Prof. Toru Ouchi (Program Leader, Systems Genome Biology, Feinberg School of Medicine, Northwestern University, USA) – Mελέτη πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που συμβάλλουν στην καρκινογένεση. -Dr. Nicole Dalla-Venezia (CNRS and Department of Medicine, Université Claude Bernard-Lyon I, France) – Mελέτη πρωτεϊνικών αλληλεπιδράσεων που συμβάλλουν στην καρκινογένεση

άλλες δραστηριότητες -Διαλέξεις:

1. “Κατανόηση ασθενειών σε μοριακό επίπεδο», ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’, Θερινό Σχολείο 2008, Ιούλιος 2007.

2. «Το σύστημα του συμπληρώματος: Επιστροφή στο ‘προσκήνιο’ με νέες δράσεις σε κομβικά βιολογικά σταυροδρόμια», Στρογγυλή Τράπεζα: Φυσική Ανοσία, Ετήσιο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Ελληνικής Εταιρείας Ανοσολογίας, Νοέμβριος 2008.

-Διοργάνωση του κύκλου προσκεκλημένων διαλέξεων του Ινστιτούτου Ραδιοϊσοτόπων-Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων για το έτος 2008. -Κρίση άρθρων προς δημοσίευση στο περιοδικό Journal of Immunology



ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ

1. Anagnostopoulos T, Pertesi M, Konstantopoulou I, Armaou S, Kamakari S, Nasioulas G, Dobrovic A, Young MA, Mitchell G, Fountzilas G, Yannoukakos D. A novel BRCA1 founder mutation G1738R related to breast-ovarian cancer predisposition, found in Greek patients. Breast Cancer Res Treat 2008, 110(2):377-385

2. Chroni Α., Pyrpassopoulos S., Thanassoulas A., Nounesis G., Zannis V.I. and Stratikos E. Biophysical Analysis of Progressive C-Terminal Truncations of Human Apolipoprotein E4: Insights into Secondary Structure and Unfolding Properties. Biochemistry (2008), 47, 9071–9080.

3. Dolashka-Angelova P., Stefanova T., Livaniou E., Velkova L., Klimentzou P., Stevanovic S., Salvato B., Neychev H., Voelter W.. Immunological Potential of Helix vulgaris and Rapana venosa Hemocyanins. Immunological Investigations, 37, 1-19 (2008).

4. Eftimiadou E., Katsarou M., Fardis M., Zikos C., Pitsinos E., Kazantzis A., Leondiadis L., Sagnou M., Vourloumis D., 2008. Synthesis and characterization of novel natural product-Gd(III) MRI contrast agent conjugates. Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters, 18 (23), 6058-6061.

5. Evnouchidou I., Momburg F., Papakyriakou A., Chroni A., Leondiadis L., Chang S.-C., Goldberg A. L. and Stratikos E. The internal sequence of the peptide-substrate determines its N-terminus trimming by ERAP1. PLοS ONE (2008), 3(11),e3658.

6. Fostira F, Apessos A, Oikonomou E, Kouklis P, Baratsis S, Manifikos G, Andera L, Yannoukakos D, Pintzas A, Nasioulas G. Culture of primary epithelial adenoma cells from familial adenomatous polyposis patients. Anticancer Res 2008, 28(2A):843-846

7. Gkioni C., Boudalis A.K., Sanakis Y., Leondiadis L., Psycharis V., Raptopoulou C.P., 2008. A systematic investigation of the CuCl2 / H2mal / phen reaction system (H2mal = malonic acid): Solution and solid state studies of its products. Polyhedron, 27(11), 2315-2326.

8. Klimentzou P., Drougou A., Fehrenbacher B., Schaller M., Voelter W., Barbatis C., Paravatou-Petsotas M., Livaniou E.. Immunocytological and Preliminary Immunohistochemical Studies of Prothymosin, a Human-Associated Polypeptide, with a Well-Characterized Polyclonal Antibody. Journal of Histochemistry and Cytochemistry, 56, 1023-1031 (2008).

9. Konstantopoulou I, Rampias T, Ladopoulou A, Koutsodontis G, Armaou S, Anagnostopoulos T, Nikolopoulos G, Kamakari S, Nounesis G, Stylianakis A, Karanikiotis C, Razis E, Gogas H, Keramopoulos A, Gaki V, Markopoulos C, Skarlos D, Pandis N, Bei T, Arzimanoglou I, Fountzilas G, Yannoukakos D. Greek BRCA1 & BRCA2 mutation spectrum: Two BRCA1 mutations account for half the carriers found among Greek high-risk breast/ovarian cancer patients. Breast Cancer Res Treat 2008, 107:431–41

10. Kunesova G., Hlavacek J., Patocka J., Evangelou A., Zikos C., Benaki D., Paravatou-Petsotas M., Pelecanou M., Livaniou E., Slaninova J.. The Multiple T-Maze In Vivo Testing of the Neuroprotective Effect of Humanin Analogues. Peptides, 29, 1982-1987 (2008).

11. Mastichiadis C., Niotis A.E., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Misiakos K. “Capillary-based immunoassays, immunosensors and DNA sensors - steps towards integration and multi-analysis.” TrAC - Trend Anal. Chem. 27, 771-784, 2008.


http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18507027?ordinalpos=2&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_ResultsPanel.Pubmed_DefaultReportPanel.Pubmed_RVDocSum

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18507027?ordinalpos=2&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_ResultsPanel.Pubmed_DefaultReportPanel.Pubmed_RVDocSum

12. Mavrogiannopoulou E., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Misiakos K. “Real-time detection of BRCA1 gene mutations using a monolithic silicon optocoupler array.” Biosens. Bioelectron. 2008, Article in Press DOI: 10.1016/j.bios.2008.07.061.

13. Neokosmidi A., Ragoussis V., Zikos C., Paravatou-Petsotas M., Livaniou E., Ragoussis N., Evangelatos E. Determination of Natural Olive Fruit Fly Pheromone in Insect Samples by Enzyme Linked Immunoassays. Talanta, 74, 539-546 (2008).

14. Niotis A.E., Mastichiadis C., Petrou P.S., Christofidis I., Siafaka-Kapadai, A. Misiakos K., Kakabakos S.E. “Capillary waveguide fluoroimmunosensor with improved repeatability and detection sensitivity.” Anal. Bioanal. Chem. 2008, Article in Press, DOI: 10.1007/s00216-008-2501-2.

15. Osorio A, Pollán M, Pita G, Schmutzler RK, Versmold B, Engel C, Meindl A, Arnold N, Preisler-Adams S, Niederacher D, Hofmann W, Gadzicki D, Jakubowska A, Hamann U, Lubinski J, Toloczko-Grabarek A, Cybulski C, Debniak T, Llort G, Yannoukakos D, Díez O, Peissel B, Peterlongo P, Radice P, Heikkinen T, Nevanlinna H, Mai PL, Loud JT, McGuffog L, Antoniou AC, Benitez J. An evaluation of the polymorphisms Ins16bp and Arg72Pro in p53 as breast cancer risk modifiers in BRCA1 and BRCA2 mutation carriers. Br J Cancer 2008, 99(6):974-977

16. Vasilopoulou M., Palilis L.C., Botsialas A., Georgiadou D.G., Bayiati P., Vourdas N., Petrou P.S., Pistolis G., Stathopoulos N.A., Argitis P. “Flexible organic light emitting diodes (OLEDs) based on a blue emitting polyfluorene.” Phys. Stat. Solid. C 5, 3658-3662, 2008.

17. Vlachopoulou M.E., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Tserepi A., Gogolides E. “High-Aspect Ratio Plasma-Induced Nanotextured PDMS Surfaces with Enhanced Protein Adsorption Capacity.” J. Vac. Soc. Technol. B 26, 2543-2548, 2008.

18. Armaou S, Pertesi M, Fostira F, Thodi G, Athanasopoulos PS, Kamakari S, Athanasiou A, Gogas H, Yannoukakos D, Fountzilas G, Konstantopoulou I. Contribution of BRCA1 germ-line mutations to breast cancer in Greece: a hospital-based study of 987 unselected breast cancer cases. Br J Cancer (έγινε δεκτό για δημοσίευση)


ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΣΕ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ

1. Armaou S, Pertesi M, Konstantopoulou I, Anagnostopoulos T, Yannoukakos D “Mutations and complex genomic rearrangements in the BRCT domain of the tumor suppressor gene BRCA1” 33rd FEBS Congress & 11th IUBMB Conference (Athens – June 2008)

2. Bayiati P., Malainou A., Matrozos E., Tserepi A., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Gogolides E. “Selective plasma modification of patterned Si and glass substrates for the fabrication of high-density biomolecular micro-arrays.” 1st International Symposium on Plasma Processing & Biomedical Applications, Milos Island, Greece, August 27-29 2008. Abstract book Talk 2-4.

3. Bayiati P., Malainou A., Tserepi A., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Gogolides E. “High density protein patterning through selective plasma induced fluorocarbon deposition.” Biosensors 2008, Shanghai, China, May 14-16, 2008. Abstract book P1.173.

4. Bayiati P., Malainou A., Tserepi A., Petrou P.S., Kakabakos S.E., “Fluorocarbon plasma-treated SiO2 patterns on Si substrates for high-density protein arrays.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts P12.

5. Benaki D., Zikos C., Evangelou A., Elbert T., Slaninova J., Vlassi M., Mikros E., Bouziotis P., Paravatou-Petsotas M., Papadopoulos M., Pirmettis I., Pelecanou M., Livaniou E.. Investigation of the Neuroprotective Action of the Humanin Family Peptides with in vitro, in vivo, and Structural Studies. 33rd FEBS Meeting, Athens, June 28 – July 3, 2008.

6. Benaki D., Zikos C., Evangelou A., Slaninova J., Vlassi M., Livaniou E., Mikros E., Pelecanou M. Comparative Structural Studies of Potent Neuroprotective Peptides of the Humanin Family. In: Proceedings of the 30th European Peptide Symposium (August 31-September 5, 2008, Helsinki, Finland), in press. [Abstract published in: Journal of Peptide Science, S14, p 108 (2008)].

7. Chroni A, Pyrpassopoulos S, Thanassoulas A, Nounesis G, Zannis VI, Stratikos E., “Role of the C-terminus in the secondary structure stability and unfolding properties of apolipoprotein E4” The FEBS Journal, 275: 161-161 Suppl. 1, June 2008.

8. Chroni A., Pyrpassopoulos S., Thanassoulas A., Nounesis G., Zannis V.I. and Stratikos E., “Role of the C-terminus in the secondary structure stability and unfolding properties of apolipoprotein E4”. 33rd FEBS Congress & 11th IUBMB Conference, 28 June-3 July, 2008, Athens, Greece.

9. Costopoulou D., Vassiliadou I., Papadopoulos A., Mylona A., Leondiadis L. "Perfluorooctane sulphonic acid (PFOS) and perfluorooctanoic acid (PFOA) in environmental and human samples from Greece". Dioxin 2008, Birmingham UK, 2008.

10. Dafnis J., Stratikos E., Tzinia A., Tsilibary E. C. and Chroni A., “Carboxy-terminal truncated apolipoprotein E4 reduces amyloid peptide beta (Aβ) levels in neuronal cells”. 33rd FEBS Congress & 11th IUBMB Conference, 28 June-3 July, 2008, Athens, Greece.

11. Dafnis J., Stratikos E., Tzinia A., Tsilibary EC., Chroni A., “Carboxy-terminal truncated apolipoprotein E4 reduces amyloid peptide beta levels in neuronal cells” The FEBS Journal, 275: 209-209 Suppl. 1, June 2008

12. Evnouchidou I., Leondiadis L., Papakyriakou T., Chang S.-C., Momburg F., Goldberg A. and Stratikos E., “ERAP1 trims antigenic peptide precursors depending on their internal sequence”. International Summer School 2008 “Pathogen-Host Interplay” Berlin, Germany, July 20–26, 2008

13. Giannoudi L., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Pagou K. “A biosensor for rapid toxin analysis.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts P2.


14. Giannoudi L., Varkitzi I., Petrou P.S., Pirgaki C., Kakabakos S.E., Pagou K. “Detection of algal toxins with the aid of an amperometric immunosensor and its application to real samples.” 4th International Greek Biotechnology Forum, Athens, Greece, February 2–3, 2008.

15. Giannoudi L., Varkitzi I., Petrou P.S., Pirgaki C., Kakabakos S.E., Pagou K. “Detection of HAB (Harmful Algal Bloom) toxins with the use of an amperometric immunosensor.” Biosensors 2008, Shanghai, China, May 14-16, 2008. Abstract book P1.61.

16. Kamakari S, Alevizaki M, Bei T, Pepppa M, Anapliotou M, Tzanella M, Kafiri G, Papadodima E, Malaktari S, Tsagarakis S, Kaldrymides P, Rampias T, Koutsodontis G, Metaxa-Mariatou B, Giatzakis C, Konstantopoulou I, Yannoukakos D “The rare G533C mutation of the RET gene is found in 15 unrelated Greek families explaining the "RET-negative" FMTC/MEN2A patients” 11th International Workshop on Multiple Endocrine Neoplasia - MEN2008 (Delphi, Greece – September 2008)

17. Leondiadis L., Vassiliadou I., Costopoulou D., Papadopoulos A. "Accidental fire in the municipal waste landfill of Tagarades: a case study of dioxin contamination in the surrounding area". 1st International Conference on Hazardous Waste Management, Chania Grete, Greece, 2008.

18. Mavrogiannnopoulou E., Petrou P.S., Yannoukakos D., Christofidis I., Siafaka-Kapadai A., Kakabakos S.E. “A novel probe immobilization approach for preparation of oligonucleotides microarrays: Detection of BRCA1 germ line mutations.” 4th International Greek Biotechnology Forum, Athens, Greece, February 2–3, 2008.

19. Mavrogiannnopoulou E., Petrou P.S., Yannoukakos D., Christofidis I., Siafaka-Kapadai A., Kakabakos S.E. “A novel probe immobilization approach for preparation of oligonucleotides microarrays: BRCA1 gene mutations detection.” Lab-on-a-chip World Congress: Advances in Microarray Technology, Barcelona, Spain, May 7-8, 2008. Event Proceedings P33.

20. Mavrogiannnopoulou E., Petrou P.S., Yannoukakos D., Christofidis I., Siafaka-Kapadai A., Kakabakos S.E. “Oligonucleotide microarray method for detection of BRCA1 gene mutations.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts P10.

21. Mavrogiannnopoulou E., Petrou P.S., Yannoukakos D., Christofidis I., Siafaka-Kapadai A., Kakabakos S.E. “Detection of BRCA1 gene mutations using oligonucleotide microarrays.” XVI Meeting of Balkan Clinical Laboratory Federation & 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κλινικής Χημείας-Κλινικής Βιοχημείας, Athens, Greece, October 16-18, 2008. Abstracts book p. 90.

22. Niotis A., Mastichiadis C., Petrou P., Siafaka-Kapadai A., Christofidis I., Misiakos K., Kakabakos S. “Simultaneous determination of cardiac troponin I and creatine kinase isoenzyme MB in human serum samples using an optical capillary immunosensor.” XVI Meeting of Balkan Clinical Laboratory Federation & 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κλινικής Χημείας-Κλινικής Βιοχημείας, Athens, Greece, October 16-18, 2008. Abstracts book p. 78.

23. Niotis A.E., Mastichiadis C., Petrou P.S., Christofidis I., Siafaka-Kapadai A., Misiakos K., Kakabakos S.E. “Antibody array on poly(dimethylsiloxane)-modified glass capillary fluoroimmunosensor for simultaneous determination of cardiac markers.” Lab-on-a-chip World Congress: Advances in Microarray Technology, Barcelona, Spain, May 7-8, 2008. Event Proceedings P34.

24. Niotis A.E., Mastichiadis C., Petrou P.S., Siafaka-Kapadai A., Christofidis I., Misiakos K., Kakabakos S.E. “Optical fluoroimmunosensor based on glass capillary internally coated with ultra-thin poly(dimethylsiloxane) film.” 34st International Conference on Micro- and Nano-Engineering 2008 (MNE 2008), Athens, Greece, September 15-19, 2008. Abstract book BIO1-P20.

25. Niotis A.E., Mastichiadis C., Petrou P.S., Siafaka-Kapadai A., Christofidis I., Misiakos K., Kakabakos S.E. “Development of a capillary optical fluoroimmunosensor for the simultaneous


determination of cardiac markers in human serum.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts O11.

26. Pavli P., Petrou P.S., Chatzichristidi M., Douvas A.M., Niakoula D., Kakabakos S.E., Dimotikali D., Argitis P. “Photoresist-based lithographic process for biomolecules patterning through chemical binding on the substrate.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts P11.

27. Pavli P., Petrou P.S., Niakoula D., Douvas A.M., Chatzichristidi M., Kakabakos S.E., Dimotikali D., Argitis P. “Chemical binding of biomolecules to micropatterned epoxy modified surfaces for biosensing application.” 34st International Conference on Micro- and Nano-Engineering 2008 (MNE 2008), Athens, Greece, September 15-19, 2008. Abstract book BIO1-P15.

28. Petrou P.S., Mavrogiannnopoulou E., Kakabakos S.E., Misiakos K. “Detection of BRCA1 gene mutations using a monolithic silicon optoelectronic transducer array.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts O10.

29. Petrou P.S., Mavrogiannopoulou E., Kakabakos S.E., Misiakos K. “Real-time detection of BRCA1 gene mutations using a monolithic silicon optoelectronic transducer.” Biosensors 2008, Shanghai, China, May 14-16, 2008. Abstract book P1.170.

30. Petrou P.S., Sabatakou E., Christofidis I., Kakabakos S.E. “DNA-directed antibody immobilization through oligonucleotide-protein conjugates for development of antibody arrays.” 3nd International Workshop on Multi-analyte Biosensing Devices, Athens, Greece, September 18-19, 2008. Book of Abstracts P13.

31. Sabatakou E., Petrou P., Christofidis I., Siafaka-Kapadai A., Kakabakos S. “DNA-directed antibody immobilization using oligonucleotide protein conjugates as solid-phase reagents.” XVI Meeting of Balkan Clinical Laboratory Federation & 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κλινικής Χημείας-Κλινικής Βιοχημείας, Athens, Greece, October 16-18, 2008. Abstracts book p. 164.

32. Terzoudi G.I., S.K. Singh, G.E. Pantelias, G. Iliakis. Premature Chromosome Condensation Reveals DNA-PK Independent Pathways of Chromosome Break Repair. The 36th annual meeting of the European Radiation Research Society, Tours, France, 1-5 September 2008.

33. Terzoudi G.I., V. Hatzi, K. Barszczewska, G. Iliakis, G.E. Pantelias. A New Cytogenetic Screening Methodology to Evaluate Individual Susceptibility to Radiation Sensitivity. The 36th annual meeting of the European Radiation Research Society, Tours, France, 1-5 September 2008.

34. Thodi G, Fostira F, Sandaltzopoulos R, Nasioulas G, Yannoukakos D. “Mutational analysis in Familial Adenomatous Polyposis (FAP) syndrome” 1st International Interuniversity Gastroenterology Congress (Alexandropolis, Greece, 29-31 May, 2008)

35. Thodi G, Fostira F, Sandaltzopoulos R, Nasioulas G, Yannoukakos D. “Mutational analysis in Familial Adenomatous Polyposis (FAP) syndrome in the Greek population” 3rd Familial Cancer Conference (Madrid, Spain - 5-6 June 2008)

36. Thodi G, Fostira F, Sandaltzopoulos R, Nasioulas G, Yannoukakos D. “Mutations in the APC gene and constitutive activation of the WNT pathway” 33rd FEBS congress & 11th IUBMB Conference (Athens, Greece - 28th June-3rd July 2008)

37. Tsougeni K., Petrou P.S., Tserepi A., Kakabakos S.E., Gogolides E. “Nanotexturing of polymeric surfaces using plasma processes and applications in wetting control and in protein adsorption.” 34st International Conference on Micro- and Nano-Engineering 2008 (MNE 2008), Athens, Greece, September 15–19, 2008. Abstract book 3C-2.

38. Vasilopoulou, M., Petrou, P.S., Kakabakos S.E., Palilis, L.C., Georgiadou, D.G., Botsialas, A., Argitis, P. “Photopatterned polymer Light-Emitting-Diode (LED) arrays for biosensing applications.” 34st International Conference on Micro- and Nano-Engineering 2008 (MNE 2008), Athens, Greece, September 15-19, 2008. Abstract book BIO1-P16.


39. Vlachopoulou M.E., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Tserepi A., Beltsios K., Gogolides E. "Effect of surface nanotexturing of PDMS on wetting properties, hydrophobic recovery and protein adsorption" 34st International Conference on Micro- and Nano-Engineering 2008 (MNE 2008), Athens, Greece, September 15-19, 2008. Abstract book BIO3-P07.

40. Vlachopoulou M.-E., Tsougeni K., Petrou P., Kakabakos S., Tserepi A., Gogolides E. “High-aspect-ratio plasma-Induced nanotexturing of polymers (PDMS, PMMA, PEEK, ...) for protein adsorption applications.” 52nd International Conference on Electron, Ion, and Photon Beam Technology & Nanofabrication, Portland, Oregon, May 27–30, 2008. Electronic abstract book P-5A-02.

41. Vlachopoulou M.E., Tsougeni K., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Tserepi A., Gogolides E. "Plasma-Induced Nanotexturing of Polymers and application in protein adsorption” 1st International Symposium on Plasma Processing & Biomedical Applications, Milos Island, Greece, August 27-29, 2008. Abstract book Talk 2-2.

42. Yannoukakos D., Depts of Medicine (Medical Genetics) and Genome Sciences, Health Sciences, University of Washington School of Medicine, Seattle. Cancer genetics in Greece. Seattle. 08/01/2007,

43. Yannoukakos D., Turkish Medical Genetics Meeting. A 10 years of breast/ovarian cancer genetics experience in Greece, Canakkale, Turkey, 6-9/06/2008

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

1. Evnouchidou I. and Stratikos E.,“A novel fluorigenic method for the systematic analysis of

the internal peptide-substrate sequence specificity of aminopeptidases”. 4th Conference of the Hellenic Crystallographic Association, September 2008, Athens, Greece

2. Georgiadou D., Evnouhidou I., Skamnaki V., Chroni A., Hearn A., Rock K., York I., Georgiadis D. and Stratikos E.,“Placental Leucine Aminopeptidase trimming of antigenic peptide precursors: a potential role in antigen presentation”. 4th Conference of the Hellenic Crystallographic Association, September 2008, Athens, Greece.

3. Tsougeni Κ., Vlachopoulou Μ.-Ε., Kontakis Κ., Papageorgiou D., Petrou P.S., Kakabakos S.E., Tserepi A., Gogolides E. “Wetting, optical property and protein adsorption control of polymer surfaces by plasma nanotexturing.” 7th Hellenic Polymer Conference, Ioannina, Greece, September 28-October 1, 2008. Abstract book pp. 231-232.

4. Αρμάου Σ., 6o Μεταπτυχιακό σεμινάριο "Καρκίνος μαστού, από το γονίδιο στη θεραπεία" Ανάλυση ιδρυτικών μεταλλάξεων του γονιδίου BRCA1 σε τυχαία "τριπλά αρνητικά" δείγματα καρκίνου μαστού. Θεσσαλονίκη 30-31/10/2008.

5. Γιαννουκάκος Δ., 1ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας για τον ιό HPV. Πρόληψη και διαχείριση των ασθενειών που σχετίζονται με τον Ιό HPV. Mέθοδοι ανίχνευσης και τυποποίησης του Ιού. Θεσσαλονίκη 25-27/1/2008.

6. Γιαννουκάκος Δ., 2ο Συμπόσιο Καρκίνου του Μαστού στην Πάτρα. Μοριακή υπογραφή στον καρκίνο του μαστού Πάτρα 21-23/3/2008.

7. Γιαννουκάκος Δ., 6η Επιστημονική Ημερίδα Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτών. «Σύγχρονες προσεγγίσεις και βιολογικές παράμετροι στην αντιμετώπιση του Γυναικολογικού Καρκίνου (Ca Μαστού), Ca Προστάτου και Ca Κεφαλής και Τραχήλου» 21 – 23 /11/2008 Galini Wellness Spa & Resort, Καμένα Βούρλα

8. Γιαννουκάκος Δ., 6ο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Γαστρεντερολογίας Καρκίνος παχέος εντέρου – Γενετικοί και μοριακοί μηχανισμοί της καρκινογένεσης, διάγνωση και θεραπεία. Γονιδιακή αστάθεια. 13/12/2008


9. Γιαννουκάκος Δ., 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δεικτών Καρκίνου & Στοχευμένης Θεραπείας. Καρκινογένεση, κληρονομικός καρκίνος μαστού. Αθήνα 27 – 30/11/2008

10. Γιαννουκάκος Δ., EATRIS symposium. Using DNA banks to define the molecular basis of cancer. Eleven years of experience from a disease based biobank. Biomedical Research Foundation of the Academy of Athens December 5th 2008

11. Γιαννουκάκος Δ., Ελληνική Ακαδημία Ογκολογίας, Καρκίνος μαστού και εισαγωγή στην κλινική έρευνα. Κληρονομικός καρκίνος μαστού και γενετική ανάλυση. Αθήνα, 6 - 8/6/ 2008

12. Γιαννουκάκος Δ., Ελληνική Συνεργαζόμενη Ογκολογική Ομάδα. Γενετική του καρκίνου στη Ελλάδα , Αθήνα 11/01/2008.

13. Γιαννουκάκος Δ., Συμπόσιο Γυναικολογικής Ογκολογίας Οικογενείς Γυναικολογικοί καρκίνοι. Θεσσαλονίκη 4-6/4/2008

14. Δάφνης Ι., Στρατίκος Ε., Τζίνια Α., Τσιλιμπάρη Ε. και Χρόνη Α.,“Η ελλειμματική στο καρβοξυ-τελικό άκρο απολιποπρωτεΐνη Ε4 επάγει την πρόσληψη του αμυλοειδούς πεπτιδίου (Αβ) από νευρικά κύτταρα”. 30ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Βιολογικών Επιστημών, 22-24 Μαΐου 2008, Θεσσαλονίκη.

15. Ευαγγέλου Α., Ζήκος Χ., Μπενάκη Δ., Elbert T., Slaninova J., Μικρός Ε., Παραβατού-Πετσωτά Μ., Πελεκάνου Μ., Παπαδόπουλος Μ., Πιρμεττής Ι., Λιβανίου Ε.. Σύνθεση πεπτιδικών παραγώγων της κολιβελίνης (colivelin) για in vitro, in vivo και δομικές μελέτες. 13ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Φαρμακοχημείας, Αθήνα, 14-15 Μαρτίου, 2008.

16. Κλημέντζου Π., Δρούγου Α., Fehrenbacher B., Schaller M., Voelter W., Μπαρμπάτη Κ., Παραβατού-Πετσωτά Μ., Λιβανίου Ε.. Ανοσοκυτταρολογική και προκαταρκτική ανοσοϊστοχημική μελέτη της προθυμοσίνης α, πολυπεπτιδίου που σχετίζεται με τον καρκίνο, με ένα λεπτομερώς χαρακτηρισμένο πολυκλωνικό αντίσωμα. 7ο Πανελλήνιο Δεικτών Καρκίνου και Στοχευμένης Θεραπείας, Αθήνα, 27-30 Νοεμβρίου, 2008.

17. Το Σύστημα του Συμπληρώματος: Επιστροφή στο ‘προσκήνιο’ με νέες δράσεις σε κομβικά βιολογικά σταυροδρόμια. Ανοσία (Τριμηνιαία Επιθεώρηση Ελληνικής Εταιρείας Ανοσολογίας), 2008, vol. 4, Suppl. 36-39. (προσκεκλημένο άρθρο)

ΔΙΠΛΩΜΑΤΑ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ

Μέθοδος για την κατασκευή μικροσυστοιχίας. Α.Τσερέπη, Ε. Γογγολίδης, Σ. Κακαμπάκος, Π. Πέτρου, Π. Μπαγιάτη, Ε. Ματρώζος. Αριθμ. Διπλώματος: GR20070100394/ 20-12-2008. Integrated optoelectronic silicon biosensor for the detection of biomolecules labeled with chromophore groups or nanoparticles. K. Misiakos, S. Kakabakos. Patent Number: US7319046 (B2)/15-01-2008. Method for making a microarray. A. Tserepi, E. Gogolides, S. Kakabakos, P. Petrou, P. Bagiati, E. Matrozos. European Patent Application Number: PCT/GR2008/000048.


EΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΒΙΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ

1. “Synthesis and Characterization of Specific Cold and Radiolabelled Derivatives for the in vitro and in vivo Study of Immunostimulating Peptides”, Programme for the Promotion of the Exchange and Scientific Cooperation between Greece and Germany, IKYDA 2008, ΙΚΥ, 20.000 Ευρώ Επιστημονικοί Υπεύθυνοι: Δρ. Ε. Λιβανίου (Ελλάδα) – Prof. Dr. S. Stevanovic (Γερμανία).

2. ”Structure-Activity Relationship and Mechanism of Action of Analogues of Humanin, a Novel Neuroprotective Peptide”, Κοινά Ερευνητικά και Τεχνολογικά Προγράμματα μεταξύ Ελλάδας και Τσεχίας 2005-2007, ΓΓΕΤ, 11.740 Ευρώ, Επιστημονικοί Υπεύθυνοι: Δρ. Ε. Λιβανίου (Ελλάδα) - Dr. J. Slaninova (Τσεχία).

3. BRINGING NANOTECHNOLOGY TO LIFE (Nano2Life) Contract No FP6-500057-2. Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 100 K€. Nano2Life NETWORK OF EXCELLENCE (FP6). Co-ordinator: Patrick Boisseau CEA-Leti Grenoble (France). Participating Researchers Ι./R.-R.P: P. Petrou, S. Kakabakos, I. Christofidis.

4. Monolithically integrated interferometric biochips for label-free early detection of human diseases (PYTHIA). Grant agreement no.: 224030. Προϋπολογισμός 3,48 Μ€, 915,0 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 360,7 K€ (Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου).

5. Nanoengineered Μonolithic Οptoelectronic Τransducers for Ηighly Sensitive and Label-free Biosensing (NEMOSLAB). Contract No FP6-IST-027804. Προϋπολογισμός 3,132 Μ€, 942,7 K€ για το ΕΚΕΦΕ «Δ», για το Ρ.Ρ.Π. 384,4 ΚΕuro (Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Σ. Κακαμπάκος).

6. Tools and Technologies for the Analysis and Synthesis of Nanostructures (TASNANO). Contract No FP6-NMP-516865. Προϋπολογισμός για το ΕΚΕΦΕ “Δ” 400 K€, για το Ρ.Ρ.Π. 120 K€ (Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π.: Π. Πέτρου).

7. Διαμόρφωση υποστρωμάτων στη μικρο- και νανο-κλίμακα για τη δημιουργία πρωτεϊνικών μικροσυστοιχιών. Πρόγραμμα «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’. Προϋπολογισμός: 15,000 ευρώ. Διάρκεια 1.5 έτη. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π: Π. Πέτρου.

8. Ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του εργαστηρίου Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (ΕΚΕΦΕ) «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» για την παροχή υπηρεσιών δοκιμών", ενταγμένου έργου στο Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Μέτρο 1.2 "Εθνικό Σύστημα Ποιότητας", Δράση 1.2.2. "Πιστοποίηση", Επιστημονικός Υπεύθυνος Ι. Χριστοφίδης, Έναρξη 1/3/2005, Διάρκεια 24 μήνες, Προϋπολογισμός: 240.500 €.

9. Μελέτη του φθορισμού βιολογικών υλικών σε νανοδομημένες μεταλλικές επιφάνειες υπό την επίδραση πλασμονικών-πολαριτονικών διεγέρσεων. Πρόγραμμα «Δημοέρευνα 2006» Φορέας χρηματοδότησης: ΕΚΕΦΕ ‘Δημόκριτος’. Προϋπολογισμός: 15,000 ευρώ. Διάρκεια 1.5 έτη. Επιστημονικός υπεύθυνος για το Ι./Ρ.-Ρ.Π: Π. Πέτρου.

10. COST Action FA0602 – "Bioactive food components, mitochondrial function and health ". Εθνικός Εκπρόσωπος Λ. Λεοντιάδης. Προϋπολογισμός 100.000€

11. ΕΠΑΝ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ / Μέτρο 4.2. / Δράση 4.2.2.

"Ανάπτυξη Δημοσίων Ερευνητικών Φορέων, Πρόγραμμα ΑΚΜΩΝ" / με τίτλο "Ενίσχυση του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών για την ανάπτυξη μεθοδολογίας μέτρησης αντιβιοτικών σε τρόφιμα". Επιστημονικός Υπεύθυνος Λ. Λεοντιάδης. Προϋπολογισμός 460.000€


12. 2007-2009 European Specific Target Research Grant “HDLomics” (2.700.000 ευρώ, μέλος της ερευνητικής ομάδας στην Ελλάδα, εισροές Δημοκρίτου 210.100 ευρώ), Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δρ. Ε. Στρατίκος.

13. 2007-2008 πρόγραμμα «Δημοέρευνα» με τίτλο «Ο ρόλος της αμινοπεπτιδάσης L-RAP στην

αντιγονοπαρουσίαση» (15.000 ευρώ, επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. Ε. Στρατίκος)

14. Ερευνητική επιχορήγηση από το Εμπειρίκειο Ίδρυμα, «Διεπιστημονικές μελέτες πρωτεϊνικών μορίων με εφαρμογές στη μοριακή και απεικονιστική διαγνωστική» (Επιστημονικός συν-υπεύθυνος: Δρ. Ε. Στρατίκος, προϋπολογισμός 12.000 ευρώ).

15. “Δραστικά και τροποποιημένα βιομόρια στη βιοδιάγνωση και στη ραδιοφαρμακευτική“, ΕΠΑΝ, Πρόγραμμα Αριστεία σε Ερευνητικά Ινστιτούτα της ΓΓΕΤ, 356.687 Ευρώ, Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δρ. Γ. Παντελιάς



πρόγραμμα – κατεύθυνση: Ανάπτυξη Τεχνολογίας και Παροχής Υπηρεσιών

συντονιστής: Δρ. Γ. Παντελιάς ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ:

Εργαστήριο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοφαρμάκων, Επιστημονικός Υπεύθυνος: Ι. Πιρμεττής

Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων, Επιστημονικός Υπεύθυνος: Ι. Χριστοφίδης

Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής και Κυτταρογενετικής, Επιστημονικός Υπεύθυνος: Δ.

Γιαννουκάκος

Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών, Επιστημονικός Υπεύθυνος:


Κέντρο Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων, Επιστημονικός Υπεύθυνος: Γ. Παντελιάς,

Προϊστάμενος Εργαστηρίου: Μ. Παπαδόπουλος


Eργαστήριο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοφαρμάκων υπεύθυνος: Ι. Πιρμεττής

ερευνητές:

α) υπεύθυνος παραγωγής: Ι. Πιρμεττής β) υπεύθυνος ελέγχου ποιότητας,

ραδιοχημικού και ραδιοφαρμακολογικού ελέγχου:

Α. Βαρβαρήγου

ερευνητής επί συμβάσει: Σ. Αρχιμανδρίτης

ειδικοί επιστήμονες: Π. Κυπριανίδου

τεχνικοί: Ν. Μητσοκάπας Σ. Ξανθόπουλος Β. Σταματόπουλος

ειδικοί συνεργάτες: Α. Βίλλια

αντικείμενο Ραδιοϊσότοπα – Ραδιοφάρμακα

Το Εργαστήριο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοφαρμάκων έχει ως άξονα δραστηριότητας την ανάπτυξη υψηλής φαρμακευτικής τεχνολογίας και ραδιοφαρμακευτικών προϊόντων1 για διάγνωση και θεραπεία. Οι δραστηριότητες του Εργαστηρίου υποστηρίζουν τον χώρο της Πυρηνικής Ιατρικής στην Ελλάδα, για τη διαγνωστική και θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου και γενικότερα της χρήσης των ραδιονουκλιδίων για ιατρικούς σκοπούς. Κύριο στόχο αυτής της δραστηριότητας αποτελούν οι τεχνολογικές εφαρμογές που βασίζονται στα ερευνητικά αποτελέσματα του Ι/Ρ-ΡΠ στο πεδίο της Ραδιοφαρμακευτικής, καθώς και στις συνεργασίες του Ινστιτούτου με τη βιομηχανία. Η δραστηριότητα αυτή είναι μοναδική στον ελληνικό χώρο. Στις εγκαταστάσεις του Εργαστηρίου περιλαμβάνονται:

Θερμά εργαστήρια με ασφαλείς διατάξεις για την προστασία από την ακτινοβολία (θωρακισμένες μονάδες, Hot Cells), όπου δύνανται να παρασκευαστούν πόσιμα ραδιενεργά διαλύματα ιωδίου-131 για διάγνωση και θεραπεία, ενέσιμα διαλύματα τεχνητίου-99m για διάγνωση, καθώς και κολλοειδές διάλυμα ρηνίου-186 για αρθροϋμενόλυση.

Στείρος χώρος βαθμίδας καθαρότητας Α και βοηθητικοί εργαστηριακοί χώροι αντίστοιχης καθαρότητας, για την παρασκευή ενεσίμων λυόφιλων προσκευασμάτων ραδιοφαρμάκων του τεχνητίου-99m για διάγνωση. Οι χώροι αυτοί βρίσκονται αυτή τη στιγμή υπό ανακατασκευή, ώστε να επαναλειτουργήσουν σύμφωνα με την Ορθή Πρακτική Παρασκευής Ραδιοφαρμάκων (Good Manufacturing Practices, GMPs).

Πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια ραδιοϊσοτοπικού-ραδιοχημικού και ραδιοφαρμακολογικού ελέγχου ποιότητας, για την πιστοποίηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας ραδιοφαρμάκων. Στα εργαστήρια αυτά γίνεται ο έλεγχος ποιότητας κάθε παραγομένου στο

1 Ως ραδιοφαρμακευτικά προϊόντα ορίζονται:

- Τα έτοιμα in vivo ραδιοφάρμακα - Τα έτοιμα πρoσκευάσματα ραδιοφαρμάκων (τυποποιημένες συσκευασίες, cold kits), τα οποία επισημαίνονται με ραδιονουκλίδια πριν τη χορήγησή τους - Οι γεννήτριες ραδιονουκλιδίων και - Οι πρόδρομες ενώσεις ραδιοφαρμάκων (precursors)


Ι-Ρ/ΡΠ ραδιοφαρμάκου, καθώς και ο προληπτικός-κατασταλτικός έλεγχος ποιότητας των ραδιοφαρμάκων που είτε εισάγονται από το εξωτερικό, είτε παράγονται εκτός Δημοκρίτου.

Στο Εργαστήριο έχουν αναπτυχθεί και τυποποιηθεί ραδιοφάρμακα, τα οποία είναι αποτέλεσμα

τεχνογνωσίας του Ινστιτούτου και τα οποία αφού υποβληθούν στους θεσμοθετημένους ελέγχους ποιότητας στα Εργαστήρια Ελέγχου Ποιότητας του Ι/Ρ-ΡΠ (ραδιοϊσοτοπικός, ραδιοχημικός και ραδιοφαρμακολογικός έλεγχος ποιότητας) διατίθενται στα Νοσηλευτικά Ιδρύματα και σε Ιδιωτικά Εργαστήρια της χώρας, που διατηρούν αδειοδοτημένα εργαστήρια Πυρηνικής Ιατρικής, για χορήγηση σε ασθενείς. Ο Έλεγχος Ποιότητας των Ραδιοφαρμακευτικών Προϊόντων είναι καθοριστικής σημασίας για την ασφαλή χορήγησή τους σε ανθρώπους και τη λήψη των απαιτούμενων ιατρικών πληροφοριών με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση του εξεταζόμενου.

H Παρασκευή και ο Έλεγχος Ποιότητας διενεργούνται σύμφωνα: με τους κανονισμούς και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις κατευθύνσεις της

Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Αξιολόγησης Φαρμακευτικών Προϊόντων (European Medicinal Evaluation Agency, EMEA)

με τις κανονιστικές διατάξεις και τις εγκυκλίους του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (Ε.Ο.Φ.) με τις αρχές ακτινοπροστασίας Στα πλαίσια αυτά, το Εργαστήριο εποπτεύεται από τον Ε.Ο.Φ. ο οποίος και χορηγεί την άδεια

λειτουργίας της μονάδας «Παρασκευή – Έλεγχος Ποιότητας Ραδιοϊσοτόπων –Ραδιοφαρμάκων». Ο Ε.Ο.Φ. ορίζει επίσης τον Υπεύθυνο Εργαστηρίου, αλλά και τους αντίστοιχους Υπευθύνους Παρασκευής και Ελέγχου Ποιότητας, μετά από εισηγήσεις των οικείων Εργαστηρίων και του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». δραστηριότητες - Ανασυγκρότηση του Εργαστηρίου Παρασκευής Προσκευασμάτων Τεχνητίου-99m:

Πραγματοποιείται μελέτη και πειραματική προσαρμογή όλων των πρωτοκόλλων και των διαδικασιών του Εργαστηρίου Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοφαρμάκων σε νεότερα δεδομένα που αφορούν τη διαδικασία εναρμόνισης με τις νέες απαιτήσεις των διεθνών προτύπων και ευρωπαϊκών κανονισμών σχετικά με την Παραγωγή και την Ποιότητα Ραδιοφαρμακευτικών Προϊόντων.

- Ανασυγκρότηση του Στείρου Χώρου: Πραγματοποιείται ανακατασκευή και αναβάθμιση του υφιστάμενου υψηλής τεχνολογίας εξοπλισμού της μονάδας του Στείρου Χώρου για την παρασκευή ξηρών ενεσίμων (λυόφιλων) προσκευασμάτων ραδιοφαρμάκων του τεχνητίου-99m.

- Παραγωγή ραδιοφαρμάκων in situ: Δύνανται να παρασκευαστούν για διάθεση σε Νοσηλευτικά Ιδρύματα και Ιδιωτικά Εργαστήρια της χώρας δύο σκευάσματα ιωδίου-131 υπό μορφή έτοιμων ποσίμων ραδιενεργών διαλυμάτων (για διάγνωση και θεραπεία) και ένα σκεύασμα ιωδίου-131 υπό μορφή καψουλών (για διάγνωση), καθώς και κολλοειδές διάλυμα ρηνίου-186 για ραδιοϋμενόλυση. Τα ραδιενεργά in situ διαλύματα λόγω της φύσης τους έχουν περιορισμένο χρόνο φύλαξης.

- Έλεγχος Ποιότητας Ραδιοϊσοτόπων – Ραδιοφαρμάκων: Λόγω των ιδιαιτεροτήτων των ραδιοσκευασμάτων, γίνονται πολλαπλές αναλύσεις δειγμάτων για την αξιολόγηση 8-10 παραμέτρων ποιότητος, όπως ραδιοϊσοτοπική καθαρότητα, ραδιοχημική καθαρότητα, στειρότητα, έλεγχος πυρετογόνων κ.λ.π., ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των προϊόντων των παραγόμενων από το Ινστιτούτο, μέχρι τον αναγραφόμενο χρόνο λήξεως.

- Προληπτικός–Κατασταλτικός Έλεγχος Ποιότητας Εισαγόμενων Ραδιοφαρμάκων: Τα Εργαστήρια Ελέγχου Ποιότητας Ραδιοφαρμάκων, σύμφωνα με αποφάσεις του Ε.Ο.Φ., είναι αρμόδια για την εκτέλεση ελέγχων ποιότητας των εισαγόμενων στη χώρα ραδιοφαρμάκων, ώστε να εξασφαλίζεται η φαρμακευτική καταλληλότητα των σκευασμάτων. Επίσης διεξάγουν κατ’ εντολήν του Ε.Ο.Φ. προσδιορισμούς δραστικών συστατικών συμβατικών φαρμάκων με


ραδιοαναλυτικές τεχνικές. Το 2008 έγιναν 250 έλεγχοι πρωτογενών ραδιοϊσοτόπων και τυποποιημένων συσκευασιών, καθώς και έλεγχοι δραστικών ουσιών συμβατικών φαρμακευτικών προϊόντων, με χρήση ραδιενεργών αντιδραστηρίων.

- Βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία Διαπιστεύσεως των Εργαστηρίων Ελέγχου Ποιότητας Ραδιοϊσοτόπων – Ραδιοφαρμάκων, με τίτλο “Οργάνωση του Συστήματος Ποιότητας του Εργαστηρίου Ραδιοϊσοτόπων - Ραδιοφαρμάκων, του Ινστιτούτου ΡΡΠ, του ΕΚΕΦΕ ‘’ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ’’ σύμφωνα με το πρότυπο ISO17025“, στα πλαίσια υλοποίησης του “ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ“ (ΕΠΑΝ) / Μέτρο 1.2. “ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ“/Δράση 1.2.2. “Πιστοποίηση“ / Πράξη 1.2.2. “Ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του Εργαστηρίου Ραδιοϊσοτόπων - Ραδιοφαρμάκων, του Ινστιτούτου ΡΡΠ, του ΕΚΕΦΕ ‘’ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ’’. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το “ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ“ (ΕΤΠΑ) - σε ποσοστό 65% και από εθνικούς πόρους σε ποσοστό 35% .

- Ήδη ολοκληρώνεται ο εκσυγχρονισμός του εξοπλισμού των εργαστηρίων, τόσο σε υλικοτεχνική υποδομή όσο και σε αναβαθμίσεις λογισμικού, με ορίζοντα ολοκλήρωσης του έργου το τέλος του 2008.

συνεργασίες

Τo Εργαστήριο ευρίσκεται διαρκώς σε στενή συνεργασία με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, καθώς και με τις αρμόδιες εθνικές αρχές, των οποίων αποτελεί σύμβουλο. Ραδιοϊσότοπα τεχνολογίας των Εργαστηρίων παράγονται και διατίθενται σε Νοσοκομειακά Ιδρύματα και Ιδιωτικά Εργαστήρια όλης της χώρας, ενώ το επιστημονικό προσωπικό του συμβάλλει στη Δημόσια Υγεία παρέχοντας ευρύτερες υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας προς τους συνεργαζόμενους επιχειρηματικούς κλάδους στον χώρο των φαρμάκων και της διάγνωσης, σε νοσοκομειακά ιδρύματα και σε κανονιστικούς φορείς.

Το Εργαστήριο έχει επίσης αναπτύξει στενούς δεσμούς με Ελληνικές και Ευρωπαϊκές Βιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στον χώρο. Πρέπει να αναφερθεί ότι λόγω της μοναδικότητας για την Ελλάδα των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού του εργαστηρίου, εκτός της ειδικής σημασίας των υπηρεσιών που παρέχονται, έχει οικοδομηθεί και εξειδικευμένη στενή σχέση με τους χρήστες της τεχνολογίας και των προϊόντων του Εργαστηρίου.

Το Εργαστήριο στηρίζει επίσης ουσιαστικά παλιές και νέες ερευνητικές και αναπτυξιακές δραστηριότητες του Ινστιτούτου, την εκπαίδευση νέων επιστημόνων, τη μεταφορά τεχνογνωσίας, τις συνεργασίες του Ινστιτούτου με διεθνείς φορείς και οργανισμούς, με Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και Κανονιστικούς Φορείς, κλπ.

Στο πεδίο της εκπαίδευσης και της μεταφοράς τεχνογνωσίας σε άλλες χώρες, το Εργαστήριο είναι στενά συνδεδεμένο με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), ο οποίος στέλνει ετησίως για εκπαίδευση υποτρόφους του από διάφορες χώρες, ενώ επιστήμονες του Εργαστηρίου αποστέλλονται από τον ΔΟΑΕ σε άλλες χώρες ως Εμπειρογνώμονες.


Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων

υπεύθυνος: Ι. Χριστοφίδης αντικείμενο

Το Εργαστήριο Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων ιδρύθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα 71/87, Άρθρο 14, Παράγραφος 2ι (ΦΕΚ 43/30-3-1987) και εντάχθηκε στο Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων. Σύμφωνα με το παραπάνω Π.Δ. λειτουργεί με αρμοδιότητα την παροχή εξειδικευμένων τεχνολογικών υπηρεσιών σε συνδυασμό με τις ερευνητικές δραστηριότητες του Ινστιτούτου.

Το αντικείμενο, οι στόχοι, το Επιστημονικό και Βοηθητικό Προσωπικό που προσφέρει τις υπηρεσίες του, οι χώροι και τα όργανα έχουν περιγραφεί στο Τεχνικό Δελτίο του Εργαστηρίου που έχει κατατεθεί στο Γραφείο Προέδρου με αριθμό Πρωτοκόλλου 270/1/3-396. παρεχόμενες υπηρεσίες κατά το 2008

Σύμβαση Έργου με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) για την εκτέλεση Ελέγχων Ποιότητας Διαγνωστικών Αντιδραστηρίων (in-vitro).

Σύμβαση Έργου με Φαρμακευτικες Βιομηχανίες για τον ποσοτικό προσδιορισμό αμινοξέων σε φάρμακα που περιέχουν πεπτίδια ως δραστική ουσία.

Το Εργαστήριο είναι καταχωρισμένο στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επισήμων Εργαστηρίων Ελέγχου

Φαρμάκων. Συνεργάζεται επίσης με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) σε θέματα μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας του Εργαστηρίου σε άλλες χώρες, όπως την Κούβα και την Κίνα. Ο ΔΟΑΕ, αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα του Εργαστηρίου, στέλνει υποτρόφους του σε τακτά χρονικά διατήματα στο Εργαστήριο για εκπαίδευση.

Το Εργαστήριο βασιζόμενο στις παραπάνω παρεχόμενες υπηρεσίες, υπέβαλε και στη συνέχεια εγκρίθηκε πρόγραμμα από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης “ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ” - “ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ” Δράση 1.2.2 με τίτλο «Ενίσχυση της υφισταμένης υποδομής του Εργαστηρίου Ανοσοδιαγνωστικών Προϊόντων του Ινστιτούτου Ραδιοϊσοτόπων – Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων του ΕΚΕΦΕ “ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ” για την παροχή υπηρεσιών και δοκιμών».

Το πρόγραμμα αυτό αφορά στη Διαπίστευση του Εργαστηρίου για τις προαναφερόμενες παροχές υπηρεσιών και έχει αρχίσει η υλοποίηση του με την προμήθεια των απαιτούμενων αναλυτικών οργάνων καθώς και του συναφούς εξοπλισμού αξίας 240.500 € ώστε να ενισχυθεί η ήδη υπάρχουσα υποδομή του και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η διαδικασία διαπίστευσης κατά ISO/EN 17025 πρόκειται να ολοκληθεί κατά το προσεχές έτος και αφορά τις ακόλουθες αναλυτικές μεθόδους: - Προσδιορισμό προγεστερόνης σε διάλυμα με χρήση συνδυασμένης τεχνικής υγρής

χρωματογραφίας με δίδυμη φασματοσκοπία μάζας (LC-MS-MS). - Σταθερότητα προτύπων διαλυμάτων προγεστερόνης - Ταυτοποίηση αμινοξέων σε πρώτη ύλη καλσιτονίνης με χρήση υγρής χρωματογραφίας και

ανιχνευτή φθορισμού.


Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής και Κυτταρογενετικής υπεύθυνος: Δ. Γιαννουκάκος

ερευνητές: Δρακούλης Γιαννουκάκος Γεωργία Τερζούδη Γαβριήλ Παντελιάς

ειδικό επιστημονικό προσωπικό: Ειρήνη Κωνσταντοπούλου

συνεργαζόμενος ερευνητής: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

μεταδιδακτορική συνεργάτιδα: Σοφία Αρμάου Βάσια Χατζή


παροχή υπηρεσιών σε ασθενείς με κληρονομικό καρκίνο Το Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής, σε συνεργασία με ογκολογικές κλινικές από όλη την Ελλάδα, παρέχει υπηρεσίες ανάλυσης γενετικού υλικού σε οικογένειες με ιστορικό διαφορετικών τύπων καρκίνων. Τα γονίδια και τα σύνδρομα που αναλύονται είναι:

Κληρονομικός καρκίνος μαστού/ωοθηκών (γονίδια BRCA1, BRCA2, CHEK2, PALB2) Κληρονομικός καρκίνος παχέος εντέρου (γονίδια MLH1, MSH2, MSH6, PMS2, APC, ΜutYΗ) Κληρονομικός καρκίνος στομάχου διάχυτου τύπου (γονίδιο CDH1) Σύνδρομο Peutz-Jeghers (γονίδιο STK11/LKB1) Σύνδρομα πολλαπλής ενδοκρινούς νεοπλασίας τύπου 1 & 2 (γονίδια ΜΕΝ1, RΕΤ)

παροχή υπηρεσιών Κυτταρογενετικής

Το Εργαστήριο Κυτταρογενετικής παρέχει εξειδικευμένες επιστημονικές υπηρεσίες στα Νοσοκομεία και Κλινικές της Χώρας που αφορούν στην κλασική και μοριακή κυτταρογενετική μελέτη ασθενών με αιματολογικές κακοήθειες, με στόχο την ακριβή διάγνωση, την προγνωστική αξιολόγηση της πορείας της νόσου καθώς και στην εφαρμογή του κατάλληλου θεραπευτικού πρωτοκόλλου και εκτίμηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Επιπλέον, παρέχονται υπηρεσίες εκτίμησης της ενδογενούς ακτινοευαισθησίας και ανίχνευσης ατόμων του πληθυσμού με υπερευαισθησία στις ιοντίζουσες ακτινοβολίες και γενετική προδιάθεση στην καρκινογένεση, για την εξατομίκευση πρωτοκόλλων ακτινοθεραπείας και αξιολόγηση ατυχημάτων με ιοντίζουσες ακτινοβολίες.


εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών υπεύθυνος: Λ. Λεοντιάδης

ερευνητές: Λ. Λεοντιάδης Ε. Βασιλειάδου

Δ. Κωστοπούλου Θ. Παπαδόπουλος

ειδικό επιστημονικό προσωπικό: Α. Μυλωνά παροχή υπηρεσιών Το Εργαστήριο Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών (Ε.ΦΑ.Μ.Α.Δ.) αποτελεί μια μονάδα υψηλής τεχνολογίας του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος" που λειτουργεί στην υπηρεσία της Υγείας και του Περιβάλλοντος. Το Εργαστήριο λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2002 και διαθέτει σύγχρονες εγκαταστάσεις και εξειδικευμένο αναλυτικό εξοπλισμό που παρέχουν την δυνατότητα απομόνωσης και λεπτομερούς προσδιορισμού διοξινών, PCBs, φυτοφαρμάκων, αντιβιοτικών και συναφών ενώσεων στα τρόφιμα, ζωοτροφές και βιολογικά υγρά, και γενικότερα σε δείγματα που άμεσα ή/και έμμεσα θεωρούνται ύποπτα για την παρουσία τοξικών μη βιοδιασπόμενων οργανικών ρύπων (POPs). Τα POPs παρουσιάζουν πολύ μεγάλη ανθεκτικότητα στη χημική και βιολογική διάσπαση και, κατά συνέπεια, παραμένουν στο περιβάλλον και μέσω της τροφικής αλυσίδας συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, με καταστρεπτικές συνέπειες για την υγεία. Επίσης σε περιπτώσεις χημικών ή άλλων ατυχημάτων είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός των τοξικών ουσιών στον οργανισμό των ανθρώπων που ήρθαν σε επαφή με αυτές. Γενικό πεδίο ενδιαφέροντος του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή αναλύσεων και ο χαρακτηρισμός μορίων μικρού και μεγάλου μοριακού βάρους με τεχνικές φασματομετρίας μάζας σε θέματα που αφορούν την υγεία, την ιατρική και το περιβάλλον. Το Εργαστήριο έχει ορισθεί Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι μέλος του δικτύου Εργαστηρίων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τον έλεγχο διοξινών, συμμετέχει σε Διεθνείς Διεργαστηριακούς Ελέγχους σε τρόφιμα που οργανώνονται από διεθνείς επίσημους φορείς, συνεργάζεται με τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (Υπουργείο Ανάπτυξης) και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για τον προσδιορισμό διοξινών και παρεμφερών ενώσεων σε τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής και ζωοτροφές. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων που διενεργεί το ΕΦΑΜΑΔ είναι αποδεκτά από τα Ελληνικά και Ξένα Τελωνεία και την Υπηρεσία Προμηθειών του Ελληνικού Στρατού. Το Εργαστήριο περιλαμβάνεται στην λίστα των εργαστηρίων που προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Βιομηχανιών Φυτικών Ελαίων και Λιπών (FEDIOL) για τον προσδιορισμό διοξινών. Το Εργαστήριο είναι διαπιστευμένο κατά ISO/EN 17025 από το ΕΣΥΔ (Αρ. Πιστ. 321) στα παρακάτω πεδία: - Διοξίνες και PCBs σε τρόφιμα, ζωοτροφές, βιολογικά υγρά, και αέρα

- παραδιχλωροβενζόλιο και ναφθαλένιο σε μέλι και κερί - χλωραμφαινικόλη σε μέλι και γάλα


Πολλές βιομηχανίες έχουν εισαγάγει αναλύσεις διοξινών από το ΕΦΑΜΑΔ στα συστήματα διασφάλισης ποιότητας HACCP που εφαρμόζουν. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στη σελίδα του ΕΦΑΜΑΔ στο διαδίκτυο www.rrp.demokritos.gr/ms-dioxin. Έσοδα από εξωτερικές πηγές: 150.000 €


Κέντρο Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων Υπεύθυνος έργου: Δ/ντής Ι/Ρ-ΡΠ, Γ. Παντελιάς Προϊστάμενος Εργαστηρίου: Μ. Παπαδόπουλος

προσωπικό Κέντρου Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων 1. Καρβουνάκης Γεώργιος Επιχειρησιακός Υπεύθυνος, με σύμβαση 2. Καρούντζος Ιωάννης Υπεύθυνος Μηχανογράφησης 3. Κορμά Ευγενία Λογίστρια, με σύμβαση 4. Μαντζακίδης Δαμιανός Υπεύθυνος Διακίνησης 5. Μπουζιώτη Στεφανία MSc, Διοικητική Υπεύθυνη

6. Παλαιολόγος Δημήτριος Υπεύθυνος Διακίνησης 7. Πολιτοπούλου Ιακωβίνα Διοικητική υπάλληλος, με σύμβαση

οδηγοί - συνοδηγοί

8. Αλεξόπουλος Αναστάσιος Συνοδηγός, Με σύμβαση 9. Αποστολόπουλος Γεώργιος Οδηγός, ΙΔΑΧ 10. Γκούσκος Γεώργιος Συνοδηγός, ΙΔΑΧ 11. Δεσπότης Χαράλαμπος Οδηγός, Με σύμβαση 12. Στάμος Αντώνιος Συνοδηγός, Με σύμβαση 13. Τσίγκρας Ευάγγελος Οδηγός, ΙΔΑΧ 14. Τυροκομάκης Γεώργιος Οδηγός, ΙΔΑΧ 15. Χανιώτης Αθανάσιος Συνοδηγός, Με σύμβαση 16. Χαραλαμπόπουλος Οδυσσέας Οδηγός, ΙΔΑΧ

αντικείμενο Το Κέντρο Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων (ΚΔΡΙ) έχει την ευθύνη για την ασφαλή και έγκαιρη διακίνηση προς τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα και τα Ιδιωτικά Εργαστήρια των ραδιοσκευασμάτων και ραδιενεργών υλικών γενικότερα, καθώς και για τον έλεγχο όλων των σχετικών παραστατικών και της ακεραιότητας των συσκευασιών. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται εναρμονίζονται με τους Εθνικούς και Ευρωπαϊκούς Κανονισμούς. Ασκεί τις εξής βασικές δραστηριότητες:

1. Επιμέλεια της ασφαλούς παραλαβής και διακίνησης όλων των εισαγομένων ραδιενεργών προϊόντων από τους Αερολημένες, καθώς και των εγχώριων ραδιοσκευασμάτων

2. Έλεγχο παραστατικών και καταγραφή στοιχείων των ραδιενεργών προϊόντων (είδος, ακτινοβολία, συσκευασία, αξία κλπ.)

3. Έλεγχο καταλληλότητας των διακινούμενων ραδιοσκευασμάτων

4. Ενημέρωση εθνικών αρχείων για τη διακίνηση ραδιενεργών υλικών

5. Παράδοση στους τελικούς χρήστες των διάφορων ραδιοϊσοτόπων και ραδιοδιαγνωστικών προϊόντων, μετά τον σχετικό έλεγχο των παραστατικών.

ιστορικό

Το Κέντρο Διακίνησης Ραδιενεργών Ισοτόπων δημιουργήθηκε, οργανώθηκε και αναπτύχθηκε από το Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων. Το προσωπικό του Ινστιτούτου



υποστήριξε και επένδυσε δυναμικά τόσο διοικητικά, όσο και επιστημονικά στη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Ουσιαστικά, από το 1960 έχει την ευθύνη της δραστηριότητάς αυτής που περιλαμβάνει τη διακίνηση και τον έλεγχο ποιότητας όλων των ραδιοσκευασμάτων που διατίθενται στην Ελληνική Επικράτεια.

Documents

απολογισμός 2008 - rrp.demokritos.gr · «Δημόκριτος» για το έτος 2008. Το Ι/Ρ-ΡΠ, κατόπιν αξιολόγησης του επιστημονικού