Fryderyk Franciszek Chopin - old.pgrudnik.pl · 3 Życie Fryderyka Chopina Fryderyk Franciszek CHOPIN, najwybitniejszy polski kompozytor, urodził się w 1810 roku w Żelazowej Woli

1

Fryderyk Franciszek Chopin

Życie i twoacuterczość

Materiały do Szkolnego Konkursu Chopinowskiego

Opracowanie Beata Karaś ndash Jaszczur

Rudnik nad Sanem 2010r

2

3

Życie Fryderyka Chopina

Fryderyk Franciszek CHOPIN najwybitniejszy polski kompozytor urodził się w 1810

roku w Żelazowej Woli (ok 50 km od Warszawy) w majątku hrabiostwa Skarbkoacutew gdzie

jego ojciec Mikołaj Chopin z pochodzenia Francuz mieszkał i pracował jako guwerner

Matka Justyna z Krzyżanowskich pochodząca z Kujaw była osobą bardzo muzykalną - grała

na fortepianie i śpiewała w naturalny sposoacuteb stała się więc pierwszą nauczycielką muzyki dla

małego Frycka jak często nazywano go w domu W parę miesięcy po urodzeniu się

Fryderyka rodzina Chopinoacutew przeniosła się do Warszawy gdzie ojciec objął posadę

nauczyciela w Liceum Warszawskim

W wieku sześciu lat chłopiec rozpoczął naukę gry na fortepianie u Wojciecha Żywnego

Wspoacutelnie ze starszą siostrą Ludwiką muzykowali w domu grywając na cztery ręce Wkroacutetce

pojawiły się roacutewnież pierwsze proacuteby kompozytorskie małego Frycka Pierwszy utwoacuter

Polonez B-dur zapisany został ręką ojca Okres nauki u Wojciecha Żywnego to także

początek występoacutew publicznych małego Chopina grywał w salonach arystokracji

warszawskiej i brał udział w koncertach dobroczynnych

Jako szesnastolatek Chopin rozpoczął studia w zakresie teorii kompozycji u Joacutezefa Elsnera w

warszawskiej Szkole Głoacutewnej Muzyki W tym okresie bardzo znaczący wpływ na rozwoacutej

jego talentu miało obcowanie z pieśniami i tańcami ludowymi Mazowsza Kujaw

Wielkopolski i Lubelszczyzny ktoacuterym z ogromnym zainteresowaniem przysłuchiwał się

podczas wakacji spędzanych min w Szafarni Antoninie Sannikach W 1826 roku odbył

swoją pierwszą zagraniczną podroacuteż do Berlina a wkroacutetce także do Wiednia (gdzie

dwukrotnie występował publicznie) oraz do Drezna i Pragi Mając lat dziewiętnaście Chopin

ukończył studia muzyczne u prof Elsnera zyskawszy ogromne uznanie swego pedagoga W

raporcie dotyczącym ucznioacutew profesor napisał Chopin Fryderyk trzecioletni szczegoacutelna

zdatność geniusz muzyczny

W październiku 1830 roku Fryderyk ostatni raz wystąpił przed publicznością warszawską 2

listopada 1830 roku opuścił Warszawę na zawsze udając się najpierw do Drezna następnie

do Wiednia Salzburga Monachium i Stuttgartu We wrześniu 1831 roku przybył do Paryża

gdzie osiadł na stałe zyskując niebawem rozgłos europejski

W pierwszych latach paryskich Chopin rozwinął ożywioną działalność koncertową

Wykonując własne utwory utrwalał coraz silniej swoją pozycję kompozytora i pianisty

Świadczą o tym niezwykle pochlebne wypowiedzi Roberta Schumanna autora słynnej

recenzji ktoacutera ukazała się po wykonaniu Wariacji na temat La ci darem la mano na

fortepian i orkiestrę głoszącej Panowie czapki z głowy oto geniusz W poacuteźniejszym

okresie Chopin skoncentrował się głoacutewnie na twoacuterczości kompozytorskiej wydając swe

dzieła u wydawcoacutew francuskich niemieckich i angielskich Głoacutewnym źroacutedłem jego

utrzymania była jednak działalność dydaktyczna Miał bardzo wielu ucznioacutew a wśroacuted nich

4

oproacutecz amatoroacutew także grupę profesjonalnie kształcących się pianistoacutew

Był człowiekiem bardzo towarzyskim Łączyły go przyjazne kontakty zaroacutewno z wybitnymi

muzykami przebywającymi w Paryżu min Franciszkiem Lisztem Vincenzo Bellinim

Gioacchino Rossinim i Feliksem Mendelssohnem jak i z wydawcami krytykami oraz całą

polską emigracją W 1836 roku poznał pisarkę George Sand ktoacutera stała się jego życiową

partnerką mającą znaczący wpływ na życie kompozytora Razem podroacuteżowali zawitali

wspoacutelnie na Majorkę do Marsylii i Genui Przez kilka lat z rzędu spędzali lato w Nohant

zimą wracając do Paryża

Od 1839 roku stan zdrowia chorego na gruźlicę Chopina pogarszał się z każdym rokiem W

1848 roku odbył ostatnią podroacuteż koncertową po Anglii i Szkocji dając 16 listopada ostatni

publiczny koncert w Londynie po ktoacuterym ciężko zaniemoacutegł Po powrocie do Paryża nie

odzyskał już zdrowia Zmarł 17 października 1849 roku w mieszkaniu przy placu Vendome

12 Pochowany został na Paryskim cmentarzu Pere Lachaise Serce Chopina znajduje się w

Warszawie w Kościele św Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu

5

Kalendarium życia Fryderyka Chopina

1810

Fryderyk Chopin urodził się 1 marca (albo według niektoacuterych historykoacutew 22 lutego)

1810 we wsi Żelazowa Wola na Mazowszu Jego ojciec Mikołaj był Francuzem z Lotaryngii

ktoacutery przywędrował do Polski w 1787 roku wraz z wracającym do kraju Janem Adamem

Weydlichem Weydlich zarządzał dobrami hrabiego Michała Paca we wsi Marainville skąd

pochodził Mikołaj Chopin Matka Fryderyka Justyna z Krzyżanowskich była powinowatą

hrabiny Ludwiki Skarbkowej właścicielki doacutebr w Żelazowej Woli Chopinowie mieszkali w

oficynie jej dworu Mikołaj był guwernerem synoacutew hrabiego 23 kwietnia Fryderyk

Franciszek Chopin został ochrzczony w kościele św Rocha w niedalekim Brochowie

1 października Mikołaj Chopin zaczyna uczyć w Liceum Warszawskim i rodzina Chopinoacutew

przenosi się do Warszawy

1816 (Fryderyk ma 6 lat)

Fryderyk rozpoczyna naukę gry na fortepianie u Wojciecha Żywnego wcześniej muzykowała

z nim przy fortepianie matka


Chopin komponuje swoacutej pierwszy utwoacuter ktoacutery zapisuje ojciec jest to POLONEZ B-DUR

Powstały w tym samym czasie POLONEZ G-MOLL wychodzi wkroacutetce drukiem z parafialnej

sztycharni nut kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny na Nowym Mieście


Pierwszy publiczny występ na koncercie charytatywnym Chopin gra KONCERT

FORTEPIANOWY G-MOLL czeskiego kompozytora Adalberta Gyrowetza


Koniec lekcji u Wojciecha Żywnego Chopin rozpoczyna naukę kompozycji u Joacutezefa Elsnera

i gry na organach u Wilhelma Wuumlrfla


Wakacje w majątku rodziny szkolnego kolegi w Szafarni tradycyjnej wsi mazowieckiej

Fryderyk styka się tu z mazowieckim i żydowskim folklorem komponuje MAZURKA A-

MOLL zwanego Żydkiem Poacuteźniej jeszcze kilkakrotnie będzie na wsi zawsze żywo

interesując się muzyką ludową

6


Wychodzi drukiem opus pierwsze Chopina RONDO C-MOLL


Chopin rozpoczyna naukę kompozycji u Joacutezefa Elsnera w warszawskiej Szkole Głoacutewnej

Muzyki wchodzącej w skład Uniwersytetu Warszawskiego Po trzech latach w końcowej

opinii dla ministerstwa Elsner napiszeSzopen Friderik - szczegoacutelna zdatność geniusz

muzyczny


Podczas pobytu w Wiedniu Chopin daje dwa koncerty w Kaumlrntnerthortheater Prasa

wiedeńska pisała W panu Chopinie poznaliśmy jednego z najznakomitszych pianistoacutew

pełnego delikatności i najgłębszego uczucia


Powstaje KONCERT F-MOLL OP 21 wykonany 17 marca na pierwszym własnym

koncercie Chopina w Teatrze Narodowym pod dyrekcją Karola Kurpińskiego Maurycy

Mochnacki pisze Jest cały oddany geniuszowi muzyki ktoacuterym tchnie oddycha

11 października Chopin daje pożegnalny koncert przed wyjazdem (jak się okaże - na zawsze)

z Warszawy do Wiednia i Paryża W programie nowy KONCERT FORTEPIANOWY E-

MOLL OP 11 W prasie opinia Jest to utwoacuter geniusza

2 listopada Chopin opuszcza Warszawę żegnany kantatą ZRODZONY W POLSKIEJ

KRAINIE Joacutezefa Elsnera

Wybuch Powstania Listopadowego (29 listopada) zastaje Chopina w Wiedniu Znajomi i

rodzina powstrzymują go przed powrotem do kraju on sam pisze Przeklinam chwilę

wyjazdu


8 września upada Powstanie Listopadowe Chopin jest woacutewczas w Stuttgarcie gdzie - według

tradycji - powstaje ETIUDA C-MOLL OP 10 NR 12 nazywana Rewolucyjną W tym

miesiącu przybywa do Paryża


Pierwszy koncert Chopina w Paryżu w Salle Pleyel gra KONCERT F-MOLL i WARIACJE

NA TEMAT ARII LA CI DAREM LA MANO z DON JUAN Mozarta op 2 W prasie

pisze się o odrodzeniu muzyki fortepianowej W lipcu WARIACJE NA TEMAT

7

MOZARTA gra w Lipsku Clara Wieck słynna woacutewczas pianistka żona Roberta Schumanna

ktoacutery komentując ten utwoacuter powiedział o Chopinie Panowie czapki z głoacutew oto geniusz


W styczniu Chopin zostaje przyjęty do emigracyjnego Towarzystwa Literackiego Polskiego

kierowanego przez księcia Adama Czartoryskiego 15 grudnia wraz z Ferencem Lisztem i

Ferdinandem Hillerem gra w Konserwatorium Paryskim KONCERT NA TRZY

FORTEPIANY Bacha Hector Berlioz pisze entuzjastycznie o jego grze


Chopin odmawia złożenia podania do ambasady rosyjskiej w Paryżu o wydanie paszportu i

wybiera status emigranta politycznego Oznacza to że nie ujrzy już kraju


26 kwietnia w sali Konserwatorium gra z orkiestrą INTRODUKCJĘ i WIELKIEGO

POLONEZA ES-DUR OP 22 odnosząc wielki sukces W sierpniu Fryderyk spotyka się w

Karlsbadzie z rodzicami ktoacuterzy przyjechali tutaj na kurację uzdrowiskową


We wrześniu w Dreźnie oświadcza się siedemnastoletniej Marii Wodzińskiej Jego

oświadczyny zostają przyjęte warunkowo przez rok ma obowiązywać okres proacutebny w

ktoacuterym Chopin ma zadbać o swoje wątłe zdrowie zmieniając tryb życia W październiku w

Paryżu w salonie hrabiny Marii dacuteAgoult kochanki Liszta spotyka po raz pierwszy

trzydziestodwuletnią woacutewczas George Sand Komentuje Coacuteż za antypatyczna kobieta


Rodzina Wodzińskich wycofuje się z projektu małżeństwa Chopina z Marią Na pakiecie

listoacutew od Marii Wodzińskiej Chopin pisze Moja bieda


W maju zbliża się z George Sand w lipcu Eugene Delacroix szkicuje ich wspoacutelny portret w

październiku wyjeżdżają razem na Majorkę gdzie ma się dopełnić ich romans Pozostaną tam

do lutego przyszłego roku mieszkając między innymi w opustoszałym klasztorze kartuzoacutew w

Valldemosie Chopin ze względu na wilgotny klimat i zimową porę podupada na zdrowiu

Na Majorce ukończone zostaje jedno z największych osiągnięć twoacuterczych Chopina cykl 24

PRELUDIOacuteW


8

Po opuszczeniu Majorki kolejne trzy miesiące Chopin i George Sand spędzają w Marsylii

Stąd robią wycieczkę do Genui po czym jadą do posiadłości George Sand w Nohant w

środkowej Francji Tutaj powstaje SONATA B-MOLL z MARSZEM ŻAŁOBNYM Chopin

studiuje DAS WOHLTEMPERIERTE KLAVIER Jana Sebastiana Bacha W październiku

wraca do Paryża związek z George Sand utrzymuje w tajemnicy


Razem z George Sand uczęszcza na wykłady Adama Mickiewicza w College de France


Lato w Nohant Chopin będzie tu spędzał kolejne lata do 1846 roku


Po występie w Salle Pleyel ukazują się entuzjastyczne recenzje Chopin osiągnął swoacutej

szczyt


Spotkanie z siostrą Ludwiką i jej mężem w Paryżu wspoacutelny pobyt w Nohant


Podczas pobytu w Nohant dochodzi do pierwszych poważniejszych nieporozumień z George

Sand i jej synem Maurycym


W lutym wraz z George Sand bierze udział w balu u książąt Czartoryskich na rzecz

emigrantoacutew polskich Po raz ostatni spędza lato w Nohant gdzie dochodzi do gwałtownych

konfliktoacutew Powstają woacutewczas NOKTURNY OP 62 i MAZURKI OP 63


W gwałtownym sporze George Sand z coacuterką Solange Chopin bierze stronę coacuterki


16 lutego daje w Salle Pleyel ostatni koncert w Paryżu Recenzje są entuzjastyczne4 lutego

dochodzi do przypadkowego ostatniego spotkania Chopina z George Sand Od kwietnia do

listopada przebywa w Anglii i Szkocji gdzie koncertuje i udziela lekcji 16 listopada w

9

Londynie gra po raz ostatni publicznie Pisze ostatnie ukończone utwory WALCA A-MOLL

i MAZURKA G-MOLL


Powstają szkice ostatniego niedokończonego utworu MAZURKA F-MOLL Po dwoacutech

krwotokach 22 czerwca lekarz stwierdza u Chopina ostatnie stadium gruźlicy 9 sierpnia

przyjeżdża do Paryża siostra Ludwika z mężem i coacuterką 15 października Delfina Potocka

śpiewa dla Chopina Prosi by jego serce po śmierci wyjęto z ciała i przewieziono do Polski

17 października o godzinie drugiej w nocy Chopin umiera 18 października po sekcji zwłok

zabalsamowane ciało zostaje złożone w krypcie kościoła św Magdaleny 30 października

odbywają się uroczystości pogrzebowe w kościele św Magdaleny Ciało Chopina zostaje

złożone na cmentarzu Pere Lachaise Siostra Ludwika zabiera serce kompozytora do Polski

Umieszczono je w filarze kościoła św Krzyża na Krakowskim Przedmieściu W 1880 roku

odsłonięto tam epitafium wyrzeźbione przez Leandro Marconiego

Kalendarium

22 lutego lub 1 marca 1810 w Żelazowej Woli ok godz 18 rodzi się Fryderyk Franciszek Chopin

23 kwietnia 1810 Chrzest Fryderyka w Kościele pw św św Rocha i Jana Chrzciciela w Brochowie

wrzesień 1810 Przeprowadzka rodziny Chopinoacutew do pałacu Saskiego w Warszawie

1816 Pierwsze lekcje gry na fortepianie

1817 Pierwszy wydany drukiem utwoacuter ndash Polonez g-moll

24 lutego 1818 Pierwszy publiczny występ na koncercie dobroczynnym

1822 Pierwsze lekcje kompozycji

1823 Rozpoczęcie nauki w Liceum Warszawskim

1825 Fryderyk gra przed Aleksandrem I Romanowem

1826 Zakończenie nauki w Liceum Warszawskim oraz początek nauki w Szkole Głoacutewnej

Muzyki

10 kwietnia 1827 Umiera najmłodsza siostra Fryderyka ndash Emilia

1827 Przeprowadzka Chopinoacutew do pałacu Czapskich w Warszawie

1828 Pierwsza podroacuteż zagraniczna ndash wyjazd do Berlina

lipiec 1829 Zakończenie nauki w Szkole Głoacutewnej Muzyki

17 marca 1830 Pierwszy biletowany koncert (Teatr Wielki w Warszawie)

11 października 1830 Koncert pożegnalny (Teatr Wielki w Warszawie)

10

2 listopada 1830 Wyjazd z Warszawy

5 listopada 1830 Wyjazd z Kalisza opuszczenie Polski

10 września 1831 Przyjazd do Paryża

7 grudnia 1831 Robert Schumann publikuje w Allgemeine Musikzeitung artykuł Ein Werk II ndash

recenzję Wariacji op 2 (Panowie czapki z głoacutew oto geniusz)

26 lutego 1832 Pierwszy koncert w Paryżu (w Salle Pleyel)

styczeń 1833 Fryderyk zostaje członkiem Towarzystwa Literackiego w Paryżu

1836 Zaręczyny z Marią Wodzińską W lecie pierwsze spotkanie z George Sand

1837 Fryderyk odrzuca tytuł Pierwszego pianisty Jego Cesarskiej Wysokości Cara Rosji

Powoduje to utracenie możliwości powrotu do Kroacutelestwa Polskiego Zerwanie

zaręczyn z Wodzińską

koniec 1838 Wyjazd z Sand i jej dziećmi na Majorkę

kwiecień 1839 Powroacutet z Majorki

3 maja 1844 Umiera ojciec Fryderyka ndash Mikołaj

lipiec 1847 Koniec znajomości z Sand

16 lutego 1848 Ostatni koncert Fryderyka w Paryżu (w Salle Pleyel)

19 kwietnia 1848 Wyjazd z Jane Stirling do Zjednoczonego Kroacutelestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii

listopad 1848 Powroacutet do Paryża

17 października 1849 Około godziny 2 w nocy w Paryżu umiera Fryderyk Franciszek Chopin

30 października 1849 Nabożeństwo żałobne w Kościele de la Madeleine w Paryżu i pogrzeb na Cmentarzu

Pegravere-Lachaise w Paryżu

11

Epoka Chopina - jej wpływ na losy kompozytora

i postawę twoacuterczą

Aby w pełni dostrzec związki osobistej i artystycznej biografii Chopina z jego epoką trzeba

uwzględnić dwie głoacutewne perspektywy Pierwsza z nich - to wymiar historycznych zdarzeń hic

et nunc w kręgu ktoacuterych żył Chopin i ktoacuterych konsekwencje zaważyły - niekiedy w sposoacuteb

nieodwracalny - na jego losach Perspektywa druga - to krąg zastanych zjawisk artystycznych

styloacutew i towarzyszących im idei estetycznych ktoacutere nieustannie wywierały wpływ na jego

twoacutercze wybory począwszy od lat nauki aż po lata dojrzałe Oacutew drugi krąg obejmuje nie

tylko dzieła i ideologie lecz roacutewnież galerię wybitnych osobowości z ktoacuterymi stykał się

Chopin na przestrzeni swego życia i ktoacutere miały pozostawić znaczące ślady nie tylko w jego

osobistej biografii lecz także w twoacuterczości i postawie estetycznej

Uwarunkowania historyczne w obydwu wspomnianych wyżej znaczeniach dały o sobie znać

wyraźnie już w młodzieńczych latach Chopina spędzonych w Warszawie Lata dwudzieste

XIX wieku to okres szczegoacutelny dla stolicy Kroacutelestwa Polskiego zachowującego już tylko

pozory systemu konstytucyjnego i swoboacuted obywatelskich pod rządami wielkiego księcia

Konstantego namiestnika cara Mikołaja I Chopin - jako świadek oacutewczesnej historii - nie

moacutegł nie dostrzec czy nie odczuć narastającej w Warszawie fali sprzeciwu wobec rosyjskiego

zaborcy wyrażającej się w działalności tajnych stowarzyszeń takich jak Towarzystwo

Patriotyczne kierowane przez Seweryna Krzyżanowskiego i ks Antoniego Jabłonowskiego

Jeszcze bliższe mogły być Chopinowi ideały i dążenia kręgu młodzieży ze Szkoły

Podchorążych Piechoty pod wodzą ppor Piotra Wysockiego wiadomo skądinąd iż w

zawiązanym przezeń tajnym ruchu spiskowym angażowała się roacutewnież cywilna młodzież

akademicka Nie dysponujemy wprawdzie świadectwami bliższych związkoacutew Chopina z

patriotycnym fermentem w kręgu warszawskiej młodzieży ale trudno wprost założyć iżby

nie docierały doń żadne przejawy owych działań O tym jak bliskie były Chopinowi ideały

tego ruchu świadczą najlepiej jego reakcje na wydarzenia Powstania Listopadowego w

bezsilnym poczuciu niemożności czynnego w nim udziału czego dowodzą listy do Jana

Matuszyńskiego pisane z Wiednia na przełomie 1830 i 1831 roku a zwłaszcza zapiski w tzw

dzienniku stuttgarckim (1)

Niezależnie od wzmagających się nastrojoacutew niepodległościowych lata warszawskie

stanowiły niezwykle ważny dla Chopina okres zdobywania doświadczeń artystycznych i

pierwszych proacuteb zajęcia wobec nich własnej postawy określenia estetycznych i stylowych

preferencji Bujne i szeroko otwarte na Europę życie muzyczne stolicy Kroacutelestwa Polskiego

pozwoliło Chopinowi uchwycić oacutew szczegoacutelny splot pierwiastkoacutew dawnych i nowych jakim

była twoacuterczość preromantyczna - z jednej strony zakorzeniona w dziedzictwie wiedeńskich

klasykoacutew poacuteźnej twoacuterczości Beethovena z drugiej zaś przejawiająca się poprzez styl brillant

kompozycji Louisa Spohra i Johanna Nepomuka Hummla opery Rossiniego i lirykę

instrumentalną w postaci jaką nadali jej John Field czy jego uczennica - Maria

12

Szymanowska

Pod koniec swych lat warszawskich zetknął się roacutewnież Chopin ze wschodzącą operą

romantyczną Carla Marii Webera zaś wkroacutetce potem - już na obczyźnie - z arcydziełami

koryfeusza włoskiego bel canta - Vincenza Belliniego ktoacuterego wielbicielem pozostał przez

całe życie Dzięki temu iż warszawskie środowisko muzyczne zapewniło młodemu

Chopinowi kontakt z najważniejszymi nurtami w muzyce lat dwudziestych XIX wieku

opuścił on ojczyznę jako twoacuterca o ukształtowanej osobowości artystycznej w pełni świadom

otaczających go zjawisk stylistycznych i zdolny do dokonywania własnych kreacyjnych

wyboroacutew

Spośroacuted wydarzeń historycznych ktoacutere najsilniej dotknęły Chopina wymienić trzeba upadek

Powstania Listopadowego w 1831 roku To bolesne dla Polakoacutew doświadczenie kładące kres

marzeniom o suwerennej ojczyźnie nie tylko wstrząsnęło nim do głębi (dowodzą tego

wspomniane już karty tzw dziennika stuttgarckiego z września tegoż roku) lecz roacutewnież

przesądziło o jego decyzji opuszczenia rodzinnego kraju jak się okazało - na zawsze W

Stutgardzie [sic] - pisał z Paryża w liście z 12 grudnia 1831 roku do Tytusa

Wojciechowskiego - gdzie mnie doszła wiadomość o wzięciu Warszawy tam dopiero zupełnie

zdecydowałem się udać w ten inny świat (2)Chopin dołączył tym samym do fali uchodźcoacutew

z Polski ktoacuterzy utraciwszy nadzieję na wybicie się na niepodległość w obawie przed

zniewoleniem i represjami władz carskich podążyli do Francji aby skupić się tam ponownie

w szeregach Wielkiej Emigracji wokoacuteł księcia Adama Czartoryskiego i Hocirctel Lambert

Z tymże kręgiem polskich patriotoacutew i artystoacutew nawiąże Chopin kontakty po przybyciu do

Paryża w 1831 wkroacutetce też w 1833 roku zostanie członkiem paryskiego Towarzystwa

Literackiego skupiającego najwybitniejszych polskich emigrantoacutew Nurtujące go do głębi

poczucie oddalenia od ojczyzny rodziny i przyjacioacuteł połączone z brakiem nadziei na rychłą

poprawę tej sytuacji stało się w twoacuterczości Chopina motywem constans inspirującym jego

jedyną w swoim rodzaju uduchowioną wizję polskości przeniesioną zarazem w wymiar

uniwersalny Jak bowiem trafnie zauważa Mieczysław Tomaszewski Od Wiednia następuje

u Chopina intensyfikacja patriotyzmu mimo wrodzonej dyskrecji - wyrazista niemal

rzucająca się w oczy Zaangażowanie w sprawy narodowe słyszalne jest wprost w jego

muzyce lecz i widoczne w działaniach choćby w dobrowolnym przyjęciu statusu emigranta

[] Ale przy słuszności tego co powiedziano na temat patriotyzmu Chopina i tonu

narodowego jego muzyki [] pozostaje fakt drugi komplementarny czuł się i stał się

kompozytorem uniwersalnym Ani w jego strukturze osobowej ani w strukturze jego dzieła te

dwie kategorie nie miały prawa stanąć w opozycji do siebie (3)

Po raz drugi wypadki historyczne wywarły bezpośredni wpływ na życie Chopina na początku

1848 roku kiedy był on świadkiem wybuchu rewolucji lutowej w Paryżu Docierały doń

także wiadomości o echach Wiosny Ludoacutew w Polsce o wielkopolskim powstaniu pod wodzą

Ludwika Mierosławskiego a także o chłopskich rozruchach w zaborze austriackim - w

Galicji na Wołyniu i Podolu O tym jak wielkie nadzieje wiązał on z tymi wydarzeniami

świadczy list do Fontany z 4 kwietnia 1848 roku w ktoacuterym czytamy [] Zbierają się nasi

13

w Poznaniu Czartoryski pierwszy tam pojechał ale Boacuteg wie jaką to drogą wszystko poacutejdzie

żeby znoacutew Polska była Co dzienniki tutejsze piszą łgarstwo Ani Rzeczypospolitej w

Krakowie ani cesarz austriacki kroacutelem się polskim nazwał [] Kroacutel pruski także nie bardzo

o odczepieniu Poznańskiego myśli [] To wszystko widzisz że wojną pachnie a gdzie się

zacznie to nie wiedzieć Ale jak się zacznie to całe Niemcy się zajmą Włochy już zaczęły

Mediolan wypędził Austriakoacutew ale siedzą jeszcze po prowincjach i będą się tłuc Zapewne

Francja pomoże bo musi stąd pewien motłoch wypchnąć żeby dobrze zrobić Moskal

zapewne u siebie będzie miał biedę jak się trochę wyruszy na Prusaka Chłopy galicyjskie

dały przykład wołyńskim i podolskim nie obejdzie się to bez strasznych rzeczy ale na końcu

tego wszystkiego jest Polska świetna duża słowem Polska Więc mimo niecierpliwości

naszej czekajmy aż się dobrze karty pomieszają żeby na proacuteżno nie tracić siły tak potrzebnej

we właściwej chwili Ta chwila blisko ale nie dziś Może za miesiąc może za rok (4)

Burzliwe wydarzenia paryskie znacznie pogorszyły sytuację materialną Chopina przede

wszystkim - z powodu zmniejszenia się liczby jego ucznioacutew w opustoszałej stolicy Francji

Ten fakt musiał przypieczętować jego decyzję wyjazdu do Anglii i wpłynąć pośrednio na

pogorszenie się stanu zdrowia kompozytora w niesprzyjającym klimacie i w natłoku

wyczerpujących zajęć towarzyskich i koncertowych podczas siedmiu miesięcy - od 20

kwietnia do 23 listopada 1848 roku

Roacutewnolegle do wydarzeń historycznych oddziaływały na osobowość Chopina idee estetyczne

jego epoki Trzeba jednak podkreślić iż trudno ująć światopogląd artystyczny Chopina jako

bezpośrednie odzwierciedlenie prądoacutew kształtujących się na jego oczach w szczegoacutelności zaś

- ideologii romantyzmu Przynależąc by tak rzec historycznie do tej epoki Chopin

pozostawał otwarty na wiele jej postulatoacutew niemniej zachowywał głębokie poczucie

fundamentalnych pierwiastkoacutew klasycznych takich np jak proporcja i harmonia składnikoacutew

dzieła muzycznego czy też wewnętrzne przekonanie o estetycznej samowystarczalności

muzyki a więc - jak powiedzielibyśmy dzisiaj - postawę autonomisty Wydaje się iż ten

zespoacuteł jakości estetycznych ktoacutery można kojarzyć z klasycyzmem utrwalił się w postawie

twoacuterczej Chopina w okresie warszawskiej edukacji muzycznej przede wszystkim za sprawą

jego profesora kompozycji - Joacutezefa Elsnera zapatrzonego wszak na wzory wiedeńskiego

klasycyzmu Nie dziwi więc że pierwsze opusy młodego adepta Szkoły Głoacutewnej Muzyki to

formy par excellence klasyczne ktoacutere stają się dlań zaroacutewno podstawą sprawności warsztatu

jak też odskocznią dla przyszłych w pełni indywidualnych rozwiązań Pierwsze innowacje

Chopina-romantyka wyrastają na gruncie doświadczeń Chopina-klasyka i bynajmniej z nimi

nie zrywają co więcej dychotomia ta będzie - w mniej lub bardziej wyraźnych kształtach -

obecna w całej jego dalszej twoacuterczości Siła i napięcie tej dialektyki ujawnia się zwłaszcza w

Sonatach op 35 i op 58 w ktoacuterych dziedziczona z tradycji klasyczna forma staje się nie tylko

impulsem do kreatywnego przetworzenia ale roacutewnież polem dramatycznego ścierania się

konwencji i odkrywczych innowacji przy czym te ostatnie o czym świadczy najlepiej finał

Sonaty op 35 stają się niekiedy w wysokim stopniu radykalne (5)

W swym studium poświęconym literaturze polskiego romantyzmu Alina Witkowska

następująco ujmuje głoacutewne cechy postawy romantycznej Na credo romantyczne składały

się natchnienie swoboda twoacutercza oryginalność spontaniczność szczerość prawo do

dysharmonii i gry przeciwieństw oraz kategoria geniuszu odnosząca się do wytworoacutew

14

sztuki i osoby twoacutercy W tradycji literackiej odwoływano się przede wszystkim do patronatu

literatury angielskiej i niemieckiej w filozofii - do spirytualizmu (6)

Niektoacutere z tych elementoacutew wyłaniają się w dziełach Chopina zwłaszcza ze środkowego i

poacuteźnego okresu jednak w swej warstwie głębokiej zwłaszcza w ogoacutelnych założeniach

architektoniki i składni jego muzyka zdaje się niezmiennie kierować zasadami klasycznego

ładu

Gdzie zatem należałoby poszukiwać przyczyn tego stanu rzeczy ktoacutery nie pozwala patrzeć na

Chopina jednostronnie jako na artystę oddanego bez reszty żywiołowi idei i postulatoacutew

romantycznych Wydaje się iż źroacutedeł jego specyficznej - selektywnej a zarazem krytycznej i

wysoce świadomej - postawy wobec głoacutewnego nurtu sztuki romantyzmu można by upatrywać

w doświadczeniach młodzieńczych łączących się nie tylko z jego edukacją muzyczną lecz

roacutewnież humanistyczną w oacutewczesnym Kroacutelewskim Uniwersytecie Warszawskim Właśnie w

tym okresie staje się on świadkiem narodzin polskiego romantyzmu literackiego a także

towarzyszącej mu ożywionej debaty estetycznej Owa wymiana poglądoacutew toczyła się

głoacutewnie w środowisku warszawskim pomiędzy zwolennikami romantyzmu spontanicznego

reprezentowanego przez Mickiewiczowskie Ballady i romanse (1822) i idee Maurycego

Mochnackiego jak też romantyzmu sielankowego za ktoacuterym opowiedział się Kazimierz

Brodziński oraz - z drugiej strony - obrońcami reguł klasycznych by wspomnieć Franciszka

Salezego Dmochowskiego czy Kajetana Koźmiana (7)

I choć nie sposoacuteb - rzecz oczywista - zakładać iż konserwatywny krąg warszawskich

literatoacutew moacutegł w ten czy inny sposoacuteb wzbudzić dystans młodego Chopina do wyłaniającej się

rodzimej literatury romantycznej to jednak nie jest wykluczone że właśnie ich krytyczny a

niekiedy ironiczny stosunek do wybujałych przejawoacutew romantycznej wyobraźni moacutegł

wpłynąć pośrednio na jego niechęć do pisania utworoacutew programowych w rodzaju

literackich kompozycji Roberta Schumanna

Kwestią zaskakującą z punktu widzenia związkoacutew Chopina z dojrzałą estetyką romantyczną

pozostaje niemal zupełny brak śladoacutew jego opinii na ten temat - zaroacutewno sądoacutew własnych jak

też komentarzy czy opinii o poglądach zastanych Odblaskiem idei romantyzmu pozostała

wyłącznie jego estetyka immanentna ucieleśniona i zamknięta na zawsze w rozwiązaniach

dźwiękowych Źroacutedła tych oddziaływań były roacuteżnorodne Można wśroacuted nich wskazać

zaroacutewno tendencje muzyczne malarskie jak i literackie Chopin stykał się z nimi jako

odbiorca poszczegoacutelnych dzieł a także poprzez bezpośredni kontakt z ich twoacutercami W

obliczu otaczających zjawisk muzycznych dokonywał wyraźnie ukierunkowanych wyboroacutew

zgodnie z właściwą sobie pragmatyką estetyczną ktoacutera wyłączyła wprawdzie z jego

zainteresowań operę formy orkiestrowe czy programowe miniatury instrumentalne jednak -

z drugiej strony - nie przeszkodziła mu zaadaptować do własnej koncepcji pianistyki

elementoacutew włoskiej opery romantycznej i jej wyrazowej kwintesencji jakim było bel canto w

niedościgłym ujęciu Belliniego i Donizettiego

W relacji Chopina do nowości i trendoacutew romantycznego nurtu muzycznego dają o sobie znać

nieustannie wybory ktoacutere dyktuje mu twoacutercza wyobraźnia i jasno wytyczony indywidualny

cel Na tej zasadzie czyni on z bel canta ekwiwalent pianistyczny nie tylko w sferze melodyki

lecz roacutewnież w technice gry jedynej w swoim rodzaju koncepcji legata i wszechobecnych

15

niemal improwizowanych ornamentoacutew Z drugiej zaś strony będąc wprawdzie świadkiem

epoki wirtuozoacutew takich jak Herz Kalkbrenner Thalberg czy Liszt nigdy nie uznaje

sprawności technicznej za sztukę per se mającą epatować słuchacza błyskotliwym

zewnętrznym efektem czy samą potęgą brzmienia

Epoka Chopina otwiera roacutewnież nowe perspektywy odbioru muzyki a co za tym idzie -

kreuje nowe wzorce jej estetycznego przeżywania Biografia artystyczna twoacutercy Ballad

zwłaszcza jego działalność pianistyczna świadczy o tym iż nie były mu właściwie obce

żadne formy oacutewczesnego uprawiania muzyki fortepianowej zaroacutewno w formie solowej jak i

kameralnej Począwszy od młodzieńczych lat warszawskich Chopin prezentował się na

koncertach publicznych nie tylko jako klasyczny solista i improwizator lecz roacutewnież jako

wykonawca o zacięciu eksperymentalnym prezentujący instrumenty nowo wynalezione

eolipantalion eolimelodykon choralion Zarazem jednak potrafił odnaleźć się doskonale w

skromnym składzie kameralnym o czym świadczy choćby jego muzykowanie w Antoninie w

październiku 1829 roku z księciem Antonim Radziwiłłem adresatem dedykacji Poloneza C-

dur na fortepian i wiolonczelę op 3

Poacuteźniej w środowisku paryskim Chopin daje się wprawdzie poznać jako wirtuoz

koncertujący przed szerokim kręgiem słuchaczy w ramach kształtującej się woacutewczas formuły

recitalu ale znacznie bliższa jest mu gra w intymnej atmosferze salonu skupiającego

wybraną elitarną grupę osoacuteb bliskich i zaprzyjaźnionych Wszystkie dostępne relacje

wskazują iż właśnie w takim środowisku ujawniał się najpełniej geniusz Chopina jako

wykonawcy i - przede wszystkim - znakomitego improwizatora Jego stonowana gra pełna

subtelnych odcieni dynamicznych na granicy pianissima znajdowała woacutewczas pełny

rezonans zestrojona z nieuchwytną i elektryzującą słuchaczy aurą estetycznej kontemplacji

Jedyną w swoim rodzaju atmosferę salonu Chopina (w jego mieszkaniu przy Chausseacutee

dacuteAntin) utrwalił na kartach swej monografii Franz Liszt przedstawiając zarazem krąg

wtajemniczonych w jego sztukę bliskich mu osoacuteb

Kąty pokoju pogrążone w głębokim mroku traciły swe realne zarysy Ściany zdawały się

rozpływać i wtapiać w czerń przestrzeni [] Wokoacuteł fortepianu w kręgu światła skupiło się

kilka głoacutew o wielkiej sławie Heine ten najsmutniejszy z dowcipnisioacutew z zainteresowaniem

duchowego wspoacutełziomka słuchał opowieści Chopina o tajemniczej krainie ktoacuterą jego lotna

fantazja roacutewnież nawiedzała błądząc po najbardziej uroczych jej zakątkach Chopin i Heine

rozumieli się z poacutełsłowa i poacutełdźwięku []

Obok Heinego siedział Meyerbeer w stosunku do ktoacuterego od dawna już wyczerpano wszelkie

wyrazy najwyższego podziwu Ten harmonista na miarę cyklopoacutew spędzał długie chwile

pławiąc się w rozkoszy śledzenia każdego szczegoacutełu subtelnych arabesek otulających myśli

Chopina jak gdyby cudowną koronką []

Siedział tam roacutewnież Hiller talent tego artysty wykazywał pewne podobieństwo z talentem

Chopina ktoacuterego Hiller był jednym z najwierniejszych przyjacioacuteł []

Eugene Delacroix trwał w niewzruszonym milczeniu pogrążony w kontemplacji zjaw

wypełniających cały pokoacutej tak sugestywnie że niemal słyszeliśmy szmer ich ruchoacutew [] Ten

ktoacutery spośroacuted nas zdawał się być najbliższy grobu stary Niemcewicz słuchał acuteŚpiewoacutew

historycznychacute jakie Chopin przekładał dla tego człowieka znającego czasy należące do

bezpowrotnie minionej przeszłości na dramatyczne utwory muzyczne gdzie obok tak

16

popularnych tekstoacutew polskiego barda rozbrzmiewał pod palcami wielkiego pianisty szczęk

broni śpiew zwycięzcoacutew uroczyste hymny skargi znamienitych więźnioacutew ballady o zmarłych

bohaterach []

Na uboczu z dala od wszystkich innych rysowała się nieruchoma sylwetka smutnego i

milczącego Mickiewicza []

Wtulona w fotel i wsparta o konsolę siedziała pani Sand z żywym zainteresowaniem śledząca

grę i wdzięcznie zasłuchana [] (8)

Wysoka pozycja towarzyska Chopina w Paryżu pozwoliła mu poznać całą galerię wybitnych

postaci kształtujących tam w pierwszej połowie XIX wieku nie tylko sztukę muzyczną a więc

kompozytoroacutew tej miary co Rossini Berlioz Liszt czy Meyerbeer lecz roacutewnież nie mniej

słynnych literatoacutew i malarzy Planując początkowo wizytę en passant w tej stolicy światowej

sztuki Chopin pozostał tam na stałe po upadku Powstania Listopadowego jako jeden z wielu

członkoacutew polskiej elity artystycznej na uchodźstwie - wraz z Mickiewiczem Słowackim i

Norwidem Fakt ten niezależnie od swych bolesnych skutkoacutew osobistych płynących przede

wszystkim z oddalenia od najbliższej rodziny w Warszawie włączył Chopina w niezwykle

żywy nurt zjawisk artystycznych rozwijających się na jego oczach w Paryżu czyniąc go nie

tylko ich świadkiem lecz - stopniowo - aktywnym uczestnikiem Chopin - nieznany

początkowo nikomu przybysz z Warszawy - zaistniał w Paryżu nie tylko jako jeszcze jeden z

wielu wybitnych wirtuozoacutew-kompozytoroacutew lecz także jako ceniony członek haute socieacuteteacute o

ktoacuterego zabiegały najlepsze salony francuskiej stolicy Był on doskonale świadom tego jak

ważna jest towarzyska (społeczna) pozycja artysty i z wrodzonym sobie darem łącząc urok

osobisty i talent dyplomatyczny o pozycję tę nieustannie zabiegał O skuteczności tych

działań świadczy fakt iż przybywając jesienią 1831 roku do Paryża Chopin przywoził ze sobą

kilka listoacutew polecających (min od Johanna Malfattiego i Joacutezefa Elsnera) zaś pod koniec lat

trzydziestych miał niezachwianą pozycję wśroacuted luminarzy paryskiej sztuki i arystokracji

łącznie z dworem Ludwika Filipa

Znaczną rolę we wprowadzeniu Chopina w krąg twoacuterczej elity Paryża odegrała George Sand

z ktoacuterą pozostawał związany w latach 1838-1847 a więc w najbardziej kreatywnym okresie

swego życia Dzięki George Sand Chopin moacutegł żyć i tworzyć w środowisku francuskim nie

tylko jako polski emigrant przeżywający dramat ciemiężonej ojczyzny lecz także jako jeden z

wielkich artystoacutew epoki romantyzmu Związek ten ktoacuterego najpiękniejsze miesiące upływały

w okresach letnio-jesiennych spędzanych w posiadłości pisarki w Nohant pozwolił

Chopinowi poznać nie tylko związany z nią krąg literacki lecz także podzielane przez nią i jej

przyjacioacuteł idee utopijnego socjalizmu o zabarwieniu chrześcijańskim

Wśroacuted relacji osobistych jakie kształtowały się w tej ożywionej grupie osoacuteb z pogranicza

literatury sztuk pięknych i ideologii społecznej zaznaczył się jeszcze jeden związek będący

znamiennym przejawem epoki romantycznej Chodzi tu o związek Chopina i koryfeusza

romantycznego malarstwa - Eugeneacutea Delacroix Na tle biografii Chopina relacja ta przybiera

znaczenie wyjątkowe zważywszy na to jak rzadko nawiązywał Chopin bliższy -

emocjonalny i intelektualny - kontakt z innymi twoacutercami wychodzący poza towarzyskie

(salonowe) konwenanse Typowym tego przykładem jest dystans dzielący go od Roberta

Schumanna pomimo otwartości tego ostatniego do wymiany myśli i poglądoacutew na muzykę

Na znaczenie takich głębokich związkoacutew pomiędzy romantycznymi twoacutercami wskazywał

min Juliusz Starzyński pisząc

17

Rytm przemian wyznaczony wielkimi rewolucjami XIX stulecia określił [] nie tylko

wewnętrzną pulsację świadomości artystycznej lecz wpłynął także na związki osobiste tak

ważne dla romantyzmu przyjaźnie i nieprzyjaźnie pomiędzy twoacutercami [] Bez znajomości

nurtu osobistego bez analizy nikłych lecz jedynych niekiedy świadectw i kontaktoacutew jakie

nawiązywały się pomiędzy poszczegoacutelnymi twoacutercami - ideologia i estetyka romantyzmu

pozostałaby pustym lub efektownym tylko dźwiękiem W romantyzmie najbardziej intymne

porozumienie między artystami dokonywało się właśnie na drogach correspondence des arts

Odnajdując te drogi docieramy do samych korzeni romantycznej syntezy sztuk [] (9)

Wszystko wskazuje na to iż Delacroix i Chopin znaleźli wspoacutelny język ową intymną

płaszczyznę porozumienia ktoacutera pozwoliła im na wymianę myśli o własnej sztuce

Świadectwa jakie pozostawili - z jednej strony - na kartach swych Dziennikoacutew sam

Delacroix (10) z drugiej zaś - na kartach swej autobiografii George Sand (11) wskazują na

to że obydwaj artyści prowadzili pogłębioną wymianę poglądoacutew na swą sztukę dialog

wspomagający każdego z nich na drogach własnych poszukiwań twoacuterczych Niezwykle

trafnie określił tę relację cytowany już J Starzyński [Chopin] nie wiedział [] że w Paryżu

czekała go przyjaźń artysty podobnie jak on samotnego lecz bardziej doświadczonego Jak

niegdyś Wergili Dantemu tak Delacroix Chopinowi w romantycznym zbrataniu barwy i

dźwięku pomoacutegł odważnie kroczyć wśroacuted piekielnej nocy (12)I choć ślady tej wymiany

myśli pomiędzy obydwoma artystami dotarły do nas w postaci fragmentarycznej - jedynie

dzięki zapiskom Delacroix i George Sand przy braku jakichkolwiek wzmianek samego

Chopina - to jednak można przypuszczać iż oacutew związek dusz pozostawił ślady w

odkrywczej wizji koloru Delacroix i w roacutewnie oryginalnej szacie dźwiękowej utworoacutew

Chopina skrzących się wszelkimi odcieniami barw fortepianu i zapowiadających nadejście

muzycznego impresjonizmu

18

Rodzina Fryderyka Chopina

Przyszedł na świat w rodzinie w ktoacuterej muzyka była na porządku dziennym

Ojciec Mikołaj urodzony we Francji osiadł w Polsce na stałe już w wieku

16 lat i spędził tu resztę swojego życia Początkowo był guwernerem

a po przenosinach z Żelazowej Woli do Warszawy wykładowcą języka

i literatury francuskiej w kilku warszawskich szkołach prowadząc

w końcu elitarny internat dla synoacutew z najwybitniejszych polskich rodoacutew

arystokratycznych

Matka Justyna z Krzyżanowskich uwielbiała grać na fortepianie

Fryderyk miał trzy siostry (Ludwika Izabella i Emilia)

Ludwika Izabella Emilia

19

Hołdy Chopinowi

[Paryż] Z Wtorku na Środę 17 [października] druga w nocy [1849] Podwal No 526 O moacutej

najdroższy już go nie ma - zdrowa jestem i Ludka - i ściskam was w duszy Pamiętaj o matce

i Izabeli Adieu

[Ludwika Jędrzejewiczowa do męża]

Biedny nasz przyjaciel skończył życie - dużo on cierpiał nim doszedł do tej ostatniej chwili

ale cierpiał z cierpliwością i angielską rezygnacją - Żona Pańska pielęgnowała go

przykładnym sposobem - Boacuteg daje Jej ogromne siły fizyczne i moralne - Kazała Panu

powiedzieć że za parę dni napisze ze wszelkimi szczegoacutełami - Prosi ona aby się Pan nie

troszczył o niej przyjaciele Chopina będą jej pomagać do ułatwienia interesoacutew - a co do drogi

moacutewi ona że będzie mogła podroacuteżować sama Nie mam siły abym dalej Panu pisała tylko

serce mi każe powiedzieć że wypełnię sumiennie obietnicę czynioną Panu i umierającemu

przyjacielowi i że zajmę się żoną Pańską jęk że by była moja własna siostra

Proszę przyjąć wyraz rzetelnego szacunku

Marcelina z Radziwiłłoacutew Czartoryska

[Wspoacutelny list Ludwiki Jędrzejewiczowej i Marceliny Czartoryskiej z 17 października 1849

roku do Joacutezefa Kalasantego Jędrzejowicza]

Niezmordowany do ostatnich chwil życia nie ustawał w pracach a słabość jego ktoacutera go

strawiła poczęła się z uczuć jakimi go wielkość muzykalnej poezji przejęła Szopen bez

zaprzeczenia konał od lat kilku i w tym konaniu rozdzierał serca i łzy wyciskał tak

wspoacutełrodakom jak też i obcym Smutna wiadomość o śmierci Szopena w ślad za sławą

wkroacutetce po całym obiegnie świecie i pewno nie jedno nawet z pozamarza prześle mu

westchnienie Zmarły oproacutecz matki zamieszkałej w Warszawie i dotąd żyjącej oraz Sioacutestr

rodzonych Ludwiki małżonki Joacutezefa Kal Jędrzejowicza Doktora filozofii i Profesora

Instytutu Agronomicznego w Marymoncie i Izabeli małżonki Antoniego Barcińskiego

Magistra filozofii b Naczelnika w Wydz Goacuternictwa pozostawia jeszcze chrzestnego Ojca w

Osobie Radcy Tajnego Hr Fryderyka Skarbka niemniej prawie wszystkich Znajomych w

Warszawie ktoacuterzy wspoacutelnie z Rodziną długo płakać nad usypaną na obcej ziemi mogiłą

rodaka

[25 października 1849 Kurier Warszawski nr 282]

Ze wszystkich tego czesnych artystoacutew Chopin najmocniej zajął duszę i umysł kobiet

Uczennice jego a ma godne sobie kochały go jakąś niby macierzyńską miłością otaczały go

uwielbieniem zapały lecz i poszanowania wspoacutelne tak dalece muzyka jego uczciwą i czystą

przenikała je mową Niestety utraciły go i płaczą po nim Patrzyły jak gasnął oczy mu

20

zamknęły Mniemano że skonał on ocknął się i prosił jeszcze o Requiem Jedna z

najmłodszych jego uczennic siadła tedy do fortepianu i odegrała Requiem Mozarta jak je grał

sam Chopin przed siedmiu czy ośmiu laty Na bledniejącej jeszcze twarzy jego widać było

że słucha żałosnej nuty Za ostatnią nutą oddał ducha Piękna to i rzadka rzecz być

opłakiwanym przez tyle pięknych oczu ktoacutere nie kryją się ze łzami - Uczennice jego złożyły

się na wybicie złotego medalu ku jego pamięci Ksiądz Deguerry kazał złożyć ciało wielkiego

artysty w sklepach swojego kościoła - W tej chwili powtarzają marsz pogrzebowy ktoacutery

Chopin napisał umyślnie na swoacutej własny pogrzeb - Arcybiskup Paryża zdziwiony i

wzruszony tylu łzami pozwolił co uważano za rzecz niepodobną żeby Requiem Mozarta

odśpiewane było w sam dzień egzekwii i kobiecymi głosami - przez panią Viardot

[30 października Nr 288 Gazety Warszawskiej przedruk z Journal des Deacutebats z 22

października żałobny artykuł pioacutera Jules Janin fragment - zakończenie]

Twarz jego pociągła nos orli usta małe oczy melancholiczne niebieskie czoło wysokie i

powierzchowność tak delikatnego człowieka jak jego serce jak uczucia jak utwory

przemawiające do duszy pozostaną na długo dla każdego pamiętne W Niemczech i Francji

wiele bardzo wyszło jego litografii tak na nutach jako też i w osobnych odbiciach

Najznakomitsze pod względem trafności wyszły w Dreźnie wyobrażające go z rękami

założonymi z fac-similem i podpisem pinx et lith Maria następnie w Paryżu Album des

pianistes na rok 7 tj 1834 gdzie się znajdują owe piękne trzy jego Nokturna Dwa

medaliony 1szy razem z fortepianistą Hillerem z fac similem obu 2gi sam dzieło Bovy

1837 r najznakomiciej wykończony i trafiony z napisem z boku Frederic Chopin i

podpisem Autora Tego ostatniego mnoacutestwo jest odciskoacutew gipsowych w Anglii Francji i

Niemczech W Berlinie przerysował ten artystyczny medalion F Schaner z podpisem

naszego ziomka Rysunek ten jest tak z talentem zrobiony jak sam medalion i tak

powierzchownie ludzcy że się zdaje być prawdziwą płaskorzeźbą Medalion o ktoacuterym mowa

był jeszcze zrobiony na ostatniej wystawie paryskiej en cameacutee przez P Remy do broszy o

nim to dzienniki tak chlubnie wspominały a Anglicy z powodu bytności Szopena w Anglii

wiele exemplarzy tegoż zamoacutewili Był on umieszczony między Szatobriandem a

Kawanjakiemu spodu zaś panna Rachel Tegoż Bovy jest biust Szopena w małym formacie

trafiony ale już widać słabość i tęsknotę na jego twarzy Najznakomitsi Artyści francuscy

malarstwa jak Żak i Scheafer 1szy wiele miniatur 2gi obrazoacutew zrobił zostawiając

oryginalne roboty u siebie na znak uwielbienia talentu Znana Autorka Sand wyrysowała go

kilka razy doskonałej trafności U Francuzoacutew gdzie nic nie ginie zrobiono rękę lewą

Szopena jako nieporoacutewnaną w biegłości muzycznej i wiele Dam paryskich przyciskało tą

ręką tajniki serc swoich Te są pamiątki ktoacutere oproacutecz nieporoacutewnanych dzieł pozostały po

Szopenie

[Kurier Warszawski nr 288 31 październik]

A teraz kiedy ostatnia nić wiążąca go do życia pękła a struny jego arfy zamilkły na zawsze

czyliż znikąd dla nas pozostałych nie zejdzie pociecha Czyliż by ten cudowny zdroacutej muzyki

miał wyschnąć bezpowrotnie - Nie bo ulatując ku krainie do ktoacuterej za życia wzdychał jako

promienny ślad po sobie rzucił z wieńca swego garść kwiatoacutew na tę ziemię sobie ku chwale

a nam ku osłodzie Do nich więc do nieśmiertelnych dzieł jego niech się zwroacuteci kto teraz

21

ulgi w smutku pragnie niechaj zasiędzie do fortepianu niech otworzy księgę jego zadumań a

za dźwiękiem instrumentu każda nuta odpowie mu Zaprawdę przyjacielu porzuć tę żałobę -

Szopen nie umarł

[nekrolog żałobny Oskara Kolberga]

Po coacuteż nam moacutewić że Chopin zostawił dwa wielkie koncerty 42 mazury mnoacutestwo etiud on

moacutegł zostawić tylko jedno dzieło a to wystarczyłoby do zrobienia go nieśmiertelnym byle

wyraziło całą jego potęgę Dla nas jednak największy udział w jego dziełach To co ludzkie w

nich to inni zrozumieją ale to co nasze to my uczujemy tylko my zrozumiem Francuz

najpoważniejszy Niemiec najtęskniejszy przełoży etiudę nad mazury my tylko jedni

pojmiemy głos ostatnich

[Gazeta Warszawska nr 293 i 294 5 i 6 listopada 1849]

Tydzień temu jak w Kościele Św MAGDALENY w Paryżu odbyło się żałobne

Nabożeństwo za duszę ziomka naszego Szopena Mnoacutestwo artystoacutew i znajomych zmarłego

napełniło Kościoacuteł do ktoacuterego wchodzono tylko za biletami Największa prostota

przewodniczyła temu obrzędowi odznaczającemu się także i wykonaniem Rekwiem przez P

Viardot Najdroższą jednak ze wszystkich pamiątek po zmarłym Szopenie otrzymała jego

rodzina albowiem w ostatnich chwilach życia swego objawiając konającym już głosem

ostatnią wolę przekazał jej serce swoje Drogi ten szczątek wkroacutetce już jak nam wiadomo ma

być do Warszawy sprowadzony

[Kurier Warszawski nr 296 9 października 1849]

Sznury całunu nieśli Meyerbeer Eugenii Delacroix Franchomme i Pleyel cały sztab głoacutewny

paryskich wirtuozoacutew szedł za karawanem a śmiertelne szczątki Fryderyka Chopina złożone

zostały w pobliżu groboacutew Cherubiniego Habeaecka Marii Milanollo Podobno Clesinger

zrobił pyszną płaskorzeźbę do jego grobowca Spoczywaj w pokoju piękna duszo szlachetny

artysto nieśmiertelność zaczęła się dla ciebie a lepiej wiesz od nas gdzie po smutnym życiu

na tym padole znaleźć wielkie myśli i wzniosłe natchnienia

[Teofil Gautier Paryż La presse Warszawa

Gazeta Warszawska nr 301 13 listopada 1849]

I stało się - pisał pan Joacutezef w swym obszernym artykule - znikł Szopen a łzy po nim

gorzkie są i potroacutejne bo łzy rodziny łzy muzykalnego świata i łzy każdego artysty Znajdzie

się niebawem jeden z tych ostatnich tam gdzieś Szopenie kości swoje złożył co obliczy

potęgę geniuszu twego co skreśli mistrzowskim pioacuterem dziwy natchnień twoich Lecz

pozwoacutel szanowny Cieniu i na nieudolne słowo jednego z tych ktoacuterzy w rodzinnym kraju

22

gdyś jeszcze w nim gościł podzielali wiek twoacutej młodości jednego z tych co cię poszli

szukać na Galijskiej ziemi dla odnowienia sobie uroku talentu twego a po rozstaniu się z

tobą żywili duszę karmem wspomnień przywiezionych od ciebie a sterczących do kresu

życia na koniec jednego z tych co ich łzy nigdy nie zatoną w głębi Letejskiej nie wsiąkną w

groacuteb zapomnienia() Samodzielnym będąc Szopen do końca nim pozostał ani go

pedantyzm niemiecki nie zesztywniał ani słodycz włoskiej melodii nie zniewieściała ni go

lekkość francuskiej muzyki do czczości nie zniżyła Ten sam typ talentu ktoacutery kiedyś w

pożegnalnych jego koncertach Warszawian czarował poacuteźniej Paryż zachwycał stał

nieprzenikniony jak bazaltu skała roacuteżne szkoły i typy rozbijały się o niego i nie odstąpił

mistrza aż do grobu Typ ten niezachwiany talentu Szopena ile wzniosły cudowny na głębią

uczuć działający tyle nie wątły nie przechodni nie zużyty a nieśmiertelny bo w jego

utworach myśl mieszka a myśl nie przestanie być myślą Skoro z pianistoacutew on jeden myślą

nas darzył on jeden tylko z nich był poetą

[Joacutezef Brzowsi Gazeta Warszawska nr 299 11 listopada 1849]

Jeden z dziennikoacutew francuskich moacutewiąc o grze zmarłego Szopena tak się między innymi

wyraża Nie był to ani zapał Liszta ani wzniosłość Thalberga ani klasyczna powaga

Cramera ani trzymane na wodzy uniesienia Kalkbrenera ani wreszcie wdzięk i lekkość Marii

Pleye Gra Szopena odznaczała się jakąś poetyczną swobodą ktoacuterej cały urok czerpał pod

wpływem genialnego natchnienia jeden i tenże sam ustęp wykonany przez Szopena w

dwoacutech odrębnych chwilach zdawał się być za każdym wykonaniem zupełnie nowym

utworem Szopena można było tylko ocenić w salonie w wobec szczupłego grona znawcoacutew

wśroacuted największej ciszy i z natężoną ciągle uwagą Wtenczas to ten Artysta zlewał swą duszę

z duszą słuchacza porywał ją i na wzoacuter Mistrza magnetyzmu przejmował obecnych tym

płynem poetycznym jaki wydobywając się z jego palcoacutew natchnionych usposabiał nawet

najmniej poetyczne natury do pojęcia idealnej muzyki

[Kurier Warszawski nr 300 13 listopada 1849]

Przyjaciele uczniowie znajomi oraz wszyscy wielbiący talent zmarłego Szopena

ustanowili między sobą zbieranie składek na wzniesienie w Paryżu pomnika dla

uwiecznienia pamięci tego Mistrza XIX stulecia Wykonanie tego dzieła poruczono

znakomitemu Rzeźbiarzowi Clesinger Zięciowi Pani Sand


P Clesinger znakomity tego wczesny rzeźbiarz Paryski będąc obecny w ostatniej chwili

śmierci Szopena zamknął się po powrocie do domu w swojej pracowni i nieopuścił tejże

pierwej dopoacuteki nie wykonał figury trzymającej połamaną lirę Figura ta alegoryczna

przedstawia duszę Szopena ktoacutera opuszczając świat ziemski przenosi się do wieczności Ci

ktoacuterzy mieli sposobność oglądania tej osobliwości okrzyknęli ją arcydziełem

[Kurier Warszawski nr 326 10 grudnia 1849]

23

Cywilizacja czyli to co tak zwiemy wszystko stopniowo podnosi a raczej przemienia Jej to

sprawą niesłychane już rzeczy ludzie porobili zbadali ziemię i w niebo zajrzeli związali

powietrze i ogniem władają splądrowali woacuted głębiny a nawet promienie słońca ważyć

umieją A coacuteż na tym zyskali dla serca dla bytu nawet Mędrzec moacutewi znać samego siebie

to największa mądrość a więc ludzkość niezmiernie w mądrości postąpiła Już coraz jaśniej

nędzę swoje widzi coraz jej okropniejsza przepaść To jest rzeczywistość a jej ideał w

Szopena dziełach ktoacuterymi podobno więcej uczynił przysługi ludzkości (byle je tylko

nauczyła się rozumieć) niż kruszące chwiejące się za każdemu uderzeniem młotka praktyki

teorie filantropoacutew Gdybyśmy kochali bliźniego jak siebie nie byłoby tak źle na świecie więc

ludzie bez serca idźcie do dzieł wielkiego artysty po jednej kroplę miłości on wam pokaże co

to cierpienie co to rozpacz własnym nauczy jej was przykładem Idźcie i patrzcie na to

czego nie znacie poznawszy cudzą rozbolejecie rozpaczą i pokochacie geniusz ktoacutery wasze

serca uszlachetni Wszyscy cierpiący już go kochają jak brata To jest tajemnica tego

uboacutestwiania niemal artysty przez tych ktoacuterzy go pojęli choć nie znali bo to dowoacuted tej

dobroci serca i wylania o ktoacuterych się nie mogą rozpowiadać ci co go z bliska widzieli

Zaiste człowiek tworzy na obraz i podobieństwo swoje Tu także najistotniejsza zdobycz

muzyki za Szopena sprawą

[Joacutezef Sikorski Wspomnienie Szopena s 538-539 1849]

Lecz jeżeli tego rodzaju wspomnienie jest niejako oddaniem należnego hołdu zmarłemu

ktoacuteż więcej do tego moacutegł nabyć prawa jak nieodżałowanej pamięci wspoacutełziomek ktoacutery

zabłysnąwszy sławą po całej Europie i po za jej obrębem rozstał się z nami na zawsze Te

więc słoacutew kilka poświęcamy pamięci Fryderyka Szopena ktoacuterego nam rok 1849 wydarł w

kwiecie wieku i całej potędze nieporoacutewnanego talentu

[Kurier Warszawski 31 grudnia 1849]

Niejednokrotnie życie dowiodło że nikt nie jest prorokiem we własnym kraju czy

doświadczenie nie wykazuje roacutewnież że prorocy czyli ludzie przyszłości ci ktoacuterzy ją

przeczuwają i przybliżają swoimi dziełami nie są uznawani za prorokoacutew przez swych

wspoacutełczesnych () zamykając się wyłącznie w ramach fortepianu Chopin - w naszym

mniemaniu - dowioacutedł jednej z najistotniejszych zalet artysty umiejętność właściwego wyboru

formy w jakiej dane mu jest osiągnąć najwyższą doskonałość () Ktoś inny obdarzony

roacutewnie wielkimi zdolnościami w dziedzinie melodyki i harmonii nie oparłby się może

kuszącemu śpiewowi smyczka tęsknemu zawodzeniu fletu ogłuszającym dźwiękom trąbki

całemu bogactwu orkiestry w ktoacuterej wciąż uporczywie dopatruje się jedynie zwiastunki

upragnionego uśmiechu starej bogini-Fortuny Jakiejże głębokiej rozwagi wymagała decyzja

by ograniczyć się do pozornie tak jałowej gleby i mocą własnego geniuszu sprawić że wbrew

wszelkim oczekiwaniom rozwinęły się na niej tak wspaniałe kwiaty Jakąż intuicyjną

wnikliwość zdradza oacutew ekskluzywny wyboacuter ktoacutery - wyrywając rozmaite efekty dźwiękowe

poszczegoacutelnych instrumentoacutew z ich zwykłej domeny gdzie cała fala tonoacutew rozbija się u stoacutep

kompozytora - przenosił je w sferę bardziej ograniczoną lecz ileż bardziej wysublimowaną

() O rozpowszechnianiu i populacji wszystkich dzieł (Chopina) zadecydowało uczucie

przepełniające je po brzegi Uczucie w najwyższym stopniu romantyczne indywidualne

właściwe ich twoacutercy a tym niemniej miłe nie tylko krajowi ktoacutery zawdzięcza mu jeszcze

24

jeden liść wawrzynu do wieńca swej chwały lecz i tym wszystkim co może nigdy nie zaznali

udręki wygnania i tkliwych uczuć miłosnych () Do najpotężniejszych kompozycji Chopina

należy wyliczyć Wielki Polonez fis-moll Artysta włączył w jego ramy mazurek innowację tę

można by traktować jako kunsztowny kaprys karnawałowy () wplatając go w fantastyczną

ewokację Jest to jak gdyby opowiadanie snu w pierwszych promieniach szarego i mglistego

świtu zimowego snu po długiej bezsennej nocy snu-poematu w ktoacuterym mieszają się

wrażenia i fakty całkowicie ze sobą nie powiązane a dziwnie przechodzące jedne w drugie

() Mazurki Chopina - jeśli chodzi o ekspresję - roacuteżnią się znacznie od polonezoacutew Posiadają

całkowicie odrębny charakter Reprezentują zupełnie inny świat w ktoacuterym zamiast bogatych i

soczystych barw pojawiają się odcienie subtelne przymglone i zmienne () Chopin wydobył

na jaw całą głębię ukrytej poezji jedynie lekko zabarwiającej oryginalne wątki mazurkoacutew

ludowych Zachował ich rytm lecz uszlachetnił metodę powiększył rozmiary i wprowadził

do nich harmoniczne światłocienie () znalazł w tych melodiach niewyczerpalne źroacutedło

natchnienia a jego twoacuterczy trud i wielki talent wydobywały z nich cały ukryty blask

Szlifował te diamenty w tysiączne załamania skrzące się wspaniałymi ogniami i nie zatracając

nawet najdrobniejszego pyłku tworzył z nich prawdziwe klejnoty () Chopin wykonując swe

utwory wspaniale odtwarzał owe rozedrganie tonoacutew dzięki ktoacuteremu spod palcoacutew jego

płynęła melodia rozkołysana jak czoacutełno tańczące na spiętrzonej fali W rękopisach swych oacutew

sposoacuteb interpretacji nadający tak jedyny w swym rodzaju charakter jego grze określał

terminem tempo rubato - czas podkradany przerywany miara zmienna gwałtowna i

melancholijna jednocześnie chwiejna jak rozchybotany na wietrze płomień () ()

Pochylmy głowy przed wszystkimi () uczcijmy z głęboką czułością tych ktoacuterzy jak

Chopin użyli owej wyższości jedynie na to by dać życie i wyraz najpiękniejszym uczuciom

[Franciszek Liszt o Chopinie]

Chopin jest talentem całkiem innej natury niż Liszt Sądzę iż aby moacutec ocenić go w pełni

trzeba go słuchać z bliska raczej w salonie niż w teatrze i oderwać się od wszelkich

przyjętych wyobrażeń nie można ich odnosić ani no niego ani do jego muzyki Chopin jako

wykonawca i jako kompozytor jest artystą wyjątkowym Nie przypomina w niczym żadnego

ze znanych mi muzykoacutew Jego melodie wszystkie przepełnione polskimi formami mają coś z

naiwnej surowości co urzeka i zniewala samą swą dziwnością W jego etiudach znajdujemy

kombinacje harmoniczne o zdumiewającej głębi Wymyślił on rodzaj chromatycznej

ornamentacji odtwarzanej w licznych jego kompozycjach ktoacuterej efektu nie da się opisać - tak

jest ona niezwykła i oryginalna Niestety tylko Chopin potrafi grać swą muzykę i nadać jej

ten oryginalny kształt tę nieprzewidywalność będącą jednym z jej głoacutewnych urokoacutew Jego

wykonanie utkane jest z tysiąca odcieni tempa ktoacuterego sekret on tylko posiada i ktoacuterego

wskazać nie sposoacuteb Jego mazurki pełne są niewiarygodnych szczegoacutełoacutew Uczynił je w

dwoacutejnasoacuteb interesującym poprzez nadzwyczaj delikatne wykonanie na granicy piana

muskające struny młoteczkami tak iż chciałoby się zbliżyć do instrumentu i nastawić uszu

niczym ku koncertowi sylfoacutew lub skrzatoacutew()[]Muzyk jest człowiekiem rozdwojonym Zna

bowiem co najmniej dwa sposoby zapisu swojej myśli Dwa sposoby ktoacutere nie mają ze sobą

nic wspoacutelnego do tego stopnia że jakiekolwiek objaśnianie muzyki słowami nawet fachowy

opis muzykologa nie jest w stanie dosięgnąć jej istoty Moja proacuteba dotyczy tylko ocalałych

słoacutew Chopina Wiem że w listach słychać zaledwie szum jego codziennej egzystencji Wiem

że to co najważniejsze zamknął w swej muzyce i przekazał nam za pomocą pisma nutowego

ale mnie właśnie interesuje myśl Chopina umęczonego przez młyn życia zanotowana między

pracą nad partyturą a kolacją przed wyjazdem na proszony wieczoacuter po kakao wypitym w

25

samotny świąteczny poranek Wiem że jego listy są świadectwem nad wyraz skąpym ale

przecież wypełnione są po brzegi słowami samego Chopina () Cień jaskoacutełki wabiący nas jak

wybuch światła w ciemnicy wszechświata

[Fragment książki Ryszarda Przybylskiego Cień Jaskoacutełki]

O tradycji Chopinowskiej

Chopinowska tradycja Słowa - klucze otwierające przed nami niezmierzone bogactwo

wydarzeń i zjawisk ktoacuterych nie może już objąć proste wyliczenie To zdumiewające jak

wielki urok bije nie tylko z muzyki Fryderyka Chopina ale i z całej postaci i osobowości tego

nieporoacutewnanego geniusza ktoacuterego niebo pozazdrościło ziemi (według słoacutew Eugeniusza

Delacroix) Mało mająca sobie roacutewnych sława Chopina w świecie ktoacutera nadeszła już za życia

artysty popularność recitali Chopinowskich festiwale i konkursy jego imienia tysiące prac o

nim i nagrań z jego muzyką miliony egzemplarzy nut - to wszystko nie wyczerpuje jeszcze

wcale zagadnienia Urokowi Chopina poddawało się i wciąż poddaje wielu ludzi - wybitni

twoacutercy wirtuozi historycy muzyki i wreszcie rzesze melomanoacutew dla ktoacuterych nierzadko

Chopin pozostaje ulubionym kompozytorem Znamienną wypowiedź pozostawił niemiecki

filozof Fryderyk Nietzsche Ja sam zawsze jeszcze nazbyt jestem Polakiem by za Chopina

nie oddać całej reszty muzyki A w Polsce kraju rodzinnym twoacutercy mazurkoacutew Polski poeta

Julian Tuwim tak pisał Chopin był największym wstrząsem artystycznym jakiego doznałem

Uwielbienie dla Chopina wciąż rosło i nadal rośnie uważam go za najcudowniejsze zjawisko

nie tylko w dziejach polskiej poezji ale w ogoacutele sztuki wszechświatowej () Oddałbym

natychmiast Mickiewicza - z rozpaczą Słowackiego - z żalem a tuzin Krasińskich za jednego

Chopina - wymieniał po kolei czołowych poetoacutew polskiego romantyzmu i dodawał Sam

nie grając żywię dla Chopina uczucie ktoacutere tylko religią nazwać można I przez tę miłość dla

niego zrozumiałem że żarliwość wiary doprowadzić może do wojen religijnych i inkwizycji

Swoisty kult Chopina - oto prawdziwe tło prawdziwe ramy tradycji Chopinowskiej

obejmującej dziś cały glob ziemski

26

Kształtowanie się tradycji Chopinowskiej

W muzyce Chopina słuchacze znajdowali zawsze coś frapującego nawet niechętni jej nie

pozostawali zupełnie obojętni i nierzadko sięgali po pioacutero by napisać dlaczego jakiś utwoacuter

im się nie podoba Już kilkuletni kompozytor stał się modnym w Warszawie cudownym

dzieckiem mającym - jak niektoacuterzy sądzili - zastąpić Mozarta Świadczy to jak około

1820 r oacutewcześni mieszkańcy stolicy Kroacutelestwa Polskiego zareagowali na pojawienie się

małego wirtuoza i jak wiele się spodziewali po jego niezwykłym talencie Już w tym fakcie

szukać trzeba źroacutedeł tradycji Chopinowskiej ktoacutera kształtowała się na żywo wokoacuteł osoby i

muzyki artysty Warszawa ze swoim stabilnym wtedy życiem muzycznym i wysoką kulturą

jakby na przekoacuter politycznej niewoli Polski okazała się w pełni przygotowana na przyjęcie - i

na edukowanie - tak wielkiego talentu Prawdziwy geniusz muzyczny - można było

przeczytać o 7-letnim Chopinku w jednym z czasopism warszawskich Kilka lat poacuteźniej

także w prasie nie bez dumy poroacutewnano Fryderyka z młodziutkim Ferencem Lisztem W

1826 r Kurier Warszawski odnotował występ polskiego artysty w zagranicznym

uzdrowisku Reinerz (dzisiaj Duszniki Zdroacutej) Rosła sława młodego pianisty i kompozytora w

Warszawie Fryderyk był lubiany podziwiany jego publiczne koncerty w rodzinnym mieście

stawały się wydarzeniami A kiedy w listopadzie 1830 r wyjeżdżał z kraju przyjaciele

pożegnali go wykonując kantatę skomponowaną na tę okazję przez Joacutezefa Elsnera

Poza Polską zainteresowanie osobą i muzyką Chopina rosło od pierwszych zagranicznych

koncertoacutew zwłaszcza w Wiedniu i w Paryżu Kompozytor zafascynował znaczną część

europejskiej elity Zawarł znajomość z wieloma oacutewczesnymi znakomitościami min z

Rossinim Berliozem Mendelssohnem Schumannem Lisztem Delacroix był popularny i

ceniony niemal od zawsze O Chopinie moacutewiono i pisano wiele w Europie Po zapoznaniu się

z Wariacjami op 2 Chopina Schumann zamieścił recenzję w ktoacuterej zawarł słynne zdanie

Panowie czapki z głowy oto geniusz Zdarzały się też opinie nieprzychylne a nawet bardzo

uszczypliwe Celował w nich niemiecki krytyk Ludwig Rellstab ktoacutery pisał o

rozdzierających uszy dysonansach czy też okropnie powykręcanych melodiach i rytmach

Wszyscy ci ludzie tworzyli środowisko w jakim rodził się żywy obieg muzyki Chopina w

kulturalnym świecie

Przedwczesna śmierć kompozytora 17 października 1849 r w Paryżu otworzyła nowy

rozdział w historii jego artystycznej i duchowej obecności w świecie Zasmucony Delacroix

zapisał w swoim dzienniku Coacuteż za strata Niegodni łajdacy rozpierają się na swoich

miejscach podczas gdy ta piękna dusza oddala się od nas Czy jednak rzeczywiście się

oddalała Imię Chopina znaczenie jego muzyki z biegiem dziesięcioleci - jak w przypadku

każdego wielkiego twoacutercy - zaczęły ogromnieć nabierać nowych sensoacutew przemawiać do

kolejnych pokoleń Powstawała stopniowo wielka tradycja Chopinowska Szczegoacutełowe

rozważanie tej tradycji opis sposoboacutew czerpania z bogactwa muzyki Chopina będą

przedmiotem następnych rozdziałoacutew Tutaj tylko nakreślimy kilka charakterystycznych

aspektoacutew

Przede wszystkim bogactwo Dziedzictwo Chopinowskie od drugiej połowy XIX w

odczytywano bardzo roacuteżnie Chopin pozostawał żywy i ważny w roacutewnym stopniu dla wielu

wybitnych kompozytoroacutew pianistoacutew pisarzy jak i dla muzykoacutew amatoroacutew czy wreszcie

szerokiej publiczności Dostrzegano w nim jednak roacuteżne wartości W ojczyźnie artysty ze

względu na polityczną sytuację kraju wielokrotnie podkreślano narodowy nurt twoacuterczości

Chopina znajdując w muzyce kompozytora najdoskonalszy bodaj wyraz dążenia Polski do

27

niepodległości Chopin udręczony niedolą kraju Chopin - Wieszcz narodowy - to jeden z

długo utrzymujących się wzorcoacutew polskiej kultury

Po śmierci artysty pojawiły się pierwsze książki o Chopinie wypowiedzi o charakterze

monografii ze szkicem Liszta na czele Zaczęły ukazywać się też wydania zbiorowe dzieł

opracowywane przez wybitnych muzykoacutew Stanowią one świadectwo zmieniającego się

stosunku do tekstu kompozytora Chopin ze swoją absolutną oryginalnością nie pozostawił

w zasadzie żadnej szkoły kompozytorskiej żadnych następcoacutew Mimo to jego

zainteresowanie muzyką ludową i gatunkami narodowymi (polonezy mazurki) miało wpływ

na powstanie europejskich szkoacuteł narodowych (Rosja Czechy Skandynawia inne) Chopin

jednak inspirował przykładem raczej i postawą niż swoją nie dającą się naśladować techniką

kompozytorska i oryginalnym stylem - oto paradoks w Chopinowskiej tradycji Podziwem

obdarzali Chopina liczni kompozytorzy min Juliusz Zarębski Aleksander Skriabin Karol

Szymanowski Claude Debussy Manuel de Falla Witold Lutosławski

Na progu XX w muzyka Chopina odnalazła się w zupełnie innej perspektywie W stuleciu

nowej muzyki śmiałych eksperymentoacutew w zakresie techniki dźwiękowej w epoce burzycieli

tradycji utwory autora Preludioacutew zaskakująco dobrze opierają się proacutebie czasu Nie tylko

nawet opierają się ale z dystansu nowej epoki odsłaniają wartość szczegoacutelnego nowatorstwa

wyprzedzającego swą epokę o kilkadziesiąt lat i dającego się należycie rozpoznać dopiero

teraz Chopin - uosobienie romantyzmu nie wyklucza w XX w obrazu Chopina - wielkiego

nowatora i mistrza warsztatu kompozytorskiego Na początku stulecia zmieniała się więc

perspektywa widzenia Chopina z polskiej na światową bardziej z emocjonalno-ideowej na

obiektywną techniczną Ogromne znaczenie miało tu utworzenie w latach dwudziestych w

Warszawie Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina

odbywającego się do dzisiaj Konkurs przyczynił się do spopularyzowania muzyki polskiego

kompozytora Do Warszawy z przygotowanym programem chopinowskim jakże trudnym

przybywali i przybywają młodzi pianiści z całego świata Muzyka Chopina pozostawała też

żywa w repertuarze najwybitniejszych mistrzoacutew fortepianu zwłaszcza polskich i rosyjskich

takich jak Joacutezef Hofmann Sergiusz Rachmaninow Artur Rubinstein Niektoacuterzy z nich

włączyli się aktywnie w inicjatywy edytorskie nierzadko zbiorowe wydania dzieł np Ignacy

Friedman czy też Ignacy Jan Paderewski

Dziś tradycja Chopinowska to nie tylko szereg szacownych instytucji i autorytetoacutew

artystycznych i naukowych to także stale żywe pole inspiracji nowych pomysłoacutew i dokonań i

wielki krąg ludzi dla ktoacuterych postać kompozytora jest szczegoacutelnie droga i bliska Starają się

oni poznać i pielęgnować całe to wielkie dziedzictwo roacuteżnorodne tradycje interpretacji

muzyki Chopina autentyczny tekst kompozycji wiedzę na temat życia i twoacuterczości artysty

manuskrypty i pamiątki po kompozytorze wreszcie twoacuterczą myśl krytyczną o znaczeniu

Fryderyka Chopina w historii Perspektywy na przyszłość wydają się otwarte i szerokie tym

bardziej że muzyka Chopina będzie nas jeszcze nie raz zachwycać i zdumiewać

28

Organizacje chopinowskie na Świecie

Associacioacuten Festivals Chopin de Valldemossa Hiszpania

Association des Amis de Nicolas Chopin Francja

Association Lyonnaise Freacutedeacuteric Chopin Francja

Association Marocaine des Amis de Frederic Chopin Maroko

Association Musique au Pays de George Sand Francja

Associazione Culturale Fryderyk Chopin Włochy

Associazione Internazionale F Chopin Włochy

Australian Chopin Society Australia

Bangkok Chopin Society Tajlandia

Bernische Chopin Gesellschaft Szwajcaria

Centre de Recherche Culturel Chopin Francja

Chopin Association USA

Chopin Association Inc USA

Chopin Foundation of the United States USA

Chopin Gesellschaft Hannover Niemcy

Chopin Gesellschaft in der BRD eV Niemcy

Chopin Gesellschaft in Vorarlberg Austria

Chopin Society in Israel Izrael

Chopin Society in London Wielka Brytania

Chopin Society of Atlanta USA

Chopin Society of Finland Finlandia

Chopin Society of Hong Kong Hong Kong

Chopin Society of Houston USA

Chopin Society of Korea Korea

Chopin Society of Mid-America USA

Chopin Society of the Thousand Islands USA

Chopin Society of Uruguay Urugwaj

Chopin-Associatie Vlaanderen vzw Belgia

Chopin-Gesellschaft Taunus eV Niemcy

Det Danske Chopinselskab Dania

Deutsche Chopin-Gesellschaft eV Niemcy

Drustvo Fr Sopen Jugosławia

Florida Chopin Council USA

Frederic Chopin Foundation of Taipei Tajwan

Frederic Chopin Society of Canada Kanada

Frederic Chopin Society of Japan Japonia

Frederic Chopin Society Inc USA

Fryderyk Chopin Music and Education Society Rosja

Fryderyk Chopin Society in Moscow Rosja

Fryderyk Chopin Society of Connecticut USA

Fryderyk Chopin Society of Texas USA

Fryderyk Chopinstichting vzw Belgia

Fundacion Chopiniana Argentyna

Fundacja Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich w Dusznikach Zdroju Polska

Fundacja Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina Polska

Internationale Chopin-Gesellschaft in Wien Austria

Międzynarodowa Federacja Towarzystw Chopinowskich - IFCS Polska

Międzynarodowa Fundacja im Fryderyka Chopina Polska

29

Narodowy Instytut Fryderyka Chopina Polska

New York Chopin Council USA

Northwest Chopin Council USA

Organizacioacuten para Las Artes Francisco Marroquin Grupo Chopin Gwatemala

Ośrodek Chopinowski w Szafarni Polska

Philippine Chopin Society Filipiny

Polska Akademia Chopinowska Polska

San Francisco Chopin Council USA

Schweizerische Chopin-Gesellschaft in Basel Szwajcaria

Shogata Frederic Shopen Albania

Sociedad Cultural Frederico Chopin de Mexico Meksyk

Sociedad Federico Chopin de la Habana Kuba

Sociedad Frederico Chopin de Chile Chile

Sociedade Chopin do Brasil Brazylia

Socieacuteteacute Freacutedeacuteric Chopin Geneve Szwajcaria

Socieacuteteacute Chopin a Nohant Francja

Socieacuteteacute Chopin a Paris Francja

Spolecnost Fryderyka Chopina KaSS Czechy

Towarzystwo im FChopina na Ukrainie Ukraina

Towarzystwo im Fryderyka Chopina Polska

Vancouver Chopin Society Kanada

Western Chopin Society USA

Wielkopolskie Centrum Chopinowskie - Antonin Polska

Miejsca upamiętniające Chopina

Muzea

Duszniki Zdroacutej Polska Duszniki Zdroacutej

Galeria Porczyńskich Polska Warszawa

Luwr Francja Paryż

Muzeum Muzyki Francja Paryż

Szafarnia Polska Szafarnia

Zamek Kroacutelewski Polska Warszawa

Zamek Ostrogskich Polska Warszawa

Zamek w Łańcucie Polska Łańcut

Żelazowa Wola Polska Żelazowa Wola

Miejsca pamięci

Brochoacutew Polska Brochoacutew

Cmentarz Pegravere-Lachaise Francja Paryż

Dom Chopina Czechy Mariańskie Łaźnie


Klasztor Kartuzoacutew w Valldemossie Hiszpania Valldemossa

30

Kościoacuteł Panien Wizytek Polska Warszawa

Kościoacuteł St Madelaine Francja Paryż

Kościoacuteł Św Krzyża Polska Warszawa

Łazienki Kroacutelewskie Polska Warszawa

Marianskie Łaźnie Czechy Mariańskie Łaźnie

Ogroacuted Luksemburski Francja Paryż

Pałac Myśliwski Książąt Radziwiłłoacutew w Antoninie Polska Antonin

Parc Monceau Francja Paryż

Place Chopin Francja Paryż

Salonik Chopinoacutew Polska Warszawa

Sanniki Polska Sanniki




Miejsca gdzie mieszkał

Pałac Saski Polska

Pałac Kazimierzowski Polska

Pałac CzapskichKrasińskich Polska

Miejsca gdzie się uczył

Liceum Warszawskie

Konserwatorium Kroacutelewski

Uniwersytet Warszawski

Biblioteki

Lekcje językoacutew obcych

Miejsca gdzie występował

Pałac Radziwiłłowski

Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności

Belweder

Kościoacuteł ewangelicko-augsburski Świętej Troacutejcy

Kościoacuteł Opieki św Joacutezefa Oblubieńca Niepokalanej Bogurodzicy Maryi zwany

kościołem pp Wizytek

Pałac Morsztynoacutew

Pałac Bruumlhlowski

Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

Metoda CHOPINA amp NEUHAUSA

Istnieje wprawdzie niemało notatek i zapiskoacutew dotyczących chopinowskiego doprawdy

niezwykłego sposobu nauczania gry na fortepianie - są one jednak rozsiane w setkach

artykułoacutew i książek A w dodatku zaroacutewno publikacje starsze ktoacuterych autorami byli

uczniowie Chopina jak nowsze - pisane w przeważającej większości przez historykoacutew lub

teoretykoacutew muzyki niemal w ogoacutele nie poruszają problemoacutew ktoacutere po gruntownej analizie

Szkicoacutew do Metody Chopina dokonanej z punktu widzenia potrzeb wspoacutełczesnej pianistyki

trzeba uznać za najważniejsze

Przełom w rozumieniu Metody Chopina dokonał się dopiero dzięki niezwykłej intuicji

pedagogicznej Prof Harry Neuhausa bodaj największego nauczyciela fortepianu XX wieku

ktoacutery nie tylko w pełni zastosował chopinowskie zalecenia w praktyce ale opisując własne

doświadczenia pedagogiczne (Sztuka pianistyczna PWM 1970) przedstawił chopinowską

ideę w zupełnie nowym świetle Wprowadzenie w życie zasad pracy nad techniką

pianistyczną sformułowanych przez Prof Neuhausa na podstawie Metody Chopina sprawia

że fortepian staje się instrumentem zdecydowanie łatwiejszym do opanowania i mającym

daleko większe możliwości wyrazowe niż się powszechnie sądzi System ktoacutery po

rozważeniu wyżej opisanych okoliczności określam mianem Metody Chopina-Neuhausa

chcę gorąco polecić zaroacutewno muzykom zajmującym się tzw muzyką klasyczną jak

wszystkim ktoacuterzy pragną grać na fortepianie na wysokim profesjonalnym poziomie

Zrozumienie zasad Metody z pewnością wyzwoli pianistoacutew ktoacuterzy pragną i szukają takiego

wyzwolenia z wielu hamujących ich rozwoacutej wyobrażeń i nawykoacutew Być może nie dla

wszystkich będzie to łatwe od razu ponieważ jednak zastosowanie praktycznych i prostych

wskazoacutewek Metody natychmiastowo powoduje wyraźnie odczuwalne i trwale pozytywne

skutki - serdecznie zachęcam do podjęcia doprawdy niewielkiego wysiłku związanego z jej

poznawaniem

32

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny

im Fryderyka Chopina w Warszawie

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im Fryderyka Chopina jest jednym z najstarszych

konkursoacutew muzycznych na świecie o wielkim prestiżu i światowym rozgłosie Inicjatorem

Konkursoacutew Pianistycznych imienia Fryderyka Chopina był prof Jerzy Żurawlew (1887-

1980) wybitny polski pianista pedagog i kompozytor Po II wojnie światowej w latach

1949-2005 konkurs był organizowany przez Towarzystwo im Fryderyka Chopina w

Warszawie Obecnie jego organizatorem jest Narodowy Instytut Fryderyka Chopina

Od 1975 roku do stałych imprez towarzyszących Międzynarodowym Konkursom

Chopinowskim należą obchody rocznicy śmierci wielkiego kompozytora Dzień 17

października jest włączony do kalendarza Konkursu i jest dniem hołdu składanego

Chopinowi Z tej okazji w kościele św Krzyża przy ul Krakowskie Przedmieście w

Warszawie - gdzie wmurowane jest serce kompozytora- wykonywane jest Requiem Mozarta

Tym właśnie dziełem żegnano podczas uroczystości pogrzebowych w paryskim kościele św

Magdaleny w październiku 1849 r Fryderyka Chopina

Regulamin Konkursoacutew Chopinowskich przewiduje określoną liczbę nagroacuted głoacutewnych oraz

nagrodę specjalną Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurkoacutew W 1960 roku

ustanowiono i wprowadzono na stałe do Regulaminu Konkursu nagrodę specjalną

Towarzystwa im Fryderyka Chopina w Warszawie za najlepsze wykonanie poloneza a w

1980 nagrodę specjalną Filharmonii Narodowej w Warszawie za najlepsze wykonanie

koncertu Wykonania utworoacutew za ktoacutere przyznawano nagrody specjalne były kwalifikowane

oddzielnie poza ogoacutelną punktacją

Zwycięzcy Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego

im Fryderyka Chopina

Dotychczas czterokrotnie zwycięzcami konkursu zostali Polacy Halina Czerny-Stefańska

(1949 ex aequo) Adam Harasiewicz (1955) Krystian Zimerman (1975) oraz Rafał Blechacz

(2005) Uczelnią ktoacutera wykształciła najwięcej zwycięzcoacutew jest moskiewskie

Konserwatorium w Polsce jest to Akademia Muzyczna w Krakowie ktoacuterej absolwentami

byli Halina Czerny-Stefańska oraz Adam Harasiewicz Krystian Zimerman rozpoczął studia

na Akademii Muzycznej w Katowicach dopiero po sukcesie na konkursie Rafał Blechacz

zdobył nagrodę w trakcie studioacutew na Akademii Muzycznej w Bydgoszczy

33

Edycja Rok Zwycięzcy

I 1927 Lew Oborin

II 1932 Aleksander Uniński[1]

III 1937 Jakow Zak

IV 1949 ex aequo Bella Dawidowicz i Halina Czerny-Stefańska

V 1955 Adam Harasiewicz

VI 1960 Maurizio Pollini

VII 1965 Martha Argerich

VIII 1970 Garrick Ohlsson

IX 1975 Krystian Zimerman

X 1980 Dang Thai Son

XI 1985 Stanisław Bunin

XII 1990 I nagrody nie przyznano

II nagrodę zdobył Kevin Kenner

XIII 1995 I nagrody nie przyznano

II nagrodę zdobyli ex aequo Philippe Giusiano i Aleksiej Sułtanow

XIV 2000 Li Yundi

XV 2005 Rafał Blechacz

34

XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny


odbywa się w Warszawie w dniach 2-23 października 2010 po wcześniejszych eliminacjach

przeprowadzonych w dniach 12-24 kwietnia 2010 roku

2 października godz 2000 Sala Koncertowa Filharmonii Narodowej

Recital fortepianowy inaugurujący XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im

Fryderyka Chopina

Martha Argerich ndash fortepian

Nelson Freire ndash fortepian

Stanisław Skoczyński ndash perkusja

Pavel Giunter - perkusja

PRZESŁUCHANIA I ETAPU 3ndash7 października od godz 1000 i 1700

Sala Koncertowa Filharmonii Narodowej

PRZESŁUCHANIA II ETAPU 9ndash13 października od godz 1000 i 1700


PRZESŁUCHANIA III ETAPU 14ndash16 października od godz 1000 i 1700


Uroczystości związane z obchodami 161 rocznicy śmierci Fryderyka Chopina

17 października godz 2000 Kościoacuteł Św Krzyża w Warszawie

Orchestre des Champs-Eacutelyseacutees

Philippe Herreweghe ndash dyrygent

WA Mozart ndash Requiem

18 października godz 1930 Studio Koncertowe Polskiego Radia im Witolda Lutosławskiego




PRZESŁUCHANIA FINAŁU 18ndash20 października godz 1800


20 października ok godz 2300 ndash ogłoszenie wynikoacutew konkursu konferencja prasowa

Koncert laureatoacutew 21 października godz 2000

Sala Moniuszki Teatr Wielkiego ndash Opery Narodowej

35

Uroczystość wręczenia nagroacuted pozaregulaminowych 22 października godz 1200

Sala Kameralna Filharmonii Narodowej

Sześciorgu najwyżej ocenionym uczestnikom finału zostaną przyznane następujące

nagrody

I nagroda 30 000 euro i złoty medal wieniec laurowy

II nagroda 25 000 euro i srebrny medal

III nagroda 20 000 euro i brązowy medal

IV nagroda 15 000 euro

V nagroda 10 000 euro

VI nagroda 7 000 euro

Zdobywcom nagroacuted przysługuje tytuł laureata XVI Międzynarodowego Konkursu

Pianistycznego im Fryderyka Chopina

Ciekawostki z życia

Chopin urodził się (wedle legendy przy grze jego ojca Mikołaja na skrzypcach) w jednej z

dworskich oficyn hrabiego Fryderyka Skarbka w ktoacuterej mieszkała rodzina Mikołaja i

Justyny Na chrzcie nadano mu imiona Fryderyk Franciszek (na cześć ojca chrzestnego i

zapewne dziadka ndash Franccedilois) W księdze metrykalnej z kościoła w Brochowie jako chrzestni

widnieją Franciszek Grembecki ze wsi Ciepliny wraz z panną Anną Skarbkoacutewną hrabianką z

Żelazowej Woli Sami Chopinowie jako chrzestnego zwyczajowo traktowali młodego

hrabiego Fryderyka Skarbka oraz jego rok młodszą siostrę Annę Emilię Około połowy 1810

Mikołaj i Justyna wraz z dziećmi przenieśli się do Warszawy do pałacu Saskiego w ktoacuterym

mieściło się Liceum Warszawskie gdzie Mikołaj miał uczyć języka francuskiego

Przeprowadzka wynikała prawdopodobnie z pogarszającej się sytuacji finansowej Skarbkoacutew

Hrabia prowadził hulaszczy tryb życia i popadał w długi a po rozwodzie z Ludwiką (1807)

uciekł z Księstwa Warszawskiego w poznańskie Roacutewnież dorastające dzieci Skarbkoacutew nie

wymagały już opieki guwernera Prawdopodobnie Mikołaj myślał o przeprowadzce do stolicy

jeszcze przed urodzeniem się syna Po wyjeździe na stałe do Warszawy Chopinowie

utrzymywali bliskie kontakty z rodziną Skarbkoacutew Fryderyk jeździł tam na wakacje a młody

Fryderyk Skarbek wydał pierwsze polonezy Chopina

Na przełomie czwartego i piątego roku życia Chopin rozpoczął naukę gry na fortepianie

początkowo u swej matki W 1816 zaczął brać lekcje u Wojciecha Żywnego Bardzo szybko

się uczył 27 listopada 1831 Mikołaj pisał do Fryderyka

Technika gry zabrała Ci bardzo niewiele czasu [] Twoje palce mniej się natrudziły niż umysł

[] inni trawili całe dni przebierając palcami po klawiaturze Ty [] rzadko spędzałeś przy niej

godzinę[1]

36

Żywny sam nie był wybitnym muzykiem a zdolnego i pojętnego ucznia uczył techniki

palcowania i tradycyjnego ułożenia ręki Podczas lekcji koncentrował się głoacutewnie na

zaznajamianiu ucznia z dziełami muzyki barokowej i klasycznej oraz objaśnianiu budowy

utworoacutew fortepianowych Johanna Sebastiana Bacha Josepha Haydna Wolfganga Amadeusza

Mozarta oraz (w mniejszym stopniu) Johanna Nepomuka Hummla Pozostałością po tej

niekonwencjonalnej edukacji było zamiłowanie Fryderyka do dawnych kompozytoroacutew

Następnym nauczycielem Fryderyka był pochodzący ndash tak samo jak Żywny ndash z Czech

Wilhelm Wacław Wuumlrfel

Przed ukończeniem 7 roku życia był już autorem kilku drobnych kompozycji (były to

polonezy ndash owa forma muzyczna była w polskiej muzyce fortepianowej tą ktoacutera wraz z

wychowaniem muzycznym Żywnego oraz modną w owym czasie operą w stylu włoskim

składała się na atmosferę muzyczną w jakiej dorastał Fryderyk) ktoacutere pomagali zapisywać

mu Żywny oraz ojciec

Miejsce zamieszkania Chopina w latach 1817-1827

W tym okresie Liceum przeniesiono z dotychczasowej siedziby w Pałacu Saskim do Pałacu

Kazimierzowskiego przy Krakowskim Przedmieściu a Chopinowie zamieszkali w prawej

oficynie pałacu na drugim piętrze za sąsiadoacutew mając min Lindego Brodzińskiego i

Kolberga z synami[2] Hrabia Skarbek w okresie swojego pobytu w Polsce stał się jednym z

najaktywniejszych protektoroacutew Chopina Ale to za przyczyną Żywnego ktoacutery spisał według

wskazoacutewek Fryderyka kilka arkuszy z kompozycjami wariacji i tańcoacutew i pokazywał je w

innych domach Chopin stał się znany w Warszawie Fryderyk wystąpił w Pałacu Bruhla

przed księciem Konstantym i zaprezentował mu nieznany marsz ktoacutery książę kazał sobie

zagrać po raz drugi[3]

W 1817 w parafialnym zakładzie typograficznym Kościoła Nawiedzenia Najświętszej Marii

Panny na Nowym Mieście w Warszawie ukazał się pierwszy wydany drukiem utwoacuter

Fryderyka ndash polonez w tonacji g-moll wydany pod nazwą Polonoise pour le pianoforte deacutedieacutee

agrave Son Excellence Mademoiselle le Comtesse Victoire Skarbek faite par Freacutedeacuteric Chopin

musicien acircgeacute de huit ans Z tego samego roku pochodzi wydany pośmiertnie polonez B-dur

oraz Marsz wojskowy ktoacuterego pierwodruk zaginął O dedykacji pierwszego wydanego

utworu Fryderyka siostrze młodego hrabiego Skarbka może świadczyć to iż sam Skarbek

prawdopodobnie pokrył koszty druku kompozycji (niewiele wcześniej powroacutecił on ze studioacutew

za granicą oraz objął stanowisko profesora ekonomii politycznej na Uniwersytecie

Warszawskim) W styczniu 1818 w tomie X Pamiętnika Warszawskiego ukazała się

37

pierwsza dłuższa wzmianka na temat Fryderyka opisująca go min jako prawdziwego

geniusza muzycznego

Nie tylko bowiem z łatwością największą i smakiem nadzwyczajnym wygrywa sztuki

najtrudniejsze na fortepianie ale nadto jest już kompozytorem kilku tańcoacutew i wariacji nad

ktoacuterymi znawcy muzyki dziwić się nie przestają a nade wszystko zważając na wiek dziecinny

autora Gdyby młodzieniec ten urodził się w Niemczech lub we Francji ściągnąłby już zapewne

uwagę na siebie wszystkich społeczeństw niechże wzmianka niniejsza służy za wskazoacutewkę że i

na naszej ziemi powstają geniusze tylko że brak głośnych wiadomości ukrywa je przed

publicznością[3]

Do 1818 mały Chopin znany był tylko w kręgach akademickich w ktoacuterych obracała się jego

rodzina Pierwsza recenzja ktoacutera ukazała się drukiem wzbudziła duże zainteresowanie jego

osobą Marsz wojskowy ktoacutery tak spodobał się księciu Konstantemu ukazał się drukiem

choć bezimiennie Marsz grywany był w czasie ulubionych przez księcia parad wojskowych i

kompozycja wykonywana była przez orkiestry wojskowe[3]

24 lutego 1818 roku odbył się pierwszy koncert publiczny Chopina w Pałacu Kaznowskich

zorganizowany na rzecz Towarzystwa Dobroczynności przygotowany przez ordynatową

Zamoyską Julian Ursyn Niemcewicz fakt wykorzystania talentu 8-letniego dziecka dla

potrzeb filantropii skomentował w komedii gdzie wyśmiał pogoń za sensacją i gorliwość

filantropek ktoacutere na fikcyjnym zebraniu licytują się w odejmowaniu lat Szopenkowi a w

końcu sztuki zapada uchwała że cudowne dziecko na scenę wniesie niańka[3]

Sam koncert zgromadził licznych słuchaczy Chopin zagrał koncert fortepianowy

wiedeńskiego kompozytora Adalberta Gyrowetza przy czym wykazał się dużą wprawą

techniczną W pamiętniku Aleksandry Tarczewskiej siostry Klementyny z Tańskich

Hoffmanowej widnieje wzmianka na temat jednego z pierwszych występoacutew Chopina poza

domem ktoacutery miał miejsce podczas wieczoru w salonie Olimpii Grabowskiej w pałacu

Radziwiłłowskim

Było dosyć osoacuteb [] W przeciągu wieczora grał na fortepianie młody Chopin dziecię w oacutesmym

roku życia obiecujące jak twierdzą znawcy zastąpić Mozarta[4]

Pierwsze sukcesy

20 września 1818 odwiedziła Warszawę carowa Maria Fiodorowna ktoacuterej Chopin ofiarował

dwa swoje tańce polskie Woacutejcicki wspomina że gdy mały Chopin grywał u księcia

Konstantego namiestnika warszawskiego podczas gry Marsza wojskowego wznosił oczy w

38

goacuterę że książę go pytał Co tam patrzysz w goacuterę mały Czytasz nuty na suficie Poacuteźniej

Chopin otrzymał od cara pierścień z brylantem a w Paryżu nawet propozycję zostania

nadwornym kompozytorem carskim Chopin jednak pierścień sprzedał a propozycję odrzucił

W latach 1823-1826 Chopin uczył się w Liceum Warszawskim gdzie pracował jego ojciec

W tych latach zwiedził sporą część Polski Spędzał wakacje na dworze ks Antoniego

Radziwiłła w Antoninie i bywał u przyjacioacuteł mieszkających w odległych miejscach kraju Z

pobytoacutew w Szafarni (lata 1824-25) wysłał swoje słynne listy ndash Kuriery Szafarskie do

rodzicoacutew będące parodią Kuriera Warszawskiego ktoacutere rozsławiły sielankowe wakacje w

majątku Juliusza Dziewanowskiego Słynna jest roacutewnież anegdota moacutewiąca że został niegdyś

w szkole przyłapany na rysowaniu nauczyciela w czasie lekcji Obrazek tak zadziwił

rysowanego że ten go pochwalił Maurycy Karasowski wspomina roacutewnież anegdotę z

tradycji rodzinnej w ktoacuterej Chopin pomoacutegł guwernerowi uspokoić hałaśliwych

wychowankoacutew Zaimprowizował im opowieść a potem uśpił wszystkich łącznie z

guwernerem kołysanką Gdy pokazał uroczy widok siostrom i matce obudził wszystkich

przeraźliwym akordem Wraz z siostrą Emilią Fryderyk pisał także dla zabawy wiersze i

komedie Balzac wspominał że Chopin miał zastraszająco prawdziwy dar naśladowania

każdego kogo tylko zechciał

Wielu biografoacutew (np Jeżewska Iwaszkiewicz Willemetz) przekonuje że Chopin był

geniuszem uniwersalnym ponieważ posiadał roacutewnież niezwykły talent literacki czego

dowodem są jego słynne listy a także talent malarski i aktorski

W latach 1826-1829 był studentem warszawskiej Szkoły Głoacutewnej Muzyki będącej częścią

Konserwatorium ktoacutera związana była z Uniwersytetem Warszawskim gdzie podjął naukę

harmonii i kontrapunktu u Joacutezefa Elsnera Został zwolniony z przedmiotu instrumentu

ponieważ zauważono nieprzeciętny sposoacuteb i charakter gry Chopina Ten okres w jego

twoacuterczości charakteryzuje fascynacja muzyką ludową Powstały woacutewczas Sonata c-moll op

4 Wariacje B-dur na temat Lagrave ci darem la mano z Don Juana W A Mozarta op 2 na

fortepian i orkiestrę Trio g-moll op 8 i pierwsze Mazurki (op 6 7) oraz oparte na motywach

ludowych Rondo c-moll op 1 i Rondo agrave la Krakowiak F-dur op 14 W raporcie po trzecim

roku nauki Joacutezef Elsner zapisał Trzecioletni Szopen Fryderyk ndash szczegoacutelna zdatność

geniusz muzycznyW 1826 Chopin odbywał swoją pierwszą zagraniczną podroacuteż do Berlina

W 1826 spędził wakacje także w Bad Reinertz (dzisiejsze Duszniki-Zdroacutej) w Kotlinie

Kłodzkiej

39

Rozpoczęcie niezależnej kariery kompozytorskiej

Pianino Chopina

Rękopis Fortepian Szopena Cyprian Kamil Norwid

Lata 1829-1831 były dla Chopina okresem pierwszej miłości (do śpiewaczki Konstancji

Gładkowskiej) i pierwszych ogromnych sukcesoacutew kompozytorskich W liście do swojego

przyjaciela Tytusa Woyciechowskiego Chopin nazywał Konstancję ideałem Powstały

woacutewczas Koncerty fortepianowe f-moll op 21 i e-moll op 11

W lipcu 1829 niezwłocznie po ukończeniu studioacutew Fryderyk Chopin wraz z przyjacioacutełmi

wyjechał na wycieczkę do Wiednia Dzięki Wuumlrflowi wszedł w środowisko muzykoacutew W

Kaumlrntnerthortheater wystąpił dwukrotnie grał Wariacje B-dur za pierwszym a oproacutecz

Wariacji także Rondo agrave la Krakowiak za drugim razem Odniosły one fenomenalny sukces

wśroacuted publiczności Nawet krytyka mimo zastrzeżeń dotyczących jego gry (zbyt mała siła

40

dźwięku) uznała kompozycje za nowatorskie Dobre przyjęcie kompozycji na koncertach

ułatwiło kontakt z wydawcami w kwietniu 1830 po raz pierwszy za granicą wydano

drukiem w Austrii w oficynie Tobiasa Haslingera grane tu już Wariacje op 2

2 listopada 1830 Chopin wyjechał spod pałacu Czapskich w Warszawie do Kalisza

odprowadzany do Żoacutełtej Karczmy za rogatkami wolskimi przez licznych przyjacioacuteł w tym

przez Elsnera ktoacutery przy tej okazji wykonał specjalnie skomponowaną kantatę na cześć

swojego najzdolniejszego ucznia[5] Przed wyjazdem pożegnał się z Konstancją Gładkowską i

wręczył jej pierścień przechowywany przez nią aż do śmierci W Kaliszu dokąd dotarł 3

listopada i gdzie dołączył do niego Tytus Woyciechowski Chopin spędził ostatnie trzy dni w

ojczyźnie[6]

5 listopada 1830 Chopin na zawsze opuścił Polskę ndash wyjechał z Kalisza i przez Wrocław udał

się do Drezna W Wiedniu usłyszał śpiewaną niegdyś przez Konstancję cavatinę Rossiniego i

rozpłakał się Pojechał do Monachium i w końcu udał się do Paryża W czasie drogi Chopin

napisał dziennik (zwany Dziennikiem stuttgarckim) przedstawiający stan jego ducha

podczas pobytu w Stuttgarcie gdzie ogarnęła go rozpacz z powodu upadku powstania

listopadowego Wedle tradycji powstały wtedy pierwsze szkice do Etiudy Rewolucyjnej

Utwory tego okresu wypełnione są dramatyzmem ktoacutery z wolna zaczyna dominować w

twoacuterczości kompozytora

Lata dojrzałości

W Paryżu Chopin zamieszkiwał małe mieszkanie przy Boulevard Poissonniere 26 lutego

1832 w salonie Pleyel przy 9 rue Cadet dał pierwszy z dziewiętnastu publicznych koncertoacutew

w Paryżu (podczas 18 lat pobytu w tym mieście) Organizował go Friedrich Wilhelm

Kalkbrenner pianista Chopin zagrał Koncert e-moll i Wariacje B-dur op 2 Koncert

oszołomił publiczność w tym obecnego na nim Franciszka Liszta Krytyk Franccedilois Feacutetis

zapowiadał że Chopin odrodzi muzykę fortepianową[7] Następnego dnia wydawcy przysyłali

Chopinowi propozycje kupna utworoacutew Chopin zaczął prowadzić żywot wirtuoza

komponując utwory ktoacutere szybko stawały się modne na salonach Przyjaźnił się z wieloma

wybitnymi muzykami (Liszt Vincenzo Bellini Hector Berlioz) był zapraszany na prywatne

występy nie jako muzyk ale jako gość nawet na sam dwoacuter Szybko więc przeprowadził się

do Chausseacutee dAntin modnej dzielnicy Paryża Przyjaciele nazywali jego mieszkanie

Olimpem ze względu na dającą się stamtąd słyszeć boską muzykę Jednak z powodu trudnej

sytuacji finansowej Chopin zaczął dawać coraz więcej lekcji gry na fortepianie Oszałamiała

go ogromna liczba propozycji Chopin uczył między innymi księżniczkę de Noailles księżne

de Chimay i de Beauvau baronową Rothschild hrabinę Peruzzi i Potocką Wśroacuted ucznioacutew

także wielkie talenty ndash Karolina Hartmann Karol Filtsch a także wierny przyjaciel Chopina

Adolf Gutmann Chopin jako nauczyciel znany był z niezwykłych wymagań i nerwowości

W latach 1835-1846 porzucił karierę wirtuoza na rzecz komponowania Zaczął żyć życiem

polskiej emigracji utrzymując ścisłe kontakty z głoacutewnymi intelektualistami polskimi (Adam

Mickiewicz Julian Ursyn Niemcewicz Cyprian Kamil Norwid) Joacutezef Bem poprosił go o

41

zaliczkę dla powstającego Towarzystwa Politechnicznego Chopin gościł też u siebie

najbliższego przyjaciela z lat dziecinnych Jana Matuszyńskiego ktoacutery zamieszkując u

Fryderyka studiował medycynę w Paryżu W 1842 Jan umarł na gruźlicę U Chopina bywał

też jego słynny przyjaciel wielki pianista i kompozytor ndash Julian Fontana

George Sand

W 1836 zaręczył się z Marią Wodzińską Była ona uzdolniona muzycznie i malarsko Hrabina

Teresa Wodzińska matka Marii zaczęła nazywać wtedy Chopina swym dzieckiem W

podzięce za darowane Chopinowi kompozycje Marii przysyła on Walca As-dur i niektoacutere ze

słynnych Pieśni Ostatecznie jednak rodzina sprzeciwiła się związkowi uważając że Chopin

jest zbyt chorowitym kandydatem na męża W 1836 roku zaczął poważnie chorować na

gruźlicę (niedawno pojawił się pogląd że przyczyną chorowitości i śmierci kompozytora

była nie gruźlica a choroba genetyczna o zewnętrznych objawach bardzo podobnych do

gruźlicy ndash mukowiscydoza) W 1837 poznał starszą od siebie o 6 lat i dominującą nad nim

George Sand i rzucił się w ramiona spełnionej miłości (słowa George Sand) ktoacutera jednak

wkroacutetce zamieniła się w nerwowy i chaotyczny związek Para istniała jednak jako związek

jedynie w plotkach W dziennikach Sand opowiada że przez 9 lat przyjaźni z Chopinem żyła

jak w klasztornym celibacie W liście do Justyny Chopinowej Sand nazwała się drugą matką

Chopina Uciekając przed zazdrością byłego kochanka George udali się na Majorkę do

Valldemossa ktoacutera powitała ich okropną pogodą Jednocześnie w Hiszpanii trwała wojna a

choroba Chopina wzmagała się Sand zabrała swoje dzieci ktoacutere miały się tam leczyć (syn

Maurycy chorował na reumatyzm) i uczyć Mieszkali tam w byłym klasztorze Chopin

skomponował wtedy Preludia op 28 Preludium Des-dur ktoacutere Sand uznała za straszne

Wspominała ona pamiętny wieczoacuter gdy podczas spaceru rozszalała się burza a po powrocie

do domu Chopin zaczął pluć krwią Gdy stan zdrowia Chopina poprawił się kochankowie

wroacutecili do Francji Sprowadzono wtedy ciało samoboacutejcy z Neapolu wielkiego śpiewaka

Adolfa Nourrita Chopin zagrał w Marsylii podczas pogrzebu na organach Pomimo iż

instrument był rozstrojony Chopin oszołomił publiczność graną na organach pieśnią

Schuberta

42

W 1839 wroacutecili do Francji Fryderyk był woacutewczas bardzo chory kaszląc wypluwał ogromne

ilości krwi Mieszkał w Nohant w posiadłości George Sand Chwilowa poprawa zdrowia

wniosła okres spokoju do życia przyjacioacuteł wkroacutetce jednak nastąpiło ponowne pogorszenie

George Sand napisała kontrowersyjną książkę Lukrecja Floriani w ktoacuterej według Liszta

ośmieszyła Fryderyka Chopin przemilczał tę obrazę jednak jego rodzina w Polsce była

oburzona Sand tłumaczyła że nie opisała w niej Fryderyka jednak biografowie Chopina

podważają te tłumaczenia Pojawił się wtedy znany rzeźbiarz Auguste Cleacutesinger ktoacutery

poślubia coacuterkę Sand (Solange) wbrew jej woli Gdy w wynikłym konflikcie Fryderyk stanął

po stronie Solange pisarka wpadła w szał i zerwała z kompozytorem Okres przed rozstaniem

z George Sand a także po rozpadzie związku oraz pogłębiająca się choroba odcisnęły

głębokie piętno na twoacuterczości i życiu towarzyskim Chopina Powstały woacutewczas

najpiękniejsze z jego nokturnoacutew i mazurkoacutew

Ostatni okres życia

Louise Antoine Bisson Fryderyk Chopin dagerotyp wykonany w paryskim atelier fotografa

przy 65 rue Saint-Germain-lAuxerrois najpoacuteźniej w 1847 oryginał zaginiony Reprint w

zbiorach Bibliothegraveque Polonaise agrave Paris fotografia dagerotypu wykonana w 1937

Po rozstaniu z George Sand Chopin popadł w głębokie przygnębienie ktoacutere z pewnością

przyspieszyło jego śmierć Po opuszczeniu Nohant nie skomponował już żadnego znaczącego

utworu jedynie kilka miniatur Ostatnią kobietą z ktoacuterą Chopin był związany była jego

uczennica ndash Szkotka Jane Stirling zwana wdową po Chopinie z ktoacuterą wyjechał po

wybuchu rewolucji w Paryżu w 1848 do Anglii i Szkocji na bardzo wyczerpującą jego siły

podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb

Groacuteb Chopina na paryskim cmentarzu Pegravere Lachaise

Epitafium z sercem Chopina w kościele św Krzyża w Warszawie

44

Maska pośmiertna Chopina Muzeum Polskie w Rapperswilu

Po powrocie ze Zjednoczonego Kroacutelestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii do Paryża stan zdrowia

Fryderyka nie polepszył się 3 września 1848 zmarł homeopata Jean-Jacques Molin (1797-

1848)[8] jeden z niewielu lekarzy ktoacuterzy potrafili pomoacutec artyście (Molin posiadał sekret

stawiania mnie na nogi[9]) Doktorzy ktoacuterzy pojawili się po Molinie byli zgodni co do

dobrego klimatu spokoju odpoczynku[9] jednak Fryderyk stwierdził iż odpoczynek

znajdzie pewnego dnia i bez ich pomocy[9] Zalecona dieta ktoacutera zabraniała min pić kawę

zamieniając ją na kakao denerwowała Fryderyka ktoacutery czuł się przez to śpiący oraz coraz

bardziej tępy[9] Sam Chopin wierzył w poprawę swojego zdrowia pisząc do Solange

Cleacutesinger

[] mam nadzieję że słońce wiosenne będzie moim najlepszym lekarzem Trzeba dodać

wiosenne bo w operze przygotowują słońce do Proroka[10] ktoacutere jak się zdaje będzie piękniejsze

niż wszystkie słońca tropikalne Słońce to tylko wschodzi i świeci kroacutetko ale jest tak silne że

pogrąża w cieniu wszystko z wyjątkiem muzyki Składają się na nie snopy światła elektrycznego

Byłem zbyt chory aby udać się na proacutebę przedwczoraj lecz liczę na premierę ktoacutera ma się odbyć

w przyszły poniedziałek[11]

Sytuacja w Paryżu była woacutewczas niespokojna Kroacutetki czas po wyjeździe Fryderyka na Wyspy

Brytyjskie miało miejsce powstanie robotnikoacutew paryskich będące częścią rewolucji lutowej

Artysta wroacutecił do stolicy Francji kroacutetko przed wyborem Napoleona III Bonaparte na

prezydenta II Republiki Francuskiej Chopin napisał

Spokoacutej Paryża nie został w tych dniach ani na chwilę zakłoacutecony mimo że spodziewano się

45

pewnych rozruchoacutew z powodu gwardii ruchomej ktoacuterą reglamentowano lub z powodu projektu

ministerstwa o rozwiązaniu kluboacutew Wczoraj w poniedziałek pełno było wszędzie żołnierzy i

armat i ta mocna postawa zaimponowała tym ktoacuterzy byliby chcieli wywołać nieporządki[9]

Fryderyk rzadko udzielał lekcji Niektoacuterzy z jego ucznioacutew wyjechali a on sam postanowił

ograniczyć lekcje tylko do ucznioacutew bardziej zaawansowanych Wśroacuted nich byli min

Catherine Soutzo Maria Kalergis Delfina Potocka Charlotte de Rothschild oraz (od marca)

Marcelina Czartoryska Pierwszą połowę 1849 Chopin spędził w mieszkaniu na Square

dOrleans Odwiedzali go Franchomme Ernest Legouveacute Natalia Obrieskow Nathaniel

Stockhausen Thomas Albrecht Charles Gavard i Marie de Rozieres a przede wszystkim

Delacroix Mieszkanie Chopina było wtedy miejscem wieczornych spotkań na ktoacuterych

Delfina Potocka śpiewała a Chopin i Kalerigs grali na fortepianie Z początkiem wiosny

Chopin wybierał się na przejażdżki kabrioletem w ktoacuterych towarzyszył mu Delacroix

Rozmawiali wtedy głoacutewnie o muzyce Chopin przedstawił malarzowi własną koncepcję logiki

w dziele muzycznym wyjaśniając roacutewnież dlaczego jego zdaniem Mozart goacuteruje technicznie

nad Beethovenem Za namową Delacroixa Fryderyk zaczął spisywać swoje uwagi teoretyczne

na temat metody gry fortepianowej ktoacutere z powodu nietypowego wykształcenia muzycznego

pianisty przedstawiają niewielką wartość Z tego okresu pochodzą mazurki nr 2 z op 67 i nr

4 z op 68 Stan zdrowia artysty pogarszał się Viardot zauważyła iż podlegał on ogromnym

wahaniom

[] bywają dni znośne gdy może wyjeżdżać powozem oraz inne kiedy pluje krwią i ma napady

kaszlu ktoacutery go dusi[12]

Lekarze ktoacuterzy zajmowali się Chopinem stwierdzili że powinien on opuścić Paryż na okres

lata w ktoacuterym upał i kurz utrudniałyby mu oddychanie Innymi argumentami za wyjazdem ze

stolicy Francji była szerząca się epidemia cholery oraz zbliżające się wybory ktoacutere mogły

wywołać zamieszki Przyjaciele znaleźli dla artysty mieszkanie w Chaillot gdzie wprowadził

się na początku czerwca (obecnie znajduje tam się położony nad Sekwaną na wzgoacuterzu

Trocadero naprzeciwko Wieży Eiffla pałac Chaillot) Mieszkanie było drogie dlatego w

tajemnicy przed Chopinem połowę czynszu opłacała Obrieskow Pięć okien jakie znajdowały

się w apartamencie dawało widok obejmujący Tuileries Izbę Deputowanych wieżę kościoła

St-Germain lAuxerrios Notre Dame Pantenon St-Supice oraz kopułę kościoła Inwalidoacutew

Chopin czuł się tak dobrze że przestał nawet brać lekarstwa Ofiarami panującej epidemii

padli min Friedrich Kalkbrenner oraz Angelika Catalani Strach przed chorobą spowodował

iż większość znajomych Chopina opuściła Paryż Przy artyście pozostała min Stirling Jej

częste odwiedziny denerwowały Chopina (One mnie zaduszą nudami[13]) W obawie przed

pozostawieniem Chopina samego w nocy rodzina Czartoryskich przysłała muzykowi jedną

ze swoich nianiek W połowie czerwca Fryderyka odwiedziła Lind ktoacutera zatrzymała się w

Paryżu na kilka dni Podczas wieczoru w mieszkaniu Chopina śpiewała ona wraz z Delfiną

Potocką W ostatnim tygodniu czerwca Chopinowi zaczęły puchnąć nogi miał on roacutewnież

46

kilka poważnych krwotokoacutew Zaniepokojona niańka poinformowała o tym księżną Sapieżynę

ktoacutera postanowiła wezwać Jeana Cruveilhiera Lekarz rozpoznał ostatnie stadium choroby Z

lekoacutew jakie przepisał Chopinowi artysta zrozumiał że umiera Spowodowało to starania o

przyjazd do Paryża jego siostry Ludwiki

Moje Życie Jeżeli możecie to przyjedźcie Słaby jestem i żadne doktory mi tak jak Wy nie

pomogą[14]

Świadek ostatnich tygodni życia i męki Chopina ndash Cyprian Kamil Norwid zamieścił nekrolog

w bdquoDzienniku Polskimrdquo

Rodem Warszawianin sercem Polak a talentem świata obywatel Fryderyk Chopin zszedł z tego

świata[]

Hipoteza mukowiscydozy

Zdaniem niektoacuterych lekarzy kompozytor moacutegł cierpieć przez całe życie na mukowiscydozę i

to właśnie ona była przyczyną jego śmierci[15] Inne teorie moacutewią o niedoborze alfa1-

antytrypsyny[16]

Data urodzenia

Kościoacuteł parafialny w Brochowie ndash miejsce chrztu Chopina

Tablica w kościele brochnowskim z datą 22 lutego jako datą urodzin kompozytora

47

Data urodzenia Chopina budzi kontrowersje W księdze chrztoacutew w kościele parafialnym w

Brochowie podawany jest dzień 22 lutego

Roku 1810 23 miesiąca kwietnia o godzinie trzeciej po południu przed nami proboszczem

brochowskim sprawującym obowiązki urzędnika stanu cywilnego parafii brochowskiej powiatu

sochaczewskiego w departamencie warszawskim stawili się Mikołaj Chopin ojciec lat mający

40 w wsi Żelazowa Wola zamieszkały i okazał nam dziecię płci męskiej ktoacutere urodziło się w

domu jego w dniu 22 miesiąca lutego o godzinie szoacutestej wieczorem roku bieżącego

oświadczając że jest ono spłodzone z niego i Justyny z Krzyżanowskich liczącej lat 28 jego

małżonki i że życzeniem jego jest nadać mu dwa imiona Fryderyk Franciszek Po uczynieniu

powyższego oświadczenia i okazaniu dziecięcia w przytomności Joacutezefa Wyrzykowskiego

ekonoma liczącego lat 38 tudzież Fryderyka Geszta ktoacutery rok 40 skończył obydwoacutech w wsi

Żelazowa Wola zamieszkałych ojciec i świadkowie po przeczytaniu niniejszego aktu urodzenia

stawiającym wyznali iż pisać umieją My akt niniejszy podpisaliśmy Ksiądz Jan Duchnowski

proboszcz brochnowski sprawujący obowiązki urzędnika stanu cywilnego Mikołaj Chopin

ojciec Nr 223IV 1810 Ja jak wyżej spełniłem obrzędy nad niemowlęciem ochrzczonym z

wody dwojga imion Fryderykiem Franciszkiem urodzonym 22 lutego z Wielmożnych Mikołaja

Choppen Francuza oraz Justyny Krzyżanowskiej ślubnych małżonkoacutew Rodzice chrzestni ndash

Wielmożny Franciszek Grembecki ze wsi Ciepliny z Wielmożną panną Anną Skarbkoacutewną

hrabianką z Żelazowej Woli[17]

[18] Data ta jest jednak kwestionowana Fryderyk jak i jego rodzina za poprawny dzień

zawsze podawali 1 marca[19] ndash taką datę podał Fryderyk gdy w styczniu 1833 został

członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu Kontrowersje nie dotyczą

jednak daty rocznej ktoacutera jest pewna pomimo że miały miejsce sytuacje przy ktoacuterych

rodzina dodawała mu jeden rok życia (dotyczyło to pojawienia się informacji w prasie lub

występoacutew publicznych Fryderyka) jest 1810

Anegdoty

Joacutezef Sikorski muzyk i roacutewieśnik Chopina wspominał w swoim Wspomnieniu Szopena że

Chopin jako dziecko płakał gdy matka grała na fortepianie[25] co do dziś należy do znanych

anegdot o Chopinie

48

Twoacuterczość Chopina

Okresy twoacuterczości

do 1830 (wczesne utwory-okres młodzieńczy)

Pierwszy młodzieńczy okres twoacuterczości Chopina ukształtował się pod wpływem polskiej

tradycji dworskiej i wiejskiej (np Michał Kleofas Ogiński Karol Kurpiński) z drugiej strony

na europejskim stylu brillant wczesnych romantykoacutew (Johann Nepomuk Hummel John

Field Carl Maria von Weber) Takimi popisowymi a zarazem błyskotliwymi wirtuozowsko

utworami są oba koncerty fortepianowe W młodzieńczym dorobku Chopina obecne są formy

klasyczne takie jak rondo wariacje sonata koncert trio Formy poloneza i mazurka

nawiązują do tradycji narodowej i ludowej Z łączenia form klasycznych i tradycji narodowej

powstawały takie utwory jak Rondo agrave la Mazur Rondo agrave la Krakowiak

do 1839 (okres krystalizacji stylu)

Drugi dojrzały okres twoacuterczości tak charakteryzuje Joacutezef M Chomiński

W drugim okresie twoacuterczości (począwszy od op 6) skrystalizował się w pełni styl Chopina jako

kompozytora narodowego i romantycznego Wyrastająca z ducha okresu Romantyzmu stylizacja

muzyki tanecznej otrzymała w walcach pogłębiony artystycznie wyraz Nowe podejście do techniki

pianistycznej manifestujące się w obu cyklach etiud zaczęło decydować o obliczu wszystkich

podstawowych gatunkoacutew Kontrast wyrazowy o silnych znamionach dramatycznych stał się

charakterystycznym rysem takich form jak scherzo ballada nokturn[20]

1840 ndash 1849 ( okres mistrzowski)[21]

Ostatni trzeci etap pracy kompozytorskiej Chopina cechują rozbudowane utwory cykliczne

(Sonaty b-moll h-moll g-moll) Powiększeniu uległy rozmiary utworoacutew jednoczęściowych

(Ballada f-moll Fantazja f-moll Polonezy fis-moll i As-dur Polonez-Fantazja Barkarola)

Utwory te często budziły protest pierwszych słuchaczy uważane za trudne a zwłaszcza ndash

zanadto dysonujące

49

Gatunki

Wczesne polonezy nawiązujące do popularnych woacutewczas w Warszawie utworoacutew

Ogińskiego wydane zostały dopiero po śmierci kompozytora (9 utworoacutew dziecięcych i

młodzieńczych bdquoop posthrdquo = wydane pośmiertnie) W latach dojrzałych Chopin opublikował

siedem polonezoacutew ktoacutere są już zupełnie inne bardzo dramatyczne i rozbudowane

Polonezy cis-moll i es-moll op 26 skomponowane wkroacutetce po klęsce powstania listopadowego

oddają tragiczną atmosferę w jakiej powstawały Polonez A-dur op 40 z racji uroczystego

charakteru nazwano bdquowojskowymrdquo stosunkowo często opracowywano go na orkiestrę gdyż jest

to jeden z nielicznych utworoacutew Chopina poddających się transkrypcji Nastroacutej nieomal triumfalny

stwarza najpopularniejszy wirtuozowski Polonez As-dur op 53 Od stylizowanego tańca

najbardziej oddala się Polonez-Fantazja As-dur op 61 Niektoacutere tematy w Polonezie-Fantazji w

ogoacutele nie mają związku z tanecznym rytmem Przypominając swobodną fantazję o złożonej

bdquofabule uczuciowejrdquo utwoacuter ten zasługiwałby na miano bdquopoematu symfonicznegordquo na fortepian

charakteryzuje te niezwykle ważne utwory w dorobku Chopina D Gwizdalanka[22]

Mazurki

Chopin skomponował 57 mazurkoacutew w nieznany wcześniej sposoacuteb nawiązując w nich do

muzyki ludowej z Mazowsza

Pierwowzorem Chopinowskiej stylizacji były trzy rodzaje tańcoacutew zamaszysty mazur szybki

wirujący oberek i powolny melancholijny kujawiak Tę ostatnią bdquodworkowąrdquo wersję kompozytor

lubił najbardziej Zazwyczaj przekształcał ją w taki sposoacuteb że stawała się liryczną bardzo

osobistą refleksyjną miniaturą odległą od jakichkolwiek związkoacutew z popularną bdquopiosnkąrdquo[23]

Nokturny

Chopin napisał 21 nokturnoacutew Są to liryczne melodyjne miniatury Najwcześniejsze są

jeszcze dość sentymentalne poacuteźniejsze są wyrazowo coraz bardziej urozmaicone Na ich

melodię szczegoacutelnie wpłynęło bel canto gdyż Chopin był wielbicielem włoskiej opery

zwłaszcza Belliniego Kantylenę oplata w nich kunsztowna ornamentacja

Scherza

Chopin napisał w poacuteźniejszych latach 4 Scherza Wbrew tytułowi są one raczej poważne a

nawet dramatyczne Najpoważniejsze jest Scherzo h-moll op 20 napisane podobno w okresie

powstania listopadowego z cytatem kolędy Lulajże Jezuniu w części środkowej

Ballady

Moacutewi się że 4 ballady Chopina (g-moll op 23 F-dur op 38 As-dur op 47 (jedyna z

bdquooptymistycznymrdquo zakończeniem) i f-moll op 52 powstały pod wrażeniem lektury ballad

50

Adama Mickiewicza lecz nie znaleziono na to dowodoacutew Ewentualne pokrewieństwo z

poezją

co najwyżej zdradza narracyjny rodzaj dramaturgii Dwa tematy przekształcane są na wzoacuter

perypetii w opowieściach poetyckich po czym efektowna koda przynosi bdquorozwiązanierdquo odległe

jednak od jakiejkolwiek apoteozy[24]

Etiudy

Ukończone zostały dwa cykle etiud op 10 i

op 25 Zgodnie z nazwą (fr eacutetude = studium ćwiczenie) są one utworami pedagogicznymi i

mają służyć doskonaleniu techniki pianistycznej Ale po raz pierwszy w historii tego gatunku

nie są to nudne ćwiczenia ktoacuterymi zamęczano pokolenia początkujących pianistoacutew Każda

etiuda Chopinowska jest arcydziełem jak najbardziej znana wśroacuted nich Etiuda c-moll

zamykająca opus 10 zwana bdquorewolucyjnąrdquo

Preludia

24 Preludia op 28 powstały jako symboliczny hołd złożony Janowi Sebastianowi Bachowi

ktoacuterego muzykę Chopin cenił Są wyraźnym nawiązaniem do Das Wohltemperierte Klavier

napisanym roacutewnież we wszystkich 24 tonacjach dur i moll

Sonaty

Spośroacuted 3 sonat fortepianowych najpopularniejsza jest Sonata b-moll zawierająca Marsz

żałobny grywany dzisiaj w rozmaitych transkrypcjach podczas pogrzeboacutew

Koncerty

Powstały dwa koncerty na fortepian i orkiestrę e-moll op 11 z 1830 r i f-moll op z 1829 r ndash

oba z pierwszego okresu twoacuterczości pisane jeszcze w Polsce osadzone w formie klasycznej

Inne

Chopin skomponował cykl pieśni na głos z fortepianem Trio fortepianowe oraz Sonatę

wiolonczelową

Problem z odtwarzaniem pliku Zobacz Pomoc

51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej

Chopin do dziś uważany jest za największego kompozytora polskiego ale rola jego muzyki ndash

acz nawiązywali do niej prawie wszyscy polscy kompozytorzy przez wiele następnych

pokoleń ndash zdecydowanie wykraczała poza samą muzykę Patriotyczną wymowę jego dzieł

odczytywali nie tylko Polacy Robert Schumann w 1836 roku na łamach bdquoNeue Zeitschrift fuumlr

Musikrdquo napisał

Gdyby potężny samowładny monarcha z poacutełnocy wiedział jak niebezpieczny wroacuteg grozi mu w

dziełach Chopina w prostych melodiach jego mazurkoacutew zabroniłby tej muzyki Dzieła Chopina

to armaty ukryte w kwiatach[26]

Jego utwory zwłaszcza Polonezy i Mazurki traktowane były jak synonim polskości

odwoływano się do niej w momentach o specjalnej wymowie patriotycznej Ignacy Jan

Paderewski powiedział w setną rocznicę urodzin Chopina

Zabraniano nam Słowackiego Krasińskiego Mickiewicza Nie zabroniono nam Chopina A

jednak w Chopinie tkwi wszystko czego nam wzbraniano barwne kontusze pasy złotem lite

posępne czamarki krakowskie rogatywki szlacheckich brzęk szabel naszych kos chłopskich

połyski jęk piersi zranionej bunt spętanego ducha krzyże cmentarne przydrożne wiejskie

kościoacutełki modlitwy serc stroskanych niewoli boacutel wolności żal tyranoacutew przekleństwo i

zwycięstwa radosna pieśń []

Do dzisiaj pozostaje jednym z Polakoacutew rozpoznawanych przez cudzoziemcoacutew

W muzyce europejskiej

Oryginalna harmonia Chopina wywarła pewien wpływ na Richarda Wagnera a jego

miniatury dodatkowo inspirowały Roberta Schumanna i Franciszka Liszta Przede wszystkim

jednak był on właściwie pierwszym wybitnym twoacutercą tzw szkoacuteł narodowych w muzyce

romantycznej Przykład Chopina zachęcił Edvarda Griega do podobnego wykorzystywania

norweskiego folkloru Z entuzjazmem wypowiadali na temat muzyki Chopina w Rosji

kompozytorzy bdquoPotężnej Gromadkirdquo we Francji był on wzorem dla takich kompozytoroacutew jak

Gabriel Faureacute Claude Debussy i Maurice Ravel a nawet młody Olivier Messiaen a w Rosji ndash

Aleksander Skriabin i Sergiusz Rachmaninow

52

Fryderyk Chopin w kulturze masowej

Chopin na banknocie 5000 zł z 1982

Pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie autorstwa Wacława Szymanowskiego

Nagrody Akademii Fonograficznej ndash Fryderyki

Nawiązujące do imienia Chopina Nagrody Akademii Fonograficznej ndash Fryderyki ktoacutere

zaczęto przyznawać w 1995 miały być polskim odpowiednikiem nagrody Grammy Zamiar

ten jednak się nie powioacutedł bo w związku z zapaścią w polskiej branży fonograficznej stacje

telewizyjne wycofały się z transmitowania gali na ktoacuterej je wręczano W 2006 po raz

pierwszy nie odbyła się ceremonia wręczenia tych nagroacuted Listę ich zdobywcoacutew ogłoszono

jedynie w internecie

Piosenka Gazebo

W 1983 roku na listy przebojoacutew w całej Europie wspięła się piosenka I like Chopin włoskiego

piosenkarza Paula Mazzoliniego (Gazebo) Chociaż Mazzolini śpiewał o muzyce Chopina

fortepianowy motyw ktoacutery przewija się w piosence nie jest kompozycją Polaka Przeboacutej

Gazebo nadal jest nadawany przez komercyjne rozgłośnie choć najczęściej jako cover

Eternal Sonata

Japońską fascynację muzyką Chopina oraz sztuką anime łączy gra Eternal Sonata na konsolę

Xbox 360 wydana w Japonii w czerwcu 2007 Bohaterem gry jest Fryderyk Chopin ktoacutery na

trzy godziny przed śmiercią trafia do bajkowej krainy tam wraz z przyjacioacutełmi szuka leku na

swoją chorobę Fabularnej grze towarzyszy muzyka Chopina w wykonaniu rosyjskiego

pianisty Stanisława Bunina

53

Filmy o życiu kompozytora

Pomnik Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli (proj J Gosławski)

Powstało wiele filmoacutew o życiu Chopina w wielu z nich wiodącym wątkiem jest związek

kompozytora z George Sand Niektoacutere z filmoacutew o Chopinie to

Pamiętna pieśn (A Song to Remember) z 1945 roku w reżyserii Charlesa Vidora Rolę

Chopina zagrał Cornel Wilde a Sand ndash Merle Oberon Film był nominowany do

Oscara w 6 kategoriach[28]

Młodość Chopina (1951) w reżyserii Aleksandra Forda traktował o okresie

młodzieńczym życia artysty zaś w rolę Chopina wcielił się Czesław Wołłejko

Błękitna nuta (1991) w reżyserii Andrzeja Żuławskiego ukazał 36 godzin z życia

Chopina ktoacuterego rolę zagrał Janusz Olejniczak

Improwizacja (Impromptu 1991)) komedia romantyczna z Hugh Grantem jako

Chopinem i Judy Davis jako Sand[29]

Ostatnia podroacuteż (1999) fabularyzowany dokument o podroacuteży Chopina do Londynu i

Szkocji Kompozytora zagrał Andrzej Niemirski[30]

Chopin Pragnienie miłości (2002) w reżyserii Jerzego Antczaka ukazał historię życia

artysty przez pryzmat relacji i związku z George Sand W postać Chopina wcielił się

w tym filmie Piotr Adamczyk

Sztuka Jarosława Iwaszkiewicza Lato w Nohant została sfilmowana cztery razy

54

Przypisy

1 uarr Korespondencja Fryderyka Chopina z rodziną Warszawa Państwowy Instytut Wydawniczy 1972 s

76

2 uarr Kazimierz Wierzyński Życie Chopina Białystok Krajowa Agencja Wydawnicza 1990 s 32 ISBN

83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33

Kazimierz Wierzyński Życie Chopina Białystok Krajowa Agencja Wydawnicza 1990 s

33 ISBN 83-03-03117-1

4 uarr Aleksandra Tarczewska Izabela Kaniowska-Lewańska Historia mego życia wspomnienia

warszawianki Wrocław Ossolineum 1967 s 243

5 uarr Jerzy S Majewski Warszawa nieodbudowana Kroacutelestwo Polskie w latach 1815-1840 Warszawa

Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0

6 uarr Polska Chopina Kalisz Narodowy Instytut Fryderyka Chopina Internetowe Centrum Informacji

Chopinowskiej [dostęp 28 stycznia 2010]

7 uarr Nicolas Dufetel Un concert de Chopin dans les salons Pleyel en 1842 W Alain Planegraves Chopin chez

Pleyel [on-line] Harmoniamundicom [dostęp 2010-02-26]

8 uarr Thomas Lindsey Bradford Robert Seacuteror Pegravere Jean-Jacques Molin ndash Pioneers of homeopathy by T L

Bradford (ang) 2002 [dostęp 2010-01-30]

9 uarr 90

91

92

93

94

List F Chopina do S Cleacutesinger nadany z Paryża do Guillery 30 stycznia 1849

10 uarr Chodzi tutaj o operę Giacoma Meyerbeera (1791-1864) ptProrok (fr tytuł oryg Le Prophegravete) do

libretta Eugegravenea Scribea (1791-1861) ktoacuterej premiera miała miejsce 16 kwietnia 1849 w Theacuteacirctre de

lAcadeacutemie Royale de Musique w Paryżu

11 uarr List F Chopina do S Cleacutesinger nadany z Paryża do Guillery 13 kwietnia 1849

12 uarr List P Viardot do G Sand nadany z Paryża do Nohant wiosną 1849

13 uarr List F Chopina do W Grzymały nadany z Chailot do Paryża 18 czerwca 1849

14 uarr List P Viardot do L Jędrzejewiczowej nadany z Chailot do Warszawy 25 czerwca 1849

15 uarr Mariusz Szczepanik Marian Krawczyński Wojciech Cichy Natalia Kobelska-Dubiel Czy Fryderyk

Chopin chorował na mukowiscydozę Fragmenty biografii kompozytora naznaczone piętnem choroby

Część II ndash wiek dojrzały (pol) [dostęp 30 stycznia 2009]

16 uarr S Eriksson Led Chopin av antitrypsinbrist Foumlrsvunnet obduktionsprotokoll har gaumlckat sentida

laumlkares foumlrsoumlk att faststaumllla diagnosen bdquoLakartidningenrdquo 30-31100 ss 2449-54 (Jul 2003) PMID

12914142

17 uarr Brochoacutew ndash Kościoacuteł warowny ndash Historia (pol) [dostęp 2010-01-30]

18 uarr Kopia metryki urodzenia Fryderyka Chopina w języku polskim

19 uarr Fryderyk Chopin ndash Centrum Informacji ndash Kalendarium życia Chopina (pol) [dostęp 2010-01-30]

20 uarr Andrzej Chodkowski (pod red) Encyklopedia muzyczna PWN Warszawa 1995 s 153

21 uarr Andrzej Chodkowski (pod red) Chopin w Encyklopedia muzyczna PWN Warszawa 1995 s 153

22 uarr Danuta Gwizdalanka Historia muzyki cz 2 Krakoacutew 2006 s 275-276

23 uarr Danuta Gwizdalanka Historia muzyki cz 2 Krakoacutew 2006 s 276


25 uarr Joacutezef Sikorski Wspomnienie Szopena bdquoBiblioteka Warszawskardquo Ss 510-559

26 uarr Alfred Einstein Muzyka w epoce romantyzmu Krakoacutew 1983 s 231


28 uarr A Song to Remember w bazie Internet Movie Database (IMDb) (ang)

29 uarr Impromptu w bazie Internet Movie Database (IMDb) (ang)

30 uarr Ostatnia podroacuteż w bazie filmpolskipl

55

Bibliografia

Fryderyk Chopin Korespondencja Fryderyka Chopina T 1 1816-1831 Warszawa Wydawnictwa

Uniwersytetu Warszawskiego 2009 ISBN 9788323504818

Maria Gordon-Smith Chopin Warszawa Czytelnik 1990 ISBN 8307015588

Karol Stromenger Almanach Chopinowski 1949 kronika życia dzieło bibliografia literatura

ikonografia varia Warszawa Czytelnik 1949

Mieczysław Tomaszewski Chopin człowiek dzieło rezonans Poznań Podsiedlik-Raniowski i

Spoacutełka 1998 ISBN 83-7212-034-X

Adam Zamoyski Chopin Warszawa Państwowy Instytut Wydawniczy 1985 seria Biografie

Sławnych Ludzi ISBN 8306012348

2

3






































4















5


1810





























6







muzyczny
















wyjazdu









7






























PRELUDIOacuteW


8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










3






































4















5


1810





























6







muzyczny
















wyjazdu









7






























PRELUDIOacuteW


8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










4















5


1810





























6







muzyczny
















wyjazdu









7






























PRELUDIOacuteW


8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










5


1810





























6







muzyczny
















wyjazdu









7






























PRELUDIOacuteW


8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










6







muzyczny
















wyjazdu









7






























PRELUDIOacuteW


8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










7






























PRELUDIOacuteW


8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










8












szczyt
















9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










9


i MAZURKA G-MOLL












Kalendarium











Muzyki







10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










10






















11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










11







































12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










12

Szymanowska








wyboroacutew
































13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










13












































14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










14






ładu





































15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










15












































16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










16



bohaterach []










































17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










17

























18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










18








arystokratycznych




19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










19

Hołdy Chopinowi



i Izabeli Adieu

























rodaka






20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










20




































Szopenie







21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










21



Szopen nie umarł































22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










22






































23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










23











































24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










24















































25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










25



























26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










26







































aspektoacutew







27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










27







































28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










28


















































29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










29

























Muzea



Luwr Francja Paryż







Miejsca pamięci






30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










30
















Pałac Saski Polska




Liceum Warszawskie



Biblioteki





Belweder






Pałac Błękitny

Teatr Narodowy

Pałac Potockich

Warszawskie salony

31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










31

























poznawaniem

32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










32
































33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










33


I 1927 Lew Oborin


III 1937 Jakow Zak













XIV 2000 Li Yundi


34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










34







Fryderyka Chopina

























35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










35




nagrody































godzinę[1]

36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










36


































37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










37


geniusza muzycznego







publicznością[3]

















Radziwiłłowskim



Pierwsze sukcesy




38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










38
































Kłodzkiej

39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










39


Pianino Chopina











40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










40










ojczyźnie[6]









Lata dojrzałości





















41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










41





George Sand























Schuberta

42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










42






















podroacuteż

43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










43

Śmierć i pogrzeb



44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










44










Cleacutesinger












45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










45



















wahaniom




















46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










46






pomogą[14]




świata[]




antytrypsyny[16]

Data urodzenia



47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










47


























Anegdoty



anegdot o Chopinie

48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










48

























zanadto dysonujące

49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










49

Gatunki














Mazurki







Nokturny





Scherza




Ballady



50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










50


poezją




Etiudy







Preludia




Sonaty



Koncerty



Inne


wiolonczelową


51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










51

Znaczenie Chopina

W kulturze polskiej





Musikrdquo napisał























52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










52











Piosenka Gazebo





Eternal Sonata






53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










53




















54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










54

Przypisy


76


83-03-03117-1

3 uarr 30

31

32

33


33 ISBN 83-03-03117-1




Veda 2009 ss 70-71 ISBN 978-83-61932-00-0







9 uarr 90

91

92

93

94














12914142















55

Bibliografia










55

Bibliografia










Documents

Fryderyk Franciszek Chopin - old.pgrudnik.pl · 3 Życie Fryderyka Chopina Fryderyk Franciszek CHOPIN, najwybitniejszy polski kompozytor, urodził się w 1810 roku w Żelazowej Woli